Gdub

MATEMATIK
KOLEJ KOMUNITI
NADZIRAH BINTI RASDI

IRMAYANTI BINTI IBRAHIM
Matematik Kolej Komuniti. Cetakan per-
tama buku ini meliputi semua bab dalam
silibus SSM1022-Matematik Sijil Kolej
Komuniti, buku ini mengandungi pembela-
jaran dan latihan kepada pelajar ten-
tang konsep asas matematik yang merangkumi topik Kuantiti
dan Unit Asas, Pengukuran, Persamaan Algebra dan Persamaan
Linear. Buku ini diterbitkan adalah untuk menjadi bahan ru-
jukan dan pembelajaran pelajar-pelajar Kolej Komuniti
Kandungan buku ini juga boleh diaplikasikan di dalam modul

pembelajaran yang lain kerana pelajar boleh mengaplikasikan
pengetahuan asas berlandaskan fakta, konsep, prinsip dan
teori dalam bidang yang berkaitan. Setiap bab merangkumi
banyak contoh penyelesaian untuk memberi kefahaman kepada
pelajar. Dengan ini pelajar dapat menunjukkan kemahiran
pemikiran analitikal dan kritikal menggunakan teknik yang
sesuai dalam menyelesaikan masalah.
KOLEJ KOMUNITI TAIPING

NO.25, LALUAN KAMUNTING 3,
34600 KAMUNTING
PERAK DARUL RIDZUAN
Tel : 05-8911867/1876/1884
Fax : 05-8051946
Portal : www.kktaiping.edu.my
FB : www.facebook.com/kktaiping
MATEMATIK
KOLEJ KOMUNITI
Cetakan Pertama
NADZIRAH BINTI RASDI

IRMAYANTI BINTI IBRAHIM

Copyright © Kolej Komuniti Taiping
Cetakan Pertama 2020
Hak cipta terpelihara. Sebarang bahagian dalam buku ini tidak boleh diterbitkan semula, disimpan
dalam cara yang boleh digunakan lagi, ataupun dipindahkan, dalam sebarang bentuk atau dengan
cara, baik dengan cara elektronik, mekanikal, penggambaran semula, perakaman ataupun
sebaliknya, tanpa izin terlebih dahulu daripada Penerbit.
Perpustakaan Negara Malaysia
MATEMATIK KOLEJ KOMUNITI

oleh Nadzirah binti Rasdi, Irmayanti binti Ibrahim
ISBN 978-967-16705-2-1
Diterbitkan oleh:
Kolej Komuniti Taiping
No 25, Laluan Kamunting 3,
34600, Kamunting,
Perak Darul Ridzuan
Tel : 05-8911867/1876/1884
Fax : 05-8051946
Portal : www.kktaiping.edu.my
FB : www.facebook.com/kktaiping
Dicetak di Malaysia Oleh Muhibbah Publications

No. 7, Jalan U1/1, Taman Universiti,
35900 Tanjung Malim,
Perak Darul Ridzuan.
Tel: 05-4584313
H/P: 012-2071610
MATEMATIK KOLEJ KOMUNITI ini diterbitkan adalah untuk menjadi bahan rujukan dan
pembelajaran pelajar-pelajar Kolej Komuniti. Merujuk kepada silibus SSM1022-Matematik
Sijil Kolej Komuniti, buku ini mengandungi pembelajaran dan latihan kepada pelajar tentang
konsep asas matematik yang merangkumi topik Kuantiti dan Unit Asas, Pengukuran,
Persamaan Algebra dan Persamaan Linear.
Hasil pembelajaran daripada buku ini dapat membantu pelajar menimba ilmu dan menguasai
matematik asas seperti:
1. Menentukan pertukaran unit-unit asas, perimeter, luas, isipadu bentuk-bentuk
geometri, ungkapan dan persamaan algebra serta persamaan linear dengan tepat.
2. Mengaplikasikan pengetahuan matematik dalam kehidupan seharian.
3. Menyelesaikan masalah yang melibatkan pengiraan kuantiti dan unit asas,
pengukuran, persamaan algebra dan persamaan linear dengan tepat.
Kandungan buku ini juga boleh diaplikasikan di dalam modul pembelajaran yang lain kerana
pelajar boleh mengaplikasikan pengetahuan asas berlandaskan fakta, konsep, prinsip dan
teori dalam bidang yang berkaitan. Setiap bab merangkumi banyak contoh penyelesaian
untuk memberi kefahaman kepada pelajar. Dengan ini pelajar dapat menunjukkan kemahiran
pemikiran analitikal dan kritikal menggunakan teknik yang sesuai dalam menyelesaikan
masalah.
Kami berharap, karya kami ini dapat dijadikan rujukan serta memberi manfaat kepada semua
pelajar Kolej Komuniti dan segala usaha kami menghasilkan buku ini terbayar sekiranya
pelajar dapat memahami matematik dengan konsep yang betul dan jelas agar ianya dapat
diaplikasikan dalam kehidupan seharian.
Sekalung penghargaan dan terima kasih kami ucapkan kepada semua yang memberi
sokongan, dorongan dan bantuan dalam menyumbangkan masa, tenaga dan idea dalam
penghasilan buku ini. Segala cadangan dan penambahbaikan daripada pengguna dan
pembaca untuk buku ini amatlah kami hargai.
Sekian, terima kasih.
Nadzirah binti Rasdi

Irmayanti binti Ibrahim

iii
Prakata
Isi kandungan
Topik 1 : Kuantiti dan Unit Asas 1

1.1 Pengenalan Definasi Kuantiti dan Jenis-Jenis Kuantiti 2
1.2 Unit Ukuran Asas 3
1.3 Cara-cara Penngiraan Pertukaran Unit Asas 7
1.4 Penyelesaian Masalah yang Melibatkan Pertukaran Unit 14
1.5 Aplikasi Dalam Kehidupan 20
Topik 2 : Pengukuran 25
2.1 Pengenalan Geometri Dua Matra 26
2.2 Pengenalan Formula Perimeter dan Luas Bentuk-Bentuk Geometri 28
2.3 Pengiraan Perimeter dan Luas Bentuk-Bentuk Geometri 30
2.4 Penyelesaian Masalah Melibatkan Geometri Dua Matra 32
2.5 Penerangan Tentang Teorem Pythagoras 35
2.6 Penyelesaian Masalah Melibatkan Teorem Pythagoras 37
2.7 Pengenalan Geometri Tiga Matra 43
2.8 Formula Luas dan Isipadu Bentuk Geometri 45
2.9 Pengiraan Luas dan Isipadu Bentuk Geometri 47
2.10 Penyelesaian Masalah Melibatkan Luas dan Isipadu Bentuk Geometri 49
Topik 3 : Persamaan Algebra 56

3.1 Pengenalan Konsep Algebra 57
3.2 Pengiraan Operasi Penambahan dan Penolakan Algebra 69
3.3 Pengiraan Operasi Pendaraban dan Pembahagian Algebra 72
3.4 Penyelesaian Masalah Melibatkan Algebra 78
Topik 4 : Persamaan Linear 85

4.1 Pengenalan Persamaan Linear dan Ciri-Cirinya 86
4.2 Pengenalan Kepada Formula Kecerunan 89
4.3 Menentukan Persamaan Linear, y=mx+c 100
4.4 Menentukan Pintasan-x dan Pintasan-y Daripada Persamaan dan Graf 105
4.5 Melukis Graf Persamaan Linear 109
1
Topik 1 : Kuantiti dan Unit Asas
Sinopsis: TERMINOLOGI
Topik ini membincangkan tentang kuantiti dan unit

asas iaitu panjang, jisim, masa dan arus elektrik.
Ukuran:
Proses menentukan saiz
Hasil Pembelajaran: sesuatu kuantiti dengan
merujuk kepada suatu unit
Pada akhir kursus ini, pelajar dapat: yang telah ditakrifkan.
1. Menentukan pertukaran unit-unit asas.

Panjang:
2. Menyelesaikan masalah yang melibatkan
Ukuran jarak antara dua
pengiraan pertukaran unit-unit asas. titik.
3. Mengaplikasikan pengetahuan matematik

Jisim:
dalam kehidupan seharian. Jumlah jirim dalam sesuatu
benda.
Masa:
Tempoh di antara dua
peristiwa.
Arus Elektrik:
Kadar pergerakan cas
elektrik yang melewati satu
titik.
Masyarakat Melayu kebanyakan juga mempunyai sistem pengukuran tersendiri yang digunakan dalam kehidupan seharian. Sistem pengu kuran ini lebih
berdasarkan kepada penggunaan alam sebagai asas pengukuran kerana eratnya mereka dengan alam persekitaran mereka. Terdapatnya pengiraan atau
pengukuran berdasarkan tangan, seperti hasta, jengkal, depa untuk mengukur jarak atau keluasan dan lilitan sesuatu benda.
2
1.1 Pengenalan Definasi Kuantiti dan Jenis-Jenis Kuantiti
1. Kuantiti Fizik adalah sesuatu kuantiti yang boleh diukur atau disukat.
Misalnya: Panjang, Luas, Isipadu, Laju, Berat, Suhu
2. Kuantiti Bukan Fizik adalah sesuatu kuantiti yang tidak boleh diukur atau
disukat.
Misalnya: Marah, Takut, Suka
3. Kuantiti Fizik boleh dibahagikan kepada dua jenis iaitu:

a) Kuantiti Asas
b) Kuantiti Terbitan
4. Kuantiti asas adalah kuantiti fizik yang tidak dapat ditakrifkan atau
diterbitkan dalam sebutan kuantiti - kuantiti fizik yang lain. Terdapat lima
kuantiti yang dianggap sebagai kuantiti asas iaitu:
a) Panjang
b) Masa
c) Jisim
d) Suhu
e) Arus Elektrik
5. Untuk mengukur sesuatu kuantiti fizik, satu saiz piawai yang dikenali
sebagai unit digunakan.
Misalnya: Unit atau saiz piawai untuk mengukur panjang ialah meter (m)
6. Unit untuk lima kuantiti asas ini dikenal sebagai unit asas. Jadual dibawah
menunjukkan hubungan di antara kuantiti asas, unit asas dan juga simbol
bagi unit asas tersebut.
3
Simbol Kuantiti
Kuantiti Asas Unit Asas Simbol
Asas
Panjang l meter m
Jisim m kilogram kg
Masa t saat s
Suhu T kelvin K
Arus Elektrik I ampere A
1.2 Unit Ukuran Asas
Panjang
1. Panjang ialah ukuran jarak antara dua titik.
2. Unit ukuran panjang ialah:

a) Kilometer (km)
b) Meter (m)
c) Sentimeter (cm)
d) Milimeter (mm)
3. Milimeter (mm) digunakan untuk menyatakan ukuran objek yang kecik

dan pendek.
4. Kilometer (km) diguankan untuk menyatakan jarak di antara dua

tempat.
5. Panjang suatu lengkungan boleh diukur dengan menggunakan benang

dan pembaris.
4
6. Pertukaran asas ukuran panjang:

a) 1 km = 1000 m
b) 1 m = 100 cm
c) 1 cm = 10 mm
7. Suatu unit ukuran panjang boleh ditukarkan kepada unit yang lain
dengan cara pendaraban atau pembahagian.
1000 100 10
km m cm mm
1000 100 10
Jisim
1. Jisim ialah jumlah jirim dalam sesuatu benda.
2. Unit ukuran jisim ialah:

a) tan
b) kilogram (kg)
c) gram (g)
d) miligram (mg)
3. Miligram (mg) digunakan untuk menimbang jisim objek yang lebih

ringan.
4. Tan digunakan untuk menimbang jisim objek yang berat.
5. Pertukaran asas ukuran jisim:

a) 1 tan = 1000 kg
b) 1 kg = 1000 g
c) 1 g = 1000 mg
5
6. Suatu unit ukuran jisim boleh ditukarkan kepada unit yang lain dengan
cara pendaraban atau pembahagian.
1000 1000
1000
tan kg g mg
1000 1000 1000
Masa
1. Masa ialah tempoh di antara dua peristiwa.
2. Unit ukuran masa ialah:

a) Abad
b) Dekad
c) Tahun
d) Bulan
e) Minggu
f) Hari
g) Jam
h) Minit
i) Saat
3. Pertukaran asas ukuran masa:

a) 1 abad = 10 dekad
b) 1 dekad = 10 tahun
c) 1 tahun = 12 bulan
d) 1 bulan = 4 minggu
e) 1 minggu = 7 hari
f) 1 hari = 24 jam
g) 1 jam = 60 minit
h) 1 minit = 60 saat
6
7. Suatu unit ukuran masa boleh ditukarkan kepada unit yang lain dengan
cara pendaraban atau pembahagian.
10 10 12 4
abad dekad tahun bulan minggu
10 10 12 4
7 24 60 60
minggu hari jam minit saat
7 24 60 60
8. Waktu dapat dinyatakan dalam dua sistem.

a) sistem 12 jam
b) sistem 24 jam
9. Dalam sistem 12 jam, waktu diwakili 4 digit dan ditulis dalam bentuk
berikut:
2.14 a.m./p.m.
10. Dalam sistem 24 jam, waktu diwakili 4 digit dan ditulis dalam bentuk
berikut:
Jam 2203
7
Arus Elektrik
1. Arus elektrik ialah kadar pergerakan cas elektrik yang melewati satu titik.
2. Unit ukuran arus elektrik ialah Ampere (A).
3. Pertukaran asas ukuran arus elektrik:

1 A = 1000 mA
100
A mA
100
1.3 Cara-Cara Pengiraan Pertukaran Unit Asas
Contoh 1
Tukarkan setiap yang berikut:

a) 4.8 km dalam m
b) 5.5 m dalam cm
c) 124 m dalam km
d) 1636 mm dalam m
e) 1.756 km kepada cm
3
f) 9 km kepada cm
4
g) 34620 cm kepada km
h) 2 m 6 cm dalam m
i) 12 km 463 m kepada m
j) 16 cm 5 mm kepada cm
8
Penyelesaian:
a) 4.8 km  4.8 1000  4800 m b) 5.5 m  5.5 100  550 cm
c) 124 m  124  1000  0.124 km d) 1636 mm  1636  10  163.6 cm

163.6 cm  163.6  100  1.636 m
e) 1.756 km  1.756 1000  1756 m 3 3
f) 9 km  9  1000  9750 m
1756 m  1756 100  175600 cm
4 4
9750 m  9750x100  975000 cm
g) 34620 cm  34620  100  346.2 m h) 2 m 6 cm  2  6  100
346.2 m  346.2  1000  0.3462 km 2 m 6 cm  2  0.06  2.06 m
i) 12 km 463 m  12  1000   463 j) 16 cm 5 mm  16  5  10 
12 km 463 m  12000  463  12463 m 16 cm 5 mm  16  0.5  16.5 cm
Galeri Info
LATIHAN 1 1 km = 1000 m
1 m = 100 cm
Tukarkan setiap yang berikut: 1 cm = 10 mm
a) 4.05 km dalam m
b) 8.3 cm kepada mm
c) 6900 cm kepada km
d) 11.345 km kepada cm
e) 6.04 m kepada mm
1
f) 5 km kepada cm
2
2
g) 7 cm kepada m
5
h) 16 km 200 m kepada km
i) 13 m 90 cm kepada cm
j) 17 cm 9 mm kepada cm
9
Contoh 2

a) 41.35 kg dalam g
b) 59520 mg dalam g
c) 32500 mg kepada kg
d) 235800 g dalam tan
e) 47.52 kg dalam mg
3
f) 5 kg kepada g
4
g) 2 kg 640 g dalam g
h) 13 kg 320 g dalam kg
i) 46 g 376 mg dalam mg
j) 32 tan 543 kg dalam tan
Penyelesaian:
a) 41.35 kg  41.35  1000  41350 m b) 59520 mg  59520  1000  59.52 g
c) 32500 mg  32500  1000  32.5 g d) 235800 g  235800  1000  235.8 kg
32.5 g  32.5  1000  0.0325 kg 235.8 kg  235.8  1000  0.2358 tan
e) 47.52 kg  47.52  1000  47520 g 3 3

f) 5 kg  5  1000  5750g
4 4
47520 g  47520  1000  47520000 mg
g) 2 kg 640 g  2  1000   640 h) 13 kg 320 g  13  320  1000 
2 kg 640 g  2000  640  2640 g 13 kg 320 g  13  0.32  13.32kg
i) 46 g 376 mg  46  1000  376 j) 32 tan 543 kg  32  543  1000 
46 g 376 mg  46000  376  46376 mg 32 tan 543 kg  32  0.543  32.543 tan

