Anda di halaman 1dari 81

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
1









































Dcartcmcn PcndIdIkan NasInna!
DIrcktnrat Jcndcra! Manajcmcn PcndIdIkan Dasar dan Mcncngah
DIrcktnrat PcmbInaan 5ckn!ah Mcncngah Pcrtama
Jakarta
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
2
KATA PENGANTAR

oikal iahnal Tuhan Yang Maha Lsa, uku Ajai ToknoIogi Infoinasi dan
Konunikasi (TIK) unluk SokoIah oilaiaf InloinasionaI (SI) lingkal SokoIah
Monongah Ioilana dapal diloililkan. ToknoIogi Infoinasi dan Konunikasi
noiupakan poIajaian vang loilujuan nonpoikonaIkan, nonpoisiapkan,
nonunluhkan, dan nonliasakan diii daIan dunia loknoIogi sojak dini, soila
nanpu nonjadi nasvaiakal vang noIok loknoIogi (|ccnnc|cgu |i|cracu). uku Ajai
ini dinaksudkan unluk nonlanlu dan nonfasiIilasi posoila didik daIan
nonpoIajaii TIK. SaIah salu fakloi vang nononlukan koloihasiIan soluah
ponloIajaian di koIas adaIah luku ajai oIoh kaiona ilu koloiadaan dan
ponloidavaan luku ini nonjadi ponling dan noiupakan saIah salu iujukan
daIan TIK unluk SI.
uku ajai vang disolul noduI 3 ini nonual lona KoloianpiIan dan
Opoiasi Dasai Konpuloi. ModuI 3 ini loidiii alas dua lagian vailu 1)
ncngcpcrasi|an sis|cn |cnpu|cr. 2) sis|cn cpcrasi, 3) pcrang|a| |cras |cnpu|cr. 4)
Pcrang|a| |una| Kcnpu|cr dan 5) Pra||i| pcrang|a| |una| ap|i|asi.
Ucapan loiina kasih kopada sonua pihak vang loIah loipailisipasi dan
loikonliilusi daIan pongonlangan ahan Ajai unluk SokoIah oilaiaf
InloinasionaI (SI) ini. Haiapan kila sonua sonoga noIaIui ponloIajaian
ToknoIogi Infoinasi dan Konunikasi (TIK) unluk SokoIah oilaiaf InloinasionaI
(SI) akhiinva loicipla kuIlui nasvaiakal vang noIok loknoIogi khususnva
loknoIogi infoinasi.

Iakaila, IuIi 2OO7

Ionvusun,
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
3
DAFTAR I5I


KATA ILNCANTAR .................................................................................. i
DAITAR ISI ............................................................................................ ii

PENDAHULUAN
A. TUIUAN ILMLLAIARAN ............................................ 1
. STANDAR KOMILTLNSI................................................ 2
C. MATLRI IOKOK ............................................................. 2

Bab 1 McngncrasIkan 5Istcm Knmutcr

1.1 Konpolonsi Dasai ......................................................... 3
1.2 Indikaloi Ioncapaian HasiI oIajai ............................ 3
1.3 Maloii IonloIajaian .................................................... 5
1.3.1 Pcngan|ar .................................................................. 5
1.3.2 Prcscdur Mcnga||if|an Sis|cn Kcnpu|cr ............... 6
1.3.3 Prcscdur Mcna|i|an Sis|cn Kcnpu|cr ................... 8
1.3.4 8cc|cng .................................................................... 13
1.3.5 ]cnis-]cnis 8cc| ....................................................... 14
1.3.6 Kcgaga|an pada Prcscs 8cc|ing .............................. 14






Bab 2 OcrasI Dasar 5Istcm OcrasI
2.1 Konpolonsi Dasai .................................................................. 17
2.2 Indikaloi Ioncapaian HasiI oIajai ...................................... 17
2.3 Maloii IonloIajaian .............................................................. 17
2.3.1 Pcngan|ar ........................................................................... 19
2.3.2 |ungsi Sis|cn Opcrasi........................................................ 2O
2.3.3 ]cnis Sis|cn Opcrasi .......................................................... 2O
2.3.4 Sis|cn Opcrasi lindcus .................................................... 22
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
4

2.3.5 Sis|cn Opcrasi |inux ................................................ 23
2.3.6 Pcnanganan Sis|cn Opcrasi ................................................ 25
2.3.7 Mcngguna|an Sis|cn Opcrasi lindcus ........................... 27
2.3.8 |i|c Managcr ........................................................................ 28
Bab 3 Knmnncn Pcrangkat Kcras Knmutcr

3.1 Konpolonsi Dasai ......................................................... 33
3.2 Indikaloi Ioncapaian HasiI oIajai ............................ 33
3.3 Maloii IonloIajaian .................................................... 33
3.3.1 Pcngan|ar .................................................................. 35
3.3.2 Scjaran Kcnpu|cr...................................................... 35
3.3.3 Dcfinisi Kcnpu|cr .................................................... 36
3.3.4 Sis|cn Kcnpu|cr ..................................................... 39
3.3.5 |ungsi Kcnpu|cr .................................................... 44
3.3.6 Pcrang|a| Masu|an ............................................... 52
3.3.7 Pcrang|a| Kc|uaran ............................................... 61
3.3.8 Mcdia Pcnuinpan .................................................. 67





4
Bab 4 Pcrangkat Lunak Knmutcr
4.1 Konpolonsi Dasai .................................................................. 75
4.2 Indikaloi Ioncapaian HasiI oIajai ...................................... 75
4.3 Maloii IonloIajaian .............................................................. 75
4.3.1 Pcngan|ar ........................................................................... 77
4.3.2 Scjaran Pcrang|a| |una|.................................................... 79
4.3.3 K|asifi|asi Pcrang|a| |una| .............................................. 81
4.3.4 Sis|cn Opcrasi ...................................................................

82
4.3.5 Virus Kcnpu|cr ................................................................ 83
4.3.6 Pcrang|a| |una| Ap|i|asi ................................................ 85
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
5

Bab 5 PraktIk Pcrangkat Lunak
5.1 Konpolonsi Dasai ................................................... 91
5.2 Indikaloi Ioncapaian HasiI oIajai ...................... 91
5.3 Maloii IonloIajaian ............................................... 91
5.3.1 Pcngan|ar ............................................................ 93
5.3.2 Pra||i| Prcgran Ap|i|asi MS. lcrd ................. 94
5.3.3 Pra||i| Prcgran Ap|i|asi MS. |xcc| ................. 97
5.3.4 Pra||i| Prcgran Ap|i|asi MS.Pcucr Pcin| ....... 1O1
5.3.5 Pra||i| Prcgran Ap|i|asi Adcoc Pnc|csncp....... 1O4




DAFTAR PU5TAKA ............................................................................................................. 81






















Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
6















A. TUJUAN PEMBELAJARAN
Ioikonlangan loknoIogi infoinasi dan konunikasi soiiing dongan
konajuan zanan nonunlul poningkalan kuaIilas pongolahuan dan koloianpiIan
daIan nonggunakan poiangkal loknoIogi loisolul. Unluk ilu, kila poiIu
nonpoIajaii dan nonahani dongan laik poiangkal loisolul agai dapal
nonloiikan pongolahuan vang Iolih lanvak daii infoinasi vang nulakhii.
DaIan nonghadapi poikonlangan loknoIogi infoinasi dan konunikasi, kila
dilunlul unluk loIajai sojak dini agai kila dapal loipoian socaia oplinaI.
ModuI 3 ini dinaksudkan dapal nonvodiakan solagian lahan lagi Anda
agai noniIiki lokaI vang cukup unluk nonahani caia nongopoiasikan
poiaIalan konpuloi sosuai piosodui, dan nonahani opoiasi dasai pada sislon
opoiasi konpuloi.


B. 5TANDAR KOMPETEN5I
1. MongonaI opoiasi dasai poiaIalan konpuloi.
2. Monpiaklikkan koloianpiIan dasai konpuloi .


. MATERI POKOK
1. Mongopoiasikan Sislon Konpuloi
2. Opoiasi Dasai Sislon Opoiasi
3. Ioiangkal Koias Konpuloi.
4. Iiaklik Ioiangkal Lunak ApIikasi.
5. Ioiangkal Lunak Konpuloi.

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
7





















1.1 KnmctcnsI Dasar
a. Mongaklifkan konpuloi sosuai piosodui .
l. Monalikan konpuloi sosuai piosodui.

1.2 IndIkatnr PcncaaIan hasI! Bc!ajar
a. Mongaklifkan sislon konpuloi.
l. MoIakukan piosos occ|ing sislon konpuloi.

1.3 MatcrI Pcmbc!ajaran
1.3.1 Pcngantar
againanakah caia koija sislon konpuloi` Socaia singkal sualu unil
konpuloi dapal lokoija dan nonghasiIkan oulpul sosuai dongan vang
diinginkan pongguna (uscr) noIaIui lahap-lahap sopoili loiikul.
1. Dala (dapal loiupa huiuf, angka, ganlai, alau dosain giafis) dinasukkan ko
daIan CIU (Ccn|ra| Prcccssing Uni|) oIoh pongguna konpuloi noIaIui
konponon inpul |cuocard. scanncr. alau ncusc.
2. Di daIan CIU, loijadi piosos konunikasi dala vailu dala vang disanpaikan ko
piogian apIikasi sogoia diloiuskan ko piogian sislon opoiasi. OIoh piogian
sislon opoiasi, dala ini diulah nonjadi lahasa nosin vang lisa dinongoili
oIoh poiaIalan oIoklionik vang loidapal di daIan konpuloi.
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
8
3. Dala-dala loisolul konudian oIoh sislon opoiasi disanpaikan pada soflvaio
apIikasi dan dilanpiIkan di Iavai noniloi.
4. ApaliIa lanpiIan di Iavai noniloi diniIai sudah sosuai dongan koinginan
pongguna konpuloi, si pongguna akan nonloiikan insliuksi konpuloi
unluk nonvinpan hasiI koijanva daIan nodia ponvinpan (dis|c|. f|asndis|.
a|au nardis|) alau lisa juga nonloii insliiksi konpuloi unluk noncolaknva
noIaIui soluah piinloi.















1.3.2 Prnscdur McngaktIfkan 5Istcm Knmutcr
Unluk dapal nongopoiasikan konpuloi, loiIolih dahuIu haius loisodia
poiangkal dasai vang loidiii alas:
a. arduarc (poiangkal koias, sopoili vang loiihal pada ganlai 1.1)
l. Scf|uarc (poiangkal Iunak)
c. 8rainuarc (pongguna: opoialoi, adninislialoi, alau piogiannoi)

SoloIah sonua poiangkal loisodia, naka piosodui unluk nongaklifkan alau
nonghidupkan sislon konpuloi adaIah solagai loiikul:
a. Iaslikan sonua poiangkal conpuloi (CPU. |cuocard. ncni|cr. prin|cr. ncusc)
loIah loihulung pada loininaInva nasing-nasing.
l. Sanlungkan kaloI pcucr ncni|cr, CPU, dan prin|cr ko slop konlak alau sunloi
logangan Iisliik ILN.
c. Aklifkan CIU, noniloi, naupun piinloi dongan nonokan lonloI povoi pada
koliga poiangkal loisolul.
d. Tunggu loloiapa saal sanpai pada Iavai noniloi nuncuI lanpiIan dosklop.
anoar 1.1 Kcnpcncn dari uni| Pcrscna| Kcnpu|cr
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
9


















o. Lakukan Iangkah soIanjulnva sosuai dongan piogian vang diinginkan, dongan
caia nong-kIik nouso pada nonu vang ada pada lanpiIan dosklop.

DaIan poiangkal koias konpuloi, piosos nongaklifkan konpuloi sanpai
dianliI aIih oIoh sislon opoiasi disolul dongan isliIah occ|s|rap. Kolika Iisliik
pada konpuloi diaIiiakan, aius Iisliik nongaIii ko lagian cnip vang ada losoila ko
iangkaian oIoklionik Iainnva vang loisanlung pada nosin loisolul. Ununnva
loloiapa konponon nonunggu hingga nondapalkan sualu poiinlah unluk
lokoija, lolapi ada salu cnip vang disolul dongan ROM IOS (Rcad On|u Mcncru.
8asic |npu|/Ou|pu| Sus|cn). ROM lokoija nonganliI kondaIi pada saal avaI
sislon nondapal aIiian Iisliik. IOS loiisi soIuiuh jonis poiinlah sohingga
piogian loisolul haius sudah diisikan ko daIan IOS soloIunnva. Dongan
dianliI aIihnva pongaluian konpuloi oIoh IOS, CPU siap unluk lokoija. 8cc|
noiupakan poiisliva unluk nonuIai opoiasi daii soluah konpuloi. Iada saal
konpuloi nuIai diaklifkan, konpuloi noIakukan soiangkaian kogialan avaI
unluk nonpoisiapkan sislon agai siap digunakan. Kogialan loisolul dianlaianva
noIakukan diagnosis loihadap koIongkapan poiangkal soila pongocokan dasai
daii nasing-nasing poiangkal vang akan nondukung koijanva. SoloIah
diIaksanakan diagnosis, Iangkah loiikulnva adaIah nonganliI sislon opoiasi
solagai pongonlioI kogialan-kogialan vang diIakukan oIoh sislon. Ionlahasan
khusus lonlang sislon opoiasi akan Anda dapalkan pada noduI soIanjulnva.

anoar 1.2 Tanpi|an Dcs||cp
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
10
anoar 1.3 Tcnoc| C|csc un|u| ncnu|up sua|u prcgran

1.3.3 Prnscdur McmatIkan 5Istcm Knmutcr
Monalikan konpuloi adaIah pokoijaan vang sangal nudah. Nanun,
pokoijaan ponulup ini kadang cukup nonjongkoIkan apaIagi liIa dikojai vaklu.
SoIain nonluluhkan vaklu vang hanpii sana dongan piosos looling, kadang
piosos snu| dcun lidak loijaIan solagainana noslinva. OIoh solal ilu, lidak ada
saIahnva Anda nonvinak Iangkah loiikul agai piosos nonalikan konpuloi
dapal Iolih nvanan.

Langkah-Iangkah alau piosodui unluk nonalikan konpuloi vang poiIu
diIakukan adaIah solagai loiikul.
a. SinpanIah dahuIu hasiI pokoijaan anda pada foIdoi vang diinginkan.
l. SoloIah dala disinpan, nalikan pokoijaan anda dongan caia nong-kIik lonloI
C|csc di pojok kanan alas.


















Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
11

c. SoloIah Iavai noniloi nuncuI lanpiIan dosklop, KIik nonu S|ar|



















d. KIik di lagian Turn Off


















anoar 1.3 Mcnu S|ar| pada dcs|s|cp
anoar 1.4 Mcnu Turn Off Kcnpu|cr
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
12

o. MuncuI luIisan

TuIisan loisolul nonghiIang, konpuloi loIah anan unluk dinalikan.

f. Iika konpuloi dapal socaia olonalis cff alau nali sondiii, naka lidak poiIu
nonokan lonloI cff pada niniloi naupun CIU. iIa lidak lisa nali socaia
olonalis, Ianjulkan pada Iangkah loiikulnva.
g. Tokan lonloI cff pada pcucr ncni|cr, CPU, naupun prin|cr.


atatan: TIs mcmatIkan knmutcr dcngan ccat WIn XP
Monalikan konpuloi adaIah pokoijaan sohaii-haii vakni pada saal koija usai.
Monalikan konpuloi sangal nudah diIakukan, lolapi kadang nonjongkoIkan.
Kadang piosos snu| dcun lidak loijaIan solagainana noslinva sohingga lolap
haius dilunggu. OIoh solal ilu, gunakan lips loiikul unluk nonlual sncrcu|
unluk snu|dcun agai piosos nonalikan konpuloi Iolih copal. Dongan caia ini
Anda lidak Iagi haius ncng-||i| nonu s|ar| dan |urn cff ccnpu|cr, lolapi soloIun
nongkIik sncrcu| snu|dcun ini lulup sonua apIikasi vang nasih loiluka .

oiikul ini caia copal nonalikan konpuloi.
a. KIik kanan ncusc di sonlaiang lonpal pada dcs||cp
l. KIik cu sncrcu|



Ils Nov Safo lo Tuin off Youi Conpuloi
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
13
c. Kolik Snu|dcun -s -| 00



d. oiiIah nana Sncrcu| dcfau|| nva snu|dcun.cxc siIahkan ganli sosuai koinginan
conloh : fas| snu|dcun soloIah soIosai kIik finisn.


Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
14

o. Canli Icon dongan Icon Turn cff

Unluk nonalikan konpuloi solaiknva jangan Iangsung noncalul Iisliik vang
loihulung pada konpuloi. HaI in dapal nonvolalkan koiusakan pada haid
dis|/nard dritc dan lidak nonulup konungkinan dapal noiusak konponon
Iainnva. Dongan noIakukan snu|dcun dongan lonai dapal nonloii kosonpalan
pada konpuloi unluk nonvinpan solling vang loiguna unluk occ|ing dan
konfiguiasi konpuloi. Di sanping ilu snu| dcun akan nonpoisiapkan soIuiuh
scf|uarc dan narduarc unluk dinalikan sohingga lidak akan noninluIkan
nasaIah jika.

1.3.4 BnntIng
Bootlng adaIah sualu piosos vang loijadi saal sosooiang nonvaIakan sualu
konpuloi. oiikul ini uiulan piosos looling konpuloi.
a. SoloIah dinvaIakan alau diaklifkan, sonua iogisloi piososoi di solling kosong
dan prcscscr di solling rcsc|.
l. Addioss OxIIII di-|cad di sognon kodo (ccdc scgncn|) dan insliuksi vang
loidapal pada aIanal addioss OxIIII loisolul dijaIankan.
c. Saal loijadi piosos occ|ing socaia unun piogian IOS (8asic |npu| Ou|pu|
Sus|cn). vailu soluah soflvaio dasai, loipanggiI.
d. IOS akan noIakukan cok loihadap sonua oiioi daIan nonoiv, dcticc-dcticc
vang loipasang/ loisanlung pada konpuloi sopoili poil-poil soiiaI dan Iain-
Iain. Iiosos ini disolul dongan IOST (Pcucr-On Sc|f Tcs|).
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
15
o. SoloIah nongocok sislon loisolul soIosai, IOS akan noncaii sislon opoiasi,
nonualnva di nonoii ,dan nongoksokusinva.
f. Dongan noiulah solup IOS dapal nononlukan agai IOS noncaii sislon
opoiasi ko daIan f|cppu dis|. nard dis|. CD-ROM. US8 dan Iain-Iain, dongan
uiulan vang kila inginkan.

IOS solonainva lidak nonual sislon opoiasi socaia Iongkap lolapi hanva
nonual salu lagian daii kodo vang ada di sokloi poilana (firs| scc|cr disolul occ|
scc|cr) pada nodia disk vang loIah dilonlukan. Iiagnon kodo vang haius loiada
pada occ| scc|cr disolul solagai occ|-s|rap |cadcr. IOS akan nonual occ|-s|rap
|cadcr loisolul ko daIan nonoii diavaIi pada aIanal Ox7COO, konudian
nonjaIankan occ|-s|rap |cadcr, soIanjulnva occ|-s|rap |cadcr nonual Sislon Opoiasi
dan noIakukan solling vang dipoiIukan agai Sislon Opoiasi dapal loijaIan.
Rangkaian piosos iniIah vang dinanakan dongan occ|ing.

1.3.5 JcnIs-jcnIs BnntIng
oidasaikan piososnva, dikonaI loloiapa jonis looling, vailu:
a. coId lool
ool vang loijadi saal konpuloi daii koadaan nali, kolaIikan daii vain
lool.
l. vain lool
ool vang loijadi saal konpuloi diaIiii Iisliik konlaIi dan Iisliik dinalikan
hanva sojonak. Tujuannva nonguIang konlaIi piosos konpuloi daii avaI.
Wain lool ini liasanva loijadi disolalkan oIoh soflvaio crasn alau loijadi
pongaluian uIang daii sislon.
c. sofl lool
ool vang dikondaIikan noIaIui sislon.
d. haid lool
ool vang diakukan dongan caia dipaksa.
o. iolool
Ioiisliva nonguIang konlaIi sislon daii avaI. Rolool diIakukan oIoh
loloiapa haI anlaia Iain sislon lidak loioaksi daIan loloiapa Iana alau
loijadi poiulahan solling daii sislon.

