Anda di halaman 1dari 440

Digitized by tiie Internet Arciiive

in 2011 witii funding from


University of Toronto

littp://www.arcliive.org/details/liymniineditilitu55drev
ANALECTA HYMNICA
MEDII AEVI.
Herausgegeben
von

Cleiiieiis Bliime S. J.

LV.

THESAURI HYMNOLOGICI PEOSAEIUM.

Die Sequenzen
des

Thesanrns Hymiiologicus H. A. Daiiiels


und anderer Sequenzenausgaben.

Des 2. Teiles zweiter Band,

Leipzig.
0. R. Reisland.
1922.
THESAURI HYMNOLOGICI PROSAEIUM.
Partis alterius Volunien II.

Liturgisclie Proseii zweiter Epoche


auf Feste der Heiligen

nebst einem Anhange:

Hymnodie des Geldeiiandes und des


Haaiiemer Gebietes
ans Handschriften nnd Friihdrncken

heraurtgegebeu

vou

Clemeiis Bluine S. J.

Leipzig.
O. R. Reisland.
1922.
JUN " 8 1958

Alle Rechte vorbehalten.

Altenburg
Pierersche Hofbuchdruckerei
Stephan Geibel & Co.
Vorwort.

Nach langen Zwisclienpause von sechs Jahren, die ihreu


eiiier
Gruud in den Kriegswirren und deren Folgeerscheinungen hat,
schliefit sich dieser 55. Band seinem Vorganger auch inhaltlich an.
Brachte letzterer die ini Thesaurus hymnologicus Daniels und in
Sammelwerken anderer Hymnologen schon veroffentlichten Se-
({uenzen desUbergangsstiles uud von den Sequenzen der zweiten Epoche
die beiden Gruppen de Deo und de Beata in einer neuen Auflage,
so dieser die dritte Gruppe der Sequenzen zweiter Epoche de Sanctis.
Damit ist die Neuauflage aller bisher schon bekannten Sequenzen
orledigt, welche somit von den Banden 53—55 unter den drei Klassen
der Sequenzen erstcr Epoche, des Obergangsstiles und der zweiten
Epoche umfaBt werden. Das Wesen dieser drei Klassen wurde im
Vorworte zu Band 54 kurz gekennzeichnet.
Zugleich auch gelangt hiermit die gesamte Ausgabe der Sequenzen,
der bisher unedierten und edierten, zum AbschluB, deren Anzahl
sich nunmehr auf rund 4500 belauft, wahrend vor Erscheinen des
1. Bandchens der Analecta Hymnica kaum die Zahl 900 erreicht
wiirde. Eine wesentliche Bereicherung des jetzt vorliegenden Schatzes
von vier und einem halben Tausend dieser Dichtungen, zu denen die
prachtvollsten Erzeugnisse der Hymnodie gehoren, steht nach Durch-
forschung ziemlich aller zugangUchen QucUen nicht zu erwarten.
Es eriibrigt noch ein Band mit Reimgebeten, ein weiterer mit
sogenannten Antiphonar-Tropen und schlieBlich ein solcher mit
rhythmischen AUeluia-Versikeln und Motetten. Im AnschluB daran
wird ein hymnologisches Lexikon als Gesamtregister zu allen 58Banden
die Analecta Hymnica krojien und ihrcn ganzen Inhalt erst recht
zuganglich machen. DaU dic Moglichkeit besteht, voraussichtlich
bis im Jahrc 1925 dieses Programm durchzufiihren, ist der Firma
0. R. Reisland zu danken, die sich hochhcrzig entschlossen hat,
trotz der jctzigen wahnsinnigen Druckkostcn die noch ausstehenden
Bande unter den gleichen Bedingungcn wie bislicr zu druckon und
zu verlegen. Dem warmsten Dankc fiir dicscn vorbildUchcn Edclsiiin
wcrden sich gewiO alle Freundc dcr Wisscnschaft von Herzen an-
schlieBen.
InhaltUch bietet nun vorUegender Band hauptsiichUch Dichtungcn
aus Deulschland. Der Grund licgt darin, dal.? (iie friihcrcn Hcraus-
gobcr von Sequenzen, Danicl, Mono, Kchrcin, Movol, Roth, Wcrner,
VI Vorwort.

als Deutsche sich im wesentlichen ausschlieClich auf Durchforschuno-


der ihnen zunachstliegenden deutschen Bibliotheken beschrankten.
Dort fand sich vorwiegend Material deutscher Provenienz. Aber
nicht ausschlieBlich. In St. Gallen z. B. liegt der sogenannte Kodex
„Brander", nach den Darlegungen des Dr. Otto Marxer (Zur spat-
mittelalterlichen Choralgeschichte St. Gallens. Der Kod. 546 der
St. Galler Stiftsbibliothek, St. Gallen 1908) richtiger Kodex „Cuntz'\
eine reichhaltige Sammlung ailer Sequenzen, die deni Sankt-Galler
Monche Joachim Cuntz um das Jahr 1507 zuganglich waren. Woher
er schopfte, wird verschwiegen. Erst durch das Auffinden anderei
Quellen, in denen sich diese oder jene von Cuntz aufgenomraene
Sequenz vorfindet, ward es moglich, deren Herkunft zu bestimmen;
und diese Ursprungsstatte ist oftmals nicht St. Gallen oder benach-
bartes Gebiet, sondern Holland, Belgien, Frankreich, ostdeutsches
oder anderes Gebiet. So ist, ura nur auf zwei Beispiele zu verweisen,
die Nikolaussequenz „Salve pater et patrone" (in diesera Bande
Nr. 269) von Morel (Lateinische Hymnen des Mittelalters. Einsiedeln
1866) unter Nr. 520 einzig nach dera verdorbenen Texte des genannten
Kodex vorgelegt. Nunmehr liegt diese Sequenz aus 14 Quellen
vpr, die alle niederlandischer Herkunft sind; die Dichtung ist also
sicher ein Beispiel niederlandischer Hyranodie. — Im gleichen Werke
Morels folgt unter Nr. 521, abermals nur aus dem gleichen St. Galler
Kodex, eine andere Nicolaussequenz, ,,Sancte Dei pontifex" (in
diesem Bande Nr. 267). Nunmehr steht auf Grund der herbeigezogenen
Quellen und deren Provenienz fest, daB es eine in Ungarn, Bohraen
und Mahren seit dem 13. Jahrhundert gebrauchliche Sequenz ist.
Das gleiche wird bei manchen anderen Dichtungen in diesem Bande
zu beobachten sein.
In diesem Zusammenhange sei auf eine andere eigenartige Quellc
verwiesen, die erstraals von Kehrein fiir seine „Lateinische Sequenzen
des Mittelalters" (Mainz 1873) verwertet wurde. Es ist ein auf der
Seminarbibliothek zu Miinster i. W. befindlicher Friihdruck mit
dem Titel: „Missale ad sacro sancte Roniane ecclesie usum, nuperrime
cum plerisque devotis prosis vel sequentiis ante hac nunquara visis
efforraatura, pervenustisque historiis ubilibet coaptatis expolitum
et adornatum . . impr. Parisiis 1520". Den jiingeren Doppelganger
.

dieses Missale (impr. Lugduni 1535) fand ich auf der Vaticana zu
Rom. Ersteres enthalt 162 Sequenzen, die in der jiingeren Ausgabe
bis zu 174 vermehrt sind. Schon Kehrein hat richtig erkannt, dal5
es ein fiir Franziskaner bestimmtes Missale Romanum sei, und nannte
nennen es ,,Franciscano-
es deshalb ,,Miss. fratr. Parisiis 1520"; wir
Romanura". Ein Vergleich des Inhaltes mit anderen Quellen ergab
nun ferner, daB es franzdsischer Herkunft ist, zusammengestellt
von einem franzosischen Franziskaner, der das Missale dazu benutzte,
ura seine von verschiedenen Seiten gesamraelten Sequenzen alten
und jlingeren und jiingsten Datums ,,2^ro voto celebrantiura dicendae
Vorwort. vn
vel omittondac, prout etiaui laudabilis ct antiqua consuetudo mul-
'torum tam in ordine Minorum quam alibi habet" (fol. 277 der
Lyoner Ausgabe) in Druclc7a\ bringen. Ein Guttcil jener Sequenzen

ist franzosischer Herkunft und bereits in anderen Banden der


Analecta als Erzeugnis alterer Zeit aus alten Quellen mitgeteilt.
Ftir etwa zweieinhalb Dutzend aber war keine altere Quelle auf-
zutreiben, abgesehen von fiinfcn, die sichtHch einem Franziskaner-
Prosar des ausgehenden 14. Jalirhunderts (Cod. Parisin. 1339) ent-
nommen sind. Alle iibrigen finden sich nur, und zwar vereinzelt.
in jungeren franzosischen Quellen des 16. Jahrhunderts oder muBten
sich fur immer mit dem einzigen Platze im bezeichneten Missale
Franciscano-Romanum bescheiden. Es sind dies die Sequenzen,
die in vorliegendem Bandc unter den Nummern 8, 13, 21, 23, 27, 35,
53, 91, 97, 103, 106, 122, 135, 136, 137, 138, 183, 195, 210, 229, 241,'
243, 261, 279, 288, 292, 311 sich darbieten. Wer ihnen besonderes
Interesse schenkte, das war jener Sequenzensammler, der in den
Jahren 1585—87 das uberaus reichhaltige Prosar des Kodex Raven-
natensis 300 (olim 139. 5. S) schrieb, uud der Verfasscr des Missale
von Bodez (impr. Lugduni ca. 1540) sowie jener des Pariser Missale
vom Jahre 1585 (es sind das zwei Missalien, dic als eine Sammlung
von Sequenzen angcsehen werden konnen). Alle die zuletzt bezeich-
netiMi Proscn siud Leistungen eiues franzdsischen Franziskaners
vom Schlusse des 15. oder Anfange des 16. Jahrhunderts. Es mussen
aber zwei verscluedenc Franziskaner angesetzt werden, die sich
iu die Autorschaft teilen. Wer die Nrr. 106, 122, 135, 210, 229,
241 schuf, konnte sich schwerlich zu solchcn armscligen ,,Dichtungen''
verirren, wie es durchweg die anderen Nummern sind. Kultur-
historisch sind beide Leistungsarten interessant. Die eine zeigt,
wie tief die einstens im 12. Jahrhundert so hochstehende Hymnodie
Frankreichs gegen SchluB des Jahrhunderts sinken konnte,
15.
die andere, bessere, liiBt erkennen, wie auch dann noch, wcnigstens
vereinzelt, etwas vom anmutigen Geiste franziskanischer Dichtuug
und vom hohen Schwunge Viktorinischer Poesie im wechseh'eichen
Frankreich nachwirkte.
Gerade neben den Hciligensequenzcn des Viktoriners Adam.
die alle diesem Bande vereinigt sind, lassen diese und anden-
in
minderwertige Produkte des spiitmittclalterlichen Frankreich am
besten dic Erhabcnheit und Tiefe und glanzvoUe Technik der Schop-
fungen des groBen Prosators aus der Augustiuerabtei St. Viktoi-
zu Paris um so lichtvoller erkennen. Leider mufite auch jetzt nocli
allen Dichtungen, fiir die er als Autor in Betracht kommen kanu.
mit einem die Unsichcrheit vcrratcnden ,,Ascribitur" vcrschen werden.
Die betreffenden Sequenzen dieses Bandes (die Nrr. 1, 2 31, 37.
56, 74, 86, 113, 146, 178, 191, 217, 220, 248, 258, 278, 282, 283, 289,
310, 337, 338, 339) tragen nach Herbeiziehung weitcrer Quellen
uiul nach Vcrgleichung mit anderen ])rachtvo]len Sequenzen Fr.uik-
YJJI Vorwort.

reichs uncl Siiddeutsclilands, die auf Grund des neu erbrachten


Quellenmaterials als fast gleiclialterige Konkurrenten oder als eben-
biirtige Vorlaufer der Adamitischen Sequenzen anzusehen sind,
nicht dazu bei, das Problem der Autorschaft Adams seiner Losung
zuzufiihren, sondern daru, es noch mehr zu verwickeln.
Nur einige kurze Hinweise seien hier angebracht. Die Sequenz
..Plausu chorus laetabundo" (Nr. 6), ein wahres Prachtstiick, das
nach Ausweis des jetzt neu erbrachten Quellenbildes schon im
11. Jahrhundert vom Regulierten Chorherrnstifte St. Florian in
Oberosterreich ausgehend nach Italien und iiber Bayern nach Frank-
reich vordrang, zeigt handgreiflich, daB die Augustiner von St. Florian
schon langst im glanzenden Stil und in der gehaltvoUen Art des
Viktoriners Adam sangen, bevor die Augustinerabtei zu St. Viktor
in Paris (1113) erstand.Also konnen die Chorbiicher von St. Viktor
in jeder Hinsicht vollendete Sequenzen aufweisen, die nicht von
Adam stammen miissen, sondern vielleicht anderswoher, wo es
ebenso gewandte Prosatoren gab, iibernommen wurden. Die Viktoriner
Gradualien des 13. Jahrhunderts hatten ja tatsachlich auch minder-
schone Sequenzen, die entlehnt waren. Warum sollten nicht auch
glanzvolle zur Klasse der entlehnten gehoren? Umgekehrt sang
man in St. Viktor eine Sequenz auf den hl. Augustin (,,Interni festi
traudia", Nr. 74), die eine fiir uns ganz ungewohnte Rhythmik aui-
weist und eine Breite in der Darstellung, die uns an Adam nicht
«anz gefallt. Drum wurde sie ihm von Misset abgesprochen. Mit
Recht? Die Sequenz war sehr behebt vom 12. Jahrhundert an, und
zwar in Frankreich, Deutschland und Holland weit verbreitet, ent-
sprach dem Geschmacke der Zeit. Die Atigustiner von St. Viktor
hatten nur diese eine Sequenz auf ihxen Vater Augustin, und zwar
eine solche, die nach den Quellen zu schheCen nicht alter als das
Zeitalter ihres Prosators Adam ist. Letzterer fertigte fiir seine Abtei
anscheinend ein vollstdmliges Prosar fiir alle Hauptfeste des Kirchen-
jahres. Sollte seine Muse da den Vater Augustinus iibergangen haben ?
Oder soUten seine Ordensbriider gerade dieser seiner Sequenz die
Aufnahme verweigert haben? Kaum glaublich. Es ist \iehnehr
niit hochster Wahrscheinlichkeit anzunehmen, da6 ,,Interni festi
gaudia" von Adam stammt. Dann aber mu6 eingeraumt werden,
daB Adam unter U^mstanden die schulgerechte Technik in Rhythmus
und Reim beiseite lieB; dann hat man auch kein weiteres Recht,
die schonen Sequenzen Nr. 178 u. 343 wegen einiger technischer
„Fehler" ihm abzusprechen. Es kommt dann aber auch das ganze
System der inneren Kriterien fiir echte oder unechte Kinder t^er
Adamischen Muse ins Wanken. Im iibrigen ist mit dieser Augustinus-
Sequenz jene auf Alle Heiligen (Supernae matris gaudia, Nr. 37)
zu vergleichen, die gleichgebaut ist und ahnUche rhythmische Un-
ebenheiten, wenn auch Aveniger starke, aufweist, aber dennoch
unserem Adam zugesprochen wird. Die schwierige Frage zum Aus-
Vorwort. IX

trag 7.U bringon. ist luer niclit der Ort. Der kurze Hinweis geniigc;
obendroin sind vorschicdenen Sequenzen, die von Adani stammen
sollen, einigc in diesor Eichtung liegende Bemerkungen beigefiigt.
Die genannten Sequenzen aus dem Franziskaner Missale und
aus den Gradualien von St. Viktor, denen sich noch die eine oder
andere, aus godruckten franzosischen Missalien von J. M. Neale
(Sequentiae ex Missalibus, Londini 1852) geschopfte und durch
dessen Werk in die Sammlungen der deutschen Hymnologen iiber-
mittelte Sequenz anschlieBt, lassen somit Frankreich durch mehr
als fiinf Dutzend Sequenzen in vorhegendem Bande vertreten
sein. Belgien liefcrt dank der PubHkation der Bollandisten einen
kleinen Beitrag. Unter den 39 Inedita, welche nachtraglich noch
entdeckt wurden und hier den neu edierten eingereiht sind, finden
sich ctHche aus England, Italien und S-panien. Die hoUdtulische
Hymnodie erhalt durch die im Anhange vorgelegten Dichtungen
einen relativ ansehnUchen Zuwachs. Der Rest der Sequenzen ist
deutsches Gut. Hierboi verstehe ich unter Deutschland dic Lander
deutscher Zunge; es umfafit also auch die Schweiz, Osterreich nebst
seinen alten Kronlandern, LTngarn, Bohmen, Mahren. Durch mog-
lichst vollstandige Herbeiziehung aller erreichbaren Quellen ist es
ziemlich gelungen, fast jede Sequenz in jenes engere Landergebiet
verweisen zu konnen, woher sie stammt, und den Weg zu zeigen,
wohin sie bei der Hturgischen Verwendung wanderte. Unter schone
und erstklassige Dichtungen mischen sich bunt mittehnaBige und
mindcrwertige. Man wird beobachten konnen, daB das siidHchc und
siidostHche Deutschland, vornehniHch die groBe alte Salzhurger
Erzdiozese (die Bistiimer Chiemsee, Gurk, Lavant, Seckau, Brixon,
Freising, Passau und Regensburg umfassend; vgl. Pirmiu Lindnor,
Monasticon MetropoHs Salzburgcnsis antiquae, Salzburg 1908)
durchweg vorziigHche odcr doch gute Sequcnzen aufweist; ahnHclio,
wenn auch minder glanzende Scquenzen, schuf der Sudwesten mit
der alten groBen Diozese Konstanz, wclche das Schwcizergebiet,
Baden, Wiirttemberg und einen Teil Bayerns umfaBtc und im Nordon
beini alten Franken abgrenzte. Gute, aber niclit hervorragendc
Sequenzen konntc dic alte Metropole Koln mit dcn Suffraganon
Liittich, Utrecht, Miinster, Osnabruck und Minden ihr eigcn nennon.
MittehnaBig, manchmal sehr mittehuaBig, war die hymnodisohe
fjeistung in Mittoldeutschland. Lisonderhcit hat Mainz und Tricr
nichts Bedeutcndos aufzuwoison. Ziomlich tiof stand durchwog
der Osten Dcutschlands. Was Emjland an Soiponzcn bietet, ist
ausnahmslos geistvoH und voUkon;men abgorundot. Frankrcich
hat neben dem Herrlichstcn aus dem 12. — 14. Jahrhundort dcn groBtcn
Schund aus jiingerer Zoit. Italicn und Sjmnien, einst so gliinzond
in der Dichtkunst, stolion woit zuriick.
So ist diosor Band, ohnc cs zu woIUmi, zu oinor BlHtenlcse ge-
wordcn, nicht in dem Sinno, daB nur das Bestc ausgelesen sei, sondcrn
X Vorwort.

insofern, als aus den verscliiedensten Landern und Gebieten die


schonsten Bliiten der Hymnodie neben unansehnlichen und kiimmer-
lichen dargeboten sind, um daraus das dichterische Konnen der
einzelnen Lander und Gebiete in den verschiedenen Jahrhunderten
(bei den Sequenzen zweit?r Epoche kommen nur das 12. bis beginnende
16. Jahrhundert in Betracht) in etwa ermessen zu konnen. Auch die
Eigenart der Orden kommt bei den Sequenzen in gewisser Hinsicht
zum Ausdruck. Die Glanzzeit der Benediktiner in der Hymnodie
lag vor dem 12. Jahrhundert. Die Augustiner-Chorherren, an der
Spitze jene von St. Florian und St. Viktor, losen sie ruhmvoll ab
in tiefsinnigen, schwung- und gianzvollen Sequenzen. Ein mehr
inniger, mystischer Zauber ruht auf den Dichtungen der Franziskaner.
Rhetorisch-scholastischer Einschlag macht sich in der namhaften
Poesie der Dominikaner bemerkbar. Bei den Zisterziensern hingegen
merkt nian, daB die Sequenzendichtung bei ihnen nicht in Ehren
stand. — SchlieBlich laBt sich aus der Anzahl^der Sequenzen auf
gewisse Heilige und aus der liturgischen Verbreitung ablesen, welche
Heilige als Volksheilige sich besonderer Gunst erfreuten.
Ein paar Kuriosa aus der Sequenzendichtung mogen hier ihren
Platz finden, da im eigentlichen Corpus ihnen nicht recht eine Stelle
zukommt. — Zunachst eine Sequenz, die laut Missale Lemovicense
impr. Parisiis 1483 unbeschadet ihrer gallikanischen Alliiren und
ihrer geschichtlichen Schnitzer zu Limoges einstens in liturgischem
Gebrauche war. Sie lautet:

De sancto Hilario.

1 Veneremur omnes una 2 A quo sanctus cum rediret,


praesulem Hilarium, dedit verbi gaudium,
Qui pro plebe sua solus lam defunctum matri flenti

ivit in exsilium; reddidit hic filium,

3 Ante papam cum veniret 4 Si quis quaerit, cur vel quare,


plenum in concilium, dicam: Propter Arium,
Non est ausus sedem dare Cuius Leo, papa saevus,
quisquam circumstantium. sequebatur vitium

5 In dicendo patri flamen 6 Tunc haerebat praesulesque


debere servitium, . __sequentes consilium,
Filioque ius negabat Minabatur tali sedis

his ut adversarium, damnum et exsilium.

7 Sedet humi, surgit humus, 8 Furit ob hoc et discedens


fit et expar sedium; petit sterquilinium,
Magis alte fit, et papa Per quod ventris pudibundum
numero de tristium. spirat orificium.
Vorwort. XI

fi 1'jxta cadunt in secessum, 10 Ergo turba clericorum


libcrat Hilariuni, hilaris Hilario
Cuius fuit liic iutentus Laudes solvat, ut nos reddat
sein]>er ad servitium. gratos Dei filio.

So ward diese Sequenz veroffentlicht im Ecclesiologist, Nr. CXLI,


Aiigust 1862, p. 183. Icli selbst habe sie ini bezeiclineten Missale,
dni icli in Limoges ausniitzte, uicht vorgefunden, vielleicht iiber-
-!^hen. Es wird in ihr Hilarius von Poitiers mit Hilarius von Arles
. und das tragische Geschick des Arius (Str. 8, 1—9, 1)
in-wechselt
.1« iii Papste Leo angedichtet.
Anderer Art ist die Sequenz auf den hl. Pamphilus, Bischof
uiul Patron von Sulmona. Die Abschrift derselben aus einem hand-
-rhriftlichcn Missale des 16. Jahrhunderts auf der Kapitelsbibliothek
u Suhnona besorgte mir der dortige Monsignore Arcid.
giitigst
2, 2 u. 10, 2 Und das Vermeiden
(^iuseppe Cehdonio. Die Elisioneu in
des Hiatus verraten, daJB es sich um eine humanistische Dichtung
handelt, die fiir unsere Hymnodie nur vergleichshalber in Betracht
krtjnnit:

De saiicto Pamphilo Sulmouensi.

1 Haec est dies celebris, 2 Lumine munifico


Qua mundus illecebris Agmineque angehco
Pamphilus beatus CaeUs est locatus.

3 Confessor egregius, 4 Claruit, dum vixerat,


Pontifex eximius Claret,postquam scanderat,
Valvae regionis Nimis Dei donis.

5 Fidei namquc pugil, 6 Pulsio daemonibus


Caritate pervigil, Simul et serpentibus
Sanitas aegrotis, Exstitit in votis.

7 Populo fructificus, 8 Pauperes laetificaus


Aemulis munificus, Brutac^uc salvificans,
Papae pretiosus, Cunctis gratiosus.

9 Grex tuus [te] rogitat, 10 Qui tc ilhistrat faculis,


Tuum quoque flagitat Expurgarc maculis
Semper adiuvamen, Ut digneris. Amcn.

Schema und iMclodie ist offcnbar ,,Veni sanctc spiritus". Ini


ubrigen ist dcr Ton dcr mittclalterlichcn Hymnodie so gut getroffcn

und ragt die Sequcnz so schr aus den iibrigon Scquenzen Italicn.s
jencr Zeit hervor, dal3 mau
gernc ihncn einreihen wiirde.
sie
Ebenfalls aus ItaUcn eine Sequenz auf don hl. Pauiui^
stammt
(lic imr als Bruchstiick erhalten ist. Ihr Ursprung reicht nnndcstcn.s
XII Vorwort.

ins 14. Jahrliundert. Nach deni Bruclistuck zu schlieBen, gehorte


sie zu den besseren ihrer Art. Kein geringerer als der groBe Lyriker
Italiens, Francesco Petrarca, hat uns das Strophenpaar, leider nur
dieses, liberliefert. In einer Vergilhandschrift saec. 13/14 (Cod.
Ambrosian. A 49 inf.) trug er namlich mit eigener Hand folgendes
auf der Eiickseite des 1. Foliums ein:
In conversione Pauli apostoli ad missam cantatur quaedam
sequentia, in qua inter cetera est hoc Pauli de Virgilio:

Ad Maronis mausoleum ,,Quem te", inquit, ,,reddidissem,


Ductus fudit super eum Si te vivum invenissem,
Piae rorem lacrimae; Poetarum maxime!"
Eine Kopie dieser Petrarcaschen Eintragung findet sich auch im
Cod. Vatican. Urbin. 683. saec. 15. ex.
Zum SchluB liegt mir abermals die traurige Pflicht ob, wie im
Vorworte zum vorhergehenden Bande hier Kunde zu geben von
einem schweren Verluste, der inzwischen die Analecta Hymnica
aufs neue getroffen hat. War dort das Hinscheiden unseres edlen,
fiir die Forderung der Analecta Hymnica stets hochherzig und selbst-

los besorgten Verlegers 0. R. Reisland zu melden, so hier der Tod


meines teuren Freundes und unseres langjahrigen Mitarbeiters
Rev, Henry Marriott Bannister, M. A. Oxonien., D. latt. of Pembroke
CoUege. Geboren zu London im Jahre 1854, bezog er 1873 das
Pembroke College und wurde 1877 ordiniert als Kurat von St. Mary
zu Charterhouse. Daran schloB sich seelsorgliche Tatigkeit in Newport
und seit 1884 in Winterbourne-Down, Bristol. Das Jahr 1887 sah
ihn langere Zeit in Australien. Bald darauf widmete er sich fast
ausschliefilich wissenschaftlichen Studien. Sein Hauptinteresse
galt der Liturgie, insonderheit den Melodien der liturgischen Gesange.
Das fiihrte ihn zum Erforschen und Entziffern der Neumenschrift.
Was Glanzendes er darin leistete, bezeugt sein groBes Werk: Monu-
menti Vaticani di Paleografia Musicale Latina, Lipsia 1913. Hand
in Hand mit der Er^orschung der Melodien ging naturgemaB das
Interesse fiir deren Texte, wobei vor allem die Tropen und Sequenzen
iu Betracht kamen. So widmete er sich einem Spezialzweige der
Hymnologie, und eine schone Frucht dieser Forschung war der
-10. Band der Analecta Hymnica, der vorwiegend Sequenzen aus
englischen Bibliotheken ans Licht brachte. Daneben war er unermiid-
lich tatig, fiir die weiteren Sec^uehzenbande der Analecta KoUationen
und Abschriften zu besorgen. Da er fast standig auf Reise zu den
Hauptbibliotheken war, von Oxford und London nach Paris, von
dort nach Wien, Florenz und Rom wandernd, und zwar so, ^aS
ov den Winter in Rora, den Sommer gewohnhch in Oxford zubrachte,
so war er manchem Gelehrten, der iiber dieses oder jenes aus Hand-
schriften AufschluB benotig-te, ein auBerst wertvoller Helfer. Liebens-
wiirdig und hilfbereit besorgte er stets alles fast postwendend mit

n
Vorwoit. XIII

groBev Sorgfalt. Wahrend des Krieges wurde ihm angeboten, an Stelle


dcs Dr. Craster auf der Bodleian Library zu Oxford als Unter-
Biliiiothekar Aushilfe zu leisten. Mit Freuden iibernahm er 1917
dicsen Posten, verwaltete ihn mit der ihni eigenen groBten Sorgfalt,
wvrde aber schon bald nach zweitagiger Krankheit am 16. Februar
1919 von einer lufluenza hinweggerafft.
Fxir den vorliegenden Band hat er fast alle Kollationen aus
den Handschriften zu London und Oxford geliefert. Sein Plan,
die Melodien zu den Sequenzen der Analecta Hymnica herauszugeben,
kam leider nicht mehr zur Ausflihrung. Das ziemlich vollstandige
Manuskript dieses Werkes ruht nun einstweilen auf der Bibliothek
zu Oxford, da sich keine giinstige Gelegenheit bot, es mir seinem
Wunsche gemaB zustellen zu lassen. Der Name Bannisters als eines
unermiidlichen, stets hilfberciten Mitarbeiters wird mit den Analecta
Hymnica immer engstens verbunden bleiben. Treues und dankbarstes
Andenken werde ich ihm stets bewahren.

M ii n c h e n , Fest der Patrona Bavariae 1921.

Clemeiis Blume S. J.
Thesauri Hymnologici Prosarium.

Partis alterius Volumen 11.


Sectio altera:

Sequeiitiae rliytlimicae et rigmatae


continuantur.

Fortsetzung der Sequenzen zweiter Epoche.

II.

Commime Sanctoram et De Sanctis.

Blume, Analecta Hymnioa. LT


Comiuune Sauctorum.

1. De sanctis Apostolls.

Ascribitur Adamo de S. Victore.

1 Stola regni laureatus 2 Cui psallant mens et ora;


Suninii regis est senatus, Mentis mundae vox sonora
Coetus apostolicus, Hymnus est angelicus.

3 Hic est ordo mundi decus, 4 Ab aeterno praeelectus,


Omnis carnis iudex aequus, Cuius floret architectus
Novae praeco gratiae, Ad culmen ecclesiae.

5 Hi praeclari Nazaraei 6 Sic dispensant verbum Dei,


Bella crucis et tropaei Quod nox nocti, lux diei
Mundo narrant gloriam; Indicant scientiam.

7 Onus leve, iugum mite 8 Germen promit terra culta,


Proponentes semen vitae Foeneratur fruge multa
Mundi spargunt terminis; Fides Dei-hominis.

9 Paranymphi novae legis 10 Sine ruga, sine naevo


Ad amplexum novi regis Permansuram omni aevo
Sponsam ducunt regiam, Virginem ecclesiam.

11 Haec est virgo gignens foetus, 12 Cuius torus mens sincera,


Semper nova, tamen vetus, Cuius partus fides vera,
Sed defectus nescia; Cuius dos est gratia.

13 Hi sunt templi fundamentum, 14 Hi sunt portae civitatis,


Vivus lapis et caeraentum Hi compago unitatis
Ligans aedificium; Israel et gentium.

15 Hi triturant aream 16 Quos designant aerei


Ventilantes paleam Boves maris vitrei
Ventilabri Salomonis
iustitia, industria.

17 Patriarchac duodeni, 18 Genimae vestis sacerdotis;


Fontes aquae gustu leni, Hoc figuris signant notis
Panes tabernaculi, Novi duces populi.

19 Horum nutu cedat error, 20 Ut soluti a delictis


Crescat fides, absit tcrror Socicmur benedictis
Finalis sentcntiae, Ad tribunal gloriae.
4 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Trop. et Prosar. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien.


695. A. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. B. —
Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. C. Jiyiiss, —
ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14 448. D. —
CoUect. ms.
Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. E. Alissale S.—
Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1529. F. —
Missale Bicterrense impr.
Lugduni 1534. G. —
F u. G sind nicht koUationiert.
2, 1 Qui A. —
3, 3 petra (st. praeco) E. —
7, 3 Mundum E. 9, 2 Ad —
exemplum A. —
12, 1 Cuius chorus A. —
17, 2 Fonte B^; Fontes Elim A. —
18, 2 Hos. —
Die Ursprungsstatte der rhythmisch ganz regelmaBig gebauten
und tiefsinnigen Dichtung ist wohl in der Abtei St. Viktor zu suchen; sie
ist des Viktoriners Adam wiirdig.

2. De sanctis Apostolis.

Ascrihitur Adamo de S. Victore.

1 Cor angustum dilatemus, 2 Laeta linguae mens collaudet,


Ut senatus exaltemus Quae si laudi se defraudet,
Laudes apostolici; Fructus laus est modici.

3 Petro laudis sit primatus, 4 Petro tradit claves caeli,


Cui provenit principatus Petro credit ut fideli
In sacrum coUegium; Curam Christus ovium.

5 Paulus, tuba veritatis, 6 Post sudores tot agonum


Cultum suadet pietatis, Dat athletae Cbristus donum
Obstat idolatriae; Coronam iustitiae.

7 Gaudens sequi Christum ducem 8 Plebs Aegeam, binc Aegeas


Fert Andreas promptus crucem, Adit crucem, sed Andreas
Promptus ad suspendium; Kenuit remedium.

9 Supergressus vim naturae 10 Nil aut parum mortem sensit,


Verbum Dei cernit pure Qui corrumpi non consensit
Par Johannes aquilae; Corpus corruptibile.

11 Unum nomen, una fides, 12 Ferro coUum huic abscidunt,


Unam paene poenam vides Fuste caput huic elidunt
Utriusque Jacxyhi; Contribules reprobi.

13 Haeret Thomas, tiraet prius, 14 Indos Christo lucrifecit,


Videt, palpat, clamat pius Quorum rex hunc interfecit,
Deum mox et Dominum; Nec rex, sed vir sanguinum.

15 Philippus lustrans Scythiam 16 Morum silet barbaries,


Fide purgat spurcitiam Martis ruit effigies,
Veteris perfidiae; Crux habetur gloriae.

17 India distans ultima 18 Bartholomaeus impiis


Deo vocatur proxima Fidem firmat prodigiis
Fidei compendio; Et vitae impendio.
Commune Sanctorum. De sanctis Apostolis.

19 Spreto quaostu telonei 20 Pane vitae praemuuitus


Publicano Vorbi Dei Secus aram non invitus
Delegatur gratia; Christum placat hostia.

21 Fines ingressus Persidis 22 Spargunt doctrinae semina,


Fidem propalat perfidis Delent profana numina,
Ivdas accito Sirmne; Curant delusos daemone.
23 Non secutus fortuitum, 24 Bamabae felix meritum,
Sed fortis regens exitum Quo collega per Spiritum
Matthiam Deus eligit. Paulus salvandos colligit.

25 Caeli cives, digni dici 26 Quando fremet furor irae,


Christi fratres et amici, Date nobis non sentire
Consessuri iudices. Flammas, culpae vindices.
Trop. et Prosar. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien.
695. A. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. B. —
Grad. ms, Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. C. —
Miss.
ms. Victoi'inum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14448. D. —
Collect. ms. Victo-
rinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. E. —
Oration. ms.
Anglicum (S. Albani ?) saec. 13. Cod. Londinen. Arund. 201. F. —
Missale
Gratianopolitanum impr. Gratianopoli 1497. G. —
]\Iissale S. Victoris
Parisiensis impr. Parisiis 1529. H. —
G u. H
sind nicht kollationiert.
1, 2 Et senatus A. — 1, 3 Laudi B^ Laudis B^. —
2, 1 Laetae A. —
2, 2 Quia laudi F. — 3, 1 laudi F. —
4, 3 omnium (st. ovium) ACDE. —
8, 2 Adiit B\ Addit E. — 8, 3 Tenuit B\ —
10, 2 consentit E. —
11, 2 Unam
poenam paene CDE. — 13, 1 Haeres A. —
15, 1 Sitiam AB, Scitiam CDE,
Siriam F. —16, 2 Marris E. —
20, 2 invietus E. —
21, 1 gressus A. —
23, 3 elegit B^ E. —24, 2 Quod D. —
25, 3 Concessuri AE. —
26, 1 fremit
F. — 26, 2 Date mihi F.
Die Sequenz ist sichtlich Pariser Ursprunges xind fiir St. Viktor be-
stimmt; ob jedoch der groBe Victoriner Adam Verfasser sci, erscheint
nach manchen rhythmischen Unebenheiten recht zweifclhaft. Im
Strophenpaare 15 u. 16, 17 u. 18, ferner 21 u. 22, 23 u. 24 ist allerdings
Taktwechsel und auch verschiedener Versbau, wie das bei Sequenzen zum
Brauche gehort; aber es bleiben rhythmische Harten, wie sie dem Viktorincr
sonst nicht zugetraut werden (contribules 12, 3; Fid6 purgAt 15, 2; Morum
sil6t 16, 1; Martis ruit 16, 2; India distans 17, 1; Fidem firmat 18, 2; Et
vita6 18, 3); besonders arg ist der Widerstreit zwischen Wort- und \'cr8-
akzent im Strophcnpaare 23 u. 24.

3. Dc sanctis Apostolis.

Caeli solem imitantes, 2 Ortum solis et occasum,


In occasu triumphantes Quorum omnos ita casum
Ortum solis afferunt, Tcrrae fines refcrunt:
Petrum, Paulum et Andream 4 Ilerodes, gens pharisaca
Per Neronem, per Aegeam lacobis et in ludaoa
Roma, Patras perimunt; Binis vitam adimunt;

lolmnnes est segregatus, 6 Mauri trucidant MaUhaeum


Sic manens, ut est vocatus, Et Indi Bartholomatum
Ad Christi convivia; Et Philippum tScythia,
6 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

7 Thomam Indi, Ivdam Persae 8 Sic ascendunt caeli caelos,


Simonemque, sic diverse Ubi Ckristo fundunt melos,
Caeli caeloa penetrant; Nobis vitam impetrant.

Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 108C.


A. — Trop. et Prosar. ms. Parisiense Remense) saec. 13. Cod. Assisien. ( ?

695. B. — ms. Carnotense saec. 14.


JMiss. Cod. Oxonien. Misc. liturg. in.
344. C. — Miss. ms. Lemovicense saec. 15. Cod. Berolinen. Hamilt. 442. D. —
Miss. ms. Gemmeticense anni 1485. Cod. Rotomagen. 301. E. — Grad.
ms. Carmelitarum {Gallicura?) saec. 15. Clm. Monacen. 23 034. F. —
Prosar. ms. Caelestinorum Parisiensium saec. 14/15. Cod. Parisin. Mazar.
447. G. — ms. Montis
IVIiss. Michaelis saec. 15. Cod. Abrincen. 43. Ga.
S.
Miss. ms. Sarisburiense anni 1250. Cod. Mancunien. Crawfordcr.
lat. 24. H. — Prosar. ms. Cicestrense saec. 13. Cod. CoU. Univers. Oxonien.
148. J. — Chartular. ms. Dunelmense saec. 14. Cod. Londinen. Faust.
A VI. K. — Tropar. ms. Florianense saec. 11. ex. Cod. Vindobonen. 13 314.
add. saec. 13. L. — Sermonar. ms. Moguntinum saec. 14. Cod. Oxonien.
Laud Misc. 506. M. — ms. Strigoniense saec. 15. Cod. Salisburgen.
I\Iiss.
V I B 23. N. — Miss. ms. Chotesaviense saec. 14. Cod. Pragen. XIV C 3.
O. — Grad. ms. Franciscanum saec. 15. Cod. Pragen. I E 12. P.
Prosar. et Hymn. ms. Carmeli Senensis saec. 14. Cod. Senen. G III 2.
Q. — Grad. ms. Franciscanum Italicum saec. 14. Cod. Cantabrigien.
Add. 3027. R. — Grad. ms. Franciscanum Italicum saec. 14/16. Cod.
Roman. XX (Varia 290). — Miss. ms. FF. Minorum Gubbiensium saec. 14.
S.
Cod. Vatican. 4743. T. — ms. sec. consuetudinem Romanae Curiae
JMiss.
saec. 15. Cod. Beuronen. Ms. U. — Miss. ms. Augustino-Romanum
3.
Neapolitanum anni 1506. Cod. Vatican. Ottob. 221. V. — Pros. ms. Farfense
anni 1514. Cod. Roman. Farfen. 33. X. — Pros. ms. Carmelitarum Vilvor-
densium anni 1418. Cod. BruxeUen. 1135. Y. — Miss. ms. votivum Fran-
ciscanum saec. 14, Cod. Lucernen. Z. — Miss. ms. MeUtensium saec. 15.
3.
Cod. L. Rosenthal Monacen. n. Za. — Dazu kommt eine betrachtliche
s.

Anzahl gedruckter MissaUen, fast ausschUeUlich franzosischer Diozesen. —


CE-GaNPUXZ sind nicht koUationiert. Angemerkt seien die Lesarten
aus folgenden Friihdrucken: Missale Cenomanense impr. Parisiis 1494. — a.
Manuale Briocense impr. absque [1506]. — Missale Hispalense impr. b.
Hispali 1507. — Missale Bicterrense impr. Lugduni 1535.
c. d.
Caelos L; solem mittentes
1, 1 — 2 Et occasum Y, Sub occasum Q,
d. 1,
In occasum HLOS b c In occursum D. —d, 3 Ortus c; asserunt BDMS 1,
a b c; SoUs ortum adeunt O.' — SoUs ortum OSV, Trinum soUs T. —
2, 1
2, 2 una ita) M. —
(st. 3 Fines terrae LO2, Orbis terrae Recte fines T, d, c,
Terrae fructus — 2 Neronem et Aegeam LO — 3 Romae patres
b. 3, b. 3,
T. — Herodis
4, 1 a; et gens QS b; gens Hebraea QS; gens GaUlaea — d.
4, 2 lacobus HT; et ludaea atque ludaea MQ. — a,3 Vitam binis 4,
ADO. — Johannes ut est vocatus JTVY b
5, 1 ut reUgatus L, ut relegatus c,
O. — 2 Ab Epheso (In Ephesum LO) est translatus JLOTVY b
5,
— c.

5, 3 Ad caeU Y. — 2 Et fehlt Y; inde


6, Indi) — 3 Sitia DO (st. c. 6, b,
Asia V, Sinthia — ludam Perses 0. —
S. 7, 12 sic super se OY. — 7,
7, 3 Caesi caelos T. — 2 pangunt melos LO d, canunt Y. —
8, 3 Vitam 8,
nobis D; impetrent HO d.
Nach dem Strophenpaare 3 u. 4 fiigen LSTV b c d (B erst durch spatere
Hand) mit unwesentUcher Textverschiedenheit ein:
luda surgit in Matthiam, Cyprus surgit in doctorem
Dum ostendit eis viam Barnabam, dum eis rorem
Caelestis praeconii; Stillat evangelii.

Fiir e.n iihnliches Einschiebsel -Hahlt a den Platz nach Strophe 6;


es lautet:
Commune Sanctorum. De sanctis Apostolis.

Bamahas sanctus et iustua Apostolus efficitur


Igne grandi cst adustus, Matthias et eligitur,
Quia fidem praedicat. Ut sancta sors indicat.
Die gleichcn Quellen (mit Ausnahme von a) und auBerdem DJY bieten
nach Strophe 8 folgenden AbschhiB:
9 Marcus, Petrum imitatus, 10 Lucas, Pauli comes fidus,
Protopraesul immolatus Post prolatum duplex sidus
Est in Alexandria. Dormit in Bithynia.
11 His patronis 12 Ut queamus,
Vitae donis, Quod speramus,
Christe, nos accumula, Cernere per saecula.
Statt dessen findet sich in a folgender AbschluB:
Horum prece, Dei agne, 10 Christe, reos salva gratis
Leo fortis, luda magne, Et nos tuae claritatis
Munda nos a crimine. Fac conformes gloriae.

Die eigenartige Sequenz war weithin, aber doch in nicht sehr vielen
Diozesen verbreitet und hielt sich am meisten in Frankreich, wo auch
ihr Ursprung vermutet werden muB.

4. De sanctis Apostolis.

1 Dum suprema melodia 2 Chorus omnium sanctorum


Sonat dulcis harmonia, Laudibus apostolorum
Psallat vox angelica. Cantat laeta cantica;
3 Verbum Dei incarnatum 4 Idolatria turbatur,
Clamat mundo esse natum Contra Christum inflammatur
Et probat miraculis. Et armatur iaculis.
5 quam mira haec sophia 6 Roma necat Petrum cruce,
Et quam nova caeli via! Paulum ense, et sic duce
Vincit, qui occiditur. Christo mundus vincitur.

7 Crucifigit per Aegeam 8 lacobum, natum Alphaei,


Patras occidens Andream, lacohumque Zcbedaei
Caedit Thomam India, Et Matthiam Syria,

9 Aethiopia Matthamm, 10 Simonem et Judam Persa,


India Bartholomaeum Barnabam Cyprus perversa,
Et Philippum Asia, Marcum Alexandria.

11 lohannes in Asia, 12 Uni Deo gloria,


Lucas in Bithynia Cuius pro victoria
In pace migrarunt. Sancti triumpharunt!

13 Et vos, fratres, vcris bonis 14 Intercedite pro nobis,


Locupletes, caeli donis, Ut consortes simus vobis,
Apud thronum gratiae Coheredes ffloriae.

Miss. ms. Soproniensc anni 1363. Cod. Musaei Hungarici 91. A. —


Miss. ms. Pragense sa<^c. 14. Cod. Muaaei Hungarici 1>2. B. - Miss. ms.
Olomuccnse sacc. 14. Cod. S. lacobi Bruncn. 13. C. —
Miss. ma. S. lacobi
8 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Brunensis saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 9. D. — Miss. ms. Pelsinense


saec. 15. in. Cod. Musaei Bohemici XV A 8. E. —Miss. ms. S. Georgii
Budinensis saec. 15. Cod. Mus. Bohem. XIII F 12. F. —
Miss. ms. Alto-
vadense saec. 15. Cod. Altovaden. 17. G. —Cantuar. ms. S. Clarae Crumlo-
viensis saec. 15. ex. Cod. Pragen. XII A 17. H. —Grad. ms. S. Georgii
Pragensis saec. 16. in. Cod. Pragen. VII A 13. J. — Grad. ms. S. Castuli
Pragensis saec. 16. in. Cod. Pragen. VI B 24. K. —Collect. ms. Eremitarum
s. Augustini Vindobonensium saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 5094. L. —
Miss. ms. Puppinganum saec. 15. Cod. Lincen. P p 25. M. — Miss. ms.
Pataviense saec. 15. Cod. Florian. XI 385. N. — Grad. ms. Inticense
sa/CC. 14/15. Cod. Inticen. 60 (VII a 7). O. —Grad. ms. Aquileiense saec.
15. Cod. Archiep. Utinen. Fol. 34. P. — Prosar. ms. fratris loach. Cuntz
dictum ,,Branderi" Sangallensis anni 1507. Cod. Sangallen. 546. Q. —
Prosar. ms. S. Petri Salisburgensis anni 1603. Appendix ms. ad Miss.
Romanum impr. Venetiis 1513. Cod. Petrin. S. II 14a (IV F). R. —
Missale
Olomucense impr. Nurnbergae 1499. S. — Varianten aus HQS sind uber-
gangen.
1, 1 Cum suprema MP; Dum superna N, Dum trophea A. — 1, 2 Sonet
DFGKNP. — 1, 3 u. 2, 3 umgestellt B; 1, 3 Sonat B. —
2, 1 sanctorum
omnium C. — 2, 3 Cantant A, Canet B, Canit R, Canat EFJKP. —
Str. 3
u. 4 umgestellt D. — 3, 1 Dei Deo natum R. —
3, 2 Clamant CR; Mundo
clamat B. — —
3, 3 probant CGO. 4, 1 Idolatra M, Idolatriae J; turbantur
BGELJMNO, perturbantur R. —4, 2 inflammantur BKNOR, inflectantur G.
— 4, 3 armantur BEGKMXOR. — 5, 2 quam PR. —
5, 3 Vicit R. —
5, 3 u. 6, 3 umgestellt B. — 6, 1 negat F, negans B. —
6, 2 ensis ABO. —
6, 3 subditur (st. vincitur) B. — 7, 1 Crucifige B, Crucifigis F, Crucifigi
ADLO. — 7, 2 occidit CGNP, occidans L. —
7, 3 ist 9, 3 und 8, 3 ist 7, 3
in GP. — 8, 3 Scythia L. — Str. 9 u. 10 umgestellt EFL. —
11, 1 lohannem
O. —11, 2 Lucam O; Bethania M, Britannia FGOP. —11, 3 migraverunt
EGR. — 12, 2 per victoriam R.— 12, 3 triumphaverunt DER. —
13, 1
Sic nos R; patros AKXR; veri solis N, bonis veri CG, vere bonis P, veri
boni R. — 13, 2 Locupletes simus doni R. —13, 3 Apud chorum E; Co-
heredes gratiae R, Ante thronum gratiae N. — 14, 2 vobis fehlt G. —
14, 3 Coheredis G; gloriae (st. gratiae) N; Apud regem gloriae R.
Das Gebrauchs- und daher auch Ursprungsgebiet der Sequenz liegt
offenbar in bdhmisch-mdhrischem (oder ungarischem) Lande, von wo sie
dann sparUch in benachbartes Grenzgebiet drang. Laut Repert. Hymn.
Chevaliers findet sie sich aber auch im ,,Cod. Parisin. Maz. 235" —416 (235),
also im Miss. ms. Cluniacense (S. Martini de Campis) anni 1408. —
Zum
„PsaUat vox angelica" (1, 3) vgl. Strophe 2 der Sequenz „Stola regni'^
(Nr. 1).

5. De sanctis Apostolis.

1 Cuius laus secundum nomen, 2 Et in universa terra,


eius est et gloria qua sua iudicia

3 Timet reus iudicandus i Amat iustus liberandus


teste conscientia, eius sola gratia;

5 Haec tamquam abyssus multa 6 Sed de Deo natus Deus,


sunt inscrutabilia Dei sapientia,

7 Nos ex alto visitavit 8 Factus bomo, qui narravit


et venit in propria, nobis baec et alia,
Commmie Saiictovum. De sanctis Evangelifltis.

9 Quac latobant iii figuris 10 Sublimavit dignitate,


occulta mysteria. praefecit potentia,
Stulta quoque nmndi Deus Qui ubique praedicarent
et contcmptibilia eius testimonia.

11 Hi sunt caeli continentes 12 Hi sunt nubes, unde manat


secreta caelestia; doctrinarum pluvia;
13 Hi sunt templi fundamenta, 14 Sunt bases atque columnae,
sunt portae, sunt atria; quibus stat ecclesia;

15 Sunt lux mundi, verbo, vita 16 Sunt sal terrae, condientes


illustrantes omnia; morum temperantia;

17 Sunt pastores, populorum 18 Sunt doctorcs, subditorum


servantes ovilia; exercentes studia.

19 Horum ergo flagitemus 20 Ut cum ipsis gloriemur


omnes patrocinia. in caelesti patria.

Miss. ms. Pictaviense saec. 15. in. Cod. Pictavien. 43. A. Miss. —
ms. Cenomanense saec. 15. Cod. Cenomanen. 353. B. —
Grad. ms. Con-
stantiense ( ?) sacc. 15. Cod. Doneschingan. 884. C. CoUect. ras.—
liturgicum saec. 16. in. Appendix ad Missale Sagiense impr. 1500 (in
Biblioth. Sangenovefiana Parisiensi). D. —
Missale Pictaviense impr.
Parisiis 1498. E. —
Graduale Cenomanenae impr. Parisiis 1515. F,
1, 1 Huius E. —
9, 1 latebat F. —
9, 3 quoque mondi D. 11, 2 —
Secreta mysteria C. —
15, 1 verbo vitae D. —
Schema und wohl auch
Melodie, freilich in langerer Durchfiihrung, wie ,,0 beata beatorum''^
(Nr. 14). Ursprungsstatte sichtlich Frankreich, worauf der Gebrauch
beschrankt blieb; ist nur fiir Poitiers u. Le Mans nachweisbar, wenn wir
von der Quelle C absehen, die aber moglicherweise ebenfalls aus Frankreich
stammt. Andernfalls ist anzunehmen, dalJ die Sequenz ganz vereinzelt
in die nahe Konstanzer Diozese drang. —
Die von Mone (II I, 60) einzig
verwendete u. nicht naher bezeichnete Quelle ist offenbar C; sie gehort
ins 15., nicht ins 14. Jahrhundert.

6. Dc sanctis Evangclistis.

1 Plausu chorus laetabundo 2 Voce quorum salus fluxit,


Hos attollat, per quos mundo Nox praecessit, ct illuxit
Sonant evangelia; Sol illustrans omnia.

3 Curam agens sui gregis 4 Quadri orbis ad nicdclam


Pastor bonus, auctor legis, Formani iuris ct cautclam
Quattuor instituit, Pcr quos scribi voluit.

5 Circa theraa generale 6 Quos designat in propheta


Habet quisquc spcciale Forma ])ictus sub discreta
Stili privilcgium; Vultus animalium.

7 Pellens nubem nostrae molis 8 Supra caelos dum consccndit,


Intuetur iubar solis Sinu patris deprchcndit
loJuinnes in aquila; Natum antc saccula.
10 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

9 Os humanmn est Matthaei 10 Cuius genus sic contexit,


In humana forma Dei Quod a stirpe David exit
Dictantis prosapiam, Per carnis materiam.

11 Rictus bovis Lucae datur, 12 Ara crucis mansuetus


In qua forma figuratur Hic mactatur, sic et vetus
Nova Christus hostia; Transit observantia.

13 Est leonis rugientis 14 Voce patris excitatus


Marco vultus, resurgentis Surgit Christus laureatus
Quo claret potentia; Immortali gloria.

15 His quadrigis deportatur 16 Paradisi haec fluenta


Mundo Deus, sublimatur Nova fluunt, sacramenta
Istis archa vectibus; Quae irrorant gentibus.

17 Non est domus ruitura 18 Glorietur in hac domo,


Hac subnixa quadratura, Qua beatus vivit, homo
Haec est domus Domini; Deo iunctus homini.

Trop. ms. Florianum saec. 11. ex. Cod. Vindobonen. 13 314. A. —


Miss. ms. Florianum saec. 12. Cod. Florian. III 208. B. —
Miss. ms.
Florianum saec. 13. Cod. Florian. III 209. C. —
Pros. ms. Secoviense saec. 12,
Cod. Graecen. 1584. D. —Miss. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen.
479. E. — Grad. et Sacrament. Cremifanense anni cr. 1151. Cod. Sutt-
gardien. Bibl. fol. 20. Ea. —Grad. ms. Pataviense ( ? Augustanum) saec. 12.
Cod. Oxonien. Miss. liturg. 354. F. —
Grad. ms. Pataviense saec. 13. Cod.
Hilarien. 148. G. —
Miss. ms. Pataviense saec. 14. Cod. Zwettlen. 229. H. —
Miss. ms. Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1786. J. Pros.—
ms. Pataviense saec. 15. (coniunctum cum Miss. ms. Zwettlensi saec. 14.)
Cod. Zwettlen. 198. K. —Grad. et Miss. ms. Glattense saec. 13. in. Cod.
Muro Griesen. membr. 7. L. —Trop. ms. Wingartense saec. 13. Cod.
Stuttgardien. I Asc. 95. M. — Grad. ms. Arnoldi Aquisgranensis saec. 13.
Cod. Aquisgranen. XII. N. — Grad. ms. Benedictinum (postea Caesariense)
saec. 13. Clm. Monacen. 7919. O. —
Miss. ms. Admuntense saec. 13/14.
Cod. Admunten. 751. P. —Grad. ms. Montis S. Mariae saec. 13/14. Cod.
Guelfenbyteran. 542 (Helmst. 502). Q. —
Miss. ms. Hospitalense saec. 14. in.
Cod. Paulan. 27. 3. 19. (Hosp. memb. 49). R. —
JVIiss. ms. Hospitalense

saec. 14. Cod. Paulan. 27. 2. 18. (Hosp. memb. 62). S. —


Grad. ms, San-
gallense saec. (12. et) 14. Cod. Sangallen. 343. T. —
Officia ms. cum Pros.
Constantiensi saec. 13/14. Cod. Sangallen. 472. U. —
Pros. ms. Con-
stantiense saec. 14. Cod. Carolsruhan. Aug. CCIX. V. —
Miss. ms. Con-
stantiense saec. 14. Cod. Engelbergen. 7. W. —
Miss. ms. Augustanum
saec. 14. Cod. Vatican. Palat. 503. X. —
Miss. ms. speciale PoUinganum
saec. 15. in. Chn. Monacen. 11 311. Y. —
Miss. ms. Salisburgense saec. 15.
Cod. SaUsburgen. V 1 A 11. Z. —
Miss. ms. SaUsburgense anni 1476. Cod.
Salisburgen. V 1 A 12. Za. —
Miss. ms. Secoviense adaptatum dioecesi
SaUsburgensi saec. 14/15. Cod. SaUsburgen. V 3 B 20. Zb. —
Miss. ms.
Strigoniense (? Ultramontanorum) Saec. 15. Cod. SaUsburgen. V 1 B 23. a. —
CoUect. ms. Pragense saec. 14. Cod. Admunten. 717. b. —
Miss. ms. Bohemi-
cum saec. 14. et 15. Cod. CampoUUen. 13. c. —
Miss. ms. Aquileiense saec. 15.
Cod. Venet. L III. CXXV. d. —
Miss. ms. Civitatense saec. 14. Cod.
Civitaten. 80 (13). e. —
Pros. ms. Farfense anni 1514. Cod. Roman.
Farfen. 33. f.
Commune Sanctorum. De sanctis Evangelistis. J[l

Trop. nis. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 195. g. —


Miss. nis. Parisiense (postea Sorbonnae Parisien.) saec. 13. ex. Cod. Parisin.
15 615. h. — (Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. i). —
Grad. ms. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. k. CoUect. —
ma. Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. I. Miss. ms.—
5. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 197. m. Trop. —
et Pros. ms. Claromontense saec. 15. Cod. Claromonten. 57. n.
Ferner die gedruckten Missalien (15. u. 16. Jahrh.) von Augsburg,
Agram, Konstanz, Eichstadt, Freising, Olmiitz, Passau, Salzburg, Gran,
Koln, Lausanne (also gleiche Gebiete wie bei den Hss.) und jene vielcr
franzosischer Diozesen, niimlich: Miss. Andegaven., Belvacen., Bituricen.,
Constancien. (Coutance), Engolismen., Fontisebralden., Gratianopolitan.,
Maioris Monasterii, Parisien., Redonen., Tharentasiense. Etwaige —
Varianten aus diesen gedruckten Quellen und jene aus EEaFMOTUVWY —
a c e f i sind nicht verzeichnet.
1, 1 Psallat chorus corde mundo h n. —
1, 3 Sonat J. —
2, 1 Voce
patris salus H. — 2, 2 Nos G; recessit NQ g' - 1 n (praecessit =
ist voriiber-
gegangen, verschwunden; dies die lectio difficilior u. best verbiirgte). —
4, 1 medela H. — ^4, 2 cautela H; ad cautelam B. —
5, 1 Cura n, Tura K. —
6, 1 Quod Q g n, Hos L. — Str. 7 u. 8 umgestellt g n. —7. 3 ut (st. in)
aquila n. — 8, 2 comprehendit g h i k n. —
Str. 13 u. 14 vor Str. 9 gestellt
g k 1 n. — 11, 1 Ritus BDHLP b, Victus J. —
11, 2 In quo G. —
12, 2 Sic
D, Est mactatus b, Dismactatur L; mactatus BCDP. —Str. 11 u. 12 um-
gestellt D. — 13, 3 Quod L; claro J. —14, 1 suscitatus R. — 14, 3 Immor-
talis L? — Str. 15 u. IG umgestellt D^ k 1 n. —
15, 1 reportatur g. —
15, 2 Mundi D; sublevatur Q. —
15, 3 His arcana mentibus L. —
16, 1
Paradisi effluenta h k n. — 16, 2 Nova pluunt h k n. — 16, 3 Quae
descendunt caelitus h k n. — 17, 2 fehlt Q. —
18, 1 Gloriemur ghkin. —
18, 2 beate g h k 1 n; vivet N
b.

Im Codex Oxonien. lunius 121. saec. 13. wird als Verfasser genannt

Richardus archiep. Cantuariensis (1171 1184). Schon das Alter der
Hs. A und dis Art der Verbreitung unserer Sequenz zeigt die Unhaltbar-
keit dieser Angabe. Ebensowenig darf Adam von S. Victor noch irgendwio
in Betracht kommen. Die formvollendete Sequenz ist ein siiddeutsches
Produkt, das, vom Chorherrnstifte Sankt Florian in Oberosterreich aus-
gehend, bis nach Norditalien und durch Bayern und die Schweiz nach
Frankreich vordrang. Wie bedcutungsvoll dicses fiir die Geschichte der
Sequenzdichtung und fiir die Bewertung der Diohtkunst des groBcn
Viktoriners Adam ist, erIautertdasVorwort(S. VIII). Naoh(Taur/or(Q<]uvrcs
po6tiques d'Adam de Saint-Victor', p. 269) muB die Scquenz sich in der
Quelle i vorfinden; dic Zuverliissigkeit der Angabe kounte ich zurzeit
nicht nachpriifen, mochte sie aber stark bezweifeln.

7. De sanctis ETang:elistis.

1 lucundare, plebs fidclis, 2 Est Johannos testis ipsi


Cuius pater est in caelis, Scribens in apocalypsi:
Recolcns Ezcchielis ,,Vere vidi, vere scripsi
Proplietae pracconia; Vera testimonia".

3 Circa thronum luaicstatis 4 Formam prjmum a(]uilinam


Cum spiritibus bcatis Et sccundum lconinani,
Quattuor divcrsitatis Sed humauam et bovinam
Astant animalia: Duo gcnmt alia.
12 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

5 Formae formant figurarum 6 Hi sunt Marcus et Matthaeus,


Formas evangelistanim, Lucas et, quem Zebedaeus
Quorum imber doctrinarum Pater misit tibi, Deus,
Stillat in ecclesia; Dum laxaret retia.

7 Formam viridant Matihaeo, 8 hums bos est in figura,


Quia de Deo,
scripsit sic Ut praemonstrat in scriptura
Sicut descendit ab eo, Hostiarum tangens iura
Quem plasmavit, liomine. Legis sub velamine.

9 Marcus leo per desertum 10 Sed loJiannes ala bina


Clamans rugit in apertum, Caritatis aquilina
Iter fiat Deo certimi, Forma fertur in divina
Mundum cor a crimine. Puriori lumine.

11 Quattuor describunt isti 12 Natus homo declaratur,


Quadriformes actus Christi Vitulus sacrificatur,
Et figurant, ut audisti, Leo mortem depraedatur
Quisque sua formula: Et ascendit aquila.
13 Ecce, forma bestialis, 14 Currunt rotis, volant alis:
Quam scriptura prophetalis Visus sensus spiritali^
Notat, sed materialis Rota gressus est aequalis,
Haec est impositio; Ala contemplatio.

15 Paradisus his rigatur, 16 Fons est Christus, hi sunt rivi,


Viret, floret, fecundatur; Fons est altus, hi proclivi,
His abundat, his laetatur Ut saporem fontis vivi
Quattuor fluminibus; Ministrent fidelibus.

17 Horum rivo debriatis 18 Horum trahat nos doctrina


Sitis crescat caritatis, Vitiorum de sentina
Ut de fonte Deitatis Sicque ducat ad divina,
Satiemur plenius; Ab imo superius.

Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086. A.


— CoUect. et Prosar. ms. abbatiae Cistercii saec. 12/13. Cod. Londinen.
Add. 15 722. B. — CoUect. ms. Gallicum (Jacobi Dogimon) saec. 13. ex.
Cod. Londinen. Egert. 274. C. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13/14. Cod:
Parisin. Arsen. 110. D. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin.
Arsen. 197. E. — Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin.
Arsen. 608. F. — Grad. ms. Rotomagense saec. 14. Cod. Parisin, 904. G. —
Procession. ms. Gellonense (S. Guilehni de Deserto) saec. 14. Cod. Mon-
pessulan. Mus. Fabr. 20. H. —
Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin.
830. J. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Bruxellen. 6068. K. —
Miss.
ms. Sangenovefianum saec. 15. in. Cod. Sangenovefian. 91. L. —
Trop.
et Pros. ms. Claromontense saec. 15. Cod. Claromonten. 57. M.
Miss. ms. Sarisburiense (Londinense?) saec. 13. ex. Cod. Parisin.
Arsen. 135. N. — Trop. ms. S. Patricii Dublinensis anni 1352. Cod. Canta-
brigien. Add. 710. O. — Pros. ms. CerneUense saec. 14/15. Cod. Cantabrigien.
Ll 1 10 (Pars III). P. — Miss. ms. Leodiense saec. 15. Cod. Vatican. 3808. Q.
— Pros. ms. Carmelitarum Vilvordiensium anni 1418. Cod. Bruxellen.
Commune Sanctorum. De sanctis £vangelistis. 13

11 359. R. —
Miss. ms. Traiectense saeo. 15. Cod. Monasterien. 347 (41). S. —
Miss. ras. Traicctense saec. 15. Cod. Mediolanen. Brera XIV 12. T. AE —
Grad. ras. Traiectense anni cr. 1540. Cod. Bruxellen. 4767. U. Miss. —
ms. S. Pancratii Leidensis saec. 15. Cod. Parisin. Arsen. 160. V.
Grad. Cranenburgense anni 1340. Cod. Cranenburgen. s. n. X.
ras. —
Grad. ms. Vredensis saec. 15. Cod. Vreden. Lit. 2. Y.
S. Felicitatis —
Hymn. et Pros. ms. Dionysii Menger Emraeramensis saec. 15. ex. Clm.
Monacen. 14 667. Z. —
Grad. ms. Calcariense saec. 15. Cod. Calcarien.
G. 1. a. —
Grad. ras. Nottulnense saec. 15. Cod. Nottulnen. Ms. liturg. 3. b.
— Grad. ras. Lonense saec. 15. Cod. Lonen. s. n. c. Grad. ms. Frecken- —
horstense anni 1530. Cod. Freckenliorsten. s. n. d. Grad. ms. Francisca- —
num Italicum saec. 14/15. Cod. Roman. XX (Varia 290). e.

Hinzu kommt eine Unsumrae von gedruckten Missalien franzosischer,


deutscher, belgischer und schwedischer Diozesen. Die Varianten aus
zweien seien vermerkt: Missale Auxitanum impr. Papiae 1495. f. Missale —
Upsalense irapr. absque [Holraiae ca 1487]. g. — Nicht verglichen sind
DJPT-XZ-c e.

2, 1 testis Christi (st. ipsi) Q. —


2, 2 Dicens AGKSY. 2, 3 vidit —
vere scripsit Y g. — Str. 2umgestellt KL.
u. 3 —
3, 1 Ante thronum R, —
Primum
4, 1 —
forraara BS; priraam KL. Str. 4 ist in entstellt: Primum R
formam leoninam/Et secundum vitulinam/Tunc et aquiUnam. — 5, 1
Formara formae C. — 5, 2 Formans G. —
3 Quibus imber
5, g, ACGKLY
Per quas iraber B, Quorura et imber R. —
6, 3 Tibi pater misit KLM,
Misit pater tibi f, Pater tibi misit g. —
6, 4 Cum f laxavit C, laxantur R.
;

7, 1 Forraam primam B. —
7, 2 scribit KL. —
7, 4 Quem formavit S,
hominem SY. —
8, 2 Quem praetendit BKS; praemonstravit f; in pictura
K. —8, 3 frangens (st. tangens) B. —
Str. 8 u. 9 umgestellt BR. 9, 4 —
Mundans M. —
10, 1 Est Tohannes BORS. —
10, 3 ad divina C, vi divina Y,
— Str. 11 u. 12 nach Str. 14 gestellt KL. —
11, 3 Sed g; figurat d f. ORY —
12, 1 Homo natus B. —
12, 3 depraecatur f. GM —
12, 4 Sed g; descendit
G. — 13, 3 Vocat K. —
14, 2 Lux est visus discretali S, Visus lux est discre-
talis QRY, Visus sensus discretalis G
g, Visus quoque decretalis C. —
14, 3 fehlt A; Rota sensus litteralis QRSY. —
15,2 Vires flores G; decoratur
M. — 15, 3 abundet f. —
16, 1 Christus fons est SY. 16, 3 Et G; Ut —
de fonte Dei vivi A. —
16, 4 Ministrant G, —
Str. 17 u. 18 uragestellt
AKLMQ f. —
17, 3 fonte pietatis GRSY, —
17, 3 sq. in KLQ: Ut supernae
claritatis/Perfruamur gaudiis. —
18, 1 trahit OS. 18, 3 sq. in KLQ: —
Ne morte repentina/Damnemur cum impiis.
sic
Inhalt und Forra dieser einst so beliebten Sequenz sind so vortrefflich,
daB Gautier sehr wohl in Adam von St. Viktor den Urheber vermuten
konnte. Indessen, schon der 6f tere Mangel der Ziisur nach dem 2. Trochiius
(1, 3; 2, 2; 3, 2; 3, 4; 5, 2 usw,) zwingt zum Aufgeben dieser Vermutung,
Wohl aber wird Frankreich die Ursprungsstatte sein. Von der Melodie —
sind 3 Formen iiberliefert: die eine in FNORTUX, die andere im Cod,
Brander von St. Gallen, die dritte als die Singweise von ,,V€rbum bomim
et suave^\ allerdings in erweiterter Form, in E u. H. Man boachte, daB —
von Deutschland nur der nordwestlichc Teil (Diozese Miinster) diese Dich-
tung aufnahm,

8. De sanctis Eyangclistis.

1 Ortum sacrum tui, Christe, 2 Haereticonim sophistae,


Scripserunt evangelistae, Philosophi vel artistac
Quorum totus orbis iste Stupent, quorum dogma triste
Scripturis instruitur, Per eos oliditur,
14 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Ad firmandum cor sincerum 4 Per figuras facierum,


Plebem rudem atque clerum Quas vidit una dierum
Sacrarum profunda rerum Propheta per lumen verum,
Quos scripsisse legimus. Designari novimus;

Humana Levi, bovina 6 Tres primi contemplando legem


Lucam, Marcum leoninai Hominem, hostiam, regem,
Sed lohannem aquilina Agnum, qui redemit gregem,
Designavit proprie. Ostendunt egregie.

Omnes aquila transcendit, 8 Horum verbo salutari


Dum ad divina conscendit Fide firmi, Deo cari
Et, sicut erat, ostendit Mereamur gloriari
Verbum in principio. Cuni eis in gaudio.

Missale [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. A. Missale -



[Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. B. —
Missale Pictaviense
impr. Parisiis 1526. C. —
ilissale Parisiense impr. Parisiis 1585. D. —
6, 1 zeigt eine iiberschiissige Silbe; vielleicht ist Tres zu tilgen. Die —
auBerst geringe Verbreitung der relativ jungen Sequenz entspricht ihrem
geringen Werte; sie stammt wohl von einem franzosischen Franziskaner. —
Man beachte, daB Xeale in seiner Sequenzenausgabe den Text von C be-
liebig geandert hat.

9. De sancto Martyre
imprimis sancto Thoma Cantuariensi.

1 Spe mercedis et coronae 2 Morte Christum imitatus,


Stetit martyr in agone Fide firmus et firmatus,
Ad mortem oboediens, Firmo gressu gradiens.
3 Furit furor militaris, 4 Quem occidunt saevientes,
Ut vir sacer sacris aris Introducunt nescientes
Immoletur hostia; Ad aeterna gaudia.
Christi fortis hic athleta, 6 Ut sit salus infirmorum
Qui subire mente laeta Et medela peccatorum,
Mortem non abhorruit; Gratiam promeruit.
Caeci, claudi, 8 Non est morbus,
surdi, muti quem non curet,
Sunt ad usum restituti Dum morborum non obduret
Divina clementia; Tarda diffidentia.

9 Hostes Christi Christo cedunt, 10 Ergo martyr invocetur,


Signa signis dum succedunt Ut per eum nobis detur
Argumenta fidei. Ad superna provehi.
Miss. ms. monasticum Moguntinum saec. 13. Cod. Vindobonen.
Rossian. VIII 120. add saec. 13. A. —
Trop. et Grad. ms. S. Thomae
Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien. s. n. B. CoUect. ma. —
Germanicum saec. 13. Cod. Turicen. C. 58 (275). C. —
Grad. et Miss. ms.
Castii Tirol saec. 12. Cod. Ambrasien. CN 160. add. saec. 13. T>. Grad. —
ms. Aquileiense saec. 13. Cod. Rossian. VIII 18. E. —
Grad. ms, S. Petri
Commune Sanctorum. De sancto Martyre. 15

Rosacensis saec. 13/14. Cod. Archiep. Utinen. Oct. 2. F.— Trop. ms. Sangallense
saec. U/12. Cod. Sangallen. 375. add. saec. 13. in. G. —
Trop. ms. San-
gallense saec. 11. Cod. Sangallen. 376. add. saeo. 13. H. —Trop. ms.
Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 378. add. saec. 13. J. — Trop. ms.
Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 380. add. saec. 13. K. — Trop. ms.
Sangallcnse saec, 11. Cod. Sangallen. 382. add. saec. 13. L. — Grad. ms.
Sangallense saec. 13. Cod. Sangallen. 379. La. — Hyran. et Prosar. ms.
Sangallense saec. 15. Cod. Sangallen. 377. Lb. — Miss. ms. Civitatense
saec. 14. Cod. Civitaten. 80 (13). M. — Miss. ms. Hospitalense saec. 14. in.
Cod. Paulan. 27. 3. 19. (Hosp. memb. 49). N. — Miss. ms. Augustanum
saec. 14. Cod. Vatican. Palat. 503. O. — Grad. ms. Augustanum saec. 14,
Clm. Monacen. 3906. P. — Miss. ms. festivum Pragense saec. 14. Cod.
Salisburgen. V 2 E 51. Q. — I\Iiss. ras. Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindo-

bonen. 1786. R. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Zwettlen. 207.
Ra. — Miss. ms. Admontense anni 1485. Cod. Admonten. 692. S. —
Miss. ms. Monstrolense saec. 15. Cod. Semin. Brixinen. 47 (C 5). T. —
Miss.
ras. Brixinense saec. 15. Cod. Vindobonen. 1782. U. —
Miss. ras. Salis-
burgense anni 1490. Cod. Vindobonen. 1778. V. — Pros. ms. Lunaelacense
saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. X. — Miss. ms. Scaphusiense ( ?) saec.
15. ex. Cod. Turicen. Rhenov. 9. Y. — Grad. ras. Buchoviense (dioec.
Constantiensis) saec. 15. Cod. Brigantin. F. Z. — Pros. ras. Faifense
anni 1514. Cod. Roman. Farf. 33. Za.
Trop. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. add. saec^ 13. a. —

Miss. ms. Beccense ann. 1260 72. Cod. Parisin. 1105. b. — Miss. ras.
S. Cornelii Compendiensis saec. 13/14. Cod. Parisin. 16 823. e. — Collect.
ms. Lirense saec. 12. Cod. Ebroicen. 17. add. saec. 13/14. d. — Miss. ras.
Ambianense saec. 15. Cod. Taurinen. D I 7. e. —Miss. ras. Senonense
saec. 15. Cod. Parisin. 864; f. — Miss. ras. Sarisburiense (Londinense ?)
saec. 13. ex. Cod. Parisin. Arsen. 135. g. — Trop. ras. S. Patricii Dubl.aensis
anni 1352. Cod. Cantabrigien. Add. 710. h. —
Dazu die raanchen gedruckten Missalien des 15. u. 16. Jahrh., bei
denen zu beachten ist, daO, soweit sich dieses erraitteln lieB, dem einzigen
englischen Missale von York und den 5 Missalien jranzosischer Diozesen
(namlich von Araiens, Beauvais, Besan^on, Evreux u. Sens) nicht weniger
als 22 deutscher Diozesen gegeniiberstehen; also ungefiihr das gleiche Bild
der liturgischcn Verbreitung wie bei den handschriftlichen Quellen, wohl
ein Fingerzeig fiir die Ursprungstatte der gehaltvollen und technisch
musterhaften Sequenz. Zum Vergleiche seien herangezogen Missale :

Ultramontanorura irapr. Veronae 1480. 1. — Missale Bisuntinum impr.


Salini 1485. k. — Missale Eboracense impr. Rothoraagi s. a. [1509]. I. —
Im iibrigen sind nicht verzeichnet die Varianten aus LaLbQUVXYZ b o f.
Str. 1 u. 2 fehlen k; daher im Repert. Hymnol. Nr. 6667 der Sequenzen-
anfang: Furit furor railitaris. — 1, 2 Stetit Thomas BD-MP d 1. —
2, 1 Mortem Christi C. — 2, 2 sed firmatus 1. —
2, 3 graditur i. —
Str. 3
u. 4 uragestellt i. — 3, 2 Sic vir i, Dum vir D; Ut hic sacra d, Ut vir sacra 1,
Ut vir sanctus C. — 3, 3 Imraolatur D. — Str. 4 u. 5 umgestellt B. —
4, 1 occidunt et scientes B-EM-PRaST i k 1, conscientes F. —4, 3
aeternam gloriam i, regna caelestia a. — 5, 1 Christi felix ABCG-LOPST
e g li. —5, 2 subiit A.— 5, 3 obhorruit HJKP k. —
6, 1 sit laus M; in-
firmorum salus li. — 6, 2 languidorum I. — Str. 7 u. 8 umgestclItCNRaS. —
7, 1 surdi claudi a 1. — 7, 3 potentia P. — 8, 2 Si morbosum GJKL, Si
non morbosum S, Dum morbosque i; oburet M, obturet D. —8, 3 Tanta
B I, Gravis GHJKL. — 9, 1 cedant A d, ccdat D, credunt ST. — 9, 2 suc-
decant AD d. — 9, 3 Argumento GHJKLOPRRa, Ad augraonta D. —
10, 3 Ad aetcrna A-DG-L a d e. — Nach Str. 10 fugen ABCO e noch bei:
Ad caeli palatium / Tuura noa solaciura / Relevet, o pie. Statt dessen
in P: Amen dicat omnis ecclesia.
16 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Schema ist „Hodiernae lux diei"' (54, Nr. 219). Rhythmus, Reim
und Zasur sind stets genau beobachtet. Das Ursprungsjahr muB wohl
da altere Quellen die Sequenz nur als Nachtrag aus
ins 13. Jahrh. fallen,
dem 13.Jahrh. aufweisen. Der Dichter hat offenbar die Laurentius-
Sequenz „Stola iucunditatis" (54, Nr. 61) vor Augen gehabt; man vgl.
namlich den Anfang unserer Sequenz mit den dortigen Versen 1 u. 2 der
Str. 13:
Sudat martyr in agone
Spe mercedis et coronae.
Aber wo ist dieser Dichter zu suchen? St. Gallen kommt kaum in Be-
tracht, da es die Dichtung in seine Chorbiicher sofort gleichmaBig mit
Fehlern aufgenommen hat (vgl. 5, 1; 8, 2 u. 3; 9, 3; 10, 3). In Frankreich
fand, nach der liturgischen Verbreitung zu schlieBen, die schone Sequenz
wenig Interesse, und fast noch weniger in England, wahrend sie in den
siidlichen, aber anfangs auch nur in den siidlichen Ldndern deutscher
Zunge (abgesehen von QueUe B) von der Schweiz angefangen und durch
Bayem und Osterreich bis in Norditalien hinein vielerorts freundliche Auf-
nahme fand. Dort irgendwo scheint ihre Urstatte zu sein.

10. De sancto Martyre


vel Confessore.

1 Psallens Deo, Sion, gaude 2 Celebretur in hac die


Laeta voce, digna laude Famulatu plebis pie
Concinens praeconia; Martyris memoria.

3 Oret ipsum omnis homo, 4 Psalle, psalle, plebs devota,


Ut mereri lucis domo Puro corde, mente tota
Vitae possit praemia. Summa dans tripudia.
5 Ave, martyr pretiose, 6 Ferens nobisspem salutis
Sedis consors gloriosae, Lava labem a poUutis
Sanctis par in gloria; Mali data venia.

7 Foedae carnis luxus pelle 8 Funde preces pro peccatis,


Et purgato cordis felle Notam dele pravitatis
Deo nos concilia; Et mentem irradia.

9 Sana morbos et languores, 10 Placens Deo placa Deum,


Cura pestes et dolores Ne condemnet plasma reum
Et fuga daemonia; Carnis post exitia.

Miss. ms. Thierbacense saec. 14. Cod. Colmarien. 400. A. —


Oantion.
ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. B. —
Mies. ms.
Constantiense ( ?) saec. 14. Cod. Carolsruhan. Pm
14a. C. —
Miss. ms.
Sanblasianum saec. 15. Cod. Paulan. 25. 2. 2. (Blas. memb. 64). D. —
Miss. ms. Helveticum saec. 15. Cod. Muro- Griesen. chart. 159. E. —
Miss.
ms. Sangallense saec. 15. Cod. Sangallen. 337 b F. . —
Grad. ms. Offen-
burgense saec. 15. Cod. Engelbergen. 1. G. —
Miss. ms. S. Pantaleonis
Coloniensis saec. 15. Cod. Bruxellen. 355. H. —
Miss. ms. Praedicatorum
Vindobonensium anni 1477. Cod, Praedic. Vindob. 212 et 213. J. —
Pros.
ms. Cremifanense saec. 16/16. Appendix Miss. Romani impr. 1484. K. —
Prosar. ms. fratris loach. Cuntz dictum ,,Branderi" anni 1507. Cod.
Sangallen. 546. L. — Miss. ms. Hospitalis S. lohannis Hierosolym. in
Cominuue Sanctorum, De sancto Martyre. 17


Haarloni ann. 1485 1504. Cod. Haarlemen. niembr. fol. 1. M. Miss. —
nis. Traieotonse saeo. 15. Cod. Mediolanen. Brera AE XIV 12. N.
Miss. Specialo [Constantiense] impr. absque [Moguntiae cr. 1450]. O. —
Miss. Basilionse impr. [Basileae cr. 1480]. P. Miss. Basiliense impr. •

Basilioac 1488. Q. —
Miss. Sleswiccnse impr. in Sleswic 1486. R. Miss. —
Curionse impr. Augustae 1497. S. —
Miss. Constantiense impr. Augustac
1504. T. —
Miss. Argentinense irapr. Hagnoe 1520. U. BFJKLT sind —
nicht verglichen.
1, :} Concinans EGR, Concinnans M. — 2, 1 Celebrentur DHOPQ:
in hoc S, hac in R. —
2, 2 Famulatus O. —
2, 3 soUemnia (st. memoria)
DHOPQRS; fiir ,,Martyris" wird der Name des betreffenden Heiligen
eingesetzt. so in R: Clementis, in den anderen Quellen steht: NN. —
3, 2 dono AEHPS, dona U. —
4, 2 Corde puro R. 4, 3 Te summa ( !) S. — —
5, 1 Avo martyr vel confessor pretiose CHOPQS, martyr vel praesul usw.
AU; prctiosi ( !) O, generose R. 5, 2 fehlt D. — —
6, 1 Herens R, Gerens E. —
6, 2 Lave E. —
6, 3 Malis N, Mala M. —
7, 1 Feda P, Fode M, Cede E,
Scdc O. —
7, 2 purgatos CN; corde AE; velle OP. 7, 3 consilia H. — —
Str. 7 u. 8 umgestolit R. —
8, 1 pro pactantis (!) 0. 8, 2 Votam O; —
pravitatem N. —
9, 1 Lava morLos H. —
10, 2 Nec A; contemnet ES. —
10, 3 exiUa ER.
Scheina und Melodie: ,,Hodiernae lux diei" (AH. 54, Nr. 219). Mit
letzterer Sequenz hat diese alle Anfangsbuchstaben der vStrophen 2 10 —
gemeinsani; noch deutUcher zeigt sich die Abhangigkeit dieser von jener
in Str. 4. —
Die eigentliche Heimstatte diescr technisch und inhaltlicli
vollkommenen Dichtung ist das siidwestliche Deutschland, insbesondero
die alte groBe Konstanzer Diozese, von wo sie allerdings (scheinbar sprung-
weise) bis Utrecht vordrang. Man vgl. die ebenso vollendcte und den»
gleichen Gebiete entstammende Paulus-Sequenz ,.Pauhis Sio)i architectus'"
(weiter unten Nr. 281).

