Anda di halaman 1dari 10

1

5. 1: PENYELESAI AN PERSAMAAN SERENTAK LI NEAR


5. 1. 1: KAEDAH PENGHAPUSAN GAUSS (GAUSS ELI MI NATI ON RULE)
- Ber konsepkan membuang at au menghapuskan sebahagian dar ipada unsur -unsur dalam mat r iks.
- Per samaan mat r iks akan menj adi mudah dimana pembolehubah-pembolehubah dapat diper olehi t er us dar i mat r iks t er bit an
t er akhir .
- Per samaan ser ent ak per lu dit ukar ke bent uk mat r iks imbuhan | | B A sebelum menyelesaikan penghapusan.
- Selepas dikenakan kaedah penghapusan Gauss, per samaan mat r iks akan menj adi:
|
|
|
|
.
|

\
|
' '
33
'
23
'
21
13 12 11
0 0
0
a
a a
a a a
|
|
|
.
|

\
|
3
2
1
x
x
x
|
|
|
|
.
|

\
|
=
' '
3
'
2
1
b
b
b
- Unsur -unsur sif ar dalam mat r iks di at as adalah hasil selepas dihapuskan dengan kaedah penghapusan Gauss.
- Namun begit u, penghapusan j uga mengakibat kan unsur -unsur lain ber t ukar nilai. Pr oses ini dikat akan penj elmaan.
- Ter dapat 2 per ingkat penj elmaan:
1. Penj elmaan per ingkat per t ama (hanya melibat kan bar is ke-2 dan ke-3 sahaj a)
Rumus
(Bagi bar is ke-2) B
2
-
|
|
.
|

\
|
11
21
a
a
x B
1
(Bagi bar is ke-3) B
3
-
|
|
.
|

\
|
11
31
a
a
B
1
2. Penj elmaan per ingkat kedua (hanya melibat kan bar is ke-3 sahaj a)
Rumus
(Bagi bar is ke-3) B
3
-
|
|
.
|

\
|
22
32
a
a
B
2
- Cont oh
Dapat kan penyelesaian menggunakan Kaedah Gauss
x + y + z = 8
3x + 2y + z = 49
5x 3y + z = 0
BAB 5: KAEDAH
BERANGKA
2
Penyelesaian
Langkah 1: Tukar per samaan dalam bent uk mat r iks imbuhan | | B A
|
|
|
.
|

\
|
=
|
|
|
.
|

\
|
|
|
|
.
|

\
|
0
49
8
1 3 5
1 2 3
1 1 1
z
y
x
|
|
|
|
.
|

\
|
0
49
8
1 3 5
1 2 3
1 1 1
A X B
Langkah 2: Dapat kan penj elmaan per ingkat per t ama menggunakan r umus yang diber i
Langkah 3: Dapat kan penj elmaan per ingkat kedua menggunakan r umus set er usnya
|
|
|
|
.
|

\
|


40
25
8
4 8 0
2 1 0
1 1 1
B
2
-
|
|
.
|

\
|
11
21
a
a
x B
1
25 8
1
3
49
2 1
1
3
1
1 1
1
3
2
0 1
1
3
3
= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

B
3
-
|
|
.
|

\
|
11
31
a
a
B
1
40 8
1
5
0
4 1
1
5
1
8 1
1
5
3
0 1
1
5
5
= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

|
|
|
|
.
|

\
|


40
25
8
4 8 0
2 1 0
1 1 1
Gant i set iap unsur di
bar is ke-2 dengan
nilai yang diper olehi
dar i r umus
Gant i set iap
unsur di bar is
ke-3 dengan nilai
yang diper olehi
dar i r umus
B
3
-
|
|
.
|

\
|
22
32
a
a
B
2
( )
( )
240 25
1
8
40
12 2
1
8
4
0 1
1
8
8
0 0
1
8
0
= |
.
|

\
|


= |
.
|

\
|


= |
.
|

\
|


= |
.
|

\
|

Gant i set iap unsur di


bar is ke-3 dengan
nilai yang diper olehi
dar i r umus
|
|
|
|
.
|

\
|


240
25
8
12 0 0
2 1 0
1 1 1
Semua sif ar
|
|
|
.
|

\
|
0
49
8
1 3 5
1 2 3
1 1 1
3
Langkah 4: Tukar mat r iks imbuhan di langkah 3 ke dalam bent uk per samaan ser ent ak dan selesaikan.
x + y + z = 8
-y 2z = 25
12z = -240
Unt uk mendapat kan nilai z :
z = 20
12
240
=