10
Galeri Info
LATIHAN 2
1 tan = 1000 kg
1 kg = 1000 g
Tukarkan setiap yang berikut: 1 g = 1000 mg
a) 3.25kg dalam g
b) 84500 mg dalam g
c) 7830 kg dalam tan
d) 3.586 kg dalam mg
e) 584700 mg dalam kg
1
f) 3 tan kepada g
4
3
g) 7 g kepada mg
10
h) 15 kg 540 g dalam g
i) 74 g 360 mg dalam g
j) 65 tan 630 kg dalam tan
Contoh 3

a) 96 jam dalam hari
b) 90 tahun kepada dekad
c) 4000 tahun kepada abad
d) 1800 minit dalam jam
e) 7 abad 15 tahun kepada tahun
f) 3 jam 40 minit dalam minit
g) 3 hari 16 jam dalam jam
h) 13 minit 45 saat dalam saat
i) 4 hari 18 jam dalam hari
j) 2 minggu 10 hari dalam jam
11
Penyelesaian:
a) 96 jam  96  24  4 hari b) 90 tahun  90  10  9 dekad
c) 4000 tahun  4000  10  400 dekad d) 1800 minit  1800  60  30 jam

400 dekad  400  10  40 abad
e) 7 abad 15 tahun  7  10  10   5 f) 3 jam 40 minit  3  60  40
7 abad15 tahun  700  5  705 tahun 3 jam 40 minit  3  60   40  220 minit
g) 3 hari 16 jam  3  24   6 h) 13 minit 45 saat  13  60   45
3 hari 16 jam  72  6  78 jam 13 minit 45 saat  780  45  825 saat
i) 4 hari 18 jam  4  18  24  j) 2 minggu 10 hari  2  7  24   10  24 
3 3 2 minggu 10 hari  336  240  576 jam

4 hari 18 jam 4  4 hari
4 4
Galeri Info
LATIHAN 3
1 abad = 10 dekad
1 dekad = 10 tahun
Tukarkan setiap yang berikut: 1 tahun = 12 bulan
1 bulan = 4 minggu
a) 7200 saat dalam jam 1 minggu = 7 hari
b) 3 minggu dalam jam 1 hari = 24 jam
1 jam = 60 minit
c) 4400 tahun dalam abad 1 minit = 60 saat
d) 90 tahun dalam minggu

e) 15 jam 45 minit dalam jam
f) 11 abad 37 tahun dalam tahun
g) 3 minggu 14 hari dalam jam
h) 26 minit 20 saat dalam saat
i) 4 jam 55 minit dalam jam
j) 1 minggu 11 hari dalam minit
12
Contoh 4
Cari waktu yang berikut dalam sistem 24 jam:

a) 8.20 a.m.
b) 9.45 p.m.
c) 11.39 a.m.
d) 8.35 p.m.
e) 5.33 p.m.
f) 12.15 a.m.
g) 1.45 p.m.
h) 12.59 a.m.
Penyelesaian:
a) 8.20 a.m.= Jam0820 b) 9.45 p.m.=Jam(0945+1200)=Jam2145
c) 11.39 a.m.= Jam1139 d) 8.35 p.m.=Jam(0835+1200)=Jam2035
e) 5.33 p.m.=Jam(0533+1200)=Jam1733 f) 12.15 a.m.= Jam1215
g) 1.45 p.m.=Jam(0145+1200)=Jam1345 h) 12.59 a.m.= Jam1259
LATIHAN 4
Cari waktu yang berikut dalam sistem 12 jam:

a) Jam 0930
b) Jam 1825
c) Jam 0645
d) Jam 2230
e) Jam 1325
f) Jam 0045
g) Jam 1535
h) Jam 1230
13
Contoh 5

a) 64600 mA dalam A
b) 0.49 A dalam mA
c) 15 A 540 mA dalam mA
d) 30 A 420 mA dalam A
e) 33 A 350 mA dalam A
f) 73 A 750 mA dalam mA
Penyelesaian:
a) 64600 mA  64600  1000  64.6 A b) 0.49 A  0.49 1000  490 mA
c) 15 A 540 mA  15  1000  540 d) 30 A 420 mA  30  420  1000
15 A 540 mA 15000  540  15540 mA 30 A 420 mA  30  0.42  30.42 A

e) 33 A 350 mA  33  350  1000 f) 73 A 750 mA  73  1000  750
33 A 350 mA  33  0.35  33.35 A 73 A 750 mA  73000  750  73750 mA
Galeri Info
LATIHAN 5
1 A = 1000 mA

a) 5680 mA dalam A
b) 11.59 A dalam mA
c) 3 A 430 mA dalam mA
d) 17 A 220 mA dalam A
e) 89 A 755 mA dalam mA
f) 53 A 899 mA dalam A
14
1.4 Penyelesaian Masalah yang Melibatkan Pertukaran Unit
Sebelum menyelesaikan masalah melibatkan ukuran asas, pastikan semua unit

adalah sama.
Contoh 6
Selesaikan yang berikut:

a) 5 km650 m  4 km 560 m dalam km
1
b) 7 km 400 m  8.52 km  9 km dalam km
4
c) 13.5 cm  90 mm dalam mm
d) 25 m 460 cm  14 m 630 cmdalam cm
e) 34.75 km 8 dalam cm
3
f) m  9 dalam cm
5
g) 75.45 cm  5 dalam m
h) 3.14 km  5 dalam m
Penyelesaian:
a) 5 km650 m  4 km 560 m 1
b) 7 km 400 m  8.52 km  9 km
 5  650  1000  4  560  1000  4
 7  400  1000   8.52 km  9.25 km
 5  0.65  4  0.56 
 7  0.4   8.52 km  9.25 km
 5.65 km  4.56 km
 7.4 km  8.52 km  9.25 km
 10.21km
 25.17 km
c) 13.5 cm  90 mm d) 25 m 460 cm  14 m 630 cm

 13.5  10  90 mm  25  100  460  14  100  630
 135 mm  90 mm  2500  460  1400  630
 45 mm  2960 cm  2030 cm
 930 cm
15
e) 34.75 km 8 3
f) m 9
5
 278 km
27
278 km  m
5
 278  1000  100
27
m
 27800000 cm 5
27
  100
5
 540 cm
g) 75.45 cm  5 h) 3.14 km  5
 15.09 cm  0.628 km
15.09 cm 0.628 km
 15.09 100  0.628 1000
 0.1509 m  628 m
LATIHAN 6

a) 7 m 42 cm  15 m 59 cm dalam cm
b) 45 km750 m  14 km 461m dalam km
c) 42 cm 24 mm  36 cm 26 mm dalam mm
d) 38 m 320 cm  29 m 470 cm dalam m
e) 69.73 km 7 dalam m
f) 15 km 414 m  8 dalam m
g) 140.5 cm  5 dalam mm
h) 42 m 52 cm  4 dalam m
16
Contoh 7

a) 73 kg 650 g  5 kg 463 g dalam g
2
b) 7.36 kg  2450 g  9 kg dalam kg
5
c) 153 kg 450 g - 49 kg 520 g dalam kg
1
d) 6 kg - 3.8 kg  760g dalam kg
4
e) 35.37 mg  11dalam g
f) 81.2 kg  7 dalam tan
Penyelesaian:
a) 73 kg 650 g  5 kg 463 g 2
b) 7.36 kg  2450 g  9 kg
5
 73  1000   650   5  1000   463 
 7.36 kg  2450  1000   9.4kg
 73000  650   5000  463 
 7.36 kg  2.45kg  9.4kg
 73650 g  5463 g
 19.21kg
 79113 g
c) 153 kg 450 g - 49 kg 520 g 1

d) 6 kg - 3.8 kg  760g
4
 153  450  1000 - 49  520  1000
 6.25 kg - 3.8 kg - 760  1000 
 153  0.45 - 49  0.52 
 6.25 kg - 3.8 kg - 0.76 kg
 153.45 kg - 49.52 kg
 1.69 kg
 103.93 kg
e) 35.37 mg  11 f) 81.2 kg  7
 389.07 mg  11.6 kg
389.07 mg 11.6 kg
 389.07  1000  11.6  1000

 0.38907 g  0.0116 tan
17
LATIHAN 7

a) 53.79 g  123.68 g dalam kg
b) 8 kg 431g  3 kg 598 g dalam g
c) 2 tan 26 kg  7 dalam kg
d) 4.28kg  15 dalam mg
e) 56 kg 472 g  6 dalam kg
f) 1.5 kg  4 dalam g
Contoh 8

a) 13 minggu 12 hari  5 minggu 3 hari dalam minggu dan hari
b) 6 abad 45 tahun  19 abad 38 tahun dalam tahun
c) 23 hari 15 jam - 15 hari 19 jam dalam jam
d) 16 abad 32 tahun  5 abad 79 tahun dalam tahun
e) 5 jam 36 minit  7 dalam minit
f) 15 hari15 jam  3 dalam jam
Penyelesaian:
a) 13 minggu 12 hari  5 minggu 3 hari b) 6 abad 45 tahun  19 abad 38 tahun
13 minggu 12 hari  6  10  10   45   19  10  10   38 

 5 minggu 3 hari  600  45   1900  38
18 minggu 15 hari
 645 tahun  1938 tahun
 2 minggu - 14 hari
20 minggu 1hari  2583 tahun
 20 minggu 1hari
18
c) 23 hari 15 jam - 15 hari 19 jam d) 16 abad 32 tahun  5 abad 79 tahun
 23  24  15  - 15  24  19   16  10  10   32   5  10  10   79
 552  15  - 360  19   1600  32   500  79
 567 jam - 379 jam  1632 tahun - 579 tahun
 188 jam  1053 tahun
e) 5 jam 36 minit  7 f) 15 hari15 jam  3 dalam jam
 35 jam 252 minit  5 hari 5 jam
 35  60   252  5  24   5
 2100 minit  252 minit  120 jam  5 jam

 2352 minit  125 jam
LATIHAN 8

a) 59 jam 45 minit  13 jam 25 minit dalam jam dan minit
b) 15 dekad 4 tahun  36 tahun dalam dekad

c) 15 minit 39 saat - 5 minit 47 saat dalam minit dan saat
d) 20 dekad  14 dekad 8 tahun dalam tahun
e) 6 jam 23 minit  6 dalam minit
f) 5 abad 74 tahun  7 dalam tahun

g) 15 hari 20 jam  5 dalam jam
h) 8 jam 28 minit  4 dalam minit

19
Contoh 9

a) 9 A 340 mA  155 mA dalam A
b) 48 A 860 mA  30 A 675 mA dalam mA
c) 8 A 350 mA  7 dalam mA
d) 27 A 500 mA  5 dalam A
Penyelesaian:
a) 9 A 340 mA  155 mA b) 48 A 860 mA  30 A 675 mA
 9  340  1000  155  1000  48  1000   860   30  1000   675
 9  0.34   0.155  48000  860   30000  675
 9.34 A  0.155 A  48860 mA  30675 mA

 9.495 A  18815mA
c) 8 A 350 mA  7 d) 27 A 500 mA  5
 56 A 2450 mA  5.4 A100 mA
56 A 2450 mA 5.4 A100 mA

 56  1000  2450  5.4  100  1000
 56000 mA  2450 mA  5.4 A  0.1A

 58450 mA  5.5 A
LATIHAN 9

a) 71A 618 mA  9 A 720 mA dalam mA
b) 30 A 950 mA  16 A 480 mA dalam mA
c) 5 A 940 mA  8 dalam A
d) 24 A 720 mA  5 dalam mA
20
1.5 Aplikasi Dalam Kehidupan
Contoh 10
Selesaikan masalah yang berikut:

a) Ali hendak membeli 5 pagar dawai, ukuran panjang segulung pagar
dawai ialah 32 m 50 cm. Berapakah jumlah panjang dawai yang dibeli
dalam mm?
b) Ketebalan sebuah kamus ialah 56 mm. Apakah ketebalan untuk 17 buah
kamus dalam cm?
c) Sebuah kotak mengandungi 24 tin minuman. Berat setiap tin ialah 325 g.
Jika berat kotak kosong ialah 200 g, hitungkan jumlah berat kotak dan tin
minuman dalam kg?
d) Suatu pertandingan lumba lari bermula pada pukul 10.50 a.m. dan
tamat selepas 4 jam 32 minit. Cari waktu pertandingan itu tamat dalam
sistem 12 jam.
Penyelesaian:
a) 32 m 50 cm 5 b) 56 mm 17
 160 m 250 cm  952 mm
160 m 250 cm 952 mm
 160  100  10   250  10   952  10
 160000 mm  2500 mm  95.2 cm
 162500 mm
c) 24325 g  200 g d) 10 jam 50 minit  4 jam 32 minit
 7800 g  200 g 10 jam 50 minit