1.3.6 Kcgaga!an ada Prnscs Bootlng
Kadang soluah unil konpuloi lidak lisa alau gagaI noIakukan piosos
occ|ing. HaI ini disolalkan konpuloi lidak nononukan fiIo IO.SYS dan
MSDOS>SYS. Iika ini loijadi naka Iavai noniloi akan nuncuI posan cn-Sus|cn
Dis| cr Dis| |rrcr. Rcp|acc and S|ri|c Anu Kcu lncn Rcadu. isa juga nuncuI posan
Dis| 8cc| |ai|urc . |nscr| Sus|cn Dis| and Prcss |n|cr. SoIain haI di alas, kogagaIan
piosos occ|ing juga lisa disolalkan lidak loidapal fiIo COMMAND.COM di
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
16
konpuloi. Iika haI ni loijadi posan vang lanpiI di Iavai noniloi adaIah 8ad cr
Missing Ccnnand |n|crprc|cr. Iosan loisolul juga akan nuncuI kolika loijadi
kosaIahan voisi pongkopian fiIo COMMAND.COM.
Unluk nongalasi kogagaIan piosos occ|ing. dapal diIakukan noIaIui
Iangkah-Iangkah loiikul.
1. Siapkan diskol alau CD-occ|ao|c vang poinah dilual.
2. NvaIakan konpuloi konudian nasuk ko IOS. UlahIah occ|-suucncc-nva
sosuai dongan nodia vang akan dipakai poilana kaIi unluk piosos occ|ing.
Unluk noIakukan haI ini anda lisa nonggunakan CD-ROM alau f|cppu dritc.
3. Sinpan solling an loisolul dongan caia nonokan lonloI I1O alau Satc and
|xi|.
4. Tunggu sanpai sislon nongoIuaikan prcnp| A


5. SoloIah nuncuI prcnp| A. kolik poiinlah loiikul ini.


6. Konudian kolik sopoili di lavah ini.



7. Tunggu loloiapa saal sanpai piosos soIosai dan Iavai noniloi nonanpiIkan
posan loiikul.


8. LakukanIah occ|ing uIang konpuloi anda dan ulahIah konlaIi occ| suucncc-
nva ko narddis| alau C. Sinpan sc||ing-an loisolul dan koIuaiIah daii IOS.
SoIanjulnva piosos occ|ing akan loijaIan noinaI konlaIi.













A:J
A:Jfdisk_/mbr {enter
A:Jsys C: {enter
8ystem transfer
anoar 1.6 Sa|an sa|u cara nc|a|u|an prcscs 8cc|ing
(ncnc|an |cnoc| C|r|. A||. dan Dc|c|c ocrsanaan)
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
17

Rangkuman
Ioiangkal nininaI vang haius loisodia daIan nongopoiasikan konpuloi adaIah:
ncni|cr, |cuocard. CPU. ncusc. arduarc. scf|uarc. dan orainuarc. Monghidupkan
dan nonalikan konpuloi haius noIaIui piosodui vang lonai. Bootlng adaIah
sualu piosos vang loijadi saal nonvaIakan sualu konpuloi.


Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
18














2.1 KnmctcnsI Dasar
MoIakukan opoiasi dasai pada cpcra|ing sus|cn dongan sislonalis.


2.2 IndIkatnr PcncaaIan hasI! Bc!ajar
a. Monggunakan sislon opoiasi (nisaInva Windovs
TM
).
l. Monggunakan fiIo nanagoi unluk nongoIoIa fiIo dan foIdoi.

2.3 MatcrI Pcmbc!ajaran
2.3.1 Pcngantar
Sislon Opoisai (Opcra|ing Sus|cn) di daIan soluah konpuloi dapal
diilaialkan solagai nvava, kaiona lanpa adanva sualu sislon opoiasi
konpuloi vang sudah kila iakil loIun dapal digunakan. Sislon Opoiasi soIain
noiupakan poiangkal Iunak poilana vang nuncuI di Iavai noniloi saal
konpuloi dihidupkan, juga noiupakan vang loiakhii kaIi loiIihal saal konpuloi
dinalikan. Sislon opoiasi nonjaIankan sogaIa poiangkal Iunak vang digunakan,
dan nongoiganisasikan soliap poiangkal koias pada konpuloi.
Sislon opoiasi konpuloi socaia unun loidiii alas loloiapa lagian:
a. nokanisno ool, vailu noIolakkan koinoI ko daIan nonoiv
l. KoinoI, vailu inli daii soluah Sislon Opoiasi
c. Ccnnand |n|crprc|cr alau snc|| vailu lagian vang loilugas nonlaca inpul
daii pongguna
d. Iuslaka-puslaka (|ioraru), vailu lagian vang loifungsi nonvodiakan
kunpuIan fungsi dasai dan slandai vang dapal dipanggiI oIoh apIikasi Iain
o. Diivoi vailu konponon vang loifungsi unluk loiinloiaksi dongan narduarc
c|s|crna|, sokaIigus unluk nongonlioInva.

2.3.2 FungsI 5Istcm OcrasI
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
19
5Istcm OcrasI (SO, alau daIan lahasa Inggiis: Opcra|ing Sus|cn/OS)
adaIah scf|uarc sislon vang loilugas unluk noIakukan konlioI, nongoIoIa
narduarc, soila opoiasi-opoiasi dasai sislon, loinasuk nonjaIankan soflvaio
apIikasi sopoili piogian-piogian pongoIah kala dan orcuscr uco. Iungsi ulana
sislon opoiasi adaIah:
a. nongoIoIa sunloi dava loikail dongan pongondaIian poiangkal Iunak
sislon/poiangkal Iunak apIikasi vang sodang dijaIankan. Solagai conloh
konponon poiangkal koias pada konpuloi vailu CIU, nonoii ulana, aIal
inpul/oulpul.
l. Monpoisiapkan agai piogian apIikasi dapal loiinloiaksi dongan poiangkal
koias socaia konsislon dan slaliI lanpa haius nongolahui socaia doliI
poiangkal koias.
c. noIakukan pongoIoIaan piosos noncakup ponviapan, ponjadvaIan, dan
ponanlauan piosos piogian vang sodang dijaIankan.
d. noIakukan pongoIoIaan dala pongondaIian loihadap dala nasukan/koIuaian.


2.3.3 JcnIs 5Istcm OcrasI
Sislon opoiasi poisonaI konpuloi loilagi nonjadi 3 koIonpok sopoili di
lavah ini.
a. KoIuaiga MIcrnsnft, anlaia Iain loidiii alas Windovs Dosklop Lnviionnonl
(voisi 1.x hingga voisi 3.x), Windovs 9x (Windovs 95, 98, dan Windovs ML),
dan Windovs NT (Windovs NT 3.x, Windovs NT 4.O, Windovs 2OOO,
Windovs XI, Windovs Soivoi 2OO3, dan Windovs Visla vang diiiIis pada
lahun 2OO7)).
l. KoIuaiga UnIx, nonggunakan anlainuka sislon opoiasi IOSIX, anlaia Iain
SCO UNIX, koIuaiga SD (8cr|c|cu Scf|uarc Dis|riou|icn), CNU/Linux,
MacOS/X (loilasis koinoI SD vang dinodifikasi, dan dikonaI dongan nana
Daruin) dan CNU/Huid.
c. KoIuaiga Mac OS adaIah sislon opoiasi konpuloi koIuaian A!c vang liasa
disolul Mac alau Macin|csn. Sislon opoiasi vang loilaiu adaIah Mac O5 X
voisi 1O.4 (Tigcr). AvaI lahun 2OO7 diioncanakan poIuncuian voisi 1O.5
(|ccpard).
d. KoIuaiga konpuloi MaInframc, dan 5ucr knmutcr nonggunakan sislon
opoiasi vang loiloda-loda, ununnva noiupakan luiunan daii sislon opoiasi
UNIX vang dikonlangkan oIoh vondoi sopoili IM AIX, HI/UX, dan Iain-
Iain.
WaIau kila nongonaI loilagai jonis sislon opoiasi di alas, socaia gaiis losai
sonua sislon opoiasi vang ada loidasaikan jonis konpuloi vang dikondaIikan
naupun lonluk apIikasi vang didukung dapal dilagi nonjadi onpal goIongan :
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
20
1. #ea|-tlme oeratlng sstem (RTO5)
Sislon opoiasi goIongan ini dipakai unluk nongondaIikan poiangkal koias
unluk lugas sposifik, sopoili insliunon iIniah dan nosin-nosin induslii. RTOS
noniIiki konanpuan anlainuka vang loilalas dan lidak nondukung apIikasi
IovoI cnd-uscr. agian loiponling RTOS adaIah nongalui ponggunaan sunloi
dava konpuloi unluk nonjaIankan soiangkaian opoiasi socaia loiuIang-uIang
daIan poiiodo loilonlu.

2. Slng|e-user. slng|e task
Sosuai dongan nananva, lipo sislon opoiasi ini diiancang unluk
nonudahkan nonangani pongopoiasian konpuloi sohingga pongguna dapal
nonjaIankan salu pokoijaan pada saal vang loisanaan. Sislon opoiasi DOS
adaIah conloh kIasik daii jonis ini. Sislon opoiasi vang Iain daii koIuaiga ini
adaIah IaIn OS, vailu unluk konpuloi gonggan (nandnc|d) IaIn.

3. Slng|e-user. mu|tl tasklng
Sislon opoiasi ini nonungkinkan sooiang pongguna dapal nonjaIankan
loloiapa apIikasi loipisah socaia loisanaan. IniIah lipo sislon opoiasi vang
paIing unun digunakan sokaiang. Sislon opoiasi ini (Windovs, Linux, dsl.)
sangal popuIoi digunakan unluk konpuloi piiladi.

4. Mu|tl-user
Sislon opoiasi nu||i-uscr nonungkinkan Iolih daii salu pongguna
loisana-sana nonggunakan sunloi dava konpuloi socaia sinuIlan. Sislon
opoiasi dapal nonjanin nasing-nasing pongguna vang noniIiki koluluhan
(rcuuircncn|) vang loiinlang. Soliap piogian vang dijaIankan oIoh paia
pongguna nonggunakan sunloi dava vang cukup dan loipisah sohingga nasaIah
pada salu pongguna lidak loiinlas pada pongguna vang Iain. Conloh sislon
nu||i-uscr adaIah opoiasi Unix, VMS, dan MVS unluk nainfranc.

2.3.4 5Istcm OcrasI WIndnws
MIcrnsnft WIndnws alau Iolih dikonaI dongan solulan WIndnws adaIah
koIuaiga sislon opoiasi konpuloi piiladi vang dikonlangkan oIoh Miciosofl.
Sislon opoiasi ini nonggunakan anlainuka loilasis giafik (grapnica| uscr
in|crfacc/U|). Windovs voisi 1.O poilana kaIi dipoikonaIkan pada 1O Novonloi
1983, lolapi laiu dipasaikan pada luIan Novonloi 1985. Windovs voisi ini
dilual unluk nononuhi koluluhan konpuloi dongan lanpiIan loiganlai.
oloiapa voisi loiakhii Windovs vang dikoIuaikan Miciosofl noiupakan sislon
opoiasi nandiii vang lidak Iagi loiganlung pada sislon opoiasi MS-DOS.
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
21

anoar 2.1 Tanpi|an Sis|cn Opcrasi lindcus XP cnc |di|icn

a. VcrsI WIndnws vang sudah dIrI!Is
1). oilasis DOS
a). 1985 Novonloi - Windovs 1.O
l).1987 9 Dosonloi - Windovs 2.O
c). 199O 22 Moi - Windovs 3.O
d).1992 Aguslus - Windovs 3.1
o). 1992 Okloloi - Windovs foi Woikgioups 3.1
f). 1993 Novonloi - Windovs foi Woikgioups 3.11
g).1995 24 Aguslus - Windovs 95 (Voisi: 4.OO.95O)
h).1998 25 Iuni - Windovs 98 (Voisi: 4.1.1998)
i). 1999 5 Moi - Windovs 98 Socond Ldilion (Voisi: 4.1.2222)
j). 2OOO 19 Iuni - Windovs MiIIonniun Ldilion (Mo) (Voisi: 4.9.3OOO)
2). oilasis NT KoinoI
a). 1993 Aguslus - Windovs NT 3.1
l).1994 Soplonloi - Windovs NT 3.5
c). 1995 Iuni - Windovs NT 3.51
d).1996 29 IuIi - Windovs NT 4.O
o). 2OOO 17 Ioliuaii - Windovs 2OOO (Voisi: NT 5.O.2195)
f). 2OO2 - Windovs XI (Voisi: NT 5.1.26OO)
g).2OO3 - Windovs Soivoi 2OO3 (Voisi: NT 5.2.379O)
h).2OO6-2OO7 - Windovs Visla (Voisi 6.O)
b. VcrsI vang akan datang
1). 2O1O - 2O12 - Windovs 8|ac|ccno.
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
22
2). WIndnws VIsta adaIah voisi loilaiu Miciosofl Windovs. Sislon opoiasi
loisolul loilasis giafis vang digunakan pada konpuloi piiladi (IC), laik
unluk pongguna diiunah, lisnis, Iaplop, naupun ncdia ccn|cr.

SoloIun diununkan dongan nana Windovs Visla pada 22 IuIi 2OO5, sislon
opoiasi ini Iolih dikonaI dongan ccdcnanc |cngncrn (loiasaI daii nana Longhoin
SaIoon, soluah lai loikonaI di WhislIoi, iilish CoIunlia, Kanada).
Miciosofl noIuncuikan Windovs Visla pada 8 Novonloi 2OO6 unluk
pongguna lisnis dan 3O Ianuaii 2OO7 unluk pongguna di iunah. Dongan
donikian, poIuncuian Windovs Visla ini daIan ionlang vaklu Iolih daii Iina
lahun sojak poIuncuian Windovs XI pada 25 Okloloi 2OO1.

2.3.5 5Istcm OcrasI LInux
SoIain Windovs, Linux alau CNU adaIah sislon opoiasi vang sangal
popuIoi unluk konpuloi. IsliIah Linux alau CNU juga digunakan solagai iujukan
pada kosoIuiuhan dislio Linux (|inux dis|riou|icn), vang di daIannva disoilakan
piogian-piogian Iain solagai pondukung sislon opoiasi. Conloh piogian
loisolul adaIah soivoi vol, lahasa poniogianan, lasis dala, lanpiIan dosklop
(Dcs||cp |ntircnncn|) (sopoili CNOML dan KDL), dan apIikasi poikanloian (cfficc
sui|c) sopoili OponOffico.oig, KOffico, Alivoid, Cnunoiic. Dislio Linux loIah
nongaIani poilunluhan vang posal dan popuIoi daii voisi UNIX vang
nonggunakan sislon Iisonsi dan loilavai (prcpric|aru) naupun voisi UNIX lolas
Iain vang avaInva nonandingi doninasi Miciosofl Windovs daIan loloiapa sisi.
Linux nondukung lanvak poiangkal koias konpuloi, dan loIah digunakan
pada loilagai poiaIalan konpuloi piiladi, supoi konpuloi dan sislon ocnan
(cnocddcd sus|cn), sopoili loIopon soIuIoi (IonsoI) dan poiokan vidoo piiladi.
Iada avaInva, Linux dilual, dikonlangkan, dan digunakan oIoh poninalnva.
Kini Linux loIah nondapal dukungan daii poiusahaan losai sopoili IM dan
HovIoll-Iackaid. Iaia ponganal loknoIogi infoinalika loianggapan kosuksosan
Linux kaiona lidak loiganlung pada vondoi (tcndcr indcpcndcncc), liava
opoiasionaI vang iondah, dan konpaliliIilas vang linggi. HaI ini dapal
dilandingkan dongan voisi UNIX piopiiolaii, daii fakloi koananan dan
koslaliIannva. Ciii-ciii loisolul juga nonjadi lukli alas koungguIan nodoI
pongonlangan poiangkal Iunak sunloi loiluka (cpcnscurcc scf|uarc).

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
23
2.3.6 Pcnanganan 5Istcm OcrasI
oloiapa nolodo vang dikonaI daIan ponanganan svslon opoiasi adaIah
solagai loiikul.
a. Mu||iprcgranning
Molodo vang nonungkinkan dua luah piogian/Iolih dijaIankan socaia
soionlak pada soluah konpuloi dan loilagai sunloi dava daIan vaklu vang
loiIainan. Konsop nuIlipiogianning lias diilaialkan solagai pokoija vang lak
hanva nonangani salu pokoijaan sohingga lak ada vaklu vang loiluang.




















l. Tinc Snaring
Molodo vang dipakai daIan sislon opoiasi vang nonungkinkan sojunIah
ponakai dapal loiinloiaksi dongan piosos vang dilualnva socaia loiganlian
dongan junIah vaklu vang sana. Tino shaiing noiupakan pongonlangan Iolih
Ianjul daii nu||iprcgranning.

c. Pcnuinpanan Vir|ua|
Molodo vang nonangani sojunIah piogian dongan nonlagi piogian-
piogian loisolul ko daIan lagian vang kociI dongan ukuian sana. Molodo
sopoili ini diloiapkan anlaia Iain pada Windovs.

Sistem operasi
Program 1
Program 2
Program 3
Memori yang tak digunakan
Sistem operasi dengan multiprograming
anoar -2.2 Diagran sis|cn cpcrasi dcngan nu||iprcgranning
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
24

d. Mu||i|as|ing
Molodo vang nonungkinkan sooiang ponakai nonjaIankan sojunIah
piogian daIan vaklu vang sana. Caia ini sangal unun daIan sislon IC.
Dongan nonggunakan sislon opoiasi Windovs, sosooiang dapal nonjaIankan
piogian Woid unluk nonlual dokunon dan sokaIigus nonjaIankan piogian
LxcoI unluk nonlual poihilungan-poihilungan daIan lalIo. Ionakai dapal
loipindah daii salu piogian apIikasi vang salu dongan piogian apIikasi vang
Iain dongan nudah.

o. Mu||iprcccssing
Molodo dongan konanpuan sislon opoiasi vang nonjaIankan dua alau Iolih
inliuksi socaia soionlak dongan nonggunakan sojunIah CIU daIan soluah
konpuloi. MoIaIui sislon loisolul kila dapal nongalui sojunIah CIU unluk
nonjaIankan insliuksi vang loiloda daIan soluah piogian.

2.3.7 Mcnggunakan 5Istcm OcrasI WIndnws
SaIah salu conloh piogian apIikasi loilasis Windovs adaIah void
piocossing. lcrd prcccssing (pongoIah kala) adaIah koIonpok poiangkal Iunak vang
fungsi ulananva adaIah unluk nonlual dokunon solagai conloh adaIah MS-Woid
(Miciosofl- Woid).






1. K!Ik Mcnu
5TART
2. K!Ik
BagIan
PROGRAM
3. K!Ik Mcnu
MIcrnsnft
Wnrd
anoar -2.3 Mcngguna|an Sis|cn Opcrasi lindcus pada
Prcgran Ap|i|asi MS-lcrd
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
25
Iiogian apIikasi MS-Woid nonloiikan konudahan daIan nonfoinal
loks sohingga loks loilala iapi di lagian kiii dan kanan. Langkah vang diIakukan
unluk nonjaIankan piogian MS-Woid adaIah solagai loiikul.
1. Iada Monu Slail, kIik di lagian piogian, kIik di sul-piogian, piIih MS-
Woid, piogian apIikasi MS-Woid siap digunakan.
2. SoloIah nuncuI lanpiIan ganlai 2.4 di laah ini, piosos nonuIis
dokunon sudah lisa dinuIai.

















2.3.8 FI!c Managcr
a. PcngcrtIan
|i|c nanagcr noiupakan saIah salu piogian apIikasi vang ada daIan
uindcus. Iiogian ini dapal digunakan unluk nongoIoIa fiIo dan foIdoi agai
pongguna dapal nonlual dan nonggunakan dala dongan nudah, copal, dan
fIoksiloI.

b. ara mcngaktIfkan FI!c Managcr
Ada 2 caia, vailu:
Caia 1 : doulIo kIik iccn nanagcr alau
kIik Slail, piIih piogian, kIik di sulpiogian fi|c nanagcr

Caia 2 : daii DOS pionpl
Kolik C:\vindovs>vinfiIo<onloi>
anoar 2.4 Tanpi|an |cnoar |crja MS-lcrd uang |c|an siap
un|u| pcngc|i|an dc|uncn
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
26

c. Pcngc!n!aan FI!c dan Fn!dcr
Manajonon fi|c noiupakan piosos apIikasi piIihan. IiIihan loisolul anlaia
Iain nonlual suofc|dcr. ccpu fi|c nonindahkan fi|c. nonghapus fiIo, nonanpiIkan
dala vang loIah loihapus, dan nongopoiasikan ponggalungan konpuloi vang di-
sanlungkan dongan sislon jaiingan/nc|ucr| cignocrnccd vang loiupa kosaluan
fiIo-fiIo piogian vang ada daIan haid disk konpuloi. Tujuannva agai dapal
digunakan sosuai dongan piIihan vang diluluhkan. Manajonon fiIo juga diailikan
solagai pongoiganisasian fiIo dala dan fi|c prcgrannc.
Modia ponvinpanan dala pada nanajonon fiIo dilagi-lagi daIan
koIonpok vang dinanakan IoIdoi. anvak fiIo piogian vang diluluhkan pada
soliap piogian apIikasi vang noIipuli nu ccnpu|cr. nu dccuncn|. in|crnc| cxp|crcr.
rccuc|c oin. ncu fc|dcr. dan Iain-Iain. Unluk dapal noIakukan pongoIoIaan foIdoi
alau sul-foIdoi uscr linggaI noIakukan dcuo|c c|ic| pada iccn sncr|cu|.
anvak fiIo piogian vang diluluhkan pada soliap piogian apIikasi.
Disanping ilu lanvak piogian apIikasi vang ada di daIan sualu konpuloi
losoila dala vang sudah dilual. Sonua ilu disinpan daIan salu nard dis|. Unluk
ilu dipoiIukan pongaluian-pongaluian sohingga uscr lidak nononui kosuIilan
daIan nongoIoIa dala loisolul. DaIan pongoiganisasian fiIo dala dan fiIo
piogian loisolul, nodia ponvinpan dala dilagi-lagi ko daIan koIonpok vang
dinanakan foIdoi.