Set elah dapat nilai z, t er uskan pengir aan unt uk mendapat kan nilai y :
-y 2(-20) = 25
y = 15
Akhir sekali, dapat kan nilai x dengan menggant ikan nilai z & y dar i at as :
x + 15 + (-20) = 8
x = 13
Maka x = 13 y = 15 z = - 20
- Cont oh
x
1
+ 2x
2
x
3
= 6
3x
1
+ 8x
2
+ 9x
3
= 10
2x
1
x
2
+ 2x
3
= -2
Penyelesaian
|
|
|
.
|

\
|

=
|
|
|
.
|

\
|
|
|
|
.
|

\
|

2
10
6
2 1 2
9 8 3
1 2 1
3
2
1
x
x
x

|
|
|
|
.
|

\
|

2
10
6
2 1 2
9 8 3
1 2 1
A X B | | B A
|
|
|
|
.
|

\
|

2
10
6
2 1 2
9 8 3
1 2 1
B
2
-
|
|
.
|

\
|
11
21
a
a
x B
1
8 6
1
3
10
12 ) 1 (
1
3
9
2 2
1
3
8
0 1
1
3
3
= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

B
3
-
|
|
.
|

\
|
11
31
a
a
B
1
14 6
1
2
2
4 ) 1 (
1
2
2
5 2
1
2
1
0 1
1
2
2
= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

Per ingkat
per t ama
4
|
|
|
|
.
|

\
|

14
8
6
4 5 0
12 2 0
1 2 1
|
|
|
|
.
|

\
|

34
8
6
34 0 0
12 2 0
1 2 1
x
1
+ 2x
2
x
3
= 6
2x
2
+ 12x
3
= -8
34x
3
= -34
x
1
= 1 x
2
= 2 x
3
= - 1
LATI HAN 5a
1. Selesaikan mengikut kaedah penghapusan Gauss.
a) x + 2y 3z = 3
2x y z = 11
3x + 2y + z = -5
b) x
1
4x
2
2x
3
= 21
2x
1
+ x
2
+ 2x
3
= 3
3x
1
+ 2x
2
x
3
= -2
c) a + 3b + 3c = 4
2a 3b 2c = 2
3a + b + 2c = 5
d) t + 2s u = 2
4t + s + 3u = 15
t 2s + 4u = 9
B
3
-
|
|
.
|

\
|
22
32
a
a
B
2
Per ingkat
kedua
34 8
2
5
14
34 12
2
5
4
0 2
2
5
5
0 0
2
5
0
= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

= |
.
|

\
|

5
Segit iga
at as
5. 1. 2 CARA PENGHURAI AN LU - DOOLI TTLE (LU DECOMPOSI TI ON - DOOLI TTLE METHOD)
- Mer upakan kaedah-kaedah penyelesaian sist em per samaan ser ent ak linear menggunakan pendekat an mat r iks dalam
mengeluar kan r umusan-r umusan at au f or mula-f or mula yang membolehkan penyelesaian per samaan ser ent ak linear melalui
kaedah ber angka.
- Dalam alj abar mat r iks, di bawah syar at -syar at t er t ent u, suat u mat r iks boleh dihur aikan sebagai hasil dar ab LU dengan L
(Lower ), sat u mat r iks segit iga bawah dan U (Upper ), sat u mat r iks segit iga at as.
- Unt uk mat r iks A ber per ingkat 3 x 3, hur aian LU boleh dit unj ukkan sebagai:
|
|
|
.
|

\
|
|
|
|
.
|

\
|
=
|
|
|
.
|

\
|
33
23 22
13 12 11
33 32 31
22 21
11
33 32 31
23 22 21
13 12 11
0 0
0 0
0 0
u
u u
u u u
l l l
l l
l
a a a
a a a
a a a
A L U
- Cont oh
Selesaikan set t iga per samaan ser ent ak ber ikut :
x
1
+ 3x
2
+ 3x
3
= 4
2x
1
3x
2
2x
3
= 2
3x
1
+ x
2
+ 2x
3
= 5
Penyelesaian
Langkah 1: Tukar per samaan dalam bent uk mat r iks
|
|
|
.
|