 4 jam 32 minit
 8000 g
14 jam 82 minit
8000 g  1 jam - 60 minit
 8000  1000 15 jam 22 minit
 8 kg Jam1522=1522-1200=3.22 p.m.
21
LATIHAN 10
Selesaikan masalah yang berikut:

a) Encik harun berjalan kaki ke pejabat dan berjalan kaki balik dari pejabat
setiap hari. Jarak perjalanan ke pejabat ialah 1 km 597 m. Jika dia
bekerja 6 hari seminggu, berapakah jumlah jarak perjalanannya dalam
km?
b) Hassan ada 12 m reben. Dia membalut 14 kotak hadiah. Setiap kotak
hadiah memerlukan 0.6 m reben. Hitung panjang dalam cm baki reben
itu.
c) Seutas dawai berukuran 55 cm 8 mm. Akmar memerlukan 8 utas dawai
yang sama untuk membuat kraftangan. Hitung panjang dalam mm,
dawai yang diperlukan oleh Akmar.
d) Panjang sekeping papan ialah 80 cm 8 mm. Panjang sebatang rod besi
adalah 5 cm 7 mm lebih panjang daripada sekeping papan itu.
Berapakah jumlah panjang dalam cm, kedua-dua objek itu?
e) Sebatang rod besi berukuran 70 cm 5 mm dipotong kepada 5 bahagian.
Berapakah panjang dalam cm, setiap bahagian rod besi itu.
f) Rajah menunjukkan jisim 2 bungkus tepung dan 3 buah buku yang sama
jenis. Hitung jisim dalam g, 2 buah buku itu.
1
g) Berat sebuah bakul yang di isi durian ialah 75 kg. daripadanya dijual
5
kepada Encik Chong. 30% daripada baki dijual kepada Encik Rizal. Berat
bakul tanpa buah durian ialah 3 kg 50 g. Berapakah berat dalam g, baki
buah durian?
22
h) Rajah menunjukkan jisim sebiji betik dan sebiji mangga. Apabila betik itu
3
dikeluarkan, bacaan penimbang menunjukkan kg. Hitung jisim dalam
4
kg, 5 biji betik itu.
i) Jisim epal dan oren masing-masing ialah 2 kg 640 g dan 3 kg 550 g. En.
Abu telah memberi 1 kg 650 g buah-buahan itu kepada jirannya. Hitung
jisim dalam g, buah-buahan yang tinggal.
j) Ramlah membeli 6 bungkus kacang. Setiap bungkus berjisim 1 kg 500 g.
Dia membahagi sama banyak kacang itu kepada 5 orang rakannya.
Berapakah jisim dalam g, kacang setiap rakannya dapat?
k) Azman bertolak dari rumah ke sekolah pada pukul 8.45 pagi untuk
1
menyaksikan satu pertandingan. Perjalanan itu mengambil masa jam.
2
Apabila Azman sampai, pertandingan itu telah pun berlangsung selama
1
20 minit. Tempoh masa pertandingan itu ialah 2 jam. Nyatakan waktu
4
pertandingan itu tamat.
l) Pada jam 0730, Zaidi menunggang motosikalnya dari Kajang ke Kluang.
Perjalanan itu mengambil masa 4 jam 15 minit. Zaidi berehat selama 45
minit dan meneruskan perjalanan ke Pasir Gudang dengan masa 2 jam
30 minit. Pada pukul berapakah Zaidi tiba di Pasir Gudang?
1 1
m) Ain mengambil masa jam untuk menyiram bunga. 1 jam untuk
6 2
memasak dan selebihnya melipat kain. Ain mengambil masa 2 jam untuk
melakukan semua aktiviti itu. Hitungkan dalam minit, tempoh yang
diambil oleh Ain untuk melipat pakaian.
23
n) Aiman menggunakan 1 hari 17 jam dan 17 jam untuk menyiapkan dua

tugasan. Hitung jumlah masa dalam jam yang digunakannya.
o) Terdapat 6 orang pelajar lelaki yang umur mereka adalah sama. Jumlah
umur mereka ialah 72 tahun 6 bulan. Hitungkan umur setiap pelajar lelaki
itu dalam bulan.
p) Aminah bercuti ke Australia selama 2 minggu 5 hari. Lee bercuti ke Jepun
11 hari kurang daripada percutian Aminah ke Australia. Hitung tempoh
dalam hari, percutian Lee ke Jepun.
24
Jawapan Latihan:
Latihan 1 Latihan 2
a) 4050 m f) 550000 cm a) 3250 kg f) 3250000 g
b) 83 mm g) 0.074 m b) 84.5 g g) 7300 mg
c) 0.069 km h)16.2 km c) 7.83 tan h)15540 g
d) 1134500 cm i) 1390 cm d) 3586000 mg i) 74.36 g
e) 6040 mm j) 17.9 cm e) 0.5847 kg j) 65.63 tan
Latihan 3 Latihan 4
a) 2 jam f) 1137 tahun a) 9.30 a.m. f) 12.45 a.m.
b) 504 jam g) 840 jam b) 6.25 p.m. g) 3.35 p.m.
c) 44 abad h)1580 saat c) 6.45 a.m. h)12.30 p.m.
11
d) 3600 minggu i) 4 jam d) 10.30 p.m.
12
e) 15.75 jam j) 25920 minit e) 1.25 p.m.
Latihan 5 Latihan 6
a) 5.68 A e) 89755 mA a) 2301 cm e) 488110 m
b) 11590 mA f) 53.899 A b) 66.961 km f) 123312 m
c) 3430 mA c) 58 mm g) 281 mm
d) 17.22 A d) 7.5 m h) 10.63 m
Latihan 7 Latihan 8
a) 0.17747 kg e) 9.412 kg a) 73 jam 10 minit e) 2298 minit
b) 4833 g f) 375 g b) 19 dekad f) 4018 tahun
c) 14182 kg c) 9 minit 52 saat g) 76 jam
d) 64200000 mg d) 52 tahun h) 127 minit
Latihan 9
a) 81338 mA
b) 14470 mA
c) 47.52 A
d) 4944 mA
Latihan 10
a) 19.164 km i) 4540 g
b) 360 cm j) 1800 g
c) 4464 mm k) 11.20 pagi
d) 167.3 cm l) Jam 1500
e) 14.1 cm m) 20 minit
f) 1240 g n) 58 jam
g) 38950 g o) 145 bulan
h) 17.25 kg p) 8 hari
25
Topik 2 : Pengukuran
Topik ini membincangkan tentang ciri-ciri geometri

dua matra dan tiga matra, formula perimeter dan
Geometri Dua Matra:
luas bentuk geometri dua matra, Teorem
Bentuk yang mengandungi
Pythagoras dan formula luas dan isipadu bentuk dua dimensi iaitu panjang
dan lebar kecuali satu
geometri tiga matra. bentuk iaitu bulatan.
Geometri Tiga Matra:

Hasil Pembelajaran:
Bentuk yang mengandungi
Pada akhir kursus ini, pelajar dapat: tiga dimensi iaitu panjang,
lebar dan tinggi.
1. Mempelajari ciri-ciri geometri dua matra dan
tiga matra Perimeter:
Ukuran lilit sempadan luar
sesuatu rajah atau bentuk.
perimeter dan luas bentuk geometri dua
matra. Luas:
3. Menyelesaikan masalah yang melibatkan Ukuran besarnya sesuatu
permukaan.
Teorem Pythagoras.
4. Menyelesaikan masalah yang melibatkan Isipadu:
Ukuran ruang yang dipenuhi
luas dan isipadu bentuk geometri tiga matra. oleh sesuatu pepejal, cecair
atau gas.
Abu Al-Wafa Muhamad Ibn Muhamad Al-Buzjani (940-997 M) berasal dari Iran ialah salah seorang lagi ahli matematik Islam yang mempelopori ilmu
trigonometri. Beliau adalah pengarang Kitab fi ma yah taj ilyah al-kuttab wal-ummal min ilm al-hisab. Beliau bertanggungjawab memperkenalkan kaitan
segi tiga sfera dan meluaskan konsep tangen dengan membuat sifir bagi setiap 15’ sudut.
26
2.1 Pengenalan Geometri Dua Matra
1. Geometri dua matra ialah bentuk yang mengandungi dua dimensi iaitu
panjang dan lebar kecuali satu bentuk iaitu bulatan. Ia mempunyai
permukaan rata dan sisi sama ada lurus atau melengkung.
Misalnya: Segiempat sama, Segiempat tepat, Trapezium, Bulatan
2. Ciri-ciri bentuk geometri dua matra ialah:

a) mempunyai panjang dan lebar kecuali bulatan.
b) mempunyai permukaan yang rata.
c) mempunyai sisi yang lurus kecuali bulatan.
d) mempunyai bucu kecuali bulatan.
Bentuk Geometri Sifat Geometri
Segiempat sama 1. Mempunyai empat bucu.

2. Mempunyai empat sisi lurus yang sama
panjang.
3. Mempunyai satu permukaan rata.
Segiempat tepat 1. Mempunyai empat bucu.

2. Mempunyai empat sisi lurus (dua pasang
sisi yang panjang berlainan).
27
Segitiga 1. Mempunyai tiga bucu.

2. Mempunyai tiga sisi lurus.
Segiempat selari 1. Mempunyai empat bucu.

2. Mempunyai empat sisi lurus (dua pasang
sisi yang panjang berlainan).
Trapezium 1. Mempunyai empat bucu.

2. Mempunyai empat sisi lurus (dua sisi yang
selari)
Bulatan 1. Mempunyai satu sisi melengkung.

28
2.2 Pengenalan Formula Perimeter dan Luas Bentuk-Bentuk Geometri
1. Perimeter ialah ukuran lilit sempadan luar sesuatu rajah atau bentuk.
2. Luas ialah ukuran besarnya sesuatu permukaan.
3. Luas diukur dengan sukatan unit persegi ( unit 2 ), sentimeter persegi

( cm2 ), meter persegi ( m2 ) dan ukuran panjang yang lain.
Bentuk Geometri Formula
Segiempat sama Perimeter  a  a  a  a
Luas  panjang lebar
Luas  a  a
Segiempat tepat Perimeter  a  a  b  b
Luas  panjang lebar
Luas  a  b
Segitiga Perimeter  a  b  c
1
Luas   panjang tapak  tinggi
2
1
Luas  ab
2
29
Segiempat selari Perimeter  a  a  c  c
Luas  panjang tapak  tinggi
Luas  a  b
Trapezium Perimeter  a  c  d  e
1  hasil tambah dua 

Luas     tinggi
2  sisi yang selari 
 a  d   b
1
Luas 
2
Bulatan Perimeter  lilitan bulatan  2 j
Luas   j 2
Sektor bulatan 
Panjang lengkok   2 j
360
Perimeter  panjang lengkok  j  j
Perimeter  a  j  j

Luas   j2
360
Galeri Info
Tapak dan tinggi adalah
sentiasa bersudut tegak.
30
2.3 Pengiraan Perimeter dan Luas Bentuk-Bentuk Geometri
Contoh 1
Hitung perimeter dan luas bagi setiap bentuk yang berikut:

a) c)
6 cm 4 cm 5 cm
10 cm 6 cm
b) d)
5 cm
3 cm
5 cm
4 cm
Penyelesaian:
a) b)
Perimeter  10  10  6  6 Perimeter  6  6  5  5
Perimeter  32 cm Perimeter  22 cm
Luas  10  6 Luas  6  4
Luas  32 cm2 Luas  24 cm2
c) Perimeter  4  3  5 d) Perimeter  2π 5

Perimeter  12 cm Perimeter  31.42 cm
1 Luas   5
2
Luas  43
2
Luas  78.54 cm2
Luas  6 cm2
31
LATIHAN 1
Hitung perimeter dan luas bagi setiap bentuk yang berikut:

a) f)
7 cm 6 cm 8 cm
15 cm 9 cm
5 cm
b) g) 14 cm
7 cm 8 cm 7 cm
9 cm
c) h)
10 cm 4.5 cm
8 cm
6 cm 4.5 cm
d) i) 9 cm
4 cm
7 cm
5 cm
12.5 cm
13 cm
3 cm 3 cm
e) j)
2 cm
5 cm 3 cm
2 cm
4 cm 9 cm
8 cm
32
2.4 Penyelesaian Masalah Melibatkan Geometri Dua Matra
Contoh 2
Encik Abu mengecat sebuah dinding berbentuk segiempat tepat yang

mempunyai panjang 10.5 m dan lebar 8.5 m. Hitungkan luas dinding tersebut
dalam m2 .
Penyelesaian:
Luas Dinding  10.5  8.5
Luas Dinding  89.25 cm2

8.5 cm
10.5 m
Contoh 3
Dalam gambarajah di bawah, ABCD adalah segiempat sama. ADE dan AEF
adalah dua segitiga sama sisi. Cari perimeter keseluruhan gambarajah.
8 cm
F E
A D
B C
Penyelesaian:
Perimeter  8  8  8  8  8  8
Perimeter  48 cm
33
LATIHAN 2
Jika perimeter segiempat sama ialah 24 cm, kirakan luas segiempat sama.
LATIHAN 3
Luas kawasan segiempat selari ialah 63 cm2 . Jika tapak segiempat selari ialah
9 cm, kirakan ketinggian segiempat selari dalam cm.
LATIHAN 4
Dalam rajah di bawah, ABCD adalah segiempat tepat, ADEF adalah trapezium
dan BCG adalah segitiga. Kirakan luas, dalam cm2 , kawasan yang berlorek.
A B
E
G 6 cm
6 cm
8 cm
5 cm
F
D C
14 cm
LATIHAN 5
Dalam rajah di bawah, ABCD ialah segiempat tepat. Segiempat selari EFGH
dikeluarkan. Apakah luas, dalam cm2 , bahagian yang tinggal?
A B
E F
8 cm
20 cm
H 22 cm G
D C
30 cm
34
LATIHAN 6
Dalam rajah di bawah, PQR ialah sebuah segitiga sama sisi, QRUV ialah sebuah
segiempat sama dan RSTU ialah sebuah segiempat tepat. Perimeter seluruh
rajah itu ialah 65 cm, cari panjang VT.
Q R S
7 cm
V U T
LATIHAN 7
Dalam rajah di bawah, BCED ialah sebuah trapezium dan ABEF ialah sebuah
segiempat selari dengan perimeter 24 cm dan luas 28 cm2 . Diberi FE  ED dan
ABC dan FED ialah garis lurus. Cari luas seluruh rajah.
A B 3 cm
C
5 cm
F E D
LATIHAN 8
Panjang sebuah segiempat tepat adalah 7 cm lebih daripada lebarnya. Jika

perimeter segiempat tepat itu ialah 50 cm, cari luas segiempat tepat itu, dalam
cm2 .
35
2.5 Penerangan Tentang Teorem Pythagoras
1. Hipotenus ialah sisi terpanjang yang bertentangan dengan sudut tegak.
2. Dalam rajah dibawah, didapati bahawa luas segiempat sama pada

hipotenus adalah sama dengan jumlah luas segiempat sama pada dua
sisi yang lain. Hubungan ini disebut sebagai Teorem Pythagoras.
Galeri Info
- ialah hipotenus.
Z - ialah sisi terpanjang
yang bertentangan dengan
Luas Z  Luas X  Luas Y sudut tegak.
X c2  a2  b2
Contoh 4
Kenal pasti hipotenus bagi setiap rajah yang berikut:

a) b) D C
C
A B A B
Penyelesaian:
a) AC ialah hipotenus.
b) BD ialah hipotenus dalam segitiga ABD. CD ialah hipotenus dalam segitiga
BCD.
36
LATIHAN 9
Kenal pasti hipotenus bagi setiap rajah yang berikut:

a) b)
P O M
R N
K L
Q
Contoh 5
Bagi setiap yang berikut, nyatakan hubungan antara panjang sisi segitiga
bersudut tegak yang diberi:
a) b)
R
P Q
Penyelesaian:
a) PR 2  PQ 2  QR 2
b) c 2  a 2  b 2
LATIHAN 10
Bagi setiap yang berikut, nyatakan hubungan antara panjang sisi segitiga
bersudut tegak yang diberi:
a) K b)
L
37
2.6 Penyelesaian Masalah Melibatkan Teorem Pythagoras
Teorem Pythagoras boleh digunakan untuk menentukan panjang sisi yang tidak
diketahui dalam suatu segitiga bersudut tegak jika panjang dua sisi yang lain
diberi.
Contoh 6
Bagi setiap segitiga bersudut tegak yang berikut, hitung nilai x :

a) b)
16 cm
12 cm
3 cm
4 cm
Penyelesaian:
a) x 2  3 2  4 2 b) x 2  12 2  162
x 2  9  16 x 2  144  256
x 2  25 x 2  400
x  25 x  400
x  5 cm x  20 cm
LATIHAN 11
Bagi setiap segitiga bersudut tegak yang berikut, hitung nilai x , betul kepada
dua titik perpuluhan:
a) c)
7 cm
8 cm
6 cm
24 cm
13 cm
b) d)
14 cm
9 cm
12 cm
38
Contoh 7
dua titik perpuluhan:
a) 16 cm b) 12 cm
6 cm
11 cm
8 cm
Penyelesaian:
a) 16 2  x 2  112 b) Hipotenus a
256  x 2  121 a 2  62  8 2
x 2  256  121 a 2  36  64
x 2  135 a 2  100
x  135 a  100
x  11.62 a  10 cm
12 2  x 2  10 2
144  x 2  100
x 2  144  100
x 2  44
x  44
x  6.63 cm
39
LATIHAN 12
dua titik perpuluhan: C
a) c)
T
6 cm
15 cm
P B
S 5 cm
8 cm
D 12 cm A
12 cm R
Q
b) S d) A
3 cm
25 cm 30 cm
T
5 cm D
6 cm
P 3 cm R C
Q B 24 cm
Contoh 8
Bagi setiap segitiga yang berikut, tentukan sama ada segitiga itu bersudut
tegak atau bukan:
24 cm
a) R 17 cm b) C
B
Q 20 cm
15 cm 32 cm
8 cm
A
P
Penyelesaian:
a) QR 2  QP 2  PR 2 b) AB 2  AC 2  CB 2
17 2  8 2  15 2 32 2  20 2  24 2
289  64  225 1024  400  576
289  289 1024  976
Maka, PQR ialah segitiga bersudut Maka, ABC bukan segitiga bersudut
tegak. tegak.
40
LATIHAN 13
Bagi setiap segitiga yang berikut, tentukan sama ada segitiga itu bersudut
tegak atau bukan:
a) B b) M
15 cm
12 cm
12 cm
25 cm K
C 10 cm L
13 cm
Contoh 9
Sebuah tangga bersandar di sisi rumah dengan ketinggian rumah 10 m.

