AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/1

Di akhir pembelajaran , pelajar dapat menentukan pekali kebolehtelapan tanah di

tapak dengan betul
Di akhir unit ini, pelajar akan dapat :
1. menentukan kebolehtelapan tanah di tapak bagi keadaan Akuifer Tak
Terkurung.
2. menentukan kebolehtelapan tanah di tapak bagi keadaan Akuifer
Terkurung.
AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/2
16.0 Pengenalan
Pada pendapat anda, adakah ujian-ujian yang dilakukan di makmal dapat
mewakili parameter di tapak? Ya, mungkin ya pada sesetengah tempat dan
mungkin tidak pada sesetengah tempat. Ini kerana ujian-ujian kebolehtelapan di
makmal, kadang-kadang tidak mewakili keadaan sebenar kerana beberapa sebab
seperti beikut :
a. Kerja-kerja untuk mendapatkan sampel tanah tidak terusik adalah
sukar terutama bagi tanah berbutiran kasar.
b. Memadatkan sampel tanah ke ketumpatan di tapak juga bukanlah
satu pekerjaan yang mudah.
c. Kebolehtelapan tanah di tapak berbeza-beza, malahan susunan zarah
juga berbeza-beza.
Dalam ujian skala penuh, sebuah telaga dikorek. Kedalaman korekan hendaklah
sehingga ke paras stratum tanah yang nilai pekali kebolehtelapannya hendak
ditentukan. Air telaga dipam keluar pada kadar yang tetap. Pengepaman air
keluar menyebabkan air akan mengalir menuju ke telaga melalui tanah telap.
Keadaan ini menyebabkan aras air bumi menurun di seketiar kawasan yang
terlibat daripada aras asal. Setelah keadaan stabil, aras air bumi ditentukan pada
dua lubang gerek. Kedua-dua lubang gerek harus terletak di dalam jejari
pengaruh R.
AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/3
R = 3000 S
maks
k
Di mana,
S
maks
= susutan aras maksimum (m)
K = pekali kebolehtelapan tanah (m/s)
Nilai k yang ditentukan di atas adalah nilai anggaran kasar sahaja. Nilai R di atas
adalah untuk menentukan kedudukan lubang gerek. Data-data ini sudah
mencukupi untuk memperolehi nilai k di tapak. Walau bagaimanapun data-data
ini dipengaruhi oleh aliran air bumi di tapak sama ada ia terkongkong atau
sebaliknya.

Cara ini mahal tetapi perlu untuk kerja-kerja penting dan juga memerlukan
ketepatan. Untuk tujuan modul ini anda hanya perlu tahu mengenai dua ujian
yang selalu dilakukan di tapak iaitu ujian akuifer tak terkurung dan ujian Akuifer
Terkurung sahaja.
16.1 Ujian Aliran Tak Terkurung.
Rajah 16.1, menunjukkan keadaan aliran mantap yang telah dicapai apabila
kadar kuantiti air q dipam keluar dari telaga secara malar. Telaga dikorek
sehingga menembusi sepenuhnya stratum tanah yang boleh telap. Aras air bumi
dan nilai kedalaman tanah H ditentukan terlebih dahulu. Jarak r
1
dan r
2
bagi
kedua-dua lubang gerek dari titik tengah telaga ditentukan dan aras air bumi pada
lubang gerek juga ditentukan ialah h
1
dan h
2.
AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/4
Rajah : 16.1 : Aliran tak terkurung
Menurut Hukum Darcy;
q = A k i,

=> A = 2

r h,
=> i =
dr
dh

q = 2
,
`

.
|
dr
dh
k h r
r
q
2
= hk
,
`

.
|
dr
dh
dh hk dr
r
q
. .
2

dh h k
r
dr q
h
h
r
r


2
1
2
1
2
[ ]
2
1
ln
2
r
r
r
q

=
1
2
2
2
h
h
h
k
]
]
]

[ ]
]
]
]

2 2
l n l n
2
2
1
2
2
1 2
h h
k r r
q

AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/5

]
]
]
]

,
`

.
|
1
2
ln
2 r
r q

=
[ ]
2
1
2
2
2
h h
k

( )
] [
/ l n
2
1
2
2
1 2
h h
r r q
k

(16.1)
Contoh 16.1
Satu lapisan pasir 9 m tebal terletak di atas lapisan kalis air. Untuk mendapatakn
pekali kebolehtelapan, satu ujian insitu dilakukan. Paras air bumi pada
permukaan awal ialah 2 m di bawah permukaan tanah. Ia dipam keluar dari telaga
dengan kadar 3 x 10
-3
m
3
/ s sehingga paras air menjadi stabil . Dua lubang
korekan yang terletak 12.5 m dan 25 m, masing-masing dari telaga pam dan
didapati paras air bumi adalah 4.75 m dan 2.5m dari permukaaan tanah. Kira
pekali kebolehtelapan tanah tersebut.
Penyelesaian
Aras air bumi
h1 h2
9m
r1=12.5
r2=25m
AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/6
Anda boleh menyelesaikan masalah di atas dengan melakarkan pernyataan
seperti lakaran di bawah.
Diberi: q = 3 x 10
-3
m
3
/s
r
1
= 12.5 m
r
2 =
25 m
h
1
= 9 4.75 = 4.25m
h
2
= 9.25 = 6.5 m
k =
] 25 . 4 5 . 6 [
(25/12.5) ln 10 x 3
2 2
-3