1. Menlman data
DaIan sislon Windovs nodia ponvinpanan dala, haid disk nonpunvai
loloiapa foIdoi vailu solagai loiikul.
a). IoIdoi Mv Konpuloi
oiisi infoinasi aIanal diivo dan foIdoi panoI conlioI, dan solling piinloi.
l).IoIdoi Mv Docunonl
oiisi infoinasi nana fiIo dala.
c). IoIdoi RocvcIo lin
oiisi infoinasi fiIo vang loIah diluang/dihapus.
d).IoIdoi Inloinol LxpIoioi dan Nolvoik Noighloihood
DipoiIukan liIa konpuloi ingin loihulung dongan inloinol alau |cca| arca
nc|ucr|.

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
27




















. Mengubah |o|der
Kila dapal nongulah foIdoi laik nonanlah alau nonguianginva sosuai
dongan koluluhan. Monanlahkan sud foIdoi di Mv Docunonls loilujuan unluk
nonvinpan dala loidasaikan jonis pokoijaan alau nana usoi (pongguna) agai
lidak loicanpui dan akan nonudahkan kila daIan noIacak dan noncaiinva.
IoIacakan fiIo dongan dapal dicaii noIaIui Iiogan Windovs LxpIoioi alau
nonggunakan IiIo, Nov IoIdoi unluk Windovs 98 naupun Windovs XI.

3. Me|acak |l|e
Agai nonudahkan paia pongguna (uscr) daIan noIacak fiIo, poiIu
dipoihalikan haI-haI loiikul ini.
a).Soliap usoi agai nonvinpan dalanva di kapIing/sul-foIdoinva nasing-
nasing.
l).Hondaknva nana fiIo noncoininkan isis daii fiIo loisolul.
c). Hondaknva lagian foIdoi diloiikan calalan aIanal diivo/foIdoi dilonpal dala
disinpan dan nana fiIonva (palh and fiIo nano).

Unluk Windovs XI, poIacakan fiIo dapal Iangsung diIakukan dongan caia
nong kIik nonu s|ar|. caii piogian Windovs LxpIoioi vang loidapal daIan nonu
piogian alau dosklop.

anoar 2.5 Mcnoua| |c|dcr
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
28
4. Mcmbuat 5a!Inan FI!c
Kila juga dapal nonlual saIinan fiIo, nisaInva copv fiIo Sinpan.doc di
Diivo D ko diskol di Diivo A dongan Iangkah-Iangkah sopoili di lvah.
a). KIiI fiIo Sinpan.doc
l). KIik icon copv
c). KIik diivo 31/2 IIoppv (A:)
d). KIik icon Iaslo

. Mmemlndahkan |l|e
Monindahkan fiIo sana dongan nongcopv, nanun vaklu nongkIik iccn
ccpu diganli dongan nongkIik iccn cu|. Tonpalkan fiIo vang akan dipindah pada
foIdoi naupun diivo vang diinginkan.

. Menghaus |l|e
Unluk nonghaspus fiIo kIik nana fiIo-nva konudian kIik icon DoIolo, fiIo
akan nasuk ko daIan foIdoi RocvcIo in socaia olonalis. DaIan sislon vindovs,
foIdoi RocvcIo in loifungsi unluk nonvinpan dala-dala alau fiIo vang sudah
lidak kila inginkan alau diluang. IiIo vang kila hapus dapal diIihal daIan foIdoi
RocvcIo in. IiIo daIan RocvcIo in dapal kila hapus dongan caia nongkIik nana
fiIo alau piIih nonu odil konudian SoIIocl AII, IaIu icon DoIolo, naka fiIo akan
loihapus soIananva.


Rangkuman
Sislon Opoisai (Opcra|ing Sus|cn) noiupakan nvava unluk soluah
konpuloi. Tanpa adanva sualu sislon opoiasi konpuloi loIun dapal digunakan.
Sislon Opoiasi noiupakan poiangkal Iunak poilana kaIi aklif saal konpuloi
dihidupkan. Sislon opoiasi juga noiupakan poiangkal Iunak vang loiakhii aklif
saal konpuloi dinalikan. Sislon opoiasi nonjaIankan sogaIa poiangkal Iunak
vang digunakan, dan nongoiganisasikan soliap poiangkal koias pada konpuloi.
Ada lanvak jonis sislon opoiasi anlaia Iain MIcrnsnft, UnIx, dan Mac OS.
Soliap jonis noniIiki koungguIan loiloilu. Soliap jonis nongoIuaikan voisi-voisi
soiiing dongan poikonlangannva.
oloiapa opoiasi pada sislon opoiasi sangal ponling unluk Anda kuasai
sopoili IiIo Malagoi.






Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
29


















3.1 KnmctcnsI Dasar
Mongidonlifikasi loilagai konponon poiangkal koias konpuloi.

3.2 IndIkatnr PcncaaIan HasI! Bc!ajar
a. Mongidonlifikasi poiangkal koias vang loifungsi solagai aIal inpul.
l. Mongidonlifikasi poiangkal koias vang loifungsi solagai aIal piosos.
c. Mongidonlifikasi poiangkal koias vang loifungsi solagai aIal oulpul.

3.3 MatcrI Pcmbc!ajaran
3.3. 1 Pcngantar
oilagai aspok kohidupan nanusia lidak dapal diIopaskan daii loknoIogi,
khususnva saal ini loknoIogi konpuloi. HaI ini dapal Anda poihalikan sopoili
unluk nonuIiskan sualu dokunon, condoiung sudah noninggaIkan nosin kolik
nanuaI dan diganlikan poiannva oIoh konpuloi. Kasii di poilokoan losai
(supcrnar|c|) sudah nonggunakan poiaIalan olonalis loiupa konpuloi vang
didisain khusus unluk kopoiIuan ilu. KunpuIan Iagu-Iagu vang soloIunnva
hanva dapal didongaikan noIaIui nodia kasol alau piiingan hilan, saal ini sudah
nuIai dikonas daIan lonluk ccnpac| dis| (CD) vang dapal didongaikan dongan
nonggunakan konpuloi nu||incdia. Ioikonlangan loknoIogi konpuloi di
lidang kosohalan vang naju sangal posal unluk nonlanlu diagnossis ponvakil
dan piosos ponvonluahnnva. Masih lanvak lidang kohidupan nanusia vang
saal ini sudah nonggunakan poiaIalan konpuloi.
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
30

3.3. 2 5cjarah Knmutcr
DisipIin iInu konpuloi nuncuI sojak lahun 194O-an, soiiing dongan
loipadunva looii aIgoiilna dan Iogika nalonalika, soila dilonukannva
konpuloi oIoklionik dongan konanpuan ponvinpanan piogian. A!an TurIng
dan Kurt Gndc!, pada lahun 193O-an loihasiI nonadukan aIgoiilna, Iogika, dan
ponghilungan nalonalika soila noioaIisasikannva daIan soluah aIal alau ru|c
sus|cn. Iiinsip aIgoiilna vang digunakan dianliI daii Ada Lnvc!acc, vang loIah
dikonlangkan 6O lahun soloIunnva. Iononu aIgoiilna adaIah sooiang loinana
Abu Abdu!!ah Muhammad Ibn Musa A! KhwarIzmI, sooiang ahIi nalonalika
daii Uzlokislan vang hidup pada lahun 77O-84O nasohi. Liloialui laial nonvolul
A| Khuarltml dongan A|gcrizn vang konudian nonjadi a|gcri|na. Sodangkan
konpuloi anaIog diciplakan oIoh Vanncvar Bush pada lahun 192O, dan disusuI
dongan konpuloi oIoklionik vang dikonlangkan oIoh Hnward AIkcn dan
Knnrad Zusc lahun 193O. Jnhn Vnn Ncumann pada lahun 1945
nondononsliasikan saIah salu kaiva fonononaInva, vailu soluah aisiloklui
konpuloi vang disolul "Vnn Ncumann MachInc". Iiogian disinpan pada
nonoii konpuloi. Aisiloklui konpuloi iniIah vang konudian digunakan oIoh
pongonlang sislon konpuloi nodoin sanpai sokaiang.
Tahun 196O noiupakan avaI socaia foinaI adanva IInu Konpuloi dan
Iuiusan IInu Konpuloi pada poiguiuan linggi nuIai naiak dikonlangkan.
DisipIin iInu laiu loisolul loikonaI dongan solulan IInu Konpuloi (Ccnpu|cr
Scicncc), Toknik Konpuloi (Ccnpu|cr |nginccring), Konpuling (Ccnpu|ing), alau
Infoinalika (|nfcrna|ics).

3.3.3 DcfInIsI Knmutcr
IsliIah konpuloi nonpunvai pongoilian vang Iuas dan loiloda unluk
soliap ahIi. IsliIah konpuloi (ccnpu|cr) dianliI daii lahasa Ialin ccnpu|arc vang
loiaili nonghilung (|c ccnpu|c alau |c rcc|cn). Monuiul B!Issmcr (1985),
konpuloi adaIah sualu aIal oIoklionik vang nanpu noIakukan loloiapa lugas,
vailu nonoiina inpul, nonpiosos inpul sosuai dongan insliuksi vang diloiikan,
nonvinpan poiinlah-poiinlah dan hasiI pongoIahannva, soila nonvodiakan
oulpul daIan lonluk infoinasi. Monuiul 5andcrs (1985), konpuloi adaIah
sislon oIoklionik unluk nongoIah dala dongan copal dan lopal soila diiancang
dan dioiganisasikan socaia olonalis nonoiina dan nonvinpan dala inpul,
nonpiososnva, dan nonghasiIkan oulpul loidasaikan insliuksi-insliuksi vang
loIah loisinpan di daIan nonoii. Masih lanvak Iagi ahIi vang nondofinisikan
socaia loiloda lonlang konpuloi. Nanun, pada inlinva dapal disinpuIkan
lahva konpuloi adaIah sualu poiaIalan oIoklionik vang dapal nonoiina inpul,
nongoIah inpul, nonloiikan infoinasi, nonggunakan sualu piogian vang
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
31

anoar 1. 1 . S|cna Sis|cn Kcnpu|cr

loisinpan di nonoii konpuloi, dapal nonvinpan piogian dan hasiI
pongoIahan, soila lokoija socaia olonalis.
Daii dofinisi loisolul loidapal liga isliIah ponling, vailu dala (inpul),
pongoIahan dala (piosos), dan infoinasi (oulpul). IongoIahan dala dongan
nonggunakan konpuloi dikonaI dongan nana pcngc|anan da|a c|c||rcni| (PD|)
alau c|ccrcnic da|a prcccssing (|DP). Dala adaIah kunpuIan gojaIa daii sualu fakla,
dapal loiupa angka-angka, huiuf, sinloI-sinloI khusus, alau galungan daii
koliganva. Dala nasih loIun noniIiki nakna vang lanvak sohingga poiIu dioIah
Iolih Ianjul. IongoIahan dala noiupakan sualu piosos noiulah dala ko daIan
lonluk vang Iolih loinakna/loiguna vang soIanjulnva disolul infcrnasi. Dongan
donikian, infoinasi adaIah hasiI daii sualu kogialan pongoIahan dala vang
nonloiikan lonluk vang Iolih loinakna daii sualu fakla. OIoh kaiona ilu,
pongoIahan dala oIoklionik adaIah piosos nanipuIasi dala nonjadi infoinasi
dongan nonggunakan sualu aIal oIoklionik vailu konpuloi.
Soiiing dongan poikonlangan iInu konpuloi, dovasa ini lanvak ponoIili vang
noncola nonlual kajian dan nonloiikan dofinisi konpuloi. Dasai iInu
konpuloi adaIah nalonalika daIan konloks nc|cdc ana|isa, dan cnginccring
(loknik) daIan konloks nc|cdc dcsain. Ccnpu|ing Scicnccs Accrcdi|a|icn 8card
(CSA8) nonlual dofinisi lonlang IInu Konpuloi solagai loiikul :

IInu Konpuloi adaIah iInu pongolahuan vang loihulungan dongan konpuloi
dan konpulasi. Di daIannva loidapal looiilika, okspoiinon, dan pondosainan
konponon, soila loinasuk didaIannva haI-haI vang loihulungan dongan:
1. Tooii-looii unluk nonahani konpuloi dovico, piogian, dan sislon
2. Lkspoiinon unluk pongonlangan dan pongolosan konsop
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
32
3. MolodoIogi dosain, aIgoiilna, dan looI unluk noioaIisasikannva
4. Molodo anaIisa unluk noIakukan ponluklian lahva ioaIisasi sudah sosuai
dongan ioquiiononl vang dininla.

oloiapa dofinisi Iain vang Iolih alsliak lonlang iInu konpuloi sopoili
pondapal Donning. Ia nondofinisikan lonlang iInu konpuloi daIan nakaIahnva
vang loikonaI lonlang disipIin iInu konpuloi vailu : ||nu Kcnpu|cr ada|an s|udi
sis|cna|i| |cn|ang prcscs a|gcri|ni| uang ncngjc|as|an dan ncn|rasfcrnasi|an
infcrnasi. oai| i|u ocrnuoungan dcngan |ccri-|ccri. ana|isa. dcsain. cfisicnsi.
inp|cncn|asi. a|aupun ap|i|asi-ap|i|asi uang ada padanua.
Kila dapal nonvinpuIkan daii poisanaan ponakaian loininoIogi dan
hakokal nakna daIan dofinisi daii paia ponoIili di alas, lahva: IInu Konpuloi
adaIah iInu pongolahuan vang loiisi lonlang looii, nolodoIogi, dosain dan
inpIononlasi, loihulungan dongan konpulasi, konpuloi, dan aIgoiilnanva
daIan konloks poiangkal Iunak (scf|uarc) naupun poiangkal koias (narduarc).
Ada poisopsi vang saIah loikail dongan ponahanan IInu Konpuloi. HaI-haI
vang diaksud anlaia Iain solafai loiikul.
1. IInu Konpuloi adaIah iInu vang nonpoIajaii lonlang konpuloi. IInu
Konpuloi lukanIah iInu vang hanva nonpoIajaii lonlang konpuloi,
sopoili juga iInu asliononi vang lukan iInu lonlang loIoskop, alau iInu
lioIogi juga lukan iInu vang hanva nonpoIajaii lonlang nikioskop.
Konpuloi, loIoskop dan nikioskop adaIah aIal daii iInu, dan lukan iInu
ilu sondiii.
2. IInu Konpuloi adaIah iInu vang nonpoIajaii lonlang lagainana nonuIis
piogian konpuloi.
3. IInu Konpuloi adaIah iInu vang nonpoIajaii lonlang pongunaan
apIikasi-apIikasi konpuloi.


3.3.4 5Istcm Knmutcr
Ionlualan konpuloi ulananva dilujukan agai dapal digunakan unluk
nongoIah dala, ia haius loilonluk sualu sislon vang soIanjulnva disolul sis|cn
|cnpu|cr. Sislon konpuloi socaia unun loidiii alas oIonon-oIonon vang saIing
loihulungan dan nonlonluk salu kosaluan unluk noIaksanakan lujuan ulana
daii sislon loisolul. Tujuan ulana daii sislon konpuloi adaIah nongoIah dala
unluk nonghasiIkan infoinasi dongan dukungan oIonon poiangkal koias
(narduarc), poiangkal Iunak (scf|uarc), dan oiang (orainuarc). Ioiangkal koias
adaIah poiaIalan konpuloi ilu sondiii, poiangkal Iunak adaIah piogian vang
loiisi sojunIah insliuksi unluk noIakukan piosos loilonlu dan oiang vang
loikoponlingan daIan nongopoiasikan soila nongalui sislon konpuloi.
Ioiangkal koias lanpa poiangkal Iunak lidak akan loiaili, ia hanva loiupa
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
33
kunpuIan Iogan dan pIaslik. Ioiangkal koias dan Iunak juga lidak dapal
loifungsi jika lidak ada nanusia vang nongopoiasikannva. Sliuklui konpuloi
noiupakan caia-caia sojunIah oIonon saIing loihulungan alau loikail. Sliuklui
soluah konpuloi socaia sodoihana dapal diganlaikan daIan diagian lIok
loiikul ini.


|/O . |npu|-Ou|pu|
CU . Ccn|rc| Uni|
A|U . Ari|na|ic |cgica| Uni|
CPU . Ccn|ra| Prcccssing Uni|

Konponon poniosos alau piososoi alau disolul juga CIU (Ccn|ra|
Prcccssing Uni|) noiupakan olak dan pusal pongondaIi di daIan soluah sislon
konpuloi. Ionis dan konanpuan piososoi sangal nononlukan kocopalan
konpuloi di daIan nonpiosos dala.
anvak loijadi poikonlangan nonaiik pada loknoIogi piososoi. oilagai
noik dan jonis piososoi vang lanvak dininali di anlaianva noik: AMD (Ancrican
Micrc Dcticc). AIILL, Cviox VIA, IM, IDT, InloI, dan solagainva.

a. BagIan PcntIng Knmnncn Prnscsnr
Socaia unun piososoi noniIiki liga lagian ponling, vailu:
1. Aiilhnalics LogicaI Unil (ALU), lagian ini loipoian solagai pusal daii
sogaIa poihilungan nalonalis unluk nonjaIankan sonua poiinlah vang
haius diIaksanakan oIoh soluah sislon konpuloi.
2. ConlioI Unil (CU): noiupakan lagian vang nonjadi pongalui sonua IaIu
Iinlas dala dan poihilungan vang diIakukan oIoh piososoi. Dongan adanva
Gambar-1. 2 . Struktur Sistem Komputer
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
34
unil ini, sogaIa poihilungan dan oksokusi dapal diIakukan socaia loiuiulan
lanpa adanva lunpang lindih anlaia salu poiinlah dongan poiinlah vang
Iain.
3. Monoiv Unil (MU) : lagian ini nondukung koija piososoi agai lidak poiIu
nonguIang poiinlah vang sana ko lagian Iain sohingga lisa nonghonal
vaklu poniososan dala.

b. JcnIs-jcnIs Prnscsnr
1. Prosesor lnte|
Sojak 1978, piososoi InloI nongaIani ovoIusi daii 8O86 dan 8O88 nonjadi
8O86, 8O386 dan 8O486, sanpai ko piososoi Ionliun. Sonuanva noiupakan
lagian daii koIuaiga x 86. KoIuaiga InloI Ionliun loinasuk piososoi Ionliun,
Ionliun Iio, Ionliun dongan MMX, Ionliun II, Ionliun III, Ionliun IV,
CoIoion, Xoon, Coio Soho, dan vang loilaiu Coio Duo. Iiososoi InloI gonoiasi
avaI hanva noniIiki iiluan liansisloi dan piososoi gonoiasi sokaiang sanpai
julaan liansisloi.
Hingga saal ini piososoi InloI Ionliun IV sudah noncapai gonoiasi solagai
loiikul:
a). Sokol 423 dongan piososoi IS 4OO Mhz dongan cacnc ncncru L2 solanvak
256 K dan donsilas O,18 nikion
l). Conoiasi sokol 478 dongan ukuian 3,5 x 3,5 cn dan piososoi IS 4OO Mhz.
Cacnc Mcncru L2-nva solanvak 256 K dongan donsilas O,18 nikion.
Togangan vang diluluhkan unluk piososoi ini solosai 1,7 voIl.
c). Conoiasi piososoi dongan soii A di loIakang angka kocopalannva vang
dikonaI dongan isliIah cr|nuccd. Ioikonlangan daii piososoi ini adaIah
Cacnc Mcncru 512 K, donsilas O,13 nikion, logangan vang diluluhkan 1,5
voIl, ISnva nonjadi 533 Mhz.
d). Conoiasi piososoi dongan fasiIilas nupcr |nrcading dongan cIock
piososoinva solosai 3,O6 Chz.
o). Conoiasi piososoi InloI Ionliun IV 3 Cl sanpai dongan 3,2 Cl, noniIiki
IS solosai 8OO Mhz dan fasiIilas nupcr |nrcading.