Sekiranya pangkal tangga adalah 3 m jauh dari rumah, berapa panjang
tangga, betul kepada dua titik perpuluhan?
10 m
3m
Penyelesaian:
Panjang tangga  x
x 2  3 2  10 2
x 2  9  100
x 2  109
x  109
x  10.44 m
41
LATIHAN 14
Sebuah tangga dengan panjang 4.5 m bersandar pada dinding. Jarak

diantara kaki tangga dengan dinging itu ialah 3 m. Berapakah tinggi dinding
sehingga mencapai tangga, betul kepada dua titik perpuluhan?
LATIHAN 15
Sebuah kapal P berada 40 km ke utara sebuah kapal Q. Sebuah kapal R

berada 20 km ke barat kapal P. Hitung jarak di antara kapal Q dengan kapal R,
betul kepada dua titik perpuluhan.
LATIHAN 16
Ahmad diberi tiga batang kayu untuk membentuk sebuah rangka yang
berbentuk segitiga bersudut tegak. Panjang kayu itu masing-masing ialah 8 cm,
15 cm dan 17cm. Adakah Ahmad dapat membentuk rangka yang berbentuk
segitiga bersudut tegak?
LATIHAN 17
Dalam rajah di bawah, PQRS ialah segiempat tepat dan RST ialah garis lurus.
Hitung panjang PQ.
P Q
10 cm
6 cm
T S R
15 cm
42
LATIHAN 18
Amirul berjalan 700 m ke arah timur dari titik A ke titik B dan seterusnya berjalan
900 m ke arah utara dari titik B ke titik C. Jika Amirul berjalan terus dari titik A ke
titik C, cari beza antara kedua-dua jarak dari titik A ke titik C.
LATIHAN 19
Dalam rajah di bawah, AGFH dan CDEG ialah segiempat sama. Jika diberi luas
CDEG ialah 36cm2 , cari luas AGFH dalam cm2 .
E D
H F
A C
G
6 cm
8 cm
LATIHAN 20
Dalam rajah di bawah, ABCD ialah sebuah segiempat sama dengan luas
144cm 2 . Cari perimeter, dalam cm, kawasan berlorek.
A B
5 cm
D C
43
2.7 Pengenalan Geometri Tiga Matra
1. Geometri tiga matra ialah bentuk yang mengandungi tiga dimensi iaitu
panjang, lebar dan tinggi. Ia mempunyai permukaan sama ada rata
atau melengkung. Misalnya: Kubus, Kuboid, Prisma, Sfera
2. Ciri-ciri bentuk geometri tiga matra ialah:

a) mempunyai satu puncak dengan satu permukaan melengkung.
b) mempunyai satu puncak dengan tapaknya berbentuk poligon.
c) semua titik di permukaannya mempunyai jarak yang sama dari
pusat objek.
Bentuk Geometri Bentangan Sifat Geometri
Kubus Enam permukaan rata yang

berbentuk segiempat sama.
Kuboid 1. Empat permukaan rata

yang berbentuk
segiempat tepat.
2. Dua permukaan rata
yang berbentuk
segiempat sama.
Silinder 1. Dua permukaan rata

berbentuk bulatan yang
kongruen dan selari.
2. Satu permukaan
melengkung yang
berbentuk segiempat.
44
Kon 1. Satu tapak rata

berbentuk bulatan.
2. Mempunyai satu puncak
3. Satu permukaan
melengkung
menyambungkan tapak
dengan puncak.
Piramid 1. Satu permukaan rata
yang berbentuk poligon.
2. Empat permukaan rata
yang berbentuk segitiga
yang bertemu pada satu
puncak.
Prisma 1. Dua tapak rata

berbentuk poligon yang
kongruen dan selari.
2. Permukaan rata dengan
muka lainnya berbentuk
segiempat.
3. Mempunyai keratan
rentas yang seragam.
Sfera 1. Satu permukaan
melengkung.
2. Semua titik pada
permukaan sfera
berjarak sama dari pusat
sfera.
45
2.8 Formula Luas dan Isipadu Bentuk Geometri
1. Isipadu ialah ukuran ruang yang dipenuhi oleh sesuatu pepejal, cecair
atau gas.
2. Isipadu diukur dengan sukatan unit padu ( unit 3 ), sentimeter padu ( cm3 ),
meter padu ( m3 ) dan ukuran panjang yang lain.
Bentuk
Bentangan Formula Luas Formula Isipadu
Geometri
Kubus Luas Isipadu
 luas segiempat   panjang  lebar
 6   
 sama   tinggi
 pl t
Kuboid Luas Isipadu

 luas segiempat   panjang  lebar
 4   
 tepat   tinggi
  pl t
 luas segiempat 
2   
 sama 
Silinder Luas Isipadu   j 2 t

 2   luas bulatan

1  luas segiempat 
 2 j 2  2 j t
46
Kon Luas 1
Isipadu   j 2t
 1  luas bulatan 3

 luas permukaan 
1  
 melengkung 
  j2  j s
Piramid Luas Isipadu

 4   luas segitiga 1
  luas tapak
 3
1  luas segiempat   tinggi
Prisma Luas Isipadu

 2   luas segitiga  luas keratanrentas
  tinggi
3   luas segiempat 
Sfera Luas  4  j 2 4
Isipadu   j 3
3
Galeri Info
Jejari
Diameter
47
2.9 Pengiraan Luas dan Isipadu Bentuk Geometri
Contoh 10
Hitung luas permukaan dan isipadu bentuk berikut:

a) c)
3 cm
7 cm
3 cm
6 cm
b) d)
13 cm 10 cm
12 cm
5 cm
4 cm
Penyelesaian:
a) Luas c) Luas  4  j 2
 luas segiempat  Luas  4  72
 4   
 tepat  Luas  615.75 cm2

 luas segiempat 
2   
 sama  4
Isipadu   j 3
3
Luas  46  3   23  3 
4
Luas  72  18 Isipadu   73
3
Luas  90 cm Isipadu  1436.76 cm3
Isipadu  p  l  t
Isipadu  6  3  3
Isipadu  54 cm3
48
b) Luas   j 2   j s 1
d) Jejari   diameter
2
Luas   52   513
1
Jejari   4  2 cm
Luas  78.54  204.20 2
Luas  282.74 cm2
Luas  2  j 2  2  j t
1 Luas  2  22  2  210

Isipadu   j 2 t Luas  25.13 125.66
3
Luas  150.79 cm2
1
Isipadu   52 12
3
Isipadu  314.16 cm3 Isipadu   j 2 t
Isipadu    22 10
Isipadu  125.66 cm3
LATIHAN 21
Hitung luas permukaan dan isipadu bentuk berikut:

Galeri Info
a) c)
Unit SI bagi:
-Luas ialah
5 cm
(sentimeter persegi)
-Isi padu ialah
5 cm
(sentimeter padu)
5 cm
12 cm
b) d)
10 cm 6 cm
8 cm
12 cm 5 cm
49
2.10 Penyelesaian Masalah Melibatkan Luas dan Isipadu Bentuk Geometri
Contoh 11
Hitung luas permukaan dan isipadu bentuk piramid di bawah.
5 cm
8 cm
8 cm
Penyelesaian:
Luas  4   luas segitiga   1  luas segiempat 

1
Luas  4  8  5   8  8
 2 
Luas  80  64
Luas  144 cm2
Guna Teorem Pythagoras untuk dapatkan x ,

5 cm
52  x 2  4 2
25  x 2  16
x 2  25  16
8 cm
x2  9
8 cm
4 cm x  9  3 cm
1
Isipadu   luas tapak  tinggi
3
1
Isipadu   8  8 3
3
Isipadu  64 cm3
50
Contoh 12
Rajah menunjukkan sebuah kon tegak. Diberi diameter bulatan ialah 6 cm.
Hitung luas permukaan kon dan isipadu kon tersebut.
Galeri Info
Kon dihasilkan dengan
putaran sebuah segitiga
5 cm
bersudut tepat.
6 cm
Penyelesaian:
1 1
Jejari   diameter Jejari   6  3 cm
2 2
Luas   j 2   j s
Luas   32   35
Luas  28.27  47.12
Luas  75.39 cm2
Guna Teorem Pythagoras untuk dapatkan x ,
52  x 2  3 2
5 cm 25  x 2  9
x 2  25  9
x 2  16
3 cm
x  16  4 cm
1
Isipadu   j 2 t
3
1
Isipadu   32 4
3
Isipadu  37.70 cm3

51
LATIHAN 22
Hitung luas permukaan dan isipadu bentuk prisma di bawah.
5 cm 12 cm
8 cm
Contoh 13
Diberi isipadu kon ialah 565.56 cm3 dan jejari kon ialah 6 cm. Hitungkan
ketinggian kon tersebut.
Penyelesaian:
Isipadu  565.56 cm3 , j  6 cm
1
Isipadu   j 2 t
3
1
565.56   6 t
2
3
565.56  37.70 t
565.56
t
37.70
t  15 cm
LATIHAN 23
Diberi isipadu silinder ialah 462 cm3 dan tinggi silinder ialah 12 cm. Hitungkan
jejari silinder tersebut.

52
Contoh 14
Rajah di bawah menunjukkan sebuah pepejal berbentuk silinder dengan tapak

1
yang berjejari 7 cm dan tinggi 27 cm. Sebuah kon yang tingginya daripada
3
tinggi silinder itu dikeluarkan. Hitung isipadu dalam, cm3 pepejal yang tinggal.
Penyelesaian:
Isipadu silinder   j 2 t
Isipadu silinder   72 27
Isipadu silinder  4156.33 cm3
1 1
Tinggi kon   tinggi silinder   27  9 cm
3 3
1
Isipadu kon   j 2 t
3
1
Isipadu kon   72 9
3
Isipadu kon  461.81cm3
Isipadu pepejal yang tinggal  4156.33 - 461.81
Isipadu pepejal yang tinggal  3694.52 cm3

53
LATIHAN 24
Hitung luas permukaan dan isipadu gabungan bentuk geometri berikut:
a) c)
10 cm
14 cm
8 cm
12 cm
10 cm
b) d) 5 cm
10 cm 12 cm
6 cm
6 cm
6 cm
LATIHAN 25
Rajah di bawah menunjukkan sebuah pepejal berbentuk kuboid. Sebuah

hemisfera dengan diameter 14 cm telah dikeluarkan daripada kuboid. Hitung
isipadu dalam, cm3 pepejal yang tinggal?
8 cm
15 cm
20 cm
54
LATIHAN 26
Ahmad menuang air ke dalam sebuah bekas berbentuk silinder yang berjejari
7 cm dan tingginya 15 cm sehingga penuh. Setelah itu, sebuah pepejal
berbentuk kon dimasukkan sepenuhnya ke dalam silinder itu seperti rajah.
Selepas seketika, pepejal kon tersebut dikeluarkan dari silinder. Hitung isi padu
baki air yang tertinggal di dalam silinder itu?
4 cm
7 cm
LATIHAN 27
Dalam rajah di bawah, jumlah isipadu bagi dua silinder yang sama adalah
bersamaan dengan isipadu kotak berbentuk kubus. Hitung tinggi, dalam cm
bagi silinder itu?
8 cm 8 cm 8 cm
LATIHAN 28
Seorang pelukis ingin membuat lukisan penuh pada permukaan sebuah

tembikar hiasan yang berbentuk silinder. Tembikar berbentuk silinder tersebut
mempunyai ketinggian 10 cm dan jejari 3.5 cm. Jika satu tiub warna dapat
menghasilkan lukisan seluas 100 cm2 , berapakah bilangan tiub warna yang
diperlukan untuk membuat lukisan penuh pada 10 buah tembikar yang sama
jenis?
55
Jawapan Latihan:
Latihan 1
a) Perimerter  44 cm , Luas  105 cm 2 f) Perimerter  34 cm , Luas  54 cm 2
b) Perimerter  28 cm , Luas  60 cm 2 g) Perimerter  42.66 cm , Luas  102 .63 cm 2
2
c) Perimerter  24 cm , Luas  24 cm h) Perimerter  18 cm , Luas  20 .25 cm 2
2
d) Perimerter  78.54 cm , Luas  490 .87 cm i) Perimerter  38 cm , Luas  69 cm 2
2
e) Perimerter  28 cm , Luas  38 cm i) Perimerter  40 cm , Luas  66 cm 2
Latihan 2 Latihan 3 Latihan 4 Latihan 5

36 cm 2 7 cm 49 cm 2 424 cm 2
Latihan 6 Latihan 7 Latihan 8

22 cm 48 cm 2 144 cm 2

a) PR a) KM2  KL2  LM2 a) 25 cm c) 10 cm
b) LO, MN b) r 2  p2  q2 b) 16.64 cm d) 17.69 cm
Latihan 12 Latihan 13
a) 13 cm c) 7.48 cm a) bukan segitiga bersudut tegak
b) 24 cm d) 16.97 cm b) bukan segitiga bersudut tegak

3.35 cm 44.72 km Ya 7 cm

459.82 m 16 cm 2 51.91cm
Latihan 21
a) Luas  290 cm 2 , Isipadu  300 cm 3 c) Luas  157 .08 cm 2 , Isipadu  261 .80 cm 3
2 3
b) Luas  301 .59 cm , Isipadu  301 .59 cm d) Luas  133 .52 cm 2 , Isipadu  117 .81 cm 3
Luas  240 cm 2 , Isipadu  144 cm 3 3.50 cm
Latihan 24
a) Luas  640 .88 cm 2 , Isipadu  1809 .56 cm 3 c) Luas  565 .47 cm 2 , Isipadu  855 .04 cm 3
2 3
b) Luas  276 cm , Isipadu  264 cm d) Luas  361 .28 cm 2 , Isipadu  575 .96 cm 3