= 2.743 x 10
5
m/s.
Soalan 1
Data berikut didapati daripada ujian telaga pam ke atas satu strata tanah yang
mempunyai kedalaman 15 m. Air dipam keluar dari telaga pada kadar 24.5
2.0m
4.75m mm
2.5m
Tak telap
boleh telap
Aras bumi
telaga
q = 3 X 10
-3
m
3
/s
A B
Jarak dari telaga (m)
Susunan aras air (m)
10.0
4.12
50.0
0.5
AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/7
m
3
/jam. Dua lubang korekan dibuat di A dan B. Aras air mulanya diukur pada
kedalaman 2.45 m di bawah permukaan. Tentukan pekali kebolehtelapan
tanah tersebut.
Soalan 2
Satu lapisan pasir 10 m tebal terletak di atas lapisan kalis air. Untuk
mendapatakn pekali kebolehtelapan, satu ujian in-situ dilakukan. Paras air
bumi pada permukaan awal ialah 2.25 m di bawah permukaan tanah. Air
dipam keluar dari telaga dengan kadar 4 x 10
-3
m
3
/s sehingga paras air menjadi
stabil . Dua lubang korekan yang terletak 13.5 m dan 25 m, masing-masing
dari telaga tadi dan didapati paras air bumi adalah 4.75 m dan 2.5 m masing-
masing dari permukaaan tanah. Kira pekali kebolehtelapan tanah pasir
tersebut.
Jawapan 1
Dari persamaan ,
( )
] [
/ l n
2
1
2
2
1 2
h h
r r q
k

r
1
= 10m, r
2
= 50m,
AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/8
h
1
= 15 - 2.45 - 4.12 = 8.43 m
h
2
= 15 - 2.45 0.5 = 12.05 m
q = 24.5 m
3
/jam
=
s m
x
/
60 60
5 . 24
3
=
s m x / 10 8055 . 6
3
3
Oleh itu
( )
] 43 . 8 05 . 12 [
10 / 50 ln 10 8055 . 6
2 2
3

x
k
= 4.703 x 10
-5
m/s
Jawapan 2
Diberi: q = 4 X 10
-3
m
3
/s
r
1
= 13.5 m , r
2 =
25 m
h
1
= 10 - 4.75 = 5.25m
h
2
= 10 - 2.5 = 7.5 m
( )
] [
/ ln
2
1
2
2
1 2
h h
r r q
k

=
( )
] 25 . 5 5 . 7 [
5 . 13 / 25 ln 10 4
2 2
3

x
= 2.73 x 10
-5
m/s
16.2. Ujian Aliran Terkurung

AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/9
Ujian aliran terkurung dilakukan sekiranya lapisan boleh telap telah dihimpit oleh
dua lapisan tanah yang tak boleh telap air. Aras air bumi tidak terletak di dalam
lapisan boleh telap air.
Di dalam akuifer sendiri, aliran air adalah mengufuk dan kadar aliran air di
dalamnya lebih cepat daripada kadar aliran air yang melalui lapisan tanah di
atasnya. Ini bermakna, sebahagian besar daripada air yang dipam dari telaga
adalah sebagai hasil daripada aliran air secara mengufuk di dalam akuifer. Rajah
16.2, menunjukkan keadaan aliran mantap yang telah dicapai di dalam sebuah
akuifer terkurung
Rajah: 16.2: Akuifer Terkurung
Menurut Hukum Darcy;
q = A k i
=> A = 2 r H
=> i = dh/ dr
q = 2 r H k. dh/dr
AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/10
rH
dr q
2
= kdh
H
q
2

2
1
r
r
r
dr
= k

2
1
h
h
dh
H
q
2
[ ]
2
1
ln
r
r
r
= k
[ ]
2
1
h
h
h
H
q
2
[ ]
1 2
ln ln r r
= k [ h
2
h
1
]
H
q
2
[ ] ) / ( ln
1 2
r r
= k [ h
2
h
1
]
k =
[ ]
1 2
1 2
2
) / ( ln
h h H
r r q