\
|

2 1 3
2 3 2
3 3 1
|
|
|
.
|

\
|
3
2
1
x
x
x
=
|
|
|
.
|

\
|
5
2
4
A X B
Langkah 2: Tukar kan kepada mat r iks segit iga bawah, L (lower ) & mat r iks segit iga at as, U (upper ), kemudian j adikan per samaan A =
LU
A L U
|
|
|
.
|

\
|
|
|
|
.
|

\
|
=
|
|
|
.
|

\
|

33
23 22
13 12 11
33 32 31
22 21
11
0 0
0 0
0 0
2 1 3
2 3 2
3 3 1
u
u u
u u u
l l l
l l
l
Langkah 3: Let akkan nilai 1 di set iap pepenj ur u ut ama L
|
|
|
.
|

\
|
|
|
|
.
|

\
|
=
|
|
|
.
|

\
|

33
23 22
13 12 11
32 31
21
0 0
0
1
0 1
0 0 1
2 1 3
2 3 2
3 3 1
u
u u
u u u
l l
l
Segit iga bawah
Gant ikan nilai 1 di sini
6
Langkah 4: Dar abkan mat r iks LU (hasil t ambah LU di bawah adalah sama bagi set iap car a Doolit t le)
|
|
|
.
|

\
|

2 1 3
2 3 2
3 3 1
=
|
|
|
.
|

\
|
+ + +
+ +
33 23 32 13 31 22 32 12 31 11 31
23 13 21 22 12 21 11 21
13 12 11
u u l u l u l u l u l
u u l u u l u l
u u u
A LU
Langkah 5: Car i nilai L dan U dengan membandingkan nilai di A. Bandingkan nilai dar i sat u bar is ke bar is set er usnya @ dar i sat u
laj ur ke laj ur set er usnya
Penyelesaian dar i bar is ke bar is
Bar is 1:
1 banding u
11
1 =
11
u 1
11
= u
3 banding u
12
3 =
12
u 3
12
= u
3 banding u
13
u
13
= 3 3
13
= u
Bar is 2:
2 banding l
21
u
11


l
21
u
11
= 2
l
21
x (1) = 2 l
21
= 2
-3 banding l
21
u
12
+ u
22
l
21
u
12
+ u
22
= -3
2(3) + u
22
= -3 u
22
= -9
-2 banding l
21
u
13
+ u
23
l
21
u
13
+ u
23
= -2
2(3) + u
23
= -2 u
23
= -8
Bar is 3:
3 banding l
31
u
11
l
31
u
11
= 3
l
31
x 1 = 3 l
31
= 3
1 banding l
31
u
12
+ l
32
u
22
l
31
u
12
+ l
32
u
22
= 1
[ 3x3] + [l
32
x (-9)] = 1 l
32
= 0.889
2 banding l
31
u
13
+ l
32
u
23
+ u
33
l
31
u
13
+ l
32
u
23
+ u
33
= 2
[ 3x3] + [
9
8
x -8] + u
33
= 2 u
33
= 0.111
Langkah 6: Binakan mat r iks L dan U yang bar u set elah menggant ikan nilai dar i langkah 5
L =
|
|
|
.
|

\
|
1 889 . 0 3
0 1 2
0 0 1
dan U =
|
|
|
.
|

\
|

111 . 0 0 0
8 9 0
3 3 1
7
t ukar
t ukar
Langkah 7: Bina per samaan bar u menggunakan r umus Ly = B dan t ukar kan mat r iks di bawah ke dalam bent uk per samaan
|
|
|
.
|

\
|
1 889 . 0 3
0 1 2
0 0 1
|
|
|
.
|

\
|
3
2
1
y
y
y
=
|
|
|
.
|

\
|
5
2
4

|
|
|
.
|

\
|
+ +
+
3 2 1
2 1
1
889 . 0 3
2
y y y
y y
y
=
|
|
|
.
|

\
|
5
2
4
L y B
Langkah 8: Dapat kan nilai y
1
, y
2
dan y
3
. Selesaikan y
1
t er lebih. Kemudian diikut i y
2
dan y
3
Nilai y
1
: Nilai y
2
: (gant i nilai y
1
)
4
1
= y 2 2
2 1
= + y y
2 (4) + y
2
= 2
y
2
= -6
Nilai y
3
: (gant i nilai y
1
dan y
2
)
5 889 . 0 3
3 2 1
= + + y y y
3 (4) + 0.889 (-6) + y
3
= 5
y
3
= -1.666
Maka y =
|
|
|
.
|