963.24 cm 3 2191.78 cm 3 5.09 cm 30 tiub
56
Topik 3 : Persamaan Algebra
Topik ini membincangkan tentang pembolehubah,

sebutan, bilangan sebutan, ungkapan, pekali,
Pembolehubah:
pengiraan operasi penambahan, penolakan,
Suatu kuantiti tertentu
pendaraban dan pembahagian algebra. yang belum diketahui
nilainya.
Hasil Pembelajaran: Sebutan Algebra:

Pada akhir kursus ini, pelajar dapat: Hasil darab suatu
pembolehubah dengan
1. Menerangkan tentang pembolehubah, suatu nombor.
sebutan, bilangan sebutan, ungkapan dan
Ungkapan Algebra:
pekali algebra.
Gabungan satu atau
2. Menyelesaikan masalah yang melibatkan lebih nombor dan
operasi penambahan dan penolakan pembolehubah dengan
operasi tambah dan /
algebra. atau tolak.
Pekali Algebra:
operasi pendaraban dan pembahangian
Nombor (positif atau
algebra. negatif) yang ditulis
4. Menyelesaikan masalah melibatkan algebra. dihadapan satu
pembolehubah.
Al-Khawarizmi adalah seorang tokoh yang mula-mula memperkenalkan aljabar dan hisab. Banyak lagi ilmu pengetahuan yang beliau pelajari dalam bidang
matematik dan menghasilkan konsep-konsep matematik yang begitu popular sehingga digunakan pada zaman sekarang. Algebra merupakan nadi untuk
matematik algebra. Al-Khawarizmi telah diterjemahkan oleh Gerhard of Gremano dan Robert of Chaster ke dalam bahasa Eropah pada abad ke-12 sebelum
munculnya karya yang berjudul ‘Hisab al-Jibra wa al Muqabalah yang ditulis oleh al-Khawarizmi pada tahun 820M. Sebelum ini tidak ada istilah aljabar.
57
3.1 Pengenalan Konsep Algebra
Pembolehubah
1. Suatu pembolehubah ialah suatu kuantiti tertentu yang belum diketahui

nilainya.
Misalnya:
Ahmad membeli beberapa tin minuman dengan harga tertentu. Dalam
contoh ini, bilangan tin minuman ialah pembolehubah yang nilainya
belum tetap. Manakala harga tertentu ialah pembolehubah yang tetap
nilainya.
2. Pembolehubah digunakan untuk menunjukkan kuantiti yang boleh dikira

atau disukat yang boleh diwakili dengan huruf. Galeri Info
Misalnya: Huruf yang berlainan
digunakan untuk mewakili
Aminah mempunyai x biji bola. pembolehubah yang
berlainan.
Huruf x mewakili nilai yang tidak diketahui.
3. Terdapat dua jenis pembolehubah iaitu pembolehubah yang

mempunyai nilai yang tetap dan pembolehubah yang mempunyai nilai
yang berubah.
Misalnya:
a) Sebanyak n orang murid telah hadir ke sekolah semalam.
n mempunyai nilai yang tetap kerana kehadiran murid dikira
pada hari itu sahaja. Maka, bilangan murid adalah tetap pada
hari itu.
b) Harga sekilogram durian yang dijual disebuah gerai ialah RM y .
y mempunyai nilai yang berubah kerana harga sekilogram durian
akan berubah mengikut harga pasaran.

58
Contoh 1
Nyatakan pembolehubah untuk setiap situasi yang berikut dan wakilkannya

dengan huruf:
a) Firdaus mempunyai banyak setem.
b) Ramai pelari gagal menamatkan perlumbaan.
Penyelesaian:
a) Bilangan setem ialah pembolehubah.
Bilangan setem  x
b) Bilangan pelari ialah pembolehubah.

Bilangan pelari  y
Contoh 2
Satu pasukan ahli geologi menggunakan masa p hari untuk mendaki sebuah
gunung setinggi q meter. Nyatakan pembolehubah yang mempunyai:
a) Nilai yang tetap.

b) Nilai yang tidak tetap.
Jelaskan jawapan anda.
Penyelesaian:
a) q ialah pembolehubah dengan nilai yang tetap kerana tinggi gunung tidak
berubah.
b) p ialah pembolehubah dengan nilai yang tidak tetap kerana tempoh masa
bergantung kepada cuaca.

59
LATIHAN 1
Dalam setiap situasi berikut, wakilkan pembolehubah dengan huruf yang

sesuai:
a) Amar memiliki beberapa keping roti.
b) Pak Abu menjual banyak manggis.
c) Hafiz memenangi beberapa pingat dalam Sukan Sekolah.
d) Sekumpulan besar pelajar telah mendaftar di Universiti Putra Malaysia
pada tahun ini.
e) Jumlah pelajar yang memperoleh A dalam subjek Matematik.
f) Masa yang diambil oleh bas A untuk bergerak dari Johor Bahru ke Kuala
Lumpur.
g) Kadar faedah setahun untuk simpanan tetap yang ditawarkan oleh
sebuah bank.
LATIHAN 2
Tentukan sama ada pembolehubah dalam setiap situasi yang berikut

mempunyai nilai yang tetap atau nilai yang tidak tetap. Justifikasi jawapan
anda:
a) Umur Aiman pada tahun ini ialah x tahun.
b) Masa yang digunakan oleh Ina untuk pergi ke sekolah setiap hari ialah t
minit.
c) Bilangan pelancong yang mengunjungi Langkawi setiap tahun ialah b
orang.
d) Bilangan maksimum yang boleh dibawa oleh keretapi itu ialah y orang.
e) Harga pasaran bagi 1 gram emas pada setiap hari ialah RM x .

f) Jarak di antara rumah Arman dengan sekolahnya ialah y km.
g) Suhu di puncak Gunung Kinabalu dalam sehari ialah k  c .

60
Sebutan dan Bilangan Sebutan Algebra
1. Sebutan algebra dalam satu pembolehubah ialah hasil darab suatu

pembolehubah dengan suatu nombor.
Misalnya:
Nombor
Pembolehubah
2. Nombor juga merupakan suatu sebutan algebra tetapi nombor bukan

suatu pembolehubah.
Misalnya: 5, 10, 15
3. Contoh sebutan algebra:

5
p , 3q , 7 ab , ab ,  2 x , 0.5 y ,  8 , 4
3
4. Suatu sebutan algebra dalam dua atau lebih pembolehubah ialah hasil
darab pembolehubah-pembolehubah itu dengan satu nombor.
Misalnya:
10 xy  10  x  y
5. Sebutan xn bererti pembolehubah x didarabkan dengan dirinya

sebanyak n kali. Ini dikenali sebagai pendaraban berulang suatu
pembolehubah.
Misalnya:
q3  q  q  q
6. Hasil darab beberapa pembolehubah dengan suatu nombor ditulis

tanpa tanda darab   .
61
Misalnya:
4rst  4  r  s  t
 p 2 q  1  p  p  q
7. Dalam suatu sebutan algebra, nombor mesti ditulis dahulu diikuti dengan
pembolehubah dalam tertib abjad.
Misalnya:
2 2
mesti ditulis dihadapan semua pembolehubah iaitu, xy dan bukan
5 5
2
xy .
5
8. Sebutan serupa ialah sebutan-sebutan yang mempunyai pembolehubah

yang sama dengan kuasa yang sama.
pq
Misalnya:  2 m dan 7 m , dan 6.9qp , 5k 2 dan  k 2
3
9. Sebutan tidak serupa ialah sebutan-sebutan yang tidak mempunyai

pembolehubah yang sama dengan kuasa yang sama.
Misalnya: 2 v dan 2 w , 9x 2 dan 8 x , 3m 2 n dan  8mn 2
Contoh 3
Senaraikan semua sebutan algebra dan tentukan bilangan sebutan bagi setiap
ungkapan algebra yang berikut:
1
a) x  2y  6
3
b) 5hk  7h  0.2k  1
c) pq  2q  13
d) m 2  2m  n  6
62
Penyelesaian:
1
a) Sebutan algebra ialah x , 2y , 6
3
Bilangan sebutan  3
b) Sebutan algebra ialah 5hk , 7 h , 0.2 k , 1

c) Sebutan algebra ialah pq , 2q , 13
d) Sebutan algebra ialah m 2 , 2m , n , 6

Contoh 4
Kenal pasti sama ada pasangan sebutan yang berikut ialah sebutan serupa
atau sebutan tidak serupa:
xy
a) 4 xy ,
2
b) 12 pq , 12 pr
c) 3abc , 0.6bca
d)  8h , 6h 2
Penyelesaian:
a) Sebutan serupa
b) Sebutan tidak serupa
c) Sebutan serupa
d) Sebutan tidak serupa
63
LATIHAN 3
Senaraikan semua sebutan algebra dan tentukan bilangan sebutan bagi setiap
ungkapan algebra yang berikut:
a) 6k  2k
b) x 2  9 xy
ab
c)  2a  6b
3
7x
d) 4 pq   8 p2q 1
2
LATIHAN 4
Kenal pasti sama ada pasangan sebutan yang berikut ialah sebutan serupa
atau sebutan tidak serupa:
a) 5k ,  0.1k
b) 5 y , y 2
c) 4srt , 13rts
3ab
d) ,  8bc
2
64
Ungkapan Algebra
1. Ungkapan algebra ialah gabungan satu atau lebih nombor dan

pembolehubah dengan operasi tambah   dan / atau tolak   .
2. Suatu ungkapan algebra dapat diterbitkan daripada situasi yang diberi.
3. Jadual di bawah menunjukkan ungakapan algebra yang mewakili

bilangan oren bagi setiap situasi.
Ungkapan algebra yang

Situasi
mewakili bilangan oren
Sebuah bakul mengandungi x biji oren. x
5 biji oren ditambah ke dalam bakul itu. x5
2 biji oren dikeluarkan dari bakul itu. x2
2 buah bakul masing-masing

2x
mengandungi x biji oren.
Semua oren di dalam bakul itu
x
dibahagi sama rata ke dalam 3 buah
3
kotak.
Contoh 5
Tulis satu ungkapan algebra bagi setiap situasi yang berikut:

a) Suatu nombor p ditambah dengan 14.
b) Hasil darab x dan y ditolak dengan 13.
Penyelesaian:
a) p  14
b) xy  13
65
LATIHAN 5
Tulis satu ungkapan algebra bagi setiap situasi yang berikut:

a) Suatu nombor p ditolak dengan 8.
b) 5 ditolak dari hasil bahagi p dengan q .
c) Hasil tambah a dan b dibahagi dengan 7.

d) Hasil darab 4 dan k ditambah dengan j
LATIHAN 6
Terbitkan satu ungkapan algebra bagi setiap situasi yang berikut:

a) Dalam sebuah kelas, bilangan murid perempuan lebih banyak daripada
bilangan murid lelaki. Jika kelas itu mempunyai m orang murid lelaki dan
2n orang murid perempuan, berapakah beza bilangan murid
perempuan dengan murid lelaki?
b) Sebuah kotak besar boleh dimuatkan dengan 8 tin susu manakala
sebuah kotak kecil boleh dimuatkan dengan 3 tin susu. Cari jumlah
bilangan tin susu yang ada di dalam a buah kotak besar dan b buah
kotak kecil.
c) Terdapat 40 orang dalam satu kelas. Jika bilangan murid lelaki dalam
kelas itu ialah m orang, tentukan bilangan murid perempuan dalam
kelas itu.
d) Panjang dan lebar sebuah segiempat tepat masing-masing ialah x cm
dan y cm . Berapakah luas segiempat tepat itu?
e) Seutas tali dipotong kepada tiga bahagian dengan panjang setiap

bahagian masing-masing ialah 16 cm, 5 p cm dan 2q cm . Berapakah
panjang asal tali itu?

f) Umur Nazmi ialah h tahun dan umur Jagjit ialah k tahun manakala umur
Izhar adalah dua kali umur Jagjit. Berapakah beza umur antara Nazmi
dengan Izhar?
66
Pekali Algebra
1. Pekali ialah nombor (positif atau negatif) yang ditulis dihadapan satu
pembolehubah.
Misalnya: Galeri Info
Pekali Pekali boleh mewakili positif

atau negaftif.
Sebutan ditulis
sebagai .
Pekali bagi sebutan ialah
Pembolehubah
2. Pekali bagi suatu pembolehubah dalam suatu sebutan algebra ialah

faktor-faktor lain dalam sebutan itu.
Galeri Info
Misalnya:
1 ialah pekali bagi sebarang
5mn sebutan kerana ditulis
sebagai .
5 ialah pekali bagi mn dalam sebutan 5mn .
5 m ialah pekali bagi n dalam sebutan 5mn .
5n ialah pekali bagi m dalam sebutan 5mn .
Maka:
Pekali Pembolehubah Sebutan Algebra
5 mn 5mn   5mn
5m n 5mn   5mn
5n m 5nm   5mn
67
Contoh 6
Lengkapkan jadual dibawah:

Sebutan Pekali Pembolehubah
 11x
f
6
 2l
17 m
8
 n
9
1.2 p
Penyelesaian:
Sebutan Pekali Pembolehubah
 11x  11 x
f 1
f
6 6
 2l 2 l
17 m 17 m
8 8
 n  n
9 9
1.2 p 1 .2 p
68
Contoh 7
Dalam sebutan algebra  7u 2 vw3 nyatakan pekali-pekali bagi pembolehubah

yang berikut:
a) u 2
b) u 2 vw3
c) w 3
Penyelesaian:
a) Pekali bagi pembolehubah u 2 ialah  7vw3 .
b) Pekali bagi pembolehubah u 2 vw3 ialah  7 .
c) Pekali bagi pembolehubah w 3 ialah  7u 2 v .
LATIHAN 7
Diberi sebutan algebra 2 p 2 q , nyatakan pekali bagi setiap yang berikut:
a) p 2 q
b) p 2
c) q
d) 2 p
e) 2q
69
3.2 Pengiraan Operasi Penambahan dan Penolakan Algebra
1. Hanya ungkapan yang mengandungi sebutan serupa boleh

diringkaskan dengan menambah atau menolak pekali-pekali
pembolehubah.
2. Untuk meringkaskan suatu ungkapan yang mengandungi beberapa
sebutan serupa dan tidak serupa:
a) Susun semula dengan mengumpulkan sebutan serupa dalam
ungkapan algebra itu dahulu.
b) Kemudian, lakukan operasi tambah atau tolak ke atas pekali bagi
sebutan serupa.
Sebutan Serupa Sebutan Tidak Serupa
5x  2 y  5x  2 y
Penambahan 5x  2 x  7 x
Tidak dapat ditambah
5x  2 y  5x  2 y
Penolakan 5 x  2 x  3x
Tidak dapat ditolak
3. Apabila menyusun semula sebutan-sebutan dalam suatu ungkapan,

tanda operasi di depan sebutan tersebut dibawa bersama-sama.
Contoh 8
Hitung hasil tambah setiap yang berikut:

a) 46 pq dan 3 pq
b)  2 x 2 y dan 15 x 2 y
c) 4 ab dan  3hk
Penyelesaian:
a) 46 pq  3 pq  49 pq
70
b)  2 x 2 y  15 x 2 y  13 x 2 y
c) 4ab   3hk   4ab  3hk
LATIHAN 8
Hitung hasil tambah setiap yang berikut:

a) 17 xy dan  6 yx
b) 25 p 3 q dan  35 p 3 q
c) 15 mn dan  20 jk
Contoh 9
Permudahkan setiap yang berikut:

a) 4 x  2 x  7 x
b) 3a  1  7a  2
c) 3x  5 y  4  9 x  2 y  5
  
d) 5 xy  3z 2  2 xy  4 z 2 
3  1 
e)  pq  3r  9    qp  8r  7    pq  2r 
4  2 
f) 3 p k  2mn  rs  3nm  p k 
2 2
Penyelesaian:
a) 4 x  2 x  7 x b) 3a  1  7a  2
 x  3a  1  7a  2
 3a  7a  1  2
 10 a  3
c) 3x  5 y  4  9 x  2 y  5   
d) 5 xy  3z 2  2 xy  4 z 2 
 3x  5 y  4  9 x  2 y  5  5xy  3z 2  2 xy  4 z 2
 12 x  3 y  9
 7 xy  z 2
71
e)   
f) 3 p 2 k  2mn  rs  3nm  p 2 k 
3  1 
 pq  3r  9    qp  8r  7    pq  2r   3 p 2 k  2mn  rs  3nm  p 2 k
4  2 
 4 p 2 k  mn  rs
3 1
 pq  3r  9  qp  8r  7  pq  2r
4 2
5
 pq  13r  16
4
Galeri Info
LATIHAN 9
-Apabila tanda ‘+‘ di depan
Permudahkan setiap yang berikut: tanda kurung digugurkan,
tanda bagi setiap sebutan
a) 2ab  6ba  3 dalam tanda kurung tidak
berubah.
b) 5mn 2  12 mn  2n 2 m  4mn -Apabila tanda ‘–‘ di depan
tanda kurung digugurkan,
tanda bagi setiap sebutan
c) a 2 x  7b 2 y  3a 2 x  yb2 dalam tanda kurung
berubah daripada: ‘+
d) 7rst  2 xyz  4rts  3xyz  5 kepada –’; ‘– kepada +’.
e) 2 pq  4 pr  pr  2rq  3qp
f) 
5m2 n3  6mn  4n3m2  3  6 
g) 8b  9  6b  2
h) 4 xyz  3xz   8 xyz  5 xz 
i) 3b  a   2a  3  9b 
 2 3   5 1 
j)  5x  y  z     x  y  z 
 3 2   3 2 
k)  5de  4de   6de  3e d 