11. De sancto Martyic.

1 Salvatorem 2 Qui victoreni


Concordi lauclenius Christum Clementem in forti fccit
Mclodia, Agonia.

3 Vir virtute praeditus 4 Perstitit in acie


NuUi cessit penitus Pro corona gloriac
Sacvienti; Non marcenti.

5 Carnis lenocinia 6 Damna cum iniuriis


Mundi sprevit noxia Duxit pro doliciis
Blandimcnta; Et tormcnta.
7 Fontcm vitae siticns 8 Cuncta tulit patiens
Cucurrit non sentiens Ad Christi rcspicicns
Lacsionem; Passionem.
*.J Post triumphum habituni 10 Pro cuius dulcediuc
Et fcliccnx exitum Sacro doctus flamine
Pie reddit s{)iritum Duxit fuso sanguine
Redemptori, Dulce inori.
11 Martyr sanctissime, 12 Pugil fortissimc,
Flos fragrans intime Sis nobis, optimc,
Ad instar rosac pulchcrrimae, Tutor corporis ct aniniac.
Bl ume , Analocta HviiKii.. . |,\'. 1.*
18 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

]Miss. ms. Coloniense saec. 15. Cod. Londinen. Add. 11 435. A. —


Orad. ms. Coloniense (Nussiense) saec. 15. Cod. Mus. Archiep. Colonien.
VI 11. B. —
Grad. ms. S. Birgittae Coloniensis anni 1507. Cod. S. Martini
Colonien. 25, nunc in Semin. Coloniensi. C. —
Miss. ms. S. Pantaleonis
Coloniensis saec. 15. Cod. Bruxellen. 355. D. —
Grad. ms. Monasteriense
(Borkense) saec. 15. Cod. Borken. A 9. E. —
Grad. ms. Bocholtense saec. 15.
Cod. Bocholten. L. 6. F. —
Grad. ms. Ennigerlohense saec. 15. Cod.
Ennigerlchen. 1. G. —
Grad. ms. Clarholtense saec. 15. Cod. Westkirchen.
s. n. H. —Grad. ms. Fuchtorpiense saec. 15. Cod. Fuchtorpien. L II, J. —
Grad. ms. Nottulnense saec. 15. Cod. Nottulnen. Ms. liturg. 4. K. —
Grad. ms. Nottulnense saec. 15. Cod. Nottulnen. Ms. liturg. 5. L. —
Miss. ms. Herfordiense saec. 15. Cod. Berolinen. Fol. 443. M. Miss. —
ms. Prumieiise saec. 14. Cod. Berolinen. Fol. 427. add. saec. 15. N. —
Grad. ms. Calcariense saec. 15. Cod. Calcarien. G 1. O. Grad. ms. —
Calcariense saec. 15. ex. Cod. Calcarien. G 3. P. —
iliss. ms. Conventu.?
Generalis Teutonicorum aimi 1415. Cod. Mus. Zwollen. 749 (390). Q. —
Miss. ms. Noviomagense saec. 15. Cod. Mus. Noviomagen. I a Nr. 2. R. —
Jlissale Coloniense impr. Basileae 1487. S. —
Slissale Monasteriense impr.
Coloniae 1489. T. —
Missale Moneisteriense impr. Parisiis 1520. U. —
DFKLRT sind nicht verglichen.
1, 2 Laudemus concordi M; Deum (st. Christum) Q. 2, 1 Qui —
martyrem B. — 2 Beispielsweise ist ,,Clementem" gesetzt statt
2, in NN
den Quellen. —
2, 1 sq. lautet in M: NN
qui forti martyrem fecit, in N:
Vincentium qui forti etc, in Q: Georgium qui forti etc, in CS: Qui NN
iiiartyrem in forti etc —
2, 2 In forti NN
fecit E. —
3. 2 cesset A. —
4. 2 Restitit M. —
5, 2 spernit B. —
9, 3 Pio GOP.
Diese von Kehrein (Nr. 437) nur aus U
mitgeteilte Sequenz war von
Eannister in den AH
40, 131 einzig aus M
als Ineditum vorgelegt, offe^bar
infolge des veriinderten Anfanges. Schon um die liturgische Verbreitung
kiar erkennen zu lassen, die auf das Gebiet C dln-Mujister als Ursprungs-
statte (von dort Ubergang ins holldndische Grenjsland) hinweist, schien
eine Neuauflage aus den zahlreichen Quellen angezeigt. Melodie; —
Laetabundus.

12. De sancto Martyie.

Mentis piae 2 lerarchiae


Fropulso nubilo Nimirum gaudia
Harmoniae Agoniae
Cordis in iubilo Martyrum gloria
ProrumpantuT Cumula ntur

Rubricatis 4 Sui cursus


Armis conspicui, Gaudent victoria,
Superatis ^ Sed plebs rursus,
Hostibus strenui Cum iam in gloria
Bellatores Sunt victores.

In tormentis 6 Nam dilecti


Puncti crudeliter, Regis palatio
Blandimentis Sunt protecti
Uncti nunc leniter Spreto solacio
Gaudent rite; Brevia vitae.
Coniinuiie Sanctoruni. Do sancto Martyro. 19

7 His coniungi 8 Hac in die


Martyr cgrcgius Nobis propitius
Vult et pungi, Sit Mariae
Regnet ut socius Dilectus filius
Teste nece. Sua prece.

Miss. ms. Mosaetraicctinum saec. 15. Cod. Haagen. J 10. A. —



Prosar. nis. Ravennatense ann. 1585 87. Cod. Ravennaten. 360 (139. 5. S).
B. —
Missale [Franciscano-] Romanum impr. Venetiis 1520. C. JOssalc —
[Franciscano-] Romanura impr. Lugduni 1535. D. —
Missale Parisiense
inipr. Parisiis 1585. E. —
Varianten aus E sind nicht vermerkt lcider sind ;

;r auch jcne aus A nicht mchr zur Hand.

1, 2 Propulsato B. —
4, 3 Sed plus rursus CD. —
5, 4 leviter D. —
7, 3 Et vult. B. —
In 8, 3 sq. ist als ,,Mariae filius" hier nicht Christus,
Bondern der Martyrer im iibertragencn Sinne gemeint. —
Das Repert.
Hymncl. nennt unter Nr. 11490 auch eine Franziskanerhandschrift saec.
14. ( ?) zu Vingtrinier als Quelle dieser Sequenz, die wohl von einem i^raa-
ziskoiicr stammt. Worauf ebendort der Sequenzenanfang ,,Mentes piac"
f-ich Btiitzt, bleibt dahingestellt; jedenfalls ist er nicht empfehlenswevt,
da offenbar zu verbinden ist: Harmoniae mentis piae.

13. De sancto Martyrc.

1 Avc, miles regie, 2 Tu nostrae militiae


Militum praesidium, Tutor et refugium,
Consors factus gloriae Praesenti familiae
Caelo militantium. Sis in adiutorium.

3 Miles excellentiae, 4 Fons omnis clementiae,


Clipeus ecclesiae, Liliuni munditiae,
Prudentiae speculum, Sanctitatis vasculum.

5 Largitatis cumulus, 6 Idolorum, aemulus


Veritatis titulus, Quae colcbat populus,
Probitatis pretium, Vir expugnans vitium.

7 Tu virtutis galea, 8 Lutum, later, palea


Qui sprevisti terrea, Mundentur ab area
Per te fiat hodie: Nostrae conscientiae.

9 Laurenti, vir iam caclice, 10 Nos clcmenter respicc


In terris mirifice Peccataque reice
Vivens absquc macula, Tua prece sedula.

11 Purga nostra scelera 12 Nos Christo confoedera


Precibusque praepara Sic,ut donet munera
Locum indulgentiae; Permanentis gloriae.
Mias. [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. A. - Miss.
I
Pranciscano-] Romanum imp. Lugduni 1535. B. 0, 3 Vix AB. — —
9, 1 Hicr sind vicr Hciligennamcn als Bcispiolc cingcfiigt: ,,Sobiis(ianc,
Vincenti, Gcorgi, Laurcnti". —
Laut Rcpcrt. irynmolog. findct -ich dio
iScquenz auch im Missalc BiRuntinum impr. ParisiiH 1630. - Verfasser
ist wahrscheinlich ein franzosischer Franziskancr.
2*
20 Sequentiae rliythmicae et rigmatae.

14. De sanctis Martyribus.

1 beata beatorura 2 devote recolenda


martyrum soUemnia, victorum certamina!

3 Digni dignis fulgent signis 4 111 os semper condecenter


Et florent virtutibus; Veneremur laudibus.

5 Fide, voto, corde toto 6 Et invicti sunt addicti


Adhaeserunt Domino Atroci martyrio.

7 Carcerati, trucidati 8 Igne laesi, ferro caesi


Tormentorum genera Pertulerunt plurima,

9 Dum sic torti cedunt morti 10 Percontemptummundanorum


Carnis per interitum, Et per bella fortia
I^t electi sunt adepti Meruerunt angelorum
Beatorum praemia. Victores consortia.

11 Ergo facti coheredes 12 Apud ipsum vota nostra


Christo in caelestibus Promovete precibus,

13 Ut post huius finem vitae 14 In perenni mereamur


Et post transitoria Exsultare gloria.

Trop. ms. S. Floriani saec. 11. ex. Cod. Vindobonen. 13 314. A. —


Grad. ms. Pataviense ( ? Augustanum) saec. 12. Cod. Oxonien. ]\fisc.
liturg. 354. B. —
Miss. ms. Ratingense saec. 13. in. Clm. Monacen. 10 OTo.
C. — Trop. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien.
s. n. D. — Miss. ms. S. Severi Boppardiensis saec. 13. Cod. Capit. Colonien.
152. E. — Grad. ms. Benedictinum Germanicum saec. 13. add. saec. 14. in.
Cod. Londinen. Arund. 156. F. —
Grad. ms. Arnoldi Aquisgranensis saec. 13.
Cod. Capit. Aquisgranen. XII. G. —
Grad. ms. Aquisgranense anni 1330
(pars 2). Cod. Capit. Aquisgranen. XV. H. —
Grad. ms. Benedictinr.iu
(postea Caesariense) saec. 13. Chn. Monacen. 7919. J. —
Grad. ms. Montis
S. Mariae saec. 13/14. Cod. Guelfenbyteran. 542 (Helmst. 502). K. —
Miss. ms. Admontense saec. 13/14. Cod. Admonten. 751. L. Grad.—
ms. Schladmingense saec. 14. Cod. Admonten. 292 a. M. Trop. ms.—
Bambergense saec. 14. Cod. Roman. AngeUc. 1424 (T VII 11). Js. Grad.—
ms. S. lohannis Hierosolymitani saec. 14. in. Cod. vS. Petri Salisburgen.
a VII 20. O. —Grad. ms. Franciscanum saec. 14. Cod. Pragen. I E 14. P. —
Miss. ms. Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindobenen. 1786. Q. Miss. —
ms. Pataviense saec. 14. Cod. Zwettlen. 229. R. —
Miss. ms. (Zwettlense
saec. 14. et) Pataviense saec. 15. Cod. Zwettlen. 198. S. Grad. ms.—
S. Petri Salisbyrgensis saec. 14. Cod. Petrin. a IV 14. T. —
iMiss. ms.
Seco\-iense-Salisburgense saec. 14/15. Cod. Salisburgen. V 3 B 20. V. —
Miss. ms. Constantiense saec. 14. Cod. Engelbergen. 7. V. Grad. ms.—
Sangallense saec. 12. et 14. Cod. Sangallen. 343. Va.
• —
Cantion. ms.
Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergeu. 314. W. —
Grad. ms. Murba-i
cense saec. 15. Cod. Colmarien. 427. X. —
Miss. ms. Murense sacc. 15.
Cod. Aarovien. M. fol. 6. Y. —
Grad. ms. Clarholtense saec. 15. Cod. West-
j

kirchen. s. n. Ya. —
Miss. ms. Horti Luminum Hildensemensis anni 1505.
Yb. — Miss. ms. Coloniense saec. 15. Cod. Darmstadien. 874. Z. Grad. —
ms. Maioris ecclesiae Coloniensis saec. 15. Cod. Collegii Script. S. J. Valken-
burgen. Liturg. ms. 2. a. —
Miss. ms. parvum Coloniense saec. 15. Cod.
Comimmo Sanctorum. Do sanctis Martyribus. 21

Capit. Colonion. 151. 1». —


Miss. ms. Olomucensc sacc. 14. Ood. S. lacobi
Brunen. 13. o. —
Miss. ms. Treboniense saec. 14/15. (Fragmentum). Cod.
Pragen. XII D 4. d. —
Miss. ms. Bohemicum saec. 14. (et 15.) Cod. Cam-
polilien. 13. e. —
Grad. ms. Jistebnicense anni 1489. Cod. Mus. Bohem.
XII F 14. f. —
Grad. ms. Sedlicense saec. 15. ex. Cod. Pragen. XIII A 5 c.
a:. —Miss. ms. Strigoniense ( ? Ultramontanorum) saec. 15. Cod. Salis-
burgen. V 1 B 23. h. — Trop. ms. Aquileiense saec. 15. Cod. Seminarii
(loritien. J. i. -

Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Monastericn. 347 (14). k. —


Grad. ms. Traicctense (? Bergensc) saec. 15. Cod. Bruxellen. 15 073. 1. —
Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Mediolanen. Brera AE XIV 12. in. —
Miss. ms. S. Pancratii Leidensis saec. 15. Cod. Parisin. Arsen. 160. n. —
Miss. ms. Leodiense saec. 15. Cod, Vatican. 3808. o.
In die gedruckten Missalien des 15. u. IG. Jahrh. nahmen nachweisbar
25 Diozesen Deutschlands, 4 nordische (Abo, Drontheim, Strengnaes und
Upsala), ferner Utrecht, Liittich, Beauvais und Toul diesc Sequenz auf. —
Ubergangcn sind dic Varianten aus HKPT WYaYb b (1 f g' h ni. —
2 u. 2, 2 sollemnia u. certamina umgestellt
1, i. AGO
2, 2 recolende —
Y; sanctorum (st. victorum) A. —
3, 1 fulget DI\tQ. 5, 1 Hi devoto A, —
Qui devoto G, Vide voto Z. —
6, 1 Ut OQ. —
7, 1 Castigati D; crucitati ( !) a,
cruciati AG. —
7, 2 u. 8, 2 umgestellt ABJNXYZ
a o k (vielleicht das
Ursprungliche). 9, 1 — Dum —
sint L c, Cum sic R; dantur (iiber Rasur) A.
9, 3 Ut erepti e. LR —
9, 4 Beatorum munera Y, merita a, meritum CEO
GMZ (wahrt den Reim, der aber auch sonst manchmal unrein
freilich — ist).
10,2 bella maxima NR. — 4 Fieri Victores) G
10, — Apud
(st. i. 12, 1
Deum C, Apud Christum R, Apud illum QX — 2 Commendate — k. 12, J.
13, 1post finem huius FNQRX n — 2 In caelesti A — 2 Ex-
1 o. 13, i. 14,
sultari QY e, exaltari e; Et exsultare R.
Die in Rhythmus und Reim stellenweise ungelenke, aber sonst ,,very
elegant sequence", wie sie Neale (Med. Hymns) bewertet, ist in Anbetracht
ihrer liturgischen Verbreitung als Erzeugnis deutschcr Dichtkunst dcs
11, Jahrh. anzuseben.
Im Augustinorum Dorstadiensium (postea Hildensemense)
Miss. ms.
Kacc. Cod. Guelfenbytcran. 172 (Helmst. 147) ist mit dem gleichcn
15.
Aufange und untcr starker Anlehnung eingctragcn: ,,De s. Barwardo
[— Bernwardo] ep. Hildensemensi scquentia":
1 O beata beatorum 2 En, devotc recolcnda
caelitum sollcnmia! Barwardi praesentia.
Str. 3 —5 sind viillig cntlehnt; nur ist der Singular ,,fIorct" und ,.ad
liaerebat" st. dcs Plurals gewjihlt. Str. 6 10 lauten: —
6 Vicit mundum hunc immundum
Cum flore virgineo.

7 (yarceratos solvit multos 8 Febrcs pcllit, morbos tcrgit


Caecis rcddit lumina, Et fugat daemonia.
5> Pcr contemptum mundanorum 10 Dum fcliccm subis mortcm
Et per pia opera CJarnis pcr intcritum.
Meruisti angelorum, Ut electus es adcptiis
Barwarde, consortia. Bcatorum praemia.
Dcr AbschluB ist wicdcr glcich der Stammscqucnz bis auf dic Uniiiudcrun'^
des Plurals in dcn Singiilar: 11, 1 factus iam cohcrcs; 12. 2 promovcto.
Man vgl. damit dic ahnlichc Umdichtimg im Miss. Sloswicenae impr. 1480,
wclchc in AH. 9, Nr. 168 vorgclcgt wurde.
22 Sequeutiae rhythmicae et rigmatae.

16. De s. Confessore Pontifice.

1 Ave, gemma confessorum, 2 Ave, dulcis spes lapsoruni,


Nicolae pontifex; virtutum opifex.

3 Indignatur praesens mare, 4 Ne mergamur, hoc precare,


Tumor instat undique; Tutum portum effice.

5 Ave, pie consolator, 6 Ne succumbat mens maerori,


Promptus in periculis, Praesto sis solacio,
Paupertatis sublevator, Fami corpus aut dolori,
Spes in necesariis; Refove cum gaudio.

7 Ave, praesul gloriose, 8 In procinctu vitae stamus,


Casti candor lilii, Lapsis manum porrige;
Ave, mixtus odor rosae, Tua prece, ne cadamus,
Summi spes solacii. Gressus nostros dirige.

Miss. ms. Garstense saec. 12. Cod. Lincen. F o 15. A. Grad. ms. —
Sangallense saec. (12 et) 14. B. —
CoUect. ms. Glunicense ( ?) saec. (13. et).
15. Cod. Lincen. Cc I 10. C. —
Miss. ms. Pataviense saec. 14/15. Cod.
Vindobonen. 1786. D. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Mellicen.
983. E. —
Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Fiorian. III 10. F. Miss. —
ms. Salisburgense saec. 14/15. Cod. Salisburgen. V 3 168. G. H
Oration. —
ms. Salisburgense saec. 17. Cod. Petrin. a I 25. H. —
Miss. ms. Bam-
bergense saec. 15. Cod. Vindob. Rossian. VIII 232. J. CoUect. ms. —
Birgittinum ( ?) saec. 15. Cod. Praedic. Vindobonen. 282. K. Trop. —
ms. Germanicura saec. 15. Cod. Londinen. Add. 27 630. L. Miss. ma. —
Piagense saec. 16. Cod. Mus. Bohem. XIII E 8 (Pars II). M. Pros. ms. —
Cremifanense saec. 15/16. Appendix post Missale Romanum impr. 1484. N.
— Missale Eystetense impr. in Eystet 1486. 0. —
B ist nicht verglichen.
1, 1 gemma sacerdotum CLM. — 1, 2 Nicolae beispielsweise statt NN.
eingesetzt; Nicolae M, Severine C, Augustine J, Benedicte opifex xl; der
Inhalt laBt fast vermuten, daU die Sequenz urspriinglich dem hl. Nicolaus
zugedacht war und dann als de Communi verwendbar erachtet wurde. —
2 u. 3 umgestellt L. — 2, 2 Tu virtutum M. —
3, 1 pressum mare C. —
3, 2 Timor alle Quellen auBer A; instant AC. —
4, 1 Ne mergamur o praeclarc
alle Quellen auBer A. — 4, 2 pontem EFNO, pontus H, pontum CDGJKLM.
— 5, 1 Ave praesul H. —
6, 1 maerore M. —
6, 2 sit L; sub solacii A. —
6, 3 Fame CHLM; dolore CDM; Fove mentem ac dolores rl. 6, 4 Demove—
H; gaudiis A. — 7, 2 Caste H. —
7, 4 Divini spes. —
8, 4 Congressus H.

Das Strophenpaar 7 u. 8 findet sich mit Anderung des ersten Verses


zu ,,Ave virgo (mater) gloriosa" in manchen Quellen des 13. und gar in
einer des 12. Jahrhunderts als Anhangsel der Mariensequenz ,,Gaude
Maria / templum summae maiestatis (AH. 54, Nr. 213, S. 333). Wahrend
„gloriose" (7, 1) mit ,,rosae" (7, 3) sich reimt, zerstort ,,glorio8a" den Reim;
also ist die Verwendung in einer Marieusequenz wohl unecht und spatere
Umanderung. Gehoren aber Str. 7 u. 8 als ursprmigliche Teile zu unserer
Sequenz, dann ist es ratselhaft, warum dieselben in so vielen Quellen
des 13. Jahrh. als Entlehnung auftauchen, wahrend die ganze Sequenz
in keiner Quelle des 13. Jahrh. nachweisbar ist. — Ursprungsstatte iat
das Passau-Salzbnrger Gebiet.
ComrmirK; Sunctovuin. Do saucto Confessorc. 23

16. De saneto Confessore.


Crebrescente Christi laude 2 Laudcs promas non exiles,
Consolata, Sion, gaude, Quia sprevit Christi miles
Toto nisu, plebs, adplaude^ Opes huius mundi viles
Tamquam patri filia; Pro caelesti gloria.
Hostem certans debellavit 4 Ab aetate primitiva
Et certamen consummavit, Carnis vicit incentiva,
Pro quo Christus hunc ditavit Quia caro, licet viva,
Corona perpetua. Mundo fuit mortua.

Ergo mundi sorte spreta 6 Ut pro nostra peritura


'lubilemus mente laeta Vita detur, sed secura,
Summo regi cum athleta, Ubi merces pro mensura
Cuius festum coUtur, Meritorum redditur.
Trop. et Pros. ms. Cicestrense saec. 13. Cod. Coll. Univ. Oxonien.
148. A. — Martyrolog. ms. Vercellense saec. 12. Cod. Capit. Vercellen.
s, n. add. saec. 13. B. —
Miss. ms. Civitatense saec. 13/14. Cod. Civitatci>.
LXXXIII (25). C. —
Miss. ms. Civitatense anni 1304. Cod. Civitaten.

LXXXI (18). D. Trop. et Pros. ms, Civitatense saec. 14. Cod. Civitaten.
LVL E. — Grad. ms. Civitatenhe saec. 14. Cod. CHvitaten. LXXIX. F. —
Trop, et Prosar. ms. Aquileiense saec. 15. Cod. Semin. Goritien. J. G. —
>Hs8, ms. Augustanum saec, 14, Cod. Mus. Gcrnian. Xurenbergcn.
-2 929. H. —Miss. ms. Schyrense anni 1499. Chn. Monaccn. 17 423. J.
1, 1 Crebrescenti H. —
1,2 plaude H. —
1, 4 Tamquam matri J. —
2, 2 u, 3 Nam XN Christi miles Sprevit opes mundi J, —
3, 1 Hoste-»
BJ. — 3, 3 dotavit AJ. —
4, 2 jNIundi vicit J. —
5, 1 Ergo sorde mundi
H. — 5 lubilemus in te J. —
6, 2 tunc secura H, sed futura J.
^
6, :; —
merces permansura J.
In dcn AH 9, Mr. 391 war diese Sequenz nur aus J mit seinen manchcn
Textentstellungen vorgelegt worden. Zuraal Alter und iiturgische Ver-
breitung war so keineswegs ersichtlich, weshalb hier eine Neuauflage ev
folgte, Die L^rsprungsstiitte bleibt auch jetzt noch imermittelt. In g •

druckten Missalien fehlt jegliche Spur. —


Melodie: ,,Verbinn boi>}im (
'

.suacc'\ (AH. 54, Nr. 218).

17. Dc sancto Confcssorc.

1 Dulci corde iubilemus, 2 Hic mundana contemnebat.


Voce plena consonemus, Deo totus inhaerebat,
Qua patronum honoremus Nam non ficte rcquirebat
Beatum Aegidiuni. lesum, Dei filium.
3 Vere plenus caritate, 4 Mores probant sanctitatis,
Vitac florcns castitatc, Docent signa claritatis,
Adornatus paupcrtate Quantac sit iam dignitatis
Fit iudicum socius. Iste vir cgregins.

5 Eia, beatc patrone, 6 Per te Christus nos corone'


Misereri semper pronc, Per tc nobis vitam donet
Fac consortes nos coronae Voxque nostra grata sonet
Caehstis militiae. Apud sedom gloriac.
24 Sequentiac rhythmicac et rigiiiatae.

Grad. ms. Praemonstratense S. Margaretae anni 1324. Cod. Stutt-


gardien. Bibl. fol. 38. A. —Miss. ms. S. Crucis saec. 14. Cod. S. Crucis
124. B. — Miss. ms. Stubenbergense saec. 14. Cod. Graecen. 281. C. —
ZHiss. ms. Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1786. D. Miss. ms. —
Pataviense saec. 15. Cod. Praedicat. Vindobonen. 91. E. Miss. ms. —
Pataviense saec. 15. Cod. Mellicen. 979. F. —
Miss. ms. Pataviense saec. 15.
Cod. Florian. III 9. G. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Florian. IH
10. H. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Hilarien. 8. J. Miss, ms. —
Lambrechtense saec. 15. Cod. Graecen. 299. K. —
Miss. ms. Plagense
saec. 15. Cod. Plagen. 45. L. —
Miss. ms. Plagense saec. 15. Cod. Plagen.
254. M. — Miss. ms. Pragense saec. 15. in. Cod. Vindobonen. 1892. N. —
Miss. ms. S. Hieronymi Crumloviensis saec. 15. in. Cod. ]\Iu3. Bohem.
XIII E 4. O. — Miss. ms. S. Aegidii Corneoburgensis saec. 15. Cod.
Claustroneoburgen. 77. P. —
Grad. ms. S. Petri Nordhusiani saec. 15.
Cod. Mus. Xordhusian. s. n. Q. —
Pros. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod.
Vindobonen. 4088. R. —Missale Magdeburgense impr. Lubecae 1480. S. —
Missale Verdense impr. Magdeburgi [1486]. T. —
Missale Brixinense impr.
Basilcae 1511. U. —H I u. Q sind nicht verglichen.
1, 1 Dulce DG. — 1, 3 Qua fehlt M; Qua devotum C, patronam BSTU.
— 1, 4 Aegidium AK— PR, Erasmum CDFG, Erhardum E, Gallum J,
Martinum Q, Beatam Dorotheam BSTU. —
2, 1 Hinc STU. 2, 2 tota —
BSTU. — 2, 3 lam non CDG:\ISU, Neque ficte B; non fide E, nec fide U.

3, 1 Verus C; plena BSTU; caritate fehlt XOR. —
3, 2 Fide NOR, Per
te florens E; claritate DFG. —
3, 3 Adornata BSTU; sanctitate BDEF
GHSTU; paupertate decoratus R. —
3, 4 Fit martyr et socius DFG, Fit
martyrum CE, Fit martyrum socia BSTU.
socius —
4, 1 probat CE;
Monstrant dona largitatis U. —
4, 2 Docet CE. —
4, 3 Quanto FG; fit
iam FG, iam sit U, nam sit P. —
4, 4 Haec virgo egregia BST, Haec virgo
Dorothea U. —5, 1 Eia bone nunc E; beate Erasme C; Eia virgo Dorothea
U, Ora pro nobis Dorothea BST. —
5, 2 IMisercrc nobis pia BST, Es adcmpta
nunc trophaea U. —
6, 1 fehlt FG. —
6, 2 vitam nobis EFGPR; Verae
vitam nobis donet D, Veram nobis vitam U. —
6, 4 Apud regem U.
Melodie abermals: ,,Verbtnn bonum et suave''. —
Die Quellen weisen
deutlich auf das sudostliche Deutschland als vorziigliches Gebrauchs-
gebiet und Ursprungsstiittc.

18. De saiicto Coiifessore.

1 Gaude, Sion, et lactare, 2 Fidelis hic sennis, pnidens,


Plebs devota, iucundare, Qui placere Deo studens
Lauda tuuni salvatorem Semper suis in diebus,
Et hunc almum confessorem. Terrenis his spretis rebus,

3 Hic dat tritici mensuram 4 Hic est, cuius lumen luxit,


Et talentum ad usuram; Quem per vias rectas duxit
Sic Christi servus fidelis Christus et illi ostendit
Thesaurizavit in caelis. Regnum Dei, quo ascendit.

5 confessor pretiose, 6 Trahe tecum nos post mortem


Fac regnare gloriose Et in tuam loca sortem,
Nos in regno claritatis Ubi lesum videamus
Et gaudere cum beatis. Et feliciter vivamus.

Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. A.


Miss. ms. Hussernense sacc. 15. Cod. Muro-Griesen. chart. 159. B.

4
Comniunc Sanctorum. De sancto Confessore. 25

IVos. ms. S. Goorgii Villingcnsis sacc. 15. Cod. Carolsruhan. Gco. C. — .3.

Hymn. ct Pros. ms. 8angallcnse saec. 15. Cod. yangallcn. 377. D. — Pros.
ms. fratris loachim Cuntz dictum ^Bianderi" yangallensis anni 1507.
Cod. Sangallcn. 546. E. — D nicht verglichen. — 1,1 Lauda Sion CE. —
ist
1 ,2 iuncundare am Rande nachgetragen A. — 2,1 hic ehlt E servus hic C f ;

ot prudens BCE. — 2 Hic placere E. —


2, 4 terrenis hic BE. —
2, Hic 4, 1

o«t vita cuius C. — 4 quod E. —


4, 2 in tua C, in veram E. —
6, 4 Ut ^

6,
felicitor E.
Mclodie (in C) wiedorum: ,,Verbu7n bonum et suave", welcher Sing-
weisc der SchluBvors joder Halbstrophe sich allerdings sclnver fiigt. —
Ursprung sichtlich in dor Schweiz.

19. De sancto Confessorc.

1 Laude iucunda 2 Fide canora


Confessoris sollemnia Veneretur ecclesia.

3 Christi namque gloriosa 4 Mente pura, carne munda


Secutus vestigia, Contemnendo vitia,

5 Legeui Dei meditatus 6 Vigilavit et oravit,


Dilexit caelestia; Servavit ieiunia,

7 Humilis et sobrius, 8 Pro talento duplici


Quem amavit Domiuus Mercede multiplici
Et ornavit gloria. Ductus est ad gaudia.

9 Felix retributio, 10 In qua nos recipiant


Sempiterna mansio, Et consortes faciant
Vita finis nescia. Sanctorum suffragia.

Brev. et Miss. ras. Catalaunonse saec. 14. Cod. Parisin. Arson. 595.
A. —
Miss. ms. Franciscanum Flandricum saec. 16. in. Cod. Londincn.
Sloane 3900. B. —
Missale Catalaunense impr. Parisiis 1489. C. Missalo —
Catalaunense impr. Parisiis 1543. D. —
Missale Laudunense impr. Parisiis
1491. E. —
Missalo Laudunense impr. Parisiis 1557. F. Missale [Fran- —
ciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. G. —
Missale Ruthenense impr.
Lugduni [ca. 1540]. H. —
Missale Metense impr. Metis 1545. J. C u. —
H sind nicht verglichon,
Str. 5 fehlt J. —
Str. 5 u. 6 umgestellt BG. —
5, 1 Legem Christi F;
meditatur D. —
10, 2 Et concives D. —
Nach Str. 5 ist boigofiigt in BDG:
Amen dicant omnia. —
Ursprung in Frankreich.

20. Dc sancto Confossoro.

1 Adest dies laetitae, 2 Exutus carnis carie,


Qua de valle miseriae Indutus stola gloriac
Istc beatus exiit; Gaudens ad caelum transiit.

3 Qui post aurum non abiit 4 Sed solum vitam petiit,


Neque spcm suam posuit Quam Dcus illi tribuit
In thesauris pecuniae, In sempitcrna requie.
26 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

5 Nos ergo, qui cottidie 6 Resolvamur laetitia


Condicionis propriae Celebrantes soUemnia
Obvolvimur maestitia, Beati patris hodie,

7 Ut post istius anxiae 8 Per ipsius suffragia


Vitae viaeque deviae Mereamur consortia
Procellosa naufragia Curiae curae nesciae.

Miss. ms. Franciscanum saec. 14. Cod. Cenomanen. 249. A. —


MiBi.
ms. Franciscannm (Coloniense?) saec, 15. Cod. Darmstadien. 949. B. —
Miss. ms. Augustanum saec. 14. Cod. Mus. German. Nurnbergen. 22 929. C.
— Trop. ms. Germanicum saec. 15. Cod. Londinen. Add. 27 6.30. D. —
Miss. ms. S. Martini Pcsoniensis anni 1488. Cod. Budapestin. 219. E. —
Oration. et Pros. ms. Campense anni 1462. Cod. Darmstadien. 521. F. —
Grad. ms. Boscoducense saec. 15. Cod. S. lohannis Boscoducen. s. n. G.
— Pros. ms. Franciscanum Gallicum saec. 14/15. Cod. Parisin. 1339. Ga.
Missale Cameracense impr. Parisiis 1495. H. —
Missale Cameracen.«;e
impr. Parisiis 1507. J. —
Missale Quinqueecclesiense impr. Venetiis 1499.
K. — Missale Zagrabiense impr. Venetiis 1500. L. —
Missale Zagrabiense
impr. Venetiis 1511. M. —
Missale Tullense impr. Parisiis 1507. N. —
Missale TuUense impr. Parisiis 1537. O. —
Missale Fontisebraldense impr.
s. I. 1534. P. —
Missale [Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. Q. —
Breviarium Lochense impr. Turonibus 1536 (in Missa de s. Baldo). R. —
GaHLPR sind nicht verglichen.
1, 3 transiit F. —2, 3 in caelum E. —
3, 2 XecJ; suam spem F. —

^

4, 1 vitam solum NO; posuit G. 4, 3 In superna E. —


5, 3 Absolvimur
DK. — 6, 1 Resolvatur NO, Resonemus EKM. —
6, 2 sq. Repraesentantei*
gaudia / Supernae matris hodie (Entlehnungen aus der Sequenz ,,Supernao
matris gaudia", weiter unten Nr. 37) CDNOQ. —
6, 3 Sancti patris A,
Beati N hodie E. —8, 1 istius J. —
8, 3 Tunc curiae B; defectus nesciae F;
nescia M. —Als Verfasser ist ein Franziskaner Frankreichs zu vermuten
aikrdings haben sein Orden und dieses Land einst ungleich Besseres dar-
geboten.

21. De sancto Confessore.

1 Felix sancti transitus, 2 Huius menti primitus


Cuius finis inclitus Suggessit paraclitus
Vitae fit initium; Declinare jsitium.

3 Hic sacro spiramine 4 Allectus dulcedine


Praeventus a crLmine Christi cum conamine
Liber mundum respuit; Ipsum sequi studuit.

5 Caritate maxima 6 Mente serenissima


Sui cordis intima Quaesivit humillima
Ferbuere dulciter; Christo duce iugitcr.

7 Offerendo nitidum 8 Incedens per solidum


Christo cor et fervidum Iter ac perlucidum
Ac salutis hostiam, Transiit ad gloriam.

9 Ornatum virtutibus 10 Christus suis precibus


Signis mirabilibus Nobis in caelestibus
Hunc declarant opera. Donet vitae munera.
Comiminc Saiictonun. De ss. Doctoribus Ecclcsiae. 27

Prosar. ms. Caelestinorvun Ambianensium (Gulielmi Lovel) anni 1572.


<\>l. Ambianen. 132. A. —
Prosar. ms. Ravennatonse ann. 1585 87. —
<\ii!. Ravcnnaten. 360 (139. 5. S.) B. —
Missale [Franciscano-] Romanuni
impr. Parisiis 1520. C. —
Missale [Franciscano-] Romanum impr. Lugduui
1<*.'55. D.— Missale Ruthenensc impr. Lugduni cr. 1540. E. Letztere Quellf
ist nicht verglichen. —
2, 3 vitium fehlt CD. —
3, 1 Hoc sacro B. 7, 1 Et —
offireii'* B. — 10, 1 Christus eius B. —
Melodie der Sequenz, als deren
Dichter ein fmnzosischer Franziskaner vermutet werden darf, ist: Veni
sanclc Sftirifiis.

22. De ss. DoctoribuB Ecclesiae.

1 Sancti visu columbino 2 Hi prudentes sunt aurigae


Et ascensu aquilino Currus Dei et quadrigae,
Te, Christe lux, adeunt; Plebem Christi subvehunt.
3 Magne doctor, Avgustine, 4 Fugas hostes, quos et feris
Legis amator divinae, Mittens tela, per quae teris
Lux fulgens ecclesiae, Iniraicos gratiae.

5 Arca legis, vas pigmenti, 6 Botrus Cypri gerens merum,


Contra morbos vas unguenti. Quo gaudium mentis verum,
Gregori, os aureum, Os diffundens oleum.
7 Ut Elias nuUi parcens, 8 Infans sanctum te testatur,
Vir Ambrosi, magnos arcens Idem monstrans dum clamatur
Obviando crimini; Torquens hostes lumini.

9 Culpans culpas dum fugaris, 10 Carnem domas ieiunando,


Antra petis nec turbaris, Studes legem declarando,
Vir doctor leronyme: Interpretum maxime.

11 Hi lucernae ad lucendum, 12 Sic per fidem nos conducant,


Nubes ad fundendum
isti Nos praecedant et inducant
Nunc rorem, nunc pluviam. Ad beatani patriam.
Pros. ms. Caelcstinorum Parisionsium sacc. 14/15. Cod. Pari.sin.
Mazar. 447 (757). A. —
Miss. ms. Scnonensc saec. 15. Cod. Parisin. 880. 2.
B. — Miss. ms. Leodiense saec. 15. Cod. Vatican. 3808. C. Miss. ras. —
Mosae-Traiectense saec. 15. Cod. llaagen. J. 10. D. Missale Leodiense —
impr. Dclf [1485]. E. —
Missale TuUense impr. Parisiis 1507. F. Missalo —
Tullense impr. TuUii 1551. G. —
Missale Senoncnsc impr. Parisiis 1543.
H. — 1,3 rex (st. lux) B. —
3, 1 Magne patcr A. —
5, 3 vas aurcum A.
S. 3 luminis G. —
9, 1 Culpans culpa B. —
12, 2 Praeccdent nos AB.
Der Ursprung ist scheinbar in Nordfrankreich. Im Bd. 37 der AH.
ist unter Nr. 338 einc Scquenz „Laudum sonos exaltemns'''' aus einem
Caraper Prosar mitgct» ilt, dic vom 3. Strophenpaare an sich mit Str. 3 ff.
dei' vorliegendcn vollig dcckt.

28. Dc 88. Doctoribub Eoclcsiae.

1 Alma mater ecclesia 2 Qui verbi refulgentia


Digne colit soUemnia Ut caeli luminaria
Doctorum lucis gratiae, Fugant umbram perfidiae.
28 Sequentiae rhythmicae et rigrnatao.

3 Sacrum dogma Gregorii 4 Rhetoricam Ambrosii


Melle dulcis eloquii Mens sagacis ingenii
Corda devota reficit. Sub brevi verbo perspicifc.

5 Augustinus haereticam 6 leronymus hebraicam


Labem per artem caelicam Veritatem historicam
Confundit non sophistice. Elucidat catholice.

7 Horum ergo dogma rectum 8 Hunc coetum sursum eroctum


Est iter caeli directum Faciat Deo dilectum
Sine quocunque devio; Ipsorum deprecatio.
Miss. ms. Franciscano-Romanum saec. 15. Cod. Londinen. Harl.
2967. A. — Missale [Franciscano- ] Romanum impr. Parisiis 1520. B. —
]\Iissale [Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. C. Missale —
Ruthenense impr. Lugduni cr. 1540. D. —D
ist nicht verglichen. 4, % —
prospicit C. —Verfasscr abermals wohl ein franzosischer Franziskaner.

24. De sancta Virsrine.

1 Virgines egregiae, 2 In aeterna requie


Virgines sacratae, Sursum sublimatae,
Coram vestri facie Canticum laetitiae
Sponsi decoratae, Domino cantate!

3 Castitatis lilium 4 Templum sancti Spiritus


Olim custodistis Esse voluistis,
Propter Dei filium. Tactus et concubitus
Cui placuistis; Ideo fugistis.

5 Flore pudicitiae 6 Debito munditiae


Vestrae reservato, Praemio donato
Carnalis lasciviae Assidetis sociae
Motu refraenato, Virginali nato.

7 Kon estis de fatuis, 8 Immo de prudentibus,


Quae cum vasis vacuis Quae plenis lampadibus
Sponsum praestolantur, Bene praeparantur.

9 Fatuis virginibus, 10 Vobis non aperiam,


Oleo carentibus, Prudentes recipiam
Sponsus est dicturus: Praemium daturus.

11 tu virgo veneranda, 12 Casta, prudens et fidelis,


Cuius festa celebranda Impetrare nobis velis
Redierunt annua, Gaudia perpetua.
Grad. ms. Gallicum saec. 11/12. Cod. Bruxellen. Fetis 1172. A. —
Trop. ms. Martialense saec. 11. Cod. Parisin. 1139. add. saec. 12/13. P>. —
Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086. C. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. D. — Miss.
ms. Carnotense saec. 14. in. Cod. Oxonien. Misc. Liturg. 344. E. — Miss.
Commiine Sanctorum. De sancta Virgiiie. 29

ms. Sangonovefianum saec. 14. in. (et 15.) Cod. Sangenovefian. 90. F. -

^liss. et Grad. ms. S. Mariae Parisiensis saec. 14. in. Cod. Londinen.
Add. 16 905. G. — Miss. ms. S. Sepulchri Parisiensis anni cr. 1380. Cod.
Hafnien. Thott. fol. 146. H. —
Miss. ms. Parisiense sacc. 14. Cod. Parisin.
830. J. — Miss. ms. Parisiense saec. 14/15. Cod. Schwarzavien. M. 129.
K. — Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen.
608. L. — Miss. ms. Senonense saec. 15. Cod. Parisin. 880. M. —
]Miss.
ms. Ambianense saec. 15. Cod. Taurinen. D I 7. N. —
Grad. ms. ,,S. Petri
de Lande Vaumon" prope Viriam, dioecesis Constanciensis, anni 1435.
Cod. Monacen. Lud. Kosenthal. O. —
Brev. ms. Gerundense saec. 14/15.
Cod. Capit. Gerunden. 3. P. —Brev. ms. Gerundense saec. 15. Cod. Parisin.
1309. Q.
Die gedruckten Missalien des 15. u. 16. Jahrh. geben das gleiche Bild
der Verbreitung: eine groCe Reihe aus franzosischen Diozesen neben zwei
spanischen und einer belgischen (Liittich). Vergleichshalber sind heran-
gezogen: Missale Eduense impr. Parisiis 1493. R. —
Missale Tullense impr.
Parisiis 1507. S. — Missale Hispalense impr. Hispali 1529. T. Kicht—
verglichen sind GJOPQ.
1, 1 Virginis H. — 1, 4 coronatae iiberall auBer in BC; die alte Lesart
,,decoratae" scheint als lectio difficilior die urspriingliche zu sein. —
2, 2 sublevatae BDHL. —3, 4 com placuistis F. —
Str. 5 u. 6 fehlen T. —
6, 3 liodie (st. sociae) T, serie H. —
6, 4 Virginali strato N. —
7, 3 Christum
(st. Spensum) CDFLMRS, Christo N. —
10, 2 accipiam C. —
Str. 11 u.
12 fehlen T, statt dessen: Comparabitur— Praemium et dabitur Bene —
promerenti. — H, 1 Virgo sancta veneranda B, Aurea viigo HK, Alda
virgo F, Ursula virgo N. —
ON. virgo R, N. virgo ACDELMRS. —
11, 2
recolenda FHM. — 12, 2 Nobis impetrare DELN. —
LTrsprungsstatte
wird Fraiikreich sein. —Vgl. die gleichgebaute Sequenz „Mulicr lauda-
hilis'' (Nr. 28).

25. De saiicta Virgine.

1 Fulget dies celebris, 2 Cuius sunt sollemnia,


Qua exuta tenebris Virgo haec ad gaudia
Et mundi illecebris, Migravit caclestia.

3 Haec est virgo sapiens, 4 Pro labore praemium,


Quae mundum despiciens Pro maerore gaudium
Et mundi blanditiem Possidet ct requiem.

5 Felici commercio 6 Et per virtutum viam


Prudenter exsilio Ad eandem patriani
Patriam praeposuit Pertingere meruit.

7 virtutum optima, 8 Offensa concilians,


Angelis finitima Disparata socians,
Corporis integritas Angelos hominibus.
Et mentis virginitas! Actcrna mortalibus!

9 Per hanc solam 10 Haec est sola


Multi stolam Caeli schola,
Consccuti Disciplina
Et induti Et doctrina
Sunt aeternae gloriae Caelcstis militiae.
30 Scquentiae rhythmicae et rigmatao.

11 Hanc docuit, 12 Cuius ortus


ExMbuit Vitae portus,
In homine Cuius mater
De virgine Virgo, pater
Natus Dei filius, Feminae est nescius.

13 felicem matrem illam, 14 Quae contra naturae iura


Quae fatetur se ancillam, Creatorem creatara,
Dei mater et filia, Plasma suum principium,
Dei repleta gratia! Virgo peperit filium.

15 Hanc sacer chorus virginum 16 Huius adepta gloriam,


Imitatur, quae hominum Aeternitatis patriam,
Despiciunt Virgo, gaudes,
Et fugiunt Cuius laudes
Pro Christo conubia. Celebrat ecclesia.

17 Pro cuius victoria


Cantemus Alleluia!

Miss. ms. Pictaviense saec. 15. in. Cod. Pictavien. 43. A. Miasale —
Pictaviense impr. Parisiis 1498. B. —
Missale Pictaviense impr. Lemovicis
'1.524. C. —IMissale Xantonense impr, Parisiis 1491. D. —
'4, 1 u. 2 um-
gestellt D. —
5, 3 proposuit CD. —
10, 1 u. 2 schola / Caeli sola B. —
11, 2 Et exhibuit D. —15, 2 Imitaturque hominum BCD. —
Scheinbar
liat Poitiers diese seine rhythmisch stellenweise ungelenke, aber inlialtlich
recht hiibsche Sequenz nur an Saintes weitergegeben. —
Melodie: ,,Mane
])rima sabbati" (AH. 54, Nr. 143).

26. De sanctis Yirginibus.

1 De quinque prudentibus Quarum carnes azymae


Canamus virginibus, Et fideles animae
Quae sumpserunt oleum, Exsultarunt in Deum.

3 Harum summa gloriae, Ut Rachel amabiles


Nitor conscientiae Et desiderabiles
Nubunt filio Dei; Totae factae sunt ei.

5 Agnum, sponsum virginum, 6 Novum cantant canticum,


lesum Christum Dominum Caelicum, angelicum,
Sequuntur, quo ierit; Quod miranda fecerit.

7 Albas habentes stolas,


Aureas aureolas,
Sponso placent plurimum.
8 Nescit homo pretium 9 Suave viventium
Vitae continentium, Grex fidelis omnium
Qui in terra vivit; Virginum hoc scivit;

10 Qui exoret Dominum


Pro salute hominum.
Cominuuo Sauctoruni. De s. Virgine Martyre. I)e Bancta Vidua. 31

J^IissaleRedoncnso impr. Parisiis 1492. A. —


Missale Redonense impr,
Parisiis 1523. B. —
Missale Rcdonense impr. Parisiis 1533. C. 3, 2 con- —
s'"ientia A. —
Uber Renncs hinaus ist scheinbar dieses bescheidenc Lied
Ue gedrungen.

27. Dc s. Virgine Martyre.

1 Laetare, Sion filia, 2 En, rosae super lilia

Repraesentans perennia Virginum per martyria


Gaudia caeli curiae! Vernant in aula gloriae.

3 Vox igitur laetitiae, i Ad honorem eximiae


Vox devotae melodiae Virginis, cuius hodie
Resonet in ecclesia Celebrantur sollemnia

5 Quae constanter immania 6 Sic rosa patientiae


Sustinuit supplicia Pahnam ferens victoriae
Pro Christo, sponso gloriae; Transiit ad caelestia,

7 Ubi sponsi consortia, 8 Ad quam fons indulgentiae


Amplexus et solacia Nos perducat post anxiae
Obtinet nunc in requie; Vitae praesentis stadia

9 Pcr ipsius suffragia.

Prosar. ms. Franciscanum Gallicum saec. 14/15. Cod. Parisin. 1339-


A. — Miss. nis. Franciscano-Romanum saec. 15. Cod. Londinen. H;irl.
J:lf)7. B. — Pros. ms. Campense anni 1462. Cod. Darmstadicn. 521. C. -
rdiss.ms. Mosaetraiectinum saec. 15. Cod. Haagen. J 10. D. Mi&sale —
[Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. ¥j. —
Missale Ruthencnse
impr. Liigduni ca 1540. F. —
B u. F sind nicht verglichen. —
5, 2 Pertulit
C. —6, 3 Transit E.
Ohne Zweifel ist diese Sequenz vom gleichen Dichter wie jene unter
Nr. 20: f,Adest dies laetitiae''. Abgesehen von der gleichen Uncbenheit
im Reim u. den gleichen VerstoBen gegen den Rhythmus vgl. man 7, 3
hier mit 4, 3 dort, 6, 3 hicr mit 2, 3 dort, 9, 7 hier mit 8, 1 dort, und besonders
8, 2 sq. hier mit 7, 1 sq. dort.

28. Dc saucta Vidua.


1 Mulier laudabilis, 2 Haec fructum tricosimum
Fortis, casta parens, Dedit coniugata,
Mulicris sterilis Sed et sexagesimum
Opprobrio carens; Viro viduata.

3 Quae in fortitudine 4 Cuius honorabilis


Lumbos castigavit, Nuptus, mundus lectus,
Nunquam carens luminc Fuit voncrabilis
Manu roboravit; Etiam scnectus.
5 Ut sacro eloquio G Dilexit silontium
Patet, crit minimc Dicens, quod nescivit,
Digna ponderatio Nec unquam dominium
Contincntis animac. In virum quacsivit.
32 Scqucntiiie rhythmicae et rigmutae.

7 Haec non est de viduis 8 Obsecrationibus


Luxu saecli mortuis, Et orationibus
Bonum operata, Semper occupata.

9 Recepit hospitio 10 Et, quos tribulatio


Vagos, quam ablutio Pressit, hos subsidio
Pedum commendavit, Sacro recreavit.

11 Elisabeth veneranda, 12 Casta, prudens et fidelis,


Cuius festa recolenda Impetrare nobis velis
Redierunt annua, Gaudia perpetua.

Grad. iais. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. A. —


]Vliss.ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 830. B. —
Miss. S. ms. Sepulchri
Parisiensis anni cr. 1380. Cod. Hafnien. Thott. fol. 146. C. —
Miss. ms.
Parisiense saec. 14/15. Cod. Schwarzavien. M. 129. D. —
Miss. ms. S.
Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. E. —
Missale
Parisiense impr. Parisiis 1481. F. —
Missale Parisiense impr. Parisiis loSo.
Fa. — Missale Tullense impr. Parisiis 1507. G. —
Missale TuUense impr.
TuUii 1551. H. —
Missale Bellovacense impr. Rotomagi 1514. J. —
Missale
Leonense impr. Parisiis 1526. K. —
Llissale Ruthenense impr. Lugduni
ca 1540. L. —Missale Coloniense impr. Parisiis 1514. M. —
Missale Coloniense
impr. Parisiis 1525. N. —
FJK sind nicht verglichen.
3, 3 Manum DFa, Manus BC (vieUeicht ist letztere Lesart die ur-
spriingliche). —
4, 2 Impetus mundus C; mundus fructus B, mundus luctus
DGHMN. — 5, 1 sqq. Ut sacro patet eloquio erit digna (minime fehlt)
H. — 5, 2 erit numine B. —
6, 2 Discens D (erscheint leichter verstandlich).
— 10, 2 Pressit haec BCD. —
11, 1 Elisabeth ist beispielsweise eingeschoben
BCD, in den anderen Quellen: N. sancta, in H: O sancta. —
11, 3 omnia
(st. annua) C.
Schema und Melodie wie „Virgines egregiae'' (Nr. 24), welcher
Sequenz die beiden SchluBstrophen entlehnt sind. Die schwerfallige und
stelienweise dunkle Dichtung entstand sichtlich auf jranzosischetn Boden,
von wo aus sie nachweislich nur in der Kolner Diozese Eingang fand.

29. De quolibet Saucto.

1 Laudes Deo referamus 2 Qui hunc sanctum sublimavit


Et iucunde persolvamus Et immensis decoravit
Devotis praeconiis, Virtutum miraculis.

3 Cuius festa celebramus, 4 Ut pro nobis interpellet


Affectanter imploramus Apud Christum et repellet
Sua patrocinia, Peccatorum vitia.

5 Pie Deus, nunc festina 6 Te precamur, miserere


Aures tuas et inclina Nostri, ut iungamur vere
Nostris clemens precibus; Angelorum coetibus.

Prosar. ms. fratris loach. Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallensis


anni 1507. Cod. Sangallen. 546. —
Nur 6, 2 wahrt nicht die regelrechte
Zasur.
Oommuuc Sauctorum. In Dedicatiouo Keclosinc. 88

30. In Dedicationo Ecclcsiato.

1 Quam dilecta tabernacula


Domini virtutum et atria!

2 Quam electi 3 Quae non movcnt,


Architecti Immo fovent
Tuta aedificia, Ventus, flumcn, pluvia!

4 Quam decora fundamenta 5 Latus Adae dormientis


Per concinna sacramenta Evam fudit in manentis
Umbrae praecurrentia Copulae primordia.

6 Arcam ligno fabricatam 7 Prole sera tandem feta


Noe servat, gubernatam Anus Sara ridet laeta,
Per mundi diluvium. Nostrum lactans gaudium.

8 Servus bibit, qui legatur, 9 Haec inaures et armillas


Et camelus adaquatur Aptat sibi, ut per illas
Ex Kebeccae hydria; Viro fiat congrua.

10 Synagoga supplantatur II Lippam Liam latent multa.


A lacob, dum evagatur Quibus videns Rachel fult;i

Nimis freta literae. Pari nubit foedere.

12 In bivio tegens nuda 13 Hic Moyses a puella,


Geminos parit ex luda Dum se lavat, in fiscella
Thamar, diu vidua. Reperitur scirpea.

H Hic mas agnus immolatur, 15 Hic transitur rubens unda,


Quo Israel satiatur Aegyptios sub profunda
Eius tutus sanguine. Obruens voragine.

16 Hic est urna manna plena, 17 Hic sunt aedis ornamenta,


Hic mandata legis dena, Hic Aaron indumcnta,
Sed in arca foederis. Quae praecedit poderis.

18 Hic Urias viduatur, 19 Haec regi varietatc


Bersabee sublimatur Vestis astat deauratae,
Sedis consors regiae. Sic et regum filiae.

20 Huc venit Austri regina, 21 Haec est nigra, sed formo; '

Salomonis quam divina Murra et ture funiosa


Condit sapientia. Virga pigmoiitaria.

22 Sic futura, 23 lam in h'fto


Quae figura Cum dilecto
Obumbravit, Quiescamus
Reseravit Et psallanms!
Nobis dies gratiae. Assunt cnim nuptiae,
Blunie, Analoct;i Ilymnicn. LV.
34 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

24 Quaruin tonet initium 25 Sponsum millena milia


Per turbas epulantium Pari laudent meiodia
Et finis per psalterium; Sine fine dicentia:

26 Alleluia.

ms. Gallicum (Xantonense?) saec. 12. Cod. Herbipolc-n.


CoUect.
Mp. j. (Mit Melodie). A.
q. 2. —
Trop. ms. S. Aredii Lemovicensis saec. 11.
Cod. Parisin. 903. add. saec. 12. B. —
Trop. ms. Martialense saec. 11. 13. —
Cod. Parisin. 1139. add. saec. 12/13. C. —
Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis
saec. 12/13. Cod, Parisin. 1086. D. —
Trop. et Pros. ms. Parisiense ( ? Re-
mense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. E. —
Collect. ms. Gallicum saec. 13. ex.
Cod. Londinen. Egert. 274. F. —
Miss. ms. Parisiense (postca Sorbonnae)
saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15 615. G. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex.
Cod. Parisin. 14 452. H. —
Grad. ms. Victorinum saec. 15. ex. Cod. Parisin.
14 819. J. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. Arsen.
110. K. —
MisB. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14 448. L. —
Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. M. Collect. —
ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. !N. Miss. ms. —
5, Cornelii Compendiensis saec. 13/14. Cod. Parisin. 16 823. O. Miss. —
ms. S. Ludovicii Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. P. —
iliss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 830. Q.

Grad. ms. Anglicum (fragmentum) saec. 13. Cod. Capit. Cantuarien.


s. R.
n. —
Grad. ms. Sarisburiense anni cr. 1275. Cod. Londinen. Add.
12 194. S. —
Miss. ms. Sarisburiense saec. 14. Cod. Cantabrigien. Ee 2, 2.
T. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 14/15. Cod. Vatican. Palat. 501. U. —
Grad. ms. Sarisburiense saec. 15. Cod. Oxonien. Hatton 3, V. Miss. —
ms. Vigorniense saec. 15. Cod. Oxonien. Rawl. lit. 3. X. Grad. ms. —
Norwicense saec. 15. Cod. Londinen. Lansd. 462. Y. Miss. ms. S. Ternani —
Arbuthnottensis saec. 15. Cod. Arbuthnotten. s. n, reimpr. Burntisland
1864. Z.
Trop. ms. Rivipullense saec. 12. in. Cod. Vicen. CXI. a. Trop. ms. —
RivipuUense saec. 12. Cod. Vicen. XXXI. b. —
Trop. ms. Dertusense
saec. 13 in. Cod. Capit. Dertusen. s. n. c. —
Miss. ms. Secoviense saec. 12.
Cod. Graecen. 479. d. —
Collect. ms. incertae originis saec. 13. Cod. Vatican.
Regin. 1896. e. —
Miss. ms. Frisingense saec. 14. Chn. Monacen. 23 054. f .

CoUect. ms. Eremitarum s. Augustini Vindobonensium saec. 14/15. Cod.
Vindobouen. 5094. g. —
Prosar. ms. Teplense saec. 15. Cod. Pragen.
VI E 15. h, —
Grad. ms. Traiectense ( ?) anni cr. 1540. Cod, BruxeUen,
4767. i. —
Pros. ms. fratris Cuntz dictum ^Branderi" SangaUen. anni 1507.
Cod. SangaUen. 546. k.
AuBerdem etwa 12 gedruckte MissaUen franzosischer Diozesen nebst
jenem der Diozese Olmiitz (vom Jahre 1499) und Tournai (vom Jahre 1498)
— vgl. die QueUen h und — und Missale Hispalense impr. Hispali 1507. —
i 1.

Nicht vergUchen sind OQ c d g h. f

Quam dulcia MP. —


1, 1 2 Domine MP, — Als Gegenstrophe zur
1,
Einleitungsstrophe eingef iigt in
1 ist A
u, f Quam amoena sunt umbracula
:

Ubi est sanctorum ecclesia; statt dieser 2, HaUte in f Sanctorum superna :

in patria. —
2, 1 Quam dilecti PT, —
3, 2 flamen et pluvia 1, fulmen pluvia
Z, — 4, 1 fulciamenta R, —
4, 2 In concinna A. 4, 3 Imbre —
I, BCD
Ymbre R; procurrentia D. —
5, 2 fudit immanentis AFGKT. 6, 1 sq. —
Arca. fabricata. gubernata i k 1.DEG —NPRS
6, 2 servans FUV. — —

. . . .

6, 3 Mundi per k. JX —
7, 1 Proles A; Prole sacra HJLM; tandem leta B.
7, 2 ridens F. —
7, 3 Morum lactans P. —
Str, 8—11 fehlen UVXZ, —
Str. 10 sqq. fehlen 1. —
10, 2 dum vagatur FT, devagatur N, divagatur G—
SY i. —
11, 1 Liam lippam AJ. —
11, 2 Rachel videns J; vident C. —
Communc Sanctorum. In Dedicatione Ecclesiae. 35

12, 1 dcgons a b; tegcns unda V. —


13, 1 Sic UVXZ. —
13, 2 lavans R,
lavit X, Dum scelatur A. —
13, 3 cirpea XZ. ET— —
14, 1 Hic mar A,
Ymas 0. —14, 3 Eius tinctus FJPR—
Z k, Eius usus a b. —
16, 2 profundi
B. — Str. 16. u. 17 umgestellt R. —
16, 1 est fehlt T. —
16, 2 Hic prae-
cepta A. —17, 2 Et Aaaron vestimenta. —
17, 3 praecedunt B, procedunt C
a b, praecepit D. —
Str. 18 ff. fehlen E. —
18, 1 Uria A. 18, 3 Sedi —
concors D, Coetus consors T, Sedis concors a b. — —
19, 3 Sicut BCJPS Z e i,
Set et A. — 20, 1 Hic — 20, 2 qua U. — 20, 3 condidit T. —
DVX, Hinc U.
21, Haec nicea est A— DFS
1 Haec virga sed est R. — 21, 2 Murrae
e,
F—MPS—V k; turis G—MSVXZ ture et FT. — Nach Str. 21
i i; A ein fiigt

Explorantcs Raab pavit, Haec columnis septem fulta


Chrisma lacob petram lavit Super stellas est adulta,
Salomonque consecravit Haec es Marthae domus culta
Templum cum laetitia. Hospitato Messia.

22, 1 Haec figura quac figurat A; Haec (st. Sic) G— NP


a b i; obscura
(st. futura) BCR. —
22, 2 Sub figura R. —
22, 4 Rcserabit X. 22, 5 —
diem C. —23, 1 Nunc A. —
24, 1 tonat DGPT—
Z i k, tenet BCF e, tonent
JL; principium BCT k. —
24, 2 In tubis FJMS—
Z e i k, Per tubas P. —
25, 2 Una BCFJS—Z e i k; laude D, laudet F, laudant R—
Z e i k, canunt
G— N. —25, 3 psallentia NP. G— —
26 Doppeltes AHeluia a b c. AFV
Die gehaltreiche, schone Sequenz, in der stellenweise die Tiefe zum
Dunkel wird, weist viele arge Unebenheiten im Rhythtnus auf; schon
deshalb und auch wegen ihres Alters (s. Quelle a) kann Adam von St. Victor
nicht, wie es zeitweilig geschah, als Verfasser in Betracht kommen. Es
ist bemerkenswert, daB sie in Frankreich, die Abtei der Victoriner nicht
ausgenomraen, lange und mancherorts neben der herrlichen Kirchweih-
sequenz „Rex Salonion", die Adam verfaBt haben soU (folgende Nummcr)
in liturgischcm Gebrauch blieb, wahrend andere Lander, abgesehen vom
.sogenannten ,,Sarum use" Englands, ihr nur vereinzelt und mehr voriibcr-
gehend Auf nahme gewahrten. Sie diirfte franzdsischem Boden entwachsen
sein.

31. In Dedieatione Eedesiae.

Ascribitur Adamo de S. Viciorc.

1 Rex Salomon fecit templum, 2 Huius hic est imperator,


Quorum instar et exemplum Fundamentum et fundator
Christus et ecclesia: Mediante gratia.

3 Quadri templi fundamenta 4 Candcns flos est castitatis


Marmora sunt, instrumenta Lapis quadrus in praelatis.
Parietum paria. Virtus et constantia.

5 Longitudo, 6 Intellecta
Latitudo Fide recta
Templique sublimitas Sunt fides, spes, caritas.

7 Sed tres partes sunt in templo 8 Prima signat vivos cunctos,


Trinitatis sub cxcmplo: Et secunda iam dcfuncto.s.
Ima, summa, media; Redivivos tertia.
30 Seqiientiae rhythmicae et rigmataf^.

9 Sexagenos quaeque per se 10 Horum trium tres conventus


Et ter tantum universae Trinitati dant concentus
Habent lati cubitos; Unitati debitos.

11 Templi cultus 12 Quae bonorum


Exstat uiultus: Decus morum
Cinnamomus Atque bonos
Odor domus, Precum sonos
Murra, stactis, cassia; Sunt significantia.

13 In liac casa 14 Nam magistros


Cuncta vasa Et ministros
Sunt ex auro Decet doctos
De thesauro Et excoctos
Praeelecto penitus; Igne sancti spiritus.

15 Sic ex bonis 16 Sed in lignis


Salomonis, Rex insignis
Quae rex David luvit Tyri,
Praeparavit, Cuius viri
Fiunt aedificia; Tractant artificia.

17 Nam ex gente ludaeisque, 18 Christe, qui hanc et hos unis,


Sicut templum ab utrisque, Lapis huic et his communis,
Conditur ecclesia. Tibi laus et gloria!

Trop. ms. Martialense saec. 11. Cod. Parisin. 1139. add. saec. 12. A. —
Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086. B. —
Collect. ms. Martialense saec. (12. et) 13. Cod, Parisin 3719. C, — Pros.
ms. Praedicatorum Gallicuni saec. 13. Cod. Sangallen. 383. D. —Grad.

ms. Praedicatorum ann. 1253 60. Cod. priv, E. — Miss. ms. Praedica-
torum Tolosanura saec. 13. Cod. Tolosan. 98. F. — Psalt. et Hymn. ms.

Praedicatorum (S. Ludovici Pisciacensis) ann. 1260 75, Cod. Londinen.
Add, 23935, G. — CoIIect. ms. Claravallense saec. 12/13. Cod. Trecen.
215. H.— CoIIect. ms. incertae originis saec, 13, Cod, Vatican, Regin.
1896, J.— Trop, ms, Parisiense ( ? Remense) saec. .13. Cod. Assisien.
695. K.— CoIIect. ms. Gallicum saec. 13. ex. Cod. Londinen. Egert. 274.
L. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae) sacc. 13. ex, Cod, Parisin.

15 615. M. Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. N. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 819. O. — Grad. ms,
Victorinum saec. 1.3/14. Cod. Pariski. Arsen. 110. P. —Miss. ms, Victorinum
saec, 14/15. Cod. Parisin. 14 448, Q, — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15.
Cod. Parisin. Arsen. 197. R. — CoIIect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et
16.) Cod. Parisin. 14 872. S. —Pros, ms. Praedicatorum Gallicum ( ? Angli-
cum) saec. 14. in. Cod. Oxonien. Rawl. lit. g 13 (olim Misc. lit. 27). T. —
Miss. ms. S. LudoAici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 108. U.
Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Londinen. Egej-t. 2601. V, —
Grad, ms. Praedicatorum saec. 15. Cod, Bruxellen. 6435, X.
Trop. ms. S. Patricii Dublinensis saec. 14. Cod, Cantabrigien. Add.
710. Y. —
Grad. ms. Sarisburiense saec. 15. Cod. Londinen. Lansd. 46?.
Z. —CoUectaneum ms. Veronense (?) saec, (13, et) 14. Cod. Oxonien.
Can. Msc. 95. a. —
IMiss. ms. Leodiense (Praedicatorum ?) saec. 15. Cod.
Vatican. 3808. b. —
Miss. ms. Praedicatorum Vindobonensium anni 1477.
Coinnuine ISanctoiinn. In Dedicatione Ecclcsiae. ;;7

Cod. Praodic. Vindoboncn. 213. o. —


Cantionale ms. Engelbergonc anni
i:]72. Cod. Engclbcijrcn. 314. (1. —
Pros. ms. Carmoiitarum Vilvordiensiura
anni 1418. Cod. Bruxcllcn. 11359. c.
Die QucJlcn gcdrucktor Missalien, \'oi\vicf;end fraiizosischerDiozeBeu,
\n groBcr Zahl, v.u dencn auBcr zwei nordischen SfeBbiJchern (von Abo
und Strcngnacs) ni(y nocli jc ein englisches ( York), niederlandisches (Utrecht)
und sehwcizerischcs (Basel) kommt, nennt das Rcpcrtorium H^minologicum
Chevalicrs unt<M- Nr. 17 511. —
Nicht verglichen sind FH e d.
2 Cuius instar JX — 1,3 est et) GZ n —
b. (st. Cuius Y. —
e. 2, 1
2 in plateis U. — Str. 5—10 fehlen U. —
1,

4, 1 Scandens A; et U. —
flos 4,
."), 1 sq. Latitudo longitudo D. — 6, 2 Fides recta D. — Ima ABCGMPT 8, 1 ri

(dies diirfte die urspriingliche Lesart sein, zumal ,,Prima" nach einer
pedantischen Korrcktur schmeckt. Ubrigcns scheinen ,,secunda" und
,,tertia" die Rcihenfolgc im We7tc zu bezeichnen, so dali ,,secunda" auf
die ,,media pars"' und ,,tertia" auf die ,,summa" sich bezieht; dann wJire
erst recht die Lesart ,,Ima" zu bcvorzugen). —
8, 3 Reddit vivos D.

9, 2 Et trcs tantum K, Sed in partes S, Sed et partes univcrsae EGM —
TUZ b c, Et bis partcs D a, Tamcn partes J. Sichtlich hat die dunkle und
schwer zu crklarcndc Lesart der dlteren Quellen zu allerlei Konjecturcn
und ,,Verbcsserungen" vcrlcitet, die aber keineswegs das Dunkcl lichtcn.
Nach dem Berichte der Hl. Schrift (3 Kon. 6, 2 ff u. 2 Paralip. 3, 3ff.) .

betrug namlich die longitudo templi 60 Ellen, die latitudo 20, die ahitudo 30.
Beim porticus templi hingcgen belief sieh die longitudo auf 20, die latitudo
auf 10, die altitudo auf 120 Ellen. Vom Allerheiligsten dcs Tcn\pels sind
die longitudo, latitudo und altitudo als auf je 20 Ellcn sich belaufend
angegebcn. Sind mit den „tres partes in templo" der Tempel als solcher,
die Vorhalle und das Allerheiligste gemeint, so ist bei beiden letztercn
jedesmal das AusmaS der Liinge gleich jenem der Breite dos Tempels,
namlich jc 20 Ellen. Diesos drcimal genommen, ergibt 60; das wiirde passen
auf Liinge und Brcitc und Hohe des Allerheiligsten. Aber, kciner der drei
,,TempeIteiIe" miBt 60 EUen in der Breite oder Hohe, sondern nur der
Tempel selbst einzig in dcr Ldnge. Wie also die Rechnung des Dichtors
deuten, damit sio stimmt? Es ist kaura zu bcmerken, daB ,,tantum"
(9, 2) in jedem Falle nicht als Adverb (= nur), sondern als Adjoktiv (= so
viel) anzusehen ist.— Wenn wir an die 3 Stockwcrke drs Tcmpola denkon,
passen wicderum dio MaBc nicht. — 9, 3 alti cubitos ABDJKLMT (ob
das Urspriinglichc?). — 10, 1 Harum ABDJL; was
richtig hiingt von ist,

der Interpretation der Str. 9 ab. — 10, 2 Trinitatis D. — 10, 3 deditos


ABCDET a (empfichlt editos J. — 11, 2 Instat D. —
sicli), 5 stactcn B, 1 1,

tactis A. — 12, 2 Dccct J. — 13, 5 Praeelecta E — 14, 3 Doect. L. —


b.
14, 4 Et indoctos D. — 15, Haec est boni A, Hic ox BDJK
1 16, Nam a. - - 1

(st.Sed) haben alle QacIIen, auBcr AB; weil aber Str. 16 nicht eine Er-
klarung dcr vorhergchenden gibt, sondern eine Einschriinkung der Vcr-
dienste Salomons, niimlich dic Mithilfe des Konigs von Tyrus, so ist ,,Scd"
das einzig Richtige. —
16. 3 Vivit ELP a. —
16, 5 Tractant aedificia CMP
Tractans N. —
Str. 16- 1 7 fchlon V. 17, 1 lara E.— —
17, 2 Sicut flamen A.
- 18, 2 Lapis hinc ot hine D.

Zweifelsohne ist ein hervorragcnder franzosi.fcher Dichtcv Vcrfa.s8er


dieser priichtigen Sequcnz. HicB cr Adam
von Sf. Victorl Bcfremdcnd
muB dann die Dunkclhoit in Str. 9 aein, und mehr noch, daB in der Abtei
St. Victor der urspriingliche Text ihrca gefcierten Dichtcrs nicht trciicr
bewahrt blieb; denn dio Lcsarton dcr Chorbiichcr von St. Victor sind in
der genanntcn Strophc sichcr VerbcsscrungHvcrsuche dcr unvorst^indlir licn
Verse.
38 Sequentiae rhythmicae et rigmatac.

82. In Dedicatione Ecclesiae.

Hierusalem 2 Christus enim


et Sion filiae desponsat hodie
Coetus omnis Matrem nostram
fidelis curiae norma iustitiae,
Melos pangat Quam de lacu
iugis laetitiae, traxit miseriae,
Alleluia. Ecclesiam.

3 In Spiritus 4 Dos ut datur,


sancti clementia crescit laetitia,
Sponsa sponsi Quae dos, quanta?
laetatur gratia, Triplex potentia,
A reginis Tangens caelum,
laudum cum gloria terras et stygia
Felix dicta. lustitia.

5 Mira loquor, 6 Formaretur


sed sana credere: ut sic ecclesia;
Foederatam Figuratur
tam largo munere in pari gloria
De pioprio Adae costis
produxit latere formata femina,
Deus homo, Hostis Eva.

7 Eva fuit 8 Pulchra, potens,


noverca posteris, partu mirabilis,
Haec est mater Ut luna, sol,
electi generis, fulget spectabilis,
Vitae portus, Plus acie
asyluni miseris multo terribilis

Et tutela, Ordinata.

9 Multiplex est, 10 Haec signata


singularis, una, lordanis fluctibus,
Generalis Haec, quae venit
et individua, a terrae finibus
Omnis aevi, Scientiam
sexus simul una audire comminus
Parit turmas; Salomonis.

11 Sic typicis 12 sollemnis


descripta sensibiis, festum laetitiae,

Nuptiarum Quo unitur


induta vestibus Christus ecclesiae,
Caeli praeest In quo nostrae
hodie civibus salutis nuptiae
Christo iuncta. Celebrantur!
Commune Sanctorum. In Dedicatione Ecclesiae. 39

13 Coetus felix, 14 lustis inde


dulce convivium solvuntur praemia,
Lapsis ubi Angelorum
datur solacium, novantur gaudia,
Despcratis Lata nimis
offertur spatium quod facit gratia
Respirandi; Caiitatis.

15 Ab aeterno 16 Christus ergo


fons sapientiae nos suis nuptiis
Intuitu Recreatos,
solius gratiae veris deliciis,
Sic praevidit Interesse
in rerum serie faciat gaudiis
Haec futura. Electorum,

Trop. et Pros. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien.


^95. A. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae) saec. 13. ex. Cod.
Parisin. 15 615. B. — Grad. ras. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin.
Arsen. 110. C. —Mias. ms. L. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod Parisn.
Arsen. G08. D. —Miss. ms. Senonense saec. 15. Cod. Parisin. 880. E.
Misg. ms. Sarisburiense anni cr. 1250. Cod. Mancunien. CraAvf. Lat.
24. F. — Grad. ms. Sarisburiense anni cr. 1275. Cod. Londinen. Add.
12 194. G. — Miss. ms. Sarisburiense (Londinense ?) saec. 13. cx. Cod.
Parisin. Arsen. 135. H. —
Miss. ms. Sarisburiensc sacc. 14. Cod. Cantabrigien
Ee 2. 2. J. — Miss. ms. Sarisburiense saec. 14/15. Cod. Vatican. Palat.
501. K. — Grad. ms. Sarisburicnse saec. 15. Cod. Oxonien. Hatton 3. L. —
Miss. ms. Vigorniense saec. 13. et 14. Cod. Cantabrigien. Kk 2. (i. W. —
Miss. ms. Vigornicnse saec. 15. in. Cod. Oxonien. Rawl. lit. c 3. N. —
Miss.
niH. Vigornicnsc saec. 15. Cod. Cantabrigien. Ee 5. 13. O. — Grad. ms.
Norwioense saec. 15. Cod. Londinen. Lansd. 402. P. — Miss. ms. S. Petri
V/cstmonasteriensis anni cr. 1370. Cod. Capit. Wcstnionasteiien. Londinen.
8. n. Q. — Miss. ms. Scireburnense anni cr. 1400. Cod. Alnviccn. s. n. R. —
Miss. ms. S. Ternani Arbutiinottcnsis saec. 15. Cod. Arbuthnotten. s. n.
reirapr. Burntisland 1864. S.
Von gedruckten Missalien sind mir die folgcnden, allc fronzd,sischer
Herkunft, als Quellen nennbar: Missale Constanciense impr. Rotomagi
1499. — Miss. Tullenso impr. Parisiis 1507. — Miss. Suessioncnse impr.
Parisiis 1519. — Miss. Silvancctensc impr. Parlaiis 1524 (hicr verzeichnet
als ,,Per octavam scc. dcvotionem celcbrantis). — Miss. Leonense impr.
Parisiis 1526. — Miss. B. Martini Turonensis impr. J^arisiis 1529. — AuBer-
de.n ist die Sequenz in dic Sammlung C^od. ,,Brandcr" von S. Gallcn auf-
gcnommcn. — Variantcn aus VQ u. R sind nicht vermerkt.
1, 1 sq. DieKonstruktion muB scin: Coctiis omnis pangat filiac {Daiiv)
leriisalcm et Sion (Genetivc) melos; dic ,,filia lcrusalcni ct Sion" ist niim-
lich dio Kirchc. VoIIig unvcrst^indlich wird dio Konstniktion: lerusalem
et Sion filiac, Coctus omnis fidciis curiac, Melos pangas (so Gautier P, 181),
wobei ,,Sion filiac" und ,,Coctu8 omnis" als Vokative 7M gcltcn hattcn. —
1, 3 Fetus omnis M; fidci curiae K. — 1,5 ])anga8 B. — 3, 4 mercatur
gratia D. — 3, 6 laudum (lectio difficilior!) nach meinon Aufzeichnungen
nur ABC, sonst ..laudis". —
Str. 3 u. 4 fehlen E.— 4. 5 Caclum tangcns D;
terrara BCEGHJMOP. -- 4, 7 Potcntia AD, ludicia (^K, — 5, 1 loquar
ABC (vioUcicht das Urspriingliche); et (st. ecd) EHKS; sanum ABC (viel-
leicht urspurnglich eo). —5, 3 Foedoratura AG, Focdcrata J. —5, 5 De
40 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

sacrata E. — 6, 3 Figuiata GKMP; in prima femina E. —


G, 6 formatur
AD; Quae de costis Adae est edita E. — 6, 7 Mater Eva E. —
7, 3 Hic
est mater caelestis G. — 8, 4 fulgens DP. —
8, 7 Ordinate H. Str. 8—
lautet in E:
Haec cymba, qua tuti vehimur,
est
Hoc quo tecti condimur,
ovile,
Haec columna, qua firmi nitimur,
Veritatis.

9, 5 Omnis eius BC; Omnis cui sexus similis G; simul Eva J. 9, 7 Pari —
turma G. —
10, 4 e terrae J— MOS. —
H, 1 Haec t^rpicis EGJ; signata
sensibus G. —
11,5 praestat GS, praestet AJ 0. — —
12, 5 In qua GKP. —
12, 7 Figurantur A, Foederantur G. —
Str. 13 fehlt E. —
13, 1 Felix coetus
G. —
13, 3 Lassis ubi J; ibi datur AJNS; In quo nobis datur G. li. 1 —
lusti, Justus P. —
14, 5 Laeta C; quos facit A. —
Str. 14, 3 sqq. lautet
in E (dort fehlt Str. 13):
Lapsis autem donatur venia
Et sanctorum augentur gaudia
Angelorum.
In G hingegen ist Str. 14 folgendermaBen umgedichtet:
Soli Deo sit laus et gloria,
Cuius sola factum est gratia,
Quod de valle redit ecclesia
Lacrimarum.
16, 1 Christus iungens E. —
Da nur in Frankreich diese inhaltlich tief-
^innige, rhythmisch aber ungelenke und iiberhaupt hinter den zwei vorher-
gehenden Kirchweihgesangen weit zuriickstehende Sequenz in den ge-
druckten Missalien fortlebte, und weil sie trotz ihrer Verbreitung in England
wahi-end des 13. —
15. Jahrhunderts wenig zum englischen Sequenzstil
palit, muB sie wohl als jranzosisches Produkt, keineswegs aber, wie viel-
fach geschah, als Dichtung des Victoriners Adam angesehen werden. —
Das seltene Schema erinnert stark an die Sequenz franzosischcn Ursprungee
,,Nativitas Mariae viryinis'' (54, Nr. 188).

