Bab I
Bab I
BAB I
PENDAHULUAN
A. Latar Belakang
Australia dan Eurasia yang membentang dari belahan barat Sumatera hingga
Yogyakarta dan sekitarnya sangat rawan terjadi gempa bumi tektonik, salah
satu bukti kerawanan gempa tersebut adalah gempa tektonik yang terjadi pada
hari Sabtu, 27 Mei 2006 pukul 05.53 WIB BMKG (Badan Meteoroligi
5,9 Skala Richter. Badan Survei Geologi Amerika Serikat (U.S. Geological
Survey) mencatat kekuatan gempa sebesar 6,3 Skala Richter pada kedalaman
10Km.
(http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eqinthenews/2006/usneb6/). Pusat
dan melukai lebih dari 45.000 orang. Sebanyak 350.000 rumah hancur/rusak
1
2
menyebabkan 1,5 juta orang tidak memiliki rumah karena rusak atau hancur,
bencana tersebut.
Kabupaten Klaten terkena dampak gempa tersebut, yang paling parah adalah
Kecamatan Wedi. (Riset UPI, Membangun kembali Desa Pacing yang Hancur
Akibat Gempa).
orang meninggal, 2799 orang luka-luka, 6179 rumah roboh, 4714 rusak berat,
merupakan salah satu desa di Kecamatan Wedi yang terkena dampak gempa
yang cukup parah, 2 orang meninggal dunia, 57 orang luka-luka, dari 661
rumah di Desa Dengkeng 547 roboh, 112 rusak berat, 2 rusak ringan. Dampak
gempa juga merusak fasilitas umum di Desa Dengkeng antara lain, Jalan desa
retak, Kantor Kelurahan, Balai pertemuan, SD, TK, Masjid roboh dan rusak
3
berat. Selain itu juga menyebabkan seluruh sumur warga desa menjadi keruh
Klaten : (Gambar 1)
Gambar 1. Peta Kerusakan
Bencana Gempa Bumi Kabupaten Klaten
4
438000 mT
PETA KERUSAKAN BENCANA
445000 452000 459000 466000 473000 480000
GEMPA BUMI
KABUPATEN KLATEN
U
9170000 mU
Skala 1 : 230.000
! !
[
!
!
!
9170000
!
0 1 2 4 6
!
!
!
!
!
KABUPATEN Kilometers
!
! !
BOYOLALI
!
!
!
!
!!
!
!
!
! !
! !
! !
! !
! !
! ! !
! ! !
Kemalang
!
!
!!
Tulung
! ! ! !
!
!
!
!
!
! ! ! !
!
! !
!
!
!
!
! ! ! ! ! !
!
! !
!!
! ! !
!
!
!
! !
!
! !
!
!
! !
!
!
!
!
! !
!
! ! !
!
!
! !
! ! !
! ! !
!
!
!
!
! ! ! ! !
LEGENDA :
! !
!
! !
!
! !
!
! ! !
! !
! !
! !
! !
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
! ! !!
!
!
!
!! !
!
! !
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
! ! !
!
9160000
9160000
Kantor
! !
! !
!
Perairan
! ! ! !
!!
!
! ! ! ! ! !
!
!
! !
!
! ! !
! !
!
!
! ! !
!!
!
!
!
!
!
!
!
!
! ! ! ! !
!
!
!
! !!
!
!
!
!
! !
!
! !
!
Sungai
!
!
Kantor Kecamatan Wedi
!
!
Polanharjo
!!
!
! !
!
!
!
!! !! !
!
!
!
! !
! !
!
!
! ! !
! ! ! !
!
! ! !
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Rawa
! ! !
!
! !
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
!! ! !
Delanggu
!
!
!!
! !
! !
!
!
!
!
!
! ! ! !
!
!
! ! !
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
! !
!
Batas Administrasi
!!
!
!
Kerusakan
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! ! !
!
!
!
!
!
!
!
! !
! !
! ! !
!
! ! !
!
Karangnongko
! !
!
! ! !
! !
Batas Kabupaten
!
!
Karanganom
!
! !
!
!
!
!
!
!
! !
!
!
!
!
!!
!
!! !
! !
! ! !
! ! !
! !
!
! !
!
! !
!
!
!
!!
!
!
! !
Berat
!
! ! ! !
!
!
!
! ! !
Wonosari
!
! ! !
!
! !
Batas Kecamatan
!
!
!
!
!!
! !
Jatinom
! !
!
! !
!
!
!
!!
!
!
!
!
!
!
!
Juwiring
!
!
!
! !
! ! !
!
!
!
! !
!
!
! ! ! ! ! !
!
! ! !
! ! !
!
! !
!
! ! !!
!
!
!
!!
!
!
!
!
Manisrenggo
!
!
! !
!
! !
!
! !
Sedang
!
! ! !
!
! !
!
!
!
!
! !
!
!!
!
Ceper
! ! !
Batas Provinsi
!
!
!
!! ! !!
!
!
!
!
! ! ! ! ! ! !
!
!
! !
!
!
!
! !
!!
!
!
!
!
! ! !
!
!
!
!
! !
! !
! ! !!!
! !
! !
!
!
! !
! ! !
! !
!
! !
!
!
!
! ! ! ! ! !
!
Ngawen
!
! !
! ! !
!
!
!
!
!
!!
!
!
!
! !
!
!
Ringan
!
Jaringan Jalan
!
! ! ! !
! ! !
!
!
! !
!
! !
!
!
!
!!