. Prosesor AMD
Advancod Micio Dovico (AMD) dikonaI solagai ponlual piososoi dongan
kinoija Iolih iondah, vaIaupun haI ini nasih dapal dipoidolalkan soiiing dongan
nakin najunva loknoIogi piososoi saal ini. Dongan pioduk sopoili AMD AlhIon,
Duion, dan Sonpion, AMD nonanlang piososoi InloI, laik daii sogi haiga
naupun poifoina.

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
35
3. Prosesor Crex
Cviox pada avaInva hanva nonpioduksi chip, lolapi Iana koIanaan juga ikul
nonpioduksi niciopiocossoi. Iiososoi Cviox liasanva digunakan unluk IC Iov-
on dongan haiga nuiah. KoIuaiga piososoi Cviox di anlaianva ModiaCX dan MiI.


4. Prnscsnr Mntnrn!a
MoloioIa nonlual CIU vang digunakan di konpuloi AppIo Macinlosh dan
Iovoi IC. Iiososoi Macinlosh nonggunakan sliuklui dosain vang loiloda daii
piocossoi IM-IC conpalilIo. Dongan nuncuInva Iovoi IC, C3, C4, dan laiu
C5, konpuloi Macinlosh nonlual slandai laiu lagi konpuloi daii sogi kinoija
dan haiga.
MoloioIa nonlual CIU vang digunakan di konpuloi AppIo Macinlosh dan
Iovoi IC. Iiososoi Macinlosh Monggunakan sliuklui dosain vang loiloda daii
piososoi IM IC conpalilIo. Dongan nuncuInva Iovoi IC, C3, C4 dan C5
konpuloi Macinlosh nonlual slandai laiu lagi conpuloi daii sogi kinoija dan
haiga.

b. Mnthcrbnard
Molhoiloaid noiupakan lonpal piososoi dipasang.
Molhoiloaid loidiii alas siikuil dan konponon-konponon
oIoklionik sohingga nonungkinkan loilagai konponon
konpuloi unluk loikonunikasi salu sana Iainnva.

c. Mcmnrv
Monoii nonvinpan dala inliuksi piogian, sononlaia CIU noIakukan
ponghilungan loihadap dala-dala ini. Monoii ini loilagi alas dua nacan, vailu:

1) #ead On| Memor (#OM)
ROM adaIah nonoii vang hanva lisa dilaca saja, lidak dapal diulah dan
dihapus, dan sudah diisi oIoh paliik ponlual konpuloi. Isi ROM dipoiIukan pada
saal konpuloi dihidupkan. Ioiinlah vang ada pada ROM solagian akan
dipindahkan ko RAM. Ioiinlah vang ada di ROM anlaia
Iain adaIah poiinlah unluk nonlaca sislon opoiasi. Daii
disk, poiinlah unluk nongocok sonua poiaIalan vang ada
di unil sislon dan poiinlah unluk nonanpiIkan posan di
Iavai. Isi ROM lidak akan hiIang noskipun lidak ada aIiian
Iisliik.


Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
36
Iada saal sokaiang ini ROM l'oIah nongaIani poikonlangan dan lanvak
nacannva anlaia Iain:
a) PROM (Prngramab!c ROM)
ROM vang lisa kila piogian konlaIi dan hanva loIoh salu kaIi poiulahan.
SoloIah ilu ROM lidak dapal Iagi dipiogian.
l) RPROM (Rc-Prngramab!c ROM)
RIROM noiupakan poikonlangan daii voisi IROM dan kila dapal
noIakukan poiulahan loiuIang kaIi sosuai dongan vang diinginkan.
c) EPROM (Erasab!c Prngram ROM)
LIROM noiupakan ROM vang dapal dihapus dan piogian konlaIi.
Ionghapusannva diIakukan dongan nonggunakan sinai uIliavioIol.
d) EEPROM (E!cctrIca!!v Erasab!c Prngram ROM)
EEPROM noiupaka poikonlangan nulakhii daii ROM dan kila dapal
nongulah dan nonghapus piogian ROM dongan nonggunakan loknik
oIokliik. LLIROM noiupakan jonis vang paIing lanvak digunakan saal ini.


2). Randnm Acccss Mcmnrv (RAM)
RAM adaIah nonoii vang dapal diaksos socaia iandon.
RAM loifungsi unluk nonvinpan piogian vang dioIah unluk
sononlaia vaklu (povoi on). Iika konpuloi kila nalikan,
soIuiuh dala vang loisinpan daIan RAM akan hiIang. Iungsi
daii RAM ini adaIah nonpoicopal poniososan dala pada
konpuloi. Agai dala vang dilual lidak hiIang pada saal
konpuloi dinalikan, dipoiIukan nodia ponvinpanan oksloinaI,
sopoili : diskol, haiddisk, dan Iain-Iain.

3.3.5 FungsI Knmutcr
Iungsi konpuloi didofinisikan solagai opoiasi soliap konponon solagai
lagian daii sliuklui sislon konpuloi.

a. Knmutcr Mcruakan HasI! IndustrI anggIh
Konpuloi vang dikonaI sokaiang adaIah hasiI pongonlangan loknoIogi
oIoklionika dan iInu konpuloi/infoinalika. onluk konpuloi vang asaInva
loiukuian losai dan nonluluhkan lonpal losai, sokaiang loilonluk kociI
dongan konanpuan losai. Konajuan induslii konponon oIoklionika in|cgra|cd
circui| (|C) loIah nondoiong loiciplanva loilagai poiangkal cnip IC vang loiagan
dan nondukung loilagai kopoiIuan ponlualan pioduk oIoklionik. Konajuan
loknoIogi oIoklionika lidak loiIopas daii adanva konajuan di lidang pongolahuan
dan pongoIahan lahan sonikondukloi khususnva siIikon.
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
37
Manfaal konpuloi saal ini cukup loiagan nuIai daii aIal lanlu nonuIis,
nongganlai, nongodil folo, nonulai vidoo, nonulai Iagu sanpai anaIisis dala
hasiI ponoIilian, dan nongopoiasikan piogian-piogian ponvoIosaian piolIon-
piolIon iIniah, induslii dan lisinis. Dunia anak loIah Iana nongonaI aIal
poinainan gano vang dikondaIikan oIoh sislon konpuloi. Di lidang induslii,
konpuloi loIah dipoigunakan unluk nongonlioI nosin-nosin pioduksi dongan
kolopalan linggi (nisaInva CNC, soluah nosin soila guna daIan induslii nolaI).
oikal CNC dapaal dijunpai loilagai pioduk induslii Iogan vang loivaiiasi dan
nondalangkan kosuIilan liIa dikoijakan socaia nanuaI. anvak puIa nosin-nosin
induslii gainon diIongkapi dongan konlioI konpuloi, nisaInva poiusahaan lopi
lodii dapal nonpioduksi lopi dongan kuaIilas ganlai loidii vang soiagan
daIan junIah lanvak daIan vaklu singkal. Iada poiusahaan dagang sopoili
dcpar|ncn| s|crc loIah dipoigunakan nosin cash iogisloi (nosin kasii) vang
diIongkapi dongan konlioI konpuloi sohingga nosin loisolul dapal dikonlioI
oIoh pihak nanajoi hanva daii iuangan koijanva saja.
Iada lidang pondidikan, konpuloi dijunpai solagai aIal lanlu poIajaian,
poiaIalan Ialoialoiiun, sohingga aIal loisolul dapal lokoija Iolih loIili dan dapal
nongalasi kondaIa hanlalan india nanusia. Di lidang pondidikan, iisol
nonpoigunakan konpuloi nondalangkan nanfaal vang lanvak di daIan
kohidupan sohaii-haii. oiagan olal, laik unluk kosohalan nanusia naupun
olal-olalan poilanian dan poloinakan loIah dipoigunakan oIoh nasvaiakal.
DaIan lidang lioloknoIogi, poiaIalan-poiaIalan loIah lanvak vang diIongkapi
dongan konlioI konpuloi unluk nongusahakan koloIilian koija pada iuang sloiiI.
Di lidang olonolif lanvak kondaiaan vang loIah diIongkapi dongan sislon
konpuloi sohingga ponggunaan lahan lakainva dapal dialui sodonikian iupa
sanpai laiaf sangal ofision. us-lus ponunpang sudah diIongkapi dongan sislon
konlioI konpuloi dan sonsoi-sonsoi canggih sohingga nongondaiai lus loisolul
loiasa Iolih anan. Ionoiapan konlioI konpuloi vang loicanggih loidapal di
posaval loilang dan posaval angkasa. Unluk dapal nongalasi loilagai kondaIa
aIan dan suIil diIakukan oIoh sooiang piIol socaia nanuaI, soluah posaval
loilang dapal dikondaIikan socaia olonalis sohingga lisa loilang dongan
nvanan.

b. Knmutcr 5cbagaI HasI! Tcknn!ngI
Apa konpuloi ilu` Mongapa sanpai nasvaiakal nodoin loiganlung dongan
konpuloi ` Yang pasli konpuloi adaIah hasiI konajuan loknoIogi oIoklionika dan
iInu konpuloi/infoinalika dan loifungsi solagai aIal lanlu unluk nonuIis,
nongganlai, nonvunling ganlai alau folo, nonlual aninasi, nongopoiasikan
piogian anaIisis iIniah, sinuIasi, dan unluk nongonlioI poiaIalan. onluk
konpuloi vang duIu losai sokaiang kociI lolapi konanpuan nongopoiasikan
piogian Iolih loiagan. IoiIongkapan oIoklionik (narduarc) dan poiangkal
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
38
Gambar-1. 3 . Komponen
Komputer
Iunak/scf|uarc loIah nonjadikan soluah konpuloi laiang vang loiguna. Soluah
konpuloi vang hanva noniIiki poiIongkapan oIoklionik saja alau soflvaio
sohingga akan loifungsi. Dongan kodua poiangkal loisolul, konpuloi dapal
loifungsi nonjadi aIal vang loiguna. oloiapa oiang vang holi alau paia ahIi
loknoIogi, dapal nongonlangkan konanpuan konpuloi liasa unluk nongonlioI
poiaIalan nosin pioduksi alaupun poiaIalan iunah langga. Dongan nonanlah
loloiapa iangkaian oIoklionik lualannva, konpuloi lisa dipoigunakan unluk
nongondaIikan poiaIalan-poiaIalan induslii dan iunah langga. Dongan
dukungan loknoIogi chip IC loIah nonungkinkan oiang nonlual iolol kociI
vang loiguna, solagai conloh iolol kondaiaan vang dipoigunakan daIan nisi
iuang angkasa.

c. Knmnncn 5cbuah Knmutcr
IoisonaI konpuloi loidiii alas ccn|ra|
prcccssing uni| (CPU), kovloaid, dan
noniloi. CIU loifungsi solagai
pongoIah dala, kovloaid solagai aIal
lanlu ponasukan dala huiuf dan angka
alaupun poiinlah konlioI loihadap
konpuloi. Moniloi adaIah aIal ponanpiI
huiuf, angka dan ganlai. Adanva
poikonlangan loknoIogi oIoklionika dan
iInu konpuloi/infoinalika loIah nonloiikan poiangkal lanlahan pada
konpuloi poisonaI, conlohnva : ncusc (aIal lanlu konlioI konpuloi unluk
nongopoiasikan poiinlah-poiinlah piogian socaia nudah), ncdcn (aIal lanlu
unluk nongulah dala digilaI ko lonluk dala voico alau solaIiknva sohingga dala
daii soluah konpuloi dapal dikonunikasikan ko konpuloi Iain noIaIui saIuian
loIopon liasa, iadio konunikasi alaupun slasiun luni), kailu gano dan suaia
(scund card), kailu vidoo (tidcc card). kailu ponoiina loIovisi, kailu ponoiina iadio
dan olhoinol caid soila nacan-nacan aIal poncolak/piinloi (dcs| jc|. ouo|c jc|.
|ascr jc|. p|c||cr) dan aIal ponloijonah ganlai colakan (digi|izcr dan scanncr).


d. ara Kcrja 5cbuah Knmutcr
Socaia singkal caia koija soluah konpuloi solagai loiikul :
1). Dala dinasukkan oIoh pongguna konpuloi noIaIui |cuocard (huiuf dan
angka) alau ncusc dan scanncr (dala giafis/ganlai) ko daIan CIU. Dala-
dala loisolul dinasukkan ko scf|uarc apIikasi unluk dioIah di daIan
prcccsscr dan dilanpiIkan di Iavai noniloi. ApaliIa dala sudah nuncuI di
Iavai noniloi, pongguna nonoiinlah konpuloi unluk nonvinpan hasiI
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
39
koijanva daIan nodia ponvinpan (diskol alau haidisk) alaupun
nonoiinlah konpuloi unluk noncolaknva noIaIui soluah piinloi.
2). Di daIan CIU loijadi piosos konunikasi dala. Dala vang nasuk ko
piogian apIikasi sogoia diloiuskan ko piogian sislon opoiasi. OIoh
piogian sislon opoiasi, dala ini diulah nonjadi lahasa nosin vang lisa
dinongoili oIoh poiaIalan oIoklionik vang ada di daIan konpuloi sohingga
di Iavai noniloi lanpiI apa vang diinginkan oIoh pongguna. Dongan kala
Iain loikonunikasi dongan aIal colak (piinloi) dan nonvuiuh piinloi
unluk noncolak fiIo vang diinginkan.

c. Pcnggn!nngan Knmutcr
oiikul ini ponggoIongan konpuloi loidasaikan dala vang dioIah,
ponggunaan, kapasilas/ukuiannva, dan gonoiasinva.

1) oidasaikan dala vang dioIah dikonaI :
1) Konpuloi AnaIog
2) Konpuloi DigilaI
3) Konpuloi Hvliid

2) oidasaikan ponggunannva dikonaI :
1) Konpuloi Unluk Tujuan Khusus (Spccia| Purpcsc Ccnpu|cr)
2) Konpuloi Unluk Tujuan Unun (cncra| Purpcsc Ccnpu|cr)

3) oidasaikan kapasilas dan ukuiannva dikonaI :
1) Konpuloi Mikio (Micrc Ccnpu|cr)
2) Konpuloi Mini (Mini Ccnpu|cr)
3) Konpuloi KociI (Sna|| Ccnpu|cr)
4) Konpuloi Monongah (Mcdiun Ccnpu|cr)
5) Konpuloi osai (|argc Ccnpu|cr)
6) Konpuloi Supoi (Supcr Ccnpu|cr)

4) oidasaikan gonoiasinva dikonaI :
1) Konpuloi Conoiasi Ioilana (1946-1959)
2) Konpuloi Conoiasi Kodua (1959-1964)
3) Konpuloi Conoiasi Koliga (1964-197O)
4) Konpuloi Conoiasi Koonpal (1979-sokaiang)
5) Konpuloi Conoiasi KoIina




Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
40
3.3.6 Pcrangkat Masukan (Inut DcvIcc)
|npu| dcticc adaIah aIal vang digunakan unluk nonoiina inpul daii Iuai
svslon. Inpul dapal loiupa signaI inpul alau nainlonanco inpul. Di daIan sislon
konpuloi, signaI inpul loiupa dala vang dinasukkan ko daIan sislon konpuloi,
sodangkan nainlonanco inpul loiupa piogian vang digunakan unluk nongoIah
dala vang dinasukkan. Dongan donikian, aIal inpul digunakan unluk
nonasukkan dala dan unluk nonasukkan piogian.
oloiapa aIal inpul nonpunvai fungsi ganda, vailu solagai aIal inpul dan
loifungsi solagai aIal oulpul sokaIigus. AIal vang donikian disolul solagai
|crnina|. ToininaI dapal dihulungkan ko sislon konpuloi dongan nonggunakan
kaloI Iangsung alau Ioval aIal konunikasi.
ToininaI dapal digoIongkan nonjadi ncn in|c||igcn| |crnina|, snar| |crnina|,
dan in|c||igcn| |crnina|. cn in|c||igcn| |crnina| hanva loifungsi solagai aIal
nonasukkan inpul dan ponanpiI oulpul, dan lidak lisa dipiogian kaiona lidak
nonpunvai aIal poniosos. IoiaIalan sopoili ini juga disolul solagai duno
|crnina|. Snar| |crnina| nonpunvai aIal poniosos dan nonoii di daIannva
sohingga inpul vang loiIanjui dinasukkan dapal dikoioksi konlaIi. WaIaupun
donikian, loininaI jonis ini lidak dapal dipiogian oIoh ponakai, kocuaIi oIoh
paliik ponlualnva. |n|c||igcn| |crnina| dapal dipiogian oIoh ponakai. IoiaIalan
vang hanva loifungsi solagai aIal inpul dapal digoIongkan nonjadi aIal inpul
Iangsung dan lidak Iangsung. AIal inpul Iangsung vailu inpul vang dinasukkan
Iangsung dipiosos oIoh aIal poniosos, sodangkan aIal inpul lidak Iangsung
noIaIui nodia loilonlu soloIun sualu inpul dipiosos oIoh aIal poniosos. AIal
inpul Iangsung dapal loiupa papan kolik (|cuocard), pcin|ing dcticc (nisaInva
ncusc, |cucn scrccn, |ign| pcn, digi|izcr grapnics |ao|c|), scanncr (nisaInva nagnc|ic in|
cnarac|cr rcccgni|icn, cp|ica| da|a rcadcr alau cp|ica| cnarac|cr rcccgni|icn rcadcr),
sonsoi (nisaInva digi|izing cancra), tcicc rcccgnizcr (nisaInva nicrcpncnc),
sodangkan aIal inpul lidak Iangsung nisaInva |cupuncn vang diIakukan noIaIui
nodia puncncd card (kailu pIong), |cu-|c-|apc vang noiokan dala ko nodia
loilonluk pila (|apc) soloIun dipiosos oIoh aIal poniosos, dan |cu-|c-dis| vang
noiokan dala ko nodia nagnc|ic dis| (nisaInva diskol alau nard dis| ) soloIun
dipiosos Iolih Ianjul.
Ada loilagai jonis dala vang dikiiinkan ko konpuloi, sopoili :
a) Dala loiupa kaiakloi, huiuf, kodo, sinloI : |cuocard .
l) Dala loiupa losaian vokloi (losaian dan aiah) : pcin|ing dcticc .
c) Dala inaging: ganlai, tisua|.
d) Unluk aulonasi : pongiiinan dala loius nonoius.
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
41
Gambar-1.5. Mouse
a. Kcvbnard
Ionciplaan |cuocard konpuloi diiIhani
oIoh ponciplaan nosin kolik vang dasai
iancangannva dilual dan dipalonkan oIoh
hrIstnhcr Latham pada lahun 1868 dan
lanvak dipasaikan pada lahun 1877 oIoh
Ioiusahaan Roninglon. Kovloaid konpuloi
poilana disosuaikan dongan kailu poIulang
(puncn card) dan loknoIogi pongiiinan luIisan jaiak jauh (Tc|c|upc). Tahun 1946
konpuloi LNIAC nonggunakan ponlaca kailu ponlual Iulang (puncncd card
rcadcr) solagai aIal inpul dan oulpul. iIa nondongai kala |cuocard, pikiian
lidak Iopas daii adanva soluah konpuloi kaiona kovloaid noiupakan soluah
papan vang loidiii alas lonloI-lonloI unluk nongolikkan kaIinal dan sinloI-
sinloI khusus pada konpuloi.
Kcuocard daIan lahasa Indonosia ailinva papan lonloI jaii alau papan luls.
Iada |cuocard loidapal lonloI-lonloI huiuf (aIphalol) A - Z, a - z, angka
(nunoiic) O - 9, lonloI dan kaiakloi khusus sopoili : ` ~ # $ ^ & * ( ) _ - + = <
> / , . ` : : ' \ |, lonloI fungsi (I1 - I12), soila lonloI-lonloI khusus Iainnva
vang junIah soIuiuhnva adaIah 1O4 luls. Iada nosin kolik junIah lulsnva adaIah
52 luls. onluk kovloaid ununnva poisogi panjang, lolapi saal ini nodoI
kovloaid sangal vaiialif. anvak oiang nonggunakan nosin kolik, laik nonisn
kolik liasa naupun nosin kolik Iisliik. Kovloaid nonpunvai kosanaan lonluk
dan fungsi dongan nosin kolik. Ioilodaannva loiIolak pada hasiI oulpul alau
lanpiIannva. iIa digunakan nosin kolik nanuaI naka lidak dapal nonghapus
alau nonlalaIkan apa-apa vang sudah kolik. Tidak donikian haInva dongan
kovloaid. Apa vang dikolikkan dongan kovloaid, hasiI alau koIuaiannva dapal
diIihal di Iavai noniloi. Daia dapal dinodifikasi alau diulah lonluk luIisannva,
dan kosaIahan kolik dapal dipoilaiki. Kovloaid dihulungkan ko konpuloi
noIaIui kaloI vang dinasukkan ko daIan poil pada CIU konpuloi.