33. In Dedicatione Ecolesiae.

1 Sanctae Sioii 2 Desponsatur


assunt encaenia: praesens ecclesia,

3 Stans amicta 4 Passim sonant


virtutum gloria. organa dulcia.
5 Korant caeli 6 Pluunt nubes,
misericordia, stillat iustitia.

7 Sponsus adest 8 Sanans mundum


natus ex Maria, indulta venia.

9 lungit sibi 10 Septiformem


Cbristus ecclesiam, dat ei gratiam.

11 Sacramenta 12 Proponuntur
fiunt paschalia, vitae cibaria.

].3 Ad has agni 14 Vocat suos


caelestis nuptias paterfamilias.
Commune SHnctorum. In Dcdicatiouc Ecclcsiae. 41

15 Adest Abel, 16 Intrat Noc,


fert innocentiam; portat iustitiam.

17 Melchisedech 18 Hic Abrahae


pro sacerdotio fidei veritas,
Benedicens Spes Isaac,
sedet in niedio; et lacob caritas.

19 Stat Moyses 20 Solem tenens


cornuta facie; triumphat losue.

21 Puer David 22 Rex psalmorum


trucidat Goliam, pangit melodiam.

23 Simul astant 24 Confirmata


lex et prophetia per evangelia.

25 Foederantur 26 Complet Deus


terris caelestia; omnibus omnia.
Trop. ms. Xarbomicnse saec. 12. Cod. Parisin. 778. A. —Grad. ni«.
Rotomagense saec. 13. in. Cod. Parisin. 904. B. —Miss. ms. Rotomagense
saec. 15. Cod. Portus Gratiae 325. C. — Trop. ras. Wingartcnse ( ?) saec. 13.
Cod. Stuttgardien. HB I Asc. 95. D. — Miss. ms. (Parisiense saec. 13/14. et)
Silvanectense saec. 15. Cod. Sangenovefian. 103 (BBI. fol. 12). E. —
Miss. ms. Geraeticense anni 1485. Cod. Rotomagen. 301. F. —Miss. ms.
Trinitariorum S. Maturini Parisiensis anni 1510. Ccd. Parisin. Mazarin,
430 (233). G. — Missale Lausannense impr. Lausannae 1493. H. —
Missale
Ebroicense impr. Rotomagi 1497. J. — Missale Rotomagenseimpr. Rotoniagi
1499. K. — Missale Lexoviense impr. Cadomi 1504. L. —Missale Bellvacense
impr. Rotomagi 1514. M. — Missale Bellvacense impr. Parisiis 1538. N. —
Missale Tarantasiense impr. Lugduni ca 1520. O. —Missale Nidrosicnsc
impr. Hainiac 1519. P. — Missale Silvanectense impr. Parisiis 1624. O. —
G —KMOPQ sind nicht vcrglichen.
2, 2 mater (st. praesens) B. — 3, 1 Stat D. — 4, 1 sonat E. —
5, 2
misericordiam D. — 6, 2 stillant iustitiam D. —
8, 1 Dcnans D, Lavans C. —
10, 2 dans N. — 12, 1 Apponuntur CLN. —14, 2 \ ocat scrvos E. —
10, 2
portans DEN. — 18, 1 Hinc CLN. — 21, 2 trucidat fehlt E. —23, 1 a.'^tat
CN. — 24, 2 per evangclista.E. — 25, 1 Moderantur B. —
Ist offenbar
iranzosischcn Ursprungcs.

34. In Dedicatione Ecclcsiae.

1 Hicrusalem, urbs beata, 2 Fundamentuni angulare,


Domus Deo dedicata, Quod et templum et altare,
Supra petram stat fundata. Nemo potest alterarc.

3 Agnus Dei, agnus Deus, Non cst dolor neque fletus


Ipse templum urbis eius, Neque mors nec mortis mct u.'«,
In quo semper iubilaeus, Ubi quisque regnat laetus.

5 Urbs in quadro posita, Urbs in orbe celebris,


Tota Deo dedita Tota sinc tcnebris,
lubilans in carmine; Rutilans in luniinc.
42 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

7 Agnus lucet in commune, 8 Agnus urbis est lucerna,


Non lux solis neque lunae, Cuius una sempiterna
Qua non eget civitas; Dies est divinitas.

9 Luculenta 10 Stant securi


Fundamenta Miri muri
Stant in sanctis montibus, Vivis ex lapidibus.

11 Venti ruant, 12 Non terrentur


Aquae fluant, Nec moventur
Muri stant in ordine, Pluvia vel turbine.

13 Stant fundata sacramenta, 14 Stant parietes civiles,


Stant sacrata fundamenta Tam ludaei quam gentiles,
Nec moveri poterunt. Unum sunt, non differunt.

15 Cliristus, noster salutaris^. 16 Christus cruce purpurata


Ipse lapis angularis, Reddit omnia pacata,
Fecit unum utraque; Quae in caelo terraque.

17 Sion, Dei civitas, 18 Sion, pacis specula,


Deo iam cohabitas Per aeterna saecula
Velut sponsa nobilis; Permaaens immobilis!
19 Cuius rei gratia 20 Haec, illius aemula,
Psallat haec ecclesia Sit in laude sedula,
Cnm caeli militia; Gratulans in saecula.

Grad. ms. Ottoburanum saec. 12. Clm. Monacen. 27 130. add. saec.
12/13. — 2, 1 angulare verstiimmelt, nur die zwei ersten Silben vorhanden. —
10, 1 u. 14, 1 Sant (!). —Diese nach Form und Inhalt schone Sequen/.
ist erstmals bekanntgegeben durch unser ,,Ein Jahrtausend lat. Hymnen-
dichtung" (II, S. 390 f.), nicht ohne zwei storende Fehler 11,1 sq. ruunt
: . . .

fluunt, und 15, 1 Christe. Sie ist ein weiterer Beweis, daB die Sequenzen-
dichtung Deutschlands, insbesondere jene des dstlichen Sildens, den Wett-
kampf mit der hochgepriesenen Dichtkunst des Victoriners Adam schon
friihzeitig in jeder Hinsicht erfolgreich aufnahm. AUerdings bringt 16,3
durch einen VerstoB gegen die Rhythmik und 16, 2 ebenso wie 14, 1 durch
mangelhafte Zjisur einen triibenden Fleck auf den sonstigen Glanz der
Technik.

35. In Dedieatione Ecclesiae.

1 Ad honorem ecclesiae, 2 Resonet vox laetitiae,


Cuius ornatum hodie Vox purae conscientiae
Celebramus solleraniter, Christum laudans concorditer.

3 In manufactis aedibus 4 Sed in caelorum sedibus


Et politis lapidibus Cum sanctorum agminibus
Adoramus te, Domine; Regnas in caeli culmine.

5 Nos ergo, qui te colimus, 6 Remitte, quod peccavimus,


Devoto corde poscimus Da regnum, quod amisimus,
Laudes canentes debitas: Ubi maior est caritas,
Cominune Sanctorum. In Dedicationc Ecclesiae. 43

7 Ubi cives angelici 8 IUicque prece supplici


Et omncs cliori caelici Fac omnes tecum adici,
Deum semper prospiciunt; Qui digne tibi serviunt.

Missalc [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. A. Missaie —


[bVanciscano-] Romanum inipr. Lugduni 1535. B. —
Missale Silvanectense
impr. Parisiis 1524. C. —
Missale Parisiense impr. Parisiis 1585. D. —
Sichtlich franzosischer Herkunft, wahrscheinlicii aus gleichcr wenig ge-
wandtcr Fedcr wie Nr. 20 u. 27.

36. In Dedicatione Ecclesiae.

1 Ecclesiae desponsato 2 Hanc qui sibi dcsponsavit


Laudum summi patris nato Atque sui fabricavit
Decantemus carminc, Lateris ex sanguine,

3 Ut ex Adam quondam costis 4 Dum ex lignis arcam scidit,


Evam fabricatam nostis Huius Noe tunc praevidit
Soporis in requie. Figuram ecclesiae;

5 Quam ex lignis sanctae crucis 6 Auri nitor et gemmarum


Fabricavit auctor lucis Opus arcac fecit clarum,
Ad salutem omnium, Quam Moyses edidit;
Per hanc omnes quoniam creduli In qua legis tabulam,
Supernatant istius saeculi Urnam, manna, virgulam
Flebile diluvium. Florentem rccondidit.

7 Gemmis sic virtutum crescit 8 In quo legem summi regis,


Teniplum nostrum ac splendescit Urnam vini, panis legis,
Auro sapientiae, Florem virgae Mariae.

9 Arcani peccatorum mundat 10 Per hoc caeluni quod intratur,


Cruor Christi, sanguis undat Exsul lacob contemplatur
Hoc templum cottidie; Scalae sub effigie.

11 Haec regina, David teste, 12 Haec Christi stupescens bonis


Aurata, polita veste lesu, veri Salomonis,
Dei stat ad doxtcram; Sophiae dat operam.

13 Hoc lohannes contemplatur, 14 Qui nos suo commensali


In hac plene coniungatur Det in veste nuptiali
Quod sponsus ecdesiae, Coniungi praesccntiae.

15 Matris huius nos renatos 16 Nec, ut olim mercatores,


Sacramentis tibi gratos Nos excludas peccatorea
Fac, pater clementiae, Foribus ecclesiae.

17 Huius, o compago laris, 18 Ut possimus in illa te


Chriate, lapis angularis, Sine fine civitate
Fac nos sic hic vivere, Superna conspicere,
44 Sequentiae rhythmicae et rigmatac.

19 In qua non insidiatur 20 Sed frequenter sollemnizat,


Fraus nec ira comminatur lucundatur, symphonizat
Nec dolus iniuriatur Ac tibi laudes hymnizat
Cuiquam vel invidia, Tota caeli curia;

21 In qua chorus prophetarum, 22 Hauriunt te sitiendo,


Contio patriarcharum Fruuntur esuriendo,
In tuum vultum praeclarum Cernunt non fastidiendo
Mentis figunt aciem, Tuam semper faciem.
23 Ibi perpes lux diescit, 24 Ubi gaudet cum Maria
Nec quis maeret, nec languescitj Sanctorum cohors tam pia
Nec terretur, nec senescit, Atque triplex ierarchia
Sed prorsus eclipsin nescit Coram sua monarchia
In tui praesentia; Per aeterna spatia.

Prosar. ms. fratris loach. Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallensi»


anni 1507. Cod. Sangallen. 546. — 24, 2 Sanctorum consortia. — Leider
bietet bislang keine andere Quelle die Jloglichkeit, einige Unebenheiten
und Entstelhingen dcs Textes zu beheben. — Melodie : ,,Laude8 crucis"
bzw. ,,Lauda Sion".
De Sanctis.

37. De Omnibus Sanotis.

Ascribitiir Adamo de S. Viclorc

1 Supernae matris gaudia 2 Dum festa colit annua,


Repraesentet ecclcsia Suspiret ad perpetua.

S In hac valle miseriae, 4 Hic caelestes excubiae


Mater succurrat filiae; Nobiscum stent in acie.

5 Mundus, caro, daemonia 6 Incursu tot phantasmatum


Diversa movent proelia; Turbatur cordis sabbatum.
7 Dies festos cognatio 8 Certatque pari foedere
Simul haec habet odio Pacem de terra toUere.
9 Confusa sunt hic omnia: 10 Vix hora vel dimidia
Spes, metus, maeror, gaudium Fit in caelo silentium.

11 Quam f elix illa civitas, 12 Et quam iucunda curia,


In qua iugis sollemnitas, Quae curae prorsus nescia!

13 Nec languor hic, nec senium, 14 Sed una vox laetantium


Nec fraus, nec terror hostium, Et unus ardor cordium.
15 IUic cives angelici 16 Trinae gaudent et simplici
Sub ierarchia triplici Se monarchiae subici.

17 Mirantur nec deficiunt 18 Fruuntur nec fastidiunt,


In illum, quem prospiciunt; Quo frui magis sitiunt.

19 lUic patres dispositi 20 Semota iam caligine


Pro dignitate meriti Limien vident in lumine.
21 Hi sancti, quorum hodic 22 lam rcvelata facic
Celebrantur soUeninia, Regem cernunt in gloria.

23 IUic regina virgiuuni, 24 Excuset apud Dominum


Transcendens culmen ordinum, Nostrorum lapsus criminuni.
25 Nos ad sanctorum gloriani 26 Post praosentcm miscriani
Per ipsoruni suffragia Christi perducat gratia.

Trop. ot Prosar. mn. S. Leonardi Lcnioviconsis sacc. 12/n. ('o<I.


A.
I*ai isin. I()8(i. —
Troj). et l'rosar. ms. Gallicuni sncc. 12/115. Cod. Hcriicn.
()2() (pars 11). J3. —
(Jrad. uih. Bcncdiclinuni Callicuni Haec. l."{. ('o<I.
Bruxellcn. 1'ctis 1173. C. —
Collect. ms. Gallicuni Hacc. 1.3. Cod. Vatican.
Otlob. 2873. add. sacc. L3. (mit Mdodic). I). —
Collcct. ms. S. ()uintii:i
sacc. 13. Cod. Florcntin. Acdil. ].3(J. E. Collcct. ms. (Jallicum snc(
46 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

13. ex. Cod. Londinen. Egert. 274. F. —


Trop. ms. Parisiense ( ? Remenee)
saec. 13. Cod. Assisien. 695. G. —
Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae)
saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15 615. H. —
Miss. ms. Parisiense saec. 14.
Cod. Londinen. Add. 16 905. J. — Pres. et Hymn. ms.
S. Ludovici Piscia-
oensis ann. 1260—75. Cod. Londinen. Add. 23 935, K. —
Miss. ms. S.
Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. L. Prosar.—
ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Londinen. Egert. 2601. M. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. JSf. —
Grad. ms.
Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 819. 0. —
Grad. ms. Victorinum
saec. 13/14. Cod. Parisin, Arsen. 110. P. —
Miss. ms. Victorinum saec.
14/15. Cod. Parisin. 14 448. Q. —
Grad. ms. Victorinum saec. 14/15.
Cod. Parisin. Arsen. 197. R. —
CoUect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.).
S. — Miss. ms. S. Cornelii Compendiensis saec. 13/14. Cod. Parisin. 16 823.
T. — (Miss. et) Prosar. ms. saec. (13. et) 14. Cod, Sangenovefian. 90 (BBl
fol. 1). U. —
Miss. ms. S. Laurentii Longoretensis saec. 14. Cod. Parisin.
1106. V. —
]Miss. ms. Catalaunense saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 597. X.
Miss. ms. Einonense saec. 14. Cod. Valentianen. 111. Y. —
Miss. ms.
Senonense saec. 15. Cod. Parisin. 880. Z. —
Miss. ms. Metense saec. 15.
Cod. Meten. 12. a. —
Bliss. ms. Aquense anni 1423. Cod. Aquen. 1039. b. —
Prosar. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. add. saec. 15. c. —
Miss. ms. Ambianense saec. 15. Cod. Taurinen. D I 7. d.
Miss. ms. Casinense saec. 12. Cod. Vatican. 6082. e. —
Grad. ms.
Franciscanum Italicum saec. 14. Cod. Cantabrigien. Add. 3027. f. —
(Trop. et) Prosar. ms. Cantuariense (?) saec. (11. et) 12. Cod. Londinen.
Calig. A XIV. g. —
Collectan. ms. Anglicum saec. 13. Cod. Oxonien.
Kawl. lit. c 510. h. —Prosar. ms. Praedicatorum Anglicum ( ? Gallicum)
saec. 14. in. Cod. Oxonien. Rawl. lit. g 13 (olim Misc. lit. 27). i. Grad. —
ms. Arnoldi Aquisgranensis saec. 13. Cod. Capit. Aquisgranen. XII. k. —
Trop. et Prosar. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien.
8. n. 1. — Prosar. ms. Teplense saec. 15. Cod. Pragen. VI C 15. m. Miss. —
ms. Salisburgense anni 1490. Cod. Vindobonen. 1778. n. —
Miss. ms.
Kilormicense saec. 15. Cod. Dublinen. B 3. 1. o. —
Grad. ms. Praemon-
stratense saec. 14. in. Cod. Bruxellen. 11 396. p. —
Grad. ms. S. Johannis
Hierosolymitani saec. 14. in. Cod. Petrin. Salisburgen. a VII 20. q. —
Procession. ms. Praedicatorum saec. 14/15. Cod. Sangallen. 486. r. —
Grad. ms. Praedicatorum saec. 14. Cod. Doneschingan. 881. r^. —
Antiphon.
et Grad. ms. Praedicatorum saec. 14. Cod. Doneschingan. 882. r^. —
Prosar. ms. Carmelitarum Vilvordiensium anni 1418. Cod. Bruxellen.
11 359. s. —Miss. ms. Praedicatorum Hispanicum saec. 16. Cod. Vatican.
5591. t.

Die sehr vielen gedruckten Missalien, fast ausschUeBlich franzosischer


Diozesen, nennt das Repert. Hymnol. unter Nr. 19 822. Deutschland
ist dort nur durch ein Mefibuch vertreten (Mainz), ebenso Belgien (Liittich);
Skandinavien durch zwei (Strengnaes und Upsala), England und Italien
gar nicht. —
Ubergangen sind etwaige Lesarten aus JKTVY d e r t. m
Str. 1—6 fehlen G (weil defekt). —
1, 2 Repraesentat o. M
2, ^ —
Suspirat AJVI n p; ad caelestia a o. —
4, 1 Hinc a b i k n O; Hic felices F. —
4, 2 Nobis constent n; stant B. —
7, 1 cognotio g'. —
7, 2 Semper a; habent
B. — 8, 1 Certantque ACSZ a c f h I q. —
9, 1 sunt haec a p, hinc c. —
9, 2 Spes maeror metus q S; dolor gaudium c; gaudia X. —
10, 2 „in caelo-
silentitim'\ eine Entlehnung aus der Hl. Schrift, ist als einheitlicher
Begriff zu fassen: Schweigen im Himmel = himmlisches Schweigen. —
12, 1 quam k, Ut quam E. — Str. 13 u. 14 fehlen g. — Str. 15 u.16
stehen nach Str. 18 BM a b o p. — Str. 17 u. 18 fehlen g. —
17, 1 Mirantur
et (st. nec) NO QSU k (et steht in N iiber Rasur als Korrektur des urspriing-
lichen nec.) — 19, 1 Ibi k. — 20, 1 Remota k. —
21, 1 Hic sanctus cuius
(dementsprechend 22, 2 cernit), wenn die Sequenz am Feste eines Heiligen
l)>i Sanctis. De s, Achatio et dociis. 47

vorwcudot wurde (so z. B. iii GN


a k 1 q); oder Haec virgo, wenn auf eine
Heilige (so in B); oder dcr einos bestimmten Hciligen wurde eingefiigt:
Martiaiis A, Oswaldus j?. —
21, 2 Recensentur b £? o. FMUX
22, 1 Nunc —
M a b « o. —
22, 2 Natum B. —
23, 2 culmen cordium o. 25, 2 Per ipsius—
B a. — 26, 2 gaudia G.
Str. 21 ff. bis zum SchluB wurde mancherorts als eigene Sequenz
auf eineu Heiligen verwendet; daher der Sequenzenanfang: Hic sanctus
cuius hodie bzw. Hi sancti quorum (Repert. Hymnol. Ner. 7756 58, —
7835 u. 7830. —
Auffallend ist bei dieser inhaltlich so lieblichen und sinn-
leichen Sequenz die oftmaligc Hei'bhcit des Rhythmus oder die ,,8chwebende
Betonung", wie Repra^sent6t (1, 2), In hkc valle (3, 1), Mater succurrat
(3, 2), Hic ca61est6s (4, 1) usw., wennajleich oft eine kleine Umstellung
die Ubereinstimmung vou Vers- und Wortakzent herbeifiihren konnte,
wie z. B. In valle h4c, Succurrat mdter, Caelestes hic. Bei Hymnen, denen
:

das VeramaB des jambischen Dimeters vorwiegend eigen ist, fiillt ein
solcher Widerstreit z^^dschen Vers- und Wortbetonung weniger auf (vgl.
Rect6r pot^ns ver&x Deus). Aber will man ihn auch dem Prosator von
St. Victor fiir seine Sequenz€7i zugestehen, wiihrend er diesen Widerstreit
im trochdischen Achtsilber peinlichts vermeiden soll ? Ist also Adam der
Verfasser ? Jedenf alls wird die Sequenz aus Frankreich stammen, von wo
sie in audere Lander nur vcreinzelt und vorwiegend in Ordensgenossen-
schaften ihren Weg nahni.

38. De s. Aehatio et sociis.

1 Hodiernae festum lucis 2 Hermolao phalaux ista


Est Acliatii laus ducis Archipraesule baptista
Atque decem milium. Dei colit filium.

3 Adrianus cliristianos 4 Crucifixus cum


cohorte
Colere rex deos vanos Dux est, conformi morte
et
lubet, sed despicitur. Christi grex afficitur.

5 Christi poenae renovantur 6 Ararat, mons Armenorum,


In his omnes, iterantur Mons insiguis, tot sanctoruni
Signa mortis Domini. Consecratur nomini.

7 Alexandriam decorat 8 OrantChristumtriumphantes,


Mons vicinam, quam perrorat Ut defendat honorantes
Martyrum cruoribus. Ipsos a doloribus.

9 Exauditos se laetantur, 10 Quorum intercessione


Nam, ipsos qui venerantur, Socia, rex lesu bone,
Servant a nocentibus. Nos tibi placentibus.

Miss. ms. Admontense saee. 13/14. Cod. Adinonten. 751. add. saec.
H. A. — Miss. ms. Soproniense anni 1363. Cod. Mus. Hungarici 91. B. —
-Miss. nis. S. Achatii Coloniensis saec. 14. ex. Cod. Colonien. Wf. 249. C. —
Crad, ms. Aquileicnse saec. 15. Cod. Archiep. Utincn. Fol. 34. D. Miss, —
nis. Hospitalense anni 1427. Cod. Paulan, 26. 1. 9. (Hosp. memb. 7). E. —
^liss. ms. Viridis Silvae anni 1466. Cod. Paulan. 25. 2, 30 (Blas. memb. 50).
F. — Grad. ms. Sladmingen.se saec. 14. Cod. Adnionten. 292 a. add. aacc.
15. G. — Misa. nis. Secoviense-Salisburgense saec. 14/15, Cod. Salisbuigrn.

V 3 B 20. H. —
Miss. ms. Salisburgensc eaec. 15. Cod. Admonton. 69. J.
Miss. ms. Salisburgensc sacc. 15. Cod. Salisburgen. 1 A 11. K. V
Mi^s. —
nis, Salisburgensc anni 1476. Cod. Salisburgen. V 1 A 12. Ka. Miss, —
48 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

ms. Salisburgense anni 1490. Cod. Vindobonen. 1778. L. —


Aliss. ms.
Lunaelacense anni 1453. Cod. Vindobonen. 1899. M. —
Pros. ms. Lunaela-
cenae saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. N. —
Miss. ms. Patavienso
saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1786. O. —
Miss. ms. (Zwettlense-) Pata-
viense saec. (14. et) 15. Cod. Zwettlen. 198. P. —
Aliss. ms. votivum Althae
Superioris anni. 1452. Clm. Monacen. 9508. Q. —
Pros. et Hymn. ms.
Emmeramense saec. 15. ex. Clm. Monacen. 14 667. R. —
Prosar. ms. fr.
loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallensis anni 1567. Cod. Sangallen.
546. S. —Appendix ms. saec. 16. ad Missale Augustanum impr. Basileae
1510 (in Bibl. Paulina Monasteriensi). T. —
Miasale Pataviense impr.
Patavii 1491. U. — Graduale Pataviense impr. Vindobonae ( ?) 1511. V. —
Missale Moguntinum impr. Moguntiae 1493. X. —
Missale Zagrabiense
impr. Venetiis 1500. Y. — Missale Salisburgense impr. Basileae 1510. Z. —
Nicht verglichen sind HKKaQU— Z.
1, 2 Agacii C. — 2, 1 Hermolaus J. —
2, 3 Colit Dei FO. —
3, 1 Adrianus
Dei sanctos A. — 3, 2 Decs colere rex S; rex fehlt G. —
3, 3 despiciunt
B. — 4, 1 Crucifixos B. — 4, 2 morti O. —
4, 3 efficitur D. —
Str. 5 u. 6
umgestellt AJ. —5, 2 Omnes in his G; his omnia S. —
6, 1 Ararath Armenio-
rum alie Quellen auBer AEFJO; Aratus 0, Trarach B. —
6, 2 Mors F. —
6, 3 Consecrantur M, Consecretur O, Consecrant in homini D, Consecrantur
omnia F. —
7, 1 Alexandrinam LO. —
7, 2 vicinum D; Mons insignis A,

Mons benignus J; quem A DJNOPRS; terrorat M. —
8, 1 Erant AP.

8, 2 defendant E; honerantes J, onerantes P. —
8, 3 Ipsum J. —
9, 1 Et
auditos P. —
9, 2 Nam eos A. —
9, 3 Servat OS. —10, 2 lesu re^oniunge
bone A, Rex coniunge lesu bone EN, Rex benigne lesu bone J, Socia
nos rex bone T. — 10, 3 Nos fehlt T. —
Am SchluB fiigt T noch bei: Amen
dicat omnis ecclesia. — Melodie : Hodiernae lux diei (54, Nr. 219). Ur- —
sprungsland: Siidosten Deutschlands.

39. De s. Achatio et sociis.

1 Glorietnr totus mundus 2 Chorus cantet laetabundus


In martyrum soUemnia; Per militum suffragia.
3 Honor tanto sit diei, 4 Propter laudem lesu Christi
In quo sancti milites Sunt effecti milites.

5 Ut gigantes hi steterunt 6 Sapienter responderunt


Fortes coram Caesare, Se Deum vivum colere.

7 „Simulacra non curamus", 8 ,,Deum verum adoramus,


Sic dixerunt milites; Qui est electorum spes."
9 His auditis Adrianus 10 Flagellati sunt beati
In electos fremuit Vere decem milia
Et tormentis plurimis hos Et ducuntur supra montem
Flagellari praecipit. Ad crucis supplicia.

11 Crucifixi sunt electi 12 Alii omnes sunt delecti


Bene octo milia; In montis cavernula.
13 Nunc subnixe imploremus 14 Ut laetemur cum beatis
Martyrum levamina, In aeterna gloria.

Miss. ms. Vodnianense saec. 14. Cod. Mus. Bohemici XIV A 8. A. —


Miss. ms. Kremsense saec. 15. Cod. Pragen. XII B 13. B. — Miss. ms.
De iSuuctisj, De s. Achatio ct sociis. 41)

Rin>?radensc sacc. 12. Cod. Raigradcn. D/K 1^2. add. 15. C. Miss. —
ms. VisRcgradciis(> sacc. 15. Cod. Capit. Vissegraden. V Cc 7). D. Minta. —
ms. Lucensc anni 1483. Cod. Strahovien. I A 7. E. —
Miss. ms. Olomucensc
sacc. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 8. F. —
Miss. ms. Strigoniense saec. 15.
Cod. Cathodr. Strigonien. Ms. I 20. G. —
Miss. ms. S. Vinceutii Wratis-
laviensis anni 1407. Cod. Wratislavien. I F 341. H. —
Missalc Oloraucense
impr. Bambergae 1488. J. —
Missale Pragense impr. Lipsiae 1498. K. —
Variauten aus DEHJK sind nicht angefiihrt.
2, 1 cantat A. —3, 1 tanti G, tantus B, cantus F. —
6,2 Deum unuin
BFG; der Vers hat eine Silbo UberschuB, ebenso wie 1, 2; aber dort ist
dcr Vers der Gegenstrophe gleich an Silbenzahl. —
9, 3 tormentis plurimoi*
C, multis G. —
9, 4 praecepitC. —
10, 2 Fere BFGH. —
10, 3 supra mortem
A. — 11, 1 sunt beati BF. —
12, 1 delecti A; dadurch wurde allerdings dor
reine Reim gewahrt, aber der ist ohnehin oft vernachlassigt, unddeclecti
(wohl = ausgesondert) ergibt keinen rechten Sinn. —
14, 1 Ut locemur
BF. — 14, 2 gandia BFG; vielleicht ist ,,Iocemur in gaudia'' die urspriing-
liche Lesart. —Schema und Melodie : ,,0 beata beatorum" (Nr. 14 dieses
Bandes). — Die inhaltlich schlichte und technisch wie auch sprachlich
wenig mustergiiltige Sequenz ist eine Probe der Diclitkunst Bohmevif
(oder Miihrens?); wir habcn aber von dort auch manchu- bessere Gabe er-
halten.

40. De s. Achatio et sociis.

1 Concentus vox iubilaei 2 Dulcescant in aure Dei


Sollemnizans reguni regi Moduli, quos offert ei
Penetret caelestia; Militans ecclesia.

3 Verbum caro, panis vivus, 4 Tractos ab aeterna lue


Auctor vitae, caeli clivus, Sectatores fecit suae
Rex et sol iustitiae Martyres victoriae,
5 Qua mors vitam superavit, 6 Hac palma milia dccem
Humilitas expugnavit Evasere mundi faecem
Principem superbiae. Lacumque miseriae.
7 Frustra saevis, Adriane; 8 Crux adversum te laborat,
Quos trucidas inhumane, Mundus clamat, sanguis ploraf
Caritas vivificat; Lex insontes vindicat.

9 Summa tot consortum Dei 10 Lapsum redintegrat choruni


Contingens in typo rei Deus per tot millenorum
Praetaxat mysteriura; Numerum dcnarium.
11 Decalogi lex et ordo 12 Gaudct mens ct lingua, qui;i
Psalterio decachordo Neutra caret symphonia
Concrepant harmonice; Fidei catholicac.

13 Plebs praesaga deputavit 14 Quae subtractos mortis viai»


Manu forti nostro David Confoedorat iorarchiae
Vere decem milia, Crucis cfficacia.
15 Promissus voce psalmistae 16 Tot bibentes agonistac
Multiplex est choru3 istc Passiouia tuae, Christc,
Dei decem milium; Gratulantur fluvium.
BlTimo, Analecta Hymnica LV.
50 Sequentiae rhythtnicae et rigmatae.

17 Tamquam oves virtimantur, 18 Crucifixi, lanceati,


Conspuuntur, flagellantur, Laeti mortis mortem pati,
^
Vincti spinis coronantur, Sponsi sine patre nati
Caritatis balsamum Propinant in thalamum.
19 Te sequentes, lesu bone, 20 Quidquid volunt, impetrare
Corporali passione, Possunt apud salutare,
Te quaerentes in agone Supplicibus suis dare
Possident in gloria. Quaesita praesidia.

21 0, qui tot triumphis estis 22 Ne repulsam tolleremus,


Compotes aulae caelestis, Dum dies adest extremus,
Nos intentos vestris festis Ne cum reis exsulemus,
Eximite, nam potestis, Sed cum dignis impetremua
Ab omni pernicie, Optionem gloriae.

Miss. ms. Sanblasianum anni 1482. Cod. Paulan. 25. 2. 15 (Blas.


memb. 61). A. —
Miss. ms. Praedicatorum Vindobonensium anni 1477.
Cod. Praedicat. Vindobonen. 212 et 213. B. —
Missale Basiliense impr.
absque [Basileae cr. 1480]. C. —
Missale Basiliense impr. Basileae 1488.
D. — Missale Curiense impr. Augustae 1497. E. —
Missale Moguntinum
impr. Moguntiae 1493. F. —
]\lissale Mogimtinum impr. Spirae 1497. G. —
Missale Moguntinum impr. s. 1. 1517. H. —
Prosar. ms. fr. loachim Cuntz
dictum ,,Branderi" Sangallensis aimi 1507. Cod. Sangallen. 546. J.
1, 1 Vox concentus B. —
1, 3 Penetrat B. —
2, 1 Indulcescant aure B;
aure Domini D. —
3, 2 Actor D; caeli divus AFG. —
4, 1 Tractus H;
aeterna luce E; Ab aeterna tractos B; luce E. —
5, 1 Tuam mors A. —
13, 3 Fere CDJ (vgl. Nr. 39, 10, 2). —
14, 1 subtractis D; mortis vitae E. —
15, 2 est currus iste CFGH. —
15, 3 Dei fehlt H; milia A. —
16, 1 libentes
bei Kehrein (S. 321) ist nur ein Lesefehler; bibenter DFG. —
16, 3 Gratu-
lentur CD. —
18, 1 Crucifixo H. —
18, 3 Sponso B. —
18, 4 Properant
BDFG J diese Lesart paBt besser zu ,,in thalamum", aber wie dann „caritatio
;

balsamum" (17, 1) deuten ? Letzteres ware in diesem Falle als Apposition


aufzufassen. Jedenfalls bleibt ein Dunkel bestehen. —
19, 3 Et quaerentes
CE. — 21, 1 triumphalis FG. —
21, 4 Eximere E. —
21, 5 Ex FGHJ. —
22, 3 exsultemus E.
Melodie : ,,Lauda Sion salvatorem". Die ungelenl^e Sequenz ist
ein Beitrag der Schweiz (Baseler-Churer Grebiet) zur Achatiusdichtung.
Die Varianten aus B zeigen, wie die Dominikaner in Wien durch einige
Umstellungen (1, 1 u. 4, 1) die Rhythmik zu verbessern suchten.

41. De s. Achatio et sociis.

1 Adrianus, rex prpfanus,


Congregatis pravitatis
Sex regibus exlegibus
Sic bacchatur, irae datur, Sub tormento nondum lento
Servos Christi leto tristi Hos qui laesit; his adhaesit
Quod dederat, quos oderat; Exercitus indomitus.

Sunt ter dena milia Sed sunt dena milia


Horum, qui invidia Sanctorum, supplicia
Hos crucitixerunt; Qui sustinuerunt.
Do Sanctis. De s. Achatio et sociis. 51

6 Intor quos est passus, 7 Christum praedicavit,


Christi fidem fassus Ipsos baptizavit
Hermolaus episcopus; Praesulatus servans opus.

8 Ipsos una 9 Sub tormentis


Dies una Pravae gentis
Nuncupata Veneris Clausit meta funeris.

10 Signa Christi passionis 11 Tellus tremens est quassata,


Cuncta visa sunt agonis Et lux solis obscurata
Martyrum in stimulo; Non micabat saeculo.

12 Quos gens praba sauciavit, 13 Hi in carne lacerati


Christus sanctiens sanavit A'Christo sunt praearmati
Hos solacione; Fidei umbone.

14 Inamoenis postquam poenis 15 Petiverunt, tenuerunt


Atque minis venit finis Non defectum, sed effectum
Consummationis, Mox petitionis.
16 Sancti Dei, qui tropaei 17 Sitis grati advocati
Dignitatis, sanctitatis Nostri, dirae die irae
Gaudetis victoria, Cum censentur vitia,

18 Ne perire, obmutire 19 Sed in throno summo bono


Pro peccato perpetrato Conregnare, laudes dare
Nos contingat misere, Valeamus libere

20 Immortali, aeternali
Regi in pace sedula
Per saeculorum saecula.

Miss. ms. Bocholtense saec. 15. Cod. Bocholten. L 5. A. —


Miss. ms.
Bocholtense saec. 15. Cod. Bocholten. L 6. B. —Grad. ms. BorkenenBe
saec. 15. Cod. Borkenen. A 9. C. — Grad. ms. Borkenese saec. 15. Cod.
Borkenen. A 7. D. — Grad. ms. Nottulnense saec. 15. Cod. Nottulnen.
Ms. liturg. 3. E. — Miss. et Grad. ms. Ostenicldense anni 1440. Cod. Ostcn-
felden. s. n. F. — Oration. et Pros. ms. Campense anni 1462. Cod. Darm-
stadien. 621. G. — Miss. ms. Noviomagense saec. 16. Cod.Mus.Noviomagcn.
1 a Nr. 2. H. — Grad. ras. S. Sepulcri Harlemcnsis saec. 16. Cod. Har-
lemen. membr. fol. 7. J. — Miss. ms. Hospitalis S. lohannisHierosoIyraitani
in Harlem ann. 1485 — 1604. Cod. Harleraen. membr. fol. 1. K. —
Graduale
Monasteriense inipr. s. I. (H. Alopecius) 1536. L. —
1, 3 ex legibus CL. — 2, 1 Hic K. —
2, 3 Quos dederat ABC; quod
oderat K. — 6, 2 Fidem Christi L. — 8, 3 Dicta sexta feria CL, Korrektur,
die den lleim zerstort; funeris (st. Veneris, cfr. 0, 3) K. —
11,2 Solis virtus
obscurata K. — 12, 2 sanxiens H. — 12, 3 salvationc K. —
1(5, 2 Sanctitatis

dignitatis AB. — 18, 1 obnutrire B. —17, 3 Dum G. —


19, 2 Congrogaro
K. — 20, 1 sq. Immortalis aeternalis regis HK.
Die drei erstcn Stroplion bleiben schwcr zu konstruieren; dio iibrr-
reiche Roimerei driingt auch sonst dcn Inhalt in dcn Hintergrund. Als
Gebrauchs- und Ursprungsgebiot kommen Munsterland und HoUand
in Betracht.
52 Sequentiae rhythmicae et rigmalae.

42. Be s. Achatio et sociis.

1 Hic est dies celebrandus 2 Agon Christi veneranduS;


Laudibusque praesentandus, Favor crucis imitandus
Dies decem milium. Mortem sanxit martyrum,

3 Quorum duces Hermolaus, 4 Omnes una, quod sit vanus


Achatius et Menelaus, Mundus hic, daemon profanus,
Albinus et Elyethes. Clamant Christi milites.

5 Fides, spe corroborata, 6 Corda, Deo praeparata,


Caritate radicata, Passione sociata,
Fulget in martyribus: Praestant sacris legibus.

7 Isti mundo fortiores, 8 Hi vicere sic tortores,


Hostibus praestantiores Quod passorum dici flores
Christo sese dedicant; lure sibi vendicant.

9 Quotquot enim per tormenta, 10 Vitae tenent fundamenta,


Manu forti palma tenta, Gaudiorum incrementa,
Plura per supplicia Sed non per similia,

11 Morte Christo complantati, 12 Sol et luna tenebrati,


Crucem lesu lucrum rati Terra mota, his probati
Psallunt Deo gratias. Deo reddunt animas.

13 Quorum sancta passione 14 „Omnis, qui devotione


Fusa deprecatione Vestro gaudet pro agone,
Vox auditur caelitus: Dum non sit proselytus,

15 nii nullum nocumentum; 16 Os confessum, cor non lentum,


Vinum, oleum, frumentum Panis vivi sacramentimi,
Ac hostis victoriam, Post haec dabo gloriam."

17 Hos tirones veneremur 18 lesu Christo adunemur


Martyresque deprecemur, Et cum sanctis coronemur
Ut horum memoria In caelesti gloria.

Miss. ms. S. Mariae in Palatiolo saec. 14. Cod. Treveren. 358. A. —


Miss. ms. Treverense saec. 15. Cod. Capit. Treveren. 158. B. Grad. —
ms. Margaretae Scheiffart de Merode saec. 15. Cod. Mus. Hungarici 259.
C. —Hymn. et Prosar. ms. Emmeramense saec. 15. Clm. Monacen. 14 926.
D. — Missale Treverense impr. Confluentiae 1547. E. — D
u E sind nicht
verglichen. •

3, 2 Aehaitus B; et fehlt C, ebenso in 3, 3. —


5, 1 Fide spe corroborati
C. — 5, 2 radicati C. —
5, 3 Fulgent C. —
10, 1 fundamenta B. 11, 2 —
Crucem lesum lucro rati A. —
11, 3 Psallant B. —
14, 2 Nostro B. —
16, 2 Panis vini A. —
17, 3 Ut eorum A; memoriam B. —
18, 1 adiuvemur
BC. — 18, 2 Ut C.
Melodie : Maiestati sacrosanctae" (weiter unten), um ein Strophen-
paar gekiirzt. —
Ursprungsstatte scheinbar in der Trierer Diozese.
De Saiictls. De saucto Adalberto Pragensi. 53

43. De 9. Achatio et sociis.

1 caelestis harmonia, 2 Psalle, Sion, omni laude,


superna ierarchia, Quia summus in te, gaude,
lubilante melodia Circumleva visum, plaude,
Exsulta in gloria! Tota caeli curia!

3 Omnes isti congregati 4 Isti de Edom venerunt


Tibi venerunt beati, Et de Bosra se tinxerunt,
Summo regc confirmati Stolas in agno laverunt
Obtenta victoria; Per crucis martyria.

5 Fide fluens, corde mirans 6 Tibi maris multitudo


Dilatare, circumgirans Nec non gentis fortitudo
Et contemplans et respirans Venit que beatitudo
Martyrum tot milia! lungat nos ad gaudia.

7 Latro crucem toleravit, 8 Sic nimirum comformavit


Christo ,,Memento" clamavit, Hos sibi et adunavit,
Cui statim reseravit Quos per crucem sublevavit
Paradisi ostia; Ad festa perennia.

9 Summo regi convestiti, 10 Ut post cursum huius vitae


Crucis armis communiti Nostrae poenae sint finitae,
Atque signis insigniti, ludex dicat: Advenite
Conferte subsidia, Ad caeli palatia.

Missale Mindense impr. Norimbergae 1513. A. —


Missale Lundense
impr. Parisiis 1514. B. —
1, 2 Tu superna B. —
2, 2 Quia sumus B. —
.3, 3 conformati B. —
5, 1 Unde fhiens B. —
5, 2 Dilataris B. —
5, 3 et fehlt
A. — 11, 4 Conferrc A. —
Dio sparlichen und jungen Quellen lassen hin-
reichend vermuten, wann etwa und in welclicni Gebiete die Sequenz ent-
stand, und auf welches Gebiet sie beschrankt bHch. Sclicinbar machtedie
Diozese Lund seine Anleihc boi Mindcn.

44. Dc sancto Adalberto Pragensi.

1 Hodiernae lux diei 2 Decantentur harmoniae,


Celebris martyris Dei Sonent cordis symphoniae,
Agitur memoria. Laudct Euterpia.

3 lucundetur plebs Bohema, 4 Praga plaudat in coronay


Cui caeli misit dona Quam confecit arte bona
Christi providentia. Divina prudentia.

5 Flos est tuus Adalbertus, 6 Castitatis vi refertus,


Cuius color est repertus Labem carnis inexpertus,
Candens, vcrnans, germinans; In candore terminans.

7 Florem rosae maritavit 8 Bore caeli suos pavit,


Castitati, dum perlavit Queni Pruasorum genscxpavit
Eius pectus lancea; Nec admisit ferrca.
54 Sequentiae rhythnnicae et rigmatae.

9 Salve, martyr, qui regressus 10 Advocatus indefessus


A Pnissia figis gressus Sis, ut nobis es concessus
In tua Bohemia. A caelesti curia.

Miss. ms. Pragense (lohannis de Dra2ie) ann. 1301 —


34. Cod. Mus.
Bohem. XIII B 9. A. —
Miss, ms. Pragense (Henrici canonici Pragensis)
saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIV B 12. B. —
Miss. ms. Pragense saec. 14/15.
Cod. Mus. Hungarici 93. C. —
Miss. ms. Vodnianense saec. 14. Cod. Mus.
Bohem. XIV A 8. D. —
Miss. ms. S. Apollinaris in Saczka anni 1373. Cod..
Mus. Bohem. XVI A
10. E. —
Miss. ms. Pelsinense saec. 14. Cod. Mus.
Bohem. XIV A
3. F. —
Miss. ms. Crumlawiense saec. 15. Cod. Altovaden.
LXXVI. G. —
Grad. ms. Kuttenbergense saec. 15. Cod. Vindobonen
15 501. H. —
Miss. ms. Tiechobucense saec. 15. Ccd. Pragen. XIV B 17. J. —
Miss. ms. Vissegradense saec. 15. Cod. Capit. Vissegraden. V B tq. K. —
Grad. ms. Sedlicense saec. 15. ex. Cod. Pragen. XIII 5 c. L. A Miss. —
ms. Olomucense saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 23. M. —
Missale Pragense
impr. Lipsiae 1498. N. —
Missale Teutonicorum impr. Nurembergae 1499.
O. —H u. N
sind nicht verglichen.
1,2 in martyris G. —
1, 3 Agatur FK. —
2, 1 Decantemus CDG. —
2, 3 Laudat BDJ; Eutherpeia A, Eutropia G, cum tropeya J. 3, 1 gens —
Bohema FGM. —
4, 1 plaudet F. —
4, 3 Dei providentia G. —
5, 2 Color
cuius O. —
5, 3 Candore rutilans O. —
Str. 6 fehlt I; Str. 5 u. 6 umgestellt
B. —6, 3 germinans (cf r. 5, 3) BDKMO. —
7,1 Flore rosae D, Florem rore
CFL. — 72 Castitate KL, Castitatis F. —
8, 2 Pruzorum BC gens Prussorum
M. — 9, 1 egressus GJ. —
9, 2 Pruzia BC. —
9, 3 tuam Bohemiam J.
;


10, 2 Sic ut M, Et ut J; confessus L. —
Melodie wie jene der Mariensequenz gleichen Anfanges: ,,Hodiernae
lux diei/Celebris in matris Dei" (54, Nr. 219), die iiberhaupt als Vorlage
diente, besonders in den Strophen 1, 2, 7, 8. —
Ursprungsland ist sichtlich
die Prager Diozese. —
Vgl. oben Nr. 38.

45. De sancto Aegidio abbate.

1 Congaudentes exsultemus, 2 Qui triumphans de terrenis,


Exsultantes celebremus Coronandus in supremis
Aegidii soUemnia, Summa petit gaudia.

3 Hunc insignem pietate, 4 Templum Deo mox futurum,


Virum plenum sanctitate, Mundo satis profuturum
Stirpe natum regia, Procreavit Graecia.

5 Qui in primo aevi flore, 6 Data veste mendicanti


Quantus foret in virore, Confert diu languescenti
Praemonstravit gratia: Salutis remedia:

7 Hinc post mortem genitorum 8 Larga manu dat egenis


Plenus laude meritorum Egens ipse alienis,
Sua vendens omnia Exsulat a patria.

9 Undis nautae fatigati 10 Medicina dum rogatur,


Portum petunt liberati Sanitati revocatur
Per eius suffragia. Vidualis filia.
De Sanctis. De sancta Afra ct sociis. 51»

11 PeHitur sterilitas, 12 Aegris reparatio


Succedit fertilitas, Pulso morbi vitio,
Surgit messis copia; Maestis fit laetitia.

13 Ad deserta sitiens 14 Panis ibi deerat,


Properavit, fugiens Christus tamen aderat
Omnino consortia. Parando cibaria;

16 Fame ne deficeret, 16 Sic latere voluit,


Adfuit, quae pasceret Sed latentem repperit
Virum Dei, bestia. Regalis familia.

17 Per nutricem cognitus 18 castra militum


Illic

A rege commonitus Pro Christo certantium


Struit monasteria; Collocavit fortia.

19 Hunc devote qui precatur, 20 Dum pro rege supplicatur,


Voto regis non frustratur Qui commisso premebatur,
Protestante Gallia; Impetratur venia.

21 Mox nacturus praeraia 22 Quem caeli militia


Pro mundi victoria Duxit ad palatia,
Subiit caelestia; Ubi pax et gloria.

23 Huius festum celebramus, 24 Hunc submisse flagitemua,


Venerantes habeamus Flagitantes imploremus
Semper in memoria; Nobis dari gaudia,

25 Quo felices maneamus


Et cum sanctis gaudeamus
Cantantes AUeluia.

Trop. et Prosar. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien.


€95. A. —
Coilectan, ms. Victorinum saec. 15. (1.'}. ct 10.) Cod. Parisin.
14 872. B. —
Grad. ms. Xantense saec. 15. ex. Cod. Capit. Xanten. G 2 C. —
Missalc Con.Btanciensc iinpr. Rotomagi 1499. D. (letzteres nicht verglichen).
2, 2 aupernii BC. —
4, 3 Procreavit gratia AC. —
3, 2 Quamvis floret
A. — 4, 1 Huic A. —
12, 1 Aegri ABC. —
13, 3 Hominum BC. 14, 1 ubi —
BC. — 15, 2 qui AC; faceret A. —
19, 2 rego A; Konstruktion von 19, 1
aq. Voto regis, qui hunc precatur, non frustratur.
: 20, 2 Quo A. ——
23, 1 cclebremus A, vcnercmur BC. —
24, 1 flagitamus A. 25, 2 de- —
cantemus BC. —
25. 3 Fostivum Allcluia B, Fcstum Allciuia C. Melodir —
in A u. C, abcr zwci ver.^chiodcno. —
Ursprung in Frankreich, aber gewiS
nicht darf Adam von St. Victor als Verfasser auch nur vcrmutct werden. —
Zum Inhalte, besonders der Strophen 19 u. 20, vgl. Bd. 39, Nr. 93.

46. Do Bancta Afra ct sociiH.

1 Verbum sapicntiae, 2 Manu qui potcntiae


Regem rcguin gloriae Vasa contumcliae
Laudcnt Sion filiac, Vasa facit gratiac!
Scquentiae rhythmicae et rigmatac.

3 Oves solitudinis, 4 Docet pudicitiam,


'

Deformes pastu criminis Informat ad iustitiam


A cultura Veneris Afram et Hilariam,
Suis reportat humeris; Affines et familiam,

5 Christe, tibi gloria! 6 Cessat idolatria,


In Augusta Rhaetia, Floret theosebia,
Urbe vere regia, Nova fiunt omnia.

7 Flos Narcissus germinat, 8 Regnum Dei patitur


Verbum vitae seminat, Vim et vi diripitur,
Fide mentes illuminat, Lux extincta revertitur,
Mortis noctem terminat. Afrae cor accenditur.

9 Culpae quaerit veniam, 10 Hoc exemplo rapitur


Spes inducit gratiam, Mater et conteritur,
Se per paenitentiam Tota domus sequitur,
Deo libat hostiam. Credit et convertitur.

11 Satan, furens bestia, 12 Praesul contra dimicat,


Glamat cum protervia Armis hostem implicat,
ToUi cum iniuria Disputat sophistice,
Sua sibi spolia. Ludit syllogistice.

13 Confutatur et fugatur 14 Quem occidat, draco datur;


Inimicus, relegatur; Fontis usus liberatur.

15 Fervens in meridie 16 Discussa caligine


Sol calore gratiae Corda replet lumine.

17 Consummatis omnibus, 18 Afra comprehenditur,


Confirmatis ovibus Tribunali sistitur,
Virtutis probatio Poena flammae vindicis
Succedit, persecutio. Aptatur iussu iudicis.

19 Invicta non vincitur, 20 Ad mortem arripitur


Tentatur, non flectitur, Flammis et incenditur.

21 Mater malis non turbatur, 22 Ardet corpus et purgatur,


Cum puellis immolatur, Ardet et mens, ut fruatur
Ardent carue, spiritu; Deo carnis exitu.

23 Pro peccatis 24 In occursum,


ardet hostia; Rachel, propera,
Cum puellis Consolare,
mater, filia luctum tempera,
Flagrant ad caelestia Exue cilicia,

Mente, fide socia. Laetis muta tristia!


Dc Saiictis. De sancta Afra ct sociis. 57

25 Narcisse, 26 Sulcans corda


fons eloquio, verbi vomere
Flos respirans Nos fecisti
vitae praeraio, Deo credere;
Princeps privilegio Fac nos Deo vivere
Mortis et martyrio, Fide, verbis, opere.

27 Christc, pacis hostia, 28 Vitae vivens gratia,


Lux et lucis gloria. Vis informans omnia,

29 Fac nos frui cum beatis


Tuae vultu maiestatis.
Grad. ms. Augustanum saec. 13. Clm. Monacen. 3914. A. Grad. —
ms. Augustanum saec. 14. Clm. Monacen. 3906. B. —
Miss. ms. Augustanum
saec. 15. in. Cod. Vindobonen. 1810. C. —
Grad. ms. S. Crucis Augustanae
anni 1479. Clm. Monacen. 4101. D. —
Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm.
Monacen. 23 054. E. —
Prosar. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen.
4977. F. — Missale Augustanum impr. Bambergae 1489. G. Miseale—
Speciale [Argentinense] inipr. Argentinis 1508. H. —
Missale Speciale
[Argentinense] impr. Argentinis 1512. J. —
Miesale Speciale impr. Basileat^
1621. K. —Officia monastica SS. Udalrici et Afrae impr. Augustae 1616.
L. — G ist nicht verglichen.
1, Laudant CD, —
6, 3 fiant L. —
7, 4 Mortem noctis CHJ. 8, 4 —
incenditur L. —9, 3 Sed per HJK. —
10, 2 et contexitur HJK, et con-
vertitur EF. —13, 2 religatur C. —
16, 2 replent D. —
19, 2 Tentata KL,
Tentatus HJ. — 21, 3 Ardet EF; carne et spiritu L. —
23, 6 Fide mente
L. — 24, 4 luctus L. —
24, 6 tristitia E. —
28, 1 Vita vivens gratiae K. —
Str. 25 ff. wurden in G als besondere Sequenz auf Narcissus verwendet.
Eine wesentlich andere Fassung zeigt diese interessante Sequenz im
Commentar. ms. Originis in Cantica Canticorum PolHnganuB saoc. 11/12.
Clm. Monaccn. 11 332 add. saec. 13. Nur die Strophen 1, 2, 9, 12—15,
19 u. 20 sind gleichlautend mit dem oben vorgelegten Textc. Der AbschluIJ
nach Str. 20 fchlt leider, da in der Hs. ein Blatt entfernt ist.
1 Verbum sapientiae, 2 Manu qui potentiac
Regem regum gloriae Vasa contumeliae
Laudent Sion filiae, Vasa fecit gratiae!
3 Afram et Hilariam, 4 Foedas in prostibulo,
Affines et familiam Venales omni populo
Verbum sine semine A cultura Veneris
Suo fecundat germine; Suis rcporta,t huraeris.

5 Christo, tibi gloria! 6 Mortis haec mancipia


Scortum, lupanaria Levas a miseria,
Tua mundas gratia. Lavas vitae vitia;

7 Ad infames feminas 8 Praeco Dei precibus


Tu Narcissum destinas. Orat, instat laudibus;
Regnum Dei vim ])atitur, Lux extincta revcrtitur,
Hosti pracda tollitur. Afrae cor accenditur.

9 Culpae quacrit veniam, 10 Aestuat meduIlituH


Spes inducit gratiam, Orat et divinitus;
Se per paonitontiam Sanctus cnim Spiritu»
Deo libat hostiam; Hanc accniHit caelituR.
1)8 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

11 Altis daeraon vocibus 12 Praesul contra dimicat,


Fremit et clamoribus Armis hostem implicat,
Intonat, sermonibus Disputat sophistice,
Vexat et terroribus. Ludit syllogistice.
13 Confutatur et fugatur 14 Quem occidat, draco datur,
Inimicus, relegatur; Fontis usus liberatur.
15 Fervens in meridie 16 Mentis fugat tenebras
Sol calore gratiae Pellit et illecebras.

17 Satan adversarius 18 Vanis Afram variis


Hostis et contrarius Minis et iniuriis
Inflammatur odio, Invitat ad vitia,
Succedit persecutio: Cogit ad sacrificia.
19 Invicta non vincitur, 20 Ad mortem arripitur
Tentatur, non flectitur, Flamrais et incenditur.

Die Darstellung zeichnet sich vor jener in der anderen Fassung durch
eine straffe Einheit aus. Sobald die Hauptheldin Afra als durch Narcissus
fiir ein neues Leben erwarmt eingefiihrt ist (8, 4), wird nur noch iiber sie
berichtet, nicht iiber die Mutter und das Hausgesinde. Danach konntc
in dieser Fassung eine verbessernde Uberrabeitung vermutet werden.
Dem steht jedoch entgegen, daU hier in sehr urwiichsiger, fast derber Form
Afra und ihre Genossinnen nicht bloB ,,vasa contumeliae" (2, 2), sondern
,,Foedae in prostibulo, venales orani populo" (4, 1 sq.), ,,Scortum, lupanaria"
{5, 2), ,,Mortis mincipia" infames feminae" (7, 1) genannt werden.
(6, 1),
Diese AusJriicke erscheinen den liturgischen Gebrauch zu kraftig, und
fiir
es wurde zartf iihlend ein Vorhang davor gezogen; ,,Oves solitudinis, deformes
pastu criminis" (3, 1 sq. in der ersteren Fassung) wurde als hinreichend
erachtet. Umgekehrt ist eine Verscharfung dieser Bezeichnungen nicht
glaubwiirdig. Ferner ist kaum verstiindlich, daB in PolUng, das zur Diozese
Augsburg gehorte, das vom Patriotismus eingegebene Loblisd auf Augsburg,
die ,,Augusta Rhaetia, urhs vere regia"' (5, 2 sqq. in der ersteren Fassung)
ausgeraerzt worden sei; wohl aber ist gut zu begreifen, da,\i nachtrdglick
von den Augsburgern eine ruhmvolle Erwahnung ihrer Stadt eingefiigt
wurde. Naoh allera ist der Text in Clm. 11 332 als der urspriingliche zu
erachten. Weil er aber unvoUstandig iiberliefert ist und nicht als solcher
in der Liturgia Aufnahme fand, ist die jiingere Fassung vorangestellt worden.
— Inhalt und Forra ist in beiden Redaktionen mustergiiltig. Die Technik,
die nicht nur in den Strophen, sondern auch in den Versen der Einzel-
strophen reichen Wechsel liebt (trochaischer und jambischer Sechssilber
neben Acht- und Neunsilbern), ist originell.

47. De sancta Afra.

1 Botrus Cypri reflorescit, 2 Oleaster fit oliva,

De labrusca palmes crescit, Fit de luto gemma viva


Germen aromaticum; lubar fundens caelicum.

3 Altrix quondam Veneris, 4 Per Narcissi meritum


Afra, prisci sceleris Omne fugit foetidum
Errore relicto Verbo vitae dicto.

-"5 Haec labrusca primitus 6 Hoc, quod prius aruit,


Fuit, donec Spiritus Per fidem reviruit
Sancti madens rore Florido cum flore.
De Sanctis. De sancta Afra. 59

7 sanctum agricolam, 8 Agrum diu sterilem


Qui de rubo violam Verbo reddit fertilem
Facit pullulare! Fructu messis rarae.
9 Hostis dolens hinc antiquus, 10 Causam suam dum defendit,
Electorum inimicus, I
Malae causae poenas pendit
Prorumpens Aegyptius, Quomodo falsarius.

11 In abyssi ne mergatur 12 Ut antiquus occidatur


Fundum, sancto coartatur Draco, sanctus sed culpatur
Praesulis imperio, Praesul de mendacio.

13 Post, insignis 14 Tua prece


Martyr, ignis Nos a nece
Fers tormenta Fac securos
Cuncta, tenta Et mansuros
Pro fide catholica; In quiete caelica.

Proaar. ms. fr. loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallensis anni


ir>07. Cod. Sangallen. 546. —
Das Fehlen jeder weiteren Quelle macht
«s leidcr unmoglich, das Ursprungsgebiet dieser lieblichen Sequenz auch
nur muiniaBlich anziigeben.

48. De sancta Afra.

1 Chorus noster laetabundus 2 Quam de faece peccatorum


In honore sit iucundus Christus purgans iam sanctorum
Afrae, sanctae martyris, Sociavit meritis.

3 Haec longinquam regionem 4 Abit, locum non mutando,


Sibi facit mansionem Sed a Deo declinando
Mortis tecta pulvere; Foedo carnis opere.
5 Haec a patre sibi data 6 Rationis et naturae
Portione dissipata Res consumens eget, durae
Cibum quaerit misere; Famis pressa pondere.
7 Gregeia pascit haec porcorum 8 Stola prima decoratur,
Foeditates vitiorum Dape dulci saginatur
Confovendo nutriens. Paenitendo rediens.
9 Prudens praedicator missus, 10 Ovis errans invenitur,
Vir fidelis, dum Narcissus Dragnia dcna reperitur
Verbi spargit semina, In conversa femina.

11 Ad credenduni 12 Pro qua flammis


cor inclinat consummatam
Pracsul, ei dum propinat Rcx caelcstis purpuratam
Condimcnta fidei; Ad se fecit provchi.

13 Intus pulchre redimita, 14 Est a rege concupita,


Domum patris haec oblita Cum quo, poenis expolita,
Paritetque populum Permanct in saeculum.
60 Sequentiac rhythmicae et rigmatae.

15 Cuius dextri sunt amplexus, 16 Quorum gustu delectatur»


Non habentes vitae nexus, Quorum nexu iucundatur
Manu nexi regia; Martyr haec egregia.

17 Huius interventione 18 Nos, precamur, det redire


De longinqua regione Et purgatos perveflire
Tua, Deus, gratia Tua in palatia.

Au8 einer nicht naher bezeichneten Hs. hat Milchsack (Hymni efe
Sequentiae. HaUs Saxonum 1886, pag. 7 sq.) diese hiibsche Seqi^enz ver-
ijffentlicht. Ich bin ihr in keiner Quelle bcgegnet. —
7, 2 Foeditatis. —
15, 2 ist wohl entstellt.

49. De sancto Africano.

Admiranda et favoris 2 Romae iacens in erroris


Digna dies oritur; Cultu plebs erigitur
Celebranda cunctis horis Verbo tanti protectoris,
Vita sancti panditur Haeresis depellitur,
Africani, confessoris, Alti dono creatoris
Cuius festum colitur. Antistes efficitur.

Ortu claro Burgundensis 4 Dux electus Ruthenensis


Mira laude floruit, Locum hunc obtinuit,
Quem doctrina Lugdunensis Orans laudibus immensis
Praesulis sic imbuit, Laureari meruit,
XJt ecclesiae fulgentis Cernentibus non offensis
Primatum tenuerit. Angelus apparuit.

Sed Deus fidem infundens 6 Quidam ficte curvans manum


Airicano, foedera Pia petit munera,
Arianorum subvertens Punitur et Africanum
Horum fugat scelera, Voce petit libera,
Unde victorem extollens Quem reddens omnino sanuai
Erexit ad sidera. Evexit ad prospera.

Gaude, Sion, Africani 8 Gaude, plebs universalis,


Praedita praesidio, Funde preces hodie,
Laudes profer iucundanti Hunc coUauda mente pari
In caeli palatio Rectorem ecclesiae,
Eiusque dulcisonanti Qui meruit coronari
Exsulta praeconio. Fulgoribus gloriae.

Acta SS. Bollandiana, Mai I, p. 71; wie es scheint, aus einem Misa.
Albiense. —1,1 Admiranda sed favoris. —
3, 4 Sic praesulis.

50. De sancta Agnete.


1 Animemur ad agonem 2 Contrectantus sacrum florem
Recolentes passionem Respiremus ad odorem
Gloriosae virginis; Respersae dulcedinis!
I)c Saiictis. De sancta Aguete. 61

3 Pulchra, prudens et illustris 4 Proles amat hanc praefecti,


lam duobus Agnes lustris Sed ad eius virgo flecti
Addebat triennium. Respuit arbitrium.

6 Mira vis fidei, 6 Sic Dei filius


Mira virginitas, Nutu mirabili
Mira virginei Se mirabilius
Cordis integritas! Prodit in fragili.

7 Languct amans, cubatlecto, 8 Offert multa, spondet plura


Languor notus fit praefecto, Periturus peritura;
Maturat remedia: Sed vilescunt omnia.
9 Nudam prostituit 10 Caelestis nuntius
Pracses flagitiis, Assistit propius,
Quam Christus induit Cella libidinis
Comarum fimbriis Fit locus numinis,
Stolaque caelesti. Turbantur incesti.

11 Caecus amans indignatur 12 Luget pater, lugent cuncti,


Et irrumpens praefocatur Roma flevit pro defuncti
A maligno spiritu. luvenis interitu.

13 Suscitatur ab Agnete, 14 Rogiis ardens reos urit,


Turba fremit indiscrete, In furentes flamma furit
Rogum parant virgini; Dans honorem numini.
15 Grates agens salvatori 16 Agnes, agni salutaris
Guttur cffert haec lictori Stans ad dextram gloriaris
Nec ad horam timct mori Et parentes consolaris
Puritatis conscia. Invitans ad gaudia.

17 Ne te flerent ut defunctam, 18 Nos ab agno salutari


lam caelesti sponso iunctam, Non permitte separari,
Is sub agni forma suam Cui te totam consecrasti,
Revelavit atque tuam Cuius ope tu curasti
Virginumque gloriam. Nobilem Constantiam.
19 Vas electum, vas honoris, 20 Palma frueus triumphali,
Incorrupti flos odoris, Flore vernans virgiuali,
Angelorum grata choris, Nos indignos speciali
Honestatis ac pudoris Fac sanctorum generali
Formam praebens saeculo, Vel subscribi titulo.

CoUect. U13. S. Marlini Masciaccnsis saco. 12. Cod. Vatican. '.io24.


add. saec. 13. in. A. — Trop. et Prosar. ms. Parisicnse ( ? Konieiise) aaoc. \\i.
Cod. Assisicn. 095. B. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 830. C. —
Grad. ras. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. D. —
Coilect.
ms. Victorinum sacc. 15. (13. et 16.). Cod, Pari.iin. 14 872. K. - (Miss.
et) Prosar. ms. Sanpcnovefianum saec. (13. et) 14. Cod. Sangonovefian. 90
(BBl. fol. 1). F. — Miss. ms. S. Ludovici Pisciaccnsis saec. 14. Cod. Pariain.
Arsen. 608. G. — Miss. ma. S. Laurontii Longorotensis sa<'c. 14. Cod.
Parisin. Iion. H. ~ Grad. ms. Parmense saec. 14/15. 0)d. Ca])it. Parmen.
62 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

s. n. J, — Dazu kommen die alten gedruckten Missalien von Angers,


Auxerre, Bourges (Massay, Quelle A, gehorte zur Diozese Bourges),
Coutances, Evreux, Fontevraud, Paris, Rennes, Rodez, Saint-Brieuc,
Saint-Malo, Saint-Pol-de-Leon, Tarentaise, Tournaj^ Lausanne; beachtens-
wert ist, daB St. Victor von Paris fehlt. —
CFH u. J sind nicht verglichen.
8, 2 Periturus A. —9, 4 Comatam E. —
] 1, 2 suffocatur E. 14, 2 —
[n defunctos A. —16, 2 a dextris A. —
17, 3 His DEG. —
17, 5 Virginalem
gloriam DG. —19, 4 et pudoris D.

19, 5 praebes DEG.
'

20, 4 ascribi E.
Die in jeder Hinsicht prachtige Dichtung, welche bei schwungvoUer
Sprache alle technischen Vorschriften betreffs Rhythmus, reinen Reim,
Zasur iiberall genau geobachtet, ist durchaus eines Adam von St. Victor
wiirdig. Ob der eine Umstand. daB sie im alteren Graduale von St. Victor
(Cod. Parisin. 14 452) und ebenso im gedruckten Missale jener Abtei fehlt,
hinreichend ist, sie dem groBen Prosator abzusprechen ? Jedenfalls ist
aufs neue bestatigt, daB Adam sehr ebenbiirtige Mitbewerber (seien es
nun Vorlaufer, Zeitgenossen oder Nachahmer) um den Dichterruhm hatte,
wodurch die Aufgabe auBerst erschwert wird, die Sequenzen Adams von
jenen anderer sicher zu scheiden. Zweifelsohne ist Frankreich die Ur-
sprungsstatte der vorliegenden Sequenz, welche trotz ihrer Schonheit nicht
in auBerfranzosische Diozesen vordrang, abgesehen von den im Norden
und Siiden angrenzenden Tournay und Lausanne.

51. De sancta Agnete.

1 Laus sit regi gloriae, 2 In hortos ecclesiae


Cuius formam gratiae Lilia colligere
Solis splendor Tamquam sponsus
obstupescit, dum processit.
3 Ecce, Agnes invenitur 4 Annulo cuius munitur
Et inventa colligitur Et in sponsam eligitur
Lilium de lilio; Regi, regis filio.

5 Cuius fervens in amore 6 Cumque mentis in fervore


Spernit mundum Sponsum quaerit
cum decore sponsae more,
Blandimentis nec tormentis Spoliata vestimentis
EmoUita iudicis; Densis latet capillis.

7 Tunc inducta lupanari 8 Ab angelo consolari


Cella fulget ut solari Meruit atque velari
Splendore lucis copia. Cyclade auro contexta.

9 IUic, virgo 10 Per quem Christus


ne tangatur, dum laudatur,
Impudicus suffocatur, Plebs hinc furens indignatur,
Pro quo Agnes dum precatur, Agnum magam protestatur
Reviviscit iuvenis. Tradens hanc incendiis.

11 Sed ignis obstupens cedit 12 Cuius guttur ensis caedit


Nec agnam nec lanam laedit Mortique vita succedit;
Eius roris et pudoris Ecce, vidit, quod cupivit,
Non ferens potentiam; Per sponsi praesentiam.
Dc Sauctis. De saiicta Agneto. (J3

13 Ergo poatquain sic triumphat, 14 Apud queni nunc intercedat,


Virgo martyr gaudens intrat Ut nobis caeli concedat
Sui sponsi thalamum, Intrare palatium.
Grad. ms. Glattense saec. 13. iu. Cod. Muro-Grieseu. membr. 7. A. —
Miss. ms. Ratingeuse saec. 13. in. Clra. Monacen. 10 075. B. —
Collect.
nis. Gerraanicum saec. 13. Cod. Vindobonen. 1589. C. —
Grad. ms. Bene-
diotinum (postea Cacsariense) saec. 13. Cim. Monacen. 7919. C*. Miss. —
ms. Vallis S. Gregorii Monasteriensis saec. 13. Cod. Colmarien. 409. add.
'aec. 13. D. —JMiss. ms. Larabrechtense saec. 13/14. Cod. Graecen. 703.
E. — Miss. ms. Lambrechtense saec. 15. Cod. Graecen. 115. F. —
Prosar.
ms. Coustantiense saec. 14. Cod. Carolsruhan. Aug. CCIX. G. —
Miss. ms.
Coustantiense saec. 15. Cod. Paulan. 26. 2. 2. H. —
Grad. ms. Constantiense
(deinde Rhenoviense) saee. 11/12. Cod. Turicen. Rhenov. 71. add. sacc. 15.
J. — Grad. ms. Rheno\aense anni cr. 1233. Cod. Turicen. Rhenos. 14.
add. saec. 14. K. — Grad. ms. Sangaliense saec. 11/12. Cod. Sangallen.
375. add. saec. 14. L. — Grad. ms, Aquisgranense anni 1330 (pars 1).
Cod. Capit. Aquisgranen. XIV. M. — Miss. ms. Pataviense saec. 14. Cod.
Zwettlen. 229. N. — Miss. ms. Hospitalense annil427. Cod. Paulan. 26. 1. 9.
0. — Miss. ras. Salisburgense anni 1476. Cod. Salisburgen. V 1 A 12. P. —
Miss. ms. Salisburgense anni 1490. Cod. Vindobonen. 1778. Q. — Miss.
ms. votivum Tiefensteinense saec. 15. Cod. Vatican. 10 084. R. — Prosar.
ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. S. — Miss. ms. S. Mariae
Selestadiensis saec. 15. Cod. Selestadien. 18 (1180). T. — Grad. ms. Offen-
burgense saec. 15. Cod. Engelbergen. 1. T.* — Miss. ms. Erfordiense saec. 16.
Cod. Pommersfelden. 2926. U. — Miss. ms, S. Gongulphi Moguntini anni
1444. Cod. Moguntin. 136. V. — Miss. ms. Franciscanum (aptatura usui
Servorura B.M.V. Moguntinorum (saec. 15. Cod. Vatican. Palat. 505. W. —
Grad. ras. Maioris ecclesiae Coloniensis saec. 15. Cod. Scriptorum S. J.
Valkenburgen. Liturg. ms. 2. X, — Miss, ms. S. Pantaleonis Coloniensis
saec. 15. Cod. Bruxellen. 355. Y. — Miss. ms. S. Cuniberti Coloniensis
saec. 15. Cod. Darmstadien. 837, Z, — Miss. ms. Franciscanum (Coloniense ?)
saec. 15. Cod. Darmstadien, 949. a, — Grad. ms. Coloniense saec. 15.
Cod. Musaei Archiep. Colonien. VI 11. b. — Miss. ms. Asnidiense anni 1475.
Clm. Monacen. 10 074. c, — Grad, ras. Calcariense saec, 15, Cod. Calcarien.
G —
1. (s. n.). d. Grad. ras. Gaesdoncanum saec. 15/16. Cod. Gaesdoncan.

.s. n. e. Grad. ras. Embriceiif-e snec. 15. ex. C )d. S. Martini Embricen. 232 e*.
Miss. ras, Traiectense saec, 15, Cod. Monasterien. 347 (41), f. — Miss.
ras. Traiectense saec. 15, Cod, Mediolanen, Brera AE XIV 12. s;. — Miss.
ms. Traiectense saec, 15. Cod. Archivii Zwollen, M, (1572). h. — Grad.
ms. Traiectense ( ?) anni 1540. Cod. Bruxellen, 4767, i, —
Miss, ms, Leidenso
saec, 15. Cod. Parisin, Arsen, 160, k, — Grad, ms. Bolswardense saec. 15.
Cod. Weerten. s. n, 1, — Miss. et Grad, ms, Eldense saec. 15, Cod, Archiv.
Arnhemen. s. n. ni, — Miss. ms, Ysendoornense saec. 15. Cod. S. Wal-
burgae Zutphanien. 4. n. — Grad. ms. Herwense et Aerdtense saec. 15.
Cod, Athenaei Daventricn, 11 L 2 (1776). o, — Grad, ms, Almkerkense
anni 1421. Cod, Semin, Warmonden. s, n, o.*
Dazu kommcn die alten gedruckten Missalien von Brixen, Basel,
Constanz, StrafJburg, Mainz, Trier, Coln, Augsburg, Passau, Oimvitz,
Prag, Krakau, Utrecht und Liittich. Zum Vergleiche scien herpngezogen:
Missale Brixinense impr. Augustae 1493. p. —
Missale Argentinense inipr.
Hagnoc 1520. q, —Missale Traiectense impr, Parisiis 1497, r. —
JKT*VY
d e e* 1 k sind nicht verglichen.
1, 2 forma ENQ. — 1,3 stupescit q. —
2. 1 hortis HQ, orto U a, ortis P,
ortos C, —2, 2 colligite N, —
2, 3 tunc processit A; praecessit E, - 3, 1
Ubi Agnes C; Agnes fehlt H, Agnus a. —
3, 2—4, 1 fehlt X. —
3, 2 u, 4, 2
umgestellt L. — 3, 3 a lilio p. —
4, 1 Annulo cuius fehlt N; Cuius annulo {r.
---
g4 Sequentiae rhythmicae ct rigmatae.

4, 2 eligitur fehlt N, —
4, 3 Regum T. —
5, 1 Cuiua f urens F. 5, 2 Mundum ~
spernit CU a r, Mundum sprevit T, Sprevit mundum f —
5, 3 Nec commentis
.

nec tormentia p. —5, 4 Emollitur B, Non moUita k. R —


5, 2 u. 6, 2 um-
gestellt CO; 5, 2—4 u. 6, 2—4 umgestellt N. —
6, 1 Dumque CZ r, Huius
mentis R. — 6, 2 Quaerit sponsum AC*X b; sponsi more p. 6, 4 Pilis —
latet verticis p. —7, 1 Hunc T. —
7, 3 lucis operta Q, cooperta GNP,
Lampade luce contecta p. —
Str. 8 und folgende ausradiert in B. 8, 1 —
confortari aIhlmnoo*r, consolata X. —
8, 1 fehlt H. —
8, 3 auro tecta
F. —9, 1 Illuc FN 1 r; nec tangatur A. —
9, 3 Pro qua D; Agnes deprecatur
N. — 9, 4 Reviviscat O. —
10, 1 A
quo MX, Per quam E. 10, 2 Hinc—
plebs furens EF, Plebs hic g, Plebs haec O; dedignatur i h 1 o o* q. --m
10, 3 Agnam P h I n o o*. —
11, 1 Tunc ignis p; credit H. —
11, 2 Et (st.
Nec) AC*EHMNPTUZ q, Qui a, In Agne C*X; Agnam EF f h I n o o*
(Die Lesart Nec agnam nec lanam empfiehlt sich sehr und ist wohl die ur-
spriingliche, obwohl die Mehrzahl der Quellen und darunter die alteren
,,Agnem" bieten); nec flamma laedit NT. —
11, 3 Eius oris AC*LNPQ,
Eixis floris GMW, Eius moris D; nec pudoris M. —
H, 4 Nec ferens f pu-
dentiam AC*DHT q. —
4 mit 12, 4 verwechselt N.
11, 12, 1 Eius q. — ;


12, 2 Mortis vita H, Morti vitaque r, Moritur vita succedit X. 12, 4 Per —
Dei N b; clementiam DEFGHMOPTXZ a b f p q (vielleicht das Richtige). —
Str. 13 u. 14 umgestellt L. —
13, 1 Postquam ergo f h 1 n o o* r, Postquamm
virgo p. — 13, 2 Ergo martyr F. —
14, 2 Ut caeii nobis b r. GPQSWXZ —
14, 3 palatia L o.
Die Quellen dieser inhaltlich schonen, rhythmisch stellenweise (6, 4;
8, 3; 14, 3) mangelhaft besorgten Sequenz zeigen deutlich das Gebiet ihrer
liturgischen Herrschaft: Deutschland nebst Bohmen und Schweiz, den
Rheia hiiunter bis zum niederrheinischen Gebiete, dann in die Nieder-
lande, wahrend Westfalen s^heinbar unberiihrt bleibt. Die Ursprungs-
statte ist vermutlich in Siiddeutschland zu suchen.

52. De sancta Agnete.

1 Agno Dei iubilemus, 2 Annos scandens pubertatis


Per quem Agnes transit nemus Sponsum quaerit castitatis
Tenebrarum saeculi. Et amplexus osculi.

3 Tribus annis super decem 4 Migrat virgo non annosa,


Incupitam gestit necem Sed nimis ingeniosa
Nece vitam cambiens; In mundo nil ambiens.

5 Non terretur verbere, 6 Lupum sternit rapidum,


Nun mulcetur munere Sui male cupidum,
Celebris puella; Humilis agnella.

7 Lupanari traditur 8 Corpus hiuc detegitur


Innocens puellula, Impudenter nimiumj
Sed pudor non frangitur Capillis absconditur
Latens cordis cellula. Secretum virgineum.

9 Lux de caelis emicat, 10 Sic excelsi dextera


Pudoris umbraculum, Vertit in tristitiam,
Procum sternit, indicat Quod crearat misera
Virtutis miraculum. Cohors ad lasciviam.
Dc Sanctis. Dc tiancta Aguctu. 65

1 1 mirandam sanctitatem 12 stupendam caecitatem


Virginis et meritum!- Gentis nimis asperae!
Vitae reddit novitatera Non mutat crudelitatem
Tendenti interitum. Functum cernens vivere.

13 Babylonis rabiem 14 Astro ut empyreo


Attentat miserrima, Sponsa Christi iubilat
Ignis parat aciem In flammis et roseo
Ad membra tenerrima. Vultu salva rutilat.

16 Ensis inde mergitur 16 Virgo sic recipitur


In cervicem lacteam. In sortem aetheream.

17 XJbi summo cum amore 18 Ubi dio madens rore


Regem videt in decore, Vernat more
Israelis
Cuius pascit visio; Comparata lilio.

19 Quo perfundi nos implora 20 Et tu, lesu,nos irrora,


In undena, martyr, hora Ne nos foro standes mora
Desudantes vineae. Nummo fraudet gloriae.
Grad. ms. S. Agnetis Amstelodamensis saec. 15. in. Cod. Mus. Archiep,
Harlcmen. 117 (403). add. saec. 15. A. —
Collectan. ms. Neerlandcium
(S. Agnetis in Hoorn ?) saec. 15. Cod. Traiecton. 38. Eccl. 260. B. Prosar. —
me. Ravennatense ann. 1585—87. Cod. Ravennaten. 139. 5. S. C. -
Missale [Franciscano-] Romanum impr. Venetiis 1520. D.
2, 1 scindens AD. —
3, 1 Tribus actis A. —
3, 2 gessit ACD. 3, li —
ambiens A, carnbians C. —
-1, 3 ambians C. —
5, 2 Non demulcetur C. —
6, 1 Lupum rapit C; rabidum CD. —
7, 2 puolla B. —
8, 1 hic C. 8, 3- —
abecinditur C. —
9, 1 caelo C. —
9, 3 sterni C. —
Str. 10—14 fehlen C. —
11, 4 Seocdenti peritum (! Dieses las und bietet Kehrein Nr. 763 — —
unbeanstaadet nach D). —
12, 4 Fructum (!) cerncns D, wie aberma]«
Kehrein es vorlegt; vulnere (statt viverc) A. —
17, 1 Ibi ACD. 17, 2 —
cum decoro C. —18. 3 comparatur C. —
19, 3 vivere A, unice C. 20. l —
Atque lesu C.
A bietet dio Uberschrift: ,,In translatione a. Agnetis": B fiigt am Randc
bei: ,,Cantu8 huius senuentiae est valde iucundus''. —
Die poesievoHe und
orginelle, im Strophenbau wechselreiche Sequenz schf-int ihren Ur.<^])ri'ng
in den Niedcrlandin xu haben, da C und D als eine Art Sammelwerk
von verschiedcntUch aufgolesenen Sequenzen fiir die Provcnienz nicht in
Betracht kommen.

53. De saucta Agnctc.


1 Agnetis sollemnio 2 In eius martyrio
Psallat cum tripudio Rependens cum gaudio
Virginalis contio Grates Dei filio
Nisu toto, Voce, voto.

3 Agnes, virgo nobilis, 4 Virgo prudens, humilis,


Virgo vencrabilis, Fidelis et stabilis,
Dulcis et amabilis, In verbis niira]>ili»
Virgo munda, Et profunda,
Blume, Aualecia Uymnica. LV.
66 Sequentiae rhjthmicae et rigmatae.

5 Sponaa regis gloriae, 6 Nunc gaudes in requie


Tu palmam victoriae Permanentis curiae
In annis infantiae Coram dulci facie
Meruisti. lesu Christi.

7 Tu patris potentiae, 8 Dum carnis lasciviae,


Verbi sapientiae, Terrenae fallaciae,
Spiritus clementiae Serpentis astutiae
Cor parasti, Reluctasti.