!
! !
!
!
!! !
9150000
9150000
! ! !!
!
!
!
! !
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
! !
!!
!
Jalan Arteri
! !
!
!
!
! !
Pedan
! !
!
! !
!
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
! ! !
!
! !
!
!
!
!
!
! ! ! ! !
!
!
!
! ! !
!
!
! ! !
!
! !
! !! !
!
!!
! ! !!
!
!
! ! !
! !
!
!
!
! ! ! ! ! ! !
! !
!
! !
! !
! !
!
!
! !
!!
!
!
! !
!
!
!!
!
!
!
!
Kebonarum
! ! ! !
!
!
! !
! !
!
!
! !
!
!
!
!
! !
!
!
! ! !
! ! !
!
! !
!
! ! !
!
! !
!
!
!
! !
! !
! !
!
! !
!
!
! !
!
!
! !!
! !
! ! ! !
!
!
!!
!
!
!
Jalan Kolektor
!
!
!! ! ! !
!
! !
Jogonalan
!
! !
!
!
!
!
!
! !
!
! ! ! ! ! !
!
! !
!
!
! ! !
!
!!
!
! ! !
! !
! !
! !
!!
! ! !
! ! ! !
! ! !
!
! !
!
! ! ! !
!
!
! !
!
!
! ! ! ! !
! !
!
!
! !
!
! ! ! !! !
!
! !
!
PROVINSI
!
!
! !
! !
Jalan Lokal
!
! ! ! !
! !
!
!! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
! !
! ! !
!
!
! !
!
!
!
! !
!
!
!
!
!
! !
! !
! !
!!
!
!
!
!
! ! ! !
!
! ! !
!
!
DAERAH ISTIMEWA
!
!
!! !
!
! !
!!
!
!
! !
!
! !
!
! !
! ! !
! !
! ! !
!
! !
! ! !
!
! !
!
!
!
! !
!
!
Karangdowo
! !! !
!
! !
! !
! !! ! ! !
!
!
!
!!
! ! !
INSERT
!
!
!
!
YOGYAKARTA
!
! !
!
!
!
Klaten Tengah
! ! !
! !
! !
! !
!
!
!
! ! !
BT
!! ! !
! !
BT BT
!
! ! !
!
! !
!
!
! !
KABUPATEN
!
! !
! ! !
! !
!
!!
!
!
Cawas
! !
!
!
!
! ! !
!
! ! !
! ! ! ! !
! !
9140000
9140000
!
Jawa Tengah
!
!
!!
!
SUKOHARJO
!
! ! !
! !
! !
!
! ! !
! ! !
!
! !
!
!
! !
! !
!
! !
!
! !
!
!
! !!
! !
!
!
! !!
! ! !
!
!
! ! !
!
! !
!! ! !
!
!
! !
Kalikotes
!
! ! !
!
!
!
! !
! !
Kabupaten Klaten
!
!
!
!
!
Laut Jawa
!
!
!
! !
! ! !!
!
!
! ! !
!!
! !
!
! ! !
!
!!
! ! !
!
LS
! ! !
!
Bayat
!
8°0'0"SLS 7°0'0"S
! !
!
! ! !
! !
!
!
!
! !
! ! !
! !
!
!
!
Provinsi
! ! ! !
!
!
!
!! ! ! !!
! !
!
!
!
! ! !
!
!
! !! !
!
!!
!
!
! !
Provinsi
! ! !
! !
!
!
Jawa Tengah
!
! !
!
!
! !
!
!
!
! ! ! !
!
!
!
!
! !
!
!
Gantiwarno
! !
!
!
! ! !
!
! !!
!! !
Jawa Timur
!
!
!!
!
! ! !
!
! !
Provinsi
!
Prambanan
!!
! ! !
!
! !
Rawa Jombor
! ! !
!
!
!
! !
D.I.Y
!!
! !
Samudera Hindia
! !
!
!
! ! !
!
! ! !
! !
!
! ! !
! !
! ! !
! !
!
!
!
!
!
!
!
!
! ! !
!
Wedi
! !
! ! ! !
!
! ! !
!
! !
! ! ! ! !
! ! ! !
!
! !
!
!
!
!
! ! ! !
!
Sumber :
!
! !
!
!!
!
!
!
9140000
9140000
! !
!
! !
!
!
!
!
!
! ! !
! !
!
!
!
!
!
! ! !
! !
!
! ! !
Skala 1 : 80.000
PROVINSI 2. Data Kerusakan Bangunan Akibat Gempa
DAERAH ISTIMEWA Tahun 2006 Kabupaten Klaten
YOGYAKARTA Disusun Oleh :
Hamiid Ar Razzaaq/A610090037
Pendidikan Geografi
438000 445000 452000 459000 466000 473000 480000 Universitas Muhammadiyah Surakarta
5
B. Rumusan Masalah
bumi tektonik?
C. Tujuan Penelitian
tektonik.
D. Manfaat Penelitian
1. Manfaat Teoritis
Klaten.
2. Manfaat Praktis
a. Bagi Peneliti :
b. Bagi pemerintah :
Kabupaten Klaten.
c. Bagi Masyarakat :
E. Penegasan Istilah
yang tepat guna dan berdaya guna (UU RI No.24 Tahun 2007 Pasal 1 ).
disebabkan, baik oleh faktor alam dan/atau faktor non alam maupun
tektonik. (BMKG)
http://www.bmkg.go.id/bmkg_pusat/Geofisika/gempabumi.bmkg.