b. Mnusc
Iada dasainva, ponunjuk (pcin|cr) vang dikonaI dongan
solulan 'Mcusc' dapal digoiakkan konana saja
loidasaikan aiah goiakan loIa kociI vang loidapal daIan
nouso. Iika loIa kociI dikoIuaikan daii daIan nouso, akan
loiIihal dua pongondaIi goiak di daIannva. Kodua
pongondaIi goiak loisolul dapal loigoiak lolas, vang
salu soaiah hoiisonlaI (nondalai) dan salu Iagi voilikaI (alas dan lavah). Iika
kila nonggoiakkan pongondaIi hoiisonlaI, ponunjuk loigoiak socaia hoiisonlaI
saja pada Iavai noniloi konpuloi. SolaIiknva jika ponunjuk voilikaI vang
digoiakkan, ponunjuk (pcin|cr) hanva loigoiak socaia voilikaI saja diIavai

Gambar-1.4. Kevboard
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
42
Gambar-1.6. Scanner
noniloi. Iika koduanva loigoiak naka goiakan ponunjuk (pcin|cr) akan nonjadi
diagonaI. oIa kociI dinasukkan konlaIi, naka loIa ilu akan nonvonluh dan
nonggoiakkan kodua pongondaIi goiak sosuai dongan aiah nouso vang kila
goiakkan.
oloiapa nouso loidapal liga lonloI, lolapi ununnva hanva dua lonloI,
paIing kiii dan vang paIing kanan. Iongaiuh ponokanan lonloI alau vang di
konaI dongan isliIah C|ic| ini loiganlung pada olvok (daoiah) vang dilunjuk.
Konpuloi akan nongalaikan ponokanan lonloI liIa lidak nongonai aioa alau
olvok vang lidak ponling.
Ionggunaan nouso dikonaI dongan isliIah 'Drag' ailinva nonggosoi alau
nonaiik. ApaliIa dilokan lonloI paIing kiii lanpa noIopaskannva dan sanliI
nonggosoinva, naka akan nongakilalkan olvok loisolul loipindah.
Konungkinan-konungkinan vang loijadi pada jonis piogian apa diIakukan.
Mouso loihulung ko konpuloi dongan soluah kaloI. Ujung kaloI loisolul
dinasukkan daIan poil vang loidapal di CIU konpuloi.

c. 5canncr
Scannoi adaIah sualu aIal oIoklionik vang loifungsi
niiip dongan nosin folokopi. odanva nosin folocopv
hasiInva dapal Iangsung diIihal pada koilas sodangkan
scannoi hasiInva dilanpiIkan pada Iavai noniloi, konudian
laiu dapal diulah dan dinodifikasi sohingga lanpiIan dan
hasiInva nonjadi lagus. HasiInva dapal disinpan solagai
fiIo loxl, dokunon alau ganlai. onluk dan ukuian scannoi
loinacan-nacan, ada vang loiukuian koilas foIio,
loiukuian poslcaid, lahkan vang loilaiu, loilonluk pona. onluk pona
diIuncuikan oIoh poiusahaan lizCcn Tccnnc|cgics |nc. Scannoi loiukuian pona
loisolul lisa nonvinpan hingga 1.OOO haIanan loks colak dan dapal diliansfoi ko
soluah konpuloi piiladi (IC). Scannoi loiukuian pona dinanakan Quic||in|.
Iona scannoi loisolul loiukuian panjang onan inci dan loialnva sokilai liga ons.
Monuiul lizCcn. scannoi loisolul dapal noIakukan pokoijaannva socaia acak
Iolih copal daii scannoi vang loilonluk dalai. Dala vang loIah dianliI oIoh
scannoi, lisa dinasukkan socaia Iangsung ko sonua apIikasi konpuloi vang
nongonaIi loks ASCII. Ioilodaan liap scannoi daii loilagai noik loiIolak pada
ponakaian loknoIogi dan iosoIusinva. Ionakaian loknoIogi dapal loilonluk
ponggunaan lonloI-lonloI digilaI dan loknik poncahavaan.


Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
43
Gambar-1.7. Camera
1. ara kcrja 5canncr
TonloI nouso dilokan unluk nonuIai scanning. HaI-haI vang loijadi adaIah:
a) Ionokanan lonloI ncusc pada konpuloi nonggoiakkan pongondaIi
kocopalan pada nosin scannoi. Mosin vang ada daIan scannoi
nongondaIikan piosos pongiiinan ko unil scanning.
l) Konudian unil scanning nononpalkan piosos pongiiinan ko lonpal alau
jaIui vang sosuai unluk Iangsung nonuIai scanning.
c) NvaIa Ianpu vang loiIihal pada scannoi nonandakan lahva kogialan
scanning sudah loipiosos.
d) SoloIah nvaIa Ianpu sudah nali, loiaili piosos scan sudah soIosai dan
hasiInva dapal diIihal pada Iavai noniloi.
o) ApaliIa hasiI alau lanpiIan loks / ganlai ingin diulah, dapal nonggunakan
scf|uarc-scf|uarc apIikasi vang ada. MisaInva dongan Adcoc Pnc|csncp, pc|
scanncd, dan Iain- Iain.

2. JcnIs 5canncr
Ada dua jonis scanncr vang digunakan unluk nonoiiksa ganlai loivaina,
Kodua jonis scannoi loisolul adaIah :
a) Scannoi vang hanva lisa salu kaIi non-scan dan nonvinpan sonua vaina.
l) Scannoi vang Iangsung lisa liga kaIi digunakan unluk nonvinpan loloiapa
vaina (noiah, hijau dan liiu).
Scannoi vang disolul poilana caia koijanva Iolih copal dilandingkan
dongan vang kodua, lolapi kuiang lagus liIa digunakan unluk iopioduksi vaina.
Kolanvakan scannoi dijaIankan pada 1-lil (linaiv digil/angka linoi), 8-lil (256
vaina), dan 24 lil (Iolih daii 16 jula vaina). iIa diinginkan hasiI vang Iolih laik,
dianjuikan nonggunakan scannoi dongan lil vang losai agai iosoIusi vaina
Iolih lanvak dan lagus.


d. amcra DIgIta!
SaIah salu inpul dovico vang sodang naiak loIakangan ini
adaIah digi|a| cancra. Dongan adanva aIal ini, dapal Iolih
nudah nonasukkan dala loiupa ganlai apa saja, dongan
ukuian vang ioIalif cukup losai ko daIan konpuloi. DigilaI
canoia vang loiodai di pasaian saal ini ada loilagai
nacan, nuIai daii jonis canoia unluk nonganliI ganlai
slalis sanpai dongan cancra vang dapal noiokan ganlai
dinanis.

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
44
Gambar-1.8. Mic
anoar-1.9. Mcni|cr
c. MIc (MIcrnhnnc)
Kanoia dapal digunakan unluk nonasukkan inpul
loiupa ganlai (dan suaia), sodangkan nic digunakan
hanva unluk nonasukkan inpul suaia. Ionggunaan nic
lonlu saja nonoiIukan poiangkal koias lanlahan unluk
nonoiina inpul suaia vailu scund card. dan spca|cr unluk
nondongaikan hasiI iokanan suaia.



3.3.7 Pcrangkat Kc!uaran (Outut DcvIcc)
Oulpul vang dihasiIkan daii poniosos dapal dikoIonpokkan nonjadi onpal
lonluk, vailu luIisan (huiuf, angka, sinloI khusus), inagc (daIan lonluk giafik
alau ganlai), suaia, dan lonluk Iain vang dapal dilaca oIoh nosin (nacninc-
rcadao|c fcrn). Tiga oulpul poilana adaIah oulpul vang dapal digunakan Iangsung
oIoh nanusia, sodangkan koIonpok loiakhii liasanva digunakan solagai inpul
unluk piosos soIanjulnva daii konpuloi. IoiaIalan oulpul dapal loiupa:
a) ard-ccpu dcticc
AIal vang digunakan unluk noncolak luIisan dan inago pada nodia koias
sopoili koilas alau fiIn.
l) Scf|-ccpu dcticc
AIal vang digunakan unluk nonanpiIkan luIisan dan inago pada nodia
Iunak vang loiupa sinvaI oIoklionik.
c) Dritc dcticc alau dritcr
AIal vang digunakan unluk noiokan sinloI daIan lonluk vang hanva
dapal dilaca oIoh nosin pada nodia sopoili nagnolic disk alau nagnolic
lapo. AIal ini loifungsi ganda, solagai aIal oulpul dan juga solagai aIal
inpul.

Oulpul lonluk poilana sifalnva adaIah poinanon dan Iolih pcr|ao|c (dapal
diIopas daii aIal oulpulnva dan dapal dilava ko nana-nana). AIal vang unun
digunakan adaIah prin|cr, p|c||cr, dan aIal nicrcfi|n, sodangkan oulpul lonluk
kodua dapal loiupa tidcc disp|au, f|a| panc|, dan spca|cr. AIal oulpul lonluk koliga
vang nonggunakan nodia nagnc|ic dis| adaIah dis| dritc dan vang nonggunakan
nodia nagnc|ic |apc adaIah |apc dritc.

a. MnnItnr
Moniloi adaIah saIah salu jonis scf|-ccpu dcticc,
kaiona koIuaiannva loiupa signaI oIoklionik. SigaI
oIoklionik loiupa ganlai vang lanpiI di Iavai noniloi.
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
45

Gambar-1.10. Dot Matrix

Canlai vang lanpiI adaIah hasiI poniososan dala alaupun infoinasi nasukan.
Moniloi noniIiki loilagai ukuian Iavai sopoili Iavaknva soluah loIovisi.
Tiap noiok dan ukuian noniloi noniIiki lingkal iosoIusi vang loiloda. RosoIusi
ini Iah vang akan nononlukan kolajanan ganlai pada Iavai noniloi. Ionis-jonis
noniloi saal ini sudah sangal loiagan, nuIai daii lonluk vang losai dongan
Iavai conlung sanpai dongan lonluk vang lipis dongan Iavai dalai (f|a|).

b. PrIntcr dan P!nttcr
Iiinloi dan pIolloi adaIah jonis nard-ccpu dcticc. KoIuaian hasiI piosos
dicolak di alas koilas. Iiinloi noniIiki loilagai nacan lonluk dan ukuian, soila
kolajanan hasiI colak. Ukuian koilas vang dapal digunakan pun loiagan. Unluk
noncolak di alas koilas dongan ukuian vang sangal losai dapal digunakan
pIolloi.

1. Tekno|ogl Prlnter
Daii vaklu ko vaklu, loknoIogi piinloi loius loikonlang sohingga haius
nongikuli poikonlangan infoinasi. Iiinloi daIan lahasa Indonosia loiaili
poncolak (aIal colak). IsliIah 'piinloi' saal ini soiing digunakan unluk nonvolul
aIal colak vang loihulung dongan konpuloi. Unluk nonghulungkan piinloi
dongan konpuloi dipoiIukan soluah kaloI vang loihulung daii piinloi ko CIU
konpuloi. anvak noik pioduk piinloi soiing dijunpai. Unluk nongolahui Iolih
joIas lonlang fungsi, jonis piinloi dan caia koija piinloi, siIahkan nonlaca uiaian
loiikul ini.

. |ungsl Prlnter
Iiinloi adaIah saIah salu narduarc (poiangkal koias) vang loihulung ko
konpuloi dan nonpunvai fungsi unluk noncolak luIisan, ganlai dan lanpiIan
vang Iain daii konpuloi ko nodia koilas alau sojonis. IsliIah vang dikonaI pada
iosoIusi piinloi disolul dpi (dc| pcr incn). Maksudnva adaIah lanvaknva junIah
lilik daIan Iuas aioa 1 inci. Sonakin linggi iosoIusinva, sonakin lagus colakan
vang dihasiIkan. SolaIiknva, sonakin iosoIusinva iondah, hasiI colakan akan
luiuk / lidak lagus.

3. jenls Prlnter
a) PrIntcr Dnt-MatrIx
Iiinloi Dc|-Ma|rix adaIah poncolak vang
iosoIusi colaknva nasih sangal iondah. Kolika
sodang noncolak, piinloi jonis ini suaianva
condoiung koias soila kuaIilas unluk noncolak
ganlai kuiang laik. Canlai vang loicolak akan
loiIihal sopoili lilik-lilik vang saIing loihulungan.
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
46

Gambar-1.12. Printer Laser
Gambar-1.13. Infokus
Gambar-1.11. Printer InkJet
Ununnva, piinloi jonis dol-naliix juga hanva nonpunvai salu vaina, vailu
vaina hilan. Iiinloi ini nasih lanvak digunakan kaiona nonang loikonaI
'landoI' (avol). KoIolihan Iainnva, pila piinloi dc|-na|rix jauh Iolih nuiah
dilandingkan dongan |cncr (linla) unluk piinloi
jonis inkjol dan |ascrjc|.

l) InkJct PrIntcr
|n|jc| piinloi adaIah aIal colak vang sudah
nonggunakan linla dan kuaIilas hasiI colak ganlai
loivaina cukup lagus. Kocopalan noncolak junIah
haIanan pada piinloi in|jc| lidak sana, loiganlung
pada jonis noik piinloi loisolul. Iada inkjol piinloi,
hasiI colakan Iolih Iana koiingnva liIa
dilandingkan dongan Iasoi piinloi.


c) Lascr PrIntcr
Solagian daii Iasoi piinloi lonluknva niiip dongan nosin folokopi.
Dava colaknva cukup lanvak lisa noncapai Iolih daii 1O
Ionlai poi nonil. KuaIilas hasiI colak Iasoi piinloi sangal
lagus sohingga niiip sokaIi dongan asIinva. HasiI colakan
copal koiing, lolapi haiga piinloi cukup nahaI.





c. Infncus
Infocus hanpii sana dongan noniloi. Iungsinva
unluk nonanpiIkan ganlai/visuaI hasiI poniososan
dala. Hanva saja, infccus nonoiIukan olvok Iain solagai
nodia ponoiina pancaian signaI ganlai vang
dipancaikan. Modia ponoiina loisolul solaiknva
noniIiki poinukaan dalai dan loivaina pulih (loiang).
iasanva vang digunakan adaIah dinding pulih,
uni|cocard, alaupun kain/Iavai pulih vang dilonlangkan.


Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
47
Gambar-1.14 . Skema Disk
3.3.8 McdIa PcnvIman (5tnragc)
Monoii oksloinaI adaIah poiangkal koias unluk noIakukan opoiasi
ponuIisan, ponlacaan dan ponvinpanan dala di Iuai konponon ulana vang
loIah disolulkan di dopan. Conloh daii nonoii
oksloinaI adaIah f|cppu dis|, nard dis| , CD-ROM. DVD.
Hanpii sonua nonoii oksloinaI vang dipakai
loIakangan ini loilonluk dis|/piringan. Caia opoiasi
dala diIakukan dongan poipulaian piiingan loisolul.
Daii poipulaian ini, dikonaI saluan iolasi piiingan
vang disolul RPM (Rc|a|icn Pcr Minu|c). Makin copal
poipulaian, vaklu aksos pun sonakin copal. Makin
losai juga lokanan loihadap piiingan sohingga nakin
losai panas vang dihasiIkan. Unluk nodia
loikapasilas losai dikonaI loloiapa silon vang
ukuian RIM-nva solagai loiikul :
a. 36OO RIM Iio-IDL
l. 52OO RIM IDL
c. 54OO RIM IDL/SCSI
d. 72OO RIM IDL/SCSI
o. 1OOOO RIM SCSI

Soliap nonoii oksloinaI noniIiki aIal laca dan luIis vang disolul ncad
(pada haid disk ) dan sidc (pada fIoppv). Tiap piiingan noniIiki dua sisi ncad/sidc,
vailu sisi O dan sisi 1. Soliap ncad/sidc dilagi nonjadi Iingkaian konsonliis vang
disolul |rac|. KunpuIan |rac| vang sana daii soIuiuh hoad vang ada disolul
cu|indcr. Sualu |rac| dilagi Iagi nonjadi daoiah-daoiah Iolih kociI vang disolul
scc|cr.

a. F!nv DIsk
IIoppv dis| dritc vang nonjadi slandai ponakaian loidiii alas dua ukuian
vailu 5.25 dan 3.5 vang nasing-
nasing noniIiki 2 lipo kapasilas
Dcuo|c Dcnsi|u (DD) dan ign
Dcnsi|u (D). IP DrIvc kapasilas
pada fIoppv disk nondoiong
Iahiinva loknoIogi. Haiddisk
noniIiki konponon-konponon :
piiingan Iogan (p|a||cr), ncad, dang
iangkaian oIoklionik, apasilas nard
dis| loinacan-nacan, nuIai daii
ukuian 1.44 Mlvlos sanpai dongan
Gambar-1.15 . Skema Floppv
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
48
Gambar-1.16 . Zip Drive
36O Klvlos (DD) dan 1.2 Mlvlos (HD). IIoppv disk 3.5 noniIiki kapasilas 72O
Klvlos (DD) dan (HD). Kapasilas vang dapal dilanpung oIoh fIoppv disk
nonang condoiung kociI. Iika dilandingkan dongan koluluhan liansfoi dan
ponvinpanan dala vang nakin Iana nakin losai. IIoppv disk hanva dapal
nonvinpan fiIo loks, kaiona koloilalasan kapasilas. WaIaupun donikian,
ponuIisan pada fIoppv disk dapal diIakukan loiuIang-uIang dan nonakan vaklu
vang ioIalif Iana.

b. ZI DrIvc
Koloilalasan kapasilas pada fIoppv disk nondoiong Iahiinva loknoIogi laiu
vang disolul dongan |cncga Zip Dritc. Ioiangkal ini
loidiii alas f|cppu dritc dan car|ridgc fIoppv khusus, vang
nanpu nonanpung sanpai hanpii 1OOM dala. IunIah
ini joIas nonungkinkan unluk nonanpung fiIo
nuIlinodia dan giafik (liasanva loiukuian noga lvlos),
vang soloIunnva lidak dinungkinkan unluk disinpan
daIan f|cppu dis|.




c. Hard dIsk
ard dis| noniIiki konponon-konponon : piiingan Iogan (p|a||cr), ncad,
iangakaian iangkaian pongual, DSI (digi|a| signa| prcccsscr), cnip ncncru,
konokloi, spind|c, dan ac|ua|cr arn nc|cr ccn|rc||cr. Kapasilas haid disk loinacan-
nacan nuIai daii Mlvlos sanpai dongan Clvlos. Ukuian kapasilas vang sangal
losai ini sangal nongunlungkan daIan haI ponvinpanan dala. Sopoili haInva
fIoppv disk dan |cncga Zip dritc, haid disk juga dapal nonangani ponuIisan
loiuIang-uIang dongan kocopalan vang ioIalif jauh Iolih copal dilandingkan
dongan fIoppv disk. Kokuianganva loidapal kondaIa daIan sogi noliIilas kaiona
unluk nonindah-nindahkan haid disk sangal suIil.

d. D-ROM
MuIai lahun 1983 sislon ponvinpanan dala di cp|ica| dic| nuIai
dipoikonaIkan dongan diIuncuikannva Digi|a| Audic Ccnpac| Disc. Sojak saal ilu
nuIai loikonlangIah loknoIogi ponvuinpanan pada cp|ica| disc. CD-ROM loilual
daii iosin (pc|ucarocna|c) dan diIapisi poinukaan vang iofIoklif sopoili
aIununiun. Infoinasi diiokan socaia digilaI solagai Iulang-Iulang nikioskopis
pada poinukaan vang iofIoklif. Iiosos ini diIakukan dongan nonggunakan Iasoi
vang loiinlonsilas linggi. Ioinukaan vang loiIulang ini konudian diIapisi oIoh
Iapisan loning. Infoinasi dilaca dongan nonggunakan Iasoi loiinlonsilas iondah
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
49
vang nonvinaii Iapisan loning loisolul sononlaia noloi nonulai disk. Inlonsilas
Iasoi loisolul loiulah soloIah nongonai Iulang-Iulang, konudian loiofIoksikan
dan didoloksi oIoh folosonsoi vang dikonvoisi nonjadi dala digilaI.
IonuIisan dala pada CD-ROM hanva dapal diIakukan sokaIi saja. WaIaupun
donikian, oplicaI disk ini noniIiki koungguIan daii sogi noliIilas. onluknva
vang kociI dan lipis nonudahkan unluk dilava-lava (ncoi|c). Kapasilas
ponvinpanannva pun cukup losai, vailu 65O Mlvlos sohingga nodia ini liasanva
digunakan unluk nonvinpan dala-dala sokaIi luIis saja, sopoili ins|a||cr, fiIo Iagu
(np3), alaupun dala slalik Iainnva.

c. DIgIta! VcrsatI!c DIsc (DVD)
Digi|a| Vcrsa|i|c Disc (DVD) adaIah gonoiasi Ianjul daii loknoIogi
ponvinpanan dongan nonggunakan nodia oplicaI disc. DVD noniIiki kapaslias
vang jauh Iolih losai daii CD-ROM liasa, vailu noncapai 9 Clvlos. ToknoIogi
DVD sokaiang lanvak dinanfaalkan socaia Iuas oIoh poiusahaan nusik dan fiIn
losai sohingga nonjadikannva solagai pioduk oIoklionik vang paIing dininali
daIan kuiun vaklu 3 lahun sojak dipoikonaIkan poilana kaIi. Ioikonlangan
loknoIogi DVD-ROM pun Iolih copal dilandingkan CD-ROM. Tiansfoi dala salu
kaIi DVD-ROM nonungkinkan iala-iala liansfoi dala 1.321 M/s dongan iala-
iala ours| |ransfcr 12 M/s.