9 Agnes, agni femina, 10 Singularis domina,


Nos intus illumina, Post mundi gravamina
Radices extermina Transfer nos ad agmina
Peccatorum; Beatorum.
Miasale [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. A. Missaie —
[Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. B. —
Missale Rutbenense
impr. Lugduni ca, 1540. C. (nicht verglichen). —
Missale Metoise impr.
Metis 1545. D. —1, 1 sollemnia B. —
2, 2 Respondens AB. 6, 3 Moiam —
dulci B. —Melodie: Mariae praeconio (54, Nr. 249). —
Dichter ist wo.hr-
scheinlich «in iranzosischer Franziskaner.

54. De sancta Agnete.

1 Agnus Dei collaudetur, 2 Castitas congratuletur,


Orbis totus coUaetetur, Mens, manus, vox incitetur»
Ut festive celebretur Omnis aetas veneretur
Agnetis martyrium; Virginis praeconium.

3 Haec est Agnes agna Dei, 4 Habes hoc, quod imiteris,


Vas fidei, scala spei, Nec minus, quod admireris,
Canticum huius diei Sed si rationem quaeris,
Et laudis materia. Fit ex Christi gratia.

5 Ab annis infantiae 6 Ipsi stans in acie


Studet innocentiae Pugnat verbis gratiae,
Castrum pudicitiae Tyrannum potentiae
Servans illibatum; Spernens domin^tum.

7 Ab incesto 8 Lupanari
casta concupiscitur denudata traditur,
Spretus in lucem Fuso crine
impugnans moritur; corpus omne tegitur,
Orat, vita redditur. Luce circumfunditur.
9 Forma, robur, sexus, aetas 10 Cum naturae vincunt metaa,
Ad certandum reddit laetas Constantes servant athletas
Mentes intuentium; Ad mortis supplicium.
11 Salve, virgo, martyr alma, 12 Agnes, agnum imitaris
Quae iam cum victrice palma Et ab agno coronaris,
Transis ad caelestia. Sponsa es et filia.
De Sanctis. De saticto Alfxio. 67

13 Audi preces, vide vota, 14 Et post huius vitae statum


Quae tibi mente devota Duc nos tecum ad optatum
Plebs offert fidelium, Sanctorura consortium.
Im
Ecclesiologist (XCVII, 382, August 1853) ist diese Sequenz aus
einom Missale Hafnieuse (also wohl aus der einzig bekannten Ansgabe
vom Jahre 1510) mitgeteilt. Weder ich noch auch Dreves und Bannister
sind ihr in jenem oder in irgendeinem anderen Kopenhagener Missale
begegnot; drum muB hier die Wiedcrgabe des Textes aus dem Ecclesiologist
geniigen. —2, 1 Cantitas, Lese- oder Druckfehler Daniels und Kehreins. —
8, 2 trahitur, Lesart im Ecclesiologist. —
Wonn wirklich im Miss. Hafniense,
ist Ddnemark Ursprungsland.

55. De sancto Alexio.


1 Veri solis radius 2 Deo singularius
Lumen fundens clarius Militansque carius
Fama sanctitatis, Victor vanitatis,
3 Dum sprevisti 4 Patris mores
Heres sisti Ac honores
Pompae saecularis, Linquens pauperaris,
5 Malens in exsilium 6 Casu volens atrium
Sequi Dei filium Remeavit patrium
Egestatis gressu. — Temporis procesiu.
7 Deprimendo, 8 Famulando,
Occultando Exsulando
Se in domo patria, Sustinet opprobria.
9 Spiritu cernit 10 Mente coepit
Imminere Congaudere
Casum caduci plasmatis; Devotionis cymbalis.
11 Registravit 12 Caelis tradit
Consignando Evolando
Facti sui ordinem. Spiritus pinguedinem.

13 Signorum fulget floribus, 14 Concentuum clamoribus,


Dulcedinis odoribus Laudantium honoribus
Fulcitus praesignatur. Hic sanctus tumulatur. -^
15 Nunc angelis 16 Confessorum te
associatus, decoratus
Apostolis Virginum quoque
coheres datus lucidatus
Martyrum gaudes praemio. Chorus locavit gaudio.
17 Te laudamus hymnizantes, 18 Alexi, Dco care,
Imploramus suscitantes Fac nos tecum contcmplaro
Tuis nobis suffrageris Dei patris salutare
Meritis eximiis. Spivitus in intimis.
Prosar, ms. fratris loachim Cuntz dictum ..Brandcri" SanKallenhia
anni 1507. Cod. Sangallen. 646. A. —
Grad. ms. Murensc anni 16.'J2. Cod.
5*
68 Sequentiae rhjthmicae et rigmatae.

Aarovien. A fol. max. 5. B. —


4, 2 Aut A. —
4, 3 paupertatis B. 6, 1 —
volans A. —7, 1 Reprimendo B. —
8, 2 Exsultando B. 13, 1 Digno-—
rum A. —
14, 1 Canticum clamoribus B. —
14, 2 sonoribua AB. 16, 6 —
gaudena B. — 18, 2 nos fehlt A; contemplari A.
Im Repert. Hymnolog. (Nr. 21 426) nennt Chevalier als weitere Quelle
den Miinchener Codex lat. 7959 (Druckfehler st. 7950) und bezeichnet
die Sequenz, weil dieser Codex dem 12. Jahrh. entstammt, als Dichtung
saec. XII. Dort ist freilich von gleicher Hand eine Dichtung mit dem
Anfange ,,Veri solis radius" eingetragen, die aber fortfahrt: ,,Et scl
pleni luminis" (Anal. Hymn. XX, 46). —
Die Schweiz scheint Ursprunga-
land dieser schlichten Sequenz zu sein.

56. De sancto Andrea.


Ascribitur Adamo de S. Viclorc.

1 Exultemus et laetemur 2 Huius fidem, dogma, morea-


Et Andreae delectemur Et pro fide tot labores
Laudibus apostoli! Digne decet recoli.
3 Hic ad lucem Petrum duxit, 4r Secus mare Galilaeae
Cui primum lux illuxit Petri simul et Andreae
lohannis indicio; Sequitur electio.

5 Ambo prius piscatcres 6 Rete laxant in capturam


Verbi fiunt assertores Vigilemque gerunt curam
Et forma iustitiae; Nascentis ecclesiae.

7 A fratre dividitur 8 In Andreae retia


Et in partes mittitur Currit Dei gratia
Andreas Achaiae. Magna pars provinciae.

9 Fide, vita, verbo, signis 10 Ut Aegeas comperit,


Doctor pius et insignis Quid Andreas egerit,
Cor infcrmat populi. Irae surgunt stimuli.

11 Mens secura, mens virilis, 12 Blandimentis aut tormentis


Cui praesens vita vilis, Non enervat robur mentis
Viget patientia; ludicis insania.

13 Crucem videns praeparari 14 Mors pro morte solvitur


Suo gestit conformari Et crucis appetitur
Magistro discipulus. Triumphalis titulus.

15 In cruce vixit biduum 16 Hora fere dimidia


Victurus in perpetuum Luce perfusus nimia
Nec vult volente populo Cum luce, cum laetitia,
Deponi de patibulo. Pergit ad lucis atria.

17 Andrea gloriose, 18 Ab hac valle tenebranim


Cuius preces pretiosae, Nos ad illud lumen clarum,
Cuius mortis luminosae Pie pastor animarum,
Dulcis est memoria, Tua transfer gratia.

Grad. ms. Gallicum saec. 11/12, Cod. Bruxellen. F^tis 1172. add.
aaee. 12/13. A. —
Tropar. ms. Martialense saec. 11. —
13. Cod. Parisin. 1139.
Dc Sanctis. Do eancto Audrea. 69

add. sacc. 12/13. B. —


Tropar. ms. S. Leonardi Lomoviccnsie eaec. 12/13.
Cod. Parisin. 1080. C. —Trop. ms. ParisienBe ( ? Remense) saec. 13. Cod.
Aflsisien. 695. D. —
Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae Parisien.)
saec. 13. ox. Cod. Parisin. 16 615. E. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13.
ex. Cod. Parisin. 14 462. F. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13/14. Cod.
Parisin. Arscn. 1 10. G. —
Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin.
Areen. 197. H. —
Miss. ms. Victorinum saoc. 14/16. Cod. Parisin. 14 448.
J. — Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.). Cod. Parisin. 14 872.
K. — Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen.
t)08. L. — Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Londinen.
Egert. 2601. M. —
Miss. ms. Gallicum saec, 14. Cod. Pommersfelder.
s. n. M.* — Miss. ms. Sangenovefianum saec. 15. in. Cod. Parisin. San-
genovefian.91. (BBl. fol. 2.) N. —
Miss. ms. Senonense saec. 15. Cod. Parisin.
864. O. — Trop. et Prosar. ms. Claromontense sacc. 15. Cod. Claromonten.
57. P.
Hierzu kommen melirere gedruckte Missalien nur franzosiacher
DiSzesen, verzeichnet im Repert. Hymnolog. Nr. 5753. — Die etwaigen
Varianten aus A siud mir nicht mehr zur Hand.
2, 1 Cuius P. —
2, 2 pro Christo EGLMO. —
6, 2 ducunt curam E. —
8, 2 Cadit HLMO. —
9, 2 Cor instruit M. —
10, 2 Quod Andreas F. —
10, 3 Irac simul stimuli HL. —
11, 2 Cuius ELMOP. —
15, 4 in patibulo
BCLMOP. —16, 4 Vergit LP. —
17, 4 Dulcis es N, Dulcis et BHLOP. —
18, 1 valle tenebrarum DEF, sonst lacrimarum; bei der oftmaligen Be-

tonung des Lichtes (3, 1 17, 2 4; 18, 3; 19, 2) ist der Gegensatz (tenebrae)
;

ontsprechender; bei der Gelfiufigkeit des Ausdruckes ,,valli8 lacrimarum"


ist ein Schreibfohler der Kopisten sehr begreiflich. —
Die technisch und
inhaltlich vollkommene Sequenz blieb auf Frankreich beschrankt und
hat dort ihren Ui'sprung; wahrscheinlich ist der Viktorincr Adam ihr
Verfaaser.

57. Do sancto Andrea.

1 Laudemus regem caelorum, 2 En, a mari quo vocato


Qui sacra virtute morura Laudes dantem sumnio nato
Andream dotaverat; Hic plebem perfecerat.

3 Ipsius piscatio i Fidei reticulo


Salubris dirigitur Hic turbam incluserat,
In plebis praesidio, Quae tunc sub periculo
Quo Christus diligitur. Peccati torpuerat.

5 In Achaia Myrmonides 6 Consecrato fonte lavit,


Inhiantes ut praedonea Quos et Christi cibo pavit
Sectando perfidiam Fugans idolatriam.

7 Post haec mira passus cruco 8 Huic tortor poenas impendit,


Pertransivit summo duce Cuius apiritus conscendit
Huius saecli lolium. Ad caeloste solium.
9 Hoc suffulti, quem laudamns, 10 Quo regnante cum boatis,
Tibi, summe, vota damus Christc, fons bcnignitatis,
Nostra te canentia. Qui das vitae praemi»,
70 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

11 Quando dies erit irae 12 Quo cum sanctis illuatrati


Vincla demens mortis dirae, Summae demus maiest-ati
Fac nos ad culmen transire Gloriam coadunati
Sempiterni luminis, Sceptro tui numinis.

Lectionar. ms. Augiense saec. 12. Cod. Carolsruhan. Augien. XXI.


add. saec. 13. —5, 1 Achaiam (ohne In). —
Nach Form und Inhalt steht
dieses Erzeugnis suddeiitscher Dichtkunst in vollstem Gegensatz zu der
Torhergehenden herrlichen Sequenz.

58. De sancto Andrea.

1 Gratuletur laetabundus 2 Dum laus crucis praedicatur


Et exsultet totus mundus, Per Andream et laudatur
Christianus sit iucundus Christus, daemon superatur,
Satan cedat furibundus. Plebs fidelis roboratur.

3 ludex nequam dum Aegeas 4 Monstrat Christum esse lucera


Deos colit atque deas, Et ad patrem verum ducem,
Animas, quas facit reas, Qui per mortem et per crucem
Fide purgat Nostrum sternit
has Andreas, hostem trucem.

5 Hostem crucis lux caecavit, 6 Hunc illustrat lux caelestis,


Hic amicum crucis stravit, Ipsum ornat regis vestis,
Quem in cruce dum ligavit, Per quem detur nobis maeatia
Laudem crucis praedicavit. Interesse poli festis.

Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. —


,,De s. Andrea sequentia ut Orhis totua [gratuletury. Gemeintist Schema

und Melodie der ebenfalls aus Siiddeutschland stammenden Mariensequenz


dieses Anfanges, welche im Bd. 64 unter Nr. 236 vorgelegt ist.

59. De sancto Andrea.

1 Christo regi laudem demus, 2 Qui relictis piscatura,


Dulce melos personemus Nave, reti, nova cura
Andreae memoria, Spernit transitoria.

3 Hominum factus piscator, 4 Magnum quid dimisit iste,


Verbi Dei seminator Abnegans se pro te, Christe,
Idola comminuit. Nihilum retinuit.

5 Crucifixum te clamavit, 6 Fidem sanctam propalavit,


Quem gens furens accusavit Eo ipsum carceravit
Aegea sub praeside; Praeses mentis perfidae.

7 Hoc docente lotus sorde 8 Colit gens Achaiana


Credit Christum puro corde Fidem sanctam mente sana,
Populus Myrmidonum, Cultum fuojit daemonum.
Do Sanctia. Dc sancta Anna. 71

9 Ut conversos rcvocaret 10 Non abhorrct poenam trucem


Grucifixum Christum passura
nec laudaret, sanctam crucem
Ab Aegea monitus Per-onat intonitus.

11 Martyr est ad poenam ductus; 12 Doctor bouus veritatis


Gentis fletus atque luctus Et amicus deitatis
Proclamantis oritur. Innocenter moritur.

13 Videns crucem praeparatam 14 ,,('rux, aveto, benedicta,


Et diu desideratam Nostra Christus qua delicta
Exclamando protulit: Moriendo abluit!"

15 Biduo Andreas iste 16 Corde puro te amavit,


Cruce pendens pro te, Christe, Fide bona exspiravit
Edocebat populum. Bibens crucis poculum.

17 mors iusti pretiosa, 18 Christum passum praedicare,


Quem non poena dolorosa Crucem sanctam propalare,
Potuit compescere Idola destruere.

19 lesu bone, te precamur, 20 Ut a malis eruamur


Qui Andream veneramur Et te frui mereamur
In concentu melico. Cum coetu angelico.
Grad, ms. S. Andreae Coloniensis saec. 15. Cod. S. Andreae Colonien.
VI. A. —Grad. ras. S. Cuniberti Coloniensis saec. 16. in. Cod. S. Cuniberti
Colonien. s. n. B. —Missaie Coloniense impr. Coloniae 1494. C. Grad. —
ms. Sanctense pacc. 16. Cod. Sancten. G 2. U. —
4, 1 Magnum quod
A. — 9, 1 conversus C. —
Diese Sequenz drang iiber ihre Geburtgstatte,
die Diozese C'6ln, nicht hinaus. —
Melodie: Maieatati aacrosanctae.

60. De sancta Anna.


1 Luce lucens in aeterna, 2 Felix Anna, de caverna
Lucis ductrix et lucerna, Laci transfer ad superna
Claritatis gerula, Lucis nos vehicula.

3 Mundi iubar luminare 4 Ex te duxit ortum clare


Novum paris sine pare, Maris stella, per hoc mare
Sole plus illuminans; Spatiosum rutilans.

a Orta Htirpe de regali 6 Prolc fulgens sola tali,


Super ortum speciali Quali nuUa de mortali
Gaudes privilegio Sexu vel collcgio.

7 Cella vere tu caelestis, 8 Huius rei caro tcstis


In qua trinitatis vestis Exstat Christi, quam in feslis
Est ordita primitus; Gestat iam caclestibus.

9 Carnem tuam carnem Christi 10 Qua cum Deo contraxisti


Per Mariam, quam tulisti, Genus, omnes ac vicisti
Recta probat linea, Nata cum virginea.
72 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

f
11 Tu terminus tristitiae, 12 De gremio das gratiae,
Scaturigo laetitiae, Matrem solis iustitiae
Quae prolem benedictam Labe prorsus invlctam.
13 Tua grandis 14 Ad tranquillum,
"
est potestas, quos tempestas,
Tibi caeli dat maiestas
'

Ad fluentem, quos egestas


Matronatus gloriam. Urget, trahe copiam.

15 Eia, mater plena bonis, 16 Huius cursum post agonis "

Grratiarum dita donis Salvandorum nos in thronia


In praesenti pauperes; ' Loca donis uberes.
17 lesu, dulce solacium, 18 Da praecinente canticum •

Te, paternalem radium, Anna cum nata caelicum


Lucis in fonte rutilo Videre pleno iubilo.
Grad. ms. Montis S. Mariae saec. 13/14. Cod. Guclfenbyteran. 542^
(Helmst. 502). A. — Grad. ms, Aquisgranense anni 1330 (pars II). Ck>d.
Capit. Aquisgranen. XV. B. — Antiphon. ms. Santensc saec. 13. Cod.
Santen. s. n. add. saec. l-i. C. — Miss. ms. Halberstadiensc saec. 15. in.
Cod. Guelfenbyteran. 510 (Helmst. 476). D. —
Miss. ms. Augustinorum
Dorstadiensium saec. 15. Cod. Guelfenbyteran. 172 (Helmst. 147). E. —
Miss. ms. S. Martini Coloniensis saec. 15. Cod. Bruxellen. 1460. F. —
Miss. ms. Asnidiense saec. 15. Clm. Monacen. 10 074. G. —
Miss. ms.
>\ltahense saec. 15. Chu. Monacen. 9744. H. —
Grad. ms. Inticense saec.
14/15. Cod. Inticen. 60 (VII a 7). J. —
Grad. ms. Taistense saec. 15,
Cod. Mus. Dioecesan. Brixinen. s. n. K, —
Grad. ms. Brixinense saec. 15.
Cod. Serain. Brixinen. 17 (A 17). L.
Miss. ms. S. Walburgae Zutphaniensis saec. 15, Cod. Mus. Zutphanien.
Ms. 7. M. — Antiphon. ms. Warnsfeldense saec. 15. Cod. Archivii Zut-
phanien. Ms, 1. N. — Miss. ms. Slotterdicense anni 1480. Cod. Hafnien.
Thott. S. fol. 148. add. anno 1522. 0. —
Miss. ms. Marchianense saec. 16, in.
Cod, Duacen. 89. P. — Missale Brandenburgense imjr. Nurenbergae 1497. Q.
— Missale Magdeburgense impr. Lubecae 1480. R. —
Missale Halber-
stadense irnpr. absque [cr. 1504] S.
1, 1 in superna L. — 4, 1 te ortum duxit BP. —
5, 1 Eia stiepe G. —
6, 1 fuiges CGN. — 10, 2 genus omne L. —
14, 1 tranquillam G. —
14, 3
quos potestas (cfr. 13, 2) L. — 16, 2 Triumphantum L. —
Str. 17 u. l^
fehlen L. — 17, 3 in fehlt P; in fontis B; fonte rivulo C. —
18, 1 pra«cinenti
BP. — 18, 3 plena P.
Nur aus L hatte Dreves diese Sequenz mitgeteilt (AH. 9, 103). —
Aus
den Quellen ergibt sich, daB die formvollendete, stets die Ziisur nach dem
2. Trochaus wahrende Dichtung in Sud- und Westdeutschland heimisch
war und von dort vereinzelt in das nordische, niederlandische und nord-
franzosische Grcnzgebiet drang.

61. De sancta Anna.


1 Gaude, mater Anna, gaude, 2 Anna recte uuncuparis,
Mater omni digna laude, Quia gratiosa paris
Mater tantae filiae! Matrem omnis gratiae.
3 Anna parit tres Marias, 4 Virgam florem producturam
Quarum primam Isaias Virginemque parituram
Praedixit divinitus, Dono sancti Spiritus,
Dc Sftiictis. De sancta Anna. 73

5 Haec est radix Anna pia, 6 Digna radix est honore,


Virga florens ost Maria, Cuius virga tali flore
Christus flos est inclitus. Fecundatur caelitus.

7 Anna stellam matutinani, 8 Cum qua vere iam laetatur,


Stellam maris et reginam Quia Deum contemplatur
Peperit clementiae, Revelata facie.
9 Salve, mater matris Christi, 10 Iter nobis para tutum,
Quae iam felix conscendisti Ut in Domini virtutum
lubilans ad acthera. Collocemur dextera.
Gi-ad. ms. Augustanum saec. 14. Clm. Monacen. 3906. A, Miss. —
ms. Augustanum saec. 15. in. Cod. Vindobonen. 1810. B. Miss. ms. —
Augustanum saec. 15. Cod. Turicen. Rhenov. 24. C. —
Grad. ms. S, Crucie
Augustanae anni 1497. Clm. Monacen. 4101. D. —
Miss. ms. Salisburgense
sacc. 15. Cod. Lincen, T 13, E. —
Oration, ms. S. Petri Salisburgensis
saec. 15. Cod. Petrin. a IV 39. F. —
Miss. ms. Herbipolensc anni 1484.
Cod. Bruxellen. F6tis 1164. G. —
Miss. ms. Fuldense saec. 14. Cod. Fulden.
Aa 68. add, saec, 15. H. —
Grad. ms. Sangallense saec. 11. et 14. Cod.
Sangallen. 343. add. saec. 15. in. J, —
Mies. ms. Sangallense saec. 15.
Cod. Sangallen. 337 b. K. —
Miss. ms. Erfordiense (S. Petri?) sacc. 15.
Cod. Poramersfelden. 2926. L. —
Grad. ms. Clarholtcnse saec. 15. Cod.
Westkirchen, s, n. M, —
Grad, ms, Freckenhorstense anni 1630, Cod,
Freckenhorsten, s. n, N, —
Grad. ms, Bocholtense saec. 15. Cod. Bocholten.
L 5. 0. — Grad. ms. Margaretae Scheiffart de Merode saec. 15. Cod. Mus.
Hungarici 259. P. —Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod, Mediolancn.
Brera AE XIV 12, add, saec, 15, Q, —
Miss, ms. S. Parcratii Leidensis
saec. 15. Cod. Parisin. Arscn. 160. R. —
Miss. ms. Benedictinvm anni 1487.
Cod. Hafnien. GI, kongl. S. fol. 187. S. —
Appendix ms. saec. 16. ad Miesale
Augustanum impr. Basileae 1510, T.
Missale Augustanum impr, Bambcrgae 1498, U. —
Missale Herbipolense
irapr, Herbipoli 1484. V. —
Graduale Monasterierse impr. s. 1. (Alopecius
1536), X, —
Polius, Exegeticon Historicum s, Annae impr, Coloniae 1640,
mit der Bemerkung: ,,Sequentia quarta regalis monasterii S, Cornelii ad
Indam [Cornelimiinstcr an derlnde] exMs, in folioregalimembranco", Y, —
Missale Lubicense impr. Lubecae 1486, Z, —
EJKSUVsind nicht verglichcn.
1, 1 Alma parcns Anna SZ,— —
1, 2 omni laude digna BC, 2, 2 Quia
fehlt H; gratiosam Y.— Str. 3 fehlt Y. —
3, 1 Nempe paris F; tres filifi.s
M.— —
4, 1 Virgo Y. —
4, 3 Dona O. 5, 1 Tu es F; est fehlt Z; pia feldt

Q. —
5, 2 Virgo Y. —
5, 3 Christus est flos Z, fons est O. 6, 1 Digna
laude est honore X; radix es F. — 7, 1 Annam CM; stella matutina HZ;
quae stellam F. — 2 marisque roginam M. —
7, 3 Paris tu F. — 7, 8, 1
Cumque O, Ipsa vere Z; laetaris F. — 2 contcniplaris F. — 2 ascendisti
8, 9,
LY. — 10, nobis pracsta Z, para nobis HLM; Anlehnung an ,,]ter paia
1

tutum" im Hymnus ,,Ave maris stella". — 10, 3 gloria dextcra) ABDl- T. (st,
Melodie wie ,,Hodiernae lux diei" (AH 54, 346); vgl, oben Nr, 38,
Die aus Dtutschland stammcnde Sequenz drang scheinbar nicht in ost-
licho Gebioto, wohl aber iibcr das Miinsterland in die Niedorlando, -
Der veranderto Anfang in Z vcrleitete Weale (I, Nr, 297) und uns (A, H, 44,
Nr, 37), sio als Inoditum zu bchandeln und mir aus Z herauszugeben.

62. Do sancta Anna.


1 Caeli regem attollamus 2 Qui per Annam radiare
Et in voces erumpamus Sidua fecit salutaro
Laudum nunc per cantica, In matre deifica.
74 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

3 Anna namque Deo grata, 4 Cum marito conversata


Gratiosa sic vocata, Prolis paene spe frustrata
Diu mansit sterilis; Consternatur flebilis.

5 Ambo sic infructuosi 6 Saepe quoque redarguti


Vivunt tamquam odiosi Sunt ab ipsis quasi muti
Suis contribulibus Templi sacerdotibus.
7 Hinc pudore rubricati 8 Votum illic emiserunt,
Templum petunt adunati, Dare Deo promiserunt
Culpas flentes scelerum; Nasciturum puerum.
9 Mox in fletu consolantur, 10 Anna tandem gravidatur
Bona quia nuntiantur Et Maria generatur
Adfatu angelico. Ordine mirifico.
11 Ergo tu cum matre, nata, 12 Tu nepoti tuque nato
Dulci nexu foederata, Carnis hoste propulsato
Ciilpis nos absolvite; Interventu iungite.
I a. Miss. ms. AdmontenBe saec. 13/14. Cod. Admonten. 751. add.
satc. 14. A. — Miss. ms. Secoviense saec. 14. Cod. Graecen. 285. B. —
Grad. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 14. Cod. Petrin. a IV 14. C. —
'Misp. ms. Salisburgense (? Pataviense) saec. 14/15. Cod. SaUsburgen.
V 3H 167. D. —Miss. ms. Salisburgense saec. 15. in. Cod. Vindobonen.
179S. E. — Jliss. ms. S. Petri Salisburgcnsis anni 1432. Cod. Petrin. a
XI 3. F. — Miss. ms. S. Margaretae Novae Civitatis saec. 14. Cod. Vindo-
bonen. 1790. G. —
Miss. ms. S. Jacobi Vindobonensis saec. 15. Cod.
Praodicat. Vindobonen. 91. H. —Grad. ms. Mellicense saec. 12/13. Cod.
Mellicen. 570. add. saec. 16. J. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod.
Z^iettlen. 207. K. — Miss. ms. Laberbergense saec. 15. Clm Monacen.
8006. K*.
I b. Miss. ms. Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1786. L. —
Mis3. ms. Salisburgense saec. 15. Cod. Vindobonen. 1777. M. —
Miss.
ms. Salisburgense anni 1476. Cod. Salisburgen. V 1 A 12. N. —
Miss.
ms. Salisburgense anni 1490. Cod. Vindobonen. 1778. O. —
Miss. ms.
Franciscanum Salisburgense saec. 15. Cod. Vindobonen. 3795. P. —
Miss.
ms. Brixinense saec. 15. Cod. Vindobonen. 1782. Q. —
Missale Salis-
burgense impr. Basileae 1510. R. —
Missale Aquileiense impr. Venetiis
1517. S.
I c. Pros. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. T. —
Miss. ms. S. Floriani saec. 13. Cod. Florian. XI 390. add. saec. 14. U. —
Miss. ma. S. Floriani saec. 14. Cod. Florian. XI 396. V. —
Miss. ms. S.
Floriani saec. 14. Cod. Florian. XI 393. W. —
Mi3S. ms. S. Floriani saec.
14/15. Cod. Florian. III 221 A. X. —
Miss. ms. Hospitalense saec. 14. in.
Cod. Paulan. 27. 3. 19. (Hosp. membr. 49) add. saec. 14. Y. —
Miss, ms.
Hospitalense anni 1427. Cod. Paulan. 26. 1. 9. (Hosp, membr. 7). Z. —
Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Cremifanen. 368. a. —
Miss. ms.
Pataviense saec, 15. Cod. Hilarien. 61. !). —
Miss. ms. Pataviense (?)
saec, 15. Cod. Lambacen. 214. e. —
Miss. ms. Viridis Silvac anni 1466.
Ood. Paulan. 25, 2. 30(BIa3. memb. 59). d. —
Hymn. etProsar.ms. Emmera-
mense saec. 15. ex. Chn. Monacen. 14 667. e (ist nicht kollationiert). —
Prosar. ms, Farfense anni 1514, Cod. Roman. Farfen, 33, f, —
Missale
Pataviense impr, Augustae Vindelic, 1503. g.
II. Miss. ms. Mellicense saec. 14, Cod, Mellicen, 1057, li. Miss. —
ms. Mellicense saec. 15, Cod. Mellicen. 987. i. —
Miss. ms. Salisburgens©

I
De Sanctis. De sancta Anna. 75

ea<;c. 15. Cod. Admontcn. 69. k. —


Mias. ms. Zwettlense eaec. 13. Cod.
Zwettlen. 398. add. Baec. 15. I.
III. Missale Salisburgense impr. Viennae 1510. m. Missale Pataviense —
impr. Viennao 1503. n. —
Missalo Cracoviense impr. Cracoviae 1545. o. —
Grad. ms. S. Crucis Augustanae anni 1497. Clm. Monacen. 4101. p. —
Miseale Augustanum impr. Diilingae 1555. q. Oration. ms. S. Petri —
fialisburgensis saec. 16. Cod. Petrin. a III 20. r.
Diese sichtlich aue Suddeutschland, dem alten weitausgedehnten
Erzbistum Salzbiirg (mitBrixen, Passau, Freising, Regensburg), stammendo
nnd dort sehr beliebte Sequcnz unterlag vielen Anderungen und Er-
weiterungen, so daU ich dem ejitsprechend die Quellen in 3 Gruppen zer-
legcn muBte: I. Gruppe mit den Quellen der kiirzesten Fassung (A K*), —
denen sich jene rait einer kleineren Einschiebung (L S) und einem groBeren —
Zusatze, namlich einem Strophen-Doppelpaare vor den beiden SchluB-

fitrophcn, anschlieBt (T e:); II. Gruppe jener Quellen, in denen hinter
jedes Strophenpaar der kiirzeren Fassung je ein Strophenpaar eingefiigt
ist; III. Gruppe jener Quellen, in denen die Anna-Sequenz auf den hl.
Joachim adaptiert oder durch Verquickung mit der Anna-Sequenz ,,Qaude
niater Anna gaude"' (Nr. 61) zu einem umfangreichen Cento ausgewachsen
erscheint. Zuniichst werden nur die Varianten der Gruppen I u. II (A 1) —
beriicksichtigt; dabei sind etwaigo Lcsarten aus K* e und i ubergangen.
1. 1, 2 voce d, vocem f h, vocis G. QR —
1,3 nunc fehlt iiberall, auBer
in H
c d Laudium A, Laudum per insignia T, Laudum per tripudia h k 1,
;

Landum ct praeconia b, Laudantes per CK a e f 2, 1 Quod per d e. . — Y —


2, 3 Matrem plenam gratia h k I. —
Nach Str. 2 fiigen h k I ein (dabei sind
die belangloscn Varianten iibergangen):
2 a. luncta loachim legali 2 b. Tripartite diviserunt
Nexu mente fert aequali Bona quaeque possedcrunt:
Legis iuga veteris; Sibi, templo, iniserie.

3, 1 Anna vero d h k —
2 sit vocata FJsiPSYZ b d e, fit A.
1. 3, 3, 3 Tam —
^u H. — 4,1 conversatur h k I. —
4, 2 frustratur h k I. 4, 3 Constcrnata —
LMPQR a; Matrona praenobilis h k I, Consternatur nobilis J. Nach —
Str. 4 fiigen h k I ein:

4 a. Iii felices coniugati, 4 b. Summo Deo servituruni


Fructu vcntris viduati Et in templo pcrmansurum
Nasciturum puerum Devoverunt tenerum.
6, 1 Anna fic G. — Nach Str. 5 (in M.nach Str. 6) ist in L— S eingofiigt:

5 a. lus negatur his naturac


Multis annis geniturac
Nam carcbant usibus.
Dabei dic Lesartcn: 5 a, 1 Quis negatur Q, His negatur S, Vis negatur
NOP. — 6, 2 velut muti d, tamquam muti J, quoque niuti a.
- 7, 2 Templo —
cedunt confutati f. 7, 3 Culpa a c. —
8, 1 illuc P, illud AB. —
8, 2 fehlt —
G. —
Str. 5 —
8 sind in h k I umgedichtct:
ii Offercntes redarguti G Valde sic opprobriosi
Nil respondcnt vclut muti Vivunt satis odiosi
Lcgis saccrdotibuH; Suis contribulibus.
7 Pudor dura utrumquc pungit, 8 In deserto maercns orat,
loachim abacedcns iungit Anna dcsolata plorat
Suis se pastoribus; Ilis tacta doloribus.

V, I Vox A; consolatur h. — 0, 2 Bona quando f, Bona dum quis a, Bona


quis nuntiatur dura c. — 10, 2 procreatur W. — Na< li Str. 10 ist in L—
«ingefiigt:
76 Seqixentiae rhythmicae et rigmatae.

10 a Quae conclusit in se Deum


Ac de S8 creavit eum
Virgo partu mystico.

Statt dessen bieten T g die Einfiigung folgender Strophen, denen eine
gewisse Wahrscheinlichkeit zugebilligt v.'erden kann, daB sie von Anfang
an zum Urtext gehorten:
10 a. Felix dies haec et laeta, 10 b. Virga lesse generosa
Qua prophetao sunt impleta Tam relucet fructuosa
Prisca vaticinia, Mira per insignia.
10 c. Fructus ille tam
sublimis 10 d. Tortuosi nam serpentis,
Caelo, terris et in imis Malo suasu nos nocentis
Attulit laetitiam; Contrivit superbiam.
Dazu die Varianten: 10 a, 1 est laeta b, illa iaeta f. —
10 a, 2 Prophetaruaa
sunt T; In qua modo sunt impleta b d. —
10 a, 3 Prophetae vaticinia b d»
Sancta vaticinia f. —
10 b, 1 lam TU b c d f; reducit d, cxsultat c. —
Str. 10 c u. 10 d fehlen T. —
10 c, 2 terrae b f. —
10 d, 2 Malo fehlt g;
nobis nocentis a. —
10 d, 3 Conterit Q a e.
11, 1 cum feblt AE; cum patre S; matre sancta t. 11, 2 sociata —
h k i, fecundata I; Dulci foederata nexu c. —
12, 1 Tu nepote h, Tu nepos
c; tuo nato L. —
12, 2 Hoste terno superato h 1< 1. —
12, 3 Interventu
iugiter Z d. — Als AbschluB fiigen DLOQR e f noch bei das Strophen-
paar, womit die weiter unten folgende Elisabeth-Sequenz „Gaude Sion
quod egressus''' (Nr. 120) endet; man vgl. zu diesem Abschlufi auch AH.
5i, Nr. 190, SchluBberaerkungen.
2. Die Quellengruppe III zeigt die Adaptierung dieser Sequenz auf
den hl. Joachim, der echon durch die Textgestaltung von h 1 etwas —
in den Vordergrund tritt; und zwar bieten m
n u. o den oben vorgelegten
Text dcr Anna-Sequenz mit nur folgenden kleinen Anderungen, und zwar
alle 3 Quellen auf gleiche Weise, nanlich:
1, 3 Laudura pcr insignia. —
2, 1 Qui per loachim radiare. Str. % —
jdllt aus. —
4, 1 Cum sponsa sua conversaiws. —
4, 2 frustrafws. -^
6, 1 Ipsi quoque. —
6, 2 ab ipsis persecuti. —
11, 1 cum paire nata. -^
12, 2 Hoste nostro. —
Darauf werden angehangt die Anfangsstrophe (1)
und die beiden SchluBstrophen der Anna-Sequenz ,,Gaude mater Anna
M
gaude" (Nr. 61)mitdenAnderungen: Ga.\ide ariae pater g&ude / loachim
omni digmia laude /Pa^er usw. —
Ferner: Salve pater matris Christi/
Qui.
Die Quellen p u. q folgen ganz dieser Adaptierung (von o), beginnen m—
aber unter Streichung der Einleitungsstrophen gleich mit Str. 3 (bzw. 4)^
niimlich:
loachim cum sponsa sua conversatus etc.
Man dazu Chevaliers Repcrt. Hymnol. Nr. 9742.
vgl. Darauf folgt —
gleich Str. 7 — —
10 (bzw. 8 11 der Stammsequenz) und unter Streichung
der Str. 11 (bzw. 12) der AbschluG (3 Strophen) wie in o. m—
3. Eine ganz eigentiimliche Vermischung von Strophen aus ver-
schiedenen Sequenzen leistet sich endlich die Quelle r; sie bietet eine Anna^
Sequenz aus folgenden Strophen:
Str. 1. Caeli regem attoIamus.\ g^^ ^ ^ ^ vorliegender Sequenz.
Str. 2. Qui per Annam radiare. j °

Str 3 Ave mater doriosa \ =


^*""- ^ "' ^ ^er etwas adaptierten,
"^^'^' '^^ten folgenden Dorothea-
Str! 4! Ave mater pulcbra
*
tota. f
) Sequenz: Ave martyr glonosa.
o^ - , ,, . , ^ r= Str. 1—8 inkl. der Anna-
,

Str. 5 Anna Mariae mater gaude. I


gequenz: Gaude mater
Str. 12. Cum qua vere lam laetatur. =

f ^^^^ ^^^^^^ ^^^ ^,lj


De Sanctis. De sancta Anua. 77

Str. 13. Auna namquc Dco grata. \ = Str. 3 10 inkl. vorliegendcr


hi.s Str. 20. Auna tandem gravidatur. / tSequenz.
Str. 21. Quao conciusit in se Deum Str. 10 a aus L — S im
Variantenverzcichnis.
Str. 22. Ergo tu cum matro nata\ Str. 11 u. 12 vorliegender
Str. 23. Tu nepoti tuque nato / Sequcnz.
Str. 24. Saive mater matris Christi = Str. 9 u. 10 der Sequenz:
Str. 25. Itor nobis para tutum / Gaude mater Anna.
Str. 26. Vale, mater matris Christi, Migrane ex hoc mundo tristi.
Vale, fulgens margarita, In amoeni.s rcsa sita,
Tam in raorte quam in vita
Sis nobis propitia.
Auf gleiche Weise ist eine Anna-Sequenz gebaut im Breviarium
Aptense impr. Lugduni 1532, ]m Missale Ruthenense impr. Lugduni cr.
1540, und im Slissale Parisiense impr. Parisiis 1583; aber dort folgen nach
Str. 12 .sofort Str. 24 u. 2r^. welche den AbschluB bilden.

63. De saucta Auna.

1 Nardus spirat in odorem 2 Salu.s redit de ludaea,


Et spinetum profert florem, Qua sanatur Idumaea,
Sed flos fructus dat honorem Ex Aegypto fert tropaea
Regis in accubitu; Israel in exitu.

3 Holofernem ludith stravit. 4 Caeli cohors Annam laudet,


Anna quando generavit Nam in caelis Anna gaudet
Natam, quae se praeparavit Et rogare bene audet
Deo habitaculum. Natam et nepotulum.

5 Non avertet aurem nata, 6 Ergo, Anna, nunc accede,


Sed et matris ad precata Roga natam nec recede,
lesus dona profert grata, Donec nepo.s nos a sede
Ut de nobis cogitet. Sua sancta visitet.
Grad. ms. 8. lohaiuiis Hierosolymitani ( ?) saec. 14. in. Cod. Salis-
burgen. Petrin. a VII. 20. A. —
Miss. ms. S. Johannis Hierosolyraitani
sacc. 14. Cod. Salisburgen. Petrin. a V 12. B. —
Grad. ms. Benedictinum
Germanicum saec. 13. Cod. Londinen. Arund. 150. add. saec. 14. C. —
Grad. ms. Teutonicorum Brixiensium saec. 14. Cod. Vatican. 4771. D. —
Giad. ms. Praemonstratense Arnstcdnensc saec. 12/13. Cod. Darmstadien.
868. E. —
Grad. ms. Carmelitarum anni 1412. Cod. Darmstadion. 881. F. —
Prosar. ms. Carmelitarum Vilvordiensium nnni 1418. Cod. Bruxellcn,
11 359. G. —
Miss. ms. Spironsc saec. 14. Cod. Oxonion. Laud. niiso. 282.
H. —
MLss. ms. Moguntiiuim hmh:. 15. in. Cod. Semin. Monasterion. K 1" 54.
J. —Miss. ms. S. Gangolphi Moguntini anni 1441. Cod. Moguntin. 136.
K. —Mi.ss. ms. Serv. B. M. Virginis Moguntinum saec. 15. Cod. Vatican.
Palat. 505. L. —
Miss. ms. Altliac Supcrioris anni 1452, Clm. Monacen.
9508. M. —
Miss. ms. (Zwettlense saec. 14. et) Pataviense sacc. 15. Cod.
Zwettlon. 198. N. —
Miss. ms. Pataviense saoo. 15. Cod. Zwcttlon. 229.
add. saec. 15. O. —
Miss. ms. Patavionso saoc. 15. ('od. MoIIicen. 983. P. -•
Miss. ms. Lunaelacensc saec. 14/15. Cod. Vindoboncn. 1913. i). MiB». —
ms. Lunaelacense sacc. 15. Cod. Vindobonon. 3041. H. Grad. ms. Salis —
burgenso sacc. 15. Cod. Vindobonen, 3787. S. —
Prosar. ms. Lunaclaccnso
anni 1465. Cod. Vindoboncn. 4977. T. —
Miss. ms. SaliHburgenae saec. 15,
73 Sequentiae rhythmicae et rigmatac.

Cod. Salisburgen. V 1 E
U. —
Miss. ms. canonicorum s. Auguatinf
59.
Tiefensteinensium saec. Cod. Vatican. 10 084. V.
15. Grad. ms. Maioris —
Ecclesiae Coloniensis saec. 15. Cod. scriptorum S. J. Valcenburgen. liturg.
ms. 2. W. —
Miss. ms. S. Pantaleonis Coloniensis saec. 15. Cod. Bruxellen.
355. X. —
Miss. ms. Coloniense saec. 15. Cod. Darmstadien. 874. Y. —
Grad. ms. Nussiense saec. 15. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 11. Z. —
Grad. ms. Calcariense saec. 15. Cod. Calcarien. G 1. a. Grad. ms. —
Marianum Calcariense saec. 15. Cod. Calcarien. G 2. b. Miss. me. —
Ret8en=;e safc. )5. Cod. S. Martini Embricrn. 213. b*.
Miss. ms. Hospitalis S. lohannis Hierosolymitani Harlemensis ann.

1485 1504. c. —
Miss. ms. fraternitatis pistorum Noviomagensium saec. 16.
Cod. Mus. ?^oviomagen. I a 2. d. —
Missale Moguntinum impr. s. I. 1482. e. —
3Iissale Coloniense impr. Coloniae 1494. f. —
Missale ordinie Hospitali»
S. lohannis Hierosolymitani impr. Argentinae 1505. g. a Ij g sind nicht —
verglichen.
1, 2 Ut 0; Et spina dum P. —
1, 3 Et flos NO, Flori f, Sed EWXZ
— —
:

flori Y; fractus K, fructu P —


T; odorem Q T. 2, 1 Salus exit M, venit

Q— T. —
2, 2 salvatur BCDHM
e, ralvator U, sanavit MP, sanat H.
2, 3 fit tropaea J, sunt tropaea O. —
3, 3 Natara sibi praeparavit P T; —
quae fehlt N. —
3, 4 Deus QR. —
4, 1 chorus NOQRS; laudat EST. —
4, 3 rogare natam audet c. —
4, 4 Et lesum nepotulum c; Nentam et P. —
5, 1 avertit H
NO, avertat GQRST
d. —
5, 2 et fehlt d, Sed ad T; GP—
matris deprecata QRS. —
5, 3 lesus Christus profert P T; confert —e, BHU
donet P. —
6, 2 Ora BU; abscede BOU. —
Melodie : ,,Verbum bonum
et suave". —
Technik (Zfisur, Rhythmua und Reim) durchaus vollkommen.
— Offenbar deutscher Herkunft.

64. De sancta Anna.


1 Sanctae Annae 2 Cuius partus
Devotus decantet clerus Salutem produxit mundo;
Alleluia, Res miranda.
3 De cuius prole casta 4 Anna ex prosapia
Aeterna lux est orta, Aaron est genita
Sol de stella. Semper clara.
5 Quae ut iubar fulgidum 8 Amans Deum toto corde
Decoravit saeculum Nulla letali sorde
Pari forma. Fit corrupta.

7 Gignens salutis fructum 8 Ex prole, quem genuit,


Abstulitomnem luctum Sol verus emicuit
VaUe nostra. Carne sumpta.
9 Sol, Christe, irradia 10 Quem nec ludaea natum
Nostra corda gratia Credit nec immolatum,
Nec sinas labe noxia Cum sint per scripta vatum
Esse caeca; Haec praedicta.
11 Nunc ora, ut pia 12 Ut te post tristia
Mater et filia Ducat ad gaudia
Succurrat tibi, Hic, quem genuit
gens misera, puerpera.
Miss. ms. S. Margaretae Novae Civitatis saec. 14. Cod. Vindobonen,
1790. A. —
Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm. Monacen. 23 054. B. —
Dc Sanctis. De sancta Anna. 79

Miss. Patavionse aaec. 14. Cod. Zwettlen. 229. C. —


Miss. ms. Prageuse
saeo. 14. Cod. Pragen. XIII C 2. D. —
Prosar. me. Pragense saec. 14/15.
Cod. Miis. Bohem. XIII E 8 (Pars II). E. —
Grad. ms. listebnicense saec.
15. in. Cod. Mus. Boliem. Xil F 14. F. —
Pros. ms. Teplense saec. 15.
Cod. Pragen. VI C 15. G. —
Miss. ms. S. Georgii Budinensis saec. 15.
Cod. Mus. Bohem. XIII F 12. H. —
Miss. ms. Olomucense saec. 15. Cod.
S. lacobi Brunen. 19. J. —
Grad. ms. Borkenense saec. 15. Cod. Borkenen.
A 9. K. — Grad. ms. Lonense saec. 15. Cod. Lonen. s. n. L. —
Miss. Legdense
saec. 15. Cod. Legden, 1. M. —
Miss. ms. Monasteriense (Gerardi de Morrien)
saec. 15. Cod. Kordkirchen. 5205. iS'. —
Grad. ms. Nottulnense saec. 15.
Cod. Nottulnen. JMs. liturg. 4. O. —
Grad. ms. Enense saec. 15. Cod.
Enen. s. n. P. —
Grad. ms. Calcariense saec. 15. Cod. Calcarien.
G 1. Q.— Grad. ms. Marianum Calcariense saec. 15. Cod. Calcarien.
G 2. R. — Miss. ms. Daventriense saec. 15. Cod. Mus. Zutphanien. Afd. IX
Fol. 169. S. —
Miss. ms. Conventus generalis Teutonicorum anni 1415.
Cod. Mus. ZwoUen. 749 (390). T. —
Collect. ms. Althaense anni 1452.
Clra. Monacen. 9508. U. —
Miss. ms. monialium Ordinis Praedicatorum
saec. 15. Cod. Carolsruhan. Pm. 45. V.
Missale Wratislaviense impr. Moguntiae 1483. W. —
Missale Wratis-
laviense irapr. Moguntiae 1499. X. —
Missale Monasteriense impr. Coloniae
1489. Y. — Missale Monasteriense impr. Parisiis 1520. Z. —
Grad. Monaste-
riense impr. s. 1. 1536. a. —Missale Pragense impr. Lipsiae 1498. b. —
Missale Pragense impr. Venetiis 1507. c. —
Missale Olomucense impr.
Nurembergae 1499. d. — Missale Merseburgense impr. Lipsiae 1502. e. —
Missale Hamburgense impr. Argentinae 1509. f. —
Missale Misnense impr.
Lipsiae 1510. g. — Missale Bremcnse impr. Argentinae 1511. h. —
Missale
Numburgense impr. Basileae 1519. i. —
Missale Posnaniense impr. [Craco-
viae] 1524. k. — — RY b d f i sind nicht verglichen.
1, 2 Sonorus UV e; exsultet C, exsultat D, decantat EFT; chorus
— —
E GJ NZ a Ii k. — 2, 1 parens C. —
2, 2 mundo produxit S. 3, 1 —
De eius ADKT; prole pia DU. —
4, 1 Mira ex E. —
Str. 3 u. 4 umgestellt
B. — 5, 1 ut sidus aureum BCDJLMNUZ a c e h; 5, 2 solium k. 6, 1 —
Amans Christum LMNZ a h; ex toto D J c c, in corde C, mente cordc AHKST
a; Amans Deum pure (ohne corde) k. —
6, 2 NuUaque B, Ulla A. 7, 1 —
Gignes C. — 7, 3 u. 8, 3 umgestellt L. —
9, 1 Christi h. —
9, 2 Corda nostra
B S; gratia fehlt B. —9, 3 Nec fchlt D; sinas haeo labe k. —
10, 1 aq.
ludaca credit natum k. — 10, 3 sit B; sint praescripta MN, sint scripta
vatum S. — 11,1 Hunc ora J k; ora et pia c. —
11, 2 et Maria k. 11, 3 —
succurrant LMZ, supplicat tibi U, Tibi succurrat E. —
11,4 Gens inscia C. —
12, 1 Et te FGH e ?;•; Ut nos post D, Ecce post S, Ut post haec C, Ut post
exsilia LMNZ. — 12, 2 Ducant LMNZ. —
12, 3 Hinc B, Haec cum Maria
LMNZ a h, Haec quae genuit F. —
12, 4 puerpera Maria CDEGHJWXc.
Melodie ,,Laetabundus" (54, Nr. 2), aus welcher Sequenz der SchluB-
:

vers jeder Strophe entlehnt ist. Rhythmus und Reim sind arg vernach-
liissigt. Vermutlich entstand dio Dichtung in Bohmen, drong von dort
in den siidlichen und nordlichen Ostcn Deutschlands und durch daa
Miinsterland ins niederldndische Qrenzqchiet. So ist sie auch in Ursprung
und Verbreitung ein Gegenstiick zur formvollendeten vorausgehendon
Sequenz, die in Siiddcutschland (Salzburg-Passauer Gebict) und ini Rhein-
lando heimisch war. —
Eino obonfalls aus Btihmen stammende Umdichtung
vorstehender Sequenz ist in den A. H. 9, Nr. 127 mitgcteilt.

65. De sancta Anna.


1 Salve, mater matris Dei, 2 Salve, paradisi fhimcn,
Cella cellae nnstrac .s])oi, Synagogac novum lumcn,
Arbor rarai triplicis! Fontis vcna duplicis!
80 Sequentiae rhythmicae et rigmatao.

3 Salve, vas conditiim raelle, 4 Salve, sacra legis ^osa,


De quo fluxit siue felle Veterum te mens umbrosa
Succus veri balsami! Vi non prendit thalamil

!) Portae clausae tu structura 6 Lapis templi pracpararis,


Nuncuparis sub figura, loachim dum copularis,
Quam vidit Ezechiel. Mittitur cum Raphael.
7 Fecundari sterilem 8 Rubo dum innititur
Tanti prolis herilem Moyses, abicitur,
Typus demonstraverat, Pede quod portaverat.
9 Sic convallis humilis 10 Dei per consilium
Terra fit arabilis, Profert spina lilium;
. Quae fructum parturiit; Reus hoc esuriit.

11 Tu primam geneseos 12 Libri finem Ezechiae,


Lectionem parvulos Canticorum menti piae
Doces et decrepitos; Detexisti terminos.

13 Tu roris seiuncta stilla, 14 Tu liber septiclavatus,


De qua loquitur Sibylla Agno solum deputatus,
Scematizans inclita; Ut dissolvat indita.
15 Nobile tu patrum scema, 16 Gloriosus Cleophas
Prophetarum es problema, Hinc secundus tibi mas
Sponsae regis solium. Fit et capitolium.

17 Salomonis alumna, 18 A Philistim non laederis,


Summa templi columna, Archa nostri foederis,
Tu Sadoch thuribulum, Abrahae umbraculum
Aaronis vestibulum. Davidis et iaculum.

19 Salve, cuius vir in portis 20 Isachar hinc admiratur,


Praestitit Salomae fortis, Ex hoc multum adlaetatur,
Hostes stravit militans; Cum sis prolis lactitans.

21 Gratia interpretaris 22 Fructus dulcis tu capsella,


Eius,Anna, cuis paris Hunc pro nobis interpella,
Matrem, quae fit singularis Creditur quae maris stella
Regina caelestium. Ordini terrestrium.

23 lesu Christo, summo soli, 24 Illum placa, qui passurus


Ac Mariae, tuae proli, Ad nos venit et venturus
luncta es in arce poli; Est flammis vindicaturus,
Hic terrores atque doli Ne nobis sit iudex durus,
Per te cessent hostium. Sed caeli det gaudium.
Miss. ms. Olomucense saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 8. A. -—
Mis3. ms. Olomucense saec. 15. Cod. S. lacobi Biunen. 20. B. Miss. —
la?. Olomucense saec. 15. Cod. Pragen. XIV C 17. C. —
Missale Mogun-
tinum irapr. Spirae 1497. D. —
Missale Moguntinum impr. s. 1. 1517. E. —
Missale Teutonieorum impr. Nurembergae 1499. F. —
B ist nicht verglichen.
De Sanctis. De saucta Aima. 81

2, 2 Synagoga E. —
2, 3 Sidus vena C. —
4, 2 legis gloiiosa D. —
4, 3 calami DEF; die Enviihnung des thalamus spielt an auf die Legende
des Mittelalters, daB auch Anna ihr Kind wunderbar empfangen habo. —
6, 1 Dabir A, .labir C; das sind zwei biblische Namen, bekannt aus dem
Buche Josua, aber ,,Dabir (oder Jabir) templi praepararis" weiB ich nicbt
zu deuten, wesbalb die Lesart von DEF unter Vorbehalt einstweilen auf-
genommen wurde. — o, 1 in (st. tu) F. —
8, 3 Prece quod DEF. —
9, 1
Sit A. — 9, 3 fructum vitae parturiit A. —
11, 1 Tu primatu DF. —
H, 2
Sectionem DF. — 12, 1 Libri sententiae Ezechiae (!) DEF. —
12, 2 Canti-
carum E; mente pie C. — 13, 1 stilla fehlt C. —
15, 1 Nobile in patrum D;
zeuma DEF. — 15, 2 probleuraa DEF. —
16, 2 Hic DEF. —
17, 1 sq.
Salomonis summa alumna templi F. —
18, 1 A fehlt DEF. —
18, 2 Archanuni
C. —19, 2 Persistit C. — 20, 2 multum et laetatur DEF. —
20, 2 sis fehlt C:
proles C; latitans A. — 21, 2 cuius fehlt DEF. —
22, 1 capella C. —
22, :?
Creditaque E, Creditque DF; ,,quae" bezieht sich dem Sin7ie nach auf
jjfructus", folgt aber im Geschlecht dem genus von ,,stella". —
Diese an biblischen Bildern reiche und nach Kommentierung schreiendt
Sequenz scheint, nach dem entstellten Texte zu schlieBen, vou D F au.s —
den Olmiitzer Quellen iibernommen zu sein und somit aus der Olmiitzer
Diozese zu staramen.

66. De sancta Anna.

1 Exsultet ecclesia
Pro assumpta filia
Regis ad palatium.

2 Annae sublimatio 3 Regni tenet solium,


Nostra exsultatio, Diadema regium
Nostrum est convivium. Per Mariae filium.

4 Praesentatur liodie 5 Haec Mariam peperit,


Anna regi gloriae Per quam Christus aperit
Cum hymnis et laudibus. Sinum paenitentibus.

6 Datur in caelestibus 7 Laudant matris viscera,


A sanctorum civibus Laudant matris ubera,
Annae salutatio, Fructum beatificant,
lucunda laudatio. Mariam magnificant.

8 Felix Anna, 9 Hoc dulcore,


Ex te manna Hoc saporc
Mundo datur, Sustentatur,
Quo pascatur Procreatur
In deserto populus; Ex manna vormiculus.

10 Vermem istum 11 Fit unguentum


Dico Christum, Vulneratis,
Nobis natum, CondiineTitum
Exaltatum Tribulatis,
In crucis patibulo; Salvat a periculo.
Blume, Analecta Uymnica. LV.
82 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

12 Manna caeli, manna terrae, 13 Mater Dei genetricis,


Cura, stude nos transferre Mater nostrae salvatricis.
Ad lactis, mellis patriam, Per te praesens familia
Ad paradisi curiam. Tecum regnet in gloria.

14 Nos commenda trinitati, 15 Fac, ut nostra symphonia


Fac, ut verbi incarnati Et in regno et in via
Servis suis Sit Maria,
Atque tuis Melodia,
Detm' benedictio; Carmen, iubilatio.

16 Laus Mariae filio!

Miss. ms. Canonioorum regularium Marbacensium saec. 15. Cod,


Colmarien. 260. A. —
Grad. ms. Trevirense saec. 15. Cod. Capit. Treviren.
178. B. —Miss. ms. S. Mariae in Palatiolo saec. 15. Cod. Treviren. 358.
C. — Miss. ms. Sororum de paenitentia Argentinensium ann. 1472 79. —
Cod. Parmen. Parm. 1254 (I 39). D. —
Grad. ms. Carmelitarum Pariaiensium
saec. 15/16. Cod. Parisin. Mazarin. 465 (1388 C). E. —
Missale Colonienso
impr. Coloniae 1481. F. —
Missale Eystetense impr. in Eystet 1486. G. —
Missale Argentinense impr. Hagnoe 1520. H. —
Missale Trevirense impr.
Confluentiae 1547. J. —
FGJ sind nicht verglichen.
2, 3 Nostrorum A; convivio A. —
3, 1 Regem A. —
Str. 4 fehlt E. —
5, 3 Sinum misericordiae E. —
Str. 6 u. 7 fehlen E. —
10, 1 Germen iustum
J. — 10, 3 Nobis natum (nicht ,,datum", wie Kehrein unter Nr. 768 schreibt)
in allen QueUen. — 11, 1 Sit C. —
11, 5 Salvans E. 12, 1— anna C. —
14, 5Donetur C. —
Str. 12 —
15 fehlen E, statt dessen die 2 SchluBstrophen
der Sequenz ,,Gaude mater Anna" (Nr. 61), anhebend: Ergo mater matris
Christi usw.
Melodie: Mane prima sabbati (AH. 54, 214). —
Im Coln-Trier-
Strafiburger Gebiete wlrd die Urstatte dieser hiibschen Sequenz zu suchen
.sein.

67. De sancta Anna.

1 Ave, Mariae 2 Anna beata,


mater serena, gratia plena.

3 Benedicta tu 4 Et benedictus
in mulieribus, fructus ventris tui:
Quae peperisti Maria, virgo,
pacem bominibus mater alma Dei,
Et angelis gloriam. Electa per gratiam.

5 Quam felix es, Anna, 6 In te fabricata,


Per quam vitae manna Christo praeparata
Clausit arca gloriae Manu sapientiae!

7 Tu decus es matrum, 8 Tu desiderasti


Tu honor es patrum, Tori fructum casti;
Tu radix es almae Ex te quae processit
Stirpis, per quam palmae Proles, Christum gessit,
Spes nobis est facta. Sed virgo intacta.
Dc Sanctis. Dc sancto Antonino Apamiensi. 83

9 Tu forma es 10 Te collaudat
omnis iustitiae caelestis curia,
Tu digna cs In qua regnas
prole munditiae; dulci cum filia:
De lacu faecis Per te reis
et miseriae donatur venia,
Nos prolapsos Per te iustis
roforma gratiae. confertur gratia.

11 Eigo, mater pia, 12 Lucem dedit mundo.


Gaude cum Maria, Nos in lioc profundo
Quae solis aurora Supplicamus, ora,
13 Ut nos solvat a peccatis
Et in regno claritatis,
Quo lux lucet sedula,
CoUocet per saecula.
Grad. ms. Montis S. Mariae saec. 13/14. Cod. Guelfenbyteran. 642
(Helni. 502). add. saec. 14/15. A. —
Miss. ms. Horti Luminum Hildense-
mensis anni 1462. Cod. Guelfenbyteran, 39 (Helmst. 35). B. Miss. —
Hildensemense impr. Norimbergae 1499. C. —
Miss. Mindense impr.
Norimbergae 1513. D. —
A ist defekt und begimit erst mit 8, 6. 8, 4 —
Prolcm B.
Die Sequenz ist unter vielfachen Entlehnungen gedichtet nach dem
Schema und der Melodie „Are Maria gralia plena" (AH. 54, 337). Ihre
Ursprungs- und cigentliche Heimstatte ist wohl das Hildesheimer Gebiet.

68. De sancto Autonino Apamiensi.

1 Christi miles, Antonine, 2 Nos in unum coacerva,


Decus urbis Pallantinae, Nos unanimes conserva
Holocaustum Pamiae, Sordis a congerie,

3 Ut qui terrae de profundo 1 Qui salutem potu sacro


Fontem sibi sitibundo Vel salvifico lavacro
Praepotens clicuit; Languidis restituit.
5 Sicut nos audivimus, 6 Hic et tuis precibus
Ita quoque vidimus; Subveni supplicibus
In civitate Domini Nunc, ubique et semper.
7 Quod pius ipse Deus tribuat.
Missalo Pallantinum impr. Pallantiae 15G8. —
Dio Abweichungen
von vorstehendcra Texte bci Daniel (V, 302) und Kehroin (Nr. 495) sind
Lcye- odcr Druckfehler. —
Ursprungsstattc ist Spanicn, wahrscheinlich
die Diozcsc Palencia.

69. De saneto Antonio Eromitu.


1 In hac die lactabunda 2 Et hac dic triumphali
Nostri chori plebs iucunda Laudes voto speciali
Psallat cum tripudio Persolvat Antonio.
g4 Scquentiae rhythmicae et rigmatae.

3 Hic insigni stirpe natus 4 Antra petit per desertum,


Dono Dei decoratus Ne se vitiis insertum
Effulsit ^drtutibus; Mundus fallat opibus.

5 Quo viso serpens antiquus. 6 Cellam subit sine mora


Christi servis inimicus, Et quasi virgo decora
Praeparat insidias; Sibi dat blanditias.

7 Quo comperto miles fortis 8 Daemon fugit perturbatus;


Inquit: ,,Cuba, fomes mortis, Mox daemonibus stipatua
Super his carbonibus." Hunc caedit verberibus.
9 leiuniis maceratus, 10 Quisquis igne trucidatur
Mundum spernens, Christo gratus Gehennali, liberatur
Carnis solvit debitum. Ob ipsius meritum.

11 Nunc exsultans laureatus, 12 Thronum summae maiestatLs


Stola vitae decoratus Cum spiritibus beatis
In caelesti culmine Laeto cernit lumine,

13 Pie pater pretiose, 14 Pro praesenti contione,


Funde preces copiose Ut in caeli regione
Summo regi gloriae Melos canat gratiae.

Augustinianum Tolosanum anui 1331. Cod. Tolosan. 93. A.


]\Iiss. ins. —
Miss. ms. Lemovicense saec. 15, Cod. Berolinen. Hamilt. 442. B, Miss. —
ms, Lingonense saec. 15, Cod, Parmen. Parm. 1253 (I 37). C. Miss. —
ms. Xantonense saec, 15. Cod. Londinen. Lansd. 450. D. Miss, ms. —
S, Stephani Divionensis saec. 15. Cod. Parisin. 879. E, —
JMiss. ms.
Caelestinorum Ambianensium (Guilelmi Lovel) anni 1752. Cod. Ambianen.
132. F. — ]\Iiss, ms, Leodiense (Beckense) saec. 15. Cod. BruxeUen. 3782.

G. — Miss. ms. Mosaetraiectense saec. 15. Cod. Bruxellen. 18125, H.


Grad. ms. Augustanum saec. 14. Clm. Monacen. 3906. add. saec. 15,
J. — Grad. ms. Augustinianum S. Crucis Augustanae amii 1497. Clm.
Monacen. 4101 K. —Miss. ms. Augustanum saec. 15. in Cod. Vindobonen.
1810. L. — Miss. ms. Augustanum ( ?) saec. 15. Cod. Turicen. Rhenov.
24. M. — Miss. ms. Sanblasianum saec. 15. Cod. Paulan. 25. 2. 2. (Bla8.
memb. 64). N. — Grad. ms. Buchoviense saec. 15. Cod. Mus. Brigantin.
F. O. —
IMiss. ms. Moguntinum ( Scaf naburgense ?) saec. 15. Cod. Herbipolen.
Mp. th. f. 85. P. — Prosar. ms, fr. loachimi Cuntz dictum ,,Branderi"
anni 1507. Cod. Sangallen. 546. Q. —
Grad. ms. Murense anui 1532. Cod.
Arovien. M. fol. max. 5. R. —
Grad. ms. Monasteriense saec. 15. Cod,
privat, S, —Grad. ms. Nottulnense saec. 15. Cod. Nottulnen, Ms. liturg. 4,
T, — Grad. ms, Nottulnense saec. 15, Cod. Nottulnen. Ms. liturg. 7, U, —
Miss, ms, Sarisburiense saec. 14/15. Cod. CoU. Gonvilli et Caii Cantabrigien.
140. V. — Miss. ms. Romanum saec. 15. Cod. Taurinen. V 21. W. K
Missale Xantonense impr, Parisiis 1491. X. —
Missale Lexoviense
impr. Cadomi 1504. Y. —
Missale Noviomense impr. Rothomagi 1506. Z. —
Missale Viennense impr. Lugduni 1519. a. —
Mssale Matisconense impr.
Lugduni 1532. b. —
Missale Laudunense impr. Parisiis 1557. e. Missale —
Leodiense impr. Delf ca 1485. d. —
JMissale Augustanum impr. Bambergae
1489. e. —
IVIissale Pragense impr. Lipsiae 1498. f. —
Missale Misnense
impr, Lipsiae 1510. g. —
Missale Numburgense impr. Basileae 1517. h, —
Missale Trevirense impr, Confluentiae 1547. i, —
Missale Sarisbuirenae
impr. Londini 1555. k. — —
ES Z b d e f h i sind nicht kollationiert.
l>c Sanctis. Do sancto Antonio Eremita. 85

2 plebs alninda F.
1, —
2, 1 Ex hac FJ—
MOW, In hac Q, Ut hac
V g.— 2, 2 Laudis a; vota spiritah c k, nato speciali GH. 2, 3 Personet —
DN. — 3, 1 Sic O; insigne Q, insignis a. 3, 2 Dona k. — 3, 3 Effluxit—
P. — 4, 1 in desertum D. —
4, 2 Ne functus (!) insertum g. 4, 3 Tamen —
mundus P. —
5, 2 servo FN c k, servus H. 6, 3 Ei c. — —
7, 2 tuba QR a,
tuum O, cubat k; fames NP. —
Str. 7 lautet in c: Tunc hic sanctus Orci
poenas / Reminiscens hictu plenas / Triumphat de hostibus. 8, 1 Demum —
fugit a; centurbatus c. —
8, 2 circumstipatus P, —
8, 3 Hinc caeditur
GH, Hunc cedunt P, Cedit hunc B. —
10, 1 Quidquid R g k, Quis 0;
cruciatur GHP c. —
10, 2 lehnevaU g, lehennale P, Ichennali O, Letali
mox c. — 11, 1 exsultat BOR c g, exsultant C. —
12, 1 sqq. sind entfernt
in O. — 12, 3 Laetus Q; cuhnine GHP. —
13, 1 O Antoni gloriose F; patcr
gloriose P c. —
14, 3 canet g, cantet H, canta G, canamus Q; gloriae J k.
Die liturgische Verbreitung dieser Sequenz erstreckt sich sporadisch
so eigenartig iiber verschiedene Liinder des Westens (Augsburger Diozese,
Schweiz, Frankreich, Belgien, HoIIand, Miinsterland, England), wozu
dann laut Friihdrucken noch Prag und INIinden kommen, daB betreffs
des Ursprungsgebietes kaum eine Vermutung statthaft ist. Besondcrs
beliebt war sie wohl in Frankreich.

70. Dc saucto Antonio Eremita.

1 Antonius humilis,
Sanctitate nobilis,
Adflictorum gloria,

2 Cum sanctorum coetibus 3 Cari sui merito


Fulget in caelestibus More Christus solito
Sublimi victoria. Consolatur omnia.

4 Data sibi gratia 5 Ferens eiulantibus,


Per saeculi spatia Ignc pereuntibus
Facta est praeiiuntia Exspectata gaudia.

6 Felix eius anima 7 Nota sunt per saecula


Linquens orbis infima Ipsius miracula,
Carne iam deposita Mortis solvit vincula
Christum est intuita. Plenus Dei gratia.

8 Nil terrenum ambiebat, 9 Hunc pcccator deprecetur,


Quia vere diligebat Ut per illum condonetui-,
lesum super omnia. Quod mens timet conscia.

10 Laus et honor illi datur, II Daemouia vincit iste,


Satis ex se commendatur Et concedis illi, Christe,
Operum per merita; Sempcr esse subdita.

12 Veneretur hic patronus, 13 Hic divinum dans odornu


Quem caelestis habet thronus, Pestem pellit ot hinguorem,
Qui dando beneficia Velut rosao vel liliii
Mundum replet laetitia. Redoh^t in orrlfsin.
g(5 Sequentiae rhytbmicae et rigmatae.

14 Antoni, Dei verna, 15 Ut fons summae pietatis


Mundi iubar et lucerna, Nos mundatos a peccatis
Apud Christum gregem istum Ad supernae claritatis
Clementer concilia, Perducat concilia.

16 Amen dicant omnia.

Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 831. add. saec. 14. A. —
Miss. ms. Victorinum saec. 14/16. Cod. Parisin. 14 282. B. Grad. ms. —
S. Sebastiani Parisiensis anni 1535. Cod. Parisin. Arsen. 204. C. Pros. —
ms. Caelestinorum Parisiensium anni 1532. Cod. Mazarin. 448 (758). D. —
Miss. ms. S. Martini de Quenastia saec. 13. Cod. Bruxellen. 19 389. add.
saec. 15. E. —
Missale Autissiodorense impr. Parisiis ca. 1484. F. Missalo —
Andegavense impr. s. 1. 1489. G. —
Missale Redonense impr. Parisiis 1492.
H. —Missale Cameracense impr. Parisiis 1495. J. Missale Ebroicense —
impr. Rotomagi 1497. K. —
Missale Pictaviense impr. Parisiis 1498. L. —
Missale Belovacense impr. Rotomagi 1514. M. Missale Aquense impv. —
Lugduni 1527. N. —
Missale Massiliense impr. Lugduni 1530. O. Missale —
Senonense impr. Parisiis 1543. P. —
Missale Metense impr. Metis 1545.
Q. —Missale Rhemense impr. Rhemis 1553. R. Missale Coenobii Casae —
Dei impr. Lugduni 1527. S.
Missale Coloniense impr. Coloniae 1481. T. Missale Tornacense impr. —
Parisiis 1498. U. —
Missale Leodiense impr. Parisiis 1540. V. Missale —
[Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. X. Missale Ruthenense —
impr. Lugduni ca. 1540. Y. —
Von den gedruckten Missalien sind ver-
glichen FGJRTX.
1, 1 Augustinus humilis — 2 Sanctificatus G. —
XY. 1, Patris 3, 1
tanti merito J, Caritatis merito C. — 2 Christus more R, More Christi
3,
G. — Str. 4 u. 5 umgestellt FGJ. — eiulatibus B, exaltantibus G. —
5, 1
Str. 5 lautet in XY: Non de carnis actibus Docet, legit omnibus/Ex- /
spectata gaudia. — precator BG. —
9, 1 datur B. — 2 Satus
10, 1 tibi 10,
J; et se G. — 11, vicit R. —
1 2 in caelestibus G. —
12, ardorem G. — 13, 1
13, 3 rosa R; lilium C. — Augustine XY. —
14, 1 3 chorum gregera) 14, (st.
DEX. — 2 Innodatos G. — 15, 3 superna B. —
15, 4 consortia R, 15,
palatia XY. — 16 fehlt BXY, statt dessen in D: Haec det eius gratia,/
Qui regnat per saecula.
Melodie: Mane prima
sabbati (A. H. 54, Nr. 143). Letztere herrliche
Sequenz dienle diese minderwertige zur Vorlage, so daB das SchluC-
fiir
wort, stellenweise auch dcr SchluGvers jeder Strophe in diese iibernommen
wiirde. —
Der liturgische Gebrauch blieb im wesentlichcn auf das Ur-
sprungsland Frankreich beschrankt. — Die Adaptierung auf Augustin
(XY) ist wenig gliicklich.

71. Be saucto Autonio Patayino.

1 In Francisci filio 2 Ferveat devotio


Resonet Antonio Eius patrocinio,
Plena mentis gaudio Dum psallit hacc contio
Laus iucunda. Laetabunda.

3 Fons parvus in fluvium 4 Fervet ad martyrium,


Crevit, dum Antonium Dum apud Marochium
Fratrum profert radium Necem scit insontiura
Lux Minorum. Cordatoruni.
De Sanctis. Do saucto Autonio Patavlno. 87

5 Augustini rogula 6 Ensis cum paupercula


Rolicta sub cordula Turba necem parvula
Fratrum et tunicula Martyr mente sedula
]\Iiuistravit. Flagitavit.

7 At, ut sit Antonius 8 Cum hic fructuosius


Praeco peregregius, Praedicando dulcius
Ordinat in melius Stella lucet clarius
Mens divina, Matutina.

9 lux meditantiuni, 10 Apud Dei filium


Decus praedicantium, Corda militantium
Titulus humilium, In te confidentium
Prece pia Cenciila.

CJrad. ms. Franciscanum saec. 14. Cod. Graecen. 3('». A. Miss. ms. —
Frisint(ense saec. 14. Chn. Monacen. 23 054. B. Pros. ms. Franciacanuni—
Gallicum saec. li/15. Cod. Parisin. 1339. C. — Miss.
ms. Franciscanum
anni 1498, Cod. Aarovien. M. IV" 6. D. —
Miss. ms. parvum Murense
saec. 15. Cod. Arrovien. M. fol. 6. E. —
Miss. ms. Franciscanum Flandricum
saec. 16. in. Cod. Londinen. Sloan. 3900. F. —
Pro3. ms. Ravennatense
ann. 1585—87. Cod. Ravennaten. 360 (139. 5. S.). G. Missale [Fran- —
ciscano-l Romanum impr. Lugduni 1535. H. —
Missale Ruthenense impr.
Lugduni cr. 1540. J. — C u. J sind nicht verglichen.
1,3 Pleno D; montis gaudio B. 2, 1 Fervet H. —
3, 4 Lumen H. — —
4, 3 sit DF. —
4, 4 Cor datorum D. 5, 4 Militavit BF. — 6, 1 u. 2 in —
GH: Ensis necem parvula Cum turba paupercula. (i, 2 Turba mortem —
DF. —
(

7, 1 Et ut BDE, Sed ut GH. —7,2 praeegregius B, peregrinus D.



8, 1 Tunc G. —
2 Praedicat et GH.
8, 9, 1 mendicantium B. — 10, 3 —
confitentium G. —
10, 4 Consilia H. —
Eine Franziskancr-Diehtung,
deren Ursprungsstatte nicht naher bestimmbar ist. Melodie : „Mariae —
pracconio'' (A. H. 54, Xr. 249).

De sancto Autonio Patavino.

1 Hodiernac lux diei 2 Decantemus patris sancti


Celebris in viri Dei Et praeconis huius tanti
Agitur memoria. Laudcs et pracconia.
3 Omnis homo te, Antoni, 4 Psallc, psalle mentc tota,
Laudans voce pii soni Paduana plebs devota,
Poscit patrocinia. Tanta plcna gratia!

5 Ave, pater, labe carens, G Fccundatam dilexisti


Te ad caelos traxit parens Virginem, quae lesu Christi
Pia, paris nescia; Matcr est ct filia.

7 Fusa corda pcccatorum 8 Floret Hispanorum hortus,


Dura nimis sunt verboruni In quo fons hortorum ortus
Huius sancti pluvia. Est, qui rigat invia.

"9 Salve, lumen reddcns caecis, 10 Placa precc, o Antoni,


Nobis hic in luto faecis Matrcm dulcem summi boni,
Desupcr irradia; Ut sit nobis obvia.
88 Scquentiae rhythraicae et rigmatae.

11 Per te claiidi, siirdi, muti 12 lesus, quem in te laudamus,


Sunt saluti restituti; Nobis donet, quae optamus;
Christo laus et gloria! Amen dicant omnia.
Grad. ms. Franciscanum saec. 14. Cod. Graecen. 36. A. —
Pi'osar.
nis. Franciscanum (olim Georgii Villingensis) saec. 15. Cod. Carolsruhan.
S.
S. Geo. 3. B. —
Prosar. ms. Franciscanum Gallicum saec. 14/15. Cod.
Parisin. 1339 (inde probabiliter desumptum pro libello ,,Cantus Roinano-
Scraphicus" impr. Desclde 1902). C. —
Prosar. ms. fratris lo. Cuntz dictum
..Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. D.
5, 2 parans B, pater D. —
5, 3 Pia patris B, Pii patris C, maris nescia
AD. — 7, 2 Dura sunt nimis A. —
7, 3 sacri B. —
9, 2 Nobis hoc in BC. —
10, 3 Sic sit A. —
12, 2 quod optamus C. —
12, 3 Per tua suffragia B.
Die Dichtung stammt von einem Franziskaner, der die beriihmte
Mariensequenz gleichen Anfanges (A. H. 54, Nr. 219) imter vielen Ent-
lehnungen als Vorlage beniitzte. Unter anderem ist das SchluBwort oder
auch der SchluBvers jeder Strophe von dort entnommen; aliniiches war
bei der Sequenz Nr. 70 zu beobachten.

73. Dc saucta Attala Ars^eutinonsi.

1 Hero summo decantemus 2 Ex quo nostra est matrona


Et pro festis exsultemus Et quo virginum corona
Attalae decore, Fruitur honore.

3 Id nam, quod possedit, 4 Nobilis, intacta


Propter eum dedit, Gestaque et facta
Rex qui est polorum. Habuit honorum.

5 Ritum sub Odilia 6 Illustris coUegium


Studuit haec filia Adelbertus regium
Cultibus divinis. Filiabus trinis

7 Cum numero arctarum 8 Se vovit servitio


Dotat christicolarum Dei sine vitio
Copia frumenti. Animo ferventi.

9 Spernunt mundum cum decore 10 Fundunt guttas lacrimarum


Christi lesu prae amore Pro salute animarum
Vaniloquia vitando; Psalmodias recitando.

11 Refert literarum 12 Attala, generosa,


Series, quod harum Florens velut rosa,
Rectrix puellarum Virgo speciosa,
Exstitit beata Regum stirpe nata.

13 Multis annis sic transactis 14 Extremum nunc imminere


Felix illa verbis, factis Sibi diem, scire vere;
Intimat sororibus Sanctisque cum moribus^

15 Reddidit impollutum 16 Splendescunt miracula


Sanctum Deo tributum; Eius per oracula,
Humo corpus datur. Veritas ut fatur.
De Sanctis. De sancto Augustino. 8»

17 Multis fort subsidia: 18 Artubusque coutracti,


Eius per pracsidia Febre, lepra contacti
Caeci visum capiunt, Sanitatem rapiunt.
19 Cuius prece 20 Habeamus,
Nos a nece, Supplicamus,
Christe, salva et a faece Tecum illa, quae optamus,

Sordium emunda. Gaudia iucunda.


,,Miss. Constantiense 1493". So bezeichnet Kelirein (Nr. 776) seinf*
QucUc mit dem Zusatze: ,,Abschrift des, wie es scheint, hier und da ver-
dorbenen Textes verdanke ich H. Morel." —
Uns ist leider nirgends diese
Scqucnz begegnet, auch nicht in einem gedruckten oder handschriftlichen
Constanzcr Missale oder Sequentiar. Ein gedrucktes Constanzer Missale
vom Jahre 1403 ist obendrein ganzlich unbekannt; der Ausgabe vom
Jahre 1485 folgte jene vom Jahre 1504. —
Wir sind also ganz auf die
Abschrift Morels angewiesen, der in der Wiedergabe von Drucken und
Handschriflcii nicht zuverlassig ist. Was Kehrein vorlegt, ist zudem
durcli falsche Interpunktion mehrmals ganz unverstandHch geworden.
Er schreibt: 2, 2 Et quod. —
8, 1 Timuit. —
9, 2 Christo lesu. 9, 3 —
Veniloquia. —11, 1 sq. Refert series litterarum, —
Quod harum rectrix
puellarum. —
18, 2 lepro. —
Str. 6 u. 7 bilden sichtlich eitien Satz, der in
natiirlicher WortfoJge so zu konstruieren ist: Illustris Adelbertus (= Vater
der hl. Attala) coliegium filiabus trinis regium cum numero arctarum
christicolarum dotat copia frumenti. Kehrein beginnt mit ,,Cum numero"
einen neuen Satz. Ebcnso trennt er Str. 11 u. 12 durch einen Punkt;
auf gleiche Weise ist 14, 3 durch einen Punkt von Str. 15 abgetrennt.

74. De sanoto Augnstino.


Ascribendcc videtur Adamo de S. Viciorc.

Interni festi gaudia 2 Quo mens in se pacifica


Nostra sonet harmonia, Vera frequentat sabbata,
Mundi cordis laetitia 4 Quibus praegustat avida,
Odorans vera gaudia, Quae sit sanctorum gloria,

Qua laetatur in patria 6 Regem donantem praemia


Caelicolarum curia Sua cernens in gloria.

Beata illa patria, 8 Quos ille dulcor afficit,


Quae nescit nisi gaudia! Quem nullus maeror inficit;
Nam cives huius patriae Quos nullus hostis impetit
Non cessant laudes canere; Nullusquc furbo roncutit.
Ubi dies clarissima 10 Quam mens huniana caperc
Melior est quam milia, Nec liugua valet promere,
Luce lucens praefulgida, Donec vitae victoria
Plena Dei notitia; Commutet hacc mortalia.