2 2
l) 5x y  3uw  3  2uw  3x y 

2 2 2 2
2  1   1 
m) fg   9mn  fg    3mn  fg 
3  2   6 
n) 6ab  2bc  10  – ab  3bc – 2
o) 12mn – 4p   6  7p  –  10mn  p – 2
72
3.3 Pengiraan Operasi Pendaraban dan Pembahagian Algebra
1. Pendaraban dua atau lebih algebra dicari dengan mendarab nombor-

nombor dan pembolehubah-pembolehubah yang serupa secara
berasingan.
2. Hasil bahagi dua sebutan algebra boleh dicari dengan kaedah
pemansuhan yang melibatkan dua langkah seperti berikut:
a) Tulis pembahagian dua sebutan algebra dalam bentuk pecahan.
b) Mansuhkan nombor dan pembolehubah yang sama pada
pengangka dan penyebut.
Pendaraban Pembahagian

6 x 4  2 x 3  6  2  x 4  x 3  
6 x 4  2 x 3  6  2  x 4  x 3 
Nombor Nombor
Pembolehubah Pembolehubah
3. Apabila satu ungkapan algebra di darab dengan satu sebutan algebra

atau satu nombor, pendaraban boleh dilakukan seperti berikut:
x x  y   x2  xy
4. Apabila dua ungkapan algebra di darab, pendaraban boleh dilakukan

seperti berikut:
x  y x  y   x2  xy  xy  y 2
 x2  2 xy  y 2
73
Contoh 10

a) 4m  5m 4
b) 3ab 2  4a 3b
1
c) 6 p 6 q  pq  pq 2
2
d) 12 y 7  3 y 4
e) 4k 4 h 6  18k 3 h 2
4x
f)  3y
y
3x 3 6 x 2
g) 
5 y 2 10 y
2 xyz 8 xy 2
h) 
25a 20 ab
Penyelesaian:
a) 4m  5m 4 b) 3ab 2  4a 3b
 4  5  m  m4  3 a  b  b  4  a  a  a  b
 45 m m m m m  3 4  a  a  a  a  b  b  b
 20m 5  12 a 4 b 3
1 d) 12 y 7  3 y 4
c) 6 p 3q  pq  pq2
2
12 y 7
1 
 6 p p p q  p q p q q 3y 4
2
1 12  y  y  y  y  y  y  y
 6  p p p p p q q q q 
2 3 y  y  y  y
 3 p5q 4
 4y3
e) 4k 4 h 6  18k 3 h 2 f)
4x
 3y
y
4k 4 h 6

18k 3 h 2
74
4 k  k  k  k  h h h h h h 4x 1
  
18  k  k  k  h  h y 3y
2 4 4x 1
 kh 
9 y  3y
4x

3y2
3x 3 6 x 2 2 xyz 8 xy 2
g)  h) 
5 y 2 10 y 25a 20 ab
2 xyz 20ab

3x 3 10 y

 
25a 8 xy 2
5 y 2 6x2
2 xyz  20ab
3 x 3  10 y 
 2 25a  8 xy 2
5 y  6x2
2  x  y  z  20  a  b
3  x  x  x  10  y 
 25  a  8  x  y  y
5 y  y  6 x  x
2  20  a  b  x  y  z
3  10  x  x  x  y 
 25  8  a  x  y  y
5 6 x  x  y  y
x

y
LATIHAN 10

8x3 y 4
a) 4m  5m 4 f)
2x2 y
1 7a 2
b) 6 p 6 q  pq  pq2 g)
2 21ab
 5 pq2 18ab 27 ab2

c) h) 
10qr 2a 3b 4a 2 b 2
36 x 3 y 2 14 x 2 y 3 2 xy 4
d) i)  3 3
3 xy 4 7 xy 2 5x y
 4  8t 3 s 4 4ts 2
e) rs3  2  j)  3
 sr  2t 2 s t s
75
Contoh 11

a) 2m  n  g)  4 2a  3b 
b) 32  4 x  h)  aa  9
c) 5a 3b  a  i) 6n  2a   5n  3a 
d) 43a  5b  j) xz  4 x   x2 z  5 x 
e) a 2a  7  k)
1
4b  3a   52b  a 
2
f)  52a  b  l) p3  q   q p  3
Penyelesaian:
a) 2m  n  b) 32  4 x 
 2m  2n  6  12 x
c) 5a 3b  a  d) 43a  5b 
 15ab  5a 2  12a  20b
e) a 2a  7  f)  52a  b 
 2a 2  7 a  10 a  5b
g)  4 2a  3b  h)  aa  9
 8a  12b   a 2  9a
i) 6n  2a   5n  3a  j) xz  4 x   x2 z  5 x 
 6n  12a  5n  15a  xz  4 x 2  2 xz  5 x 2
 n  27 a
 3 xz  x 2
l) p3  q   q p  3
k)
1
4b  3a   52b  a 
2
 3 p  pq  pq  3q
3
 2b  a  10b  5a  3 p  3q
2
7
 12b  a
2
76
LATIHAN 11

a) x2 x  3 f) x 2  8x  1  22 x  10 
b) 3mm  n  2 g) p3  q   q p  3
c)  a3b  a  4 h) aa  6  10a  64
d)  3r 4t  r  i) xx  9  9x  4
e)  2k 4 p  q  j) 3m  n   6m  3n 
Contoh 12

a) 2 x  32 x  5 e) 8 pq  3 p  q 2
b) 1  2 y 2  y  f) x  12  9
c) x  2x  3 g) x  42  4
d) x  2x  4 h) 3h  r 2  h2r  h
Penyelesaian:
a) 2 x  32 x  5 b) 1  2 y 2  y 
 4 x 2  10 x  6 x  15  2  y  4y  2y2
 4 x 2  16 x  15  2  3y  2 y2
c) x  2 x  3 d)  x  2  x  4 
 x 2  3x  2 x  6  x2  4x  2x  8
 x 2  5x  6  x2  2x  8
77
e) 8 pq  3 p  q 2 f) x  12  9
 8 pq  3 p  q 3 p  q   x  1x  1  9

 8 pq  9 p 2  3 pq  3 pq  q 2  
 x2  x  x  1  9 
 8 pq  9 p 2
 6 pq  q 2   x 2

 2x  1  9
 8 pq  9 p 2  6 pq  q 2  x2  2x  1  9
 2 pq  9 p 2  q 2  x2  2x  8
g) x  42  4 h) 3h  r 2  h2r  h

 x  4x  4  4  3h  r 3h  r   h2r  h 

 x 2  4 x  4 x  16  4   
 9h 2  3hr  3hr  r 2  2hr  h 2
 x 2

 8x  16  4  9h 2

 6hr  r 2  2hr h 2
 x 2  8 x  16  4  9h 2  6hr  r 2  2hr  h 2
 x 2  8 x  12  10 h 2  4hr  r 2
LATIHAN 12
a) 3x  52 f) a  2b 2  3b
4 x  32 x  5 g) 35m  2  m  2
2
b)
c)  p  mm  2 p  h)  p  42  p  4
d) 1  3x 3x  1 i) 2 x  32  x  12 x  3
e) 3x  13x  1 j) 3x  12  6 x  2

78
3.4 Penyelesaian Masalah Melibatkan Algebra
Contoh 13
Aminah membeli 6 helai baju dan 3 helai seluar. Harga sehelai baju ialah RM x
dan harga sehelai seluar ialah RM y .
a) Tulis satu ungkapan algebra bagi jumlah bayaran Aminah.

b) Diberi bahawa x  28 dan y  65 . Jika Aminah membayar RM400 kepada
juruwang, berapakah baki wang Aminah.
Penyelesaian:
a) Jumlah bayaran  6 x  3 y
b) Baki wang Aminah

 400  6 x  3 y 
 400  6 28   3 65 
 400  168  195 
 400  363
 37
79
Contoh 14
Rajah di bawah menunjukkan segiempat tepat ABCD .
a) Cari luas dalam cm 2 bagi segiempat tepat ABCD .

b) Tulis satu ungkapan algebra bagi luas kawasan yang tidak berlorek
dalam cm 2 .
Penyelesaian:
a) Luas ABCD
 panjang  lebar
 6 x  4y
 24xy cm 2
b) Luas kawasan yang berlorek

 panjang  lebar
 2x  y
 2xy cm 2
Luas kawasan yang tidak berlorek

 Luas ABCD  Luas kawasan yang berlorek
 24 xy  2 xy
 22xy cm 2
80
LATIHAN 13
Ahmad membeli x biji epal pada harga RM0.80 sebiji dan y biji limau pada
harga RM0.50 sebiji. Dia menjual epal dan limau itu masing-masing dengan
harga RM1.00 dan RM0.85 sebiji
a) Cari jumlah kos buah-buahan yang Ahmad beli.
b) Tulis satu ungkapan untuk menunjukkan keuntungan Ahmad.
LATIHAN 14
Sebanyak 480 pasang but, 360 pasang kasut dan 840 pasang stoking telah
disediakan untuk diagihkan kepada p pasukan bola sepak. Setiap pasukan
akan menerima x pasang but, y pasang kasut dan z pasang stoking.
Berapakah jumlah pasang but, kasut dan stoking yang tinggal selepas
pengagihan.
LATIHAN 15
Isipadu sebuah kuboid ialah V m 3 . Jika panjang kuboid itu masing-masing ialah
p meter dan l meter, nyatakan tinggi kuboid itu dalam sebutan V , p dan l .
LATIHAN 16
Ali membeli x tin sardin pada harga RM1.70 setiap tin dan y bungkus biskut
pada harga RM3.50 setiap bungkus. Tulis satu ungkapan untuk menunjukkan
jumlah harga dalam RM yang harus dibayar oleh Ali.
81
LATIHAN 17
Harga sebuah kerusi ialah RM30 dan harga sebuah meja ialah RM64. Choong
membeli x buah kerusi dan y buah meja.
a) Tulis satu ungkapan algebra bagi jumlah bayaran Choong.

b) Diberi bahawa x  10 dan y  2 . Jika Choong membayar RM450 kepada
juruwang, berapakah baki wang Choong.
LATIHAN 18
Amir telah menjual x bungkus nasi lemak dan 3 y bungkus nasi ayam pada hari
tertentu.
a) Tulis satu ungkapan algebra bagi jumlah bungkusan makanan yang
telah dijual oleh Amir pada hari itu.
b) Amir menjual sebungkus nasi lemak dengan harga RM2.50 dan
sebungkus nasi ayam dengan harga RM4.00. Diberi kos Amir pada hari itu
ialah RM80. Cari keuntungan yang diperolehi Amir pada hari itu jika nilai
x ialah 20 dan nilai y ialah 35.
LATIHAN 19
Rajah di sebelah menunjukkan sebuah taman berbentuk segiempat tepat.

Kawasan berlorek yang berbentuk segiempat sama ditanami pokok bunga.
Kawasan selebihnya ditutupi batu bata. Tulis satu ungkapan bagi luas kawasan
batu bata.
82
LATIHAN 20
Rajah di sebelah menunjukkan sebuah kebun milik Akmal. Kawasan berlorek

yang berbentuk segiempat tepat belum dibaja. Kawasan selebihnya ditanami
sayur-sayuran. Akmal ingin memagari kawasan tanaman sayur-sayuran.
Ungkapkan panjang dawai yang diperlukannya dalam sebutan x dan y .
LATIHAN 21
Amir ada m keping syiling yang terdiri daripada p keping syiling 5 sen, 3 p
keping syiling 10 sen dan selebihnya 20 sen di dalam tabung duit.

a) Nyatakan ungkapan bagi bilangan syiling 20 sen yang ada di dalam
tabung duit.
b) Cari jumlah wang di dalam tabung duit jika p  6 dan bilangan syiling 20
sen adalah dua kali bilangan syiling 10 sen.