Taoc| 1.1 Da|a Ra|c DVD


Sonakin losai cacho (nonoii ouffcr) vang diniIiki DVD-ROM, sonakin copal
ponvaIuian dala vang dapal diIakukan. Macan-nacan DVD vang loiodai di
pasai adaIah solgai loiikul.
1) DVD nonvodiakan foinal vang dapal diluIis salu kaIi alaupun Iolih, vang
disolul dongan RocoidalIo DVD, dan noniIiki 6 nacan voisi, vailu :
2) DVD-R foi ConoiaI, hanva sokaIi ponuIisan
3) DVD-R foi Aulhoiing, hanva sokaIi ponuIisan
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
50
4) DVD-RAM, dapal diluIis loiuIang kaIi
5) DVD-RW, dapal diluIis loiuIang kaIi
6) DVD+RW, dapal diluIis loiuIang kaIi
7) DVD+R, hanva sokaIi ponuIisan

Taoc| 1.2 Da|a Kcnpa|ioi|a|as DVD


Soliap voisi DVD iocoidoi dapal nonlaca DVD-ROM disc, lolapi nonoiIukan
jonis disk vang loiloda unluk noIakukan ponlacaan. KonpaliliIilas anlaia jonis
iocoidoi dongan jonis disk dapal diIihal pada laloI di alas.

Rangkuman
Rangkuman
Hanpii sonua aspok kohidupan nanusia sokaiang ini lidak dapal Iopas
daii loknoIogi, khususnva loknoIogi konpuloi. Unluk nonuIiskan sualu
dokunon, oiang condoiung sudah noninggaIkan nosin kolik nanuaI dan
diganlikan oIoh poian konpuloi. Kasii poilokoan losai (supoinaikol) sudah
nonggunakan poiaIalan olonalis loiupa konpuloi vang didisain khusus unluk
kopoiIuan ilu.
KunpuIan Iagu-Iagu vang soloIunnva hanva dapal didongaikan noIaIui
nodia kasol alau piiingan hilan, saal ini sudah lisa dikonas daIan lonluk
ccnpac| dis| (CD). oIun Iagi poikonlangan loknoIogi konpuloi di lidang
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
51
kosohalan vang naju sangal posal. Konpuoli loisolul unluk nonlanlu diagnosis
ponvakil dan piosos ponvonluah. Dan nasih lanvak Iagi lidang-lidang
kohidupan vang Iain.
AIal inpul dapal digunakan unluk nonasukkan dala dan unluk
nonasukkan piogian. oloiapa aIal inpul nonpunvai fungsi ganda, vailu
solagai aIal inpul juga solagai aIal oulpul sokaIigus (|crnina|). ToininaI dapal
dihulungkan ko sislon konpuloi dongan nonggunakan kaloI Iangsung alau
Ioval aIal konunikasi. ToininaI dapal digoIongkan nonjadi ncn in|c||igcn|
|crnina|, snar| |crnina|, dan in|c||igcn| |crnina|. cn in|c||igcn| |crnina| hanva
loifungsi solagai aIal nonasukkan inpul dan ponanpiI oulpul, dan lidak lisa
dipiogian solal lidak nonpunvai aIal poniosos. IoiaIalan sopoili ini juga
disolul solagai duno |crnina|. Snar| |crnina| nonpunvai aIal poniosos dan
nonoii di daIannva sohingga inpul vang loiIanjui dinasukkan dapal dikoioksi
konlaIi. WaIaupun donikian, loininaI jonis ini lidak dapal dipiogian oIoh
ponakai, kocuaIi oIoh paliik ponlualnva. |n|c||igcn| |crnina| dapal dipiogian
oIoh ponakai.
IoiaIalan vang hanva loifungsi solagai aIal inpul dapal digoIongkan
nonjadi aIal inpul Iangsung dan lidak Iangsung. AIal inpul Iangsung vailu inpul
vang dinasukkan Iangsung dipiosos oIoh aIal poniosos, sodangkan aIal inpul
lidak Iangsung, inpul dinasukkan noIaIui nodia loilonlu soloIun dipiosos. AIal
inpul Iangsung dapal loiupa papan kolik (|cuocard), pcin|ing dcticc (nisaInva
ncusc, |cucn scrccn, |ign| pcn, digi|izcr grapnics |ao|c|), scanncr (nisaInva nagnc|ic in|
cnarac|cr rcccgni|icn, cp|ica| da|a rcadcr alau cp|ica| cnarac|cr rcccgni|icn rcadcr),
sonsoi (nisaInva digi|izing cancra), tcicc rcccgnizcr (nisaInva nicrcpncnc). AIal
inpul lidak Iangsung nisaInva |cupuncn vang diIakukan noIaIui nodia puncncd
card (kailu pIong), |cu-|c-|apc vang noiokan dala ko nodia loilonluk pila (lapo)
soloIun dipiosos oIoh aIal poniosos, dan |cu-|c-dis| vang noiokan dala ko nodia
nagnolic disk (nisaInva diskol alau haid disk ) soloIun dipiosos Iolih Ianjul.
Oulpul vang dihasiIkan daii poniosos dapal dikoIonpokkan nonjadi
onpal lonluk, vailu luIisan (huiuf, angka, sinloI khusus), inagc (daIan lonluk
giafik alau ganlai), suaia, dan lonluk Iain vang dapal dilaca oIoh nosin
(nacninc-rcadao|c fcrn). Tiga koIonpok poilana adaIah oulpul vang dapal
digunakan Iangsung oIoh nanusia, sodangkan koIonpok loiakhii liasanva
digunakan solagai inpul unluk piosos soIanjulnva daii konpuloi.
IoiaIalan oulpul dapal loiupa:
1. nard-ccpu dcticc
Sifalnva adaIah poinanon dan Iolih pcr|ao|c (dapal diIopas daii aIal oulpulnva
dan dapal dilava ko nana-nana). AIal vang unun digunakan unluk ini
adaIah prin|cr, p|c||cr, dan aIal nicrcfi|n.
2. scf|-ccpu dcticc
Dapal loiupa tidcc disp|au, f|a| panc|, dan spca|cr.
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
52
3. Dritc dcticc alau dritcr
Monggunakan nodia nagnc|ic dis| adaIah dis| dritc, dan vang nonggunakan
nodia nagnc|ic |apc adaIah |apc dritc.

Monoii oksloinaI adaIah poiangkal koias unluk noIakukan opoiasi
ponuIisan, ponlacaan dan ponvinpanan dala, di Iuai konponon ulana. Monoii
oksloinaI anlaia Iain : f|cppu dis|. nard dis| . cd-rcn. dan DVD. Kolanvakan
nonoii oksloinaI vang dipakai loIakangan ini loilonluk disk/piiingan sohingga
opoiasi dala diIakukan dongan pulaian piiingan loisolul. Daii poipulaian ini,
dikonaI saluan iolasi piiingan vang disolul RPM (Rc|a|icn Pcr Minu|c). Makin
copal poipulaian, vaklu aksos pun sonakin copal dan dapal nonghasiIkan panas
vang losai puIa loihadap piiingan kaiona losainva lokanan loihadap piiingan.
Modia vang loikapasilas losai dihulungkan dongan ukuian RIM sopoili :
1) 36OO RIM Iio-IDL
2) 52OO RIM IDL
3) 54OO RIM IDL/SCSI
4) 72OO RIM IDL/SCSI
5) 1OOOO RIM SCSI

AIal laca dan luIis nonoii oksloinaI disolul ncad (pada haid disk ) dan sidc
(pada fIoppv). Tiap piiingan noniIiki dua sisi hoad/sido, vailu sisi O dan sisi 1.
Soliap hoad/sido dilagi nonjadi Iingkaian konsonliis disolul |rac|. KunpuIan
liack vang sana daii soIuiuh hoad disolul cu|indcr. Sualu liack dilagi Iagi
nonjadi daoiah-daoiah Iolih kociI vang disolul scc|cr.

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
53


















4.1 KnmctcnsI Dasar
a. Mongidonlifikasi loilagai poiangkal Iunak piogian apIikasi.
l. Monahani kogunaan daii loloiapa piogian apIikasi.

4.2 IndIkatnr PcncaaIan hasI! Bc!ajar
a. Mongidonlifikasi poiangkal Iunak piogian apIikasi loilasis pongoIah kala.
l. Mongidonlifikasi poiangkal Iunak piogian apIikasi loilasis pongoIah
angka.
c. Mongidonlifikasi poiangkal Iunak piogian apIikasi loilasis pongoIah
giafis.
d. Mongidonlifikasi poiangkal Iunak piogian apIikasi loilasis
piosonlasi/nuIlinodia.

4.3 MatcrI Pcmbc!ajaran
Pcngantar
Sislon konpuloi nonoiIukan poiangkal Iunak agai dapal nongopoiasikan
soIuiuh sunloi dava vang ada pada sislon loisolul. Konpuloi noiupakan
nosin vang nonpiosos fakla alau dala nonjadi infoinasi. Konpuloi digunakan
oiang unluk noningkalkan hasiI koija dan nonocahkan loilagai nasaIah.
Ioiangal Iunak noiupakan aIal poniosos dala. onluk loikociI daii poiangkal
Iunak adaIah opoiasi aiilnalik (+, -, :, x) dan Iogika (AND, OR, >, <, =). Daii
opoiasi dasai ini disusun piogian/poiangkal Iunak.
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
54
Tingkal poniososan vang dikoijakan poiangkal Iunak daii nacninc-|i|c
loiulah sopoili nunan-|i|c. Di daIan looii infoinasi, disusun hioiaiki infoinasi
nuIai daii dala/ fakla, soloIah piosos soIoksi dan ponguiulan dala nonjadi
sosualu vang loiguna vailu infoinasi. Susunan infoinasi vang sislonalis noIaIui
aIui Iogika loilonlu nonlonluk sualu |ncu|cdgc. Calungan |ncu|cdgc daii
loilagai sisi akan nonlangun uisdcn. Dala vang sudah dipiosos loIah lanvak
loiulah, vang sonuIa hanva loiupa dala liIangan dan kaiakloi noianlah ko
audio visuaI (lunvi, suaia, ganlai, fiIn). Sojauh poikonlangan poniososan dala
hingga saal ini, soIuiuhnva nonggunakan foinal dala digilaI dongan saluan lil
(oinaru digi|).
Daii poikonlangan poiangkal Iunak lisa dilavangkan lagainana
poikonlangan inloiaksi nanusia dongan poiangkal Iunak ilu sondiii. onluk
paIing piinilif daii poiangkal Iunak adaIah nonggunakan aIjalai Bnn!can vang
diiopiosonlasikan solagai lil, vailu 1 (lonai/on) alau O (saIah/off). Caia ini
lonlu sangal nonvuIilkan, sohingga oiang nuIai nongoIonpokkan lil loisolul
nonjadi nilIo (4 lil), lvlo (8 lil), void (2 lvlo), doulIo void (32 lil). KoIonpok-
koIonpok lil ini disusun ko daIan sliuklui insliuksi sopoili ponvinpanan,
liansfoi, opoiasi aiilnalika, opoiasi Iogika. onluk lil ini soIanjulnva diulah
nonjadi kodo-kodo vang di konaI solagai asscno|cr. Kodo-kodo nosin sondiii
cukup nonvuIilkan kaiona dilunlul nonghapaI lanvak kodo dan foinal (aluian)
ponuIisannva juga cukup nonlingungkan. Daii nasaIah ini konudian Iahii
lahasa poniogianan lingkal linggi vang nondokali lahasa nanusia. Saal ini
ponlualan poiangkal Iunak sudah nonjadi sualu piosos pioduksi vang sangal
konpIoks. Ionlualan poiangkal Iunak nongiuli uiulan piosos vang panjang
dongan noIilalkan puIuhan lahkan ialusan oiang daIan ponlualannva.



anoar 4.1 Ting|a| Pcnrcscs
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
55
4.3.2 5cjarah Pcrangkat Lunak
a. Era PInncr
onluk poiangkal Iunak pada avaInva loiupa sanlungan-sanlungan
kaloI anlailagian daIan konpuloi. Caia Iain daIan nongaksos konpuloi
nonggunakan puncncd card vailu kailu vang diIulangi. Ionggunaan konpuloi
saal ilu nasih diIakukan socaia Iangsung vailu soluah piogian unluk soluah
nosin dongan lujuan loilonlu. Iada oia ini, poiangkal Iunak noiupakan salu
kosaluan dongan poiangkal koiasnva. Ionggunaan konpuloi diIakukan socaia
Iangsung dan hasiI vang soIosai dikoijakan konpuloi loiupa prin| cu|. Iiosos
vang di Iakukan di daIan konpuloi loiupa laiis insliuksi vang socaia loiuiulan
di piosos (dioksokusi).

b. Era 5tabI!
Sokaiang lanvak digunakan slaliI konpuloi. Ionggunaannva lidak hanva
oIoh kaIangan ponoIili dan akadonisi, lolapi juga oIoh kaIangan induslii.
SoIanjulnva poiusahaan poiangkal Iunak loinuncuIan dan poiangkal Iunak
nuIai loigosoi nonjadi soluah pioduk. Ioiangkal Iunak dapal nonjaIankan
loloiapa fungsi. aiis-laiis poiinlah poiangkal Iunak vang dijaIankan oIoh
konpuloi lukan Iagi salu-salu, lolapi sudah lanvak piosos vang diIakukan socaia
soionpak (nu||i |as|ing). Soluah poiangkal Iunak nanpu noIavani lanvak
pongguna (nu||i uscr) socaia copal/Iangsung (rca| |inc). Iada oia ini nuIai dikonaI
sislon lasis dala, vang nonisahkan anlaia piogian (poniosos) dongan dala
(vang di piosos).


anoar-4.2 . Si||us Pcrang|a| |una|
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
56
c. Era MIkrn
SojaIan dongan sonakin Iuasnva ponakaian IC dan jaiingan konpuloi di
oia ini, poiangkal Iunak juga loikonlang unluk nononuhi koluluhan
poioiangan. Ioiangkal Iunak dapal dilodakan nonjadi poiangkal Iunak sislon
vang loilugas nonangani inloinaI dan poiangkal Iunak apIikasi vang digunakan
socaia Iangsung oIoh ponggunannva unluk kopoiIuan loilonlu. Aulonalisasi vang
ada di daIan poiangkal Iunak nongaiah ko sualu jonis kocoidasan lualan.

d. Era Mndcrn
Sokaiang ini poiangkal Iunak cukup nudah dilonukan, lukan saja soluah
supoikonpuloi dongan nuIli piososoinva, soluah konpuloi gonggan juga
diIongkapi dongan poiangkal Iunak vang dapal disinkionkan dongan IC.
Donikian juga poiaIalan iunah langga sopoili loIopon, TV, hingga ko nosin cuci,
air ccndi|icning (AC) dan nicrcuatc, loIah puIa diIongkapi dongan poiangkal Iunak
unluk nongalui opoiasinva. Ionlualan soluah poiangkal Iunak lidak Iagi
pokoijaan sokoIonpok oiang, lolapi loIah nonjadi pokoijaan lanvak oiang.
Dongan loloiapa lahapan piosos vang noIilalkan loilagai disipIin iInu daIan
poiancangannva. Tingkal kocoidasan vang dilunjukkan oIoh poiangkal Iunak pun
loius noningkal. SoIain poinasaIahan loknis, poiangkal Iunak sokaiang nuIai
lisa nongonaI nasukan loilonluk suaia dan ganlai.

4.3.3 K!asIfIkasI Pcrangkat Lunak
Socaia unun poiangkal Iunak dapal dikIasifikasi nonjadi 2 (dua) koIas vailu
erangkat |unak slstem, dan erangkat |unak a|lkasl.

a. Pcrangkat !unak sIstcm
Ioiangkal Iunak sislon dapal dikoIonpokkan nonjadi 3 (liga) jonis vailu:
a) 8anasa pcnrcgranan
Ioiangkal Iunak vang loilugas nongkonvoisikan aisiloklui dan aIgoiilna
vang di iancang nanusia ko daIan foinal vang dapal di jaIankan konpuloi,
conloh lahasa poniogianan di anlaianva : ASIC, COOL, IascaI, C++,
IORTRAN.
l) Sis|cn Opcrasi
Ioiangkal Iunak vang poilana kaIi di jaIankan, sislon opoiasi vang
nongalui soIuiuh piosos, nonoijonahkan nasukan, nongalui piosos
inloinaI, nongoIoIa ponggunaan nonoii dan nonloiikan koIuaian ko
poiaIalan vang loisosuaian, conloh sislon opoiasi : DOS. Unix. lindcus 95.
|M8 OS/2. App|cs Sus|cn 7.
c) U|i|i|u
Sislon opoiasi noiupakan poiangkal Iunak sislon dongan fungsi loilonlu.
MsaInva ponoiiksaan poiangkal koias (narduarc |rcuo|csncc|ing), nonoiiksa
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
57
diskol vang iusak (lukan iusak fisik), nongalui uIang isi narddis| (par|isi.
dcfrag), conloh cr|cn U|i|i|u.

b. Pcrangkat !unak a!IkasI
Ioiangkal Iunak apIikasi noiupakan poiangkal Iunak vang sangal lanvak
dijunpai dan loius loikonlang. SoloIun lahun 199O-an apIikasi vang di konaI
vailu poniosos kala (lcrd S|ar. Cni lri|c). poniosos laloI (|c|us 123. Qua|rc Prc),
dalalaso (D8AS|), dan hiluian (gano). Iada poikonlangannva poniosos kala,
laloI dan dalalaso saal ini loIah dilundoI nonjadi apIikasi cfficc dongan lanlahan
apIikasi unluk ponlualan piosonlasi vang nanli akan diloiikan pada poIalihan
ini. Conloh apIikasi cfficc adaIah Micrcscf| Officc vang loidiii alas lcrd Prcccsscr
(poniosos kala), |xcc| (poniosos laloI), Acccss (dalalaso), dan PcucrPcin|
(piosonlasi).
HaI vang loikonlang sangal lanvak saal ini adaIah apIikasi nuIlinodia
dan inloinol. Conloh apIikasi nuIlinodia adaIah linanp unluk nonulai nusik
loifoinal MP3 alau CD Audic, konudian Rca|P|aucr vang dapal digunakan unluk
nononlon fiIn alau VCD. ApIikasi inloinol vang unun digunakan adaIah unluk
orcusing. c-nai|. cna||ing dan ncsscngcr. ApIikasi vang loisifal khusus dianlaianva
unluk nonlanlu pokoijaan cnginccr sopoili Au|cCAD (ganlai sliuklui), Prc|c|
(ganlai iangkaian oIoklionik), dan Ma||ao (poniosos dan visuaIisasi poisanaan
nalonalis).

4.3.4 5Istcm OcrasI
Sislon opoiasi sangal loikailan dongan piososoi vang digunakan. Ionis
piososoi pada IC vang unun adaIah vang konpaliloI dongan pioduk avaI |8M
dan Macin|csn. IC Macinlosh, poiangkal Iunaknva dikonlangkan oIoh
poiusahaan vang sana sohingga poikonlangannva lidak soposal c|cning IM IC.
Sislon opoiasi daii c|cning IM socaia unun loilagi nonjadi 2 aIiian vailu
konoisiI vang dilual oIoh Micrcscf| dan vang loisifal frccuarc vang di
konlangkan oIoh ponoIili daii soIuiuh dunia kaiona loisifal cpcn scurcc, vailu
lahan laku ponlualan vang dapal dilaca sohingga hasiInva dapal di lanlah
alau dinodifikasi oIoh soliap oiang. Sononlaia inloiaksi anlaia pongguna dan
konpuloi di konaI noIaIui 2 caia, caia vang poilana adaIah ponloiian insliuksi
noIaIui ponuIisan poiinlah, alau dongan caia lunjuk (poinloi) dongan lanpiIan
giafis. Ionlahasan sislon opoiasi socaia khusus loIah Anda poIajaii pada noduI
soloIunnva.