11 Quando Deus cst omnia: 12 Hoc in hac valle miacra


Vita, virtus, scientia, mens sobria,
]\reditetur
Victus, vestis et cetcra, Hoc per soporem sentiat,
Quae velle potest mens pia. Hoc attendat, dum vigilat;
90 Sequentiae rhythmicae et rigmatac

13 Quo mundi post exsilia 14 Harum laudum praeconia


Coronetur in patria Imitatur ecclesia,
Ac in decoris gloria Cum recensentur annua
Regem laiidet per saecula. Sanctorum natalitia.

15 Cum post peracta proelia 16 Pro passione rosea,


Digna redduntur praemia, Pro castitate candida,

17 Datur et torques aurea 18 Qua .praefulget Augustinus


Pro doctrina catholica, In summi regis curia,

19 Cuius librorum copia 20 Hinc et mater ecclesia


Fides firmatur unica; Vitat errorum devia.

21 Huius sequi vestigia 22 Fide recta ac fervida


Ac praedicare dogmata Det nobis mater gratia.
Trop. ms. S. Ebrulphi saec. 12. Cod. Parisin. 10508. A. — Trop.
ms. S, Leonardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086. B. —
Trop.
ms. S. Carauni Carnotensis saec. 13. in. Cod. Roman. AngeUc. D V 3. C. —
Miss. ms. Parisiense saec. 13. Cod. Parisin. 833. D. —
Grad. ms. Victorinum
saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. E. — Grad. ms. Victorinum. saec. 13. ex.
Cod. Parisin. 14 819. F. —
Grad, ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin.
Aracn. 197. G. — Miss. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14 448.
H. — CoUectan. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872.
J. — Brev. ms. S. Sepulcri Cadomensis saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen,
279. K. —
Passion. ms. S. Leodegarii Suessionensis saec. 12. Cod. Vatic.
Regin. 593. L. — Miss. et Prosar. ms. S. Barbarae in Algia saec. (12. et)
13/14. Cod. Sangenovefian. 96. (BBI. fol. 7). M. —Miss. et Pros. ms.
Saugenovefianum saec. (13. et) 14. Cod. Sangenovefian. 90 (BBl. fol. 1),
N. — Miss. ms. Sangenofevianum saec. 15. in. Cod. Sangenovefian. 91.
0. — Grad. ms. Fontebraldense saec. 14. in. Cod. Lemovicen. 2 (17).
P. — Miss, ms, S, Laurentii Longoretensis saec, 14. Cod, Parisin, 1106,
Q. — Miss. ms. Senonense saec. 15. Cod. Parisin. 864. R. — Miss. ms.
Ambianense saec, 15. Cod. Taurinen. D I 7. S. — Miss. ms. S. Stephani
Divionensis saec, 15, Cod. Parisin. 879. T. —
Miss. ms. Augustinianum
(Cameracense ?) saec. 15. Cod. Bruxellen. 128. U. — Miss, ms. Gemeticense
saec. 15. Cod. Rotomagen. 301. V. — Miss. ms. S, Maturini Parisiensis
anni 1510, Cod. Parisin. Mazar. 430 (233), W,
Pros, ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 1584, X. — Grad. ms.
Augustinianum Ittiugense saec, 12/13. Cod, Turicen, Rhenov, 55, add.
saec. 13. in. Y. — Grad. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod, S, Thomae
Lipsien. s. n. Z. — Grad. ms. Praemonstratense Arnsteinense (postea
Steinfeldense) saec. 12. ex. Cod. Darmstadien. 868. a. —Miss. ms. Prae-
monstratense Steinfeldense saec. 15. Cod. Darmstadien. 864 a*. — Grad.
ms. Praemonstratense S. Margaretae anni 1324. Cod. Stuttgardien. Bibl.
fol. 38. b. —Miss. ms. Pragense (Joh. de Dra2ic) saec. 14. in. Cod. Mus.
Bohem. XIII B 9. c. —Miss. ms. Pragense saec. 15. Cod. Mus. Hungar.
93. d. —Pros. ms. Teplense saec. 15. Cod. Pragen. VI C 15. e. — Grad.
ms. Strahoviense saec. 16. Cod. Stra,hovien. H
o 1. f —
Miss. ms. Helveticum

.

(Capellae ,,in dem Gruonwald") saec. 15. Cod. Muro-Griescn. 31. g.


Grad. ms. Monasteriense (Lonense) saec. 15. Cod. Lonen. s. n. h. — Miss.
ms. Gerardl de Morien. saec. 15. Cod. Nordkirchen. 5205. i, — Grad,
m'^. Nottulnense saec. 15. Cod. Nottulnen. Ms. liturg. 7. k.
Miss. ms. Veteris Hospitalis Zutphaniensis saec. 15. Cod. Archivii
Zutphanien. Ms. 3. 1. —
Grad. ms. Amstelodamense anni 1571. Cod. Univ,
De Sanctis. De sancto Augustino. 91

Ainstelodanicn. I C m. —
CoUect. ms. Neerlandicum saec. 15.
17 (1514).
l'o(l. Dublinen. K 2. 32. ii. —
Grad. ms. Praemonstratense saec. 14. in.
<\>d. Bruxellen. 11 396. o. —
Miss. ras. Leodiense saec. 15. Cod. Vatican.
-3808. p. —
Prosar. ms. fratvis loachim Cuntz dictum ,,Branderi" anni
l.-)07. Cod. Sangallen. 546. q.
Missale Carnotense impr. [Carnoti] 1482. —
Missale Autissiodorense
impr. Parisiis [1484]. —
Missale Ambianense impr. Parisiis 1487. —
Missale Atrebatense impr. Parisiis 1491. —
Missale Cameracense impr.
Parisiis 1495. —
Missale Ebroicense impr. Rotomagi 1497. Missale —
<'onstanciense impr. Rotomagi 1499. —
Missale Noviomense impr. Rotomagi
1506. —Missale Bellovacense impr. Rotomagi 1514. Missale Morinense —
impr. Rotomagi 1516. —
Missalc Cluniacense impr. Parisiis 1523. Missalo —
Silvanectense impr. Parisiis 1524. —
Missale S. Victoris Parisiensis impr.
Parisiis 1529. —
Missalo Fontebraldense impr. [Parisiis] 1534. Missale —
Burdigalense impr. Burdigalis 1543. —
Missale Senonense impr. Parisiit^
1543. — Missale Sosmense impr. Parisiis 1.547.
Missale Monasteriense impr. Coloniae 1489. —
Missale Pragense impi\
Lii)siae 1498. —
Missale Olomucense impr. Nurembergae 1499. Missale —
Leodiense impr. Delf [1485]). —
Missale Traiectense impr. Parisiis 1497. —
Missale Tornacense impr. Parisiis 1498. —
DPQSTUV f k sind nicht ver-
glichen.
1, 1 Aeterni festi ist eine Lesart, die scheinbar nur durch Gautier
^ingefuhrt ist; aul3er etwa K
verbiirgt sie keine Quelle. Vgl. jedoch Misset-
Aubry I. c., p. 24, Nr. 55 der Sequenzenliste. —
1,2 sonat a* p, resonet q. —
2, 1 Quod X; mens ipsa pacifica B. —
2, 2 Nostra X; frequentet h i. —
3, 2 Adorans MY, Adorat m, Odorat B, Honorans c d q. 4, 2 sint X, —
sunt L; gaudia X. —
5, 1 Et laetatur K; in gloria d. 8, 2 Quos nullus —
GKLRW — Z d C; NuIIusque c. —
8, 3 Quem a* j; h i n, Que I; impedit m
m. —8, 4 Nullusque horror c. —
9, 1 Ibi Y a* i 1 p, Tibi q. 10, 4 GW —
Commutctur 1. —
11, 2 virtus, victoria c d q. —
H, 4 Qui velle X; velle
valet c. —
12, 1 Haec B. —
12, 2 Meditatur c. 12, 3 saporem —
m. —12, 4 cum vigilat n q. —
13, 3 Hac in LNR O; in erroris m. 13, 4 —
laudat 1 q. —
14, 1 laudis q. —
14, 2 Imitetur X, Mutetur in M. 14, 3 —
Dum BGLRW— Z a* b d. —
15, 1 Duut XZ c d u. Str. 15 u. 16 fehlen —
Y. —
16, 1 Per passionem R. —
18, 1 N (st. Augustinus) m. 19, 1 Huius —
<*. —
20, 1 Sic et p, Huic et q; mater catholica ABE JMNO (vielleicht —
das Urspriingliche). —
21, 1 Cuius AE J ^. — —
22, 1 Fide firma c d q;
ao fecunda q.
Melodie (und deraentsprechend Schema der Strophenform) ist in
zwcifacher Form iiberliefert: Form I, wic sic hier auf Grund der meisten
Quellen vorgelegt ist, und Form II, welche alle Stioplion aus je 2 Versen
bcstehen laBt und daher den Bau aufweist wie die Sequenz ,,Superna(
inatris gaudia" (oben Nr. 37). Inhaltlich auch und vielfach im Stile
erinncrt an lctztere Dichtung die vorstehende. —
Im iibrigen ist Nr. 14C
2u veigleichen. Bcgriindung der Zuschrift an Adain von St. Victor im
Vorwoite S. VIII.

7r». I)c suncto Anitnstino.

1 De ])rofundis tenebrarum 2 Olim quideni vas erroris


Miindo lumcn exit clarum Augustinus vas honoris
Et scintillat hodie; Datus est ccclesiac.
-">
Vcrbo Dei dum obocdit. 4 Quam in primis tuebatur,
Crcdit errans ct accedit Vcrbis scriptis cxsccratur
Ad baptismi gratiam; Erroris fallaciam.
92 Scqvientiae rhythtnicae et rigmatae.

5 Firmans fidem, formans mores 6 Obmutescit Fortunatus,


Legis sacrae perversores Cedunt Manes et Donatus
Verbi necat gladio; Tantae lucis radio.

7 Mundus marcens et inanis 8 Multum coepit fructum ferre,


Et doctrinis tritus vanis Dum in fines orbis terrae
Per pestem liaereticam Fidem sparsit unicam.

9 Clericalis vitae formam 10 Sui quippe nil habebant


Conquadravit iuxta normam Tamquam suum, sed vivebant>
Coetus apostolici; In coramune clerici.

11 Sic multorum pro salute 12 In extremis nil legavit,


Diu vivens in virtute Qui nil suum aestimavit,
Bona tandem senectute Immo totum reputavit
Dormivit cum patribus. Commune cum fratribus.
13 Salve, gemmaconfessorum, 14 Qui te patrem veuerantur,
Lingua vox caelorum,
Christi, Te ductore consequantur
Scriba vitae, lux doctorum, Vitam, in qua gloriantur
Praesul beatissime! Beatorum animae.
Grad. ms. Augustaniim ( ? Pataviense) saee. 12. Cod. Oxonieu. Misc.
liturg. 354. A. — Grad. ms. Augustanum saec. 14. Cbn. Monacen. 3906.
B. — Grad. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Tliomae Lipsien.

8. n, C. Trop. ms. Wingartense saec. 13. Cod. Stuttgardien. I Asc. 95.
— —
C* Grad. ms. Praedicatorum ann. 1253 60. Cod. L. RosenthalMonacen.
Catal. 155, Nr. 176. D. —Miss. ms. Praedicat. Novae Civitatis saec. 14. in.
Cod. Graecen. 878. E. — Diurn. ms. Praedicatorum saec. 14. in. Cod.
Aarovien. M. IV 5. F. —Miss. ms. Eremitarum s. Augustini Germanicimi
anni 1314. Cod. Vatican. Palat. 500. G. —
^liss. ms. Praedicat. S. Spiritus
Heidelbergensis saec. 14. Cod. Vatican. Palat. 509. H. —
(Lact. et) Miss.
ms. Francenhusanum (?) saec. (12. et) 13. Cod. Guelfenbyteran. 3004.
(10. 10. Aug. IV) add. saec. 14. J. —
Antiphon. et Grad. ms. Praedicat.
Brunnense (prope Moehringen) saec. 14. Cod. Donaueschingan. 882. K. —
Miss. ms. S. Hippokti anni 1399. Cod. Vindobonen. 1828. L. Grad. —
ms. Praedicatorum (Steinbacense?) saec. 14. ex. Cod. Muro-Griesen.
membr. 1. M. — Miss. ms. S. Floriani saec. 14/15. Cod. Florian. III 221 A.
N. — Procession. ms. Praedicatorum (S. Katharinae Sangallensis?) saec.
14/15. Cod. Sangallen. 486. O. —
Miss. ms. Hospitalense eaec. 15. Cod.
Paulan. 26. 1. 13. (Hosp. memb. 6). P. —
Miss. ms. Salisburgense saec.
14/15. Cod. Salisburgen. V 3 H168. Q. —
Miss. ms. Salisburgense saec.
15. in. Cod. Vindobonen. 1798. R. — Miss. ms. Salisburgense saee. 15.
Cod. Salisburgen. V 1 A 12. S. — Miss. ms. Salisburgense anni 1490. Cod.
Vindobonen. 1778. T. — Miss. ms. S. Petri Salisburgensis anni 1432.
Cod. Petrin. a XI 3. U. —
Miss. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindoboncn.
3795. V. — Grad. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 3787. W. —
Prosar. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. X. —
Hymn.
et Prosar. ms. Emn-eramense saec. 15. Clm. Monacen. 14 667. Y. —
Grad. ms. Praedicatorum (raoniaUum) Divodurense sace. 15. Cod. Vatican.
10 084. Z. — Grad. ms. Praedicatorum et S. Crucis Coloniense anni 1425.
Cod. Capit. Aquisgranen. XXVII. a. —Grad. ms. Cruciferorum Coloniense
saec. 15. ex. Cod. Semin. Colonien. 13. b.
Collect. ms. Praedicat. S. Ludovici Pisciacensis ann. 1260 —
75. Cod.
Londinen. Add. 23 935. c. —
Prosar. ms. S. Ludovicii Pisciacensis saec. 15.
Dii Sanctis. De sancto Augustino. 93

Cod. Londinon. Egert. 2G01. d. —


Prosar. ms. Pracdicatorum Gallicum
eaec. 14. in. Cod. Oxonicn. Rawl. lit. g 13 (olira Misccl. liturg. 27). e. —
Miss. ms. S. Laurcntii Longorctensis saec. 14. Cod. Parisin. 1106. f. —
Collectan. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. g.
Mia3. ms. Civitatcnae saec. 14. Cod. Civitaten. 80 (13). h. Miss. —
ms. Pracdicat. SS. lohannis et Pauli Venetum sacc. 14. Cod. Veneten.
Marc. L 111 97. i. —
Grad. ms. Praedicat. S. Marci Florentini saec. 14/15.
Cod. S. Marci Florentin. T. k. —
Miss. ms. Augustino-Romanum Nea-
politanum anni 1506. Cod. Vatican. Ottob. 221. 1.
Grad. ms. Augustinianum Bolsvardense saec. 15. Cod. Weerten.
8. n. m. —
Miss. ms. Veteris Hospitalis Zutphaniensis saec. 15. Cod. Archiv.
Zutphanien. M«. 3. 11. —
Collect. ms. Neerlandicum saec. 15. Cod. CoU.
Trinit. Dublincn. K. 2. 32. o. —
Grad. ms. Augustinianum Gaesdoncanum
8aec. 15/16. Cod. Gaesdoncan. s. n. p. —
Grad. ms. Pracdicatorum saec.
15. Cod. Bruxellcu. 6435. q. —
Prosar. ms. fr. loacliimi Cuntz dictum
,,';randeri" Sangallcnse anni 1507. Cod. Sangallen. 546. r.
Missale Caesaraugustanum impr. Caesavaugustae 1488. Missale —
Andegavense impr. Parisiis 1489. —
Missale Xantonense impr. Parisiis
1491. —
Missale Redonense impr. Parisiis 1492. Missale Macloviense —
impr. Rotomagi 1503. —
Missale Maioris Monasterii impr. Turonibus
1508. —
Missale Ebredunense impr. Lugduni 1512. s. JNIissale Mati- —
aconense impr. Lugduni 1532. —
Missale Ruthenense impr. Lugduni cr.
1540. —
Missale Briocense impr. Rotomagi 1543 ( ?).
Missale Augustanum impr. Bambergae 1489. Missale Zagrabiense —
impr. Venctis 1500. —
iMissale Constantiense impr. Augustae 1504. —
Missale Moguntinum impr. Spirae 1507. —
Missale Posnaniense impr.
[Cracoviae] 1524. —
Missale Cracoviense irapr. Cracoviae 1545. t. —
Missale Aboense impr. Lubecae 1488. —
Missale Stregnense impr. Lubecae
1487. —
Missale Upsalense irapr. Basileae 1513. Graduale Roraanum —
impr. Venetiis 1500. u. —
Missale Praedicatorum irapr. Venetiis 1482. —
Missale Pracdicatorum impr. Venctiis 1523. v. C*FORU sind nicht — It

verglichen.
1, 2 In mundo
S; luraen luxit V. —
2, 1 quidam N. 2, 3 Natus r. — —
3, 2 credens r. —
revelatur E.
4, 1 —
5, 1 Formans fidcm N; firraens mores
NV, formas morcs K. —
5, 2 Sacrae legis n. —
6, 2 Cedit V, Credunt M. —
Von Str. 5 an fehlt der Rest in D, wcil ein Blatt entfernt ist. 7,2 doctrini —
datus h, Doctrinis tritis t. —
8, 1 fructum cepit C; coepit ferre fructum
M. —
8, 3 spargit s. —
9, 2 Cum quadravit b. —
10, 1 Tui K; habetat P. —
10, 2 suum serviebant LN
h, sed vivebat P s t. 10, 3 coramuni — b t. NP —
11, 1 Hic HLMNVVXa b s t v.m-p 11, 3 fehlt —
n; Tandem bona m
BETVX p, Bona tamen LP. —
12, 1 In extrerao m
n o s v; In cxtremis
fehlt E. —
12, 2 Quod nil E b h. —
12, 2 u. 3 zusammengezogen in: Qui
nil suura reputavit n. m —
12, 4 Sed coramunc fratribus n. Zwischen m —
Str. 12 u. 13 ist eingcfiigt in n o p: m
a. Hic Hipponis tumulatur, b. Tandem inde est translatus,
Quem post pie vencnitur Civitati comraendatus,
AUatum Sardinia; Cui nonicn Papia,
a. Bis invento, bis translato, b. Nunquam locum mutatuio,
Dei nutu sibi dato Scd egenis praestituro
Quae promit tripudia Optata, pniesidia.

13, 2 fehltn; Lumen Christi WXZ h m o u v. —


1 13, 3 Tuba vitac g m v. —
Zwiachen cingeschobcn: Consolator miserorum N.
13, 3 u. 4 14, 1 Nam —
te primum venerantur SY c d q; vcneramur X. 14, 2 fchlt n; duotorcm —
CG, doctorem HPQTWXZ h— m
o u v. —
14, 3 Per t<? vitara conscquantur
n o; Vita MQ
h; satiantur N. - Zwischen 14, 3 u. 4 eingeschobon: Atque
semper gloriantur N.
:

94 Seqnentiae rhythmicae de rigmatae.

Die hiibsche Seqiienz, in welcher die Gesetze des Rhythmus und


Reimes und der Zasur nach dem 2. Trochaus genau gewahrt sind, findet
aich in auffallend vielen Doftiinikaner-Missalien, und zwar im Gegensatz
zu jenen der Augustiner. Sollte also ein Dominikaner der Dichter sein
und das fiir seinen Orden? —
Das Bild der liturgischen Verbreitung in
den einzelnen Landern (vorwiegend Deutschland und Frankreich) gestatt^t
keinen sicheren SchluB fiir das Ursprungsland.

76. De sancto Augustino.

1 Augustine, pater cleri, 2 Mente tibi grex devota


Legis sch.ola, doctor veri, Promat, pastor, pia vota
Confessorum gloria, Canens cum laetitia.

3 Nullus doctor par est tibi, 4 Dignas laudes ergo, pater,


De quo tanta queant scribi Digno plausu tibi mater
Merito praeconia. lubilat ecclesia.

5 Te conversum prece niatris 6 Tu per dogma, libros, actus-


Lux divina dat ex atris Mundi quasi fax es factus
'

Resilire tenebris. Clara, nitens, celebris.

7 Per te, pietatis norma, 8 Praesul eras Hipponensis,


Tegit nos sub certa forma Tumulat te Papiensis
Data clero regula. Humi sacra cellula.

9 Pastor, oves nos curato, 10 Ne nos hostis claudat seraf


Nos ad caulas stimulato Pace mentis, quamvis sera,
Pigros et serotinos. Conformato tibi nos.

IVIiss. ms.Cuniberti Coloniensis saec. 14. Cod. Darmstadien. 876.


S.
A. — Miss. ms. Pantaleonis Coloniensis saec. 15. Cod. Bruxellen. 355.
S.
B. — Miss. ms. S. Martini Coloniensis saec. 15. Cod. Bruxellen. 1460.
C. —
Miss. ms. Coloniense saec. 15. Cod. Bruxellen. 209. D. —
Miss. ms.
Coloniense anni 1459. Cod. Londinen. Add. 11 435. E. —
Grad. ms.
Coloniense (Nussiense) saec. 15. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 11. F. —
Miss. ms. Coloniense (Nussiense) saec. 15. Cod. Parisin. 12 063. G. ~
Miss. ms. Coloniense (Asnidiense) anni 1475. Clm. Monacen. 10 074. H. —
Grad. ms. FF. Minorum in Hiils saec. 15. Cod. priv. J. —
Grad. m».
Calcariense saec. 15. Cod. Calcarien. G 1. K. —
Miss. ms. S. Apollinaris
in Saczka saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XVI B 8. L. —
Grad. ms. S. Vin-
centii Wratislaviensis anni 1319. Cod. Wratislavien. I F 385. M. Miss. —
ms. Saganense saec. 15. Cod. Wratislvien. I Q 190. N. —
Missale Coloniense

impr. Coloniae 1481. O. —
Missale Coloniense impr. Coloniae 1494. P.
GKMN sind nicht verglichen.
2, 1 Menti nostrae L. —
2, 2 pie vota A; pia nota D; Pie pastore promit
vota L. —
5, 3 Resilere E. —
7, 2 Regit nos A
(vielleicht das Urspriingliche).

8, 1 eius (st. eras) L. —
8, 2 Papinensis AE. —
9, 2 ad fehlt H. —
10, 2 sero ECFHOP. —
10, 3 Confirmato L. —
In 10, 1 ist „sera" Riegel, =
in 10, 2 =
spat.
Die schone Dichtung entspringt wohl der Colner Diozese. Schema —
„Hodiernae lux diei" (A. H. 54, Nr. 219).
I)c Sftuctis. De sancto Augustino. 95

77. Dc saucto Augustino.

1 Mente pia iubilemus,


Voce melos modulcmur
Celebri laetitia.

2 Diem nobis lianc sacravit 3 Hac in die carnis onus


Mundumque illuminavit Hic deponens pastor bonus
Augustini gratia. Natus est in gloria.

4 Hic explanans sacram legem 5 Lucis aeternae splendorem


Ac describens summum regem Ac utriusque calorem
Caeli pandit gaudia; Mira fert facundia.

6 Eius nomen 7 Portae Sion


timet scliismaticus, seras composuit,
Fugit pallens Hoc haeresis
omnis haereticus; videns obmutuit
Gaudeat ecclesia. In Sion victoria.
8 Ecce, palmes stans in vite 9 In idipsum participat,
Nos counit verbo vitae, Quam rex Salem aedificat,
Quos elegit Deitas; Hierusalem civitas.
10 Cinctis lumbis legem refert, 11 Caritate delet metum
In lucernis ignem defert Currens per arundinetum
Luce fulgens intima; Scintilla clarissima.

12 Summae legis candelabrum, 13 Et gemmarum ornamentum


In adversis ventilabrum, Et salutis argumentum,
Nardus odorifera, Oliva fructifera.

14 Illustrat sol iustitiae 15 Aquae rubent in hydria


Hanc fenestram ecclesiae; Vina Christi salubria;
Radios suscipite! Sitientes, bibite!

16 0, quam felix in talentis 17 Effulgebat per mnas decem


Et quam verus documentis! Supra civitates decem
Fructum fert centesimum. Sidus lucidissimum.

18 Veste nitens nuptiali 19 Ibi sponsus sponsam audit,


Cena fruitur rcgali Ibi sponsa sponao plaudit,
Et amplexu regio; Regi, regis filio.

Grad. ms. S. Severi Erfordiensis saec. 14/15. Cod. Carolsriilian. Vm.


15. A. — Grad. nis. Novi Operia Erfordionsis saec. 15. Cod. Catolsruhan.
Pm.|[^44. B. — Grad. ins. Augustinianum S. Crucis Augiistanao ainii 1407.
Clm. Monacen. 4101. C. —
Appendix ins. Augustanus saco. 10. MisHalis
Augustani inipr. Basileae 1510. (in Bibl. Paulina Monastoriensi). J).
Missale Moguntinum im]>r. Spirae 1497. E. —
Missale Mogunt.iniiin inii>r.
Spirae 1517. F. —Missale Moguntinum iinpr. Basileac 1620. G. Missnlo —
Tharontasicnse impr. [Lugduni] 1521. H. —
Missalc (!ra(ianopolitanuiu
iinpr. Gratianopoli 1532. J. —
Nach (yiicvalicrs RcpcrtxnMuni auch iin
Missalo BclliccnH(^ impr. [ubi?] 1527. H
u. J sind nicht kollationicrt.
96 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

1, 2 Dulce melos C. —
2, 1 hunc CD. —
4, 3 Caelis C; infert studia
€D. — 5, 2 Et CD. — 6, 3 sq. Fugit omnis pallens CD. —
7, 1 opposuit
CD. — 8, 2 tonuit ABEG, sanavit F. —
8, 3 replevit CD. —
Str. 10 u. 11
umgestellt EFG. — 10, 1 u. 2 refert und defert umgestellt EFG. 10, 3 —
fult^ct AB. —11, 1 delens CD. —
12, 2 In diversa CD. —
13, 2 indumentum
Cd! — Str. 16 u. 17 fehlen CD. —
16, 2 veris EFG. —
17, 1 Effulgebit E. —
18, 3 In amplexu D— G. —
19, 1 Ubi CD; sponsam sponsus CD. Ur- —
sprung scheinbar im Mainzer Gebiete.

78. De sancto Augustino.


1 Salve, pater Augustine, 2 Vas infusum vena vitae,
Vas electum, vas divinae Vas profundens vinum vite,
Capax sapientiae, Vas caelestis gratiae.

3 Salve, lux et dux doctorum, 4 Tu decus theologorum,


Malleus haereticorum Tu mundi philosophorum
Conterens perfidiam; Superas scientiam.

5 Nunc in arce fulgena poli 6 Tu in polo, nos in solo


Pete, pater tuae proli Fac ne belli vi vel dolo
Gratiae subsidium. "Supplantemur hostium.

Miss. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 479. add. saec. 14. A, —
ms. Secoviense saec. 14. Cod. Graecen. 285. B.
>.li83. —
Trop. ms. Secoviense
aiini 134.5. Cod. Graecen. 756. C. Miss. ms. S. Floriani saec. 13. Cod.
Florian. III 209. add. saec. 14. D. —
Miss. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod.
Vindobonen. 3795. E. —
Prosar. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindo-
bonen. 4977. F. —
2, 1 neva (!) vitae EF. —
4, 3 superans EF. 5, 2 —
Per te pater EF. —
6, 3 Supplantemus B.
Die kurze, gewandt geschriebene Sequenz ist offenbar von einem
Augustiner Chorherrn aus Seckau oder St. Florian im 14. Jahrh. zunachst
fiir diese Kloster verfaBt und scheinbar nur nach Mondsee gedrungcn,
ohne in ein gedrucktes Missale zu gelangen.

-
79. De sancta Barbara.
1 Ave, martyr gloriosa 2 Ave, virgo pulchra tota,
Barbaraque generosa, Caritatis fonte lota,
Paradisi vernans rosa, Dulcis mitisque, devota,
Castitatis lilium. Vas virtutum omnium.

3 Ave, criminis ignara, 4 Ave, Barbara serena,


Sponsum audis voce clara: Pulchra quasi luna plena,
„Veni pulchra, veni cara, Singulari cantilena
Veni, coronaberis." Sponsum agnum sequeris.

5 Ave, Barbara beata, 6 Ave, fulgens margarita,


Quae cum sponso praeparata In corona lesu sita,
Nuptiarum ad optata Tam in morte quam in vita
Transivisti gaudia. Sis nobis propitia.

Miss. ms. S. Floriani saec. 15. in. Cod. Florian. XI 389. A. Prosar. —
et Oratien. ms. Germanicum saec. 14. et 15. Cod. Carolsruhan. Augien.
De Sauctis. Dc sancta Jiarbara. 97

30. B. — Miss. ms. Cremifanense saec. 15. in. Cod; Cremifanen. 41. add.
«a. 1419. C. — Miss. ms. Salisburgense saec. 15. Cod. Admunten. 69. D. —
Miss. ms. Salisburgensc saec. 15. Cod. Salisburgen. 1 12. E.V A
Grad. —
ms. Salisburgense saec. 15. Cod. Vindobonen. 3787. F. Officia ms. —
S. Petri Salisburgensis saec. 15. Cod. Petrin. a VI 52. G. Orationalt- —
ras. S. Petri Salisburgensis saec. 15. Cod. Petrin. a VI 35. H. Miss. —
ms. Lunaelacense sacc. 15. Cod. Vindobonen. 3795. J. Grad. ms. —
Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 3787. K. —
Prosar. ma. Lunaela-
ccnse saec. 15. Cod. Viadobonen. 4977. L. —
Miss. ms. Monstrolense
saec. 15. Cod. Semin. Brixincn. 47 (C 5). M. —
Grad. ms. listebnicensc
eaec. 15. in. Cod. Mus. Bohem. II C 7. N. —
Grad. ms. Casaoviense saec. 15.
Cod. Mus. Hungar. 172. O. —
Miss. ms. Pragense saec. 15. Cod. Pragen.
XIV B 17. P. — —
Grad. ms. Sanblasianum ann. 1538 44. Cod. Paulan.
25. 2. 9. (Blas. memb. 67). Q. —
Collect. ms. Sanblasianum ann. 1438 40. —
Cod. Carolsruhan. Blas. 77. R, —
Orationale ms. Franciscanum Coloniensc
eaec. 15. Cod. Darmstadien. 2772. S. —
Orationale ms. Sangallense anni
1436. Cod. Sangallen. 520. T. — Prosar. ms. S. Ludovici Pisciacensis
saec. 15. Cod. Londinen. Egert. 2601. U. —
Horar. ms. Gallicum saoc. 15.
Cod. Oxonien. Canon. Misc. 100. V. —
Appendix ras. saec. 10. in. post
Missale Augustanum impr. Basileae 1510 (in Bibl. Paulina Monsiaterien.) X.
Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. a. ~
Miss. ras. Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1786. b. —
Miss.
ms. Pataviense (postea S. Floriani) sacc. 15. Cod. Florian. III 9. C —
Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Hilarien. 51. d. —
Miss. ms. Pataviense
saec. 15. Cod. Mellicen. 979. c. —
Miss. ms. Garstense saec. 15. Cod.
Lincen. F q 10. f. — Miss. ms. Brixinense saec. 15. in. Cod. Bibl. CoUegiat.
Inticen. s. n. g. — Miss. ms. Altovadense saec. 15. Cod. Altovaden. LXX. h.
— Miss. ms. Franciscanum Olomucense saec. 14. Cod. Vindobonen. 1809.
add. saec. 15. i. — Miss. ms. Altahense anni 1493. Clm. Monacen. 9743. k. —
Miss. ms. Lavantense in Vallo Pusteriae sacc. 15. Cod. Mus. Diocesani
Brixinen. s. n. 1. — Miss. ms. Sanhippolytanum anni 1367. Cod. Mus.
Episc. Sanhippolytan. A 15. m. —
Miss. ms. monasticum Moguntinum sacc.
(13. et) 15. Cod. Rossian. VIII 120. 11.
Missale Fontisebraldense impr. s. 1. 1534. 0. —
Missale Halberstadiensc
impr. absque [1514]. p. —
Missale Numburgense impr. Basileac 1517. «j.
Die QucIIengruppe a —m
bietct die Adaptierung auf die hl. Dorotfwa,
B jenc auf Margareta, p und q auf Martha. —
PF c f k 1 — m
o p q sind,
abgesehen von den Anfangsverscn, nicht verglichen.
1, 1 Salve martyr O, Ave mater B i, Avo virgo GHMRUV m
n o, Avc
Martha gloriosa p q, Ave Barbara martyr JL, Ave Dorotliea rosa a d g li.
Ave Dorothea gloriosa c c k 1 generosa C n.
;

1,2 Sponsa Christi gloriosa \i
n p Sponsa Christi generosa F a d h, Christi spoasa generosa J, Dorothoa
generosa i m, Speciosa generosaL, Mundae vitae copiosa c c i k 1; gloriosa (\
gratiosa V. — 1,3 Paradisi gloriosa (st. vernans rosa) a g; rubcns rosa GMH,
vivens rosa V. — 1, 4 Gloriosa rosula JKL. —
2, 2 Fonte caritatis GMR;
Claritatis Q.— 2, 3 mitis ct ACGHN, ac R.— 2, 4 Castitatis lilium FJKL. -
Str. 2 u. allc folgendcn beginnen in n stets mit Salve. —
3, 2 Sponsun»
audi DJ a i n, Sponsam audi S, Sponsa audi X, Audi sponsam E. 3, — '.\

Veni pulchra fehlt D; vcni grata a. —


4, 1 Ave virgo plus sercna K.IKL a jr.
Ave stella tu scrcnii b ll, Salve solc plus screna n. —
4, 2 Clara quasi BVX.
Quasi pulchra FJ a iiifQuasi lima pulchra KL, Luccna (juasi hh, Clava
quasi C; quasi uva plcna R.
,


4, 3 Singularis QV. —
4, 4 Sponsa p, Sponsi
agnum F, S])onsum agni DOQX, Sponaum mngnum I, Agnum 8i)<)naum ('.
Pcdcs agni b h. —5, 1 Ave virgo iam bcata F.IKIj :; i, Avo virgo tam beata u.
Ave virgo Dco grata G, Ave martyr iam b h. —
5, 2 coronata (). - 6, .3
Ea nu])tii8 advocata Q, Nuptiarum ndvncata (1. —
5, 4 Porvrnisti b h.
Transmigrasti DEFHK, Transmut-asti X, TranHanmi>siHti ro, Assiini|iai8ti
Blume, Analecta Hymnica, LV. 7
93 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

a g, Transniisisti RS. 6, 1 Salve O; — 6, 2 corona regis sita CX b hr


Intra aula regis sita H. 6, 3 Paradisi rosas ita g, Paradiso rosas ita a. —
6, 4 Nobis sis ACGHO.
Melodie : ,,Verbum bonum et suave" (54, Nr. 218). — Die Sequenz
war sichtlich im siiddstlichen Gebiete Deutschlands besonders beliebt
und ist wohl auch dort entstanden. Im Norden und erst recht in Frank-
U u. V) tritt sie nur vereinzelt auf; dabei hat sie bei dea
reich (Quelle
Dominikanern in Poissy Quelle U) eine Erweiterung zwischen Str. 4 u.
(
.'>

und eine Umdichtung der Str. 5 erfahren, namlich:


4b Nam te Christus visitavit, 4c Veste caeli tibi data
In vinculis confortavit, Migras, virgo tam beata,
Plagas tuas mox sanavit, Sicque patris decollata
Sana refers sratias. Manus sentis impias.
5 Vale, proles creatoris,
Ave, sponsa redemptoris,
Salve, serva salvatoris,
Angelorum socia.

80. De sancta Barbara.


1 Laetabundi 2 Regi Cbristo,
Cordis mundi Barbara quo
Demus melos Scandit c^>elos;
Alleluia Res miranda.
3 Angelica specie 4 Solum Christuni eligit
Nitet, piilchra facie Sponsum, colit, diligit
Quasi stella. Fide clara.

5 Sicut agna mitis Dei 6 Neque carptu vuluerum


Ictus suffert mallei Neque igni laterum
Pari forma; Fit corrupta.

7 Cedrus virgo Libani, 8 Verbo Dei firmatur,


Aurum martyr clibani Caesa mammae flagellatur
Valle nostra Plaga sumpta.

9 Isaiam sequitur, 10 Si non saltem iudice,


Tamquam ovis ducitiir Patris ira vindice
Necanda nec loquitur Mutilatur ve tice
Gente caeca. Haec praedicta.

11 Infelix moritur 12 Natam spiritibus


Pater, exuritur, lungit caelestibus
Flamma teritur Natus virgine
praemisera. puerpera.

Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm. Monacen. 23 054. A. Miss. ms. —
bVisingense ( ? Sahsburgense) saec. 15. Cod. Scotor. Vindobonen. 55 a 3.
B. —Miss. ms. Spirense saec. 14. Cod. Oxonien. Laud. Misc. 282. C. —
Miss. ms. Pataviense ( ? Salisburgense) saec. 14/15. Cod. Sahsburgen.
V 3 H167. D. —
Miss. ms. Sahsburgense saec. 15. Cod. Salisburgen. V 3
H 168. E. —
Oration. ms. S. Petri Salisbm-gensis saec. 15. Cod. Petrin.

De Sanctis. De sancta Barbara. 99

a VI 36. F. —
Miss. ms. Brixinenee saec, 15. in. Cod. Inticen. s. n. G. —
]\Iiss. ms. Ingolstadionse { ?) saec. 15. Cod. Univ. Monacen. 162 IV°. H, —
rrosar. nis, fratvis loachinii Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallensis anni
1507, Cod, Sangallen. 540. J. —
Missale Frisingense impr, Babenbergae
1487, K, —H ist nicht verglichen,
1, 1 sq. Laetabundus Exsultet fidelis cborus Alleluia C. 1, 3 —

| |

Dulcis melos BDE, Dulce mclos F, Demus laudes J. 2, 1 Virgo Christi


r.DEF. — 2, 2 Barbara quae BDEF, quos GJ. —
3, 2 Intret BEF. —
•I, 1 elegit BDEFGJ. —
4, 3 Fide plena J. —
6, 1 Neque metu ABEF,
metum D, Neque carpa volneris J, —
6, 2 lacerum CG, lateris J, 7, 2 —
Auram in arcu clibani J. —
8, 1 Virgo Dei BE. —
8, 2 Caesae GK; mamma D,
manna F, mane J; flagebatur (!) D. —
10, 1 non saltis J; indice K. —
10, 2 Patris rea BF, Patris iram J, —
10, 4 Hoc DE; praeclara J. H, 1 —
En felix BDEF. —
11,4 Gens misera B F, — —
12, 1 Barbaram (statt Natam)
ABDEFJ. —
12, 2 lungat K, lunge J, —
12, 3 de virgine K, Nach —
Str, 12 ist in K
noch beigefiigt: Cuius dante gratia Per caeli palatia |
|

Condecantemus Alleluia; statt dessen in DF: Barbarae per merita Mundi |

naufragia Cuncta vincamus Alleluia; in ABEG aber der sinnlose Satz:


|

Barbarae (Barbara BE) per merita Mundi naufragia Corde cantemus


AUeluia. — | |

Das Schema der Stammsequenz „Laefabundns" (AH. 54, Nr. 6)


vcrlangt AbschluB mit der Halbstrophe 12. Letzterer Stammsequenz
ist nicht bloB das SchluJSwort jeder Strophe entlehnt, sondern auch daa
A nfangswort, wenngleich manchmal in anderem Kasus, oder doch die
Ani&ngssilbe (z. B. Angelus-Angelica, Sol-Solura). —
Ursprung sichtlich
innerhalb des Gebietes der alten groBen Salzburger Diozese,

81. De sancta Barabara.


Sequentia Marcnianni.

1 Martyr Christi, Barbara, 2 Annos pueritiae


Mundi linquens lubrica Subtrahcns spurcitiae
Tendit ad caelestia; Libat pudicitiae.

3 Regem castiraoniae 4 Cui suum vivere


Contemplatur hodie lunxit individue
In decore gloriae, Nuptiali foedere.

5 Mira virtus virginis 6 Ad praeceptum praesidis


Ovat in suppliciis In obscuro carceris
Velut in deliciis. Latet stricta vinculis.

7 Nervis sanctam cruciat, 8 Non terretur Barbara


Cilicinis confricat Minis nec per verbera
Pannis, veste spoliat; Ccdit a constantia.

10 llnde tibi laudes, Christe, 11 Supplicando, quod tuorum


In honorem agonistae Consors fiat gaudiorum
Huius canit chorus iste In conventu supernorum,
Miss. ms. Constantioiiso anni 1400. Cnd. Bernon. A 31. A. - Grad.
ms. Sangallciise sacc. 12. v.t 14, Cod. Sangallcn. 343. add. saoc. 15. B, —
Prosar. ms. fratria loacliinii Cuntz dictum ,,Brandori" Sangnllonsis anni
1507. Cod. Sanfj;allon. 510. C. —
Grnd. ms. S. Castoris Confluontini anni
1520. Cod. S. Castoris Confluentini s. n. D. —
Missalu Basilionso impr.
7*
;

100 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Basileae 1480. E. —
Missale Constantiense impr. absque. F. Misaale —
Constantiense impr. Augustae 1518. G. —
Missale Curiense impr. AuguBtae
1497. H. —
A ist anfangs defekt, beginnt mit Str. 6. B und E sind nicht
verglichen.
1, 2 liquens H; ludicra D.

2, 1 Annis FGH. —
4, 1 Ipsius qui vivere

C; suum vincere FGH. —


Str. 7 u. 8 umgestellt C. —
7, 2 Cilicinis fehlt
A. — 7, 3 Castam veste spoliat C. —
8, 3 Redit F. —
Melodie : „Veni
sancte spiritus", mit Modifikation des letzten Strophenpaares. Die —
Anf angsbuchstaben der Halbstrophen ergeben das Akrostichon Marcmannits,
das offenbar den Diehter bezeichnet, Dem gleichen Akrostichon, aber
in nicht-Iatinisierter Form, namlich „Marcmann^\ begegnen wir in dem
Benciict-Kym.nus „Monachorumpraeducem'' (AH. 4, Nr. 185), deriibrigens
ganz ahnliche Redewendungen und rhythmische Eigentiimlichkeiten auf-
weist und schon dadurch als Erzeugnis des gleichen Dichters sich verrat.
Man vgl. namlich dort die zweite Strophe „Annos jmeritiae Dispensando \

provide Stibtraxit a saeculo,


|
Quos libavit Domino" mit der gleichen
|

Strophe oben, und ebenso ,,Totum suimi vivere Dedit parcimoniae"


\

(Str. 4, 3 sq) mit unserem „Cui suum vivere" (4, 1).


Bislang ist es mir nicht gelungen, diesen Marcmann naher zu bestimmen.
Da seine Sequenz in die gedruckten Missalien von Constanz, Chur und
Basel wanderte und nur in diese, wird auch er in dieser Gegend zu suchen
sein. Sein Benedict-Hymnus findet sich allerdings nur in 2 Hss,, die aus
dem beriihmten Zisterzienserstift Camp am Niederrhein stammen; aber
diese zwei Codices siud lediglich Sammelbdnde eines Hymnenfreundes
und geben daher keinen Anhaltspunkt f iir die Herkunf t der darin ent-
haltenen Lieder.

82. De saucta Barbara.

1 Recolamus piis digna 2 Decantemus in honore


Laudibus mente benigna Eius cordis cum f avore

Barbarae sollemnia; Laudes et praeconia.

3 Salve, virgo generosa, 4 Venerari tua festa


Nitens paradisi rosa Nos compellunt tua gesta
Sicut sol et sidera. Perenni memoria.

5 ludicem non timuisti 6 Idolorum tu culturam


Saevientem, sed sprevisti Letalem, Christi mansuram
Tu minas et verbera; Praedicasti libera.

7 Virgis caesa 8 Denudaris,


Stas illaesa; Carceraris
Dum torqueris, Plagis planat
Confiteris Et te sanat
lesum super omnia; Christus in custodia,

9 Manu patris dec^ ges coronata,


Es ab angelis us sociata,
Et cum honor hristo fundata
Ad caeloru ritorum gratia.
De Sanctis. De sancta Barbam. 101

11 Virgo pia, 12 Qui cantamus


Miscrere, Hic iucundc,
Hac in via Te rogamus,
No3 tuere, Preces funde,
Creatori Ut 6 theos
Votum cbori Omnes reos
Clementer concilia. Mundet data veuia.

13 Ora Deum pro peccatis 11 Nos non sinat condemnari,


Nostris,fontem pietatis, Sed concedat coronari
Ut per tua merita In caelesti curia.

Miss. ms. Frisingense ( ?) saec. 14. Clm. Monacen. 23 0'A. A. Miss. —


ms. Coloniense saec. 15. Cod. Bruxellen. 35.5. B. —
Miss. ms. Coloniense
saec. 15. Cod. Darmstadien. 874. C. —
Miss. ms. Coloniense anni 1459.
Cod. Londinen. Add. 1 1 435. D. —
Miss. ms. S. Martini Coloniensis saec. 15.
Cod. Bruxellen. 1460. E. —
Grad. ms. Cruciferorum Coloniensium saec.
15. ex. Cod. Semin. Colonien. 13. F. —
Grad. ms. Praedicatorum et S. Crucis
Aquisgranensis anni 1425. Cod. Capit. Aquisgranen. XXVII. G. Grad. —
ms. Nussiense saec. 15. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 11. H. Miss. —
ms. Asnidiensc anni 1475. Clm. Monacen. 10 074. J. —
Grad. ms. Cal-
cariense saec. 15. Cod. Calcarien. G 1. K. —
Prosar. et Oration. ms. Cam-
pense anni 1462. Cod. Darnistadien. 521. L. —
Miss. ms. Ressense saec.
15. Cod. S. Martini Embricen. 223. L*. (nicht verglichen). Miss. ms. —
Conventus generalis Teutonicorum anni 1415. Cod. I\Ius. Zwollen. 749
(390). M. —
Miss. ms. Hospitalis S. lohannis Hiersotymitani Haarlemensis
saec. 15/16. Cod. Haarlemen. membr. fo). 1. N. —
Missalc Coloniense
impr. Coloniae 1481. O. —
Missalc Coloniense impr. Coloniae 1494. P. -
Missale Coloniense irnpr. Parisiis 1425. Q.
2, 1 Te cantemus 0- — 2 cum fervore P.
2, —
2, 3 Laudis BCFHPQ.

4, 2 compellant BCHPQ. — 2 Saevientemque sprevisti BCEJKLOPQ.
5,

G, 2 Letale BCOPQ, Se talem L. —
Sti-. 7 u. 8 fehlen AM. 8, 3 Plagas —
planat L, Plagis plagat BCEHJOPQ. —
8, 4 Te et Q. 9, 2 angelo M.— —
9, 3 fehlt A. —
9, 3 deportata BCEHJKMOPQ. —
9, 4 caeli AM. 10, 1 —
Ibi FGHNQ. —
10, 2 associata Q. - 10, 3 fehlt AM. 10, 4 De fehlt —
AM. —
Str. 11 u. 12 fehlcn AM. —
11, 5 sq. Creator votum chori totum (!)
BCHJOPQ. — 12, 1 Te cantamus BJPQ, Decantamus CHKO. 12, 2 —
Ft rogamus BCEHJOPQ. —
12, 5 Ut etheos BCFHJOPQ, Ut ocheos G;
otheos ist offenbar oOe^i;, aber die latinisiertc Schreibweise thcos ist bei-
bchalten, um leichter die Betonung th(^os zu ennoglichen. 13, 2 fonte —
BCGHJOPQ. —
14, 1 sinas BCHJOPQ. —
AFG hangen noch an: Arann
dicant omnia. —
Nach den Quellen zu schlieBen war die hiibscho Ser|urnz
im Colner Oebicte (Coln, NeuB, Aachen, Essen, Calcar, Rees, Canip)
heimisch und wanderte vom Niederrhein nach Holland. Ob A wirklich
ein Frcisinger Missale ist, wird dadurch zweifelhaft.

83. Dc sanotn Barbara.

1 Angelorum militia 2 Trinitati individuae,


Sanctorunuiuc consortia, Unitati perpetuae
Tota caelestis curia Decantent cum frequentift
Una cum ccclesia Laudes et praeeonia.
.

102 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

3 Cuius fonte saturata 4 Dum parentes et gaudia


Barbara se ei grata Mundi sprevit labentia
Obtulit immaculata Et mente voluntaria
Vivum sacrificium, Subiit martyrium.

5 Ave, virgo sublimata, 6 Supplicaraus, o beata,


Laeta caelo coronata, Laude Christi immorata,
Videns Cbristum aeternata Posce nobis ad beata
Castitatis gloria. Pervenire gaudia.

Miss. ms. Moguntiuum saec. 15. in. Cod. Semin. Monasterien. K^ 54.
A. —Miss. ms. S. Gangolphi Moguntini anni 1444. Cod. Moguntin, 136. B. —
Grad. ms. Clarholtense saec, 15. Cod. Westkirchen. s. n. C. —
Missale
Moguntinum impr. s. 1. 1482. D. —
Missale Moguntinum impr. Basileac
1486. E. —Missale Moguntinum impr. Basileae 1520. F. —
4, 1 Cuni parentes
B. — 5, 3 Vides A. —
Melodie : ,,Verbum bonum et suave". —
['rsprung
im Mainzer Gebiete ist anzunehmen. Der Rhythmus ist stark vernach-
lassigt; auch beim Abwechseln zwischen jambischer und trochaischer
Betonung bleiben Harten.

84. De sancta Barbara.


1 De spineto surgit rosa, 2 Simulacrum detestatur,
Barbara fit gloriosa lesum Christum protestatur,
De stirpe gentilium. Almi patris filium.
3 Fontem precibus creavit, 4 Tactu digiti praedignum
Quo se Christo desponsavit Pretiosae crucis signum
Universo corpore. Formavit in marmore.

5 Tres personas trinitatis 6 Ira pater inflammatur,


Coepit tribus designatis Sumpto gladio conatur
Fenestris astruere. Filiam transfigere.

7 Petra solvitur ut cera, 8 Proditur, sed proditoris


Quam intrat virgo sincera, Fit locustae grex pastoris
Palam fit pastoribus; Pro suis erroribus.

9 Hinc Christus incarceratam 10 Admiratur gens peccatrix,


Sanat valde cruentatam Quod nec vulnus nec cicatrix
Apparens cum lumine; Patebat in virgine.

11 Ignem perfert lampadarum 12 Sed ab angelo sanata,


Detruncatum mamillarum, Zelo Dei stimulata
Malleatum capitis; Manet in propositis.

13 Nuda postquam agitatui 14 Voce de caelo vocata


Stola candida velatur Sumit cuncta postulata
Angelicis manibus. Pro suis supplicibus.

15 Poenis variis adflicta 16 Mox Dioscorus feritur,


Tandem patris ense stricta Quod nec eius cuius scitur,
Choros intrat virginum. Tactus igne fubninura.
De Sanctis. De sancta Barbara. 103

17 rex regum adorande, 18 Sicut illi promisisti,


Barbarae qui venerandae Nos de mundo iube sisti

Recolunt memoriam, Translatos ad gloriam.


Miss. ms. Praedicatorum (Florentinum?) saec. 14. Cod. Vatican.
10 277. — .3, 3 Universi. — 11, 1 pvofert. — H,
Detruncatum uml2 sq.
Malleatum werden als Substantivbildungen statt Detruncatio und Malleatit»
axizusehen scin. —
16, 2 bleibt mir ein nicht deutbarcr Text. Diese wohl —
Aus Ttalicn stammende Scqucnz war bishcr unbekanut.

85. Dc sancta Barbara.


1 Hac in die iubilemus 2 Quae pagana stirpe nata
Christo laudes et cantemus, Paganismo inquinata
Eius sponsae celebremus Non est, sed mox perornata
Barbarae sollemnia, Summi patris gratia.
3 Baptizata in secreto 4 Auri tecta sub nitore
Deservivit corde laeto Christi languet in amore,
Omni luxu mundi spreto Sed secretim prac timore
Christo, regi gloriae. Patris atque patriae.

5 Occultari sed lucerna 6 Patri nam hoc innotuit,


Non potuit, quam superna Quod Christum virgo coluit
Lux accendit et aeterna In occulto, hinc doluit
Dignam fecit gloria. Convictus insania;

7 Dente stridet, tonat orc 8 Illam primo verberavit,


Paternali verso more, Verberatam vinculavit,
Nec nimio prae furore Vinculatam carceravit
Continet se bestia. Signata custodia.

9 Post haec praesidi vesano 10 „Iesum", dicens, ,,nega, deos


Tradidit hanc Marciano, Et adora cito nieos,
IUi dedit qui non sano Qui possunt salvarc reos
Monitu consilia: Ex omni angustia".

11 Cui martyr egregia: 12 His dictis canino more


Dii vestri suntdaemonia Pracses furit et tortore
Et omnibus obnoxia Advocato graviore
Nec sese iuvantia. Vexat hanc iniuria.

13 Nervis tauri verberatur 14 Apparuit suae carae


Et cilicio fricatur lesus Christus ,,Confortaro",
Et post ista nuirccratur Dicens illi ,,et lactare,

Carceris saevitia. O praedulcis filia".

15 Confortatam mox sanavit, 16 Isthinc praeses non ccssavil,


Et sauatam consignavit, Quem furor exagitavit,
Consignatam salutavit, Sed tormcnta rcMiovavit
Repetit caelcstia. Ad nova supplicia.
104 Sequcntiae rhythmicae et rigmatae.

17 Ardentes eius tenera 18 Poena poenae hinc successit,


Lampades nrunt latera, Sed hac flecti virgo nescit,
Sed intus Iiaec et cetera Immo niagis reflorescit
Gaudebat poenalia. Virtutis constantia.

19 Mamillarum in tortura 20 Martyr alma denudatur,


Christum laudat mente pura, Caeditur et stimulatur;
Cui est de suis cura, Orat, vestis sibi datur
Qui pugnant in stadio. De caeli palatio.

21 Praeses cernens superari 22 Manu caesa paternali,


Hanc non posse illam dari Poena plexa capitali
lussit patri, quam caedere Vitam finit morte tali
Pater studebat propere Et post mortem immortali
Commotus insania. Coronatur gloria.

23 Speculum o sanctitatis 24 Huius intercessione


Et exemplar honestatis, In vivorum regione
Reos Christi maiestatis Colloca nos, lesu bone,
Christo reconcilia. Post carnis exsilia.

'
Officium et Vita ms. s. Barbarae (Caelestinorum Ambianeaaiumy
saec. 15. Cod. ptivat. (Lud. Rosenthal Monacen.). —
7, 1 dentes. 13, 2 —
Cilicioque. —
19, 3 de sui. —
21, 2 sq. illam patri lussit dari.\
In dcn —
Strophen 6, 11 u. 17 sind die drei ersten Verse jambisch zu skandieren,
um den Widerstreit zwischen Vers- und Wortakzent zu vermeiden; ebenso
21, 3 u. 4. Trotzdem bleibt in 5, 2 u. 14, 1 eine rhythmische Harte. Im
iibrigen ist diesc bis jetzt unbekannte Sequenz mit viel Schwung und in
gewandter Sprache abgefaBt; sie ist als franzosisclies Erzeugnis anzusehen.

86. De sancto Bartholomaeo.


Adcribiiur Adamo de S. Victorc.

1 Laudemus omnes inclita 2 Cuius sacra sollemnia


Bartholomaei merita, Nobis inspirant gaudia.

3 Per diem centum vicibus 4 Nec minus noctis tempore


Flexis orabat genibus Toto prostratus corpore.

5 In istius praesentia 6 Christi sonante buccina


Obmutescunt daemouia; Falsa terrentur numina:

7 Non Astaroth illudere 8 Nec fallere, nec laedere,


Genti praesumit miserae, Nec laesis potest parcere;

9 Gravi dignus supplicio 10 Quanta sit eius tortio,


Cruciatur inceudio; Berith patet indicio.

11 Per virtutes apostoli 12 Arte detecta subdoli,


Patescit fraus diaboli; Cultores cessant idoli.
Dc Sanctis. De sancto Bartholomaeo. 105

13 Liber exsultat Pseustius 14 ,,Me iam nil posse fateor,.


Hostis ropressa rabie, Qui vix respirans torqueor
Cr«dit et rex rolimius Ante diem iudicii
Propter salutem filiae. Poenam ferens incendii."
Permissus ab apostolo Sic effatus apparuit
Daemon mugit ex idolo: Et sigilla comminuit,
,,A vobis ultra, miseri, Sed nec praesentes terruit;
Sacra non posco fieri. Nam virtus crucis adfuit.

15 Christi signat charactere


Fanum manus angelica,
Laesos absolvit libere
Potestate mirifica.

16 Mox pellem mutat India 17 Ruga carens et macula


Tincta baptismi gratia, Caelesti gaudet copula.

18 Currunt ergo pontifices 19 Athletam iam emeritum


Ad Astriagem supplices, Poscentes ad interitum.

20 Sub Christi testimonio 21 Sic triumphavit hodie


Caput obiecit gladio; Doctor et victor Indiae.

22 Bartholomaee, postula 23 Ut post vitae curricula


Pro servis prece sedula, Christum laudent in saecula.
Trop. ms. S. Carauni Cainotensis sacc. 13. in. Cod. Roman. Angclic.
DV 3. A. —Trop. ct Prosar. ms. Parisiense ( ? Reraense) sacc. 13. Cod.
Assisien. 695. B. —
Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae Parisien.)
saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15 015. C. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. cx.
Cod. Parisin. 14 810. D. —
Grad. ms. Victorinum sacc. 13. ex. Cod. Parisin.
14 452. E. — Grad. ms. Victorinum sacc. 13/14. Cod. Parisin. Arsen.
1 10. F. — Grad. ms. Victovinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. G. —
i\Iiss. ms. Victorinum sacc. 14/15. Cod. Parisin. 14 448. H. Collectan.—
ms. Victorinum sacc. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. J. Miss. ms.—
S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. K. Miss. —
ms. Lingonense saec. 14* Cod. Pommersfelden. s. n. L. —
Es kommcn hinzii
viele gedruckte Missalien dcs 15. u. 16. Jahrhunderts, allc fiir franzosischc
Diozesen, nebst jenen fiir Tournay, Genf und Lausanne (ob auch ein
Co7nerMissale vom Jahie 1520, wie Chevaliers Repertorium untor Nr. 10 306
versichert, mu8 einstwcilen zweifclhaft blciben). Hervorgchobcn scien
hier Missale Gratianopolitannm impr. Gratianopoli 1532. M. (sonst nirgcnds
als Quelle verzcichnct) und Missale S! Victoris Parisini impr. Parisiis 1529.
N. (von einiger BedeutinijT wcgcn der Bcziehung dieser Sequenz zur Abtci
St. Victor). —
L u. N
sind nicht verglichcn.
1, 1 Gaudemus
L, Gaudeamus M. —
2, 2 Xobis confcrcnt M. Mit —
Str. 3 bricht A, weil dcfekt. nb. —
7, 2 pcrmisit Cim. —
Nach 8, 1 f(>lilt
der Rest in B. —
13, 1 Pscntius iM. —
13, 3 Polymniua M. —
13, 5 Promissus
C. —14, 5 affatus FJM; disparuit CF. —
17, 2 gaudena C. ~ 21, 2 et nitor
Indiae M.
Diesc Sequenz ist offcnbar ein franzosisches Produkt. Ob sie aus der
Abtei St. Victor, und zwar von scincm groBcn Pro8ator^4f/r//», sfanime,
laBt sich schwcr erwciscn. Inhalt und rhythmische Unebcnhoitcn slinimen
schlecht zu dcm, was als Merkmal seiner Dichtungcn gewohnlich aiifgesteilt
106 Sequeutiae rhythmicae et rigmatae.

"wird. Auffallend ist vor allem, daB Misset sie seinera Sequenzenbande
Adams eingereiht hat, allerdings mit der FuBnote: ,,Cette prose prcsente
bien des faiblesses, et peut-etre n'est-elle pas d'Adam." (1. c. pag. 212).
Jedenfalla hatte Misset mit ungleich mehr Recht die Augustinus-Sequenz
(Nr. 74) der Muse Adams zugesprochen. Vgl. iibrigens das Vorwort dieses
Bandes (S. VIII). —
Die Melodie ist in dreifacher Form iiberliefert. Jeno
in E
verlangt vorstehende Strophenabteilung. Dabei bringt das Mittelstiick
(Str. 13 —15) eine gute Unterbrechung des sonst eintonigen Schemas;
in eben diesen Strophen und nur in diesen wird auch eine andere Reimart
angewandt.

87. De sancto Bartholomaeo.


1 Eia, Christo cantica
Nostra sonet musica
Vocum per discrimina!

2 Sancto Bartholomeo 3 Cuius praedicatio


Solvat in hoc cuneo Grata fit Polemio
Clara modulamina; Dissolvendo crimina.

4 Nam detectis artibus 5 Contra vatem proprium


Astaroth fallacibus Ad suum imperium
Et Berith versutia Cohibet daemonia.

6 Quidam venit obvius 7 ,,Sanctc Bartholomee,


Daemoni obnoxius Concivis aetheree,
Et captus insania Tua me praesentia
Clamat prae vesania: Trahit ad incendia."

8 Ad haec sanctus 9 Linquit raptum


Ut vir tantus: lam vas aptum,
,,0bmute3cant Tristis exit,
Et quiescant Quem detexit,
Tua testimonia!" Spiritus nequitia.

10 Regis nata, 11 Timet j)ater,


Mancipata Timet mater
Hosti duro Ferre manum,
lam securo Non invanum
Patitur ergastula; Horrent ora patula;
12 Spumat, frendet furibunda, 13 Videns pater relevatam
Cito quidem mitiganda; Gravi iugo suam natam,
Nam voce apostolica Baptismatis mysteria
Vis labescit daemonica. Suscepit cum laetitia.

14 Hinc Astrages rex iratus, 15 Ducunt sanctum decoUanduui


Toto corde conturbatus Decollantque laetabundum,
Misit servos Quem sanctorum
Mox protervos Angelorum
Ad fraterna moenia. Triumphalis curia

16 Evehit in gloria.
De Sanctis. l)c sancto Bartholomaco. 107

Miss. ms. Clioticgavionso saec. 14. Cod. Roasian. VIII 232. A. —


Miss. nx9. Plagonse sacc. 15. Cod. Plagen. 254. B. —
Miss. ms. Bambergense
Bacc. lo. Cod. Rossian. VIII 232. C. —
Grad. nis. Lubicense saec. 15. Cod.
Lubiccu. 8. n. D. —
Grad. ms. Bocholtense saec. 15. Cod. Bocholten.
L. 6. E. —
Miss. ct Giiid. nis, Enonse saec. 15. Cod. Encn. s. n. E*. —
(irad. ms. fcsanctense saec. 15. Cod, Sancten. 52. E**. Grad. ms. —
Etnbricense saec. 15. G>id. S, Martini Embricm. 232. E***. Oration. —
-et Prosar. ms. Campense anni 1402. Cod. Darmstadien. 521. F.
Miss. ms. societatis S. Antouii Daventriensis saec. 15. Cod. Mus.
Zutphanien. Afd. IX fol. 169. G. —
Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod.
Bruxellen. 15 073. H. —
Miss. ms. S. Agnetis in Hoorn saec. 15. Cod.
Bruxellen. 3104. J. —
Miss. ms. Leodiense saec. 15. in. Cod. Vatican.
3808. K. —Miss. ms. Beckense (Leodiense) saec. 15. Cod. Bruxellen.
3782. L. —
Grad. niH. S. Theodorici Remensis saec. 12. Cod. Remen. 169
(183). add. saec. 15. M. —
Missale Loodiense inipr. Delf ca. 1485. N. —
Missale Leodiense impr.
Parisiis 1527. O. —
Missale Atrebatense impr. Parisiis 1491. P. Missale —
Atrebatense impr. s. I. 1508. Q. —
Missale Traiectense impr. Antwerpiae
loiO. R. —
MissaleViborgenseimpr. Lubecae 1500. S. —
DE*-E***LMNOS
sind nicht verglichen.
1, 2 sonat GR, solvat CEFH, psallat K. —
1, 3 Voce A; pro discrimine
AB. —
2, 2 In hoc solvat Q; solvct J. —
3, 2 PoUemio E, Polimio Q. —
4, 1 lam F. —
5, 1 Contra votum JK. E— —
5, 3 Cohibet uur AB, die
anderen Qucllen: Cogebat. —
6, 2 Daemon ac obnoxius AB, Daemonio
KO, Nomine Seustius Q. —
6, 3 Qui captus dementia Q. —
7, 2 Viae dux
aetherae Q. —
8, 1 Ad hoc Q. —
8, 2 Reddit planctus Q. 8, 4 Ac AG. — —
8, 5 Falsa ABC. —
9, 1 Liquit EHO, Si quod C; captum AG. 9, 2 vas —
captum BK, raptum A. —
9, 5 nequitia nur GOQ, alle anderen Quellen:
noquitiae; letzteres ist an sich die einzig entsprechende Lesart, aber sie
zerstort den Reim und das sonst genau beachtete Gesetz, daB alle Strophen
auf -a auslauten; es ist, wenngleich hart, zu deuten: Tristis exit nequitia
quem detexit.
spiritiis, —
10, 1 sq. natam mancipatam AB. 10, 3 diro —
FH. —
10, 4 Et impuro Q, Non securo C. —
10, 5 u. 11, 5 umgestellt
AB. —
10, 5 ergastulo CO. — 11, 3 Manum forre O. — 11, 4 Nec in EH;
O? insanum Q. — 11, 5 Manus horret tremula Q; Horret BCE, Orant
HR; patulo B. — frendens EGK. — 12, 2 Sed hinc prodit res iucunda
12, 1
Q. — 12, 3 lam ABK. — 12, 4 Nil AB; taboscit J, fugatur Q; daemoniaca
K. — elevatam G, liberatam CEHJR. —
13, 1 2 suam caram Q. —13,
14, Hic O; Astragies (ohnc Hinc) G. — 14, 2 contristatus EHR. — 14, 3
1
Mittit Q. — 14, 3 lam EO. — 15, 2 DecoUatum AB; coronandum Q. —
15, 5 Immortalis KR, Ac caelestis E (iiber Rasur) G. — 16 Evcxit 0;
oum gloria ABG.
Die Quellen von Bohmen iiber Bamberg, Liibeck — Abzwei-
fiilircn (

gung nach Viborg — Westfalen und Niedorrhein in die Niederlande


),

und zum ohemaligon Flandern; oder umgekohrt? Es gewagt, betreffs ist


<lrrUrsprungsstattc auch nur eine Vermutung aufzustellen. — Scheina und
Melodir : Mano prima sabbati; vgl. oben Nr. 66.

88. l)c saiicto Barthoioinaeo.

1 Celebri cst attollenda 2 Et a Christi vencranda


Laude Pic
Haec praesens diecula lugiter plcbccula

3 Honore invictisaimi, 4 Linguarum pcritissimi


Pii sui apostoli, Cunctarum, Bartholomaei.
108 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

5 Eius namque miracula 6 Amoris Dei facula


Extrema canit India Accensum timent idola
Decenter. Frequenter.

7 Virtus cessavit Astaroth, 8 Ubi latebat idolum,


Dum servus Dei Sabaoth Quod illudebat populum^
Templo appropinquabat, Qui ipsum adorabat.

9 Huius causa mysterii 10 Absentemque apostolum


Alterius daemonii Affirmans Dei famulum
Versutiam pavescens Ipsius flatum vulgo
recitavit demonstravit.

11 Curando hic lunaticam 12 Regem cum regni populo


Magis quam auri sarcinam Credentem Christo Domino
Gentes gliscit lucrari. Hortatur baptizari.

13 Atroces sprevit verberum 14 Excoriatus coluit


Pressuras et stridentium Deum pieque sustulit
Horrores. Dolores.

15 Nos ut illius precibus 16 Praestet beata trinitas


A peccatorum faecibus Et ipsa donet unitas,
Mundemur et affectibus Aequalis semper deitas,
Aeternis simus tuti. Ne damnemur poUuti.

Miss. ms. Constantiense saec. 14. Cod. Engelbergen. 7. A. Misa> —


ms. Constanticnse saec. 15. Cod. Turicen. Rhenov. 6. B. —
1, 1 Colebri
legi gloriae est B. —
1,3 Praesens haec B. —
2, 2 Piis AB. —
3, 1 Honore
in sanctissimi B. —
3, 2 Piique apostoli AB. —
5, 3 Dicenter B, 9, l —
rainisterii A, misterii B. —
11, 2 Plus quam AB. —
13, 1 Achrotes A,
Achroces B. —15, 1 ut cius AB. —
15, 4 sumus B.
Diese originelle Sequenz stammt sichtlich aus der Constanzer Diozc-ie.
Aus der jiingeren Quelle B war sie in trostlosem Zustande von Morel (S. 1^8)
erstmals herausgegeben und dann von J. Werner in den RomanisclH -n
Forschungen (IV, 500) bedeutend verbessert.

89. De saiicta Besa nbbatissa in Cumbria.

1 Virgo Bega speciosa, 2 lam peccata fac exosa,


Stirpe regis generosa, Nobis posce gratiosa,
Sed plus fide speciosa, Ut cantemus Christo prosa
Quam carnis progenie, Carmina laetitiae.

3 Salve, Bega, virgo bona, 4 Salve, Christo subarrhata.


Quae sprevisti patris dona, Anulo suo signata,
Regnum, taedas regias. Devitans spurcitias.

5 Salve, pergens de conclavi 6 Salve, mare quae transisti


Clausis seris sine clavi, Sine nautis, pervenisti
Respernens Hiberniam. Sola in Britanniam.
De Sanctis. Dc eancto Benedicto Casinensi. 109

7 Salve, velo vitae rata, 8 Cuius fide roboratur,


Post laborem coronata, In aeruninis consolatur
Plaudcns grandi gloria, Tota nuuc Coplandia.
fl Audi nos de caeli sede, 10 Aegris hoedis in hac aede,
ITbi clares sine taede, Bega, te rogamus, ede
Favendo fragilibus; Patrem placans precibus.
Oration. ms. Coiilandiense (Dunelmense) saec. 15. Cod. Oxonien.
P.awl. C. 5y.'5. — 8, 3 nunc complaudia; Bega stiftete das Kloster
Copeland, Grafschaft Durham. —
9, 1 Hauri. —
9, 2 sine tede; ist.
wohl eine Neubildung taedes =
taedium anzunehmen. —
Dic liiibsche,
originelle Sequenz, wie dies fast immer die Hymnendichtungen der Eng-
landor sind, war bisher unediert. Copeland wird die Ursprungsstatte sein.

90. De sancto Benedicto Casiuensi.

1 Laeta quies magni ducis, 2 Charis datur piae menti;


Dona ferens novae lucis, Corde sonet in ardenti,
Hodie recolitur. Quidquid foris promitur.

3 Hunc per callem orientis 4 Amplum semen magnae prolis


Admiremur ascendentis Hlum fecit instar solis
Patriarchae speciem! Abrahae consimilem.

5 Corvum cernis ministrantem, 6 Elisaeus dignoscatur,


Hinc Eliam latitantem Cum securis revocatur
Specu nosce parvulo; De torrentis alveo.

7 IUum loseph candor morum, 8 Ipse memor suae gentis


IUum lacob futurorum Nos perducat in manentis
Mens effecit conscia. Scmpcr Christi gaudia.
Missale Casinense impr. Venetiis 1506. A. —
Missale Casinensc impr.
Venetiis 1507. B. —
Missaie Casinense impr. Venetiis 1515. C. 1,1 Lacta —
di''S B. — 3, 1 Nunc C. —
4, 3 Habrae C. —
Dicse feinsinnige, in gewiihlter
Spiache abgefaBte Sequenz hatte zunachst nur in Monte Casslno ihr
Heim und wohl auch ihre Ursprungsstatte. Erst im 17. u. 18. Jahrhund-.rt
finden wir sie aucli bci den Bursfeldern und Cluniacensern.

91. Uc s. Bernardino Sonensi.

1 Plaude, coetus paupertatis, 2 Vitac per quem ac doctrinac


Bernardini sanctitatis Mundo veritas divinae
Efferens pracconia, Fulsit lucis gratia.

3 Ortus Massae, civitate 4 Hinc devotus a primacvo


Mariae, nativitate Virgo toto mansit acvo
Nobili prosapia; Virginis clcmcntia.

5 Orta sacva peste Scnis 6 Eruditus triviali


Languentibus et cgcnis Scicntia literali
luvenis obsequitur. Caelitus ixTficitur.
110 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

7 In excessu crebro mentis 8 Flens prostratus dum precatur


Cibo, somno carnem demptis Crucifixus hunc adfatur:
Atterit et verbere. ,,Nudum nudus sequere."
9 Mundum spernens, opus, genus 10 Moxque primo tali die
Sub Francisco fit egenus Praedilectus hic Mariae
Die, quali nascitur, Celebrasse dicitur.

11 lesum unctus hic e caelo 12 Ut compuncti regnum Det


Praedicabat Pauli zelo Assequantur per hunc rei
Eliaque spiritu, Mortis ab interitu.

13 Foeneranti, furi, moecho 14 Sic micante dextra Christi


Scelestique lesu praeco Innumera cedunt isti
Nulli palpat vitia; Scelerum flagitia.

15 Cur ambitur praesulatus? 16 Caecos, mutos, aegros cunctos


En, amplius sublimatus Restaurarique defunctos
Hic est, qui tres renuit. Per hunc Deus adnuit.

17 Praeco regis et lucerna, 18 Ut talenta nobis data


Fac, spiremus ad superna Referentes duplicata
Dans hic patrocinium, Intremus in gaudium.
Prosar. Ravennatense ann. 1685 — 87. Cod. Ravennaten. 360
ms.
— Missale [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. B. —
(139. 5. S). A.
Missale [Fransciscano-] Romanum impr. Lugduni 1635. C. — 3 Effuisit 2,
A. — 2 carne AC. —
7, precatus C. —
8, 1 3 nescitur A. (Gen^eint ist
9,
mit „Dies, quali nascitur" der Geburtstag. Am Festtage Mariae Geburt,
8. Sept., war Bernardinus geboren; eben dieser 8. September war der Tag
seines Eintrittes in den Fransziskanerorden, seiner ProfeB, seiner Primiz
und seiner ersten Predigt). — 2 Paulum A. — Str. 13 14 fehlen A. —
II, u.
17, 2 speremus A. — Zweifelsohne war es ein Franziskaner des Jahrh.» 15.
der in dieser schlichten Sequenz seinen Ordensbruder besang.

92. De sancto Bernardo ClaraeTallcnsi.

1 Ad superna suspirantes 2 Ubi Pliades micantes


In aeterna luce stantes Igne lucent, exsultantes
Invocemus iubilo, In fluente rutilo;

3 Voluntatis unitate 4 In aeterni firmitate


luncti distant claritate, Firmamenti fixi late
Qui pares in gaudio; Diffunduntur radio.

5 Gyrum dissipans Arcturi 6 Consummato transituri


Dator boni veri puri Status cursu permansuri
Bernardum eximium Vocat ad tripudium.

7 Verus hic Israelita 8 Concors corde, verbo, vita


Verus et Aaronita Veste fulget redimita
Pro virtute varia Gemma multifaria:
4

De Sanctia. Dc sancto Bernardo Claraevallensi. 111

Hunc Sardius dat cernuum, 10 Carbunculus igniferum,


Topazius pacificum, Saphyrus pandit sobrium
Smaragdus castum praedicat, laspis fidelem indicat.

11 Ligurius largifluum, 12 Chrysolitus morigerum,


Achates prodit placidum, Onichinus dulcilluum
Pudicum Ametistus, Constantem et Berillus.

13 His auro clausis gemmulis, 14 Invitat tintinabulis,


Patrum sculptis vocabulis Ut caritatis vinculis
Ingrediens in templum Trahamur ad exemplum,.

15 Bernharde, forma morum, 16 Insta patri, qui cunctorum


Lapidum in ignitorum Curam gerit, ut suorum
lam locatus medio, Locemur in praedio.

Grad. ms. Maioris ecclesiae Coloniensis eaec. 15. Cod. Scriptt. S. J.


Vvlkenburgcn. Liturg. ms. 2. A. —
Grad. ms. S. Gereonis Coloniensis
anni 1424. Cod. ]\Ius. Archiep. Colonien. VI 5. B. —
Miss. ms. S. Pantaleonis
Coloniensis saec. 15. Cod. Bruxellen. 355. C. —
Miss. ms. Coloniense anni 1459.
Cod. Londinen. Add. 11 435. D. —
Grad. ms. Nussiense saec. 15. Cod.
Mns. Archiep. Colonien. VI 11. E. —
Miss. ms. Asnidiense anni 1476.
Clra. Monacen. 10 074. F. —
Grad. ms. Calcariense, saec. 15. Cod. Calcarien.

G 1. G. Oration. et Prosar. ms. Campense anni 1462. Cod. Darmstadien.
521. H. — Grad. ms. Franciscanum conventus Hiils in Rhenania saec. 15.
Cod. priv. J.— Miss. ms. Noviomagense saec. 15. Cod. Mus. Noviomagen.
e, n. K. — Miss. ms. Hospitalis s. lohannis Hierosolymitani Haarlemensis

ann. 1485 1506. Cod. Haarlemen. membr. fol. 1. L. —
Missale Coloniense
impr. Coloniae 1481. M. —
Missale Coloniense impr. Coloniae 1494. N. —
Missale Coloniense impr. Coloniae 1498. O. —
Missale Coloniense impr.
Parisiis 1506. P. —
Missale Coloniense impr. Parisiis 1525. Q. Missale —
Hospitalis s. lohannis Hierosolymitani impr. Argentinae 1605. R. —
G u. R sind nicht verglichen.
1, 1 Nach suspirantes setzt Kehrein (Nr. 520) ein Komma, zu Unrecht;
denn suspirantes ist Subjekt und stantes (1,2) ist Objekt, das in Str. 2 —
naher geschildert wird. —
2, 3 fluenti J; iubilo L, rivulo P. —
3, 3 Qui fchlt
L. — 4, 3 Diffunditur H. —
5, 1 Virum CN. —
5, 2 Datur A; Dator veri
boni L. — 6, 1 Consummato nur in FH, sonst Consummati. —
6, 2 Statu
K; cursus P, cursum L; die Konstruktion offenbar: Consummato cursu
status transituri vocat ad tripudium permansuri. —
9, 1 Sardinis A. —
10, 2 pandat A. —
11,2 Achades Q. —
11, 3 Amatistes A, Amotistus L. —
12, 2 Onochinus D, Onichius HJ. —
13, 1 clusis K. —
14, 2 Et AK. -
14, 3 in exemplum H. —
15, 2 Lapidum iam ignitorum JLP, Lapiduin
ignitorum BCNQ. —
15, 3 lam locatus in medio BCEMQ, Locatus in
medio J. — 16, 1 Instat A, lusta H. —
16, 2 et suorum B.
Diese Sequenz war namentlich im Cnlner Gebicte daheim und hattc
dort ihren Ursprung; von da drang sie iiber den Niederrhein ins benach-
barte Holland.

93. Dc sancto Bernardo ClaraevaHensi.

1 Bone doctor 2 Fac gustare


Et salutis viae ductor, Caeleatia et amare,
Bernardc! O Bernarde.
112 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

3 Fontem veri luminis 4 Mentes nostras erige


Tuis monstra famulis, Ad solem iustitiae,
Bernarde. Bernarde.

5 Gaude, pater inclite, 6 Sponso iunctus firmiter


Qui cubas in meridie, Et inseparabiliter,
Bernarde, Bernarde.

7 Caeli gaudet curia 8 Chorusque angelicus


De tua praesentia, Circumdat te splendidus,
Bernarde, Bernarde.

9 Ministrantem Filium, 10 Quod non vidit oculus,


Propinantem Spiritum Quod non fatur homulus,
Cernis, Patrem luminum, Tuus gustat spiritus,
Bernarde; Bernarde.

11 Amoris pelago 12 lam dicit spiritus,


Absorptus maximo Ut a laboribus
Pausas perpetuo, Quiescas amplius,
Bernarde. Bernarde.

Grad. ms. Augustanum saec. 14. Clm. Monaccen. 3906. A. Grad. —


ms. S. Crucis Augustanae anni 1479. Cbn. Monacen. 4101. B. Grad. —
ms. Altaripense saec. 13. ex. Cod. Oxonien. lat. lit. d 5. add. saec. 14. C. —
Mis3. ms. Sangallense saec. 15. Cod. Sangallen. 337 b. D. Hymn. et —
Prosar. ms. Sangallense saec. 15. Cod. Sangallen 377. E. Miss. ms. —
Sanblasianum anni 1482. Cod. Paulan. 25. 2 .15. (Blas. memb. 61). F. —
Antiphon. ms. Lucidae Valljs saec. 13. Cod. Carolsruhan. Licht. 5. add.
saec. 15. G. —
Prosar. ms. fr. loachim Cuntz dictum ,,Branderi" SangaUenfis
anni 1507. Cod. SangaUen. 546. H.
Missale Augustanum impr. Bambergae 1489. J. —
Missale Augustanuin
impr. Basileae 1510. K. —
Missale Frisingense impr. Babenbergae 1487. L. —
Missale Constantiense impr. Augustae 1505. M. — DEM
sind nicht ver-
glichen.
— Str. 2 fehlt F. — Montem ACJ, Mentem G. —
1, 2 viae doctor F. 3, 1
3, 2 Monstra tuis GH.— Str. 5 6 umgestellt JKL. —
u. gaudent FG. 7, 1
— —
8, 1 que fehlt F. Zwischen Str. 8 9 schieben JKL ein: Tuos salva
u.
faniulos, Auxiliare subditos O Bernarde. — 10, non videt HKL; 1 si
vidit oculos F. — 10, 3 Tuus gaudet F. — Melodie
I |

Laetabundus (54, :

iSr. 2).— Das Gebiet dieser Sequenz ist Siid-Bayern nebst Baden und
Schweiz; wo dort ihr Ursprung sei, bleibt unentschieden.

94. De sancto Blasio.

1 Corde toto nos conemur, 2 Cui cantemus dulce melos,


Ut hac die veneremur Quod pro nobis pulset caelos,
Blasii sollemnia, Petentes suffragia.