\
|
3
2
1
y
y
y
=
|
|
|
.
|

\
|


666 . 1
6
4
Langkah 9: Bina per samaan mat r iks bar u guna r umus Ux = y dan t ukar mat r iks di bawah ke bent uk per samaan
|
|
|
.
|

\
|

111 . 0 0 0
8 9 0
3 3 1
|
|
|
.
|

\
|
3
2
1
x
x
x
=
|
|
|
.
|

\
|


666 . 1
6
4

|
|
|
.
|

\
|

+ +
3
3 2
3 2 1
112 . 0
8 9
3 3
x
x x
x x x
=
|
|
|
.
|

\
|


666 . 1
6
4
U x y
Langkah 10: Dapat kan nilai x
1
, x
2
dan x
3
. Selesaikan x
3
t er lebih. Kemudian diikut i x
2
dan x
1
Nilai x
3
: Nilai x
2
(gant i nilai x
3
) Nilai x
1
:
0.112 x
3
= -1.666 -9x
2
8x
3
= -6 x
1
+ 3x
2
+ 3x
3
= 4
x
3
=
112 . 0
666 . 1
9x
2
8 (-15) = -6 x
1
+ 3 (14) + 3 (-15) = 4
x
3
= -15 x
2
= 14 x
1
= 7
x
1
= 7 x
2
= 14 x
3
= - 15
8
Segit iga
at as
|
|
|
.
|

\
|
|
|
|
.
|

\
|
=
|
|
|
.
|

\
|

1 0 0
1 0
1
0
0 0
2 1 3
2 3 2
3 3 1
23
13 12
33 32 31
22 21
11
u
u u
l l l
l l
l
5. 1. 3 CARA PENGHURAI AN LU CROUT (LU DECOMPOSI TI ON CROUT METHOD)
- Cont oh
Selesaikan set t iga per samaan ser ent ak ber ikut :
x
1
+ 3x
2
+ 3x
3
= 4
2x
1
3x
2
2x
3
= 2
3x
1
+ x
2
+ 2x
3
= 5
Penyelesaian
Langkah 1: Tukar per samaan dalam bent uk mat r iks
|
|
|
.
|

\
|

2 1 3
2 3 2
3 3 1
|
|
|
.
|

\
|
3
2
1
x
x
x
=
|
|
|
.
|

\
|
5
2
4
A X B
Langkah 2: Tukar kepada mat r iks segit iga bawah, L (lower ) & mat r iks segit iga at as, U (upper ), dan buat per samaan A = LU
A L U
|
|
|
.
|

\
|
|
|
|
.
|

\
|
=
|
|
|
.
|

\
|

33
23 22
13 12 11
33 32 31
22 21
11
0 0
0 0
0 0
2 1 3
2 3 2
3 3 1
u
u u
u u u
l l l
l l
l
Langkah 3: Let akkan nilai 1 di set iap pepenj ur u ut ama u
A L U
Langkah 4: Dar abkan mat r iks LU (hasil t ambah LU di bawah adalah sama bagi set iap car a Cr out )
|
|
|
.
|

\
|

2 1 3
2 3 2
3 3 1
=
|
|
|
.
|

\
|
+ + +
+ +
33 23 32 13 31 32 12 31 31
23 22 13 21 22 12 21 21
13 11 12 11 11
l u l u l l u l l
u l u l l u l l
u l u l l
A LU
Segit iga bawah
Gant ikan nilai 1 di sini. Langkah ini ber beza
dar i Doolit t le ker ana Cr out menggant ikan nilai
1 di pepenj ur u L manakala Doolit t le
menggant ikan nilai 1 di pepenj ur u U
9
t ukar
Langkah 5: Car i nilai L dan U dengan membandingkan nilai di A. Bandingkan nilai dar i sat u bar is ke bar is set er usnya @ dar i sat u
laj ur ke laj ur set er usnya
Penyelesaian dar i laj ur ke laj ur
Laj ur 1:
1 banding l
11
1
11
= l 1
11
= l
2 banding l
21
2
21
= l 2
21
= l
3 banding l
31
l
31
= 3 l
31
= 3
Laj ur 2:
3 banding l
11
u
12