4.3.5 VIrus Knmutcr
Iada iInu konpuloi, tirus vang dinaksud adaIah soluah piogian
konpuloi vang noniIiki konanpuan unluk nonggandakan diii dongan caia
nonvisipkan piogian / scrip| ko daIan soluah fiIo Iain. Miiip sopoili viius
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
58
lioIogis, viius konpuloi dapal nonvolai dongan copal pada fiIo-fiIo daIan
soluah konpuloi, alau lahkan nonuIaii fiIo pada konpuloi Iain, laik noIaIui
jaiingan naupun Ioval kogialan lukai-nonukai fiIo. anvak viius vang songaja
disolaikan noIaIui o-naiI. OIoh kaionanva, jika konpuloi kila loihulung
Iangsung ko inloinol, solaiknva kila haius nonasang an|itirus dan upavakan agai
soIaIu loi-upda|c (dipoilahaiui).

a. JcnIs VIrus
Ionis viius loidasaikan sasaian ponvolaiannva, vailu tirus occ| scc|cr dan
tirus fi|c. Virus occ| scc|cr didosain oIoh ponlualnva unluk nonginfoksi occ| scc|cr,
vakni lagian daii soluah nodia ponvinpanan (diskol, haid disk) vang poilana
kaIi dilaca oIoh sislon opoiasi saal nodia loisolul diaksos. SokaIi nodia
ponvinpanan vang loiinfoksi oIoh viius jonis ini dipakai unluk noIakukan
occ|ing, naka viius pun nonolap di nonoiv dan siap nonginfoksi nodia
ponvinpanan Iain vang digunakan pada konpuloi vang sana. oIakangan, tirus
occ| scc|cr loikonlang nonjadi lipo vang Iolih ganas, vailu vang dikonaI solagai
viius pailisi (par|i|icn |ao|c). TaloI pailisi adaIah lagian pada haiddisk vang
nonvinpan dala-dala CHS (cu|indcr/ncad/scc|cr) vang nonjadi podonan unluk
sislon opoiasi unluk noIakukan piosos ponlacaan. SokaIi lagian ini dihancuikan
oIoh viius, naka lonlunva haiddisk lidak Iagi dapal dilaca dan soIuiuh dala di
daIannva pun noIavang.
Sononlaia ilu, viius fiIo lokoija dongan caia nonvisipkan piogiannva daIan
soluah fiIo. DahuIu, saal ponggunaan sislon opoiasi DOS nasih noIuas, sasaian
viius jonis ini adaIah fi|c-fi|c cxccu|ao|c, vailu fiIo vang nananva loiakhiian dongan
okslonsi .COM alau .LXL. SoIain noIakukan ponuIaian, viius fiIo soiingkaIi
nonanlahkan poiinlah-poiinlah loilonlu pada kodo piogian vang diluIaiinva.
Ununnva viius sonacan ini noniIiki sifal solagai "lon vaklu". Iiogian viius
akan noIakukan aksinva pada vaklu-vaklu loilonlu vang loIah dilonlukan oIoh si
piogiannoi. "Aksi" ini lisa loinacan-nacan, nuIai daii vang iingan sopoili
nonanpiIkan posan dan nonlunvikan spoakoi, hingga noIakukan poiusakan
dongan nonghapus dala, alau lahkan nonfoinal haiddisk.
Iada saal ponggunaan piogian loilasis Windovs nuIai naiak dongan
anoka nacan filui, naka dikonaI salu jonis viius laiu, vakni viius nacio. Macrc
adaIah soiangkaian poiinlah, niiip poiinlah daIan lahasa poniogianan vang
disodiakan oIoh poiangkal Iunak vang nonungkinkan ponggunanva unluk
nonvusun sualu iangkaian pokoijaan loilonlu. Rangkaian poiinlah loisolul akan
dijaIankan sokaIigus oIoh poiangkal Iunak saal nacrc dijaIankan. IasiIilas nacrc
loiguna unluk nonudahkan pongguna daIan noIakukan Iangkah-Iangkah vang
loiuiulan dan loiuIang-uIang. CoIakanva, fasiIilas ini akhiinva disaIahgunakan
oIoh langan-langan jahiI unluk nonlual nacio vang loiisi poiinlah-poiinlah
ponuIaian dan lahkan poiusakan!
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
59
Ionis tirus nacrc vang loikonaI adaIah tirus lcrdMacrc vang khusus dilual
unluk nonginfoksi fiIo dala daii poiangkal Iunak pongoIah kala Micrcscf| lcrd
(loiokslonsi .DOC). Viius jonis ini noniIiki hingga iiluan vaiian dongan anoka
nacan jonis gangguan. MuIai daii vang hanva nonanpiIkan posan pada vaklu-
vaklu loilonlu hingga noIakukan poiusakan pada fiIo. Virus lcrdMacrc
loigoIong noniIiki vaiian paIing lanvak kaiona kodo-kodonva vang nudah
unluk dinodifikasi. Disanping ilu, nonpoIajaii nacio pada MS lcrd lidakIah
sosuIil nonpoIajaii lahasa Asscno|u alau C (lahasa poniogianan vang soiing
digunakan unluk nonlual piogian viius).

b. McnghIndarI Ancaman VIrus
Solagai pongguna konpuloi, ada loloiapa Iangkah vang dapal diIakukan
unluk nonghindaii sislon daii ancanan viius naupun akilal-akilal luiuk vang
dilinluIkannva:
1. Iasang Anli Viius pada sislon konpuloi
Solagai poiIindungan di gaiis dopan, ponggunaan anli viius adaIah vajil.
Ada lanvak anli viius vang loiodai di pasaian saal ini. oloiapa vang
cukup handaI dianlaianva adaIah McAfrcc VirusScan (vvv.ncafoo.con)
dan cr|cn An|i Virus (vvv.svnanloc.con).
2. Updalo dalalaso piogian anli viius socaia loialui
Ralusan viius laiu nuncuI soliap luIannva. Usahakan unluk soIaIu nong-
updalo dalalaso daii piogian anli viius vang digunakan. Dalalaso loilaiu
dapal diIihal pada volsilo poiusahaan ponlual piogian anli viius vang
anda gunakan.
3. oihali-hali soloIun nonjaIankan fiIo laiu
Lakukan scanning loiIolih dahuIu dongan anli viius soloIun nonjaIankan
soluah fiIo vang didapal daii nondovnIoad di inloinol alau nonvaIin daii
oiang Iain. ApaliIa anda liasa nonggunakan saiana o-naiI, loihali-haliIah
soliap nonoiina a||acnncn| daIan lonluk fiIo cxccu|ao|c. Waspadai fiIo-fiIo
vang loiokslonsi: *.COM, *.LXL, *.VS, *.SCR, *.V. Iangan loikocoh unluk
Iangsung nonlukanva soloIun noIakukan scanning dongan soflvaio anli
viius.
4. Moncuiigai liIa loijadi koanohan pada sislon konpuloi.
Monuiunnva poifoina sislon socaia diaslis, khususnva saal noIakukan
opoiasi ponlacaan/ponuIisan fiIo di disk, soila nuncuInva nasaIah pada
soflvaio saal diopoiasikan lisa jadi noiupakan indikasi lahva sislon
loIah loiinfoksi oIoh viius.
5. ackup dala socaia loialui.


Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
60
4.3.6 Pcrangkat Lunak A!IkasI
Ioiangkal Iunak apIikasi noiupakan poiangkal Iunak vang sangal lanvak
dijunpai dan loius loikonlang. SoloIun lahun 199O-an apIikasi vang dikonaI
vailu poniosos kala (lcrd S|ar. Cni lri|c), poniosos laloI (|c|us 123. Qua|rc Prc),
da|aoasc (D8AS|), dan hiluian (ganc). Iada poikonlangan poniosos kala, laloI
dan dalalaso saal ini loIah dilundoI nonjadi apIikasi cfficc dongan lanlahan
apIikasi unluk ponlualan piosonlasi vang nanli akan diloiikan pada poIalihan
ini. Conloh apIikasi cfficc adaIah Micrcscf| Officc vang loidiii alas lcrd Prcccsscr
(poniosos kala), |xcc| (poniosos laloI), Acccss (da|aoasc), dan PcucrPcin|
(piosonlasi). Socaia khusus pakol loloiapa apIikasi akan Anda poIajaii pada
sonosloi loiikulnva sopoili pongoIah kala, pongoIah angka, pongoIah lasisdala,
dan pongoIah giafis.
HaI vang loikonlang sangal posal saal ini adaIah apIikasi nuIlinodia dan
inloinol. Conloh apIikasi nuIlinodia adaIah linanp unluk nonulai nusik
loifoinal MP3 alau CD Audic, konudian Rca|P|aucr vang dapal digunakan unluk
nononlon fiIn alau VCD. ApIikasi inloinol vang unun digunakan adaIah unluk
liovsing, o-naiI, challing dan nossongoi. ApIikasi vang loisifal khusus di
anlaianva unluk nonlanlu pokoijaan cnginccr sopoili Au|cCAD (ganlai
sliuklui), Prc|c| (ganlai iangkaian oIoklionik), dan Ma||ao (poniosos dan
visuaIisasi poisanaan nalonalis). Ioiangkal Iunak apIikasi ununnva dapal
nonangani dala jonis:
a. loxl: lvpo faco, lvpo sizo (saluan poinl = 1/72"), lvpo voighl, lvpo slvIo, fonl
l. nunlois
c. picluios
d. sound
o. vidoo

Anda akan nonpoIajaii poiangkal Iunak socaia Iolih nondaIan pada
sonosloi dopan. oiikul ini akan Anda poIajaii socaia unun alau gaiis losainva
poiangkal Iunak apIikasi.
a. Wnrd Prnscsnr
Micrcscf| lcrd (MS lcrd) noiupakan piogian pongoIah kala vang lanvak
dipakai saal ini dilandingkan dongan piogian pongoIah kala Iainnva, sopoili
lcrdS|ar. AniPrc. lcrdPcrfcc| dan Iain-Iain. HaI ini dipongaiuhi oIoh fakloi
fasiIilas vang disodiakan, konudahan daIan nonggunakan, hasiI vang dipoioIoh,
lanpiIan vang nonaiik dan Iain solagainva. Micrcscf| lcrd, soIanjulnva disolul
lcrd noiupakan pongonlangan daii voisi soloIunnva vang nongaIani lanvak
poiulahan dan poilaikan di sana sini sohingga Iolih fIoksiloI digunakan dan
nonvodiakan fasiIilas ponuh loihadap aksos in|crnc| daii soliap piogian
apIikasinva. Konanpuan daIan nonlual laloI, nonvisipkan piogian Iain ko
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
61
piogian ucrd dan fasiIilas Iainnva akan lahas Iolih Ianjul, loIah nonghanlaikan
ucrd solagai piogian apIikasi pongoIah kala vang nulakhii saal ini.

b. 5rcadshcct
Micrcscf| |xcc| (MS-|xcc|) noiupakan piogian apIikasi sprcadsncc| (Ionlai
koija oIoklionik) canggih vang paIing popuIoi dan paIing lanvak digunakan saal
ini. |xcc| akan sangal nonlanlu daIan haI nonghilung, nonpiovoksikan,
nonganaIisa dan nanpu nonpiosonlasikan dala daIan lonluk laloI dongan
loilagai jonis laloI vang disodiakannva, nuIai daii lonluk 8ar. rafi|. Pic. |inc
dan lanvak Iagi. |xcc| noiupakan pongonlangan daii oxcoI voisi soloIunnva
vang Iolih dilingkalkan fungsinva dan dikonsonliasikan agai sprcadsncc| ini Iolih
faniIiai (nudah dipakai), Iolih fIoksiloI, Iolih nudah diinlogiasikan dongan
piogian offico Iainnva dan vang lak kaIah ponling adaIah konanpuan unluk
Iangsung loihulungan dongan in|crnc|. WaIaupun donikian, |xcc| ini akan soIaIu
dikonlangkan oIoh pihak Miciosofl sohingga akhiinva kila loluI-loluI dinanja
oIoh scf|uarc Micrcscf| ini.

c. A!IkasI PrcscntasI
Miciosofl Iovoi Ioinl vang disingkal dongan nana Ms. Iovoi Ioinl
noiupakan piogian apIikasi piosonlasi canggih vang popuIai dan lanvak
digunakan saal ini. Miciosofl Iovoi Ioinl akan sangal nonlanlu kila daIan haI
noiancang, nondosain, nonlual, dan nonpiosonlasikan dala daIan lonluk
vang sangal indah dan oIogan. Miciosofl Iovoi Ioinl unluk saal ini
dikonlangkan loius dan dilingkalkan oIoh Miciosofl Coip. sohingga fungsinva
loilanlah dan dikonsonliasikan agai Miciosofl Iovoi Ioinl ini Iolih faniIiai
(nudah dipakai), Iolih fIoksiloI, Iolih nudah diinlogiasikan dongan piogian
offico Iainnva dan vang lak kaIah ponling adaIah konanpuan unluk Iangsung
loihulungan dongan inloinol.

d. A!IkasI BasIsdata
Micrcscf| Acccss adaIah sualu apIikasi vang dapal nonlanlu unluk
nonlual soluah apIikasi dalalaso daIan vaklu vang ioIalif singkal. iasanva
digunakan unluk ponlualan apIikasi vang kociI. MisaInva piogian unluk kasii
di kopoiasi, ponjuaIan unluk loko. LIonon Accoss anlaia Iain solagai loiikul:
1) Tab!c digunakan unluk nonvinpan dala
2) "ucrv digunakan unluk nonanipuIasi dala
3) Fnrm digunakan unluk fionlond apIikasi. iasanva unluk nonanpiIkan
dala, nonanlah dala dan Iain Iain.
4) Rcnrt digunakan unluk nonlual Iapoian
5) Macrn digunakan unluk noIakukan salu alau loloiapa fungsi.
6) 5wItchbnard digunakan nonlual nonu ulana.
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
62

c. A!IkasI GrafIs
Iholoshop adaIah saIah salu apIikasi vang dapal nonlanlu piosos
nanipuIasi ganlai. Iada dasainva pholoshop digunakan unluk noIakukan
lugas-lugas loiikul ini :
1) Mcmbuat Tu!Isan dcngan Efck Tcrtcntu
KoIolihan Iholoshop adaIah nanpu nonlual luIisan dongan loinacan-
nacan kaiakloiislik.

2) Mcmbuat Tckstur dan MatcrIa! vang Bcragam
Dongan Iangkah-Iangkah loilonlu, sooiang dosignoi lisa nonlual ganlai
nisaInva daun, Iogan, ail dan loinacan ganlai Iainnva.

3) ManIu!asI Gambar dan Phntn vang sudah ada
ManipuIasi vang lisa diIakukan anlaia Iain: nongulah posisi ganlai,
konposisi vaina, nonvanlung ganlai, nonanlah loidoi (fiano) dan ofok-ofok
Iainnva.

4. Mcmrnscs MatcrI Wcb
Iholoshop juga digunakan unluk kopoiIuan vol, nisaInva: konpiosi fiIo
ganlai agai ukuiannva Iol kociI, nonolong ganlai kociI-kociI (sIico), dan
nonlual vol pholo gaIIoiv. Dongan Adolo Inago Roadv, ganlai vang sudah
ada lisa dilual unluk kopoiIuan vol, nisaInva nonjadi ioIIovoi dan aninasi CII.
Unluk kopoiIuan loisolul, kaIian lisa nonggunakan Macionoc
Iiiovoiks di sanping Adolo Inago Roadv.

Rangkuman
Ioiangkal Iunak apIikasi noiupakan poiangkal Iunak vang sangal lanvak
di junpai dan loius loikonlang. SoloIun lahun 199O-an apIikasi vang dikonaI
vailu poniosos kala (lcrd S|ar. Cni lri|c), poniosos laloI (|c|us 123. Qua|rc Prc),
da|aoasc (D8AS|), dan hiluian (gano).
Iada poikonlangan poniosos kala, laloI dan dalalaso saal ini loIah di
lundoI nonjadi apIikasi cfficc dongan lanlahan apIikasi unluk ponlualan
piosonlasi vang nanli akan diloiikan pada poIalihan ini. Conloh apIikasi cfficc
adaIah Micrcscf| Officc vang loidiii alas lcrd Prcccsscr (poniosos kala), |xcc|
(poniosos laloI), Acccss (dalalaso), dan PcucrPcin| (piosonlasi). HaI vang
loikonlang sangal posal saal ini adaIah apIikasi nuIlinodia dan inloinol. Conloh
apIikasi nuIlinodia adaIah Winanp unluk nonulai nusik loifoinal MI3 alau
CD Audio, konudian Rca|P|aucr vang dapal digunakan unluk nononlon fiIn alau
VCD. ApIikasi inloinol vang unun digunakan adaIah unluk orcusing. c-nai|.
cna||ing dan ncsscngcr. ApIikasi vang loisifal khusus di anlaianva unluk
Bab 4 Perangkat Lunak Komuter

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
63
nonlanlu pokoijaan cnginccr sopoili Au|cCAD (ganlai sliuklui), Prc|c| (ganlai
iangkaian oIoklionik), dan Ma||ao (poniosos dan visuaIisasi poisanaan
nalonalis).
Ioiangkal Iunak apIikasi ununnva dapal nonangani dala jonis:
1) loxl: lvpo faco, lvpo sizo (saluan poinl = 1/72"), lvpo voighl, lvpo slvIo, fonl
2) nunlois
3) picluios
4) sound
5) vidoo.
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
64



















5.1 KnmctcnsI Dasar
Monpiaklikkan salu piogian apIikasi.

5.2 IndIkatnr PcncaaIan hasI! Bc!ajar
a. Mongidonlifkasi nonu dan sncr|cu| piogian apIikasi pada |as|oar dan
dcs||cp.
l. Monpiaklikkan saIah salu piogian apIikasi


5.3 MatcrI Pcmbc!ajaran
5.3.1 Pcngantar
Iongoilian Monu dan Ikon/Shoilcul
a. Mcnu
Iiogian loilasis Ciaffica/ UsoiInloifico (CUI)
nonungkinkan nongoIuaikan poiinlah dongan noniIih
nonu. Monu nongoIonpokkan poiinlah-poiinlah vang
loihulungan. Solagai conloh nonu IiIo pada Miciosofl
Woid loiisi poiinlah opon, savo, piinl dokunon, dan ada
loloiapa poiinlah vang dikoIonpokan daIan nonu IiIo.
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
65

b. Icnn 5hnrtcut
Ikon/shoilcul adaIah ganlai vang noiopiosonlasikan oljok
pada konpuloi, sopoili ikon Ms. Woi LxcoI, dan Iain-Iain
vang ada pada Iavai dokslop. Kila nongkIik ikon unluk
nongaklifkannva. Sopoili c kila ingin nongaklifkan
piogian Ms. Woid naka kila linggaI doulIo kIik ikon Ms.
Woid vang ada di c naka piogian Ms. Woid siap
digunakan.



5.3.2 PraktIk rngram A!IkasI MIcrnsnft Wnrd
Miciosofl Woid alau popuIoi dongan isliIah MS-Woid noiupakan piogian
apIikasi pongoIah kala (ucrd Prcscscr) vang lanvak dipiIih oIoh pongguna
konpuloi.

a.. Mcmu!aI Wnrd
Woid laiu dapal dijaIankan apaliIa sislon opoiasi vindovs loIah kila
aklifkan.



KIik 5tart vang ada pada lask lai nonu
SoloIah nuncuI sojunIah nonu, k!Ik Prngram/A!! Prngram
KIik MIcrnsnft OffIcc dan piIih MIcrnsnft Wnrd
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
66
anoar-2.4 . ||cncn ]cndc|a lcrd

b. E!cmcn Jcndc!a Wnrd
SoloIah Woid kila aklifkan, naka akan lanpiI Iavai kosong dongan nana
Docunonl 1, sopoili loiikul.

3. Mcnu Bar Wnrd.
Menu Bar, loiisi daflai nonu vang dapal kila gunakan, dinana nonu ini
nonpunvai sul nonu nasing-nasing sosuai dongan fungsi daii nonu induknva.
MisaInva Mcnu |i|c, naka sul nonu-nva loiisi sogaIa haI vang loikailan dongan
fiIo, logilu juga dongan nonu vang Iainnva. Slandainva nonu ini loidiii alas
Mcnu |i|c. |di|. Vicu. |nscr|. |crna|. Tcc|s. Tao|c. lindcus dan c|p lapi daflai
nonu juga dapal kila lanlahkan sosuai dongan kopoiIuan kila. Monu ini dapal
kila piIih dongan caia nong-kIik nana nonu alau dongan lonloI AIloinalo
Baris judul
Baris
menu
Baris penggaris
Toolbar Standar
Toolbar Format
Penggulung layar k
eatas ke bawah
Penggulung Layar
ke kiri dan kanan
Status
bar
Toolbar view
Tombol
ukuran
anoar 8.1 . Tanpi|an Prcgran Ap|i|asi Micrcscf| lcrd

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
67
(ALT)+huiuf vang loigaiis lavah pada nonu socaia loisanaan. MisaI kila akan
nongaklifkan nonu fiIo naka kIikIah nonu loisolul alau dongan nonokan
lonloI ALT+I (lokan socaia loisanaan).