3 Tres devicit inimicos, 4 Mundum namque superavit,


Ut perduceret amicos Carnem suam castigavit
Ad oaeli palatium; Et vicit daemonium.
De Sanctia. Dc sancto lUasio. 113

A Deo semper hic acceptus 6 Nos de signis voce pia,


Quia fuit, est adeptus Dum in ista sumus via,
Sanctorum collegium. Commendemus Blasium.

7 Dignus iste laudibus 8 Ut hunc mundum fugeret


Nostris piis precibus Et in monte faceret
Nostrum fit refugium, Suum domicilium.

9 Urbi, quam deseruit, 10 Et ibi languentibus


Hic praelatus praefuit Ad se venientibus
Petens montis verticem, Sanitatem praebuit.

11 Scit praeses a pluribus, 12 Est deductus propere,


Qui mandat militibus Sed obscuro carcere
Mox capi pontificem. Praesul sanctus iacuit.

13 Quando captus veniebat, 14 Et exercens bonos actus


Tunc ad fidem convertebat Dono Dei fuit factus
Paganorum parvulos, Amator humilium.

15 Aegros sanat, ut sanavit, 16 Gulae fixam puer spinam


Sanos salvat, ut salvavit Nam eiecit repentinam
Suos regens famulos; Per huius subsidium.

17 Et suem comprehendit 18 Exstat quia Blasius


Lupus atrox faucibus, Potens in miraculis,
Sed illaesum reddidit Propter hoc frequentiu»
Tanti viri precibus. Oratur a populis,

19 Post haec praeses exhiberi 20 Non permisit se leniri,


Sanctum mandat et mulceri Nam volebat plus potiri
Blandimentis variis. Divinis coUoquiis.

21 Praeses iussit tunc iratus: 22 Fuit tandem interfectus


Sit hic fuste verberatus, Et ad caelos fuit vectus,
Tensus ligno, carminatus Ubi regnat hic clectus
Ferreis pectinibus. Sanctis cum agminibus.

23 Mulieres hunc secutae, 24 Sancte Blasi, tu pro nobis


Fide Christi sed imbutae, Roga Deum, ut det nobis
Cum fuissent poenas passae Suae regnum claritatis
Nec in poenis essent lassae, Et rcgncmus cum beatis
Periere gladio. Caelorum in ntrio.

Offic. ms. rhythm. s. Blasii Hispanicura saeo. 13. Cod. privat. (Lud.
Rosenthal Monacensis), Cat. 1.55, Nr. 315. —
Mit Molodio. —
11,1 Initialp
fehlt. — 14, 1 sq. actus Do f'.'.hlt, am Rando nachgctragon von spiitcrfi-
— — —
|

Hand. 17, 1 comprcheudidit. 20, 1 prcmisit. Dit>.sc in schwer-


falligcm Stilcsich bcwogendo Scquenz war bishcr unbckannt; sie bcrcichert
die nur in gcringcm Umfangc crhaltcue simnische Hymriodic.
Blumo, Annlecta Hyiiiiiicn. IjV. 8
114 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

95. De sancto Blasio.

1 lucundemur 2 Per quem scandunt


modulantes, thronum Dei
Veneremur iucundantes Confitentes vere rei
Servum Christi, Blasium, In praesenti vitium.

3 Iste Deo militavit, 4 Quadam rupe latitavit,


Hostes uamque superavit In qua corpus tenuavit
Suis pompis omnibus. Utens tunc agrestibus.

6 In montis cacumine 6 Tam carnis mirificus


A fera quam homine Quam et cordis medicus
Languores pellebat. Duplex existebat.

7 Cumque sanctus sic maneret, 8 De spelunca iam egressus


lussit praeses, ut auferret Veram fidem est professus
Sibi turba civium, Cordibus sequentium.

9 Huius florem et dulcorem 10 Est a Christo sic vocatus,


Praesulatus ad honorem Cum quo regnat iam beatus,
Gens vocat Sebastiae. Terra Capadociae.

11 Per hunc spina vellitur 12 Sus a lupi faucibus


Ab eo, qui moritur Sancti viri precibus
Coram matre flenti. Servatur egenti.

13 Mox tyrannus praesentari, 14 Coepit blandis suadere,


Praesentatum verberari Verberatum adolere
Sanctum iussit fustibus; Idolorum cultibus.

15 Quibus praesul fortis lusit, 16 In quo dixit mulieri


Ob hoc praeses eum trusit Cunctos aegros se tueri
In obscuro carcere. Coctis suis munere.

17 Tandem fulgens virtutibus, 18 Per hunc caesis capitibus


Carminatus pectinibus Compassis mulieribus
Decollatur. Caelum datur.
19 Ergo, Blasi, tu digneris 20 Ut colentes perfruamur
Nos audire, cum teneris, Ope, mundi mox sequamur
Petentes suffragia, Sanctorum collegia.

ms. rhythm. 8. Blasii Hispanicum saec. ]3. Cod. privat. (Lud.


Offic.
Rosenthal Monacensis) Cat. 155, Nr. 315. —
Diese bisher unedierte Sequens
and die vorhergehende sind sichtlich vom gleichen Verfasser; auch daa
Reimofficium „Laudemus nunc in vesperis'' (Anal. Hymn. XVII, Nr. 17)
diirfte der gleichen Feder entstammen; man vergleiche namhch u. a.:
das Resp. 3. der 3. Noct. mit dem Verse 19, 2 („Et ideo teneris" „cum —
teneris'') und den V. zum 2. Resp. der 2. Noct. mit dem Verse 17, 2
{„pectinibus hunc carminari imperavit" —
„car?ninatus pectinibus"). —
im iibrigen gilt das zur vorausgehenden Sequenz Bemerkte. Besonders
dunkel ist Str. 16.
De Sanctis. De sancto Blasio. 115

96. Do sancto Blasio.

1 lucundarc, plebs fidelis, 2 Qui in regno claritatis


lucundatur iani in caelis Speculum divinitatis
Christi martjT, Blasius, Contcmplatur clarius.

3 Cultor verus verae legis, 4 Mediciuae non ignarum


Pacis nornia, forma gregis, Dogma docet magis claruin
Fit athleta summi regis, Pater Deus, animarum
Signifer egrcgius. Curam dans uberius,
5 Quadratura fundat pectus, 6 Ut providit ergo Deus
Ne labascat uspiam, Solita clementia,
Pius, prudens, fortis, rectus Fit antistes Sebasteus
Suis dat constantiam. Omni plenus gratia.

7 Tortor rapax quaerit eum, 8 Cernens mentem non mutari,


Ut negare cogat Deum, Primo iubet flagellari,
Vel trucidet quasi reum; Dure post haec carcerari.
9 Solvit a spina puerum, 10 Eius edoctae studio
Cogit et lupum efferum Deos norunt ludibrio
Reportare Pessumdare
Porcum raptum pauperculae. Septenae mulierculae.
11 Pugnat fortis contra fortem 12 Poenas calcat, spernit mortem
Agnus lupo fortior; Inter damna laetior.

13 Pecten hunc carpit ferreus, 14 Cambit vitam sub gladio,


Humor huic servit aqueus, Bino dotatur lilio,
Idolatra submergitur. Caelum dives ingreditur,

15 Ergo, martyr o bcate, 16 Tu, patrone atque tutor


Tibi melos psallimus; Hac valle miseriae,
Da, ne separemur a te, Sis defensor et adiutor
Toto corde poscimus, Psallentis familiae,

17 Ut a taetris liberari 18 Paradisi sociari


Tartareis suppliciis, Mercamur gaudiis.

Miss, ms. S. Kiliani Ratisbonensis saec, 15. Cod. Veteris Capcllae


Ratisbonen. 1990. A. — Miss. ms. Sanblasianum saec. 15. Cod. Paulan.
25. 2, 2 (Blas, memb, 64). B. —Miss. ms. Sanblasianum anni 1482. Co('.
Paulan. 25. 2. 15 (Blas. memb, 61). C. — Hymn. et Proaar. ms. Emracramense
saec. 15. ex. Clm. Monacen. 14 667. D. — I, 2 lucundetur BC. - Str. 2
nur in A. — 3, 2 forma fehlt C; forma legis A. — 4, 1 ignarus B. — 5, 2
labescat ABC. — 7, 3 trucidat A. —8, 1 mcnte D. — 8, 3 post incarcerari
D. — Str. 11 fehlt D. — 12, 1 Poena C. — 14, 2 filio BC. — 14, 3 Caclum
laetus BC. — 15, 1 raartyr obtine D. — 15, 2 raelos fchlt B. — 15, 4 potimus
BC. — 16, 1 patronus BC. — 16, 2 A vallo A, In valle D.
Die Quellen bokunden dioso Dichtung als eine silddeutsche, und zwar
mochte man auf Sankt-Blasien im Schwarzwald raton; ira dortigen
Kloster waren ReHquicn dcs Heiligen (seitSSS) und nach 16. 4 war dio Sn-
quenz fiir eino Klostergcmcindc bestiramt. Ein zwcitoR Klostor St. Blasieu
war bis zum 15. Jahrli. in dcr Diiizese Regensburg. Viclleicht kam dorthin
8*
116 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

(zu den Pramonstratenserinnen) die Sequenz aus dem Schwarzwaldkloster


und verirrte sich nachher nach St. Kilian und St. Emmeram in Regensburg.
— Beachtenswert ist, daB der Bau der Strophenpaare stets eine andere
Form aufweist und nur bei Strophe 15 und 17 das Schema von 5 und II
sich wiederholt. —
Man vgl. AH. 44, Nr, 88.

97. De sancto Bonaventura.

1 Lauda, Sion, hunc minorem 2 Huic honorem fer et plaude,


Fratrem magnumque doctorem Speciali namque laude
In hymnis et canticis; Dignum esse noveris.

3 Se a cunctis servans malis, 4 Fit minister generalis,


Bene vivens, specialis Praesul atque cardinalis
Lux et doctor ordinis Suis dignis meritis.

5 Plenus fide, caritate, 6 Ad ovile vir insignis


Spe et omni probitate, Oves doctrina et signis
Sanctae vitae speculum, Reduxit dominicum.

7 Mundum sibi 8 Dvm nil cupit


crucifixum praeter Christum,
Et se mundo, fixumcaelis Timet, sperat et ad ipsum
Cor habere comprobat, Tota mente properat.

9 Meditatur, gemit, plorat, 10 Sacramenti pars os intrafc


Scribit, docet, Deum orat Eius, penitus ignorat
Die noctu vigilans. lUud missam celebrans.

11 In favillam est reducta 12 Qua, dum vixit, Deo gratum


C""^ eius, iucorrupta Semper fecit famulatum,
iSola lingua remanet, Mens in caelis residet.

13 Ubi digne praemiatur; 14 Fruiturque cum beatis


Nam a Christo coronatur Visione trinitatis
Honore et gloria Per aeterna saecula.

15 Pastor bone, flos minorum, 16 Ut carnali, qua gravamur,


\ vitae et cunctorum Compede sic absolvamur,
Doctor dogmatum verorum, Ut soluti transferamur
Fac per tua merita, Ad caeli palatia.

Prosar. —
ms. Ravennatense ann. 1585 87. Cod. Ravennaten. 3G0
(139. 5. S). A. —
Missale [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520.
B. — Missale [Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. C. 6, 2 —
Oves signis et doctrinis BC. —
11, 1 est redacta B. —
13, 2 cum Christo
A. — 15, 2 vitae es cunctorum ABC. —
15, 3 virorum C- Wie der Text —
sich in den ersten Strophen stark an die Sequenz ,,Lauda Sion salvatorem"
anlehnt, so wird auch die Melodie wohl von dort iibernommen sein, aller-
dings in gekiirzter Form. —
Als Dichter diirfte ein Franziskaner an-
zunehmen sein.
De Sanctis. Do sancto Bonifatio Moguutino. 117

98. De sftucto Bonifatio Moguntino.

1 Bonifati, tu patrone 2 Hinc perduc ad fontem vitae,


Noster, prece lesum mone, Venerantur omnes qui te:
Ut hic nobis in agone Lue scelus et dic: ,,Ite
Det peccati veniam. Mecum vos ad patriam."

3 Alme pater Bonifati, 4 Solve reos a peccatis


Fac, ut per te simus grati Et solutos verte gratis,
Deo simul et beati Qua fons summae bonitatis
Tua per precamina; Est et caeli domina.

6 Audi nostram contionem 6 Pastor bone, martyr Christi,


Et da consolacionem, Te patronum colunt isti,
Ut per hanc collationem Ut, quam morte meruisti,
Reis detur venia. Tecum sint in gloria.

Grad. ms. Freckenhorstense anni 1530. Cod. Freckenhorsten. s. n. —


2, 4 Metum. —4, 2 verge. —
Melodie : „Verbum bonum et suave", wie
oben die Nrr. 63, 79, 83. —
Die Sequenz wird im Kloster Freckenhorst
(Westfalen) entstanden sein, bevor es aus einem Benediktiner-Augustiner-
stifte zu einem solchen fiir weltliche Damen (1495) wurde; Bonifatius war
Kirchenpatron (vgl. 6, 2 Te patronum colunt isti).

99. De s. Bonifatio Moguutino et Sociis.

1 Pretiosa mors sanctorum 2 Cessat opus servitutis,


Plenam nobis gaudiorum Hoc agatur, quod salutia
Tribuit materiam; Pertinet ad feriam.

3 Festum namque celebratur, 4 Quorum exstat mors vitalis,


Quo sanctorum praesentatur Dum de morte fit natalis
Celebris memoria, In caelesti gloria;

5 Quos nec mundus blandimentis 6 Cuncta quippe tran „ara,


Superavit nec tormentis Sive blanda, sive dura,
Fortes inter omnia. Ducebant ut somnia.
7 Hoc in bello signatorum 8 Qui ut dux et miles fortis
Vicit primus beatorum Nil tormenti timct mortis,
Praesul Bonifatius, Dum fervent crudelius.

9 Hic consortes ad examen 10 Per scripturas cxhor n.tur,


Passionis et certamen Quibus miro copuiatur
Nil tormentis cedere Caritatis foedere.

11 Eia, sanctc martyr Christi, 12 Percurrentes, f ac, contendn m>,


Per fidem quos imbuisti, Quo caeleste comprehendanl
Huius mundi stadium lugis regni bravium.

13 Horum ergo in honore 14 Veneremur in beatis


Gratulemur ampliore Vitam tantae sanctitatis
Singuli laetitia. Mortisque supplicia.
118 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

15 Imitemur, quod laudamus, 16 Ut ipsorum interventu


Ut cum ipsis teneamus Gaudeamus in concentu
Aeternorum bivium, Supernorum civium.

Antiphon. ms. Hamelense saec. 15. Cod. Hanoveran. I 101 a. —


1, 2 Plena. —
Diese scheinbar auf Hameln, das bekanntlich seine Griindung
einem Stifte dea hl. Bonifazius verdankt, beschrankt gebliebene und somit
aucb dort entatandene Sequenz war bisher unbekannt. Sie zeugt nach
Inhalt und Form von einer groBen Gewandtheit ihres Dichters. Der
Rhythmus ist meisterhaft genau beobachtet; die Zasur nach dem zwtiten
Trochaus fallt stets mit dem Wortende zusammen; der Reim jeden SchluB-
verses ist immer ein gleitender, drei Silben umfassender. Ungewohnlich
iat die stark betonte Hervorhebung der Oefdhrten des Heiligen, so daB
er selbst in den Hintergrund tritt. Auch das gibt der schonen Sequena
etwas Originelles.

100. De 8. Barchardo Herbipolensi.

1 Psallat laete orbis coetus 2 Fulsit ex quo praesul iste,


Sacrata fide repletus, Tibi voto laetus, Christe!

3 Spe mercedis 4 In qua rite


Tantae sedis Sanctae vitae
Culmen sumpsit pastoralis Exempiar duxit sacrati
oneris. nimiinis.

5 miranda virtua Christi, 6 Hunc vir Dei contemplatur


Quae Burchardum iubet sisti Bonifatius, sic fatur:
Praesulatus statione „Virum contubernialem
Sic prophetico sermone. Misit nobis Deus talem,

7 Quo ovile 8 Nunc sic regi


Hoc subtile Et subegi
In Herbipolensi urbe Debet catholicae turbae."

9 Nobis datus 10 Et cunctorum


Hic praelatus Vitiorum
Viam vitae Per virtutum
Coepit rite Tutum scutum
Veram nobis instaurare Onus grave sublevare.

11 Sic Kilianus plantavit 12 En, sic a vinea Christi


Id,quod Burchardus rigavit, Propulso errore prisci
Deus incrementum dedit. LabruBca maeroris cedit.

13 Per hos Christique cultores 14 In quorum sacra cultura


Exstirpati sunt errores Divina adiecta cura
Et virtutum gignit flores Medicina datur pura
Vinea Domini; Salutis homini.
De Sanctis. De eancta Caecilia. 119

15 Sane plane decantare, 16 Clange, pange ac hymniza,


Citharam carnia laxare Gaude, plaude, symphoniza,
Huic patrono Cohors cleri
meriti decet immenai. in urbe Herbipolensi!

17 Omni laude naraque dignus 18 Pio vultu aegros pavit


Fulsit pater hic bcnignu3 Et sic mundum superavit,
De mundi huius turbine Regnum vitae hodie est
ereptus. adeptus.

19 Ubi sapit mellifluum 20 Superis nos consortibus,


Atque sonat dulcifluum Angelicis cohortibus
Seraphicumque euphonos. Prece iungat hic patronus.

21 Da, Burcharde, 22 Sed infessi


Ut non tarde Nosque caelesti
Curramus in stadio, Applicemur bravio.

Miss. ras. Herbipolense anni 1484. Cod. Bruxellen. F6tis 11 04. A. —


Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Florian. III 9. B. —
Missale Herbi-
polense impr. Herbipoli 1484. C. —
Missale Pativiense impr. Patavii 1491.

D. — Missale Pataviense impr. Venetiis 1522. E. —
1, 2 fidei BDE.
2, 2 Tibi Christe voto laetus A—
E, zerstort den Reim. —
3, 2 tantae fehlt
BDE. — 4, 3 Exemplum B. 7, 1 — A
quo AC. —
7, 2 Hoc fehlt E. A— —
8, 1 Hunc A. —9, 4 Capit A. —
5, 1 Sana D. —
14, 3 hominum A. —
18, 1 Pio vultus B. —
19, 3 euphanos B. —
22, 2 Sicque BDE.
Nur dio beiden Diozesen Wurzburg und Augsburg hatten diese
originell aufgemachte Sequenz in liturgischem Gebrauche. Man darf
annehmen, daB dem Heiligen die Dichtung in seiner Diozeso WUrzburg
entstand.

101. De sancta Cacoilia.

1 Virginum rector, 2 Pius protector


Virginis festo Miseris esto,

3 Ut coUaudantes 4 Quae sponsa Christi


Deum trinum et unum nuptias carnales
Auxilium Citissime
sentiamus opportunum rautavit iu spiritales.
Per preces Caeciliae, felices nuptiae!

5 Virgo Deo grata, 6 Et Valerianum


Sponso adamata, Suuraque gerraaimm
luvenem contempsisti Ambos convertisti.

7 flos virginalis, 8 Prudens vigilatrlx,


Martyr specialis, Vera seminatrix,
Quae sponso dans fidem Per seminura fructus
Te iungis eidem Nostros verte luctus
Sanguinem pcr proprium. In perenno gaudium.
120 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

9 Tu sponsa es 10 Tu Domiuo
regis aetherei, de nocte media
Immoblis Cum lampade
columna fidei, occurris obvia;
Tu cellula Felix, cui
floris virginei, panduntur ostia
Lampadem portas Ad aeterni
plenam olei. regis convivia.

11 Alma Caecilia, 12 De hac faecis lue


Interventrix pia, Educ, virgo, tuae
Miseros exaudi; Assistentes laudi,

13 Ut cum vero Salomone


Sint in exsultatione
lustorum tabernaculis
In saeculorem saeculis.
Grad. ms. Freckenhorstense anni 1530. Cod. Freckenhorsten. s. n. —
4,3 Cito; es wiirden zwei Silben felilen, Auch in 4, 2 ist eine Silbe zu wenig,
aber der Ausgleich ist dort durch die Melodie geschaffen, indem die zwei
Noten zu ,,trinum" (3, 2) auf die eine Silbe -as (von nuptias) gelegt werden. —
Diese kunstvoU aufgebaute Sequenz, die auf das Stift Freckenhorst in
Westfalen beschrankt blieb und offenbar dort entstand, ist sicher alter
als ibre Quelle.

102. De sancta Caecilia.

I Sponsa Christi, 2 Quae meruisti


Gaudeas, caeli convivia Cum sponso, felix CaeciUa.
3 Minas spernens hominum, 4 Exclusisque fatuis
Caeli petens Dominum Tu decorem induis
Sapientum Et accensis
in concentu virginum iutras lampadibus tuis
Huic obvias, Ad nuptias.

6 Tu putatum socium 6 His ascribis epulis,


Tori et Tiburtium, Hoc pudoris flosculis
Fratres, sub Almachio Candens in convivio.
7 Doctrix, creans martyres, 8 Ter percussa gladio;
Istic fulgens martyr es, Ergo trino praemio
Hic fidelis Christi Deitati trinae
Sponsa morte, quam subisti Hoc conregnas sine fine.

9 Sic currens per stadium 10 Binis his das tertium:


Dignum sibi bravium „Conserves ut socium,
Fratres doces currere Vide, prius minimum,
Sic et idem sumere. Post revoces maximum."
II Hisque iuncta 12 Prece functa,
Sanctis nos Christo concilia Qua Deum places, Caecilia.

d
;

Do iSanctis. Do sancta Caecilia. De eancto Candido Thebaeo. 121

IVosar. n\9. fialris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallensis


anni 1607. Cod. Sangallcn. 546. —
7, 3 sq. fideh'3 tristi (sponsa fehlt) morte;
In 7, 4 fchltcn zwoi Silbcn; Cacilia ist doctrixy im Himmcl fulgens martyr,
und war hier fidolis sponsa Christi. —
8, 3 Deitate.


8, 4 Hoc gehort
zu trino praomio, ist davon iihnlich getrennt wie das Hoc in 6, 2 von
convivio in (>, 3. —
10, 3 Vide ist vielleicht verschrieben stattFide. Es er-
giibc sich dann einc Konstvuktion, die so zu iibertragen ware ,,Den zwei Auf- :

triigen —currere stadium und suniere bravium —


fiigst du eincn dritten
boi (njimlich die Bckehrung des Maximus), um so den vorhcr geringsten
dir durch don Glaubon als einen Genossen zu erhalten und ihn dann als den
groCten (hior das Wortspiel Maximus und maximus) zu dir zu rufen."
Leider ist beim Mangel jeder weiteren Quellc kein Anhaltspunkt
vorhanden, woher der St. Galler Hymnensammler Frater Cuntz diese
in der Sprache ungolenke, im Inhalte sehr sinnreiche Sequenz cntnommen
hat, und wohor sic somit stammen mag. —
Was Morel (Nr. 375) bietct,
ist infolge schlimmstor Lesefehler ganz ungenieBbar.

103. De sancta Caccilia.

1 Benedicta Fide plena


Es, virgo Caecilia, Mentis semper serena
Quae spernens mundana gaudia Sapienter intus obscena
Nunc tenes caelestia. Carnis assumpta pretia.

3 Valerianum, Rosas vernantes,


Sponsum profanum Mire fragrantes,
Convertis que Tiburtium Te cum sponso coronantes
Demonstrans ei angelum. Recipis et lilium.

5 Almachium devicisti Nunc, virgo, te deprecamur,


Et mendacem ostendisti, Quam devote veneramur,
Tandem ad coronam transisti Ut per preces tuas vehamur
Per ignem et gladium. Ad caeli palatium.

Missalc [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. A. Missalo —


[Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1335. B. —
Missale Traiectenso
impr. Antwerpiae 1540. C. —
2, 2 semper tu serena (die Strophe ist kaum
verstandlich; ,,screna" wahrscheinlich Imperativ). —
AIs Verfassor kommt
abermals, wie gewohnlich bei jenen Scquenzen, die sich fast nur in A u. B
vorfinden, ein jranzosischer Franziskaner in Betracht. Melodiv —
„Benedicta es caelorum regina" (AH. 54, Nr. 252).

104. Do sancto Candido Thcbaco.


1 Nostri chori mclodia 2 Cordis, oris symphonia
Psallat almi mente pia Ac polorum harmonia
Candidi sollemnia; Hunc collaudent omnia.

3 Salve, sttlla matutina, 4 Atque cella de divina


Nos e mundi duc sentina Aegris mentibus propina
Ad superna gaudia Dona salutaria.

5 Tu decoris ornamentum 6 Decalogi tcstamcntum,


Et amoris nutrimentum Novao lcgis documcntum
Caritato fervida, Complesti victoria.
122 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

7 In te caatimoniae 8 Rosae patientiae,


Necnon temperantiae Lilia munditiae
Rutilantes gratiae, Gemmaeque iustitiae.

9 Ductor gregis, doctor legis, 10 Devios regis, nudos tegis,


Placans reis iram regis Sparsa legis, sic oboedis
Prece et martyrio, Christi evangelio.

11 Spiritale et carnale, 12 Tu vitale ac mortale,


Aeternale, temporale, Speciale, generale
Terrena, caelestia, Discussisti omnia.

13 Elegisti meliora, 14 Ne damnosa laedat mora;


Nunc pro servis tuis ora, Dura leni, solve lora,
Muni mortis hora, Gratiam implora.
15 Captivis libertatem, 16 Hostibus caritatem,
Portum naufragantibus Pacem discordantibus,
Fer, maestis solacia Scelestis remedia,
Robur laborantibus, Triumphum regnantibus.

17 Sospitatem, ubertatem, 18 Venustatem, pietatem,


Unitatem, aequitatem Firmitatem, sanctitatem
In tuis supplicibus, Fove cunctis civibus.

19 Christe, 20 lesu,
In sanctis admirabilis, Tu decus angelicum,
Et triumphator nobilis, Tu auri dulce canticum,
Dulcedo ineffabilis, Tu ori mel mirificum,
Totus desiderabilis; Tu cordi nectar caelicum.

21 Per Candidi 22 Da fidei


preces et merita nobis constantiam,
Da corda nobis libera, Da veram sapientiam,
Da honestatis opera, Da veniam et gratiam,
Da amoris oscula Da tui notitiam,
Mane sive vespera; Vitam da perpetuam.
Grad. ms. Inticense saec. 14/15. Cod. Inticen. 60 (VII a 2 7). — U,
Dura veni. — 18, 3 cunctis vicibus, 19,— 1 tu
admirabilis. — 20, 1
— — —
,

fehlt. 22, 1 nobis fehlt. Str. 19 u. 20 enthalten


22, 5 da fehlt.
Entlehnungen aus dem Rhythmus „Dulcis lesu viemoria". Diese —
Sequenz, die sichtlich aus Innichen stammt, war bisher unediert.

106. De ss. Chrysantho et Daria.

1 In houorem summi regis 2 Cum coniunctis sponso sponsia


Novae servans iussa legis Caeli quibus in absconsis
lubilet ecclesia Sponsi patent atria.

3 Hi sunt vasa retinentes 4 Hi sunt, agnum qui sequuntur


Oleumque deferentes Stolis albis induuntur,
Cum quinque prudentibus; Nati sed ex gentibus.
Do Sauctis. De saiicta Clara. 123

fl Vita patris spreta docti, 6 Dies verbum eructavit,


Chrysanthus et, nox quam nocti Hunc Carpophorus purgavit
Indicat, scientia. Sacramenti gratia.
7 Male agons odit luceni, 8 Carcer locus luci gratus,
lubar nionstrans vitae ducem, Fulgor fulget hic locatus
Pater claudit filium. Supra, non sub modium.

9 Non, ut parcat, pater parcens, 10 Qua nec re nec est personis


Visuni carne raptum arcens Fractus, Dei nam ex donis
Ducit in triclinium; Obdormit coniugium.
11 Tentat ergo decens vultu, 12 Forma, verbis nec fraudatur,
Fallax verbo, dispar cultu Casta casto desponsatur
Hic Chrysanthum Daria; Sicut loseph Maria.

13 „Scorto" clamant ,,victa" detur; 14 Agna lupum agnum Deo


Per leonem sed tuetur Reddit et, quos cepit leo,
A procante Daria. Praemittens ad gaudia.
16. Chrysis, aurum, firmus, sanctus, 16 Cuius membra nec tenentur
Isti nomen hoc Chrysantus Vinclis, cippo, nec torquentur
Res dedit et ratio; Caesa, cincta corio.

17 Cum tribuno domum totam, 18 Una morte sociatas,


Cum cognatis gentem notam, Nunc tunc truncatas
victriccs,
Plures adhuc animas Hic misit ad nuptias.
19 Sponsos torus fossa capit, 20 Nos hic, Christe, morituros
Vivos ambos nobis rapit Cum his tecum fac victuros
Victuros per saecula. Carnis sine macula.
Miss. ms. Aquisgranense saec. 16. Cod. Bruxellen. 162. A. Aota —
Sanctorura BoUandiana (Oktobr. XI, 467) ex ,,Missa propria typis data",
B. — 5, 3 scicntiam A. — 11, 3 Nec B. —
12, 1 verbis hic B. —
14, 1 lupum
«?pia Deo A. — 15, 1 Crisis A; sancto B. —
15, 2 hoc fehlt B. 15, 3 Re —
B. — Str. 16 fehlt B. —16, 3 Cessa A. —
18, 2 nunc truncatas B. Man —
i^ollte orwarten, daC eine Quelle aus der ehemaligen Abtei Miinstereifel,
welcho die Reliquien der beiden Heiligen birgt, diese Sequenz darbieto;
jedenfalls ist dort ihre Ursprungastatte zu suchen.

106. De Bancta Clarn.

1 In perenni gloria 2 Quae post transitoria


Clara nunc memoria Carnis cum victoria
Clarct Clarac virginis, Regnum subit luminis.

3 Clara, Dei famula, 4 Quam Franciscus nomini


Rosa fuit primula Consecrando Doniini
Virginum rosario, lunxit sanctuario.

5 Clara, custos castitatis, 6 lam in cacK) coronatur


Pia parens paupertatis, Et in mundo declaratur
Mcritis clarissima, Signis insignissima.
121 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

7 Ergo, virgo tam beata, 8 Pro reatu miserorum


Sponso iuncta et dotata Preces offer in caelorum
Fructu centenario, Summo secretario.

Prosar. —
ms. Ravennatense ann. 1585 87. Cod. Ravennaten. 360
(139. 5. S). A. —
Missale [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520,
B. —Missale [Franciscano- ] Romanum impr. Lugduni 1535. C. —
Missale
Ruthenense impr. Lugduni ca 1540. D; (ist nicht verglichen). —
1,2 Clarae
BC. — 4, 1 Quem C. —
Str. 4 fehlt A. —
7, 2 et dedita C. —
8, 2 offer»
BC. — Es ist hier abermals, wie bei den Nrr. 8, 13, 21, 23, 27, 35, 53, 91,
97, 103 ein franzosischer Franziskaner als Verfasser anzimehmen.

107. De s. Conrado Constautiensi.

1 Adornata laudibus 2 Invitans ad praesulis


Canticorum dulcibus Christum votis sedulis
Personet ecclesia Conradi soUemnia:

3 Assis, lesu bone, tuis 4 Praesul tuus ut laudetur


Solita, qua semper fluis, Eius et glorificetur
Pietatis gratia, Laude caeli curia.

5 Qui, licet spectabilis 6 Constans hic virtutibus,


Natu, vitae labilis Constantes fide quibus,
Fastum sprevit. Quos amavit,
In qua crevit, Radicavit
felix Constantia! In boni constantia.

7 Sublimatus praesulatu 8 In qua templa tria fundat


Sublimato vitae statu Cordiumque templa mundat;
Lucernas in manu gestat, Haec de proprio dotavit,
Renes stringit, sic honestat Ista verbi sacri pavit
Urbis suae moenia, Exemplique gratia.

9 Inhaerens vestigiis 10 Rheni quod sub casibus,


Sic sanctorum dignis Lauffen, in duabus
Fulget vir prodigiis Passis pro reatibus
Sacer et insignis; Patet animabus,
Firma petra radicati Udalrici, pii patris,
Negat cius caritati Mox salvis a poenis atria
Nil Dei potentia, Eiusque praesentia.

11 Ad instar 12 Quae, post mensam


evangelistae dum consedit,
"Hanrit virus iustus iste Eius ore viva redit
Illapsum, te fixus, Christe, Neo gustum nec vitam laedit,
Sacramento Sed testatur,
Cum portento Quod frustratur
Mortis in aranea, Fide via venenea.
De Sanctis. Dc s. Conrado Constantiensi. 121

13 Hic mnam non in sudario 14 Ec, dispensator habilia


Ad quaestum datam posuit, Quina talenta duplicat,
•Sed lucrum cum denario, Industriae mirabilis
Quod fecerat, Sumpta quaeque
restituit multiplicat,
Nobili regis filio, Prudens, infatigabilis
Ad cuius hanc exposuit Annonam largus applicat
Exsulantis negotia. Pro Domini famiiia.

15 Hic clarus virtutibus 16 Caecis, claudis, tabidis,


Hac vita decedit, Paralyticatis,
His item temporibus Obsessis et rabidis,
Eius virtus redit Aqua suffocatis
Comprobanda, Haec praestantur,
CoUocanda Si quaerantur
Viva per prodigia: Ex fide, remedia.

17 Haec, Conrade, gloriosa 18 Ut tecum Deum deorum,


Quem probant insignia. Quem cernis in gloria,
Tua nobis fructuosa Contemplemur et caelomm
Sint, pater, suffragia, lucundemur curia,
Quorum nobis detur donis, Qua compleantur in bonis
Post haec transitoria Nostra desideria.

Prosar. ms. Constantiense saec. 14. Cod. Carolriruhan. Aug. CCIX.


A. — Miss. ms. Constantiense saec. Cod. Neoclaustrcn. XII B 8. B.
15. —
Miss. ras. Scaphusiense saec. 15. Cod. Turieen. Rhcnov. 9. C. Miss. m.s. —
S. Floriani anni 1306. Cod. Florian. III 205 A. add. sace. 15. D. Grad. —
ms. Augustanum saec. 14. Clm. Monacen. 3906. add. saec. 15. E. Misa. —
ms. Augustanum aaec. 15. in. Cod. Vindobonen. 1810. F. Miss. ms. —
Pataviense sacc. 15. Cod. MeUcen. 979. G. —
Miss. ms. Einsiedlense saec. 15.
Cod. Einsiedlen. 105. H. —
Grad. ms. Murense anni 1532. Cod. Aarovien.
M. fol. max. 5. J.

Missalo Augustanum impr. Bambergae 1489. K. Missale Pataviensc —


irapr. Vicnnae 1503. L. —Missale Constantiense impr. Augustac 1505.
M. —H M u. sind nicht vcrgHchen.
4,3 caeli gloria A. — 2 Natum ABCDJL. —
5, 4 stringit et honcstat 7,
C. — 3 Hoc A; ditavit A. —
8, 4 sacer B; Ista ubi J. —
8, 4 Sacri E. - 9,
10, 1Veni quod B. — 10, 2 Lofen CDL, Loufen EF, Lofrii
(!) B. — (!)
10, 4 Pater B. — 10, 6 Solvis B. — 12, Quae ad mcnsam K. — 12, 3 Nec
1

fehlt C. — 12, G Fide via B; vonena E. — 13, non fehlt C. — 1 3 lucro 13,
ABDL. — 13, 4 Quera feccrat ACJL, Quani B. 7 Exsultantis ABC"- 13,
JKL. — 14, 2 Bina talenta EGK, Bona B. — 14, 6 Ante nonam F; Annonam
applicatur B. — Str. 15—18 fehlen J. — 15, Sic E; claria L. — 1 3 15,
Is item ACDL. — 16, 5 His praestantur EFGK, Hic C. — 17, Conradus 1

G. — 17, 2 Quae DG. — 4 Sint precc nuffragia A. — 18,


17, Et tccum 1

CDL, Ac tccum A. — 18, 5 contempleantur G. (!)


Dio cigcntliche Heimstiittc diescr originolien Scquonz war wohl die
Konslanzcr Doozese, von wo sio in jcnc von Anqsburii und Pa.isnti vor-
drang. Der Verfasscr wahlto fiir jcdos Stroplicnj)aar oin andoros Schcma,
wobei abcr jcdcr SchluBvers glcichmiiBig auf -a au.slautct. Daboi ist die
Satzkonstruktion oft so gewundcn und vorschrobon, da(J nnr miihsara dio
;

126 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

natiirliche Wortfolge herauszufinden ist; letztere ist z. B. in Str. 2: In-


vitans Christum votis sedulis ad sollemnia Conradi praesulis; in Str. 4:
et laude eius glorificetur curia caeli; in Str. 5, 4 sq. : O felix Constantia,
in qua crevit; in Str. 6: virtutibus, quibus fide constantes, quos amavit,
radicavit . . ; in Str. 9, 5 sq. : Caritati eius, f irma f ide radicati, nil negat . . .
in Str. 10: Quod patet [in pago] Lauffen, sub Rheni casibus [sito], iu
duabus animabus, pro reatibus passis, [sed] mox Udalrici eiusque [Conradi|
praesentia salvis a poenis; in Str. 11: lustus iste, te Christe fixus, haurit
virus illapsum sacramento . , Str. 13, 3 sqq. : Sed lucrum, quod fecerat»
. .

cum denario restituit regis filio, ad cuius exsulantis negotia hanc [mnam]
exposuit. Damit vergleiche man, was der Prosator daraus machte.

108. De s. Conrado Constantiensi.

1 Gaude, niater nobilis, 2 Tui festa praesulis,


Constans et immobilis, Veneranda populis,
Urbs clara Constantia, Colens cum laetitia.

3 sanctum pontificem, 4 In caelesti patria


Qui transcendens apicem Regis subit atria
jyiilitantis curiae Triumphantis gloriae!

,
5 Huius beneficiis, 6 Nam caecis infunditur
Signis et prodigiis Lumen, claudis redditur
Ornatur ecclesia; Gressus cum fiducia.

7 Virgo, quae post alitum 8 Conradi pontificis;


Semper fecit vomitum, Mersis paralyticis
Sentit beneficia Fit salus e.ximia.

9 virtutum artifex, lOActus nostros dirige,


salutis opifex, Prece lapsos erige
Christo nos concilia; Poscens caeli gaudia.

Officia et Prosar. ms. Constantiensia saec. 13/14. Cod. Sangallen,


472. A. —
Miss. ms. Wingartense (dioec. Constatien.) saec. 14. Cod. Fulden,
Aa 67. B. —
Miss. ms. Constantiense anni 1496. Cod. Bernen. A 31. C. —
Grad. ms. Augustinprum Ittingensium saec. (12/13. et) 14. Cod. Turicen,
Rhenov. 55. D. —
Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engel-
bergen. 314. E. —
Hymn. ms. S. Laurentii Sangallensis anni 1446. Cod.
Sangallen. 16. F. —
Miss. ms. Sangallense saec. 15. Cod. Sangallen. 337 b,
G. — Hymn. et Prosar. ms. Sangallense saec. 15. Cod. Sangallen. 377. H. —
Kalendar., Psalter., Hymnar., Breviarium Constantiense impr. Auguetae
Vindelic. 1499. I. —
Missale Constantiense impr. Augustae 1518. K. —
Missale Basiliense impr. absque. L. —
Missale Curiense impr. Augustae
1497. M. —
Missale Brixinenes impr. Basileae 1511. N. EFH sind nicht —
verghchen. GK adaptieren die Sequenz auf den hl, Udalrich; D gibt an,
MTle sie auBer fiir Konrad auch fiir Ulrich verwendet werden konne.
1, 1 Gaudet M, Laudet C.
Urbs beata J; clara Vindehca GK.
—— —
1, 2 Coruscans et immobilis G.

1, 3
3, 1 Et sanctum CMH,
2, 1 Qui L.
Ut sanctum L, beatum K. — 2 transcendit CK —M. — 2 subiit K. —
3, 4,
5, 1Cuius C JN. — lam B. — 2 fomitum L. — 3 Sensit CK—N. —
6, 1 7, 7,
8, 1Udalrici GK. —8, 2 Meros ABEJLN. — Et virtutum LN. — 3 9, 1 9,
nos fehlt B. — 10, 2 sq. Preces pro nobis funde, lapsos erige — In |
J.
D ist am Rande als 7. u. 8. Strophe fiir den hl. Ulrich geschrieben::
Dc Sanctis. De ss. Cosma et Damiano. 127

7 Quifiquis ad luinc credulue 8 Udalrici praesulis;


Accedit, iucundius Aegris atque miseris
Sentit beneficia Fit salus eximia.

Melodie : „Veni eancte spiritus". — Ursprung in dcr Konstanzer Diozese.


109. De 8S. Cosma et Damiano.

1 Cordis, oris symphonia 2 Quorum vita gloriosa,


Triumphantum sub Lysia Pugna fortis et famosa,
Cosmae Damiani pia Mors felix et pretiosa,
Pangamus praeconia, Sublimis victoria.

3 Arte docti medicinae 4 Aegrum curant et obsessum


Dono gratiae divinae Gratis dant gratis concessum,
Sauitati repentinae Caecis visura, claudis grepsum,
Languidos restituunt. Surdis opem tribuunt.

5 Vincti, torti, carcerati, 6 Ignem, aquam transierunt,


Crucifixi. lapidati, Ferro mortem pertulerunt,
Sagittati, cruciati Dulce mori sic duxerunt
Per tormenta varia Pro caelesti gloria.

7 vernantes caeli flores, 8 Optimates honorati,


Rosis rubicundiores, Laureati, purpurati,
Incliti propugnatores Nostri sitis advocati
Fidei catholicae. Coram summo iudice.

Miss. ms. Asnidienae anni 1475. Clm. Monacen. 10 074. A. Missale —


Mindense impr. Nurembergae 1513. B. —
Missale Coloniense impr. Parieiis
1525. C. —
1, 2 Triumphantem B. —
1, 2 Cosmae et B. 5, 1 Victi AB. — —
Melodie bzw. Schema: Verbum bonum et suave, abcr in verlangerter
Form. —
Heimstatte ist Nordwestdeutschland.

110. De ss. Cosma et Damiano.

1 Ad honorem summi regis 2 Hinc Cosraas et Damianus


Protectores ,,Mundus procax,
Christi legis daemon vanus"
Prodeunt virtutibus. Divina obtutibus

3 Cogncscentes clamavere; 4 Nam hos mater venustavit,


Quos adornat sanguis vcre Sed virtutibus dotavit
Theodotae nomine. Magis altos sanguinc.

6 Artis gnari medicinae, 6 Plebem salvant ct iumenta


Suffragati scd divinao Passionumque tormcnta
Virtutis auxilio Fidei mysterio.

7 Hi Lysiae pracsentati, 8 Hinc catenis astringuntur,


Quod diis libcnt, exhortati, Vincti mari iniinorguntur,
Respuere pcnitus. Sed salvantur caelitus.
128 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

9 A camino liberantur, 10 Post sagittis impetuntur;


Crucifixi lapidantur, Dum his sancti non laeduntur,
Sic pugnant in stadio; Dant cervices gladio.

11 Horum, Christe, passione 12 Patronorum nos coronae


Fac no3 fortes in agone CoUaetari, lesu bone,
Mortis in discrimine; Da perenni culmine.
Ohne jede Angabe einer Quelle vorgelegt von Gustav Milchsack in
,,Hymni et Sequentiae", Halis Sazonum 1886, pag. 8 sq. —
Milchaack
liest: 3, 3 theotoche nomine (die Mutter der beiden Heiligen heiBtTheodota).
— 4, 3 altis (altos ist Partizip Passiv von alere). —
7, 1 Hij lilie (der Praaes
heiBt Lysiaa). — Leider sind wir dieser Dichtung in keiner einzigen Hs.
begegnet.

111. De sancto Cyriaco Diaeono.

1 De torrente passionis 2 Christi transiit athleta,


Bibens veri Salomonis Temporali vita spreta,
Ad reclinatorium Per cruoris pretium.

3 Gradus hic purpureus, 4 Ubi de virtutibus


Quo levatur roseus In virtutum gressibus
Cyriaci calathus, Beatus fit meatus.

5 Hic est ille Cyriacus, 6 Dum ad unam iussionis


Quem inferni tremit lacus Vocem dux perditionis
Suis cum tortoribus, Fugit de corporibus.

7 Scit hoc Diocletiani 8 Filiam regis Persarum,


Nata, quam hostis immani lobiam, a tenebrarum
Solvit de tyrannide; Liberavit praeside.

9 Socios in passione 10 mens tendens ad superna,


Consolatur spem coronae sal terrae, o lucerna
Spondens pro martyrio. Lucens non sub modio!

11 Ad tribunal trahitur 12 Sed responsum docuit,


Et damnare cogitur Quo succensus ferbuit,
Ciiltum Dei penitus; Patris sui spiritus.

13 Super caput sancti viri 14 Sed videtur hoc tormentum,


Trux praeses ardoris mixi Quasi suave sit unguentum,
Piceni iubet fundere; Ardorem restinguere.

15 Tortor videns nec sic flecti 16 Et sic odor suavitatis


Cyriacum iubet plecti Deo factus cum beatis
Capitis sententia; Caeli tenet atria.

17 Ave, martyr gloriose, 18 In hac valle peregrina


Ave, sidus aureum, Confer tuis precibus,
Ave, flos perennis rosae Ne retardet culpae spina
Germinansque lilium. Nos a dextris gressibus;
Dc Sanctis. Dc saucto Cyriaco Diacono. 129

19 Scd post carnis velamina


Deleta gibbi sarcina
lungamur caelestibus.

Miss. ms. Erfordiense (S. Petri Krfordionsis ?) saec. 15. Cod. PommerB-
fcldcn. 313 (2920). A. —
Grad. ms. Clarholtcnse saec. 15. Cod. Westkirchen.
8. n. B. — Grad. ms. Lubicense saec. 15. Cod. Lubicen. s. n. C. Miss. —
ms. Moguntinum (Alberti Card. Brandenburgensis) anni 1524. Cod. Scafna-
burgen. Ms. 10. D. — Missale Magdeburgense impr. Lubecae 1480. E. --
]^lissale Verdense impr. Magdeburgi ca 1486. F. —
Missalo Lubiccnse impr.
Lubecae 148G. G. — (Nach Chcvaliers Repert. Hymn. Nr. 4270 auch im
Missale Colonicnse impr. Parisiis 1520.) — CEG sind nicht verglichen.
2, 1 adletha ABF.— —
2, 3 In cruoris B. —
3, 2 ievato A. 3. 3 colatus
G, colatus AB. — 2 In virtutem G. — 4, 3 Beatis
4, DF. — Von Str. 5
fit
ab fehlt der Rest in B. — 2 proditionis D. —
6, 2 hostis humani A. —
7,
8, 2 lobyam A. — 10, Omnes tendens D. — 12, 2 Quod succcssus A. —
1

13, 2 praesens DF. — 15, ne scit


1 A. — IG, 2 Christo factus A. —
flecti
Die Quellen bezeichnen das vorwiegend norddeutsche Gebiet, wo diesc
hcrrliche Sequenz heimisch war. Die Gebeine des Heiligen, eines der
14 Nothelfer, soUen in das KoIIegiatstift Neuhavisen bei Worms gekommeii
scin. Ob im dortigen und im benachbarten Mainzer Gebiete (vgl. Quelle D)
die Sequenz entstand ? —
Ganz entstellt ist diese Perle der Dichtung von
Ncalo (Sequentiae, pag. 161 sqq.) vorgelegt worden; seine Quelle F bietct
wcsentlich anderes, als cr glauben macht.

112. De sancto Cyriaeo Diacono.


1 Christi miles inclitus,
Cyriacus, praeditus
Fidei constantia.

2 Rege fretus praevio, 3 Mundi clauso stadio


Felici commercio Obtinet cum bravio
Capcscens caelestia, Virtutum stipendia.

4 Pandit Sion gremium 5 Sic matcr viventium


Et agnoscit filium Florum non marcentium
Multa inter milia; Luce pingit atria.

6 Hic est, quem concinimus, 7 quam regem divitem,


Miles electissimus, Quam valentem militem,
Quem rex invictissimus Quam pracclarum caelitem!
Coronavit gloria. Fclix hacc militia,

8 Cuius finis 9 Martyr clarua


Est acclinis Ncc iguarns,
Vcrae vitae, Quid labatur,
Postquam rite Quid sequatur,
Cadunt transitoria. Scandit ad percuniu.

10 Ecce, pellis rubricata, 11 Oravcs ictus foris passa,


Architecto caeli grata, SoHh acstu satis assa,
Protegens tentoria, Dum dcfcndit lilia.

Hlume, Anal»utii Hymnicu. LV.


130 Sequentiae rhvthmicae ct rigmatae.

12 Ave, rosa rubicunda, 13 In superni regis ara


Quam cruoris mundat unda, Mvrrha fragrans, sed amara
Stella decoris rutila, Necis amaritudine,
Caeca propellens nubila. Fuso vaporans sanguine.
14 Salve, martyr Cyriace, 15 Sociorum beatorum
Victor vera vernans pace, Consors, Largi et Smaragdi,
Vere dives, Nos exaudi
Fac nos cives Tuae laudi
In manente patria. Persolventes munia.

16 Tibi, Christe, gloria!


Grad. ms. Freckenhorstense anni 1530. Cod. Freckenhorsten. s. n. —
.5, 1 —
8, 2 acclivis.
Hic. —
12, 3 rutilat. —
13, 2 flagrans. 14, 5 manenti. — —
15,2 Largi consors et smaragdi (zerstort den Binnenreim Kehrein iibersah ;

ganz, daB largus und smaragdus die Namen der Leidensgenossen unseres
Heiligen sind). —
Die schone, scheinbar auf Freckenhorst beschrankt
gebliebene Sequenz, muB aus alterer Zeit stammen, als dieses Stift noch
Benediktiner- bzw. Augustinerkloster war; sie gehort zur Bliitezeit der
Hymnodie.

113. De sancto Dionysio Parisiensi.


Ascrihitur Adamo de S. Victore.

1 Gaude prole, Graecia, 2 Exsultet uberius


Glorietur Gallia Felici Parisius
Patre Dionysio; IUustris martyTio.

3 Speciali gaudio 4 Quorum patrocinio


Gaude, felix contio, Tota gaudet regio,
Martyrum praesentia, Regni stat potentia.
6 luxta patrem positi 6 Sed illum praecipue
Bellatores incliti Recolit assidue
Digni sunt memoria; Regalis ecclesia.

7 Hic a summo praesule 8 Gallorum apostolus


Directus ad Galliam Venerat Lutetiam,
Non gentis incredulae Quam tenebat subdolus
Veretur insaniam. Hostis velut propriam:

9 Hic errorum cumulus, 10 Adorabant idolum


Hic omnis spurcitia, Fallacis Mercurii,
Hic infelix populus Sed vicit diabclum
Gaudens idolatria; Fides Dionysii.

11 Hic constructo 12 Turba credit,


Christi templo Error cedit,
Verbo docet Fides crescit
et exemplo, Et clarescit
Coruscat miraculis. Nomen tanti praesulis.
;

De Sanctis. De sancto Dionysio Parisiensi. 131

13 His auditis fit. insanus 14 Qui pastorem aniraarum


Immitis Domitianus Fide, vita, signis clarum
Mittitque Sisinnium, Trahat ad supplicium.

15 Infliguntur seni poenae, 16 Prece domat feras truces,


Flagra, carcer et catenae; Sedat rogum, perfert cruces,
Catastam, lectum ferreum Post clavos et patibulum
Et aestum vincit igneum; Translatus ad ergastulum.

17 Soniore celebrante 18 Specu clausum carcerali


Missara, turba circumstante, Consolatur et vitali
Christus adest comitante Pane cibat immortali
Caelesti frequentia; Coronandum gloria.

19 Prodit martyr conflicturus, 20 Se cadaver mox erexit,


Sub securi stat securus Truncus truncum caput vexit,
Ferit lictor Quo ferentem
Sicque victor hoc direxit
Consummatur gladio. Angelorum legio.

21 Tam praeclara passio


Repleat nos gaudio!
Trop. ms. S. Aredii Lemovicensis saec. 11. Cod. Parisin. 903. add.
saec. 12. A. —
Trop. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisieu.
ti95. B. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae Parisien.) saec. 13. ox,
Cod. Parisin. 15 615. C. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin.
14 452. D. —Grad, ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 819. E. ~
Grad. ms, Victorinum saec, 13/14, Cod. Parisin, Arsen. 110. F. Grad. —
ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. G. —
Miss. ms.
Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14 448. H. —
Collect. ms. Victorinura
saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. J. —
Miss. ms. S. Cornelii Com-
pendiensis saec. 13/14. Cod. Parisin. 16 823. K. —
(Miss. et) Pros. ms.
Sangenovefianum saec. (13. et) 14. Cod. Sangenovefian. 90 (BBl. fol. 1). L. —
Miss. ms. Sangenovefianum saec. 15. in. Cod. Sangcnovefian. 91 (BBl.
fol. 2). M, —Miss, ms, Sandionysianum sacc, 14. Cod, Parisin, 1107, N, —
Brev, et Miss, ms, S. Stephani Catalaunensis sacc, 14, Cod. Parisin. Arsen.
595, O, — Miss, ms, S. Maglorii saec. 15. in. Cod. Parisin. Arsen. 623. P. —
Miss. ms. Ambianense sacc. 15. in. Cod. Taurinen. D
I 7. Q. —
Miss. ms.
Cluniacense sacc. 15. ex. Cod. Parisin. 881. R.
Grad. ms. Praemonstratense Arnsteinense saec. 12. ex. Cod. Darra«
stadien. 868. S. —
Grad. ms. Praemonstratense S. Margaretao anni 1324.
Cod. Stuttgardien. Bibl. fol. 38. T. —
Grad. nis. Praemonstratensesaec. 14. in
Cod. Bruxellen. 11 396. U. —
Grad. ms. Augustin. Schcftiariense saec, 14.
Clm, Monacen, 17 014, V. —
Pros, ms. Pracmonstratense Toplense saec, 16.
Cod. Pragen, VI C 15. X. —
Hymn. et Pros, ms, Emmoramcn.se sacc. 16, ex.
Clm. Monaccn. 14 667, Y, —
Miss, ms. Leodiense saec. 16, in, Cod, Vatican.
3808, Z.
Es kommt hinzu cine groBe Zahl von gedruckt^n Missalicn fran-
zosischer Diozescn seit Ende dcs 15. Jahrh., ferncr dic MisBalion von
I/iittich, Utrecht und Hcreford, woriibor man vgl. Clicvaliors Rcpcrt.
Hymnol. Nr. 6912. — BKNQRTX sind nicht vergliclicn.

2, 3 Illustri D^E. —
3, 2 Felix gaude OPUY. 4, 2 Gaudct tota
OPUY, — Sed istum OPYZ, —
6, 1 2 in Galliam OPYZ, —
7, 8, 4 HoHtiH
sedem propriam AB, — Str, 9 u. 10 fehlon SUV. — 9, 2 Et ALMZ. —
9*
132 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

15, 2 Flagrat OPSUVYZ. —


15, 4 vicit AZ. —
16, 2 Cedat Z. 19, 3 Petit —
J, Sevit C. — 20, Sed cadaver OPUVY.
1 —
20, 3 Quo ferente D^GHLM;
ferente mox F. — 20, 5 Angelorum contio COPU. —
21, 2 Impleat A.
Melodie: ,,Maue prima sabbati (AH. 64, Nr. 143; vgl. in diesem Bande
Nrr. 66 u. 87), aber unter Verdoppelung der einleitenden Strophe und unter
Einschiebung eines Strophenpaares nach Str. 8 und nach Str. 16. Auf-
fallend ist, daB Str. 11 u, Str. 20 den Binnenreim ihrer Parallelstrophe
nicht aufweisen.
Zweifelsohne ist diese schone, aber doch nicht gerade erstklassige
Sequenz ein Erzeugnis Frankreichs, auf welehes Land ihr liturgischer
Gebrauch im wesentlichen beschrankt blieb; nur Belgien (spater auch
Utrecht und Hereford) und ein paar Ordensstifte anderer Lander (Pramon-
stratenser und Augustiner) nahmen sie auf. AIs nahere Ursprungsstatte
dariParis und insbesonders die dortige Abtei 5^^. Victor in Betracht kommen,
Bchon in Anbetracht der Quellen. Will man sie dem beriihmten Prosator
Adam zuschreiben, so muB man sich mit den rhythmischen Unebenheiten
Exsult6t (2, 1), F61ici (2, 2), S6d illdm (6, 1), Directus (7, 2), Non gentfs
(7, 3),V6retur (7, 4), G41I6rum (8, 1), Fdllacis (10, 2), S6d vicit (10, 3),
Immitfs (13, 2) abzufinden suchen.
Der Dichter identifiziert nach altem Brauch den hl. Dionysius von
Paris mit dem Areopafjiten Dionysius; daher in Str. 1: Gaude prole,
Qraecia, Glorietur Gallia. Die spater gegen diese Identifizierung ein-
\

setzende Kritik fand ihren Niederschlag auch in der Hymnodie, da unter


dem Pariser Erzbischof Franz v. Harlay (f 1653) bei der Revision des
Missale u. a. die 1, Strophe so umgedichtet wurde:
Exsultet ecelesia,
Dum triumphat Gallia
Patre Dionysio.
Dom Prosper Gu6ranger wandte sioh in seinen ,,Institutions Liturgi-
ques" (Ed. 2. II, pag. 54 sq.) scharf gegen diese Anderung iiberhaupt und
gegen die Form der Anderung: ,,Le Missel de Harlay attaquait les
. . .

traditions de Tifiglise de Paris sur saint D6nys; on peut meme dire qu'il
les renversait pour jamais, en d^shonorant par des changements et des
interpolations la populaire et harmonieuse s^quence qu'Adam de Saint-
Victor, au Xlle sificle, avait consacr6e h la m6moire du glorieux ap6tre
de Lut^ce Nous nous bornerons h faire remarquer la barbarie avec
laquelle fut sacrifi^ le d6but de cette s6quence et la maladresse qui suppl^a
romission."

114. De ss. Discipulis Domini.

1 lubilantes exsultemus, 2 Hos elegit iu niinistros


Collaudantes exaltemus Verbi sui et magistros
Domini discipulos. Christus post apostolos.

8 Pontificum dignitate, 4 Ministrantes orbem lustrant


Sacerdotum sanctitate, Sacra dantes et illustrant
Levitarum ordine Verbi Dei semine.

5 Verae viti adhaerentes, 6 Vera docent, mira gerunt,


Vivo pane Mundum calcant,
convescentes caelum quaerunt
Ferunt fructus uberes; Cliristi vere pauperes.
De Sanctis. De sancto Doniiuicu. J33

7 Isti sunt Israelitae 8 Fragrant fama, fulgent vita


Veri, viri sine lite, Virtutibus redimita,
Veram pacem praedicant, Verbis, signis emicant.

9 Discipuli verberantm", 10 Sic magistrum imitantur,


Flagellantur, lapidantur A quo tandem coronantur
Pro magistri nomine; In caelorura agmine.

11 Horum veris disciplinis 12 Ut cum ipsis gloriemur


Informemur et doctrinis Et a Christo coronemur
In hac via dubia, In caelesti patria.
CoUectan. ms. Hispanicnm saec. 14. Cod. Vatican. Palat. 965. A. —
Aiissale Barcinonense impr. Lugduni 1521. B. —
Missale Montis Serrati
inipr. absque fin Monte Serrato 15211, C. —
1,1 lubilemus exsultemus C. —
2, 1 in fehlt BC. —2, 2 et fehlt BC. —
4, 2 et fehlt B. —
5, 1 Verae veti B. —
5, 2 Vino pani A, Vino pane B. —
6. 3 veri BC. —
7, 2 viri fehlt A. —
Str. 10
fehlt A. — 11, 3 hac vita BC. —
12, 1 Et A.
In den AH. 34, Nr. 351 war diese Sequenz aus B u. C mit dem Anfange
von C (lubilemus exsiilteirms) ohne Angabe der richtigen Lesart von B
mitgeteilt. Das um fast zwei Jahrhunderte hoher gehende Alter der Quelle A
licB es bei der Seltenheit spanischer Sequenzen ratsam erscheinen, die
Dichtung mit richtigem Anfange und unter Ausmerzungen einiger Mangel
hier nochmals vorzulegen.

115. De sancto Dominico.

1 In caelesti ierarchia 2 Cui concordet in hac via


Nova sonet harmonia Nostri chori melodia
Novo ducta cantico, Congaudens Dominico.
3 Ex Aegypto vastitatis i In fiscella paupertatis
Virum suae voluntatis Flumen transit vanitatis
Vocat auctor saeculi; Pro salute populi.
5 In figura catuli 6 Portans ore faculam
Praedicator saeculi Ad amoris rogulam
Matri praemonstratur, Populos hortatur.
7 Hic est novus legis lator, 8 Vulpes dissipat Samsonis
Hic Elias aemulator Et in tuba Gedeonis
Et detestans crimina; Hostis fugat agmina.

9 A defunctis revocatum 10 Signo crucis imber cedit,


Matri vivimi reddit natum Turba fratrum pancm edit
Vivens adhuc corpore. Missum Dci munere.
11 Felix per quem gaudia 12 Orbem replet scmine,
Tota iam ecclesia In caclorum agniino
Sumens exaltatur. Tandcm collocatur.

13 lacet granum occultatum, \\ Ossa loseph pulluhire.


Sidus latct obumbratum, Sidus iubet radiarc
Sed plosmator omnium In salutcm gontium.
134 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

15 quam probat carnis florem 16 Acgri currunt et curantur,


Omnem superans odorem Caeci, claudi reparantur
Tumuli fragrantia! Virtutum frequentia.
17 Laudes ergo Dominico 18 Clama petens suffragia
Personemus mirifico Eius sequens vestigia,
Voce plena. Plebs egena.

19 Sed tu, pater pie, bone 20 Apud curam summi regis


Pastor gregis et patrone, Derelicti vices gregis
Prece semper sedula Commenda per saecula.

Grad. ms. Prav^dicatorum aun. 1253 60. Cod. priv. {olim L. Rosen-
thal Monacen. Catalog. 155, Nr. 176; nunc K. W. Hiersemann Lipsien.
Catal. 487, Nr. 57). A. — Miss. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Bruxellen.
6435. B. — Miss. ms. Praedicat. Tolosanum saec. 13. Cod. Tolosan. 98. C. —
Psalter., Hymn., Prosar. ms. S. Ludovici Piscianensis ann. 1260 75. —
Cod. Londinen. Add. 23 935. D. —Prosar. ms. S. Ludovici Pisciacensia
saec. 15. Cod. Londinen. Egert. 2601. E. —
Pros. ms. Praedicatorum Galli-
cum (Anglicum ?) saec. 14. in. Cod. Oxonien. Rawl. lit. g 13 (olim Misc.
lit. 27). F. — Trop. et Pros. ms. Claromontense saec. 15. Cod. Claromonten.
67. G. — Hymn. et Prosar. ms. Carmeli Senensis saec. 14. Cod. Senen.

G III 2. H. Grad. ms. S. Marci Florentini saec. 14/15. Cod. Mus. S. Marci
Florentin. T. J. — Grad. ms. Franciscanum Italicum saec. 14/15. Cod.
Roman. XX (Varia 290). K. —Miss. ms. SS. lohannis et Pauli Venetum
saec. 14. Cod. Venet. L III 97. L. —
Miss. ms. votivum Praedicatorum
Italicum ann. 1538—57. Cod. Vatican. 3807. M.
Miss. ms. Praedicatorura Novae Civitatis saec. 14. in. Cod. Graecen.
878. N. — Grad. ms. Praedicatorum (Steinbacense?) saec. 14. ex. Cod.
Muro- Griesen. membr. 1. 0. —Antiphon. et Grad. ms. Praedicat. Brunnense
(prope Moehringen) saec. 14. Cod. Doneschingen. 882. P. —
Grad. ms.
Piaedicat. Brunnense saec. 14. ex. Cod. Doneschingen. 881. Q. Miss. —
ms. Praedicatorum (Petoviense?) saec. 14. Cod. Praedicat. Graecen. s.
n. R. — Grad. ms. S. Katherinae Divodurensis saec. 14. Cod. Vatican.
10 773 (olim 10 644). S. —Miss. ms. Posoniense saec. 14. Cod. Mus. Him-
garici 94. T. — Cantion. ms, Engelbergense ann. 1372. Cod. Engelbergen.
314. U. — Grad. et Prosar. ms. Unterhndense saec. 15. Cod. Colmarien.
317. V. — Miss. ms. Praedicatorum Vindobonensium anni 1477 (Pars II).
Cod. Praedicat. Vindobonen. 213. W. —
Legend. ms. Laurentii Odonis
Lincopense saec. 14/15. Cod. Dresden. A 182. X. —
Miss. ms. Scarense
sacc. 15. Cod. Upsalen. C 427. Y. —
Grad. ms. S. lohannis Tlierosolymitani
saec. 14. in. Cod. S. Petri Salisburgen. a VII 20. Z. —
Miss. ms. Conventus
generalis Teutonicorum anni 1415. Cod. Mus. ZwoIIen. 749 (390). a. —
Miss. ms. Praedicatorum Hispanicum saec. 16. Cod. Vatican. 5591. b.
Missale Praedicatorum impr. Venetiis 1482. c. —
Missale Caesar-
augustanum impr. Cacsaraugustae 1485. d. —
Missale Pragense impr.
Lipsiae 1498. e. — Missale Aboense impr. Lubecae 1488. f. —
Missale
Upsalense impr. [Holmiae 1483]. g. —
Missale Matisconense impr. Lugduni
1532. Ii. — Missale Zagrabiense impr. Venetiis 1500. i. —
Missale Misniense
impr. Lipsiae 1500. k. — HJQRX d f h k sind nicht verglichen. A (weil
defekt) beginnt erst mit der Strophe 9, 3; M
mit Str. 17.
1, 1 retrarchia (!) N. — 1, 2 sonent PS. —
1, 3 ductu T. —
2, 1 Cuius
L. — 3, 3 actor D. —5, 3 Martyr F; demonstravit Z. —
7, 2 Elias omni
lator (!) G. — —
9, 1 revocatur P. 9, 3 Adhuc vivens W. —
10, 1 Ligno N;
ymbar cedit a. — 12, 3 collocavit Z. —
13, 2 Sidus iacet K. —
14, 2 Sidua
imber radiare F. — 15, 3 flagrantia PZ, fraglantia a. — Str. 15 u. 16 um-
gestellt T. — 18, 2 fehlt N. — 19, 1 Et tu PS. —
20, 2 vires a.
Dc Sanctia. De sancta Dorothea. 135

Dic schono Sequenz schcint kurz nach der Translatio des Heiligen
im Jahrc 1233 (vgl. Str. 13 u. 14) oder doch zur Canonisatio (1234) von
einem scincr Ordensbriider verfaBt zu sein. Salimbene (t um 1288) bemerkt
in seincr Chronica (Ausgabe Rom 1857, S. 33) zum Jahre 1233: „Beatus
Dorainicus necdura canonizatus erat, sed sub terra latebat, sicut in prosa
cantatur: ,Iacet granum occultatum^ etc", und zitiert dabei die Str. 13
und 14 genau im Wortlaut wie oben.

116. De sancta Dorothea.


1 Psallat concors symphonia, 2 In hoc festo laetabundo
Laudes pangat harmonia Dorotheae corde mundo
Cum sonora melodia Sono plaudat vox iucundo
Cordisque tripudio; Neumarum praeludio.

3 generosa Christi verna, 4 Paradisi tu colona,


Naevo carens, et lucerna Oi^ac pro malo reddis bona,
Mundo lucens, ac pincerna Scribae mittis caeli dona,
Vina donans mystica; Rosas, raala pistica.

5 Vitam ducis angelorum, 6 Praeco Christi, qui profano»


Dum in carne praetcr forum Deos sternis et paganos
Carnis vivis, spernens torum Fide vestis et sic vanos
Viri propter Dominum. Mores regis hominum.
7 Pulchra coruscans puella, 8 Vinculata maccraris,
In aetate nam tenella In cathasta cruciaris,
Te succingunt dura bella Vultu caesa flagellaris
Sub duce Fabricio; Omni carens vitio.

9 Gens perversa malae spei, 10 In te dictat tormentales


Quam dum doces verbum Dei, Poenas, sacvas ct letales,
Lumen tuae facici Dum mamillas virginales
Conterit cum baculis; Tuas cremat faculis.

11 Supplicamus, nos tuere 12 Virgo bona, crimen tegc,


Et peccata fac timere, Victum dona, mores rege,
Martyr sancta, confcr vere Nc damnenmr gravi lege
Tempus indulgentiae; Causa negligentiae.
13 Pugil Christi, Dorothea, 14 Deum nobis fac placatum,
Tua nos virtutc bea, Ut post huius incolatum
Ut purgata mente rea Saecli locum det optatum
Digni «imua praemio; In caelcsti grcmio.
Miss. ms. Hospitaiense saec. 14. in. Cod. Paulan. 27. 3. 19 (Hosp.
memb. 49). A. — Miss. ms. Hospitalense saec. 15. Cod. Pauian. 2(5. 1. 9
(Hosp. memb. 6). B. — Grad. ms. S. Petri Salisburgcnsis sacc. 14. Cod.
Petrin. a IV 14. C. — Miss. ma. Secovicnse-Salisburgcnse sacc. 14/16.
Cod. Salisburgen. V 3 B 20. D. —
Miss. ms. Salisburgcnsc aacc. 15. Cod.
Vindoboncn. 14 123. Vj. —Miss. ras. Salisburgcnse sacc. 15. Cod. Salis-
burgen. V 1 E 59. F. —Miss. ras. Saliaburgensc anni 1490. Cod. Vindoboncn.
1778. G. — Miss. raa. Patavionse saoc. 14. Cod. Zwcttlcn. 229. H. Mis».
ms. Patavicnso sacc. 15. Cod. Pracdicat. Vindoboncn. 91. J. —
Mias. nis.
: ;•

136 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Augustanum Vindobonen. 1810. K.


saec, 15. in. Cod. Miss. ms. Augusta- —
num Rhenov. 24. L.
saec. 15. Cod. Turicen. Collect. ms. Gemnicense —
saec. 14. Cod. Vindobonen. 1997. M. —
Pros. ms. Lunaelacense saec. 15.
God. Vindobonen. 4977. N. —
Miss. ms. S. Kiliani Ratisbonensis saec. 15.
Cod. Veter. Capellae Ratisbonen. 1990. O. —
Miss. ms. Herbipolense anni
1484. Cod. Bruxellen. F6tis 1160. P. —
Miss. ms. S. Stephani Herbipolensis
>iaec. 15. Cod. Herbipolen. Mch. th. fol. 177. Q. —
CoIIect. ms. Eremitarum
!i. Augustini Vindobonen. saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 5094. R. Miss. —
ms. Strigoniense anni 1480. Cod. Mus. Hungarici 222. S. Miss. ms. —
Pragense saec. 14/15. Cod. Mus. Hungar. 93. T. —
Miss. ms. S. Georgii
Budinensis saec. 15. Cod. Mus. Bohera. XIII F 12. U. —
Miss. ms. Crum-
loviense saec. 15. Cod. Altovaden. LXXVI. V. —
Miss. ms. Olomucense
saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 15. X. —
Grad. ms. Zagrabiense saec. 15.
Cod. Cathedi'al. Zagrabien. s. n. Y. —
Grad. ms. Aquileiense saec. 15.
Cod. Archiep. Utinen. Fol. 34. Z. —
Miss. ms. S. lohannis Hierosolymitani
saec. 14. Cod. Petrin. a V 12. a. —
Missale Augustanum impr. Bambergae
1489. b. —Missale Pata^-iense impr. Viennae 1507. c. Graduale Pataviense —
impr. Viennae 1511. d. —
Iviiser.Ie Misnense impr. Lipsiae 1510. e. Missale —
Aquileiense impr. Venetiis 1517. f. — KOQRX
b c sind nicht verglichen.
1, 2 Laudes fehlt J. —
1, 3 Dum sonora C; Cum sonora fehlt V. —
2, 2 Dorothea T; Dorotheae fehlt J. —
2, 3 pangat M, plaudet DF a; iucunda
L; Transeunti ex hoc mundo V. —
2, 4 Neumatum CEGNPTUVYZ d e f
rhythraisch besser entsprechend, aber ebenso viele, und zwar durchweg
dltere Quellen, stehen mit ,,ne"marum" (rait schwebender Betonung:
'

netimarum) gegeniiber. —
3, 1 O fehlt JMTUVY d e f es wird zu skandieren ;

sein: O generosa. —
3, 2 Labe d f, Taetro e; sed lucerna e. 3, 3 et pincerna —
TZ, ut pincerna J, hinc pincerna M. —
3, 4 Dona donans N, Dona vivens S,
Vina promens Y, Vina dans dans ( !) J, Vina dona U. 4, 1 tu corona U. — —
4, 2 pro malis Y a e; reddit U. —
4, 4 phistica BL, punica DY, caelica M,
fistica AJ. —5, 1 ducens f. —
5, 3 Carnis vivens D, Carnis vilis B, Carnia
viri spernens EY a, Carnis vivi f spernis U a. ; 5, 4 Caeli EY a. — 6, 1 —
Martyr Christi M
f quae BGJMNPTVY d f, dum profanos U. 6, 2 Deos —
;

spernis EMVY a; ac paganos BJMYZ d f —


6, 3 Fide festis L f, crescis Y.
.

nescis D; sic sanos d f, sic phanos P. —


6, 4 Mores facis d f 7, 1 coruscas . —
BS a. —
7, 2 iam tenella V, iam puella (!) T. —
7, 3 Te ruccedunt V; dira
bella BEJNPLW d f. —
Str. 7 lautet in d und f

Tota (Vota d) manens speciosa,


Velut rubens fragrans rosa,
Ad conflictum roborosa
Minante Fabricio.
8, 1 — 4 cum cacubis J. —
O mactata S; carcerarisLPZdf, martyrizaiis V. 9,
10, 1 — 2 et legales — 10, 4 cremant —
Furens auget d f dictant U.
; 10, e. e.
6, — 11, 3 Nobis sancta B. — 11, 4 paeni-
2 Et praedicta F: fac deflere U.
tentiae BGLMNV d — terge CNY
f. — 12, 2 Dona victum N;
12, 1 d.
Virtutum dona
(!) — 12, 3 grave M. — Str. 12 13 umgestellt —
J. u. S.
12, Sponsa Christi d
1 — 2 Tu nobis virtute N. — 13, 3 sq. hat ur-
f. 12,
spriinglich eine Fassung gehabt, bei der in ganz ungewohnter Art Vera-
schluB samt Reim ein Wort zerteilen, namlich:
Ut associemur bea-
tis condigno praemio.
So bieten es die Quellen AHMUZ
a. Andere Quellen beseitigten die Wort-
zerstiicklung, zogen daher das -tis zum vorhergehenden Verse, wodurch
allerdings dessen Silbenzahl um
eine Silbe zu viel und der Reim zcrstort
wurde, und erganzten die nun fehlende Silbe im zweiten Verse durch dio
Praeposition ,,in", namlich; Ut associemur beatis In condigno praemio,
B— GLNPRST. —
|

So in den Quellen Quelle V laBt das Ut wegfaUen und


I)c Sanctis. Do saneta Dorothea. 137

Kchafft 80 richtigo Silbenzahl; ein gleiches erreichen J und Y durch die


Andorung: Ut bcatis sociemur Cum condigno praemio. Hingegen stellte o
|

dcn Heim wiedor her durch Uradichtung:


Ut soluti a peccatis
Associemur beatis
Condigno in praemio.
So abcr ontsprechen Verszahl und Reim nicht der Gegenstrophe 14. Dem
wird gerocht dio Anderung in d und f Ut purgata mente rea Digni
:

simus praemio. —
14, 1 Deum fac nobis N, Deum virgo fac V. 14, 2 Et — |

post A. — 14, 3 Nobis locum EGV d, Sed et locum S f, Vitae locum Y,


Sedis locum BN a, Sedi locum CDFLPTZ (sedi offenbar verlesen statt
secli); Saecli gehort zu incolatum und steht in Gegensatz zu ,,in caelesti^'^.
Die sichtlich schr beliebte und daher stark zersungene Sequcnz,
die zu den besten Dichtungen gehort, hat laut Quellen ihr genau um-
eohriebenes Gebiet in Silddeutschland bis hinunter zu Aquileja. Ihr
Zentrum und wohl auch ihr Ursprungsgebiet liegt in der alten groBen
Erzdiozese Salzburg.

117. De sancta Dorothea


et Theophilo acholastico.
I Hortum regis gloriae 2 Bene tecum agitur,
Ctlebris memoriae lesus tibi loquitur:
Es ingressa, Dorothea. Veni, veni, sponsa mea.
3 Ei fidem conservasti, 4 Amor Christi te allexit,
Cui sponsam te probasti Ad caelestia provexit
Virginali corpore. Aeternali tempore.

5 Tempus tetrum, ut amantis 6 Ad tribunal ducebaris,


In agone decertantis, Sed nec minis terrebaris,
Demonstratur, Sponso mundo,
Si cernatur Rubicundo
Dorothea nobilis. Permanens imraobilis.

7 Diatessaron es digna, 8 quam fortiter vicisti,


lusta, prudens et benigna Memor sponsi tui Christi,
Virgo, fortis viribus. Florida virtutibus!

9 Rosas tres et poma tria 10 Ob hoc ille admiratus


Impetrasti mox in via, Et se credere testatus
Quae misisti, Captivatur,
Ut vovisti Dccollatur
Dubio scholastico. Signo tam mirifico.
II Unde prius multa passus, 12 Tu, beata, praecessisti,
Tormentatus et non lassua, Mirabilia gcssisti,
Sed invictus Nam in poena
Est addictus Ut amoena
Ungulis atrociter. Stabas immobiliter.
13 En, te homo dccollavit 14 Apud quem nunc intercede,
Atque Dcus coronavit Nc sint mentcs nostrae foedfto
Angelorum gloria. Peccatorum Bcoria.
138 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Miss. ms. Hospitalis S. lohannis Hierosolymitani Haarlemensis saec.


15/16. Cod. Haarlemen. membr. fol. 1. A. —
Missale Traiectense impr,
Parisiis 1497. B. —
Missale Traiectense impr. Parisiis 1507. C. Missale —
Traiectense impr. Parisiis 1515. D. —
Missale Traiectense impr. Antwerpiae
1540. E. —
1,1 Ortum regis A. —
3, 1 Et fidem A. —
5, 1 Tempus te tuum
AE, Tempus tu tuum CD, Tempus tetrum B. Vielleicht ist zu lesen:
Tempus tuum ut ajnantis etc. und dann ,,Dorothea nobilis" als Anrede;
aber so ist die Wendung ,,si cernatur" schwer deutbar. -^^, 1 Diatesseron
AB. — 11, 1 Unde
pius E; multo passus E. B— —
12, 1 Tunc beata CDE.
Melodie ,,Laus sit regi gloriae" (oben Nr. 51), Mit letzterer Agnea-
:

sequenz hat diese liebliche Dichtung manches gemeinsam. Auch jene war
in den Niederlanden sehr verbreitet; diese blieb scheinbar auf das Lftrechter
Gebiet als ihre eigentliche Heimstatte beschrankt und ist sichtlich jiingeren
Datums als die Agnessequenz.

118. De sancta Dorothea.


1 Salve, virgo generosa, 2 Ave tu, quae cum decore
XJt testatur gloriosa Lumen spargis cura splendore,
Salvatoris filia. Ut rosa inter lilia.
3 Legem vitae conservasti, 4 Verum sponsum dilexisti,
Cum praestare denegasti Cum sic eum despexisti
Fabricio coniugium; Nil timens eius iurgium.

5 Ecce, digne nunc moraria 6 Ferens sertum castitatis


Et ab agno adamaris, Et cum palma caritatis
Qui mundi tulit crimina. Caelorum scandis limina.

7 Ecce, sponsa summi Dei, 8 Leva pondus peccatorum


Omnes facti sumus rei; Et ducatum angelorum
In hora nostri exitus Confer nobis caelitus.

9 In agone passionis 10 Xristus lesus fit legatus


Caelicis fuisti donis Ad te scribae destinatus
Consolata dulciter; Cum rosis humaniter.
11 D 12 Omnes actus nostros rege,
Ne de tali simus lege,
Quae tendit ad interitum.

13 Rege visum et olfactum, 14 Ora, virgo, ne damnemur,


Virgo sancta, rege tactum, Sed cum iustis rapicraur
Fructum da nobis caelicum; Ad commodura angelicum,

15 Tecum semper commansuri 16 Hanc securam mansionem


Et cum Christo regnaturi Mereamur post agonem
Caelorum in palatio; Sine longo spatio.

17 Et contritura fac habere 18 Amen dicat hic fidelis,


Cor, cum iustis possidere Qui regnare vult in caelis
Oaeli secreta iugiter. Cura Christo perenniter.
Dc Siinctis. De s. Edmundo rege et martyre. 139

Miss. ma. Mogiintinum saec. 15. Cod. Semin. Monasterien. K^ 54. A. —


Missalo Moguntinum impr. absque. B. —
Missale Moguntinura impr. s. 1.
1482. C. — Missale Moguntinum impr. Basileae 1486. D. Missale Mogun- —
tinura irapr. Spirac 1497. E. —
Missale Moguntinum irapr. Spirae 1517.
F. — Missale Moguntinum impr. Basileae 1520. G. —
Missale Trevirenso
impr. Coloniae 1498. H
(ist nicht verglichen).
1, 1 Ave A—
G. —
5, 1 digna C, dignura BDFG. 5, 3 Quae BDFG. — —
10, 1 lesus Christus A — —
G. 15, 1 Ut tecura A —
G; coramensuri CDE. —
17, 1 sq. Et u. Cor umgestcllt A G. — —
18, 1 Dicat omnis sic fidelis A G. — —
Die Anfango von 5 Strophen (1; 10; 15; 17 u. 18) waren trotz Uberein-
stimmung aller Quellen zu andern, da urspriinglich die Anfangsbuchstaben
aller Strophen offenbar das Akrostichon „Salre felix Dorothea^'^ ergaben.
Aus gleichem Grunde, und da zur Strophe 12 eine Gegenstrophe niit gleichem
SchluBreime fehlt, ist klar, daB nach Strophe 10 eine Strophe ausgefallen
ist. Keine dcr Quellcn, obgleich moglichst viele herangezogen sind, bietet
somit den reinen Urtext. Im Gegensatz zu den schonen Dorothea-Sequenzen
des siidlichen Deutschlands und der Nicderlande ist Mainz (und Trier)
doppelt schwach vertreten. —
Melodu : ,,Gaude Sion quod egressus".
Bereits Wackcrnaqel (Das Deutsche Kirchenlied, 1864, I, S. 195)
hat im Gegensatz zu Mone und Kehrein das entstellte Akrostichon be-
obachtet und entsprechende Textanderungen vorgenoraraen. Er schlagt
vor: 17, 1 Et cor tritura fac habere Et und 18, 1 Aiat omnis sic fidelis.
| . .