l
11
u
12
= 3
1 x u
12
= 3 u
12
= 3
-3 banding l
21
u
12
+ l
22
l
21
u
12
+ l
22
= -3
2(3) + l
22
= -3 l
22
= -9
1 banding l
31
u
12
+ l
32
l
31
u
12
+ l
32
= 1
3(3) + l
32
= 1 l
32
= -8
Laj ur 3:
3 banding l
11
u
13
l
11
u
13
= 3
1 x u
13
= 3 u
13
= 3
-2 banding l
21
u
13
+ l
22
u
23
l
21
u
13
+ l
22
u
23
= 1
[ 2x3] + [ -9 x u
23
] = 1 u
23
= 0.889
2 banding l
31
u
13
+ l
32
u
23
+ l
33
l
31
u
13
+ l
32
u
23
+ l
33
= 2
[ 3x3] + [ -8 x 0.889] + l
33
= 2 l
33
= 0.112
Langkah 6: Binakan mat r iks L dan U yang bar u set elah menggant ikan nilai dar i langkah 5
L =
|
|
|
.
|

\
|

112 . 0 8 3
0 9 2
0 0 1
dan U =
|
|
|
.
|

\
|
1 0 0
889 . 0 1 0
3 3 1
Langkah 7: Bina per samaan bar u menggunakan r umus Ly = B dan t ukar kan mat r iks di bawah ke dalam bent uk per samaan
|
|
|
.
|

\
|

112 . 0 8 3
0 9 2
0 0 1
|
|
|
.
|

\
|
3
2
1
y
y
y
=
|
|
|
.
|

\
|
5
2
4

|
|
|
.
|

\
|
+

3 2 1
2 1
1
112 . 0 8 3
9 2
y y y
y y
y
=
|
|
|
.
|

\
|
5
2
4
L y B
10
t ukar
Langkah 8: Dapat kan nilai y
1
, y
2
dan y
3
. Selesaikan y
1
t er lebih. Kemudian diikut i y
2
dan y
3
Nilai y
1
: Nilai y
2
: (gant i nilai y
1
) Nilai y
3
: (gant i nilai y
1
dan y
2
)
4
1
= y 2 9 2
2 1
= y y 5 112 . 0 8 3
3 2 1
= + y y y
2 (4) - 9y
2
= 2 3 (4) 8(0.667) + 0.112y
3
= 5
y
2
= 0.667 y
3
= -14.857
Maka y =
|
|
|
.
|

\
|
3
2
1
y
y
y
=
|
|
|
.
|

\
|
857 . 14
667 . 0
4
Langkah 9: Bina per samaan mat r iks bar u ber dasar kan r umus Ux = y dan t ukar kan mat r iks di bawah ke dalam bent uk per samaan
|
|
|
.
|

\
|
1 0 0
889 . 0 1 0
3 3 1
|
|
|
.
|

\
|
3
2
1
x
x
x
=
|
|
|
.
|

\
|
857 . 14
667 . 0
4

|
|
|
.
|

\
|
+
+ +
3
3 2
3 2 1
889 . 0
3 3
x
x x
x x x
=
|
|
|
.
|

\
|
857 . 14
667 . 0
4
U x y
Langkah 10: Dapat kan nilai x
1
, x
2
dan x
3
. Selesaikan x
3
t er lebih. Kemudian diikut i x
2
dan x
1
Nilai x
3
: Nilai x
2
(gant i nilai x
3
)
x
3
= -14.857 @ -15 x
2
+ 0.889x
3
= 0.667
x
2
+ 0.889 (15) = 0.667
x
2
= 14
Nilai x
1
:
x
1
+ 3x
2
+ 3x
3
= 4
x
1
+ 3 (14) + 3 (-15) = 4
x
1
= 7 x
1
= 7 x
2
= 14 x
3
= - 15
LATI HAN 5b
Selesaikan per samaan ber ikut menggunakan kaedah Doolit t le
1. 6x
1
+ 3x
2
+ x
3
= 4 2. 2x
1
x
2
4x
3
= 8
4x
1
2x
2
3x
3
= 2 x
1
5x
2
9x
3
= -9
3x
1
7x
2
+ 3x
3
= 5 7x
1
2x
2
+ 3x
3
= 3
3. 3x
1
2x
2
+ 3x
3
= 23 4. 7x + 4y + 3z = 26
x
1
+ 4x
2
+ x
3
= 17 6x + 11y = 60
2x
1
+ x
2
+ 3x
3
= 2 4x + 6y +12z = 68

Anda mungkin juga menyukai