83
Jawapan Latihan:
Latihan 1
a) Bilangan roti ialah pembolehubah. Bilangan roti  r
b) Bilangan manggis ialah pembolehubah. Bilangan manggis  m
c) Bilangan pingat ialah pembolehubah. Bilangan pingat  p
d) Bilangan pelajar ialah pembolehubah. Bilangan pelajar  p
e) Bilangan pelajar ialah pembolehubah. Bilangan pelajar  p
f) Bilangan masa ialah pembolehubah. Bilangan masa  m
g) Bilangan faedah ialah pembolehubah. Bilangan masa  f
Latihan 2
a) x ialah pembolehubah dengan nilai yang tetap kerana umur pada tahun ini tidak berubah.
b) t ialah pembolehubah dengan nilai yang tidak tetap kerana masa yang digunakan oleh Ina untuk pergi
ke sekolah berubah.
c) b ialah pembolehubah dengan nilai yang tidak tetap kerana bilangan pelancong yang mengunjungi
Langkawi setiap tahun berubah.
d) y ialah pembolehubah dengan nilai yang tetap kerana bilangan maksimum yang boleh dibawa oleh
keretapi tidak berubah.
e) x ialah pembolehubah dengan nilai yang tidak tetap kerana harga pasaran bagi 1 gram emas pada
setiap hari berubah.
f) y ialah pembolehubah dengan nilai yang tetap jarak di antara rumah Arman dengan sekolahnya tidak
berubah.
g) k ialah pembolehubah dengan nilai yang tidak tetap kerana suhu di puncak Gunung Kinabalu dalam
sehari berubah.
Latihan 3
a) Sebutan algebra ialah 6k , 2k . Bilangan sebutan  2 .
b) Sebutan algebra ialah x , 9 xy . Bilangan sebutan  2 .
2
ab
c) Sebutan algebra ialah , 2a , 6b . Bilangan sebutan  3 .
3
7x
d) Sebutan algebra ialah 4 pq , , 8 p 2 q , 1 . Bilangan sebutan  4 .
2
Latihan 4 Latihan 5
ab
a) Sebutan serupa c) Sebutan serupa a) p  8 c)
7
p
b) Sebutan tidak serupa d) Sebutan tidak serupa b) 5 d) 4k  j
q
Latihan 6 Latihan 7
a) 2n  m d) xy a) 2 d) pq
b) 8a  3b e) 16  5 p  2q b) 2q e) p 2
c) 40  m f) h  2k c) 2p 2
Latihan 8
a) 11xy c) 15mn  20 jk
b) 10 p 3 q
Latihan 9
a) 8ab  3 e) 5 pq  3 pr  2rq i) 6b  3a  3 m) fg  6mn
b) 7 mn  16 mn f) 9m n  6mn  3 j) 4 x  y  z n) 5ab  bc  12
2 2 3
c) 2a x  6b y
2 2
g) 2b  11 k) 11de  de 2 o) 2mn  2 p  8
d) 3rst  xyz  5 h) 4 xyz  2 xz l) 2x 2 y  5uw2  3
84
Latihan 10
4s 2
a) 10m 5 e) i) 5x 3
r
b) 3 p 8 q 4 f) 4xy 3 j) t 3 s 2
1 pq a
c) g)
2r 3b
12x 2
d) h) 4
y2 3a
Latihan 11
a) 2 x 2  3x e) 8kp  2kq i) x 2  36
b) 3m  3mn  6m
2
f) x  4 x  12
2
j) 3m  21n
c) 3ab  a 2  4a g) 3 p  3q
d) 12 rt  3r 2 h) a 2  16 a  64
Latihan 12
a) 9 x 2  30 x  25 e) 9 x 2  1 i) 2 x 2  11x  12
b) 8 x  14 x  15
2
f) a  4ab  4b  3b
2 2
j) 9 x 2  12 x  3
c) pm m 2 g) m 2  11m  2
d) 9 x  6 x  1
2
h) p 2  9 p  20
Latihan 13
a) 0.8x  0.5 y b) 0.2 x  0.35y
Latihan 14
1680 px  py  pz
Latihan 15
V
t
pl
Latihan 16
1.7 x  3.5 y
Latihan 17
a) 30x  64y b) RM22
Latihan 18
a) x  3 y b) RM110
Latihan 19
xy  225
Latihan 20
6 xy  8x  18
Latihan 21
a) m  4 p b) RM9.30
85
Topik 4 : Persamaan Linear
Topik ini membincangkan tentang ciri-ciri

persamaan linear, menentukan formula kecerunan
Persamaan Linear:
suatu garis lurus, menentukan persamaan linear,
Persamaan yang
y  mx  c , menentukan pintasan- x dan pintasan- melibatkan pembolehubah
yang mempunyai kuasa
y serta melukis graf persamaan linear. satu.
Kecerunan:
Hasil Pembelajaran: Darjah kecondongan atau
kecerunan sesuatu seperti
Pada akhir kursus ini, pelajar dapat: kecuraman bukit,
1. Mempelajari persamaan linear dan ciri- kecondongan tiang atau
kecerunan garis lurus.
cirinya.
2. Menyelesaikan masalah yang melibatkan Pintasan-x:
Koordinat- bagi titik
kecerunan suatu garis lurus.
persilangan suatu garis
3. Menyelesaikan masalah yang melibatkan lurus dengan paksi- . Bagi
titik-titik pada paksi- nilai
persamaan linear, y  mx  c . koordinat- ialah 0.
4. Menentukan pintasan- x dan pintasan- y
daripada persamaan dan graf. Pintasan-y:

koordinat- bagi titik
5. Melukis graf persamaan linear.
persilangan suatu garis
lurus dengan paksi- . Bagi
titik-titik pada paksi- nilai
koordinat- ialah 0.
Rene Descartes Perancis (1596-1650), adalah pencipta bagi cabang matematik geometri koordinat. Menurut beliau, adalah mencukupi untuk melukis
suatu garis lurus jika penjangnya diketahui. Graf dilukis pada paksi Cartesan mengandungi satu set pasangan tertib (x, y). Beliau dikatakan mendapat
idea mengenai koordinat ketika beliau sedang terbaring dan memerhatikan seekor labah-labah pada siling biliknya.
86
4.1 Pengenalan Persamaan Linear dan Ciri-Cirinya
1. Sebutan algebra linear ialah sebutan algebra yang mempunyai satu

pembolehubah dan kuasa pembolehubah itu ialah satu.
Misalnya: 5 x , 4 x ,  3 y
2. Ungkapan algebra linear dibentukkan apabila dua atau lebih sebutan

algebra linear dan nombor digabungkan dengan operasi tambah atau
tolak atau kedua-duanya.
Misalnya: 3x  4 y , 4 x  5 y  7 ,  x  3 y
3. Persamaan linear ialah persamaan yang melibatkan pembolehubah

yang mempunyai kuasa satu.
Misalnya: 5 x  4  11 , 4 x  7  15 , 3 y  2  7
4. Persamaan linear dalam satu pembolehubah ialah persamaan linear

yang mempunyai satu pembolehubah dan kuasa pembolehubah ialah
satu.
Misalnya: Galeri Info
Kuasa bagi 𝑥 ialah 1 Ciri-ciri persamaan linear

dalam satu pembolehubah:
-mempunyai satu
pembolehubah.
-kuasa pembolehubah ialah
Satu Pembolehubah satu.
5. Persamaan linear dalam dua pembolehubah ialah persamaan linear

yang mempunyai dua pembolehubah dan kuasa setiap pembolehubah
ialah satu. Persamaan linear dalam dua pemboleh ubah boleh ditulis
dalam bentuk umum ax  by  c dengan keadaan a dan b bukan 0.
Misalnya: 5x  4 y  11 , 4m  7n  15 , 3 p  2q  7
87
Contoh 1
Terangkan sama ada persamaan yang berikut ialah persamaan linear dalam
satu pembolehubah atau bukan:
a) 4 x  3  5
b) m  n  5
c) 2x  5  3x
d) y 2  4 y  1
Penyelesaian:
a) Ya. Persamaan ini mempunyai satu pembolehubah x dan kuasa bagi x

ialah 1.
b) Bukan. Persamaan ini mempunyai dua pembolehubah, m dan n .
c) Ya. Persamaan ini mempunyai satu pembolehubah x dan kuasa bagi x
ialah 1.
d) Bukan. Kuasa tertinggi bagi pembolehubah y ialah 2.
LATIHAN 1
satu pembolehubah atau bukan:
a) n  6  12
b) 3m  5  7
c) x  5 y  7
d) x 2  7 x  7
88
Contoh 2
dua pembolehubah atau bukan:
e) 4 x  2 y  15
f) 8y2  y  6
g) 2m  5  3m
x
h)  12 y  10
2
Penyelesaian:
a) Ya. Persamaan ini mempunyai dua pembolehubah x dan y dan kuasa bagi
pembolehubah itu ialah 1.

b) Bukan. Kuasa tertinggi bagi pembolehubah y ialah 2.
c) Bukan. Persamaan ini mempunyai satu pemboleh ubah sahaja.

d) Ya. Persamaan ini mempunyai dua pembolehubah x dan y dan kuasa bagi
pembolehubah itu ialah 1.
LATIHAN 2
dua pembolehubah atau bukan:
a) h  5k  6
b) 6m  9  3m  3
2
c) x  7  y
5
d) mm  4  7 n
89
4.2 Pengenalan Kepada Formula Kecerunan
1. Kecerunan merupakan darjah kecondongan atau kecerunan sesuatu

seperti kecuraman bukit, kecondongan tiang atau kecerunan garis lurus.
2. Kecerunan, m ialah nisbah jarak mencancang kepada jarak mengufuk.
Galeri Info
Arah kecondongan suatu
garis lurus bergantung
Jarak kepada tanda positif dan
mencancang negative pada nilai
kecerunan.
Jarak mengufuk
Jarak mencancang
Kecerunan, m 
Jarak mengufuk
3. Apabila suatu garis lurus dilukis pada satah Cartes, kecerunan garis lurus
yang melalui titik  x1 , y1  dan  x 2 , y 2  ialah
Jarak mencancang y 2  y1 Galeri Info

Kecerunan, m  
Jarak mengufuk x 2  x1 Garis yang condong ke atas
mempunyai kecerunan
positif.
Kecerunan
positif
Garis yang condong ke

bawah mempunyai
kecerunan negatif.
Kecerunan
negatif
90
4. Bagi garis lurus yang melalui asalan, kecerunannya ialah

y2  0 y2
Kecerunan, m  
x2  0 x2
5. Bagi garis lurus yang memotong paksi- x dan paksi- y , kecerunannya

ialah
Jarak mencancang y 2  0 pintasan - y
Kecerunan, m   
Jarak mengufuk 0  x1 pintasan - x
6. Kecerunan garis lurus yang selari dengan paksi- x ialah sifar.
7. Kecerunan garis lurus yang selari dengan paksi- y adalah tidak tertakrif.
91
Kecerunan, Kecerunan,
tidak tertakrif
8. Garis lurus yang condong ke atas, dari kiri ke kanan, mempunyai nilai
kecerunan positif.
9. Garis lurus yang condong ke bawah, dari kiri ke kanan, mempunyai nilai
kecerunan negatif.
Galeri Info
Semakin besar nilai mutlak
Kecerunan, kecerunan, semakin curam
garis lurus itu
Kecerunan,
10. Bagi suatu garis lurus, semakin besar nilai mutlak kecerunan, semakin
curam garis lurus itu.
Galeri Info
12
Kecerunan OA  4
3 Nilai mutlak merujuk
kepada nilai positif suatu
kuantiti. Misalnya apabila
6 kecerunan, , nilai
Kecerunan OB  2
3 mutlaknya ialah . Apabila
kecerunan, , nilai
mutlaknya ialah .
Nilai mutlak kecerunan OA
adalah lebih besar daripada
nilai mutlak kecerunan OB .
Makan garis OA lebih curam
dari garis .
92
Contoh 3
Bagi setiap garis lurus berikut tentukan sama ada nilai kecerunannya positif atau
negative. Seterusnya, hitungkan kecerunannya.
a) b)
3 unit
6 unit
12 unit
4 unit
Penyelesaian:
a) Kecerunan garis lurus adalah positif b) Kecerunan garis lurus adalah

kerana garis lurus itu condong ke negatif kerana garis lurus itu condong
atas. ke bawah.
Jarak mencancang Jarak mencancang

m m
Jarak mengufuk Jarak mengufuk
6 3
m m
4 12
3 1
m m
2 4
LATIHAN 3
Bagi setiap garis lurus berikut tentukan sama ada nilai kecerunannya positif atau
negative. Seterusnya, hitungkan kecerunannya.
a) b)
4 unit
12 unit
10 unit
6 unit
93
Contoh 4
Tentukan kecerunan, m bagi setiap garis lurus berikut:

i) Garis lurus yang selari dengan paksi- x dan melalui titik  1,  4 
j) Garis lurus yang selari dengan paksi- y dan melalui titik 5, 2 
k) Garis lurus yang melalui titik 3, 7  dan titik 3, 11
Penyelesaian:
a) Kecerunan, m  0 .
b) Kecerunan, m tidak tertakrif.
c) Garis lurus yang melalui titik 3, 7  dan titik 3, 11 adalah garis yang selari
dengan paksi- y . Maka, kecerunannya adalah tidak tertakrif.
LATIHAN 4
Tentukan kecerunan, m bagi setiap garis lurus berikut:

a) Garis lurus yang selari dengan paksi- x dan melalui titik 4,  2 
b) Garis lurus yang selari dengan paksi- y dan melalui titik 7, 9 
c) Garis lurus yang melalui titik  2, 5 dan titik  2, 7 
d) Garis lurus yang melalui titik 1,  4  dan titik 10,  4 
e) Garis lurus x  8
94
Contoh 5
Cari kecerunan, m bagi setiap garis lurus berikut:

a) 2,  1 dan  1, 5
b) 4, 2  dan 0, 3

c) 4, 3 dan 0, 2 
d) 0, 8 dan  4, 0
e)  4,  3 dan 2, 6 
f) 3,  1 dan 6,  3
Penyelesaian:
a) 2,  1 dan  1, 5 b) 4, 2  dan 0, 3
x1  2, y1  1, x 2  1, y2  5 x1  4, y1  2, x 2  0, y2  3
y 2  y1 y 2  y1
m m
x 2  x1 x 2  x1
5   1 32
m m
1 2 04
6 1
m m
3 4
m  2 1
m
4
c) 4, 3 dan 0, 2  d) 0, 8 dan  4, 0
y 2  y1 y 2  y1
m m
x 2  x1 x 2  x1
23 08
m m
04 40
1 8
m m
4 4
1 m2
m
4
95
e)  4,  3 dan 2, 6  f) 3,  1 dan 6,  3
y 2  y1 y 2  y1
m m
x 2  x1 x 2  x1
6   3  3   1
m m
2   4  63
9 2
m m
6 3
3
m
2
LATIHAN 5
Cari kecerunan, m bagi setiap garis lurus berikut:

a) 0, 0  dan 3, 6
b) 3, 8 dan 14, 0 
c) 0, 6  dan  1, 3
d)  4, 2  dan 4, 6 
e)  2, 5 dan 3,  1
f) 2, 1 dan 5, 6