Ein „Aiat" ist in der ganzen Hyranologie ein Novum.

119. Dc s. Edinundo rei^e et luartyre.

1 In hoc mundo 2 Rex benignus


Tam immundo Deo dignus,
Rex Edmundus Rex devotus
Vixit mundus Deo totus
A mundi spurcitia, Cum omni munditia.
3 Regnum rexit temporale 4 Regnum sibi rex quaesivit;
Sibi parans immortale Christo regi dura servivit
Per virtutum merita; Scrvitute debita.

5 Rex tcrrenus, servus tamen, 6 Talis scrvus est beatus,


Cum suppressis dat levamen, Qui corona decoratus
Collaudatur servitus; Scrvit nunc divinitus.

7 Hic ad lignum religatus 8 Stetit tamen fidc plenus


Est sagittis vulneratus Chrisli martyr tam serenus
Mira den:-itatc; Vcrnans caritate.

9 Tandem caput amputatum, 10 Rex ,,Arr" dicens in deserto,


Inter spinas occultatum, Quod ,,Atc" sonat in aperto
Verba profert Anglica Lingua sub Italica.

11 Huic crgo preces dentur, 12 Onincs illum vcncrantcs


Ut cum Christo coronentur Et devotc supplicantes
In caclesti patria Eius patrocinia.
Collcctan. ras. Anglicnm cuin fragnunlo 1'ro.sarii sarc. \A. Cod. Xovi
CoUcgii Oxonien. .'{00..Mii Mclodic. — 5, 2 sunn ssus. - 9, 2 ocultatun). —
Ein weit4ires, bishor tincdiertcs Bcispicl vortrcfflichcr(«f///.vf7i''> Hxmnodie.
Bbythmus und Ziisur stcts regcirccht.
140 Sequentiae rhythmicae et rigmatao.

120. De s. Elisabeth landgrayia Thurini^iae.

1 Gaude, Sion, quod egressus 2 Ridiviva luce redit,


A te decor ot depressus et Alpha quod accedit,
Tui fulgor speculi lam in fine saeculi.

3 Poma prima primitivos 4 Ut extremos addat primis,


Deus sanctos adhuc vivos Quamvis stantes nos in imia,.
Vidit in cacumine; Suo visit lumine.
5 Sed prae multis te respexit; 6 Ut, de regum ramis nata,
Odor tuus hunc allexit luste, vere sis vocata
Et sapor et puritas, Tu Dei saturitas.

7 Gaudent astra matutina, 8 Caeli sidus illustratur,


Quod in hora vespertina In quo terrae designatur
Ortu novi sideris Novi signum foederis.

9 Vere sidus tu praeclarum, 10 Tu quod sole sis amicta,


Qucd a sole differt parum, Carne probat hic relicta
Et luna lucidius; Lucis tuae radius.

11 quam dignis luces signis! 12 Leprae mundas labe tactos,


Vasa rapis a malignis Claudos ponis et attractos
Possessa daemoniis, In pedum officiis.

13 Quod negatum est naturae, 14 Vita functos tu reducis,


Tu virtutis agis iure Caecis reddis membra lucis
Et potes ex gratia; Et membrorum spatia.

15 Eia, mater, nos agnosce, 16 Ut consortes tuae sortis


Libro vitae nos deposce Et a poenis et a portis
Cum electis inseri, Eruamur inferi.

Miss. m-j. S. Floriani sacc. 12. Cod. Florian. III 208. add. saec. 13. A. —
Histor. ms. s. Elisabeth saec. 13. Appendix Cod. Florian. XI 616. B. —
Miss. et Grad. ms. Brixinense satc. 13. in. Cod. Semin. Brixinen. 9 (A 9).
add. saec. 13. C. —
Grad. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. l^. Cod. S. Thomae
Lipsien. s. n. D. —Grad. ms. Arnsteinense saec. 12. ex. Cod. Dannstadien.
868. add. saec. 13/14. D*. —
Miss. ms. Admontense saec. 13/14. Cod.
Admonten. 751. E. —
Miss. ms. Stubenbergense saec. 13/14. (et 15.) Cod.
Graecen. 281. F. —
Collectan. ms. Emmeramense saec. 1.3/14. Chn. Monacenn.
14 126. G. — Grad. ms. S. lohannis Hierosolymitani saec. 14. in. Cod.
S. Petri Salisburgen. a VII 20. H. —
Miss. ms. S. lohannis Hierosolymitani
saee. 14. Cod. S. Petri Sahsburgen. a 12. J. V —
Offic. ms. s. EUsabeth
saec. 14. in. Cod. Vatican. Palat. 857. K. —
iVIiss. ms. Praedicat. Novae
Civilatis saec. 14. in. Cod. Graecen. 878. L. —
Miss. ms. Secoviense anni
1320. Cod. Graecen. 469. M. —
Grad. ms. Veldinense saec. 14. Cod. Oeni-
jKjntan. 710. N. — Grad. ms. Benedictinum Bavaricum anni 1260. Cod.
I.iondinen. Add. 16 950. add. saec. 14. O. —
Grad. ms. Germaniae meri-
«lionalis saec. 14. Cod. Bruxellen. F6tis 1174. P. —
Miss. ms. Pataviensa
saec. 14. Cod. Zwettlen. 229. Q. —
Miss. ms. Pataviense saec. 14/15.
r'od. Vindobonen. 1786. R. —
Grad. ms. Augustanum saec. 14. Clm.
Monaceu. 3906. S. —
Miss. ms. Melicense saec. 14. Cod. Melicen. 1057. T. —
Grad. ms. Melicense saec. 13. Cod. MeUcen. 1701. add. saec. 14. U. —
Dc Sanctis, De a. Elisabcth landgravia Thuringiae. 141

iirad. ma. Aquisgraneiise (TI. pars) anni 1330. Cod. Capit. Aquisgranen.
XV. V. —
Miss. nis. nionasticum Moguntinum saec. 13. Cod. Rossian.
VIII 120. add. saec. 14/15. X. — Miss. ms. Constantiense saec. 14. Cod.
Engolbergen. — Grad. ms. Offenburgense saec. 15. Cod. Engelbergen.
7. Y.
I. Z. — Miss. S. Stcpliani Herbipolensis saec. 15.
n\s. Cod. Herbipolen.
Mch. th. 177.
f. — Miss. ms. Horti Luminum Hildensemense anni 1462.
a.
Cod. Guelfenbyteran. 39 (Hehu. 35). — Grad. ms. Borkenense saec. 15.
b.
Cod. Borken. A — Miss. ms. Legdense sacc. 15. Cod. Legden. d. —
IK c. 1.
Grad. ms. Fuclitorpiense saec. 15. Cod. Fuchtorpien. L — Grad. ms. I. e.
Maioris ecclesiae Coloniensis saec. 15. Cod. script. J. Valkenburgen. .S.

Ms. — Miss. ms. Trevirense saec. 15. Cod. Capit. Treviren. 158. g. —
2. t.
Grad. ms. Calcariense sacc. 15. Cod. Calcarien. G h. — Grad. ms. Nottul- 1.

nense saec. 15. Cod. Nottuhien. Ms. liturg. — Grad. ms. Langen- 3. i.

leubense sace. Cod. Dresden. 41


1.5/10. k. — Grad. ms. Freckenhorstense
f.

anni 1530. Cod. Freckenhorsten. s. n. 1.


Prosar.ras.Praedicatorum GaUicumsaec. 13. Cod. Sangallen. 383. ni. —
iJrad. ms. Victorinuui saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. n. Grad. —
ms. Carmelitarum Vilvordiense anni 1418. Cod. Bruxellen. 11 359. 0. —
Grad. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Bruxellen. 6435. p. Miss. ms. —
Traiectense saec. 15. Cod. Monasterien. 347 (41). q. Miss. ms. Traiectense —
«aec. 15. Cod. Mediolanen. Brera AE XIV 12. r. Grad. ms. Bolsvardiense —
Baec. 15. Cod. Weerten. s. n. s. —
Miss. ms. ZwoIIense saec. 1 5. Cod. Mus.
Emanuelshuisen Zwollcn. 15. t. —
Grad. et Antiphon. ms. Zevenhovense
saec. 15/16. Cod. Mus. Episc. Haarlemen. 137 a (682). u. Grad. ms. —
Farfense anni 1514. Cod. Ivonian. Farfen. 33. v.
Die alten gcdrnckten JMisasIien deutscher Diozesen (inkl. Brixen,
Prag und Olmiitz) bieten fast ausnahmslos diese Sequenz; auBcrdera auch
die MissaUen von Abo und Utrecht und —
meines VVissens als einziges
aus Frankreich —
das Missale Matisconense impr. Lugduni 1532. x. —
SYZ abdegkiiru sind nicht verglichen.
1, 1 sq. et cgressus A tc tetor —
1, 2 Ad te FQX; est regressus
N.
— —
|

TX, nec depressus CF. 1, fulgur CEJT; saeculi F.


3 In fulgorc 1; 2, 1
Redimita f; cedit V. 2, 2 —ad D* FL, O de G. 3, 1 Roma (!) s. - —
3, 2 Deo s, Dcos (!) AB; sanctus HJV; ad hunc U; adhuc binos q. —
3, 3 Videt M; cura cacuminc x, in certamine f. 4, 1 Et K; addas E, —
reddat LV f. -- 4, 3 Sua Q; vidit q, iungit x. —
5, 1 prae cunctis V f; te
dilcxit C, aspexit f. —
5, 2 illexit 1. —
6, 1 Tu de D^JMT, Et de FV. —
7, 3 Ortus C^. —
8, 1 Caeli sinus ABD*H'LU f (vielleicht das Urspriinglicho),
Bignus X. —
8, 2 A quo f, Per quod CF, Inde B, Tu quo OP v; figuratur N. —
8, 3 Signum novi CJ. —
9, 2 distat parum X. 9, 3 Et lima ( !) F.— Nach —
10, 1 bricht B ab. —
10, 2 haec rclicta M; dclicta x. 10, 3 radium U. — —
——
II, 1 signis luce dignis U; fulgcs signis JN QVX
c 1 q v x, fulgens signis
AT. — 11, 3 dominiis x, daeraonibus 1. 12, 1 mundans JN v. 12, 2 —
attrectos V, contractos KU 1 o q s t. —
12, 3 officia 1. 13, 2 In virtutis t; —
virtutumCEHJLOPQRTU f p v. m —
1.3, 3 Et potcns es U. 14, 1 Vitao —
finitos X. —
14, 3 inerabrosura q; Cuni raemljrorum spatio N. 15, 2 vitae —
tu deposce f. —
15, 3 viseri (!) E. —
16, 1 Et consortes F; tuae aorti U. —
Vor Str. 15 schiebt v die beidcn SchluBverse ,,SuppIicamus nos t.uerro
etc." derDorothca-Sequenz,,PsaIIatconcors symi)honia"(oben, Nr. 116). —
Betreffs der zwei SchluBstroiihon vorstehcnder Scquenz vgl. dicBemerktuigen
zur Sequenz Nr. 190 im Bande 54.
Offenbar liegt hier eine deutache Elisabethsoquenz des 13. Jaliili.
vor, dio tiber ganz Deutschland vorbreitet war imd nur vereinzelt ius
westliche Nachbarland drang. Der Sinn der Eingangsstrophcn ist. niclit
Bofort ganz offenkundig. Ciichtoveus bietot in seinem Elucidatorinm
(Parisiis 1556, fol. 253v) cinc Erkliirung, in der cs untcr andercm heilit:
.,Ab ipsa quidem ecclesia (Sion) egrcssus fuit drcor sanctilatis priNtinao
142 Seqnentiae rhythmicae et rigmatae.

et offuscatus nitor sui speculi, quoniam splendor ipse obtenebratus , . .

erat et propemodum extinctus tempore sequente statum nascentis ecclesiae,


quoniam abundavit iniquitas Ille vero decor rediit circa finem saeculi,
. . .

quoniam circa extrema eius tempora rursum emicuerunt viri et mulieres


eximiae sanctitatis et vitae admirabilis, quemadmodum sancta Elisabeth.
Et ita Christus, qui est alpha et u, nunc suam visitat ecclesiara. . .
. . . .

Apta quadam metaphora comparat hic auctor et assimilat ecclesiam arbori


fructiferae et fecundae: in cuius cacumine visuntur pulcherrima poma,
similiter et in eius ima parte. Per poma miri odoris ac fragrantiae in
siimraitate illius arboris pendentia intelliguntur sancti primitivi Per . . .

poma vero in imis ramis iUius arboriscollocataaccipiuntur sancti, qui . . .


circa finem mundi reiecta tepiditate et torpore nova sanctitate excellere . . .

sunt visi . Inter poma illa, quae in ima arboris illius parte conspicua
. .

sunt, spectabilis fuit et sancta EUsabeth, quoniam rara sanctitate et prae-


clara circa saeculi finem refulsit." —
Beachtenswert ist, daB der Name
Elisabeth in der ganzen Sequenz nicht vorkommt. Wer der Dichter sei
und in welchem Teile Deutschlands er zu suchen ist, bleibt noch un-
ermittelt.

121. De s. Elisabeth landgravia Thuringiae.

1 Florem mundus protulit, 2 Fructus huius flosculi,


Cuius odor contulit Clarus ut carbunculi,
Spem salutis Cor accendit,
Constitutis Dum perpendit
In valle miseriae. Gustum paenitentiae.

3 Fragrat mundus ex odore, 4 Claudis gressus reparatur,


Exardescit in amore Caecis visus restauratur,
Corde toto, Quies fessis,
Voce, voto Pax oppressis
Surgit in praeconia. Eius per suffragia.

5 Magnus et mirabilis 6 Inter quae haec famula


Deus et laudabilis Elisabeth per saecula
Novum fecit, Eegnans orat,
Dum refecit Dum explorat
Mundum tot auxiliis. Gustum in deliciis.

7 Christi et ecclesiae 8 Huius, Christe, precibus


Ergo patientiae Placare fidelibus,
Se immersit, Ut cum illa

Vim abstersit Ad tranquilla


Fletus et tristitiae. Perducamur gaudia.
Miss. ms. Civitatense saec. 13/14. Cod. Civitaten. 83 (25). A. Miss. —
ms. Civitatense anni 1304. Cod. Civitaten. 81 (18). B. Miss. ms. Civi- —
tatense saec. 14. Cod. Civitaten. 80 (13). C. Trop. et Prosar. ms. Civitatease —
saec. 14. Cod. Civitaten. 56 (20). D. Miss. ms. Civitatense anni 1403.—
Cod. Civitaten. 82. E. —
Miss. ms. Pragense (Johannis de Drazic) saec.
14. in. Cod. Mus. Bohem. XIII 9. F. B
Miss. ms. Pragense saec. 14. —
Cod. Mus. Bohem. XIII B 14. —
S£w?c. 16. Cod.
G. Missale ms. Pragense
Mus. Bohem. XIII E —
Antiphon. ms. Augiense saec. 12. Cod.
8. H.
Carolsruhan. Augien. XL. add. saec. 14. J. Miss. ms. Praedicatorum —
saec. 15. Cod. Carolsruhan. Pm 45. K. Grad. ms. Carmelitarum (lohaimis —

A
Do Sanctis. l)e s. Elisabeth landgravia Thuringiae. 14S

de Lcono) anni 1412. Cod. Darmstadien. 881. L. Miss. ms. Beckense —


(Leodiensisdiocc.') saoc. 15. Cod. Bruxellcn. 3782. M. Miss. ms. Upsalenso —
Baec. 15. Cod. Upsalon. C 420. N. —
Missale Leodiense impr. Delf ca 1485.
O. — Missale Loodionse impr. Parisiis 1527. P. Missale Numburgense —
impr. Basilcae 1517. Q. — E
u. O nicht verglichen.
1, 2 Odor cuius MP. —
1, 3 Super (!) salutis L. 2, 3 ascendit K. — —
3, 1 Fraglat GJ, Flagrat FKM. -
3, 3 Fide voto G. 3, 4 Voce fehlt Q; -
Voce toto G. —
3, 5 in praeconio D. A—
Str. 4 fehlt N. —
4, 4 obsessi» —
A— D. — 4, 5 Por eiua Q. —
6, 1 quae fehlt J. 6, 2 Agatha H: paBfc —
an sich besser in den Rhythmus. Oben ist mit unbetonter Vorschlaga-
silbe zu lesen: EHsabeth per sac^cula. — 7, 2 potentiao L. — 7, 4 Dum
abstorsit J; extersit M.
Die Verbreitung dieser lieblichen Sequenz ist, nach dem Quellenbilde
zu schlieBen, so sprunghaft und zugleich weitgreifend (Cividale— Prag—
Reichenau— Liittich— Upsala), daB eine nahere Bestimmung des Ursprungs-
gebietes zu gewagt erscheint.

122. De s. Elisabeth landgravia Thuringiac.

1 Concinat ecclcsia 2 Quae in caeli curia


Celebri memoria Coronatur gloria,
Elisabeth hodie, Stirps regis Hungariae.

3 Pro Francisci cliordula, 4 Sic fratrum discipula


Mantcllo, tunicula Minorum minicula
Purpuram deposuit; Minimam se praebuit;

5 Dc quorum consiiio 6 Tandem magisterio


Sub Conradi studio Multis facta lectio
Regulari voluit. Stella mundo claruit.

7 Leprosis obsequio. 8 Paupcrum refcctio


Languidis suffragio, Fuit in hospitio,
Maestis fit in gaudium; Cunctis patens ostium.

9 Hospitalis domina, 10 Nostra dele crimina


In tuorum agmina Et ad caeli culmina
Hospites nos elige; Pedes nostros dirige.
Prosar. ms. Franciscanum Gallicum saec. 14/15. ('od. Parisin, 1331).
A. — Prosar. ms. Ravennatense ann. 1585 —
87. Cod. Ravennaten. 'MO
(139. 5. S.). B. —
Missale [Franciscano-] Romanu»n impr. Parisiis 1520. C. —
Missale [Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. D, Missale —
Ruthenense impr. Lugduni ca 1540. E (ist nicht verglichcn). 1,2 Celebris —
CD; mempriam C. —
Str. 4 u. 5 fehlen BCD, 4, 3 Miniina A. —
7, 1 —
Leprosos B. —
Str. 8 fehlt B. —
9, 3 Nos hospites ACD.
Melodip. : ,,Veni sanctc spiritus". —
Dieses oines der bcston Erzcugnisso
unter den iiturgischen Dichtungen eines franzdsischen Franziskaners.

123. De .sancto Erasnio.

1 Sanctissimi pontificis 2 Toto cordc rccolanuia


Et virtutum opificis Et dcvotc concinamus
Erasmi sollemnia Martyris pracconia,
144 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

.3 Qui in huiu3 mundi spina 4 Et non victus, ut athleta,


Fulsit ut lux matutina Clade huius vitae spreta
Soli Deo serviens Fit pro Christo patiens.

5 Nam zabulo instigante, 6 Inde maerens praesul sanctus,


Dioclete imperante Postquam furor saevit tantus,
Turbatur ecclesia; Pauper fit eremita.

7 XJbi ductis septem annis 8 Cui occurrunt infirmi,


Tam in hymnis quam in psalmis, Caeci, claudi, muti, surdi
Revocatur divinitus; Opem poscunt singultibus.
9 laudanda cunctis hoiis 10 Hinc a pravis coarctatur,
Benignitas salvatoris Diocleti praesentatur,
Tanta praestans fidelibus! Tura ponat ut idolis.

11 Quo negante 12 Plumbo, cera,


ludex repente Pice, resina
Erasmum iubet variis Oleoque perfunditur,
Torqueri suppliciis; Sed martyr non vincitur.
13 Quis iam valet 14 A iudice
Virtutes Erasmi fari? Alio examinatur
Non enim lingua pari Et tormenta renovantur
Cuncta possent referri. Ante illata martyri.
16 Et post multa supplicia 16 Ubi orat: „Me quicunque
Christus Deus sempiterna Petierit, da mercedem
Vexit illum ad gaudia, Sabbato ei, Domine."
17 Ergo, sancte pater Erasme, 18 Ut bono fine
clausa vita
In adversis nos tuere Simus tecum sine fine
Dirigens nos prospere. Laudantes filium Mariae.
Wss. ms. Melicense saec. 15. in. Cod. Melicen. 987. A. Miss. ms. —
Erfordiense .saec. 15. Cod. Pommersfelden. 313 (2926). B. 4, 1 Et in- —
victus B. —
5, 1 sabulo B. —
5, 2 Dyocletiano A, Diocletiono B. 6, 1 —
Unde B. —
6, 2 saevit furor B. —
7, 1 septem turmis A. 8, 1 occurrentes —
A. —
10, 1 Hic A. —
10, 2 Dyocletiano A, Diocletiano B. 10, 3 Ponere —
tura idolis B. —
13, 1 iam fehlt AB. —
13, 2 Erasmi virtutes B. 13, 3 —
per linguas ferri B. —
13, 4 Cunctae B. —
14, 4 martyrii A. 15, 3 illum —
fehlt A. —
16, 3 Sabbato ei fehlt B; et dominico (statt: ei Domine) A. —
18, 1 fine bono A, fine fehlt B. —
Rhythmus und Reim sind verwildert.
Das Ganze bezeugt, wie auch in Siiddeutschland mit dem 15. Jahrhundert
der Verfall der Hymnodie einzieht.

124. De sancto Erasmo.


1 Mundi renovatio Ignis sacri numinis
Et mundorum natio Et aeterni luminis
Martyrum pontificum Erasmum perflagravit
Primatem magnificum Et vitae manna pavit
Erasmum deifice Virginalis clibani,
Laudet et mirifice In montanis Libani
Modulis laetantibus. Corvis ministrantibus.
l)c Sanctis. Dc s. Eustachio Martyre Komano. Ul

3 Caelum fit serenius 4 Gelu mortis lividae


Et lucescit plenius Die solis vivide
Ornatum amoenius Vincens vicit rivide
Hoc stellari radio; Rivos fundens gloriae;
Solamen suavium Laesus, caesus angitur,
Hic accepit bravium Assus, passus frangitur
Currens vir in stadio. Victima victoriae.

5 Viam vitae praedicat, 6 Vita mortem superat,


Functis vitam dedicat, Erasmus recuperat
Imperat imperiis Tentis in miseriis
Non vcrendo gladium. Paradisi stadium.

Miss. ms. S. Sigismundi Cremifanensis saec. 15. in. Cod. Cremifanen.


41. A. — Miss. ms. S. Kiliani Ratisbonensis saec. 15. Cod. Vet. Capellac
Ratisbonen. 1990. B. —
Miss. ms. Hospitalense anni 1427. Cod. Paulan.
26. 1. 9 (Hosp. memb. 7). C. —
Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Zwettlen.
207. D. — Missale Pataviense impr. Patavii 1491. E. —
Missale Pataviense
impr. Viennae 1505. F.
1, 6 Laudat EF, Laudent AD. —
1, 7 placentibus F. C— —
2, 1 sq.
numinis und luminis umgestellt A. 2, 3 Ac — F. C— —
3, 5 Solamenque
C-F. —4, 5 Cacsus laesus C-F. —
5, 2 Vitara functis EF. 5, 4 ferendo —
B. —6, 4 gaudium B—
F; der Reim, weil immer gleitend oder drei SchluB-
eilben umfassend, verlangt ,,stadium". —
Die Melodic, aber nicht das
Schema, lehnt sich an die Ostersequenz gleichen Anfanges A. H. 54, Nr. 148.
— Im sudostlichen Deutschland ist die Sequenz daheim. Vgl. die folgendi-
Nummer.

125. De s. Eustachio Martyrc Romano.

1 Tempore sub gratiae 2 Ne regnent infitiae,


Nondum plena facie Rex regum iustitiae
Roma fide claruit, Uti suum brachium
Sed errori patuit; Erexit Eustachium,
Ab imperatoribus Militem laudabilem
Et horum furoribus Et in fide stabileni,
Profanata languit. Qui profanos arguit.

3 Romana proceritas, 4 Oritur dispendium,


Adriani feritas Daemonis stipendium,
Non tulit, quod veritas Bovis fit inccndium
Prodidit iustitiam; In Dei vernaculum;
Commovit saevitiam Mansucscit pyraculum
In Dei militiam, Crucis ob signaculum,
Perdere quam maluit. Quod in corde aluit.
5 Bovi dum inicitur, 6 Sorte meritoria
Igne non afficitur, Exsultat in gloria
Spiritus allicitur Sua pro victoria
Ad gaudia caelica, Turba cum angclica.
B]uine, Analeulii Hjninic.i. LV. 10
146 Sequentiae rhythmicaeet rigmatae.

Miss. ms. Stubenbergense saec. [13/14. et] 15. Cod. Graecen. 281.
A. — Miss. ms. Hospitalense anni 1427. Cod. Paulan. 26. 1. 9 (Hosp,
memb. 7). B. — Miss. ms. Subense saec. 12. Cod. Semin. Lincen. s. n.
add. saec. 15. C. —
Missale Pataviense impr. Patavii 1491. D. Missale —
Pataviense impr. Viennae 1503. E. —
Missale Pataviense impr. Augustae
1505. F.
1, 4 errore F; paruit A
(vielleicht dasUrspriingliche, und zwar parere =
gehorchen, folgen), parcuit C. —
1, 6 erroribus BDEF
(schon 1, 4 steht
errori). — 1,7 Profana C. —
2, 1 regnet C; in ficie C. —
3, 4 Perdidit C. —
3, 7 Prodere C. — 4, 3 Bonis BCDF. —
4, 5 periculum DEF, per ornaculum
C; pyraculum oder piraculum ist wohl Bildung einer Deminutivform von
pyr oder pyra (Scheiterhaufen). —
4, 6 fehlt A. —
5, 1 Poenis dum inicitur
BCDF; immittitur A. - 7, 1 Morte C.
Melodie und Schema sind die gleichen wie in der vorhergehenden
Sequenz; auch ist hier wie dort stets der gleitende, drei SchluBsilben
umfassende Reim durchgef iihrt die Quellen weisen auf das gleiche siid-
;

dstliche Ursprungsgebiet. Daher darf wohl der gleiche Verfasser beidef^


Dichtungen (Erasmus und Eustachius gehoren zu den sog. Nothelfern)
angenommen werden. Ungewohnlich ist, daB der Heilige in einem gliihenden
,,Stier" zu Tode gemartert sei.

126. De sanctis Fabiano et Sebastiano.


Sequentia lohannis Lauchein.
1 Innoventur in hac die 2 Ob honorem et decorem
Militiae gesta piae Regissummi et amorem
In exemplum ceteris; Commendemus veteris
3 Huius fortis agonistae, 4 Ad nam cultum tuum verum
Qui propter te, lesu Cliriste, Tunc hic gerens cor sincerum
Tiro sacer exstitit. Tuis devotus astitit.

5 Nomen cuius non in vanum 6 Namque verax in sermone,


Patet, hunc Sehasiianum Fidus in confessione
Nosce sursum tendere. Te Deum quit ostendere.

7 Erat strenuus, praeclarus 8 Sacrilegis coastando,


Honestate, sensu gnarus Te sub chlamyde celando,
Cunctis et amabilis Lapsis stans affabilis.

9 Lorica tectus caritatis, 10 Assumpta galea spei,


Vibrans ensem veritatis Scuto fidei, zelo Dei
Dimicat immobilis, Quires pugnat is nobilis.

11 Uictor tboracem induit 12 Cinxit se fortitudine,


lustitiam et imbuit Fraeno, moderamine
Fide tua nescios. Motus pressit noxios.

13 Hostes vincit sic avidus 14 Ergo miles sic armatus,


Tela iaciens providus lam triumphans laureatus,
E pharetra prudentiae. Regi placens clementiae
15 Innovetur, veneretur; 16 Nocivus quis morbo peste,
Sic medetur, nec laedetur Urbe pro Papia teste
Letali epidemia Ipsius vi eximia.
De Sanctis. De sancto Fechino Fovarensi. 147

17 Omnis homo dicat Amen, 18 Impetremus, neque mortem


Ut per sacrum Dei flamen Tunc secundam sentiamus,
Et per hunc athletam fortem Sed et nunc et tunc vivamua
Fabianum et consortem Et cum sanctis concinamus:
19. Sanctus, Amen, Alleluia.

Miss. ms. Sangallense saec. 15/16. Cod. Sangalleu. 358. A. —


Prosar.
ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" SangaUense anni 1507.
Cod. Sangallen. 546. B. —
2, 3 Commendamus A. —
3, 1 Cuius A. —
4, 3 devotis B. — 5, 3 Nosse B. —
6, 1 Nam AB. —
10, 2 fide B (fidei ist
zweisilbig zu skandieren). — 10, 3 Qui res pugnatis (!) B. —
13, 1 Hostes
sic vincit B. — 15, 2 Sic medetur fehlt A. —
15, 3 epydimia B. — 16, 1
Notius A. — 16, 2 Urbe propria teste A, Urbe propapia B (Konstruktion:
Ipsius vi eximia teste pro urbe Papia). —
17, 1 dicas A. — Die Bemerkung
erscheint notig, daB jener schreckUche Text, den Kehrein (Nr. 703) als
Abschrift Morels aus B vorlegt, an vielen SteUen nicht der Text jener
Hs. ist.
Die Anfangsbuchstaben der 16 ersten Strophen ergeben das Akrostichon:
Johannes Lauchem, offenbar Name des aUerdings nicht bedeutenden
Dichters. Naheres iiber ihn konnte ich noch nicht ermittehi. — Sebastian
ist der eigentUche Held der Sequenz; Fabian wird nur nebenbei (17, 4)
erwahnt. Die Verbindung der beiden HeiUgen als ,,Fabian und Sebastian"
ist in der Liturgie aber so gelaufig, daB auch der Titel der Sequenz beide
vereinigt: ,,Fabiani ct Sebastiani" A, ,,De s. martiribus Sebastiano et
Fabiano papa" B.

127. De sancto Fechino Foyarensi.

1 Regem regum collaudemus 2 Qui nos fecit, ut essemus,


Et laudandum praedicemus Ipsum omnes honoremus
Vocis ministerio; Cordis desiderio.

3 Qui Fechinum praesignavit 1 Quem divinitus ornavit


Sibi servum et aptavit Et honeste sublimavit
Ante cuncta saecula; In virtutum specula.

5 Cui gratiam signorum


Operumque mirandorum
Dedit ab infantia.

6 Gressum claudis solidare, 7 Et auditum surdis dare,


Sed et caecis hic donare Languidosum hic sanare
Visum consueverat Solo verbo noverat.

8 Hic reginam suscitavit, 9 Quendam caecum et sanavit,


Ei quae se commendavit Cuius pcdes aqua lavit
Mirando munimine; Mox recepto lumine.
10 Sed nil sibi tribucbat, 11 Dco sese submittebat,
Deo totum ascribcbat Deus ipsum adimplcbat
Remota superbia; Abundanti gratia.
10»
148 Sequentiae rhjthmicae et rigmatae.

12 Quendam regem 13 Quo negante


Extra legem Deo dante
Hic adivit Sunt soluti,
Et quaesivivit, Restituti
Ut laxaret obsides; Et egressi sospites.

14 Rex tunc ivit 15 Sed rogatur,


Atque fuit Imploratur
Ipsa hora Hinc Fechinus,
Sine mora Laude dignus,
Pro contemptu mortuus; Vita nimis arduus,

16 Ut pro vita 17 Tunc vir Dei


Sic finita Dixit ei:
Aptaretur, „Surge laetus,
Dignaretur Desit metus!"
Adesse propitius. Qui surrexit citius

18 Ac pro dono 19 Sed non sibi


Corde bono Quidquam ibi
Terras dedit, Deputabat,
Quas possedit Sed cantabat
Iste servus Domini; Laudem Christi nomini.

20 Ergo, Christe, 21 Summa quies,


Nunc assiste Clara dies,
Nostris votis Lex et norma,
Tibi notis, Vitae forma,
Nobis fer auxilium; Rectum da consilium,

22 Qui cunctorum 23 Quem sanctorum


Es iustorum Angelorum
Salua, vita, Chorus orat
Lux cupita, Et adorat,
Spes consolatoria, Cui sit laus et gloria.

Acta Sanctorum Bollandiana, lan. II, 693. Nach einer Abschrift,


die „Hugo Wardaeus (e sancti Francisci familia)" iibermittelt habe. —
7, 1 auditus. — 8, 3 Mirabili. —
3 Christi glorioso nomini.
10, — Die schlichte
Dichtung stammt wohl aus Irland.

128. De ss. Felice et Resula.

1 Thuregum, 2 Corde gaude,


Romae regum Manu plaude
Regale palatium, Voce iubilantium!

3 Semper felix tu Felicis 4 Vere digne tu vocaris


Regulaeque stes rectricis Thu-regum, cum sic ditaria
Fulta patrocinio. Thesauro tam regio.
De Sanctis. De ss. Felice et Regula. 14d

5 Edicto Maximiani 6 Dum nesciret urbs Thuregum


Inhumani et vesani Ferre iugum regis regum,
Occisi Mauiitio, Praeside sub Decio

7 Hi Thebaei, 8 Captivati,
Testes Dei, Carcerati,
Quae sunt Dei, Sed invicti
Reddunt ei Sunt afflicti
Fidei praeconio. Longae famis taedio,

9 Et dum manent indeflexi, 10 Buliente perfunduntur


Rotae ferri sunt inflexi, Plumbo, pice, nec laeduntur
Stridentis incendii Tanti vi supplicii.

11 Videt tortor et tabescit. 12 Quaeque sunt acerbiora,


Quod via ignis poenam nescit, Melle sibi dulciora
Cuncta stupent saecula; Fore clamat Regula.

13 Hostes, quibus quaerebantur, 14 Sponte tamen se dederunt


Vident, sed non videbantur Lupis, oves obtulerunt
Caecis per acrisiam; Christo dignam hostiam.

15 Denudantur, flagellantur, 16 Quos rex caeli, lesus, mite


Sancta canibus donantur, Vocat dicens: ,,Huc venite,
Pretiosae margaritae Patris mei benedicti,
Spurcis porcis non invitae Quo regnetis ut invicti
Rumpendae ferociter. Cum sanctis perenniter.'*

17 Instat tandem furor dirus, 18 Qui truncati surrexerunt,


Profert duri cordis virus Ulnis capita tulerunt
lubens, ut electi Dei In argumentum fidei
Truncentur capitibus. Quadraginta passibus.

19 lesu bone, da pugnare, 20 Vitam nostram regulare


Fraudes hostis superare Regulaeque conformare
Huius vitae stadio; Da eius siiffragio;

21 Sortem da felicitatis 22 Fac, ut tecum gloriemur


Per Felicem, cum beatis lucundeque contemplcnmr
lunge nos feliciter; Te praesentialiter.

Antiphon. ms. Praedicatorum S. Verenao Turicensis saec. 14. et 15.


Cod. Vatican. 10 647. A. —
Miss. ms. Sangallense saec. 14. Cod. Sangailen,
345. B. —Miss. ms. Sanblasianum saec. 15. Cod. Paulan. 25. 2. 2. (Blas.
memb. 64). C. —
Miss. ms. SanbJasianum anni 1482. Cod. Paulan. 25. 2. 16
(Blas. memb. 61). D. — Grad. ms. Sanblasianum ann. 1538—44. Cod.
Paulan. 25. 2. 9 (Blas. memb. 67). E. —
Prosar. ms. fratris loachim Cunta
diotum ,,Branderi" Sangallense anni 1507. Cod. Sangallen. 546. F.
3, 2 victricis AF (rectrix spielt an auf i?c^ula). — 7, 5 praeconia F.
-

l),2ferraeC. -10, 3 Vi fchlt F; Tanti in D. - 11, 1 ViditC. - 11,2 poenaa


F. — 15, 5 Rumpente F, Rupente C, Rupendae D; fcliciter AF. — 16, 1
lesu F. — 16, 3 Benedicti mci patris AF. —
17, 4 Truccntur CDE. —
150 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

19, 2 hostes D. —
20, 3 Dat CD. —
Als Schutzpatronen Ziirichs ist diesen
beiden Heiligen wohl im Ziiricher Gebiete ihre Sequenz erstanden und
nicht weit iiber dieses Gebiet hinaus vorgedrungen. Das legen auch die
Quellen nahe.

129. De ss. Felice ct Rcgula.

1 Urbs imperialis, plaude, 2 Apud te quos militantes,


Thuricensis, dulci laude Moriendo triumphantes
Martyrum praeconio. Mittis caeli solio.

3 Quae reliquiis sacraris 4 Victi fame siti tabent;


Hlorum et adiuvaris Ex re certe nomen habent,
Inclito suffragio. Felix a supplicio,

5 Regula vivendi norma, 6 Nuditas, flagella, rota,


Sed vincendi datur forma Plumbum, pix mente devota
Ab Exswperantio. Feruntur cum gaudio.

7 Voce caelica vocantur, 8 Mox resurgunt decollati


Sic ad regnum invitantur Cum capitibus, translati
Consolandi praemio. Ludovici scrinio.

9 Deus, ipsorum prece 10 Noxia da declinare,


Munda nos a culpae faece Bene vitam terminare,
Gratiae subsidio; Post coronam bravio.

Grad. ms. Murense anni 1532 (Pars II). Cod. Aaarovien. M. fol max. 5.
A. — Prosar. ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallense
anni 1507. Cod. Sangallen. 546. B. —
Missale Constantiense impr. Augustae
1505. C (nicht verglichen, weil leider iibersehen). —
1, 2 dulce B. 3, 3 —
IncUta B. —5, 3 Ab fehlt B. —
6, 1 flagellata A. —
8, 2 sq. Portant capita
beati— Karoli collegio B. —
9, 2 culpae nece B. —
Offenbar ist auch diese
Sequenz aus der Konstanzer Diozese.

130. De sancta Fide Agennensi.

1 Sursum corda tenditCj 2 Festa Fidis inclitae


Fratres, et impendite Fidelium edite
Laudes salvatori: Odis, omnes chori!

3 Haec, ut societur Deo, 4 Et, ut potiatur eo,


Consignat se virgineo Vult purpurari roseo
Castitatis habitu, Passionis habitu.

5 In Agenno quippe nata, 6 Cor inflexit ad mandata


Generose parentata Virgo Dei baptizata,
Stirpe claret Labe caret,
Et apparet Deo paret
Praeclara in moribus; Illustris virtutibus.
:

De Sanctis. De 3. Francisco Assisiensi. 151

7 Fides fidem comprobavit 8 Aegros quosque nam sanavit


Et portentis dilatavit Et sanando praedicavit:
Insigne sui nominis; „In Deo salus hominis".

9 Daciano praesentatur, 10 Ignem struit, sed frustratur,


Qui, ut virgo deflectatur, In quo mersa ne laedatur»
Nunc blanditur, nunc minatur Nudis alis ales datur
Infertque supplicia, Praebens refrigeria.

11 Sed pro fide dimicantem, 12 Coronari triumphantem


Velut in palaestra stantem, Et cum sanctis hymnizanteno
Sanam quidem Vidit idem
Sanctam Fidem Et, qui pridem
Caprasius conspicit; Metum gessit, abicit.

13 Vera fide 14 Hac in fide


Tu arride, Signa vide
Ne nos triste Nec diffide,
Quid de fide Sed arride,
Foedum vel sit separans; Bonis en exuberans.

Prosar. ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallense


anni 1507. Cod. Sangallen. 546. — 2, 3 Odas. — 4, 2 Purpurari vult; der
Wechsel des Metrums vom Trochaus zum lambus verlangt Umstellung
der beiden Worte. — 5, 3 Stirpe clara. — 5, 4 Et ut paret. — 5, 5 Prae-
clarum. — 13, 5 vel seiunxerit; zerstort den Reim. Vielleicht aber ist
14, 5 in der Hs. entstellt. — 14, 5 exuberant.
Der Hymensammler Cuntz verrat leider nicht durch eine Quellen-
angabe, wo etwa der Ursprung dieser hiibschen Sequenz zu suchen sei;
mangcls einer weiteren Quelle kann auch der steUenweise entstellte Text
nicht sicher wiederhergestellt werden. Cuntz meldet nur: ,,Pulchra
antiqua sequentia".

131. Dc s. Francisco Assisicnsi.


Ascribitur Thotnae Capuano.

1 Laetabundus 2 Quem confixit


Francisco decantet clerus Novis clavis amor verus;
Alleluia, lies miranda.

3 Mens in carne patuit, 4 Vir, qui sic refloruit,


Novo modo splenduit Aves voce raonuit
Sol de stella. Semper clara.

5 Sicut Christus docuit 6 Nec prolem, quam genuit,


Paupertatem, tenuit Possidere voluit
Pari forma Haec corru/pta.

7 lam in caelis iubilat, 8 Renovantur oculi,


Novis signis rutilat Lingua crcvit parvuli
Valle nostra Carnc sumjyta.
152 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

9 Os mutorum solvitur, 10 Lepra fugit, saliunt


Multis vita redditur, Claudi, febres fugiunt,
Haeresis convincitur Multa regna sentiunt
Esse caeca, Haec praedicta.

11 Soldani prospera 12 Ostendunt vulnera,


Sprevit et aspera, Nova quae munera
Sed hunc non laesit • Dat, quem genuit
gens misera. 'puevpera.

Trop. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. add. saec. 13. ex,
A. — —
Trop. ms. Martialense saec. 11. 13. Cod. Parisin. 1139. add. saec.
13/14. B. —Miss. ms. Franciscanum Gallicum saec. 14. Cod. Cenomanen.
249. C. — Grad. ms. Rotomagense saec. 14/15. Cod. Parisin. 905. D. —
Miss. ms. Rotomagense saec. 14/15. Cod. Portus Gratiae 325. E. —
Prosar.
ms. Franciscanum Gallicum saec. 14/15. Cod. Parisin. 1339. F. —
Grad.
ms. Franciscanum Italicum saec. 14. Cod. Cantabrigien. add. 3027. G. —
Grad. ms. Franciscanum Italicum saec. 14/15. Cod. Roman. XX
(Varia
290). H. — Cantion. ms. Franciscanum Italicum saec. 15. Cod. Venet.
Marcian. It. IX 145. J. —
Grad. ms. Civitatense saec. 14. in. Cod. Civitaten.
58. K. — Miss. ms. Civitatense saec. 14. Cod. Civitaten. 80 (13). L.
Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 378. add. saec. 13. M. —
Trop. ms. Sangallense saec. 11. et 13. Cod. Sangallen. 382. add. saec. 14.
ISf.— Grad. ms. Franciscanum saec. 14. Cod. Graecen. 36. O. Aliss.—
ms. Pataviense saec. 14. Cod. Florian. XI 388. P. —
Grad. ms. S. Severi
Erf ordiensis saec. 14/15. Cod. Carolsruhan. Pm 15. Q. —
Grad. ms. Nussiense
saec. 15. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 11. R. —
Grad. ms. Franciscanum
Coloniense saec. 15. Cod. Darmstadien. 949. S. —
Grad. ms. Calcariense
saec. 15. Cod. Calcarien. G 1. T. —Miss. ms. S. Gangolphi Moguntini anni
1444. Cod. Moguntin. 136. U. —
Miss. ms. Herfordiense saec. 15. Cod.
Berolinen. theol. lat. fol. 443. V. —Cantuar. ms. S. Clarae Crumloviensis
saec. 15. ex. Cod. Pragen. XII A 17. X. —
Hymn. et Prosar. ms. Emmera-
niense saec. 15. ex. Clm. Monacen. 14 667. Y. —
Grad. ms. Franciscanum
anni 1507. Cod. Pragen. XIV A 2. Z.
Grad. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Bruxellen. 15 073. a. —
JVIiss.
ms. S. Walburgae Zutphaniensis saec. 15. Cod. Mus. Zutphanien. Ms. 7. b. —
Grad. ms. Eremitarum s. Augustini anni 1448. Cod. Bruxellen. 15 074. c. —
J.Iiss. ms. Sarisburiense (Norvicense) saec. 15. Cod. Londinen. Harl. 3866.d.
— Miss. ms. Scarense saec. If. Cod. Upsalen. C 427. e.
Missale Basiliense impr. Basileae 1480. f. —
Missale Caesaraugustanum
impr. Caesaraugustae 1485. ^. —Missale Curiense impr. Augustae 1497 h. —
Missale Traiectense impr. Parisiis 1497. i. —
Missale Traiectense impr.
Antwerpiae 1547. k. —
Missale Pragense impr. Lipsiae 1498. 1. —
Missale
Rotomagen e impr. Rotomagi 1499. m. —
Missale Lexoviense impr.
Cadomi 1504. n. — Missale Misnense impr. Lipsiae 1510. o. —
Missale
Numburgense impr. Basileae 1517. p. —
IMissale Lugdunense impr. Lugduni
[1530]. q. —
Missale Gratianopolitanum impr. Gratianopoli 1532. r. —
Missale Matisconense impr. Lugduni 1532. s. —
Breviarium Carcassonense
impr. s. 1. 1538. t. —
Missale Ruthenense impr. Lugduni ca 1540. u. —
Missale Senonense impr. Parisiis 1543. v. —
Missale Metense impr. Metis
1545. X. —Missale Bituricense impr. Biturigibus 1547. y. —
Von diesea
Druckwerken sind nur k o t verglichen; von den Mss. hingegen sind C JPRTV
nicht verglichen.
1, 2 decantat d e; chorus GHOUZ d. —
2, 2 Clavis novis E, Nobis clavis
FHQSY ae o t. —3, 1 Deus in (!) U; patuit fehlt e. —
3, 2 novo mundo
E. — 4, 1 Ut qui D, Et qiu E, Tu qui L. —4, 2 aves caeli b, aves semperO. —
De Sanctis. De s. Francisco Assisiensi. 153

4, 3 Voce clara O. — 6, 1 Nam prolem d, Hic prolem MOU o, Hinc proletto


KZ, Sic prolcm L, Sic prole e; quem D k. — 6, 2 noluit DKLRIUZ b d k o. —
6, 3 Hac FHQY a c t, Nec o. - 7, 1 Nam KLN. - 7, 2 Signis novis N d. —
7, 3 Vallis k. —
Nach Str. 8 fehlt der Rest in G. —
Str. 9 u. 10 umgestellt
D. -9, 2 Binis KM, Trinis AFLSY a c o t, Tribus B, Denis N. 10, 1 -
Lepra cedit MN, (an sich besser als fugit, weil 10, 2 abermals fugiunt). —
10, 2 Multa signa S —
11, 2 Spernit L d; ut aspera BDFQSY a c d e t: —
11, 3 Et si non BDEF, Et sic non d, Et hunc non A t, Si hunc non N; laedit
D. — 12, 2 Nova quod B.
Die beriihmte Mariensequenz „Laetabundus exsultet" (AH. 54,
Nr. 2) war nicht nur fiir Schenia und Melodie, sondern auch sonst derart
Vorlage, daU die in Sperrdruck gegebenen Worte von dort entlehnt wurden.
Trotz dieser Fessel hat der Dichter seine Aufgabe gut gelost. AIs solcheii
nennt Wadding den Kardinal-Erzbischof Thonias von Capua (f 1243);
siehe Waddingus, Annales Ord. Min. ad annum 1228, Nr. 78 (Ed. 2a,
Fonseca, Romae 1732), vgl. Ciacconius, Vitae et res gestae Roman. Pontif.
et S. R. E. Cardinalium (Ed. Oldainus Romae 1677, tom. II, col 36). Da
Wadding fiir das 13. u. 14. Jahrhundert sich nicht als zuverlassig erweist,
bedarf seine Angabe noch der Nachpriifung. Man vgl. iibrigens Felder,
Die liturg. Reimoffizien auf die hll. Franziskus und Antonius. Freiburg
1901, S. 51 u. 167.

132. De s. Francisco Assisiensi.


Ascribitur Thoniae Celanensi.

1 Sanctitatis nova signa 2 Regulatis novi gregis


Prodierunt, laude digna, lura dantur novae legis,
Mira valde et benigua Renovantur iussa regis
In Francisco credita. Per Franciscum tradita.
3 Novus ordo, nova vita 4 Legis Christi paris formae
Mundo surgit inaudita, Reformatur ius conforme,
Restauravit lex sancita Tenet ritus datae normae
Statum evangeiicum. Culmen apostolicum.
5 Chorda rudis, vestis dura, 6 Paupertatem tantum quaerit
Cingit, tegit, sine cura De terrenis nihil gerit •'

Panis datur in mensura, Hic Franciscus, cuncta terit,


Calceus abicitur. Loculus despicitur.

7 Quaerit locum lacrimarum, 8 Montis antro sequcstratus


Promit voces cor amarum, Plorat, orat humi stratus,
Gemit maestus tempus carum Tandem mente serenatus
Perditum in saeculo; Latitat ergastulo.

9 Ibi vacat rupe tectus, 10 Carnem frenat sub ccnsura


Ad divina sursum vectus Transformatam in figura,
'
Spernit ima, iudex rectus Cibum capit dc scriptura.
Eligit caelestia; Abigit terrestria.

11 Tunc ab alto vir ierarcha 12 Defert ille signa Christi,


Venit, ecce, rex monarcha; Cicatrices confert isti,

Pavet iste patriarcha Dum miratur corde tristi

Visione territus. Paesionem tacitus.


154 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

13 Sacrum corpus consignatur, li Verba miscent arcanorum,


Manu, pede vulneratur, Multa clarent futurorum;
Dextrum latus perforatur, Videt sanctus vim dictorum
Cruentatur sanguine. Mystico spiramine.

15 Patent statim miri clavi, 16 Cessit artis armatura


Foris nigri, intus flavi; In membrorum apertura,
Pungit dolor poena gravi, Non impressit hos natura,
Cruciant aculei. Non tortura mallei.

17 Signis crucis, quae portasti, 18 Nos, Francisce, tueamur,


Per quae mundum triumphasti, In adversis protegamur,
Carnem, hostem superasti XJt mercede perfruamur
Inclita victoria, In caelesti gloria.

19 Pater pie, pater sancte, 20 Fac consortes supernorum,


Plebs devota te iuvante, Quos informas vita morum,
Turba fratrum comitante, Consequatur grex Minorum
Mereatur praemia; Sempiterna gaudia.

Collectan. ms. incertae originis saec. 14. Cod. Assisien. 330. A. —


Missale [Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. B. —
Acta San-
ctorimi Bollandiana Octobr. II, 801 (daraus wiedergegeben bei Daniel V,
317). C.
2 Prodierunt valde digna B.
1, — 1, 3 valde sed B. — 2, 1 novi
regis B. —
2, 2 Vitae datur novae B. — 2, 4 tradita fehlt B. — 4, 1
pariformae B. —
4, 3 ritus datur B. — 6, 1 tantam C. — 6, 2 De-
mundanis B. —
6, 3 Haec t«rrena cuncta B. — 7, 1 loca C. — 8, 2 humo
B. - 9, 4 Elegit B. -
10, 4 Abiicit B. - 11, 1 ab fehlt B. - 12, 2 Cicatricem
B. — 13, 2 fehlt B, statt dessen nach 13, 3: Cum amore inflammatur B. —
13, 4 Cruentatum B. -
15, 2 Nigri foris B. — 17, 1 Signa B. — 17, 2 Unde
mundum B.
Die Quelle B ist sichtlich voll von Fehlern, die sich auf durchweg
gleiche Weise im Missale [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520
finden; ein neuer Beweis, wie unzuverlassig diese beiden gedruckten
Franziskaner-Missalien sind. In den Acta Sanctorum der BoUandisten
bemerkt I. c. der Herausgeber: ,,Sequentiam habeo dono RR. PP. Con-
ventualium Romanorum, qui eam ex duobus codicibus MSS. membraneis
archi\d sacri eorum conventus Assisiensis describi et a notario publico
conferri curarunt, et ego, ne eam lector desideret, hic subicio " Diese
handschriftlichen Quellen der BoUandisten weisen den gleichen Text auf
wie unsere Hs. aus Assisi (A), wenn nicht gar eine derselben mit der unsrigen
identisch ist. —
Die Angabe Chevaliers (Repert. Hymnol. Nr. 18 587),
daB auch im Ecclesiologist diese Sequenz ediert sei, beruht auf Irrtum.
Wadding versichert in seinen Annalen (ad ann. 1228, n. 78): ,,Se-
quentiam illam olim celebrem, quae nunc excidit, ,Sanctitatis nova signa*
cecinit frater Thomas de Celano, cuius et illa soUemnis mortuorum ,Dies
irae dies ilki' opus est, licet alii eam tribucre velint fratri Matthaeo Aqua-
spartano, cardinali ex minoritis assumpto." Wegen der Autorschaft des
„Die9 irae" vgl. A. H. 54, S. 275. Hier laBt sich diese Frage nicht zum Aus-
trag bringen; sie bedarf noch sehr der Klarung.
De Sanctis. De s. Francisco Assisiensi. 155

133. De s. Francisco Assisiensi.


Ascribitur Thomae Celanensi.

1 Fregit victor virtualis 2 Crucis lator cordialis,


Hic Franciscus triumphalis Princeps pugnae spiritalis
Cnicis adversarium, Tnsignis amantium,
3 Quem praemisit rex futurus, 4 Praemunivit ut securus,
Pugnaturus, praevisurus Suis armis congressurus
Celebri consilio, Salubri praesidio.

5 Dicas nobis, o Francisce, 6 Dicas nobis, o Francisce,


Cur affixus sis in cruce. Cur affixus sis in cruce.
.,Quia crucis contemplator „Quia mundi abdicator
Atque carnis supplantator Atque crucis imitator
Semper fui sedulus." Vitae Christi baiulus."
7 Dicas nobis, o Francisce, 8 Dicas nobis, o Francisce,
Cur affixus sis in cruce. Cur affixus sis in cruce.

,,Amor lesu me accendens ,,Sursum fixa mente tendens


Atque dulce cor absorbens Vidi lesum intra fervens
Auxit desideria." Ac trahens suspiria."
•Q Dic, Francisce, quid fecisti, 10 Dic, Francisce, quid fecisti,
Postquam lesum aspexisti? Postquam lesum aspexisti?
,,Dulcem lesum, quo ardebam, ,,Grato vultu aestuabam
E vicino distinguebam Et affatu excedebam
Aspectu seraphico." Affectu mirifico."
11 Dic, Francisce, quid fecisti, 12 Dic, Francisce, quid fecisti,
Postquam lesum aspexisti? Postquam Icsum aspexisti?
,,Alis senis convelatus, ,,Mox amore stimulatus
Plagis quinis sauciatus, Et dolore conclavatus,
Totus dire cruentatus, In dilectum immutatus
Sic erat insignitus." Innovatur spiritus."
ISjDic, Francisce, quid fecisti 14 Dic, Francisce, quid fecisti
Contcmplando Contemplando
'

plagas Christi ? plagas Christi?


j
,,Mente mire inflammari ,,Manus, pedes conclavari,
|"Et sic carne sigillari Dextrum latus lanceari,
Ac dilecti transformari Christi servum immutari
In fulgidam spcciem." In suam effigiem.
15 Franciece, crucifere, 16 Certe multis argumentis
In te signa scimus vere; Constat forma redimentis.
17 Dic nobis, Franciscc, 18 Dic nobis, Franciscc,
Quid vidisti in cruce? Quid vidisti in crucc ?
,,Filium Dei viventis ,,Christum clavis conclavatum
Crucifixum Ac caput
pro amorc gentis." spinis coronatum."
156 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

19 Credendum est magis soli 20 Scimus Christum peitolisse


Francisco veraci, mortem crucis vere.
Quam mundanorum Tu nobis pie,
turbae fallaci. rex, miserere.

Horar. ms. Franciscanum Gallicum saec. 14/15. Cod. IJlissiponeii.


(Signatur tms unhekannt; nach Ecclesiologist XCVII, August 1853, p. 228).
A. —Antiphon. ms. Franciscanum saec. 15. Cod. Semin. Romanen. s. n.
(laut Chevaliers Repert. Hymnol. Nr. 6569). B. —
Missale [Franciscano-j
Romanum impr. Parisiis 1520. C. —
Missale [Franciscano-] Romanum
impr. Lugduni 1535. D. —
Es war mir bis jetzt nicht moglich, eineKollatioa
von B zu erlangen.
2 provisurus CD.
3, 5, 2 es C. — —
7, 3 absorbens CD. 7, 4 incendens—
CD. — 8, 3 fixam mentem tenens CD. —
8, 4 infra fervens A. 8, 5 Specie —
seraphica A. —
10, 4 Et effectum A. —
10, 5 pacifico CD. 13, 4 Mentem —
CD. - 13, 5 carnem ACD.. -
13, 5 dilectum CD. -
14, 7 effigie A. —
15, 1 Dic Francisce A. —
16, 2 resurgentis CD. —
Str. 18 fehlt A. 19, 2 —
Francisce D. —
19, 4 loquaci CD. —
20, 2 vere fehlt CD.
Auch fiir Waddings betreffs der Autor-
diese Sequenz gilt das Zeugnis
schaft: .,Thomas de Celano, provinciae Pennensis, s. Francisci discipuluB
et socius, edidit .... sequentias tres, quarum prima incipit ,Fregit victor
virtualis', secunda ,Sanctitatis nova signa', tertia ,Dies irae dies ilia'
(Scriptores Ord. Min., Romae 1650, p. 323). Demgegeniiber muB fest-
stehen: Wer diese anfangs bombastische und kaum verstandliche, im
weiteren Verlauf platte und mit Unebenheiten in Rhythmus und Reim
ausgestattete Sequenz schuf, kann nicht der Verfasser der technisch in
jeder Hinsicht mustergiiltigen und inhaltlich sinnigen, hiibschen Sequenz
,,Sanctitatis nova signa"' sein, noch viel weniger der Schopfer des un-
vergleichlichen ,,Dies irae".
Schema und Aufbau folgen der seit Ende des 13. Jahrh. weit ver-
breiteten Sequenz ,,Surgit Christus cum tropaeo" (A. H. 54, Nr. 230,
langere Fassung); sie wurde vom Verfasser vorstehender Sequenz, wahr-
scheinlich einem j ranzosischen Franziskaner, ziemlich sklavisch nach-
geahmt.
In kiirzerer und ganz anders ahschliefiender Form findet sich diese
Sequenz in einem Hymn. et Prosar. ms. Franciscanum Neerlandicuin
saec. 15. ex. Cod. Bibliothecae Hymnologicae prov. Germaniae S. J.
Ms. I.:
1, 1 — 9, 2 provisurus. — 5, 2 Cur signatus sis sic cruce. —
Surgit.
6, 1 u. 2 — Str. 7 u. 8 nach Str. 10. — 7, 1 sq. Dic Francise, quid
fehlt.
sensisti, Cum videres plagas Christi ? — 7, 3 me intendens. — 8, 3 mentem
|

fixam tenens. — 8, 5 Specie seraphica. — 9, 5 Obtutu mirifico. — 10. I


u. 2 fehlt. — 10, 4 Et amore. — 10, 5 Affectu seraphico. — 11, 1 sq. Dio
Francisce, quid vidisti Contemplando plagas Christi ? 11, 6 Carvs mihi
|

paiuit. —
12, 6 Animus concaluit. —
Str, 13—20 fehlen; statt dessea
der AbschluB:
a O Francisce singularis, b Pater sancte, miserere,
Multis donis decoraris, In hac vita nos tuere,
Magna laude sublimaris, Post hanc vitam lucis verae
Summa fulges gloria. Nobis confer gaudia.
In dieser Fassung ist die Dichtung ungleich ansprechender, in sich
abgerundet; ob aber dies die altere Form und nicht viel mehr eine spatere
Umdichtung, um den platten Abschlufi zu entfernen, ist stark zu bezweifeln.
;;

De Sanctis. De s. Francisco Assisiensi. 157

134. De s. Francisco Assisicnsi.

1 ScUve, fratruni dux Minorum, 2 Tu sigillum summi ducis,


Doctor vitae, via morum, Quod incidit clavis crucis
Vas caekstis gratiae; Manus sapientiae.
3 Salve, verbi pacis lator, 4 Post te currit tua schola
Paupertatis renovator, Pede nudo, vili stola,
Novae gentis gloria ; Zona, bursae nescia.

5 Vas electum, vas virtutum, 6 Traxit multa milia


Tui spernunt quasi lutum Tuus ordo, lilia

Bona transitoria; Superans fragrantia.

7 Salve, decus pauperum, 8 Tu Christi signaculum,


In quo Christus iterum Crucifixi speculum
Monstrat sua vulnera; Fulgens super sidera.

9 Tu parvus et humilis, 10 Per tuum consilium


Cuius lingua fertilis Virginale lilium
Tres flores parturiit Loca clausa petiit.

11 Signa probant te beatum, 12 Quot sunt morbi, tot medelae,


Cuius ossa sanitatum Visus, gressus et loquelae
Vaporant dulcedinem: Reddis plenitudinem.
13 Tu liber intus et foris 14 In quo sanguis agni claret;
Scriptus, gesta salvatoris Totus orbis sic apparet
Sunt libri materia, Et patrum magnalia.
15 Crucem praefers singularem, 16 Novi clavi, lateris
Nec in terris habet parem Vulnus, novi sideris
Sanctus nec in patria; Probant privileqia.

17 Palmam sibi roseam 18 Defunctos vivificat,


Solo voto vendicat, Nova membra construit,
Dum non timens rompheam Leprosos purificat,
Saracenis praedicat; Quos antc abhorruit.
19 Salve, templum pietatis, 20 Verbi tamen crucifixi
Qui totius trinitatis Speciali, quam praedixi,
Es imago nobilis, Cruce magis similis.

21 Francisce, lux solaris, 22 In supremo situs poli,


Crucifixus singularis, Miserere tuae proli,
lam cum Christo gloriaris Virgo, quam docebas coli,
In choro caelestium Placet nobis filium.

23 .Latus rubcns nova rosa 24 Icsu, fili summac matris,


Pii cordis fuit glosa; Serva prolem tanti patris,
Tu sis nobis vitae via, Hic consortes tuae crucis
Tu pro nobis semper pia Fac nos ct post verae lucis
Prode Christo stigmata. Pcrducas ad sabbata.
:

158 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Miss. ms. Upsalense saec. 15. Cod. Upsalen. C 420. A. Missal& —


Upsalense impr. s. 1. 1483. B. —
Prosar. ms. Marchianense saec. 15. Cod.
Duacen. 123. C. —
Miss. ms. Franciscano-Romanum saec. 15. Cod. Darm-
stadien. 949. D.
Missale [Franciscano- ] Romanum impr. Parisiis 1520. E. Missale —
Trecense impr. Trecis 1580. F. —
Prosar. ms. Ravennatense ann. 1585—87.
Cod. Ravennaton. 360 (139. 5. S.). G.
Die Gruppe A—
D bietet die Sequenz nach dem Schema und der
Melodie der Mariensequenz ,,Salve mater salvatoris'^ (AH. 54, Nr. 245),
und zwar so, daB eine ganze Reihe von Worten sie sind in Sperrdruok —
vorgelegt — dieser Sequenz entnommen und fast ausnahmslos unter Bei-
behaltung jener Stelle, die sie in der Stammsequenz einnehmen, in die
Franziscussequenz sehr geschickt und zwanglos verwoben wnrden. C ist
um die Strophe 3—6 inkl. gekiirzt, und D gibt nur die 4 SchluSstrophen,
die allerv ings mit dem Anfange „0 Francisce lux solaris" als kurzes
Lied an den Heiligen sich empfehlen (Repert. Hymn. Nr. 13 015).
Die jiingere Gruppe E—
G nahm eine Umdichtung vor, nm die Sequenz
dem Schema und der Melodie ,,Lauda Sioii salvatoretn" (AH. 50, Nr. 385)
anzupassen, wiederum an den umgedichteten bzw. erweiterten SteUen mit
Entlehnungen aus dieser Fronleichnamssequenz. Letztere sind durch
Sperrdruck kennthch gemacht. Dabei zeigt G, wie gewohnhch, Ausschaltung
mancher Strophen. —
Chevalier nennt als QueUe auch ein Antiphon. ms.
Franciscanum saec. 15. Cod. Semin. Romanen. (Signatur?). Da mir zm*
'
Zeit diese QueUe nicht zuganglich ist, laBt sich nicht sagen, ob sie die
altere Form der QueUengruppe A—
D (das ist wahrscheinlich) oder die
jiingere bietet. —
Zwecks leichterer Ubersicht wcrden hier erst die Varianten
der alteren QueUengruppe vorgelegt und dann die jiingeren Umdichtungen
behandelt.
I. Str. 3-6 fehlen C; D beginnt erst mit Str. 21. - 4, 3 bursa A. —
8, 3 supra B, plus quam C. — 12, 3 Praebes C. — 13, 3 Est C. — 14, 2 Orbis
totus hic C. — 15, 1 specialem C. — 15, 2 habet talem AC. — 17, 3 timet
rumpheam AB. — 18, 3 Quos semper B, Quos hic non C. — 20, 2 quem
C. —20, 3 Cruci C. -
21, 2 Crucifixo C. -
22, 1 Super astra D, Supra
astra C. —
22, 4 Placa AD, Placa et B. —
24, 1 lesu summae fili CD. —
24, 2 Salva AB. —
24, 3 suae crucis BD
(vieUeicht richtig, suae Francisci) =
— 24, 4 post vitae lucis A.
II. 2, 2 signavit EFG. 4, 3 Zonae EF. — 5, 2 sicut lutum EFG.— —
5, 3 Cuncta mundi prospera. — Str. 6 fehlt, und als Gegenstrophe zu 5 ist
Str. 7 in EFG so umgeandert:
Salve, decus verorum pauperum,
In quo noster redemptor iterum
Monstrat sua vulnera.
Im AnschluB hieran ist aus Str. 8 u. 9 f olgendes Strophenpaar gebUdet
a O mirandum signaculum, b Tu parvus et humilis,
O crucifixi speculum, Cuius lingua fertiUs
In quo Christus splenduit; Tripliciter floruit.

Str. 10 fallt aus; Str. 11 kommt nach


19 zur Verwendung. Durch
Str.
Einfiigung einer neuen Strophe und durch Umbildung von Str. 12 ergibt
sich als nachstes Strophenpaar:

a Quod in cruce Christus gessit, b lam quot morbi, tot medelae,


In tuis membris impressit Visus, gressus et loquelae
Amoris incendium. Ferunt testimonium.
Dabei die Variante b, 1 lam quod G. —
Die folgenden Str. 13 u. 14 fehlea
G. —
14, 2 Orbis totus hic EF. —
Str. 15 u. 16 umgesteUt EFG. 15, l —
specialem EFG. — 15, 2 in terram G; talem EFG. 15, 3 Sanctum G. — —
9

De Sanctis. De sancto Francisco Assisiensi. 159

16, l aq. Novus ordo. novus status,— Novi clavi, novum latus EFG. —
Str. 17 u. 18 fehlen VA^G, auBerdem dio folgenden bis Str. 21 G. 19, — 2
Quao EF. — 3 Vcram fers imaginem. Als Gegenstrophe zu Str. 1
19,
wird Str. 11 verwenilct El'\ —
Str. 20 fallt aus. Dann folgen zwei Strophen-
paare und eine weitere Halbstrophe, die neu gebildet sind, namlich:
a Martyrii palmam quaeris, b Quod martyr sis non gladio,
Cum Soldanum verbo feris Sed miro privilegio,
Sui ritus aemulis; Cunctis claret oculis.

c Spreto carnis ornamento d O pauperum patriarcha,


Ne vacilles, sed memento, Castitatis vas et arca,
Quam vili hic tegumento Vere virtutum monarcha,
Paupcr Christi tegitur. Fehx, qui te sequitur.
e Ecce, comes angelorum,
Pater et custos Minorum,
Lumen vitae, via morum,
Praepollens operibus.

d, 1 pauper patriarcha E. —
e, 3 ist Wiederholung von 1,2. Als Gegen- —
strophe zu Str. e dient Str. 21. —
21, 2 Crucifixe EG, Crucifixi F. 21, 4 —
In choris caelestibus EFG. —
Str. 22 fehlt EFG. —
Str. 23 ist umgebildet:

Latus rubens nova rosa,


Caritatis textus, glosa,
Hac placatus digna prosa
In hac die gaudiosa
Praebe te propitium
24, 2 Serva servos EFG. —
24, 5 Supernorum civium. Wie platt und —
kraftlos diese jiingere Umgestaltung des herrlichen Originals ist, liegt auf
der Hand; sie ist wahrlich nicht eine ,,digna prosa" (23, 3). Nur aus C —
war die urspriingliche, dort allerdings die Str. 3—6 verkiirzte Sequenz
um
schon in AH. 10, Nr. 234 vorgelegt. Ihre Vorziighchkeit nach Inhalt und
Form lieU eine erneute griindliche Behandlung, die sich auf breiteres
Quelbnaterial stiitzte, notwendig erscheinen.

135. De sancto Francisco Assisiensi.

1 Pater, ave, 2 Onus grave


Potens prodigiis, Vitans conviciis
Qui suave Non inane
Das tuis faraulis Te Christi proeliis
lugum Christi; Intulisti.

3 Stratam Babel 4 Vitae purae


Das in miraculum, Reducis saeculum,
Zorobabel Crucis durae
Dei signaculum Politum speculum
Paras templum. Et exemplum.

5 Christi morti 6 Te cohorti


Te totum vivere Suavc ascribere
Probant orti Venit Seraph
Clavi cum latere Hoc carnc tenere
Sauciato. Signo dato.
160 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

0, de caelis 8 Mundi prelis


Tuos considera, Calcatos libera;
Coeptos telis Sit pro melis
Ignitis vulnera; His toUens vetera
Prece, cura Mors secura.

Missale [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. A. Missale —


{Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. B. —
7, 2 Coeptos celis
AB; vielleicht ist Coetus zu lesen. —
8, 3 Sic AB. —
8, 4 His colens A. —
Leider ist keine weitere Quelle entdeckt, um namentlich den SchluBstrophen
der hiibschen tiefsinnigen Sequenz ihre urspriingUche Form mit Sicherheit
wiederzugeben. — Dichter sowohl dieser als auch der drei folgenden Se-
quenzen ist wohl ein franzosischer Franziskaner, worauf schon die Quelle
dieser Dichtungen schlieBen laBt. Wir hatten schon ofters auf ihn zu ver-
weisen, wenn wir nur aus dem Franziskaner-Missale vom Jahre 1520 und
1535 schopfen konnten. Aber mindestens z w e i verschiedene Mitglieder
des Franziskanerordens von sehr verschiedener dichterischer Begabung
sind anzusetzen.

136. De s* Francisco Assisiensi.

1 Franciscum laudabilem 2 Patribus cum ceteris


Fecit Deus similem Pater verus diceris
Sanctis, sed mirabilem Tuis datus posteris
Per merita. Lux et vita.

3 Tu Enoch spiramine, 4 Isaac oboediens,


Tu Noe regimine, lacob multa patiens,
Abraham in semine Sed loseph proficiens
Benedictus, Vere dictus;

5 Moyses in regulis, 6 Salomon prudentia,


losue miraculis, Elias constantia,
Sed David in populis Elisaeus copia
Nominatus, Farris datus.

7 Isaiae veritas, 8 Te prophetis conscium,


Danielis castitas, Apostolis socium
leremiae caritas Tuumque martyrium
Te commendat; Mens attendat.

9 lux meditantium, 10 Apud Dei filium


Decus praedicantium Corda militantium
Titulus humilium, In te confidentium
Prece pia Concilia.

Missale [Franciscano-] Romanum


impr. Lugduni 1535. A. Missale —
Kuthenense impr. Lugduni B. —
1, 1 Franciscus.
cr. 1540. Die beiden —
SchluBstrophen sind der alteren Antonius-Sequenz ,,In Francisci filio'"
<oben Nr. 71) entlehnt. —
Vgl. SchluBbemerkung zu Nr. 135.
De Sanctis. De sancto Francisco Assisieusi. 161

187. De sancto Francisco Assisieusi.

l Gratuletur hodie 2 Quem caelestis curiae


Pauperum collegium, Suscepit consortium,
Exsolvat laetitiae In quo regis gloriae
Francisco praeconium, Contemplatur filium.
3 lam in caelis fruitur 4 Hinc pauper egreditur,
Luce, quac non patitur Sed dives ingreditur
Finem neque terminum. Verum lumen luminum.
5 Paupertas, humilitas, 6 In mente sinceritas
Pietas et caritas Et signorum novitas
In ipso refloruit; In corpore patuit.
7 Dum in tcrris opere 8 Palmis, plantis, latere
Formam Christi gerere Transfixus pro vulnere
Vult et sequi dogmata, Sacra gestat stigmata.

9 Hic splendet miraculis 10 A mortis periculis


Tantis, quod a saeculis Liberat et oculis
pf ; Parem non invenio; Caecis datur visio.

11 Os mutorum solvitur, 12 Cunctis via panditur


Multis vita redditur Salutis et tollitur
Et sensus freneticis; Error ab haereticis.
Missale [Franniscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. A. Misaalo —
[Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. B. —
Die Varianten von A
gebe ich nach Kehrein, Nr. 574. — 1, 2 collegio A. 4, 1 Hic A. —
5, 3 —
In Christo AB; offenbar ist vom Herausgeber des Missale die gekiirzte
Form von ,,ipso" irrig als ,,Cbri8to" aufgelost. —
12, 1 vita panditur AB. —
Vgl. SchluBbemerkung zu Nr. 135.

13S. De sancto Francisco Assisicnsi.

1 Gloria Minorum, 2 Conserva tuorum


Fratrum egenorum, Statum filiorum,
Salve, Francisce! Pater Francisce.

3 fons professorum, 4 Aestus vitiorum,


Vita perfectorum, Virus pcccatorum,
Nos iuva, Francisce. Dilue, Francisce.

5 Stigmatum sacrorum 6 Datori bonorum;


Signa mirandorum Ut gregi sanctorum
Ostende, Francisce, lungamur, Francisce,

7 In regno caelorum
Choro angelorura,
Concede, Francisce.
Miasalc [Franciscano-] Romanura impr. Parisiis 1520. A. Missalo —
Romanura impr. Parisiis 152G. B. —
MiHsalo [Kranciscano -] Romanum
impr. Lugduni 1535. C. —
1, 1 Gloria virorum A, vivorum BC. 4, 2 —
B u me, Analectii Hymiiica. LV.
1
11
162 Sequentiae rhythmicae et rigrcatae.

Virtus ( !) BC. —
Vor Str. 7 scheint die Gegenstrophe ausgefallen zu sein;
auch die schwerfallige Satzkonstruktion deutet dies an. In 3, 1 ist ,,pro«
fessorum" Genetiv von professi, niclit von professores. Vgl. SchluB-—
bemerkung zu Nr. 135.

139. De sancto Francisco Assisiensi.

1 Gaude caelum, terra plaude! 2 Qui congaudens melodia


Flos novellus, dignus laude Nostri chori hac in via
lani floret pcr saecula, Laudis fundit pocula.

3 Hic est novus legislator, 4 lesu passo compatiens


Paupertatis renovator, Exponit crucem, satiens
Franciscus, dux Minorum. Se, genti paganorum.

5 Dum in cruce glcriatur, 6 Effluens cruorem latus,


Signum crucis radicatur In volis, plantis clavatus
Eius in corpusculo; Clare lucet saeculo.

7 Hic creaturis imperat, 8 Orbem exornat semine,


Arcana suis reserat, Felix tandem in agmine
Futura speculatur; Caelesti collocatur.

9 Caecos, claudos, surdos, mutos 10 quam multis vita redit,


Dat saluti restitutos Lepra, pestis, daemon cedit
Tumuli fragrantia. Virtutum frequentia!

11 Ergo laudes voce cordis 12 Sed pro tuo, pastor, grege


Det Francisco totus orbis Cum regina coram rege
Sumens tot charismata. Semper offer stigmata.

Miss. ms. Augustanum saec. 15. in. Cod. Vindobonen. 1810. A- —


Grad. ms. Augustanum saec. 14. Clm. Monacen. 3906. add. saec. 15. B. —
Miss. ms. Augustanum ( ? Constantienpe) saec. 15. Cod. Turicen. Rhenov.
24. C. —
]Miss. ms. Salisburgense ( ? Augustanum) saec. 15. Cod. Lincen.
T o 13. D. —
Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Florian. III 9. E. —
Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Florian. III 10. F. —
Miss. ms. Fran-
ciscanum anni 1498. Cod. Aarovien. M. IV 6. G. —
Miss. ms. Sangallense
saec. 15. Cod. Sangallen. 337 b. H. —
Prosar. ms. fratris loachim Cuntz
dictum ,,Branderi" Sangallense anni 1507. Cod. Sangallen. 546. I. —
Missale Augustanum impr. Bambergae 1489. K. —
Missale Augustanum
impr. Basileae 1510. L. —
F ist nicht verglichen.
2, 1Cui K. —
4, 2 sitiens A—
L, ist kaum deutbar, auBer man verbinde:
se exponit sitiens crucem; annehmbarer erscheint: crucem exponit se
satiens. —
5, 1 Cum BG. —
5, 2 radiatur EG, rediatur F. —
6, 1 Affluena
FG. — 8, 1 exornant F. —
8, 3 collatur ( !) G. —
9, 3 fraglantia EF. —
11, 1 laudis K. —
11, 2 De F, Dat L. —12, 1 pro tuorum F. —
Eine Fran-
ziskussequenz des sudlichen Deutschland; da Augshurg durch mehrere
handschriftliche Quellen vertreten ist und allein die Sequenz in sein ge-
hrucktes Missale aufnahm, darf man in dieser Diozese die Heimat der
schlichten Dichtunsj vermuten.
De Sanctis. Dc sancto Friderico Traiectensi. 163

140. Do s. Franctsco Assisiensi.

1 Gratuletur grex Minorum 2 Qui sigillo summi ducis


Laeta promens vota, Carne consignatus
Cuius dux normaque morum Sub vexillo suae crucis
Carnis mole mota Tres distinguit status,
Caelis, ecce, datur. Quibus quis beatur.

3 Signa probant hunc beatum, 4 Quotsuntmorbi,totmedelae:


Qui in terris colitur; Caecis visus redditur,
Largis donis sanitatum Claudis gressus, vis loquelae
Pestis multa toUitur. Mutis restituitur;

5 Defunctos vivificat, 6 Multa regna sentiunt


Nova membra construit, Hunc, qui sic refloruit,
Leprosos purificat, Aves huic oboediunt,
Quos hic non abhorruit. Dum has voce monuit.

7 Comprobant privilegia 8 Per Seraph cruce positum


Manuum, pedum, lateris Dum mundo crucifigeris,
Tam pretiosa vulnera, Tam nobile depositum
Quibus, pater, insigneris. Singularis assequeris.

9 Francisce, pater pie, 10 Nostrae favens melodiae


Sanctitatis speculum, Da fervorem sedulum
Praesta natos tuae viae Et assistens mortis die
Prosequi vestigium; Duc ad vitae bravium.
Cantion. ms. Franciscanum saec. 15. Cod. Venet. Marcian. It. IX
145. -
2, 1 summiregis (gegen den Reim). —
7, 2 Manum. —
7, 4 insigneris,
vie es dic Hs. statt insigniris bietet, wahrt Rhythmus und Reim und wurde
delleicht vom Verfasser der Sequenz fiir richtig gehalten. Im iibrigen
jaBt diese ganze miBgliickte (oder verdorbene?) Strophe nicht zu den
ibrigen; ebenso die Gegenstrophe 8. —
10, 4 Educ. —
Stammt wohl von
jinem italienischen Franziskaner des spaten 14. oder bcginnenden
[5. Jahrhunderts. Nicht gerade mit Greschick entlehnte er vieles aus der
(chonen Sequenz „Salve fratrum dux Minorum'' (oben Nr. 134); man
7g\. namhch, abgesehen von kleineren Pliinderungcn, Str. 3 mit der dortigen
3tr. 11, Str. 4 mit Str. 12, Str. 5 mit Str. 18. AuBerdem ist zu verglcichea
}, 2 mit 4, 1 in Nr. 131 und 6, 3 u. 4 mit 4, 2 eben dieser letzteren Franciscus-

lequenz.

141. I)e sancto Friderico Traicotcnsi.

1 Eia, laudes, grex pastori 2 Qui te verbo vitae pavit,


Friderico, plebs doctori Vitae viam praemonstravit
Traiectensis intona, Vita verbo consona.

3 Huic devoti nos canamus! 4 Filiis tu dcproccris,


Sancte pater, tibi damus Nomine quas profiteris,
Vocum symphonias; Pacis divitiaa.
11*
164 Sequcntiae rhythmicae et rigmatae.

5 Torum regis et reginae 6 Hos coniungi non licere,


Illicitum consobrinae Hos disiungi oportere
Praesul sacer arguit; Ex scripturis astruit.

7 Crimen auget hinc Augustus: 8 Haec femineus mandata


XJt mactetur, iubet, iustus, Complet furor; Deo grata
Pius mandat impia. Immolatur hostia.
9 Pari suis vice vitae 10 Mox exsanguis martyr ruit,
Refert dona, quae levitae, Cuius necis causa fuit,
Sacerdotis caritas. Quae baptisttie veritas.

11 Hic Caesarem, hic Herodem 12 Hic se cultris fodientes,


Arguebant et eodem Hic se saxis obruentes
Ore ac constantia. Redonabant venia.