1) Too|bar Standar
Moiupakan kunpuIan icon-icon slandai vang disodiakan oIoh Woid
socaia olonalis. WaIaupun logilu icon daii looIlai ini juga dapal kila lanlah
alau dikuiangi sosuai kopoiIuan. DofauIl daii looIlai ini loidiii alas icon solagai
loiikul.

Unluk nongolahui nana daii icon-icon loisolul dapal diIakukan dongan
nongaiahkan poinloi nouso pada icon vang diluju, lunggu sosaal sohinggan
lanpiI nana daii icon loisolul. MisaInva kila aiahkan poinloi nouso pada icon
vang loiganlai piinloi, naka akan koIuai infoinasi nana daii icon loisolul.
Lihal ganlai.


2) Too|bar |ormattlng
Toinasuk looIlai dofauIl vang disodiakan oIoh Woid . TooIlai ini loiisi
kunpuIan icon-icon vang loifungsi daIan ponfoinalan pada Woid .


3) #u|er
agian ini loifungsi solagai aIal lanlu daIan pononluan naigin (lalas)
daii Ionlai koija. Apakah lalas kiii, kanan, paiagiaph dan Iain Iain. RuIoi ini
dapal kila alui ukuiannva, apakah conlinoloi, inchi, niIIinoloi, poinls alau pica.
Unluk nononlukan ukuian ini dapal diIakukan dongan caia : KIik ncnu |cc|, IaIu
kIik Op|icns pada kolak diaIog oplion kIik genera| pada kolak piIihan ncasurcncn|
uni|s lonlukan jonis pongukuian vang diinginkan, IaIu kIik OK.

4) Scro||bar
oifungsi unluk nonggosoi Iavai koija. Iika nonggosoi Iavai koija ko kiii
alau ko kanan gunakan ncrizcn|a| scrc|| oar, alau nonggosoi Iavai koija ko alas dan
ko lavah gunakan tcr|ica| scrc|| oar.

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
68
d. McngakhIrI Wnrd
Iika Anda loIah soIosai lokoija dongan void, Anda dapal nongakhiiinva
dongan nonggunakan Iangkah loiikul :
1) Sinpan loiIolih dahuIu Ionlai koija Anda.
2) Konudian piIih saIah salu Iangkah unluk nongakhiii ponggunaan void
loiikul ini :
a) IiIih dan kIik FI!c, ExIt, alau
l) KIiI lonloI !nsc (X) vang loiada pada pojok kanan alas jondoIa Woid,
alau
c) KIik ganda icon konlioI nonu vang loiada pada pojok kiii alas jondoIa,
alau
d) Tokan lonloI A!t+F4
3) lunggu sanpai jondoIa Woid dilulup.

5.3.3 PraktIk rngram A!IkasI MIcrnsnft Excc!
a. Mcmu!aI Excc!
LxcoI laiu dapal dijaIankan apaliIa sislon opoiasi vindovs loIah kila
aklifkan. Langkah-Iangkah nonuIai lokoija dongan LxcoI solagai loiikul :
1) Aklifkan Konpuloi loiIolih dahuIu.
2) KIik lonloI Slail vang ada pada lalang lasklai.
3) MuncuI sojunIah nonu, piIih Iiogian.
4) KIik Miciosofl LxcoI
5) Tunggu hingga lanpiI Iavai LxcoI vang nasih kosong. (Iihal ganlai 2.
6) Miciosofl LxcoI siap unluk digunakan.

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
69

KIik 5tart vang ada pada lask lai nonu
SoloIah nuncuI sojunIah nonu, k!Ik Prngram/A!! Prngram
KIik MIcrnsnft OffIcc dan piIih MIcrnsnft Excc!.

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
70
b. E!cmcn Jcndc!a Excc!
SoloIah LxcoI diaklifkan, naka akan lanpiI Ionlai koija vang nasih
kosong
dongan nana ook1, sopoili loiikul :



























c. Mcnu Bar Excc!
Mcnu 8ar, loiisi sodoiolan nonu vang dapal digunakan, dinana soliap
nonu nonpunvai sul nonu nasing-nasing sosuai dongan fungsi daii nonu
induknva. MisaInva |di|, akan nonpunvai sul nonu vang loihulungan dongan
odil dala, logilu juga dongan nonu vang Iainnva. Slandainva nonu lai loidiii
alas :

.on Kontrol Baris Judul Baris menu Tombol Ukuran
Baris Rumus
Kotak indikator
olom
Baris / Row Standar
Tab. Lembar keria
Task Pane
anoar-2.6 . ||cncn ]cndc|a |xcc|
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
71
Monu ini dapal dipiIih dongan ncusc alau nonggunakan lonloI konlinasi
ALT+huiuf nonu vang loigaiis lavah socaia loisanaan. MisaIkan kila akan
noniIih nonu odil, naka lokanIah lonloI ALT jangan diIopas IaIu lokan huiuf L.
Tcc|oars S|andard, adaIah sodoiolan icon-icon vang akan soiing digunakan. TooIlai
digunakan agai kila dapal noniIih dan nonjaIankan poiinlah dongan copal dan
nudah. Dcfau||nua |cc|oar ini loidiii alas :

Masing-nasing looIlai nonpunvai nana dan fungsi nasing-nasing,
unluk nongolahui nananva cukup dongan nongaiahkan poinloi nouso ko icon
vang diluju, lunggu sosaal, naka akan nuncuI nana daii iccn loisolul.

1) Tcc|oar |crna||ing
TooIlai vang soiing kila gunakan vang loifungsi daIan haI nonfoinal
Ionlai koija, apakah ilu iala kiii, kanan alau iala longah, kila juga lisa colak
lolaI, niiing alau loigaiis lavah, sonua ini adaIah lagian daii piosos
nonfoinal Ionlai koija. Slandainva, looIlai ini loidiii alas :

Kila linggaI nong-kIik icon loisolul unluk nonggunakannva.

2) Rcu cading (KopaIa gaiis)
Ionunjuk Iokasi laiis pada Ionlai koija vang aklif. Rov Hoading juga
loifungsi solagai saIah salu lagian daii ponunjuk soI (akan dilahas soloIah ini).
IunIah laiis vang disodiakan oIoh LxcoI adaIah 65.536 laiis.


3) Cc|unn cading (KopaIa koIon)
Ionunjuk Iokasi koIon pada Ionlai koija vang aklif. Sana haInva dongan
Rov Hoading, CoIunn Hoading juga loifungsi solagai saIah salu lagian daii
ponunjuk soI (akan dilahas soloIah ini). KoIon di sinloI dongan aljad A - Z dan
galungannva. SoloIah koIon Z, kila akan nonjunpai koIon AA, A s/d AZ IaIu
koIon A, s/d Z logilu soloius sanpai koIon loiakhii vailu IV (loijunIah
256 koIon). Sungguh sualu Ionlai koija vang sangal losai, lukan. (65.536 laiis
dongan 256 koIon).

4) Cc|| Ioinloi (ponunjuk soI), adaIah ponunjuk soI vang aklif. 5c! adaIah
poipolongan anlaia koIon dongan laiis. SoI diloii nana nonuiul posisi
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
72
koIon dan laiis. Conloh. SoI A1 loiaili poipolongan anlaia koIon A dongan
laiis 1.

5) |crnu|a 8ar
Tonpal kila unluk nongolikkan iunus-iunus vang akan kila gunakan
nanlinva. DaIan |xcc| pongolikkan iunus harus diavaIi dongan landa '= .
MisaInva kila ingin nonjunIahkan niIai vang loidapal pada soI A1 dongan 1,
naka pada foinuIa lai dapal dikolikkan =A1+1
Scrc|| 8ar, loifungsi unluk nonggosoi Ionlai koija socaia voilikaI (Vcr|ica| Scrc||
8ar) dan hoiizonlaI (crizcn|a| Scrc|| 8ar).

5.3.4 PraktIk rngram A!IkasI MIcrnsnft PnwcrnInt
Iiogian apIikasi Iovoi Ioinl adaIah sualu piogian vang digunakan unluk
nonlual sIido alau piosonlasi.




KIik 5tart vang ada pada lask lai nonu
SoloIah nuncuI sojunIah nonu, k!Ik Prngram/A!! Prngram
KIik MIcrnsnft OffIcc dan piIih MIcrnsnft Pnwcr PnInt


Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
73
LIonon-oIonon vang ada poiIu dipahani fungsinva agai Iolih nudah di daIan
nonggunakan piogian ini. Ioihalikan ganlai loiikul:

Kctcrangan
1) laiis juduI alau lilIo lai noiupakan piogian apIikasi daii fiIo aklif.
2) Icon conlioI nonu noiupakan nonu vang digunakan unluk nongonlioI
jondoIa vang sodang aklif.
3) aiis Monu (nonu lai ) loiisi poiinlah loiupa nonu-nonu aklif, dinana
soliap nonu nonpunvai sulnonu nasing-nasing sosuai dongan fungsi daii
nonu induknva.

Monu loisolul dapal dipiIih dongan nouso alau nonggunakan lonloI
konlinasi AIl + huiuf nonu vang loigaiis lavah socaia loisanaan.

TooIlai Slandaid loiisi poiinlah-poiinlah shoilcul (singkal) vang nonlonluk
icon-icon loiupa icon Nov , pon , piinl, Cul, Iaslo, Undo dan iodo, vang
loidungsi unluk nonjaIankan poiinlah dongan copal dan nudah. DofaIul looIlai
slandail loidiii alas :
11ice
Assistan
t
Area Slide
Area Catatan
Toolbar Gambar
Icon
ontrol
Menu
Baris
Baris
Menu
Toolbar
Stikitar
Toolbar
Task pane
Tombol
ukuran
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
74


Masing-nasing looIlai nonpunvai nana dan fungsi loilonlu. Unluk nongolahui
nananva cukup dongan nongaiahkan nouso ko icon vang di luju. Tunggu sosaal
nakan akan nuncuI nana icon loisolul.

1) TooIlai foinalling loiisi fasiIilas-fasiIilas unluk nonfoinal aioa sIido Ionlai
koija loiupa jonis huiuf, kololaIan huiuf, colak niiing, gaiis lavah, iala
kanan, iala kiii iala longah, dan soloiusnva. DofaIul ToIIlai foinalling loidiii
alas :
2) Diaving ai ( laiis ganlai ) loiisi fasiIilas sodoihana unluk nongganlai,
loidapal juga void Ail, CIipAil loks lox dan Iainnva. DofaIul TooIlai
diaving loidiii alas:



3) Aioa calalan, digunakan unluk nonloiikan calalan pada sIido vang sodang
dipiIih.
4) Aioa sIido, digunakan unluk nonanpiIkan sIido aklif vang sodang diiancang.
5) Aioa OulIino, unluk nonanpiIkan koiangka poisonlasi vang noncakup juduI
dan isi naloii poisonlasi socaia kosoIuiuhan.
6) Oficco Assisnonl, nonanpiIkan lonluk ganlai aninasi vang nonaiik.
7) Task pano, jondoIa vang diIanpiIkan disoloIah kanan dokunon vang akan
nonlanlu saal nonvunling dokunon.

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
75
5.3.5 PraktIk rngram A!IkasI Adnbc Phntnshn
Iiogian apIikasi Adolo Iholoshop adaIah sualu piogian vang digunakan
unluk nanipuIasi giafis.











KIik 5tart vang ada pada lask lai nonu
SoloIah nuncuI sojunIah nonu, k!Ik Prngram/A!! Prngram
KIik Adnbc dan piIih Adnbc Phntnshn








KIik 5tart vang ada pada lask lai nonu
SoloIah nuncuI sojunIah nonu, k!Ik Prngram/A!! Prngram
KIik Adnbc dan piIih Phntnshn

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
76
Unluk nonpoIajaii dan nonggunakan piogian ini, poihalikan soila pahani
ganlai loiikul:







Canlai 8.9 TanpiIan Ulana Iiogian ApIikasi Ciafis Adolo pholoshop














Kctcrangan :
A. TooIlox
. TooI Oplion ai
C. Viov aioa unluk inago
D. Monu
L. Slail ai
I. IaIollo , daii alas ko lavah, navigalion paIollo, coIoi paIollo, hisloiv
paIollo, dan Iavai paIollo.
A
D
C
B
E
F
G
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
77
IaIollo vaII( hanva lanpak apaliIa iosoIusi Iavai dialas 8OOx6OO.

A. Tnn!bnx.
TooIlai loiisi lailagai nacan looIs vangdigunakan unluk noIakukan
nanipuIasi inago.

B. Tnn! OtInn Bar
Oplion loisolul digunakan unluk nongalui niIai paianoloi daii looI vang
soang aklif alau dipiIih.

. VIcw Arca Untuk Imagc
agian ini digunakan unluk nonanpiIkan inago vang sodang dikoijakan.

D. Mcnu
Mcnu-mcnu vang ada dI Adnbc Phntnshn ada!ah :
1) IiIo : loikaialan dongan fiIo, sopoili nonvinpan, nonluka, oxspoil
inpoil, dan cok.
2) Ldil : loikailan dongan odiling socaia unun sopoili cul, copv, paslo,
liansfoininago, soila unluk nongalui piofoionco Adolo Iholoshop.
3) Inago : loiisi odiling nago unluk nongalui vaina, huo, saluialion,
liighlnoss/conliasl, ukuian.
4) Lavoi: loikailan nanagononl Iavoi pada inago, sopoili nonanlah Iavoi,
nonghapus, nonanlag ofok pada Iavoi soila nasking.
5) SoIocl loikailan dongan soIoclion inago.
6) IiIloi: loiisi fiIloi-fiIloi vang loiinslaI pada pholoshop vang dapal
digunakan unluk nonloii ofok loilonlu pada inago.
7) Viov : digunakan unluk pongaluian viov sopoili zooning inago,
nonanpiIkan skaIa, dan solagainva.
8) Windov digunakan unluk pongaluian vindov.
9) HoIp digunakan unluk pongaluian hoIp Adolo Iholoshop

Slaus lai pada pholoshop dapal dilanpiIkan alau disonlunvikan dongan
noniIih nonu Windov> Slaus ai. Slalus lai loiisikan koloiangan nongonai
looIlox dan inago aklif. Tokan AIl + CIik pada slaus lai unluk nongolahui
sizo jonis vindov inago.

E. Pa!cttc
IaIollo Iholoshop loiguna unluk nonudahkan daIan navigasi naupun
odiling inago. Unluk nonanpiIkan alau nonvonlunvikan paIollo, gunakan
nonu vindov, konudian piIih paIollo vang ingin disonlunvikan alau
dilanpiIkan.
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
78
F. Pa!cttc wc!!
IaIollo WoII digunakan unluk nonudahkan daIan pongaluian paIollo.
Nanun IaIIolo voII hanva loisodia jika iosoIusi Iavai Iolih daii 8OOx6OO (iosoIusi
nininaI vang disaiankan adaIah 1O24x768). ApaliIa sualu paIollo diIolakkan
disualu voII, naka paIollo akan loisifal loisonlunvi. Kolika lilIo daii paIollo di
kIik laiuIah paIollo akan dilanpiIkan. Unluk nonvinpan paIollo ko daIan paIollo
voII, diag paIollos lal ko daIan paIollo vaII hingga voII loi highIighl.
DaIan ganlai loidapal loloiapa lagian vang nonpunvai fungsi vang
loiloda, anlaia Iain:
1. TooI
2. TinoIino
3. Woikspaco (aioa koija)
4. Iiopoilios
5. Liliaiv

Ioihalikan ganlai di lavah ini :




2
3
4
5
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
79
A. TOOL
Iada TooI loidapal Icon looI dongan ganlai dan fungsi vang loiloda:
SoIoclion looI : noniIih oljocl di aioa koija (voikspaco)
SulsoIoclion looI : noniIih fiano/gaiis lonluk oljocl
Iioo liansfoin looI : noiulah ukuian oljocl
Ciadionl liansfoin looI : noiulah giadasi vaina dan pongaluiannva
Lino looI : nonlual oljocl gaiis
Lasso looI : noniih solagian daii oljocl
Ion looI : nongganlai gaiis kuiva loikosinanlungan
Toxl looI : nonlual loxl
OvaI looI : nonlual ganlai Iingkaian alau oIips
RoclangIo looI : nonlual ganlai kolak
IoIvSlai looI : nonlual ganlai poIvgon
IonciI looI : nonlual gaiis socaia fioohand
iush looI : nonlual ganlai gaiis dogan kuas
Ink lollIo looI : novainai gaiis oljocl (slioko)
Iainl luckol looI : novainai oljocl (fiII)
Lvodioppoi looI : noniIih vaina daii sualu oljocl
Liasoi looI : nonghapus oljocl
Hand looI : nonggosoi aioa koija socaia fioohand
Zoon looI : nonlosaikan/nongociIkan aioa koija
Slioko coIoui : povainaan gaiis oljocl (slioko)
IiII coIoui : povainaan oljocl (fiII)

Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
80
B. TIMELINE
Moiupakan jondoIa vang nongalui fiano dan Iavoi socaia |inc|inc
(povakluan)


Lavoi adaIah Iapisan daIan aioa koija loiisi vang oljocl alaupun ac|icnscrip|.
DaIan Iavoi ada fiano dilandai dongan kolak di lavah angka loifungsi loiapa
Iana oljocl loisolul akan dilanpiIkan


. WORK5PAE
Aioa koija lonpal kila lokoija dan sonua lanpiIan

D. PROPERTIE5

oiisi nana dokunon (dofauIl:unlilIod-1), ukuian aioa koija (sizo), vaina
voikspaco (lackgiound), fiano ialo (dofauIl 12fps) alau kocopalan lanpiIan
fiano poi dolik.

E. LIBRARY

Iiliaiv daii fiIo dokunon


Canlai daii svnloI vang aklif

Nana svnloI dan lvpo (noviocIip, giaphic,
lullon)
Modu| 3 Ke|as Vll Semester 1

Buku A]ar Tekno|ogl lnformasl dan Komunlkasl (TlK) SBl


Seko|ah Bertaraf lnternaslona|
81
DAFTAR PU5TAKA
Ahnad Yani.. 2OO7. Panduan Mcnjadi Tc|nisi Kcnpu|cr. Iakaila: IT. Kavan
Iuslaka.
Assccia|icn fcr Ccnpu|ing Macninaru (ACM), hllp://acn.oig
oilons, K. 1994. ||i|a, Iakaila: Cianodia Iuslaka Ulana.
Ccnpu|ing Scicnccs Accrcdi|a|icn 8card, hllp://vvv.csal.oig
Iianz Magnis-Susono, 1989. ||i|a Dasar, Iakaila: Kanisius, 1989.
Mcngcna| Sis|cn Opcrasi hllp://dhani.singcal.con.iofIoksi/2OO6.
Nalakusunah, L.K., 2OO2. Pcr|cnoangan Tc|nc|cgi |nfcrnasi di |ndcncsia.,
andung : Iusal IonoIilian infoinalika - LIII.
Ioloi Donning, ol aI., 1989. 'Ccnpu|ing as a Discip|inc.' Ccnnunica|icns cf ACM, 32,
1 (Ianuaiv), 9-23.
Ioloi Donning. 1999. 'Ccnpu|cr Scicncc. |nc Discip|inc.' |n |ncuc|cpcdia cf Ccnpu|cr
Scicncc (A. RaIslon and D. Honnondingoi, Lds).
Roloil H. Iissnoi. 1985. Ccnpu|cr Annua|. An |n|rcduc|icn |c |nfcrna|icn Sus|cns
1985-1986 (2nd |di|icn), Iohn WiIov & Sons.
Supiivanlo. 2OO5. Tc|nc|cgi |nfcrnasi dan Kcnun|asi. andung: Yudhisliia
Tho WoiId ank Cioup, |-gctcrnncn| dcfini|icn. hllp://vvv1.
voiIdlank.oig/pulIicsokloi/ ogov/dofinilion.hln.
Tin Kooidinasi ToIonalika Indonosia. 2OO1. Kcrang|a Tc|nc|cgi |nfcrnasi
asicna|, Iakaila.
Tuckoi, Ii. and I. Wognoi. 1996. "Conpuloi Scionco and Lnginooiing: lho
DiscipIino and Ils Inpacl," In andocc| cf Ccnpu|cr Scicncc and |nginccring, CRC
Iioss, Chaploi 1.
V. CaiI Hanachoi, ol aI. 2OO1. Ccnpu|cr Organiza|icn (5|n |di|icn). McCiav-HiII.
Wavan Soliavan. 2OO6. Pcngan|ar Tc|nc|cgi |nfcrnasi dan Kcnuni|asi, andung :
UIIpioss.
Wikipodia Indonosia, LnsikIopodia olas oilahasa Indonosia.
WiIIian M. Iuoii. 1981. |n|rcduc|icn |c |nc Ccnpu|cr. Tnc Tcc| cf 8usincss (3rd
|di|icn), Iionlico HaII.
Zulaii, Achnad Chaiiiis. 1987. Ku|ian ||i|a. Iakaila: RajavaIi Iois.

Anda mungkin juga menyukai