96
Contoh 6
Cari kecerunan, m bagi setiap garis ON berikut:

a) b)
Penyelesaian:
y2 y2
a) m  b) m 
x2 x2
3 4
m m
5 6
2
m
3
LATIHAN 6
Cari kecerunan, m bagi setiap garis OP berikut:

a) b)
97
Contoh 7
Tentukan kecerunan, m bagi setiap garis lurus yang berikut:

a) b)
Penyelesaian:
a) pintasan- x  6 b) pintasan- x  7
pintasan- y  10 pintasan- y  4
pintasan - y pintasan - y
m m
pintasan - x pintasan - x
m
10
m
 4
6 7
5 4
m m
3 7
LATIHAN 7

a) b)
98
LATIHAN 8
Hitung kecerunan garis lurus yang melalui setiap pintasan berikut:

a) pintasan- x  4 , pintasan- y  1
b) pintasan- x  3 , pintasan- y  8
Contoh 8

a) b)
Penyelesaian:
a) Pintasan- x  6 b) Pintasan- x  7
Pintasan- y  10 Pintasan- y  4
pintasan - y pintasan - y
m m
pintasan - x pintasan - x
m
10
m
 4
6 7
5 4
m m
3 7
LATIHAN 9
Cari kecerunan, m bagi garis lurus yang menyambungkan setiap pasangan titik
yang berikut:
c) A 6, 0  dan B0,  18 
d) P0, 2 dan B  8, 0 
99
LATIHAN 10
Rajah di bawah menunjukkan garis lurus OQ dan garis lurus PQ yang bersilang
pada titik Q . Diberi kecerunan garis lurus PQ ialah 2 . Cari:
a) Nilai k
b) Kecerunan garis lurus OQ
LATIHAN 11
Rajah di bawah menunjukkan suatu garis lurus AEB . Diberi bahawa koordinat
titik E ialah 3, a  . Cari nilai a .
100
4.3 Menentukan Persamaan Linear, y=mx+c
1. y  mx  c ialah persamaan suatu garis lurus dengan kecerunan, m dan
pintasan- y , c .
2. Apabila c  0 , y  mx mewakili suatu garis lurus yang melalui asalan
dengan kecerunan, m .
2 1 1 2
3. Apabila c  0 , y  mx  c mewakili suatu garis lurus yang memotong
paksi- y pada suatu jarak c dari asalan.
Galeri Info
Dalam persamaan
, pekali bagi
ialah 1.
2 1 1 2
4. Persamaan suatu garis lurus, y  mx  c boleh ditentukan dengan langkah-
langkah berikut:
a) Tentukan nilai kecerunan, m .
101
b) Tentukan satu titik yang dilalui oleh garis lurus atau pada garis lurus
tersebut.
c) Gantikan nilai kecerunan, m, nilai koordinat- x dan nilai
koordinat- y dari titik ke dalam persamaan garis lurus y  mx  c
untuk menentukan nilai c iaitu nilai pintasan- y .
d) Gantikan nilai kecerunan, m dan nilai pintasan- y , c yang
ditentukan ke dalam persamaan garis lurus y  mx  c .
Contoh 9
Tentukan kecerunan, m dan pintasan- y , c bagi setiap garis lurus yang berikut:
a) y  4 x  7
b) y  5  3x
c) 3 y  4 x  24
d) 6 x  7 y  14
Penyelesaian:
a) y  4 x  7 b) y  5  3x
y  4 x   7  Susun semula dalam bentuk y  mx  c
Bandingkan dengan y  mx  c y  3x  5
Kecerunan, m  4 , pintasan- y , c  7 Kecerunan, m  3 , pintasan- y , c  5
c) 3 y  4 x  24 d) 6 x  7 y  14
Susun semula dalam bentuk y  mx  c Susun semula dalam bentuk y  mx  c

3 y  4 x  24 6 x  7 y  14
4 x  24 7 y  6 x  14
y
3
 6 x  14
y
4 7
y  x8
3
6
y x2
4 7
Kecerunan, m  , pintasan- y , c  8
3
6
Kecerunan, m   , pintasan- y , c  2
7
102
LATIHAN 12
Tentukan kecerunan, m dan pintasan- y , c bagi setiap garis lurus yang berikut:
a) y  6 x  1
5 3
b) y   x
6 4
c) 3 y   x  15
d) 8 x  3 y  5
Contoh 10
Nyatakan sama ada setiap titik berikut terletak pada garis lurus y  2 x  5 :
a) 3, 1
b) 4,  3
Penyelesaian:
a) y  2 x  5 , 3, 1 b) y  2 x  5 , 4,  3
x  3 , y 1 x  4 , y  3
Gantikan dalam persamaan Gantikan dalam persamaan

y  2x  5 y  2x  5
1  23  5  3  24  5
11 33
Sebelah kiri  Sebelah kanan. Maka Sebelah kiri  Sebelah kanan. Maka
titik 3, 1 terletak pada garis lurus titik 4,  3 tidak terletak pada garis
y  2x  5 . lurus y  2 x  5 .
103
LATIHAN 13
Nyatakan sama ada setiap titik berikut terletak pada garis lurus y  4 x  5 :
a)  2, 3
b) 1,  1
Contoh 11
Tentukan persamaan garis lurus dengan kecerunan, m  1 dan melalui titik

2
P 6, 8 .
Penyelesaian:
Gantikan m  1 , x  6 , y  8 ke dalam y  mx  c ,
2
8
1
6  c
2
83c
c 83
c5
1
Maka, persamaan garis lurus ialah y  x  5.
2
LATIHAN 14
Tentukan persamaan garis lurus yang mempunyai kecerunan m dan melalui titik
Q yang diberi:
a) Kecerunan, m  2 , Q 3, 7 
b) Kecerunan, m  2 , Q 12, 5
3
c) Kecerunan, m  3 , Q 6, 4 
d) Kecerunan, m   1 , Q4,  6 
2
104
Contoh 12
Tentukan persamaan garis lurus yang melalui titik A 1, 5 dan B2,  7 
Penyelesaian:
x1  1, y1  5, x2  2, y2  7
y 2  y1
m
x 2  x1
75
m
2   1
 12
m
3
m  4
Gantikan m  4 , x  1 , y  5 ke dalam y  mx  c ,
5  4 1  c
54c
c54
c 1
Maka, persamaan garis lurus ialah y   4 x  1 .
LATIHAN 15
Tentukan persamaan garis lurus yang melalui pasangan titik yang diberi:
a) A0, 2  , B 6, 0 
b) C  5, 3 , D4,  6
c) K  4,  2 , L 8, 6 
d) P 3,  1 , Q5, 7 
105
4.4 Menentukan Pintasan-x dan Pintasan-y Daripada Persamaan dan
Graf
1. Pintasan- x ialah koordinat- x bagi titik persilangan suatu garis lurus

dengan paksi- x . Bagi titik-titik pada paksi- x nilai koordinat- y ialah 0.
2. Pintasan- y ialah koordinat- y bagi titik persilangan suatu garis lurus

dengan paksi- y . Bagi titik-titik pada paksi- y nilai koordinat- x ialah 0.
Galeri Info
-Bagi titik-titik pada paksi-
nilai koordinat- ialah sifar.
-Bagi titik-titik pada paksi-
nilai koordinat- ialah
sifar.
Contoh 13
Diberi bahawa 2 x  5 y  30 ialah persamaan suatu garis lurus. Tentukan:
a) pintasan- x b) pintasan- y
Penyelesaian:
a) pintasan- x , y  0 b) pintasan- y , x  0
2 x  5 y  30 2 x  5 y  30
2 x  50  30 20   5 y  30
2 x  0  30 0  5 y  30
2 x  30 5 y  30
30 30
x  15 y 6
2 5
pintasan- x  15 pintasan- y  6
106
Contoh 14
Diberi bahawa 3x  2 y  14 ialah persamaan suatu garis lurus. Tentukan:
a) pintasan- x b) pintasan- y
Penyelesaian:
a) pintasan- x , y  0 b) pintasan- y , x  0
3x  2 y  14 3x  2 y  14
3x  20  14 30  2 y  14
3x  0  14 0  2 y  14
3 x  14 2 y  14
14 14
x y  7
3 2
pintasan- x  
14 pintasan- y  7
3
LATIHAN 16
Cari pintasan- x dan pintasan- y bagi persamaan garis lurus yang berikut:
1
a) y   x  3
3
b) 2 x  y  4
c) 2 y  x  20
d) y  4 x  12
5
e) y   x  4
2
107
Contoh 15
Rajah menunjukkan garis lurus 3x  5 y  15 . Diberi O adalah asalan. Tentukan
nilai:
a) h b) k
Penyelesaian:
a) h  pintasan- x b) k  pintasan- y
pintasan- x , y  0 pintasan- y , x  0
3x  5 y  15 3x  5 y  15
3 x  50   15 30   5 y  15
3 x  0  15 0  5 y  15
3 x  15 5 y  15
15
x 5 y
15
3
3 5
pintasan- x  5 pintasan- y  3
108
LATIHAN 17
Rajah menunjukkan garis lurus 2 x  3 y  6 . Diberi O adalah asalan. Tentukan
nilai:
a) m b) n
LATIHAN 18
Rajah menunjukkan garis lurus x  2 y  4 . Diberi O adalah asalan. Tentukan nilai:
a) x b) y
109
4.5 Melukis Graf Persamaan Linear
Langkah-langkah melukis graf:

1. Bina jadual nilai bagi fungsi yang diberikan. Cari sekurang-kurangkan
dua titik  x, y  .
2. Lukis setiap paksi dengan skala yang diberikan atau dengan skala yang
sesuai.
3. Plotkan titik  x, y  bagi pasangan tertib daripada jadual nilai.
4. Sambung titik-titik itu dengan garis lurus yang licin.
Contoh 16
Lukiskan graf bagi persamaan linear berikut dengan menggunakan kertas graf:
a) y  2 x  4
b) y  2 x  5 Galeri Info
Graf garis lurus boleh dilukis
1
c) y  x5 dengan memplotkan
2 sekurang-kurangnya dua
titik.
Penyelesaian:
a) y  2 x  4
x -2 0
y 0 4
b) y  2 x  5
x 0 2
y 5 1
1
c) y  x5
2
x -2 0
y -1 5
110
a) y  2 x  4
x -2 0
y 0 4
Graf melawan Skala

Paksi- : 2cm 1 unit
Paksi- : 2cm 1 unit
-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4
-1
-2
-3
-4
111
b) y  2 x  5
x 0 2
y 5 1
Graf melawan Skala

Paksi- : 2cm 1 unit
Paksi- : 2cm 1 unit
-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4
-1
-2
-3
-4
112
1
c) y  x5
2
x -2 0
y -1 5
Graf melawan Skala

Paksi- : 2cm 1 unit
Paksi- : 2cm 1 unit
-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4
-1
-2
-3
-4
113
LATIHAN 19
Lukiskan graf bagi persamaan linear berikut dengan menggunakan kertas graf:
a) y  4 x  12
b) 2 x  y  4
1
c) y   x  3
3
d) x  y  5
5
e) y   x  4
2
114
Jawapan Latihan:
Latihan 1
a) Ya. Persamaan ini mempunyai satu pembolehubah n dan kuasa bagi n ialah 1.
b) Ya. Persamaan ini mempunyai satu pembolehubah m dan kuasa bagi m ialah 1.
c) Bukan. Persamaan ini mempunyai dua pembolehubah, x dan y .
d) Bukan. Kuasa tertinggi bagi pembolehubah x ialah 2.
Latihan 2
a) Ya. Persamaan ini mempunyai dua pembolehubah h dan k dan kuasa bagi pembolehubah itu ialah 1.
b) Bukan. Persamaan ini mempunyai satu pemboleh ubah sahaja.
c) Ya. Persamaan ini mempunyai dua pembolehubah x dan y dan kuasa bagi pembolehubah itu ialah 1.
d) Bukan. Kuasa tertinggi bagi pembolehubah m ialah 2.
Latihan 3
2
a) Kecerunan garis lurus adalah positif kerana garis lurus itu condong ke atas. m 
5
b) Kecerunan garis lurus adalah negatif kerana garis lurus itu condong ke bawah. m  2
Latihan 4
a) Kecerunan, m0 .
b) Kecerunan, m tidak tertakrif.
c) Kecerunan, m tidak tertakrif.
d) Kecerunan, m0 .
e) Kecerunan, m tidak tertakrif.

1 1 1
a) 2 d) a)  a) 
2 2 2
8 1 7
b)  e) 6 b) b)
11 3 3
5
c) 3 f)
3

1
a)  a) 3 a) k  4 a5
4
8 1 1
b) b) b) 
3 4 2
1
a) m  6 , c  1 c) m   , c 5 a) Tidak
3
3 5 8 5
b) m   , c d) m  , c   b) Tidak
4 6 3 3
1 2 2
a) y  2 x  1 c) y  3x  14 a) y   x  2 c) y  x
3 3 3
2 1
b) y  x3 d) y   x4 b) y   x  2 d) y  4 x  13
3 2

a) pintasan- x  9 , pintasan- y  3 a) m  3 a) x  4
b) pintasan- x  2 , pintasan- y  4 a) n  2 a) y  2
c) pintasan- x  20 , pintasan- y  10
d) pintasan- x  3 , pintasan- y  12
8
e) pintasan- x   , pintasan- y  4
5

Gdub

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Gdub

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

MATEMATIK

NADZIRAH BINTI RASDI

Kandungan buku ini juga boleh diaplikasikan di dalam modul

KOLEJ KOMUNITI TAIPING

NADZIRAH BINTI RASDI

IRMAYANTI BINTI IBRAHIM

Cetakan Pertama 2020

Perpustakaan Negara Malaysia

MATEMATIK KOLEJ KOMUNITI

Dicetak di Malaysia Oleh Muhibbah Publications

Sekian, terima kasih.

Nadzirah binti Rasdi

Irmayanti binti Ibrahim

Topik 1 : Kuantiti dan Unit Asas 1

Topik 3 : Persamaan Algebra 56

Topik 4 : Persamaan Linear 85

Topik ini membincangkan tentang kuantiti dan unit

1. Menentukan pertukaran unit-unit asas.

3. Mengaplikasikan pengetahuan matematik

1.1 Pengenalan Definasi Kuantiti dan Jenis-Jenis Kuantiti

3. Kuantiti Fizik boleh dibahagikan kepada dua jenis iaitu:

Arus Elektrik I ampere A

1.2 Unit Ukuran Asas

1. Panjang ialah ukuran jarak antara dua titik.

2. Unit ukuran panjang ialah:

3. Milimeter (mm) digunakan untuk menyatakan ukuran objek yang kecik

4. Kilometer (km) diguankan untuk menyatakan jarak di antara dua

5. Panjang suatu lengkungan boleh diukur dengan menggunakan benang

6. Pertukaran asas ukuran panjang:

1. Jisim ialah jumlah jirim dalam sesuatu benda.

2. Unit ukuran jisim ialah:

3. Miligram (mg) digunakan untuk menimbang jisim objek yang lebih

4. Tan digunakan untuk menimbang jisim objek yang berat.

5. Pertukaran asas ukuran jisim:

1000 1000 1000

1. Masa ialah tempoh di antara dua peristiwa.

2. Unit ukuran masa ialah:

3. Pertukaran asas ukuran masa:

abad dekad tahun bulan minggu

minggu hari jam minit saat

8. Waktu dapat dinyatakan dalam dua sistem.

2. Unit ukuran arus elektrik ialah Ampere (A).

3. Pertukaran asas ukuran arus elektrik:

1.3 Cara-Cara Pengiraan Pertukaran Unit Asas

Tukarkan setiap yang berikut:

a) 4.8 km  4.8 1000  4800 m b) 5.5 m  5.5 100  550 cm

c) 124 m  124  1000  0.124 km d) 1636 mm  1636  10  163.6 cm

12 km 463 m  12000  463  12463 m 16 cm 5 mm  16  0.5  16.5 cm

Tukarkan setiap yang berikut:

a) 41.35 kg  41.35  1000  41350 m b) 59520 mg  59520  1000  59.52 g

c) 32500 mg  32500  1000  32.5 g d) 235800 g  235800  1000  235.8 kg

32.5 g  32.5  1000  0.0325 kg 235.8 kg  235.8  1000  0.2358 tan

e) 47.52 kg  47.52  1000  47520 g 3 3

g) 2 kg 640 g  2  1000   640 h) 13 kg 320 g  13  320  1000 

2 kg 640 g  2000  640  2640 g 13 kg 320 g  13  0.32  13.32kg

i) 46 g 376 mg  46  1000  376 j) 32 tan 543 kg  32  543  1000 

46 g 376 mg  46000  376  46376 mg 32 tan 543 kg  32  0.543  32.543 tan

Tukarkan setiap yang berikut:

a) 96 jam  96  24  4 hari b) 90 tahun  90  10  9 dekad

c) 4000 tahun  4000  10  400 dekad d) 1800 minit  1800  60  30 jam

e) 7 abad 15 tahun  7  10  10   5 f) 3 jam 40 minit  3  60  40

7 abad15 tahun  700  5  705 tahun 3 jam 40 minit  3  60   40  220 minit

g) 3 hari 16 jam  3  24   6 h) 13 minit 45 saat  13  60   45