(16.2)
Contoh 16.2
Satu lapisan pasir 6 m terletak di bawah lapisan tanah liat yang tebalnya 5 m dan
lapisan pasir berada di atas lapisan batu shale. Untuk menentukan pekali
keboletelapan pasir, satu ujian telaga pam dilakukan. Air dipam dari telaga
dengan kadar 10 x 10
-3
m
3
/s. Dua lubang korekan dibuat dan didapati paras air
bumi berada di paras 3 m dan 2 .5 m masing-masing di bawah permukaan tanah.
Jarak di antara lubang korekan dengan telaga pam masing-masing adalah 15 m
dan 30 m. Kira pekali kebolehtelapan pasir tersebut.
Penyelesaian
Anda boleh menyelesaikan masalah di atas dengan melakarkan pernyataan
seperti lakaran di bawah.
q = 10 X 10
-3
m
3
/s
r
1
= 15 m
r
2 =
30 m
AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/11
H = 6 m
h
1
= (6 + 5) 3 = 8 m
h
2
= (6 + 5) 2.5 = 8.5 m
k =
[ ]
1 2
1 2
2
) / ( ln
h h H
r r q

( ) ( ) 8 5 . 8 6 2
) 1 5 / 3 0 ( l n 1 0 1 0
3

x
k
= 3.677 x 10
-4
m/s
AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/12
Soalan 1
Satu ujian mengepam dijalankan ke atas stratum pasir menerusi sebuah telaga
seperti rajah berikut. Pengepaman dilakukan pada kadar 15.6 m
3
/jam dan aras
air bumi asal diukur pada kedalaman 2.45 m di bawah permukaan, tentukan
pekali kebolehtelapan.
AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/13
Jawapan 1

r
1
= 15.0m, r
2
= 45.5 m
h
1
= 8.30 + 6.53 - 2.45 -3.75 = 8.63 m
h
2
= 8.3 + 6.53 - 2.45 - 0.82 = 11.56 m
q = 15.6 m
3
/jam =
saat m
x
/
60 60
6 . 15 3
= 4.333 x 10
-3
m
3
/s
k =
[ ]
1 2
1 2
2
) / ( ln
h h H
r r q

=
[ ] 63 . 8 56 . 11 ) 53 . 6 ( 2
) 15 / 5 . 45 ( ln 10 333 . 4
3

x

= 4.0 x 10
5
m /s

Ujikan kefahaman anda berkenaan pelajaran dalam unit ini dengan menjawab
soalan-soalan berikut.
AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/14
Soalan 1
Apakah perbezaan di antara keadaan ujian aliran tak terkurung dan aliran
terkurung di tapak ?
Soalan 2
Sebuah telaga dibina melalui stratum pasir tumpat sedalam 10 m sehingga
kepada lapisan tanah liat yang mempunyai kebolehtepalan yang sangat rendah.
Dua buah telaga cerapan dikorek dengan jarak 15 m dan 60 m dari telaga. Air
di dalam telaga dan telaga-telaga cerapan pada permulaannya berada pada aras
yang sama, iaitu 2.4 m ke bawah daripada bahagian atas telaga. Air di pam dari
telaga sehingga mencapai keadaaan mantap. Kadar aliran air adalah pada
20 m
3
/jam. Aras air di dalam telaga cerapan (15 m dari telaga) turun sebanyak
1.95 m, manakala telaga cerapan (60m dari telaga) turun sebanyak 0.5 m.
Tentukan pekali kebolehtelapan tanah pasir ini.
Soalan 3
Sebuah telaga dibina melalui stratum pasir sedalam 10 m sehingga kepada
lapisan tanah liat yang mempunyai kebolehtelapan yang sangat rendah. Dua
buah telaga cerapan dikorek dengan jarak 15 m dan 60 m dari telaga. Air di
dalam telaga dan telaga-telaga cerapan pada permulaannya berada pada aras
yang sama, iaitu 2.4m ke bawah daripada bahagian atas telaga. Air di pam dari
telaga sehingga mencapai keadaaan mantap. Kadar aliran air adalah
20 m
3
/jam. Aras air di dalam telaga cerapan (15 m dari telaga) turun sebanyak
1.95 m, manakala telaga cerapan ( 60m dari telaga) turun sebanyak 0.5 m.
Tentukan pekali kebolehtelapan stratum pasir.

Jawapan 1
Ujian aliran tak terkurung di mana hanya terdapat dua jenis lapisan tanah iaitu
AIR TANAH DAN KEBOLEHTELAPAN C3008/16/15
lapisan boleh telap dan lapisan tak boleh telap, dan aliran air dalam tanah bebas
bergerak di kawasan boleh telap. Manakala ujian aliran terkurung di mana
terdapat satu lapisan tanah yang boleh telap terhimpit oleh dua lapisan tak boleh
telap (lapisan tanah yang mempunyai pekali kebolehtelapan sangat rendah) dan
aliran air dalam tanah bebas bergerak di kawasan boleh telap.
Jawapan 2
k = 0.132 mm/s
Jawapan 3
k = 0.169 mm/s