13 Pari causa veritatis, 14 Eodem hic agonista,


Pari flamma caritatis Protomartyr et baptista
Sudarunt in stadio; Perfruuntur bravio.
15 Trium nos beato
Trinitas beata
Aggreget coUegio.
Trop. et Prosar. ms, S. Mariae Traiectensis saec. 13. Cod. Traiecten. 417
{Eccl. 325). A. —Prosar. ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi"
Sangallense anni 1507. Cod. Sangallen. 546. B, —
1, 3 Traiecten sed
intona B. —
4, 1 Tu filiis AB; gegen den Rhythmus. —
4, 2 Quos nomine
B. —4,3 Pacis divinitas B. —
5, 1 et fehlt B. —
7, 1 Civem auget B. —
7, 3 Pius bezieht sich auf den Beinamen des Kdnigs: Ludwig der ,,Fromme".
— 8, 1 Femineus haec B. —
9, 1 Parisius vicem A, Paradisus vitem B. —
9, 2 suisque levitae B (statt dona quae), Ref rt suis quae A, 9, 3 Sacra- —
mentis caritas B. —
Nach 10, 2 schlieBt B. —
Str. 8 bezieht sich darauf,
daB der Heilige mit Vorwissen Judiths, der Gemahlin Ludwigs, gemarterl
•wurde. —
Der entstellte Torso dieser Utrechter Sequenz in B ist von More
(S. 231) durch Lesefehler noch mehr zur voUen Unverstandlichkeit entstellt

142. De s. Fridolino Seconiensi.

1 Sancto Dei famulo, 2 Qui patronum inclitum,


Fridolino, merito Fide plenum et pium,
Detur laus a populo, Elegit liilarium.

3 Ob ipsius gloriani 4 luste vivens et bene


Construxit ecclesiam Nobili progenie
Non curans invidiam. Erat, carens carie.

5 In mundo miraculis 6 Fridolinus inclitus,


Coruscavit variis Stirpe bona genitus,
Dans medelam languidis Cultor Christi fervidus.

7 Ipsius per merita 8 Scimus, per miraculum


Deleantur omnia Suscitavit mortuum,
Nostra nunc peccamina. Duxit ad iudicium.
De Sanctis. Do s. Gabricle archangelo. 165

9 felix caelicola, 10 Pro miseris supplica,


Fridoline, caelica Ut sint nobis gaudia
Qui nunc vides agmina, Post haec transitoria.
Missale Basilienso impr. absque [Basileae cr. 1478]. Cod. L. Rosentha!
Monacen. (Catal. 150, Nr. 313). A. —
Missale Basiliense impr. absque;
in Bibliotheca Colmariensi. B. —
JMissale Basiliene impr. Basileae 1480.
C — Missale Constantiense impr. absque; in Bibl. Angelica 175. D. H —
Missale Constantiense impr. absque; in Bibl. Angelica 174. E. 2, 3 H —
Kligit A. —
3, 1 Ab ipsius C. —
4, 1 Iste C. 10, 1 supplicia B.— Melodie : —
,,Veni sancte spiritus".
Die Quellen bezeichnen genugsam das Heimatland der schlichteu
Dichtung. Fridolin soll von Poitiers Reliquien des hl. Hilarius (2, 3) nach
Sdckinge7i (Seconium) gebracht haben; er griindete viele Kirchen zu
Ehren dieses Heiligen (Str. 3), angeblich auch das Schottenkloster in
Konstanz; wurde auch Landespatron von Glanis.

143. Dc s. Gabriolc arehangelo.

1 Nunc laetetur plebs fidelis 2 Ortus mauet in splendore,


Recitando Gabrielis Missus venit in amore
Virtutum insignia; Ferens nobis gaudia.
3 Omnis homo omni die 4 Ex his manat fons virtutia,
Gabrielis et Mariae Dulcor vitae, spes salutis
Petat beneficia; Et diffusa gratia.

5 Hic praedixit praecursoris 6 Zachariae non credentis


Ortum nostri salvatoris Velle Dei mirae mentis
Et multorum gaudia; Clausit oris ostia,

7 Dum te, virgo, salutavit, 8 Et uos rcconciliavit


In te venit, qui purgavit Angelis, dum commutavit
Cuncta mundi crimina Tenebras in lumina.

9 Ab adversis nos cvelle, 10 Galjriel, qui descendisti


Sana morbos et expelle Cum salute, servos Christi
Pestes et daemonia, Ducas ad caelestia.

Manuale ms. Sarisburiense sacc. 14. Cod. Oxonien. Rawl.


lit. e 41. A. —
Miss. ms. Lincolniense sacc. 14/15. Cod. Coll. Gonvilli et Caii Cantabripien,
146. B. —
Prosar. ms. Ravennatonse ann. 1585—87. Cod. Ravennaten.
360 (139. 5. S) C. —
Missale Sarisburicnse impr. Londini 1498. D. Missale —
IFranciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. E. Missale Nannctense —
impr. Rotomagi 1520. F. —
Missale Ruthenense impr. Lugduni ca 1540. H. —
Missale Parisiense impr. Parisiis 1585. H. —
Missale Fontisebraldense
impr. Parisiis 1606. J. F u. — G
sind nlcht verglichen.
1, 2 Recolendo CEH. -1,3
Laudes et praeconia CEH. Str. 2 fehlt -
CEH. -2, 1 Ortus nainquo CEH. -
2, 2 Missus novit A. - 2, IMr.eta
Quntia J.; ist an sich vorzuziehen, weil sonst das Rcimwort gaudia Bicli in
5,2 wiederholt. - 3, 3 Poscat CEH. - 5, 2 redemptoris CEH. - 6, 2 Valle
Dei H. — 7, 2 venit et purgavit E. — 7, 3 Multa mundi D. — 8, 2 Angelus
oum sic mutavit CEH. — 10, 1 distendisti D.
Ein gutes Beispiel cngiischer Hymnodie; aus dcr Diozese Salisbiiry
utammend, fand dio Sequcnz vereinzelto Aufnahnit^ in Frankreich, wo sie,
abgesehen von Fontevrault, gleichmaCige Verjinderungcn crfuhr.
106 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

144. De s. Gabriele archangelo.

1 Felix tempus numeravit, 2 Hinc Mariam nuntiavit


Quo suam plebem visitavit Et sua voce iucundavit
Deus ex alto oriens; Gabriel praeveniens.

3 Cuius ventrem depuravit


Et virtute obimibravit
Spiritus altissimi.

4 Qua virtute insigne erexit 5 Qua et mala nostra texit


Et ab armis nos protexit Ckristus donaque porrexit
Hostis potentissimi. Virtutis deificae

6 Veritatemque detexit
Et in viam nos direxit
Pacis evangelicae.

7 In qua nos concomitantur 8 Nam invalidi sanantur


Et in socias nobis dantur Et vigore confortantur
Virtutes angelicae. Per splendentem Eaphad;

9 Inquinatique purgantur 10 Tandem Deo praesentati


Et purgati inflammantur Et cum Christo iam beati
Ab ardente Uriel, A librante Michael.

11 Fac nos, quaeso, ut ditati


Et in hostes roborati
Simus Deoque sacrati
Tuo favore, Gabriel.

Missale Romanum impr. Lugduni 1519. A. —


Missale Romanum impr.
Venetiis 1520. B. —Missale Romanum impr. Venetiis 1543. C. Missale —
GalUcano-Siculum impr. Venetiis 1568. D. —
1, 2 Quod A. 2, 1 Hic D.— —
3, 1 deputavit C. —7, 2 socios A. —
Wohl ein italienisches Produkt au8
der Zeit des Niederganges der Hymnodie. —
tJber der Messe, zu der diese
Sequenz gehort, in BD die Aufschrift: ,,Mis3a sti Archangeli Gabriel
approbata per dominum Leonem decimum". Leo X
regierte von 1513 bis
1521; dieser Zeitraum stiramt zum Charakter der Dichtung.

145. De sancto Gabriele archangelo.

1 Commendemus Gabrielem 2 Hic transcendit Michaelem


Fortem, sanctum et fidelem, Necnon cunctum Israelem
Qui instruxit Danielem Venturum Emmanuelem
Futura cognoscere. Nuntiantis opere.

3 Procurante haec puella, 4 Iste dixit Antichristum


Virgo clara plus quam stella, Vastaturum mundum istum,
Sine pudoris procella Cuius erit .... mixtum
Mox concepit divinitus. Belial posse penitus.
De Sanctis. De sancta Genovefa Parisiensi. 167

5 Sancti sanctorum unctio 6 Nasciturum praedicere


Per hunc et reparatio lohannem et os claudere
lerusalem non dubio Zachariae non temere,
Danieli sat patuit. Sed Dei nutu voluit.

7 Peccatum iam finem accipiat, 8 Precemur ergo, ut nos audiat,


Iniquitas nullum arripiat, A claustris Orci nos custodiat,
lustitia locum inveniat, A cosmi damno nos expediat,
Haec Gabrielem . . . Ducat ad caelestia.

Missale Oscense et laccense -impr. [Caesaraugustae 1504?]. 1, 3 —


durch Konjekturersetzt.
fehlt, ist —
4, 3 u. 7, 4 zu heilen, schien zu gewagt. —
Die armselige Dichtung kann nur als kulturhistorisches Dokument Interesse
beanspruchen. Spanien hat andere, ungleich bessere Lieder von Hymnoden
aufzuweisen. —Vgl. ubrigens zur Str. 4 den Gabrielhymnus in AH. 16,
Nr. 228, Str. 6.

146. Dc sancta Genovefa Parisiensi.


Ascrihitur Adamo de S. Victore.

1 Genovefae sollemnitas 2 Cordis erumpat puritas


Sollcnune parit gaudium; In laudis sacrificium.
3 Felix ortus infantulae 4 Quod pracvidit in spiritu,
Teste Germano praesule. Rerum probatur cxitu.
5 Hic ad pectus virgineum 6 Nummum suspendit aeneum,
Pro pudoris signaculo Crucis insignem titulo.

7 Genovefam divinitus 8 In templum sancti spiritus


Oblato dotat munere, Sub Christi dicans foedere
9 Infantem manu feriens 10 Matri virgo compatiens
Mater privatur lumine, Lucis dat usum pristinae.

11 Genovefa magnanimis 12 Terramque rigans lacrimis


Carnem frangit iciunio lugi gaudet martyrio.

13 Caelesti duce praevio 14 Ad primam precem virginis


Caelos lustrat et tartara Contremiscunt dacmonia,
Civesque precum studio Pax datur ^ncrgumenis,
Servat a gente barbara. Spes aegris, reis venia.
Divino diu munere In cius manu caerei
Sitim levat artificum, Reaccenduntur caelitus;
Confractum casu misere Pcr hanc in sinus alvci
Matri resignat unicum. Redit amnis coercitus.
15 Ignem sacrum rcfrigcrat 16 Quae prius in se viccrat
Post mortcm vivens meritis, Aestus interni fomitis.
17 Morti, morbis, daemonibus 18 Sic Genovefa precibus
Et elementis imperat; Naturae legcs supcrat.
19 Operatur in parvulis 20 Chriato pro tot miraculis
Christi virtus magnalia. Laus frcqucns, iugis gloria!
168 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Trop. et Prosar. ms. Parisiense ( ? Remensel saec. 13. Cod. Assisien.


695. A. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae) saec. 13. ex. Cod. Pariain.
15 615. B. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. C. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 819. D. Grad. m8. —
Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. E. —
Grad. ms. Vi-
ctorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. F. —
Miss. ms. Victorinum
fiaec, 14/15. Cod. Parisin. 14 448. G. —
Collect. ms. Victorinum saec. 15.
(13. et 14.) Cod. Parisin. 14 872. H. —
(Miss. et) Prosar. ms. Sangenovefianun
saec. (13. et) 14. Cod. Parisin. Sangenovefian. 90 (BBl. fol. 1). J. Miss. —
ms. Sangenovefianum saec. 15. in. Cod. Sangenovefian. 91 (BBl. fol. 2).
K. — Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608.
L. — Miss. ms. Lingon n <- saec. 14. Cod. Pommersfelden. s. n. M. Misa. —
ms. S. Acheoli Ambianensis saec. 14/15. Cod. Ambianen. 160. N. — Dazu
kommt etwa ein Dutzend gedruckter Missalien franzosischer Diozesen
und das Missale Sarisburiense impr. Eotomagi 1511. O.
5, 2 Pudoris pro A. — 6, 1 aerum JM. — 8, 2 ditans CEMO. — 9, 1
Insomptem EJN, Insontem KO. — 10, 2 pristinae usum N. — 11, 1 magna
nimis CLMNO. — 13, 2 illustrat M: Caelos fehlt N. — 13, 8 resinat LM. —
14, 7 in signis alvei 0, insignis alvei N. — 14, 8 Redis N; amns (!) C, amnus
cohercius (!) A. — 16, 1 Quod LM.
Die Stropbenabteilung folgt der Melodie von C: die anderen Quellen
Terlangen. daB Str. 13 und ebenso 14 in je zwei Halbstrophen zerlegt werden,
BO daB 13, 1—4 zu 13, 5—8, und 14, 1—4 zu 14, 5-8 parallel laufen. —
Heimstatte der Sequenz ist zweifelsohne Frankreich, wahrscheinlich auch
Paris. Obaber die Abtei St. Victor und nicht vielmehr Sainte-Genevi^ve?
Der Rhythmus gibt zu denkeu. SoII Wort- und Versakzent miteinander
harmonieren, so sind drei Typen des Ryhthmus anzunehmen: 1. ^l k^I y^l ^f
(1,2 SoU^mne p&rat gaudium), 2. I^^^^I^Ik^I (2, 1 C6 dis erumpat purTtas),
3. l^l<y^lK^I (1, 1 Genovefae soU^mnitas"). Wiirden Strophe und Gegen-
strophe oder doch Vers und Gegenvers den gleichen Typ im Rhythmua
aufweisen, so ware uichts gegen die wechselreiche Kunst des Dichters
cinzuwenden. Nun aber, nach dem natiirlichen Wortakzent gelesen, folgen
Verse des verschiedensten Rhythmus kunterbunt aufeinander. Halten
wir aber, wie es sich ziemt, gleichen Rhythmus in den sich entsprechenden
Versen oder Strophen bei, so gibt es Wortungeheuer in der Betonung:
Gen6vefae sijllemnTt^s —
S6ll6mne pirit g4udium, oder aber
G^nov^fae solldmnitds —
S6Ilemne parit gaudium.
Ahnliches in fast jeder Strophe. Will man das dem groCen Prosator von
St. Victor zumuten ? — Im iibrigen vgl. raan die ahnlich gebauten Sequenzen
Nr. 37 u. Nr. 74.

147. De sancto Georgio.

1 Hoc in natalitio 2 Celebret ecclesia


Martyri Georgio Festa tam sollemnia,
Laudes solvat annuas lucundetur animo
Piae plebis caritas. Spiritali gaudio.

3 Iste, membrum capitis, 4 Tortor furit, sed huno urit


Vicem agens palraitis Ignis sancti spitirus;
Fecundantis vineam, Martyr ovat, quando novat
Muudi huius aream Poenas huius impetus.
Sprevit cum divitiis Sic insanus Daciauus
Dando se suppliciis. Irae flagrat aestibus.
Dc Sanctis. De sancto Georgio. 169

Dictu mirum, uxor virum 6 Mollis sexus, consors tori


Linquit Alcxandria, Nutu Dei parat mori,
Baptizatur et laetatur Tacta Dei digito
De percepta gratia; Claruit martyrio.

Inde crurifragio 8 Inter hostes stat securus


Martyie Georgio Martyr palma fruiturus,
lam consumpto gentibus Fide firmat robur mentis,
Inserit alacrius Ne frangatnr in torraentis,
Verbi Dei semina Damna suffert corporis
Vitae spondens praemia. Spe superui muneris.
Martyr floiens dedit fruclus 10 Georgi, civis caeli,
Languidorum pellens luctus; Ora grege pro fideli,
Claudos, caecos, Ut migrantes
Febre laesos ex lioc mundo
Medicinam Gloriemur
Per divinam cum iucundo
Sacer curat medicus. Angelorum Domino.
Grad. et Trop. ms. Inticense saec. 12. ex. Cod. Oxonien. Miec. liturg,
341. A. — Miss. et Grad. ms. Algundense anni 1296. Cod. Mus. Bolsanen.
662 (1304). B. — Mies. ms. Lambrechtense saec. 13/14. Cod. Graecen.
703. C. — Miss. ms. Lambrechtense anni 1336. -Cod. Graecen. 395. D. —
Miss. ms. Lambrechtense saec. 15. Cod. Graecen. 299. E. —
Grad. ms.
Melicense saec. 13. Cod. Melicen. 1701. add. saec. 14. F. —
Miss. ms.
Pataviense saec. 14. Cod. Zwettlen. 229. G. —
Miss. ms. Pataviense saec. 14.
Cod. Vindobonen. 14 208. H. —
Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Hilarien.
8. J. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Praedicat. Vindobonen. 18. K. —
Miss. ms. S. Kiliani Ratisbonensis saec. 15. Cod. Vet. Capcllae Ratisbonen.
1990. L. — Miss. ms. Salisburgense ( ?) saec. 15. Cod. Semin. Brixinen. 93
(E 4). M. — Grad. ms. Cremifanense saec. 15. Cod. Cremifanen. 190. N. —
Miss. ms. Olomucense saec. 15. Cod. Posonien. 21. 0. — Miss. ms. S. Jacobi
Brunensis saec. 15. Cod. S. Jacobi Brunen. 9. P. —
Grad. ms. Aquileiense
saec. 15. Cod. Archiepisc. Utinen. fol. 34. Q. —
Miss. ms. Aquileiense
anni 1478. Cod. Vindobonen. 1831. R. —Missale Pragense impr. [Pilsnae]
1479. S. — EJLOS sind nicht verglichcn.
1, 2 Georio CDFGHKMR. - 1, 3 solvet animos K, debitas R. -
3, 4 Mundi istius Q. — 3, 5 deliciis R. — 4, 2 Imber sancti P. —4, 4 Poenam
AP. — 4, 6 Mere flagrat F; fragrat K, flagrans P; ictibus CDG. —
5, 1
Dictum BDFKPQ. — 5, 2 Liquit BHR, Linquens A; Alexandriam FG.
Alexandrina M. — 5, 3 et -delectatur K. — 5, 4 pcrcepto gaudio Q. —
Str. 5 u. 6 umgestellt M. — 6, 1 chori P. — 6, 2 paret M, parcit D, pugnat
F. - 6, 3 Tactus OHNPQR, Tactu M, Doctus F, Tantus K. -
7, 1 cruci-
fragio D. -
7, 2 Martyri BGHKNPR; Georio CDFGHKMR. -
7, 3 con-
sumptis FHKMNPQR; genibus FHKMNR, dcntibus P. -
7, 6 Fida F;
spondet CDFHR, spopondit G. — 8, 1 sta P. —8, 3 firma BQ. —
8, 4
frangantur P. — 8, 5 Poena suffert MQ, Damna fustrat (!) D. —
8, 6
luminis P. — 9, 1 Martyr signis dedit M. —9, 2 pelles G. — 9, 3 Caccos
claudos F. —9, 7 Sacri P; languidos (st. medicus) B. —
10, 1 Geori CDF
GHKMR. - 10, 5 Habitemus AP.
Fast einzig dastchendo Eigenart dieser Sequenz ist es, daB nicht etwa
bei einem (wio im ,,Lauda Sion"), sondern in fast aUen Strophcnpaarcn
die Gegcnatropho eincn andercn Rhythmus und anderc Vcrs- und Reira-
technik aufwcist als die nach Melodie ihr parallelc Strophe. — Dic Dichtung
170 Seqiientiae rhythmicae et rigmatae.

blieb auf das sudostliche Deutschland beschrankt, von Friaul und Istrien
durch das Gebiet der alten groBen Salzburger Erzdiozese bis hinauf nach
Mahren und Bohmen; in diesem Reviere vdrd ihre Ursprungsstatte liegen.

148. De sancto Georgio.

Veni, potentissimi 2 Militum dux optime,


Miles et fortissimi Victor invictissime,
Regis, flos militiae; Respice nos hodie,

Tormenta, quae passus es, 4 Rotarum et verberum,


Vincere qui visus es Ignium et carcerum,
Pro divino numine, Fuso tandem sanguine.
Serva tuum populum, 6 Infideles remove,
Maxime, qui titulum Fide fortes confove
Gerunt tui nominis; Vitam poscens luminis.
Georgi nobilis, 8 Interpella Dominum,
Constans et imraobilis, Moles levans criminum
Pro plebis miseria Eius dante gratia.

Corporis spurcitias 10 Ut possimus gloriae


Et cordis nequitias Deo laudes gratiae
Fac nos omnes tergere, Cum beatis canere.

Prosar. ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallense


anni 1507. Cod. Sangallen. 546. A. —
Missale Gebennense imp. Gebennae
1498. B, —Missale Gebennense impr. Lugduni 1521. C. — Missale BelHcenae
impr. Lugduni 1527. D. (ist nicht verglichen). —
3, 2 qui iussus es A. —
4, 1 Rotarum que verberum (que von 2. Hand) A. —
5, 3 Servant A. —
7, 1 O Geori A. —
8, 2 Sordes lavans A. —
10, 1 Ut possiraus in gloria A. —
10, 2 Dei A.
Melodie : ,,Veni sancte spiritus". —
In der Diozese Genf oder Belley
ist die Ursprungsstatte zu suchen. Zu 7, 1 sq. vergleiche man den Anfang
der nach gleichem Schema gebauten und ungefahr in der gleichen Gegend
entstandenen Conrad-Sequenz: ,,Gaude, mater nobilis, Constans et
immobilis'' (oben Nr. 108).

149. De sancto Georgio.


1 Sume laudes, 2 Tecum laudent,
Pelle fraudes, Non defraudent
Inclita Ferraria; Caeli, terrae, maria,

3 Cum patronus 4 Fortis pugil,


Vere bonus Pro te vigil
Tibi sit Georgius, Hic martyr egregius.
5 Qui draconem interfecit 6 Regis natam liberavit
Et malorum arefecit Deciique non expavit
Vires et insidias, Minas et potentias.

7 Hic reginam in agone 8 Hic accepit, non decepit;


Confortavit et coronae Ob hoc currit et non repit
Caeli participium Ad Dei palatium.
; ;

De Sanctis. De ss. Gereone Thebaco et sociis. 171

^ Georgi, fundc preces, 10 XJt mundati et purgati


Urbis tuae tolle faeces Te ductore perducantur
Atque omnem scoriam, Ad caelestem gloriam.
Collect-an. Sanblasianuni ann. 1438 — 1440. Cod. Carolsruhan.
ms.
Blas. 77. — Die bis auf 10, 2 technisch tadellos abgefaBte Sequenz (wahi-
sciicinlich ist 10, 2 entstellt) stammt wohl aus Ferrara; in jenen Sammel-
band von St. Blasien sind namlich mehrere in Italien kopierte Dichtungcn
aufgenommen.

150. De ss. Gereone Thebaeo ct sociis.

1 Maiestati sacrosanctae 2 De triumpho Thebaeorum


Militans cum triumphante Et salute peccatorum
lubilet ecclesia Per horum suffragia.

Z Hi sunt viri testamenti, 4 Viri fortes veri David,


Qui ruinam detrimenti Quibus hostes expugnavit,
Reparant angelici, Carnem, mundum, daemonem.
5 Cives domus Pharaonis 6 A quo sacri catechismi
Civitatem visionis Sacramentis et baptismi
Visitant et praesulem, Imbuuntur gratia.

7 Romae fide confirmati 8 Dis profanis immolari


Castra movent, comitati lubet Caesar et vocari
Romanorum aquilas. Thebaeorum agmina.
9 Sed Thebaei, viri Dei, 10 Bis viritim decimati
Quae sunt Dei, reddunt ei, Summae libant maiestati
Caesari, quae Caesaris. Decimarum decimam.
11 Demum cunctis immolatis 12 Qui in partes distributi
In odorem suavitatis Distiibuti sunt saluti
Diffcruntur aliqui, Plurium fidelium.
13 In Verona, Agrippina 14 Holocaustum partiale,
Et in Troia loca trina Nulla tamen sine sale
Consecrant martyrio Foederis obUitio.

15 Cum trccentis et bis nonis 16 Bis quindenis ct ter centum


Signat comes Gereonis Duplex Victor tcstamentum
Abrahae victoriam Et crucis mysterium;
17 Pius Cassius cum septenis 18 lesu bone, cuius dona
Septiformi dono plenis Nostra bona, qui corona
Dona sancti pncumatis. Es tuorum militum,
19 Hac patrona legionc 20 Ubi patris, ubi tui
Nos in bonis, summc bone, Et amoris sacri frui
Loca potioribus. Mereamur gloria.

Grad. ms. Ratingcnse saec. 13. in. Chn. Monaccn. 10 075. A. —


Grad. ms. Veteris Montis sacc. 13. Cod. Mus. Arcliic]). ('oionicn. VI 2. B. —
Miss. ms. S. Achatii Coloniensis saec. 14. Cod. ('olonicn. W. f. 249. C. —
172 Sequentiac rhythmicae et rigmatae.

Miss. ms. S. Mariae in Capitolio Coloniensis saec. 14. Cod. Colonien. W.


kf. 100. D. —
Miss. ms. S. Cuniberti Coloniensis saec. 14. Cod. Darmstadien.
876. D*. —
Grad. ms. S. Gereonis Coloniensis saec. 15. Cod. Mus. Archiep,
Colonien. VI 5. E. —
Grad. ms. Ecclesiae maioris Coloniensis saec. 15-
Cod. scriptorum S. J. prov. Germ. Liturg. ms. 2. F. —
Grad. ms. Nussiense
saec. 15. Cod. Mus. Arehiep. Colonien. VI 11. G. —
Grad. ms. Calcariense
saec. 15. Cod. Calcarien. G 1. H. —
Grad. ms. Santense faec. 15. Cod.
Santan. G. 2. H*. —
Mi^p, ms. Resfense sarc. 15. Cocl. Embricen. 223.
H**. — Miss. ms. Asnidiense anni 1425. Clm. Monacen. 10 074. J. Grad. —
ms. Borkenense saec. 15. Cod. Borken. A 9. K. —
Miss. ms. Moguntinum
(Cardinalis Alberti) saec. 16. in. Cod. Eccl. Scafnaburgen. s. n. L. —
Grad. ms. Margarete Scheiffart de Mreode saec. 15. Cod. Mus. Hungar.
259. M. —
Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Mediolanen. Brera AE
XIV 12. N. —
Grad. ms. Neerlandicum saec. 15. in. Cod. Univ. Amstelo-
damen. V A 3. O. —
Miss. ms. S. Aguetis in Hoorn saec. 15. Cod. Bruxellen.
3104. P. —Miss. ms. S. Walburgae Zutphaniensis, deinde societatis s.
Antonii Daventriensis saec. 15. Cod. Mus. Zutphanien. Ms. 7. Q.
Missale Coloniense impr. Coloniae 1494. R. —
Missale Coloniense
impr. Parisiis 1506. S. — Missale Moguntinum impr. Moguntiae 1493. T. —
Missale Traiectense impr. Parisiis 1497. U. —
Missale Argentinense impr.
Hagnoe 1520. V. - Graduale Monasteriense impr. s. 1. 1536. X. —
DGH- JLP
sind nicht verglichen.
1, 3 iubilat V. -
2, 1 De nobili triumpho N. —
2, 1 Pro N. 4, 2—
hostem K. — 5, 1 Dives U. — 6, 1 sacra N; catezizi (!) U. —
6, 2 Sacramenti
U. — 7, 2 imitati KX. —
8, 1 Diis OQ, Hiis AB. —
9, 2 Qui sunt U. —
10, 3 decimas AFKNX (vielleicht richtig). -
11, 3 Deferuntur CKX. -
12, 2 soluti KX. -
12, 3 Phirimi KNTV. -
13. 1 Verora (!) O. -
14, 2
NuUum N. —
15, 3 victoria A. —
16, 1 ter centi B, et tricentis O. —
16, 2
testamenti B. —
17, 2 Septiformis ABD*OU (kann richtig sein); bono
K. — 17, 3 Dono KMOTUVX (dona ist Objekt zu signat 15, 2). —
19, 2
summe bona V, boni D*. — 20, 1 Ibi B.
Auf Grund des Quellenverzeichnisses wird Koln als die Heim- und
Ausgangsstatte der technisch (betreffs Rhythmus und Reim und Zasur)
mustergiiltigen, formvollendeten, schonen Sequenz gelten miissen, von
wo sie nach Ratingen, Neu/i, Essen, Calcar, Xanten, Bees, Borken und
in die Niederlande, siidlich in die Diozese Mainz drang, spater bis nach
StraBburg. Die Quello A verlangt, daB als Ursprungszeit mindestens
die Wende vom 12. z u m
13. Jahrhundert angesetzt werde, nicht da»
14. Jahrhundert. — Betreffs der Strophen 15—17 sei erinnert, dqQ nach
der Legende Gereon mit 318 Gefahrten zu Coln (Agrippina), Victor mit
330 zu Xanten (Troja) und Cassius mit 7 zu Bonn (Verona) den Marter-
tod erlitten. Entsprechend den drei Heiligen und dem Umstande, daR
Mauritius an der Spitze der Thebaischen Legion stand, wechseln die
tjberschriften der Sequenz: De s. Victore et sociis T, De sancto Cassio M,
De sancto Maui'itio U, De s. Gereone et suis militibus (sociis) die iibrigeu
Quellen. Man vgl. Kolner Pastoralblatt 1903, Sp. 161 ff. — Melodie r
„Maiestati sacrosanctae" (s. weiter unten die Sequenz auf Translatio.
trium regum).

151. De sancto Gisleno.

1 Exsultemus in hac die, 2 Est enim lux laetitiae


Sonent dulces melodiae; Nec est locus tristitiae,
Caelestium harmoniae Cum rex, actor iustitiae,
Respondeant symphoniae Dono misericordiae
Nostrae concinentium! Nos vocat in gaudium.
De Sanctis. De saneto Goare. 173

3 In carecto fluminis, 4 Dat vagitus hominis,


In concha bituminis, Pulsat aures virginis;
In fiscella scirpea Adest regis filia,

Invenitur aurea Susceptum cum gratia


Lux oriri. Dat nutriri.
5 Sic Gislenum, 6 Adoptavit,
Alienum Educavit
A luto vel latere, Virgo, sed non alia,
Sed inventum Quam fecunda,
Nec detentum Quam iucunda
Duro carnis onere, Fetu mater, gratia.

7 In aquis reperit, 8 Alumnum provehit,


Repertum exserit, Provectum evehit,
Alit muneribus, lungit caelestibus.

9 Talem novitium 10 Gaudet adveniens


In contubernium Tandem inveniens,
Ordo caelestium Quod iudex largiens
Laetus admittit. Ante promittit.
11 Servus ingreditur 12 Qui regum maximus
Gaudium Domini, In caeli solio
Optato fruitur Bonorum optimus
Nescio termini, In horum medio
Regi conreguat. Vivit et regnat.
AnalectaBoIlandianaVI,300, Nacheiner Abschrift ohne nahere Angabe.
Die Sequenz schildert allegorisch dieWirkung der Gnade (fi, 6) in dem
hl. Gislenus, die ihn, wie einstens die Pharaostochter den Moses, aufzog
und erhohte. Form und Inhalt ist originell und musterhaft. Beim ersten
Strophenpaar ist Taktwechsel anzunehmen: Dem ersten trochdischen
Verspaare folgen zwei jambische Verse, und ein trochdischer bildet den
SchluBvers. Die Verse der Gegenstrophe (2) sind rein jambisch und werden
abermals von einem trochdischen abgeschlossen. So wird reinor Rhythmus
bzw. voUc Harmonie zwischen Wort- und Versakzent in der ganzen Sequenz
gewahrt. Der Ursprung ist wohl im Hennegau.

152. De sancto Ooarc.


Laudes Christo cura gaudio 2 Cuius misericordia
Nostra pangat devotio, Nobis tanta dat gaudia,
Tam praeclarum confessorem 4 Eius j)cr mirabilia
Amplectamur ut Goarem. IUustratur ecclesia.

Hunc virtutes meritorum 6 Duiii in carne militaret


Sic ornabant et signorum, Et ad caclos anhelaret,

Ut non solum clemcntis, 8 Idok)rum hic culturam


Sed bestiis et iumentis Exstirpando fideiii puram
Verbo Dei imperaret Cunctos docet observare,
Et daemones effugaret. Creatorcm adorare.
174 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

9 Hospitalem se praebebat, 10 Ab iniquis accusatur,


Peregrinos colligebat, Virtus Dei protestatur
Christum regem in his vere Hunc immunem falsitatis
Se confidens suscipere. Et cultorem veritatis.

11 Infans namque proloquitur, 12 Quam devote, quam attente,


Dum a sancto praecipitur, Ore, corde, pura mente
lus naturae quod non erat, Hac in vita peritura
Triduanus nam fuerat. Orat Deum pro futura.

13 Nunc beatis spiritibus 14 Huius ergo interventu


Adiunctus in caelestibus In extremo nos adventu,
Una stola decoratur ludex iuste, conservare
Et duplicem praestolatur. Cum electis, rex, dignare.

Grad. ms. Trevirense saec. 15. Cod. Capit. Treviren. 178. A. Miss. —
ms. Trevirense saec. 15. Cod. Capit. Treviren. 159. B. —
Miss. ms. S. Severi
Boppardiensis saec. 15. Cod. Capit. Treviren. 168. C. —
Grad. ms. S. Castoris
Confluentini anni 1520. Cod. S. Castoris Confluent. s. n. D. Missale —
Spirense impr. [Bambergae] 1487. E. —
Legenda et Miracula s. Goaris
impr. Moguntiae 1489. F.
3, 1 lam C. —
3, 2 Amplectemur D. —
4, 1 Cuius D. —
13, 2 Adiunctis
F. —Ursprung sichtlich in der Trierer Diozese. Wie die Form der Sequensi
imbeholfen, so ist der Inhalt mehr als niichtern.

153. De s. Gorgonio Nicomediensi.

1 Hac in die triumphali 2 Keverenter solvens vota


De triumpho spiritali Puro corde, mente tota
Nostra plaudat contio Martyri Gorgonio.

3 Mundo plures militarunt, 4 Inter illos hic athleta


Qui post mundum conculcarunt Mundum vicit morte spreta
Atroci martyrio. Securus de praemio.

5 Ut Elias Elisaeum 6 Dignitates regis vani


Animavit Dorotheum Sprevit Diocletiani
Ad palmam victoriae. Laudans regem gloriae.

7 Membris tentus in tormentis 8 Sale sparsus et aceto


Tantus fuit vigor mentis, Poenas tulit vultu laeto,
Ut dolores vinceret. Ut post mortem viveret.

9 Laceratur multis modis, 10 Cuius prece Deo grata


Sed sublaqueatus nodis Stola nobis vitae data
Migrat ad caelestia; Vivamus in gloria.

Missale Mindense impr. Nurembergae 1513. — 5, 1 Helias HeUsaeum. —


Die Reliquien des Heiligen kamen um 765 teils nach Gorze, teils nach
Minden. Offenbar ist dort auch die Sequenz entstanden, die nur im
Mindener Missale auffindbar war. — Melodie wohl: ,,Hodiernae lux diei'*
^AH. 54, Nr. 219).
De Sanctis. De sancto Gratiano Ambianensi. 17S

154. De sancto Gratiano Ambianensi.


1 Gratiani 2 Gratianus,
grata sollemnitag laudis materia,
Nos ad laudes Multiformi
invitat debitas. redundat gratia.

3 Gratiani 4 Gratiani
dulcis praesentia, dulces reliquiae,
Dulcis amor, Gratianus
dulcis memoria; nomen est gratiae.

5 Gratiani 6 Sacrum diem


felix victoria sacra laetitia,
Nova nobis Nos devota
inspiret gaudi«; decent obsequia.

7 Nos ad glebam 8 Gratianum


sacri corpusculi fideles servuli
Excubemus Laudent simul
in laude seduli; et laudent singuli.

9 Attestante 10 Ne fidelem
fama martyrio perturbet popiilum,
Modum mortis Quod lictoris
delet oblivio, latet vocabulum.

11 Ne quo tamen 12 Christi virtus


erroris nubilo probat in corylo,
Tenebrescat Gratianus
lumen ecclesiae, quantae sit gloriae.

13 Sub festiva 14 Sic ad missani


noctis vigilia sub hora tertia
Repubescit Novas uvas
in gemmas virgula, offert arbuscula.

15 Res infausta 16 Arbor sacra


casu contigerat: paenc perierat
Sacris igne Vix supcrstcs
arreptis ignibua ipsis radicibus.

17 Revoluto 18 Gratianum
dierum circulo commendat sacculo
Graviore Desperato
Cliristus miraculo dans fructum surculo.
19 Virga Lcvi 20 Virga prior
murmur compcscuit, pracsenti congruit,
Haec erroris Illa semel,
venena diluit; haec saepe profuit.
176 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

21 Gratiane, 22 Summi regis


martyx egregie, astans praesentiae '

Sis devotae Nos praesenta


memor famiiiae; caelesti curiae.

Collectan. ms. Victoriniim saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. —
9, 1 Attestante ist als Partizipium passivutn aufzufassen: ,,wahrend das
Martyrium durch die Tradition bezeugt wird". —
15, 3 sq. igne-ignibus
scheint entstellter Text zu sein, auBer manverbinde,,ignibus" als Ab^tivu&
instrumenti mit ,,perierat" und iibersetze ,,sacris igne arreptis"; als das
Heiligtum vom Feuer ergriffen wurde. —
19, 4 venene. —
Ein franzoaischcs
Produkt.

155. De s. Gregorio Spoletano.

1 Martyrem egregium 2 Quem dedit Coloniae


Fortemque Gregorium Regio Italiae,
Laudet nostra contio, Spolitana natio.

, 3 Hic sub Flacco praeside 4 Verbum verbo redditur,


Ipsius non timide De fide concipitur
Offert se iudicio. Grandis disputatio.

5 ,,Nir', ait Gregorius, 6 Deum unum astruo,


,,Nostra fide verius; Deos plures respuo,
Ego sum cbristicola, Non deos, sed idola.*'

7 Flaccus poenis pluribus 8 Gaudet martyr patiens


lubet et atrocibus Poenas, intrat moriens
Perire Gregorium. Caeli refrigerium.

9 martyr laudabilis. 10 Te pulsamus precibus,


Mundo venerabilis Nos cum tribus regibus
Et decus Coloniae, Duc ad thronum gloriae.
]\Iiss. ms. Coloniense saec. 15. Cod. Londinen. Add. 11 435. A. —
Miss. ms. Coloniense saec. 15. (Pars I). Cod. Bruxellen. 212. B. Grad. —
ms. Maioris ecclesiae Coloniensis saec. 15. Cod. Script. S. J. provinciae
Germaniae Liturg. ms. 2. C. —
Miss. ms. S. Cuniberti Coloniensis saec. 16.
Cod. Darmstadien. 837. D. —
Miss. ms. S. Pantaleonis Coloniensis saec. 15.
Cod. Bruxellen. 355. E. —
Grad. ms. Coloniense saec. 16. in. Cod. Cathedr.
Colonien. s. n. F. —
Grad. ms. Nussiense saec. 15. Cod. Mus. Archiep.
Colonien. VI 11. G. —
!Miss. ms. Nussiense saec. 15. Cod. Parisin. 12 063.
H. —
Miss. ms. Maioris ecclesiae Asnidiensis anni 1475. Cim. Monacen.
10 074. J. —
Grad. ms. Calcariense saec. 15. Cod. Calcarien. G 1. K. —
Miss. ms. Resse 1 e .a c. 15. Cod. E nbricen. 223. K*. Miss. ma. —
Noviomagense saec. 15. Cod. Mus. Noviomagen. s. n. L. Missale —
Coloniense impr. Coloniae 1481. M. —
Missale Coloniense impr. Coloniae
1494. N. —
Missale Coloniense impr. Coloniae 1498. O. —
Missaie Coloniense
impr. Parisiis 1506. P. —
FHJ sind nicht vergliclien.
1, 3 Laudat C. -
Strophe 2 fehlt DMO. —
2, 1 cedit C. -
2, 3 Spoletana
GKL. -
4, 2 Efc fide GL. -
6, 1 Deum vivum CENP. -
7, 1 plurimis
CEGKN. —
Melodie : ,,Veni sancte spiritus". Ursprungsstatte ist Coln;
die Wanderung iiber Calcar den Niederrhein hinunter bis ins hollandische
Grenzgebiet laBt sich hier abermals beobachten.
De Sanctis. De s. Guilelmo Magno, eremita. 177

156. De s. Guilelmo Magno, eremita


in stahulo Rodis.

1 Super flumen Babylonis 2 Quia venit, surgat illa,


Plorans sedet Salomonis Concrepent silvarum ligna
Sponsa, silent orgaua. lu hao die omnia,

3 Guilelmus, noster pater; 4 Bene psallat, sapienter


Quam produxit Eva mater, Cor cum voce, sic frequenter,
Proles nunc invigilet. Ne in laude dissonet.
5 Dcum laudet noster chorus, 6 Eructet, laudans Dei donum
Laude dignus qui est solus, In patrono, verbum bonum
Et omni laude dignior; Vita, lingua, mens et cor.

7 Mardochaeus honoratur, 8 Saccus stola coramutatur,


Naaman lepra mundatur Sordens caro renovatur,
Et Aman suspenditur; Zachaei fraus abolitur.

9 Arrha stola prima datur 10 Agri cultor simonisat,


In hac die, amplexatur, Dum ignorat, quantum amafc,
Vitulus occiditur; Cui plus dimittitur.

11 Gratum florem inter spinas, 12 Haurit aquas mens doloris,


Bonum vinum ad convivas Quas divinisas saporis,
Novit Deus facere. Pie pater, hodie.

13 Samson fortis tu fuisti, 14 Draconis caput contrivisti


Caput Dagon praecidisti Et Goliam peremisti
Super liminaria, Vita eremitica.

15 Offerebas ut Abel, 16 Refutata lezabel


Luctabaris in Bethel, Castitate Daniel,
Servisti lacob pro Rachel, Fis illaesus Misael.

17 Quaeris non inter parentes 18 Regem regum, quem amasti,


— Imitaris fugientes Dei nutu tu intrasti
Domum, notos, patriam — Vallem Rodis horridam.
19 comes Pictaviae, 20 Ezechielis precibus,
Qui more regis Ninive Magdalenae fletibus
Paenitens Effluens
Te humiliasti! Vitam prolongasti.

21 Ad hanc tuam, bone pater, 22 Transfer cito de Aegypto


Singularis ferus aper Pharaonc suffocato,
Ne dcvastet, vineam Ad Dci locans dexteram,
23 Ubi finis bonae vitac, 24 Splendor lucis, via vitae,
Ad quem tenduunt cremitae, Pastor boue, mina mite
Aeternaque societas. Nos ad agni nuptias.
CoUectan. ms. 8anblasianum ann. 1438 — 1440. Cod. CarolHiuhan.
Blas. 77. - 2. 1 8ubjokt zu ,,vonit ' ist {Iiiilchnii!^ (3. 1); solche schr ge-
Blmiio, Analocta Hymnica. LV. 12
.

178 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

kiinstelte Konstruktionen finden sich in dieser Sequenz mehrere: 6, 1 u. 2;


17, 1 bis 18, 1 Quaeris— regem regum; 21, 2 u. 3 tuam— vineam. 5, 3 —
„Et" ist scheinbar iiberschussig und konnte wegfallen; aber oft ist hier
dem TrochJius eine kurze Vorschlagsilbe gegeben: Eructet (6, 1), Z&chaei
(8, 3), Draconis (14, 1), Servisti (15, 3), Qui more (19, 2), Ez6chielis (20, 1),
Ad Dei (22, 3), Aeternaque (23, 3). —
12, 2 divinisa^ ; zu dieser Wortbildung
vgl. simonisat (10, 1 =
wie Simon handeln). —
21, 1 bone pastor.
Zum Verstandnis der gehaltreichen Sequenz ist zu erinnern, da6 Wilhelm,
zubenannt ,,der GroBe" oder ,,Herzog von Aquitanien" oder ,,Graf von
Poitiers" (er ist identiscli mit Wilhelm von Gellone), nach legendarischen
Berichten zuerst ein sehr weltliches und ausschweifendes Leben fiihrto
und dann groBer BiiBer wurde, angeblich im wilden Tale (auch ,,StalI"
genannt) von Bocles bei Siena. Was in ,,Les Petits BoUandistes" (II, 429)
iiber ihn gesagt wird, gibt vortrefflich den lyrischen Standpunkt fiir die
einleitenden Strophen an: ,,Ce prince, pour qui toute T^glise avait verse
des larmes comme pour un enfant perdu, et qu'elle avait eu en exs6cration
comme Tennemi jur6 de son repos (vgl. Strophe 1), s'en retoirrna resolu
a ce changement exemplaire, qui causa tant de joie aux anges et tant de
consolation aux fideles" (vgl. Strophe 2: selbst die Walder im Tale Rodes
soUen mitjubeln).
Bereits Mone (IIT, 560) hat richtig bemerkt, ,,das Lied ist von einem
franzosischen Dichter, wie die Haufung der bibHschen Beziehungen und
die Worter divinisas (12, 2) und mina (24, 2) von mener verraten".

157. De s. Guilelmo Vercellensi


seu Montis V irginum.
1 In aeternae regno vitae 2 Chorus noster colat rite
Supernorum genus mite Sancti festum coenobitae
Laudis cantet modulis. Guilelmi nobilis,

3 Qui Lombarda gente natus 4 A malignis revocatus


lam parentibus orbatus Spernit mundum et reatus
Est a pueritia. Sitiens caelestia.

5 Pedes nudus, unica 6 Visitavit limina


Tantum tectus tunica Sanctorum et crimina
Pro religione Vicit in agone.

7 Caritate faber sospes 8 Qui cingant ventrem et pectus


Sancti prece struxit hospes Sancti, cuius erat lectus
Binos ferri circulos, Ferra propter aemulos.
9 Potus aqua, cibus panis 10 In soliculo castello
Huius erat; de Melphanis Caeco patiens misello
Idiotam docuit; Lumina restituit.

11 In Monte Virgilii 12 Urso sanctus imperat


Magni vir consilii Nec ad fontem properat,
Ecclesiam struxit. Quem prius destruxit.
13 Sibi Christus in Laceno 14 Ad laudem regis cunctorum
Corporali visu pleno, Domum fratrum et sororum
Quem orabat, patuit. In Goleto statuit.
De Sanctis. De sancto Gumberto Ansbacensi. 179

15 Suain praesciens qui mortem 16 Et miraculis infandis


Monialium cohortem Factus vir virtutis grandis
Sacra docens monuit Caeli regna petiit.

17 Ergo precemur grandibus 18 Ut suis nobis meritis


Guilelmum cum precibus Sit rectitudo tramitis
Coenobitam, lam ad vitam.
19 Guilelme, pater care, 20 Abbatissam et conventum
Pro nobis Deum precare Eegnum ducas ad potentum
Prece semper sedula, Salvandos per saecula.
Acta Sanctoriim Bollandiana, lun. V, 113 (ed. 3a: VII, 98b). —
.,Ex officio pervetusto, quam libro nostro inseniimus, sequentia." —
9, 2 ,,de Melphanis" vielleicht Nebenform statt Melphitanis oder Amel-
phitanis (Einwohner von Amalfi). —
10, 1 soliculo weiB ich nicht zu deuten;
ob Eigenname ? —
Nach Str. 1 1 ist eine Strophe eingef iigt, die nicht
in das Schema paBt und auch durch Rhythmus und Reim sich als unecht
erweist:
Lupus devorat errantem
Asellum et pascentem,
Inde huius opus explet.
Wohl nachtragliche Einfiigung des Wunders an dem Wolfe, dcr den Esel
verschlang, von dem das Baumaterial fiir den Kirchenbau herangesclUeppt
Avurde, und der dann selbst die Eselsdienste ausiiben muBte. 14, 3 —
Guleto, gemeint ist San Salvatore al Qoleto. —
17, 3 Anachoritam (vgl.
2, 2). — 20, 2 ducat. —
Melodie und Schema : ,,Iu caelesti ierarchia"
(oben Nr. 116). —
Ursprung in Unteritalien.

158. De sancto Gumberto Ansbacciisi.

1 Sursum corda dirigamus, 2 Christi semper in honore


Ut amore ferveamus Psallat mente, psallat ore,
lesu Christi Domini; Qui concordat nomini.
3 Ipse laus est angelorum, 4 Laudes ergo salvatoris
Ipse salus electorum, In Gumperti confcssoris
Ipse spes et gloria; Pangimus memoria.
5 IUe Deo militavit, 6 Hostes erant carnis motus,
Vicit mundum, triumphavit Quibus Dco vir devotus
Debellatis hostibus; Restitit instantibus.

7 Cum.ad fidem traheretur, 8 Festinando ad salutem


Ne a fide laberetur, De virtute in virtutem
Domuit carnalia; Posuit vcstigia.

9 Homo vitae siugularis 10 Vixit caste, vixit pie


Disciplinae salutaris Sacrae virgini Mariae
Est adeptus gratiam; Construens ccclcsiam.

11 Kilianus seminavit, 12 Semcn erat verbum Dei,


Quod Burchardus crogavit, Messis fructus sanctae spei,
Quod Gumpertus messuit; Qua Gumpcrtus viguit.
12*
180 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

13 Gumperte, suffragator, 14 Ad peccata redimenda


Esto nobis consolator, Tuo regi nos commenda
Subveni clamantibus; Meritis et precibus.

15 Audi, lesu, supplicantes, 16 Et placatus his patronis


Audi tuae postulantis Ad supernae visionis
Opis adminicula Duc nos habitacula.
Appendix ms. Ansbacensis saec. 15/16 in Missali Herbipolensi impr.
Herbipoli 1484 (in Bibliotheca Herbipolensi). —11, 2 statt erogavit viel-
leicht ursprunglich irrigavit. — 15, 3 amminicula. —Rhythmus, Reim
und Zasur (ausgenommen nur 10, 2, wo Zasur und Wortende nicht zu-
sammenfallen) sind musterhaft gehandhabt. Offenbar war die Sequenz
fiir und wohl auch im Stifte Ansbach gedichtet, wo der Heilige die Marien-
kii'che nebst Kloster baute (876 dem Schutze Karls des GroBen unter-
stellt, 1057 ein KoIIegiatstift), und wo seine Reliquien ruhen.

159. De saneto Heinrico imperatore.


1 Laudet omnis spiritus 2 Gloriosum confessorem,
Christum, qui divinitus Quem patronum et auctorem
Coronavit gloria Haec colit ecclesia!

3 Homo vetus in peccatis 4 Quisquis mente puriore


Primam stolam novitatis Plaudit manu, psallit ore
Recipit cum anulo, Digne Dei famulo.

5 ,,Post sex" legens dubitat 6 Sextus annus volvitur


Rex, quem sensum teneat Et problema solvitur
Oratio truncata; Corona duplicata.

7 Purgatura criminis 8 Purgat adulterium


Notam virgo virginis Ignitorum vomerum
Vendicat pudorem, Non sentiens calorem,

9 In Cassino 10 Quem, cum nusquam


Monte curam sit contactum
Benedicti post pressuram Corpus, tamen inde tractum
Longam sentit calculi, Admirantur singuli.

11 Angeliis fortis 12 Precibus crebris


militat in castris instat, alienis
Victor victorem Vacuus curis
gloria coronans Deo vacans saepius
Hoste fugato. Orbe pacato.

13 Dum migraret ex hac vita, 14 Nil inventum morte dignum,


'
Finem rei eremita Neque fenum, neque lignum,
Didicit ex daemone: Nil hominis in homine.

15 Talis Christo deservivit, 16 Servus tuus et amicus


Talis Christo vivens vivit Tua, Deus, nos Heinricus
In aeterna patrica. Consoletur gratia.
De Sauctis. De sancto Heinrico impcratore. 181

Grad. ms. (Colonicnse, deinde) Bambcrgense (dictum ,,Orational6


8. Heinrici impcratoris") saec. 11. in. Cod. Bambergen. A II 54. add. saec.
12/13. A. — Grad. ms. (Coloniense, deinde) Bambergense(dictum,,Orationale
B. Cuncgundis") sacc. 11. in. Cod. Bambergen. A II 55. add. saec. 12/13. B.

Grad. ms. Banibergcnse saec. 12/13. Cod. Bambergen, Ed III 2. C. —
Grad. ms. Bambergense saec. 13. Cod. Bambergen. Ed III 13. D. —
Grad. ms. Bambergense saec. 11/12. Cod. Bambergen. Ed IV 3. add.
saec. 13. E. —
Grad. ms. Bambergense saec. 14. Cod. Roman. Angelica

T VII 11. F. Miss. ms. Bambergense saec. 15. Cod. Rossian. VIII 232. G.—
Grad. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien. s. n.
H. — Grad. ms. Patavicnse saec. 12/13. et Salisburgense anni 1455. Cod.
SaUsburgen. V 3 H
133. J. —
Miss. ms. Hospitalcnse saec. 14. in. Cod.
Paulan. 27. 3. 19. (Hosp. membr. 49) add. saec. 15. K. Miss. ms. S. Mar- —
garete Novae Civitatis sacc. 14. Cod. Vindobonen. 1790. L. Miss. ms. —
SaUsburgense saec. 14. Cod. Salisburgen. V 1 E 59. M. Miss. ms. Salis- —
burgense anni 1476. Cod. Salisburgen.V 1 A 12. N. —
Miss. ms. Frisingense( ?)
saec. l-t. Clm. Monacen. 23 054. O. —
Miss. ms. Pataviense saec. 14/15.
Cod. Vindobonen. 1786. P. —
Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Florian,
III 9. Q. — Miss. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 3795. R. —
Miss. ms. Lambacense saec. 15. Cod. Lambacen. 333. S. Miss. ms. —
Brixinense saec. 15. Cod. Vindobonen. 1782. T. Hymn. et Prosar. ms.—
Emmeramense saec. 15. ex. Clm. Monacen. 14 667. U. Miss. ms. S. Kiliani —
Ratisbonensis saec. 15. Cod. Vet. Capellae Ratisbonen. 1990. V.
Missale Bambergense impr. Bambergae 1490. X. Missale Basiliense—
impr. Basileae 1488. Y. —
Missale Curiense impr. Augustae 1497. Z. —
IMissalc Augustanum impr. Bambergae 1489. a. —
Missale Merseburgense
impr. Lipsiae 1502. b. —
Missale Pragense impr. Lipsiae 1498. c. Missale —
Constantiense impr. Basileae 1485. d. —
Missale Misnense impr. Lipsiae
1510. e. — Missale Salisburgense impr. Basileae 1510. f. IVIissale Argen- —
tinense impr. Hagnoe 1520. g. —
OVZ a c d sind nicht verglichen.
1, 1 Gaudet P. -
2, 3 Haec fehlt G. -
3, 1 Homo natus HPQ.

3, 2 Stolam vitae PQ. -
3, 3 Recepit F. -
4, 2 Plaudat HJLNPQ;
psallat ore HJLNPQT. -
4, 3 Digna S, Digno H. -
5, 3 Oratio fehlt T.

6, 2 Ut L; probleuma GKS e, propleuma LQRT g. —
Zwischen 6, 2 u. 6, 3
eingeschoben: Dux regno praeficitur M, —
7, 1 Purgaturam H, Purgata R,
Purgatur a criminis ??, K —
7, 2 Nota e g, DGK
7, 3 Benedicat Q. — —
Die natiirliche Wortfolge in dieser Strophe wiirde sein: Virgo purgatura
notam criminis vendicat pudorem virginis (bczieht sich auf den Zweifel
Heinrichs an der Treue seiner Gattin). 8, 4 colorcm R.— 9, 1 sq. cura —
Benedicti non pr. H. —
10, 1 Quam g; dum DGMQRS
b f; Quantum
nusquam N, Qua cum H; fit C; conatum L, coactum PQT. 10, 2 indo —
tactum R. —
Die auch hier in dcn Str. 9 u. 10 etwas verschobcne Wortfolge,
die zu Textanderungen (vgl. besonders Lcsart von H) und falschcr Inter-
punktion (Mone III, 335 u. Kehrcin, 405) AnlaB bot, ist so aufzurollen:
Sentit curam Benedicti post longam prcssuram calculi (= Gallcnstein),
quem inde tractum singuli admirantur, cum corpus usw. 11, 2 militans —
g; in astris R. —
11,4 coronat GJMRT b c f g, coronatur S, corona D,
gladio coronct Q. —
12, 3 Curis vacuus A—
g, aber gegen den sonst gewahrten
Rhythmus. —
12, 4 vacat AC
saepius zwcisilbig zu lesen.
g:; In sind — H
Str. 11 u. 12 ganz entstellt: Angelus fortis militat in castris curis vacuus
dum vacat saepius orbc placato // Precibus crebris instat alienis victor
victorem coronans hostc fugato. 13, 1 Cum — j?. JNPQRT
13, 2 Finem —
regi T, Sine regi (!) R. -
15, 2 Talis Deo C p, Talis Christus H. 15, 3 -
gloria H. -16, 2 Tuus Dcus GQ, 16, 3 gloria -ff. Y
Str. 2, 3 liiBt dcutlich crkenncn, daB diesc Avcnig schwuugvollo, abcr
interessante Sequenz urspriinglich fiir Battiberg godichtct war und wohl
auch dort oder doch in der Diozese Bambcrg entstand. Von dort wanderto
182 Sequentiae rliythmicae ct rigmatae.

sie in dieGegenden, welche mit dem Heiligen in naherer Beziehung standen


und stehen, wie Basel, Minden, Merseburg, Strafiburg und deren Grenz-
gebiete, aber nicht weit dariiber hinaus (abgesehen von der alten groCen
Erzdiozese Salzburg); ein auBerdeutscher Land kennt sie nicht. Man vgl,
hiermit die ungleich schwungvolleren Heinrichsequenzen AH. 9. Nr. 228
und 40, Nr. 229.

160. De sancta Helena imperatrice.

1 Ad honorem summi regis 2 Ore laudes attoUamus,


Nos, qui sumus oves gregis Manu lumen praeferamus
Spiritalis pascuae, Lampadis non vacuae.
3 Ipsi lionor sine fine, 4 Regnum caeli pro terreno,
Qui Helenae dat reginae Ubi ex hoc, in hoc pleno
Felici commercio Nunc eructat gaudio.

5 Felix haec felicem natum, 6 Et cum eo, contra fidem


Lumen orbis et ornatum Si qua lata erant pridem,
Constantinum genuit Abrogari studuit.

7 Unde fides est in tuto, 8 Ad cor redit, quae erravit,


lacet, tacet ore muto Et adorat, quod damnavit
Gentium perfidia; ludaeorum saevitia.
9 Iras truces nunc deponit, 10 Licet, quidquid ius hortatur,
Et vagina se reponit Papa Sixtus hoc testatur,
Persequentis gladius: Dispergit Laurentius.

11 Haec, ut notus esset Deus 12 Indis quidem et Iberis,


Et praeclarum nomen eius, Post Armenos iunxit veris
Efficit in gentibus, Fidei cultoribus.

13 Ergo, quae hanc genuisti, 14 Et nos simul gratulemur,


Mater eius, spousa Christi, Simul Deum deprecemur:
Sancta gaude Treveris. Deus, parce miseris.
Grad. ms. Praedicatorum Coloniensium et Cruciferorum Aquisgranen-
sium anni 1425. Cod. Capit. Aquisgranen. XXVII. A. — Grad. ms. Cruci-
ferorum saec. 15. Cod. Monasterien. 365 (214). B. — Grad. ms. Cruci-
ferorum Coloniensium saec. 15. ex. Cod. Semin. Colonien. 13. C. — Miss.
ms. S. Georgii Budinensis saec. 15. Cod. Mus. Bohem. XIII F 12. D. —
Grad. ms. Margaretae Scheiffart de Merode saec. 15. Cod. Mus. Hungar.
259. E. — Missale ad consuetudinem Praedicatorum et S. Crucis impr.
Parisiis 1517. F.
2, 2 proferamus F. — 6, 2 Signa lata D. — 8, 3 ludicum DE; sententia
D. — 10, 2 Sixtus iam testatur F. —
11, 3 Effecit D. 12, 2 vixit D. — —
13, 2 Matram regis, sponsam Christi D. —
14, 1 Et nos DE. Verstand — Zum
nis der dunklen Str. 10 bemerkt Daniel (V, 297): ,,Nunc licet, quod antea
trahebat ad supplicium. Hortantur populum pontiiices neque amplius
aff iguntur cruci erogant ecclesiae opes diaconi nec consumuntur in craticula.
:

Duplex autem causa est, quod poeta affert Sixti et Laurentii exemplum.
In primis vesperis s. Helenae fit commemoratio Octavae s. Laurentii:
porro quod gravius est, Laiu^entius moribundus prophetavit ecclesiae
pacem et tranquillitatem, de qua optime merita est Helena." Die Se- —
quenz stammt von Kreuzherren.
De Sanctis. De s. Helena imperatrice. 183

161. De s. Helena imperatrice.


1 Hacc rcgina ter beata 2 Est in bello interfectus,
Britannorum regis nata Dum in eum est directus
Fuit olim unica. Romanus exercitus.
Luctu magno lamentatus 4 Eras nimis speciosa,
Pater tuus peramatus Universis gratiosa,
Orplianam te deserit; Nubilis virguncula.

Ne sane cognoscereris 6 Abiectis es officinis


Nec plane corrumpereris, Addicta, portandis fimis,
Rapit te pedisequa; Amictaque vilibus.

Rex Augustus Constanti(n)us, 8 Eius uxor, Costi mater,


Is, qui appellatur primus, Qui et Katherinae pater,
Tibi iungi voluit; Mortis legem tulerat.

9 Gignit ex te Constantinum 10 ludaismo primo data.


Magnum dictum, fide primum, Post in Christo baptizata
lure matrimonii. „Augusta" sanctissima.
11 Novo dono tibi datur 12 A te tota honorata
Cux, inventa deportatur, Est Almannia, ditata
Infers hanc lerusalem. Sanctorum reliquiis.

13 Columna in ecclesia, 14 Vitam ducens virtuosam,


Quae duo et septuaginta Sponsae Christi fructuosam,
Fundas monasteria, In pace dormieras.
15 Urbs beata Treverina 16 amoena philomena,
Caput tuum cum Matthia amabilis Helena,
Tenet, quem advexeras. Vota nostra suscipe.
17 Matrona cruciferorum, 18 Atque tecum congaudcre
Patrona sis nunc illorum Fac nos, Deum tunc videre
Pium apud Dominum, Semper et in saeculum.
Oration. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 15. Cod. Petrin. a VI 35. —
12, 2Alemannia. —
13, 2 Quac septuaginta duo (gegen den Reim; viclleicht
ohne quae: Duo et septuaginta. —
Zweifelhaft, ob Sequenz oder Reimgebet.
— Die Initialen der 12 erstcn Strophen ergebcn das Akrostich: ,,Helena
regina".
Der Schreiber der Sequenz fahrt, nachdem er Str. 18 durch ,,Amen"
abgeschlosscn hat, also fort:
Ergo, quia novcrcalis Affirmare, quod de parentela
Kathcrinae praedicaris, Tua nata sit beata
Virginis et martyris, Virgo martyr Ursula,
Quis mc prohibebit, o Hclena, Britannica regina ?
Multiplicetur in Alcmannia nomen istud amabile et laudabilc in femineo
.sexu, oro supplex omnem homincm."
Letzterer Wunsch und Str. 12 lassen vermuten, daB dic naivschlichte,
int Tcssante Dichtung alemannischcn Ursprunges sei. Betrcffs dcr Lobcns-
dat<;n, die dcr Hciligen vorgcsungen werden, sci daran crinncrt. dalJ Hclena
wahrscheinlich aus Bithynicn (nicht Britannien) stammt und nicdrigcn
184 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Standes (nicht koniglichen) war. Zu Str. 6 stimmt, wenn Ambrosius sie


eine stabularia (Gastwirtin) nennt. Als Gemahlin des Constantius Chlorus
(nicht des Constantinus) gebar sie in rechtmaBiger (iure matrimonii 9, 3),
aber nicht ebenbiirtiger Ehe Konstantin den GroBen. Sie mulite vor
Theodora als der 2. Gemahlin des Constantius weichen, aber Konstantin
zog sie als Kaiser an den Hof und machte sie zur ,,Augusta'' (10, 3). Bald
darauf getauft, wurde sie die mildtatige Heilige.

162, De s. Heleiia imperatrice.

1 In sanctorum iugi laude 2 Inter quos splendet Helena,


Plebs devota Deo plaude, Fide, spe, amore plena,
Qui in sanctis est mirabilis; Sponsa Christi venerabilis.
VoUer Text dieser Sequenz in AH 9, Xr. 225; dort nur aus 2 Quellen
(E — Miss. et Grad. ms. Montis Veteris anni 1273. Cod. Mus. Archiep.
u. G).
Colonien. VI 2. A. — Antiphon. ms. S. Mariae ad Gradus Coloniensis saec. 15.
Cod. Semin. Colonien. 9. B. — Grad. ms. Maioris ecclesiae Coloniensis
saec. 15. Cod. scriptorum S. J. provinciae Germaniae Liturg. ms. 2. C. —
Grad. ms. Xussiense saec. 15. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 11. D. —
Miss. ms. Nussiense saec. 15. Cod. Parisin. 12 063. E. — Miss. ms. Maioris
ecclesiae Asnidiensis anni 1475. Clm. Monacen. 10 074. F. — Grad. ma.
Franciscanum saec. 15. Cod. Francisc. in Hiils n. G. — Miss. m?.
s.

Xantense saec. 15. Cod. Xanten. M 1. H. — Grad. ms. Xantense Baec.


15. Cod. Xanten. G 2. I. — Miss. ms. Noviomagense saec. 15. Cod. Mus.
Noviomagen. n. K, — IMissale Coloniense impr. Coloniae 1481. L. —
s.
Missale Coloniense impr. Coloniae 1494. M. — Missale Coloniense impr.
Parisiis 1505, N, — Grad. Monasteriense impr, (Alopecius) 1536, O.
s, 1,

Varianten zum Texte in 9, Nr. 225: 1 a, 3 es D, — 2 b, 3 omnium G. —


3alParent (gehort als richtige Lesart — parent = sie zeigen sich — in
den Text; patent ist nur die Lesart der Quellen G u, K), — 4 a, 3 angelorum
agmina O, — 4 b, 2 amicta variatu G, — 4 b, 3 castitatis K, — Der
AbschluB (5a— 6 inkl.) lautet in B:
Sponsa Christi sancta et decora,
Qui nos redemit in victoria,
Christum pro nobis instanter ora,
Quem sincera fide hic quaeramus,
Illum tandem ut inveniamus
Tecum et in caelesti patria.
Die Kolner Diocese Heimstatte dieser Sequenz, die von dort ins
ist
niederldndische Grenzgebiet vordrang.

163. De beato Hermanno losepho.


1 Gaude, Agrippina,
felix 2 Viro Dei, sancto mystae
Plaude, cohors Norbertina, loseph sacer dies iste.
Deo laudes dicite! Sancte bunc traducite!

3 Hunc tu mundo genuisti 4 Eiffliam hic illustravit


Ordinique transmisisti Et Steinfeldiam ornavit
Candido, Colonia. Sua sanctimonia.
5 Coluit devote piam 6 Tota vita visitari,
Puer innocens Mariam, Adiuvari, informari
Abstinens a crimine; Meruit a virgine.
De Sanctia. De sancto Hieronymo. 185

7 Suminus pator hunc amavit 8 Fuit simplex, rectus, castus,


Et virtutuni cxornavit Pius, mitis, osor fastus,
Tunica polymita. Cunctis reddens debita.

9 Sanctc mysta, te laudare 10 Diva virgo tibi favit,


Ipse Christus et vocare loseph, sponsum te vocavit,
Est dignatus liliuni. Capellanum, filium.

11 Tibi quoque desponsari 12 Quantus esses et quantorum


Per angelos et portari Apud Deum meritorum,
Ad te lesum voluit. Angelus edocuit

13 Ergo digne te laudamus, H Deum, qui ad nos te misit,


Tua festa celebramus Tibi tantas qui divisit
Digne te suspicimus; Dotes, benedicimus.

15 Ave, decus confessorum, 16 Tua, noster o patrone,


Norma tu presbyterorum, Est in benedictione
Ubiorum gloria; Merito memoria.

17 Tua intercessione 18 Loquere pro nobis bona,


Iram placa, loseph bone, Gratiarimi posce dona
Irritati numinis; Veniamque criminis.

19 Tu exaudi preces, Christe, 20 Ut et servuli nos tui


Tuus quas amicus iste Cum eo possimus frui
Fundit pro clientibus. Gaudiis caelestibus.

Acta Sanctorum BoUandiana, April. 686 (ed. 3 a, 683v).


I, Einzelne —
lassen stark zweifeln, ob wir hier
Redewendungen (2, 1; 2, 3; 10, 1; 13, 3)
noch ein Erzeugnis des spaten Mittelalters, oder vielmehr der huniani-
stischen Periode vor uns haben. Doch sind die Unarten der Hunianisten
gliicklich vermieden. Drum sei mit Vorbehalt der ganz ansehnlichen,
schulmaBig genau aufgebauten Sequenz hier ein Platz eingeraumt. Woher
sie stammt, wird unschwer erraten.

164. De sancto Hieronymo.


1 Gaude, Sion, in decore 2 Spes de sursum nobis datur,
Tui fructus ct honore, Cum leronymus locatur
Quibus fulges hodie! lam in sede gloriae.

3 Dulci nimis qui doctrina, 4 Nam terrena caelis iunxit,


Luce depulit divina Ob quod eum Deus unxit
Nebulas maestitiae; Oleo laetitiae.

5 Sed prae multis honoratur, 6 Arcem ubi trinitatis


Supcr astra dum locatur Luce summae claritatis
Altus doctor altius, Contemplatur clarius.

7 Gaudet chorus angelorum, 8 Cuius ortu fecundatur


Quod do valle miserorum Tcrra, duni irradiatur,
Stella lucis oritur, Vita vetus moritur.
186 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

9 Vere sidus, quo illuxit 10 Cum hic mundus illustratur,


Nocti dies et affluxit Et multorum sublevatur
Gratiarum copia, Pauperum inopia.
11 quam fulget tua vita, 12 Tu perversas dum doctrinas
Per quam nos instauras ita Cassas, toUis et ruinas
Versus caeli patriam, Donans reis veniam.

13 Mira potes in virtute, 14 Hinc naturam tu praecellis,


Nam te Deus locat tute Mala cuncta procul pellis
Bona super omnia; Reprimens daemonia.

15 Eia, pater orphanorum, 16 His, qui colunt tua festa,


Consolator miserorum, Ut per mundi huius maesta
Caeli portas resera Transeant ad aethera.

Miss. ms, Traiectense saec. 15. Cod. Haagen. V 25. A. Miss. ms.—
Sangallense saec. 15/16. Cod. Sangallen. 358. B. —
Prosar. ms. fratris
loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallense anni 1507. Cod. Sangallen.
646. C. — Appendix ms. saec. 16. post Missale Romanum impr. Coloniae
1483. (in BibliothecaCarolsruhanaCod. Fol. Dr. 51). D. —
Missale Wormatiense
impr. absque [1522]. E. —
Missale Metense impr. Metis 1545. F. CoUation—
von B war mir nicht zur Hand. —
1, 1 de decore F.C— —
1,3 Qui subfulges
C-F. — 3, 1 Dulce CDF. -
4, 2 Ob quod Deus unxit eum A. —
5, 3 Sanctus
C-F. — 9, 1 quod illuxit CEF. —
9, 2 influxit C-F. -
10, 1 Dum CEF. -
12, 1 Ut C; perversis A. -
Str. 13 u. 14 umgestellt C-F. -
13, 1 Potens
mira DEF, Potens mirum C.
Melodie : ,,Gaude Sion quod egressus" (oben Nr. 120). Das Ursprungs-
land dieser schonen Sequenz laBt sich auf Grund der Quellen nicht ermitteln.
Die Anklange aber an die genannte echt deutsche Elisabethsequenz (vgl. 1, 1
Gaude Sion; 5, 1 Sed prae multis; 9, 1 Vere sidus; 11, 1 O quam; 15, 1 Eia
pater [mater], welche hier und dort in gleicher Weise an gleicher Stelle
die Strophen einleiten; dazu kommt 7, 1 Gaudet chorus als Anfang in
dieser und Gaudent astra in jener Sequenz) lassen deutschen Ursprung
vermuten.

165. De sancto Hieronymo.

1 Salve, pater, flos doctorum, 2 Magne scriba, sacrae legis


Salve, flos decusque morum, Praeco, rhetor summi regis,
O flos eremi cultorum, Tecta pandis, nuda tegis,
Rosa pudicitiae! Regula iustitiae.

3 Lascivorum clericorum, 4 Mox nefanda machinantur,


Monachorum lubricorum Sanguini insidiantur
Vas leronymus honorum lusto, sicque debacchantur
Detestabatur crimina; Viperarum genimina.

5 Quorum irae locum dedit 6 Ibi mira sufferebat,


Innocens, furori cedit; Sed, dum corpus affligebat,
Vasta loca nam accedit Nunquam spiritus tepebat
Degens solitudine; Ulla lassitudine.
De Sanctis. De sancto Hieronymo. 187

7 Escarum hunc asperitas, 8 Sulcata spinis tcrgora


Induviaruin feritas, Aestus rodunt et frigora,
Lacrimarum sedulitas Quae sancti viri viscera
Sanctum enervarunt; Paene lacerarunt.
"9 Strinxit coxam 10 Hic est ille,

Contra noxam, Qui sic mille


Cinctis lumbis Miras mortes,
Ferris, plumbis, Diras, fortes
Marcuit in femore. Pertulit in nemore.

11 quam crebris mortibus, 12 Non truncatur gladio,


Pretiosis, fortibus Sed currens in stadio
Prae suis consortibus quam puro radio
Se mortificavit! Mundum illustravit!

13 In labore 14 Dum scripturis


Cum sudore Et figuris
Toti mundo Transferendis
De profundo Et docendis
Fonte fructus attulit, Cunctas vires contuUt!

15 quani permagnifico 16 Summus hic christicola,


Labore fructifico Fidelis agricola,
Floreque mirifico Spe robustus incola,
In agro dominico Futurus caelicola *
Sudans germinavit! Gaudens emigravit.

17 Ergo laudes harmoniae 18 Cum te patrem veneramur,


Laete cantet in hac die Voto, voce deprecamur,
Thronus trinae ierarchiae, Ut, dum sursum destinamur,
Tono quoque symphoniae Tua prece dirigamur,
Noster chorus iubilet, Ne nos daemon nubilet.
Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Bruxellen. 15 073. A. — Grad.
ms. Aquicinctense saec. 15/16. Cod. Duacen. 124. B. — Grad. ms. Nussicnse
Baeo. 15. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 11. C. — Prosar. ms. Caelesti-
norum Ambianensium anni 1572. Cod. Ambianen. 132. D. — Missale
Traiectense impr. Parisiis 1497. E. — Missale Colonicnse im])r. Coloniae
1481. F. — Missale Coloniense impr. Coloniae 1494. G. — Missalo Ruthenense
impr. Lugduni ca. 1540. H. — B u. H
sind nicht verglichen.
1, 3 ereraique cultor E. — 2, 3 nudi E, unda tegis CG. —
3, 1 Fascinorum
E. — 3, 4 Devastabat A, Detestatur D, Detestabat F. —
4, 3 dcpravantur
E. — 4, 4 Viprarum CFG, Serpentum D. —
5, 2 furore CDFG, Herodi E. —
5, 4 solitudinem DEFG. - 6, 1 Ubi DEFG. -
7, 1 nunc A. - 7, 2 Indu-
naentorum E. — 7, 4 macerarunt E. —
8, 1 Sculcata DF, Fulcata C; trigora
CDFG (tergus, tergoris = Riickenfell). —
8. 4 laceravcrunt D. 9, l —
Cinxit F, Tinxit G, VinxitC. i:, 9, 3 Cinctis fehlt CFG. - 10, 4 Duras E. -
10, 5 memore F, - Str. 11 u. 12 nach 14 gestellt D. —
11, 4 So fclilt E. —
12, 2 Nequc currens CFG. -
14, 1 Cum G. - 14, 5 attulit E. - IC. 4 l'>uctu.
que D (vielleicht richtig). —17, 2 content BCFG. - 18, 1 Duni liCFG. —
18, 3 cum E. - 18, 5 imbilet CF.
188 Sequeutiae rhythmicae et rigmatae.

Die nach Form und Inhalt ansehnliche Sequenz weist uns in den Nord-
westen; sie scheint in der Diozese Utrecht ihren Ursprung zu haben und
von dort nach Koln und Nordfratikreich gedrungen zu sein.^

166. De sancto Hieronyiuo.

1 Christum, regem confessorum, 2 Qui doctorem nobis veri


Qui est merces beatorum, Et totius lumen cleri
Collaudemus Dominum, Contulit leronymum.

3 Hic lucerna domus Dei, 4 De labore suo fotam


Orthodoxae lux diei, Et ornatam scimus totam
Nescientis vesperam. Per mundum ecclesiam.

5 Fidus mercatoris summi 6 Duplum reddit hic talenti


Servus, duplum reddens nummi Et antiqui testamenti
Laudatur a Domino. Per hunc fit translatio.

7 Hic pelasgis, 8 Quidquid doctor


hic latinis, sanctus scivit,
Hic hebraeis et divinis Totum nempe deservivit
Eruditus litteris, Divinis obsequiis.

9 Ciceronis arte gnarus, 10 Lapidosis poetarum


In rhethorica praeclarus Agris fructum non amarum,
Supra modum viguit; Sed praedulcem messuit.
11 Hic in laudem christianam, 12 Inconcussus velut murus,
Ad ecclesiam Romanam In haereticos perdurus,
Ordinatus presbyter, Hos confutat iugiter.

13 Virgo carne mente verus 14 Vitas patrum inquisivit


Carnem domuit severus Atque vastam diu trivit
Per vitam monasticam. Eremum Aegyptiam.
15 Claram magni regis natu 16 Ubi sanctis se scripturis
Pro finali incolatu Scripturarumque lecturis
Bethlehem appetiit, Vir sanctus exercuit,

17 Donec vitam hanc laboris 18 Ista die caelo situs


Felix liquit et maeroris In caelestibus sortitus
Mundi vallem miseram; Duplicem aureolam.
19 Pie doctor et patrone, 20 Sicut spinam a leone,
Nunc de caeli statione Sic a nostra contione
Nos ex alto respice; Mala cuncta remove.
Grad. ms. Calcariense saec. 15. Cod. Calcarien. G 1. A. —
Grad. ms.
Calcariense saec. 15. ex. Cod. Calcarien. G 3. B. —
2, 3 Iheronimum A,
Hyeronimum B; das Mittelalter liest und skandiert in den Dichtungen
durchweg leronymum (das le- als eine Silbe). —
5, 1 Sidus A, aber ia
der Initiale S ist ein f eingechrieben. —
7, 1 et latinis B, dariiber hic. —
11, 1 Hic ad B, korrigiert zu in. —
15, 1 natam AB. —
19, 2 stacione A. —
20, 1 spina B.
;

De Sanctis. De sancto Hieronymo. 189

Nach Form und Inhalt ist diesc Scquenz, wenn auch nicht hervor-
ragcnd, so doch mustcrgiiltig, unter den Hieronymussequenzen wohl die
besto. Die Technik des Versbaues ist nicht mehr immer ganz rein, da
stollonweise die Ziisur nach dem zweiten Trochaus nicht mit dem Wort-
schhiB zusammenfallt (5, 1; 9, 2; 11, 2; 12, 2; 1.3, 2; 16, 2; 18, 2). Bisher
war diese hiibschc Dichtung unediert. Nach Chevalier (Repert. Hymn.
Nr. 3199) soll sie auch in einem handschriftUchen Utrechter Missale vom
Jahre etwa 1450 vorkommen. Calcar stand mit Holland in regem Verkehr.
Ursprungsstiitte wird Calcar sein. Diese Stadt, die im 15. Jahrhundert
die Hauptpflegestatte der Holzschnitzkunst war und bekanntlich in ihrer
Nikolaikirche ,,einen groBeren Schatz an Bildschnitzereienbesitzt, als irgend-
einc Kirche oder Sammlung der Welt" (Leitschuh in Burchbergers Kirchl.
Handlexikon), zfihlte allen Anzeichen nach unter ihrem Klerus, wahrschein-
lich im Dominikanerkloster, auch einen bedeutenden Hymnoden, dem
manche Sequenz am Niederrhein zu danken sein wird. Naheres muB einem
anderen Orte vorbehalten bleiben. —
Die Abschrift der Sequenz verdanke
ich der Giite meines Freundes Anton Beckmann, Pfarrers von Calcar.

167. De saiicto Hieronymo.

1 In profundo tenebrarum 2 Pro linguarum disciplina


Mundo fulsit sidus clarum, Verba transfert sic divina,
Magnus vir leronymus. Quod nil latet veritas.
Error cum fautoribus Ornat hunc virginitas,
Cedit verioribus Omnis fugit vanitas
Stupens in doctrina. De prato virtutum.

3 Corpus vix indutum, 4 Membra per tormenta


Cor terris solutum Cunctis sunt portenta,
Praebens hunc astutum Manent documenta
Erga temptamenta; Exemplaris vitae.

5 Clerus, eremitae, 6 Parent hunc videntes,


Cor cunctorum mite Salvi sunt voventes,
Adeant hunc rite Surgunt morientes,
Normam obsequentes Fama claret miris.

7 Apostolis, summis viris, 8 Vitae decus caelis viris


Aequant privilegia, Viros transit gloria,
Baptistae fit cibis diris Doctorum summis meritis
Socius in gloria, Sanctorum per grandia.
9 Proelia mundi abeunt, 10 Rcdeunt caecis claritas,
Christi sancti hunc adeunt, Aegrisque cunctis sanitas,
Dona tunc summa prodeunt: Rcfulgct orbi sanctitas.

11 Deitas pcr cgrcgia 12 Fortia dcxtra porrigc,


leronymi suffragia Icronymc, nos corrigc
Nos ducat ad caelestia. Et rccto calle dirigc.

Miss. ms. Bituriccnse (Cardinalis Pctri dTstaing) anni 1H71. Chn.


Monacen. 10 072. A. —
Miss. ms. Augustiuiano-Romnmim N(>(i])()Iilanum
anni 1506. Cod. Vatican. Ottob. 221. B. —
Mias. ms. S. Petri Salisburgcusin
anni 1603. Appcndi.x ms. ad Missalc Romanum impr. Vcnctiis 1513. C. —
190 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Appendix ms. ad Slissale Augustanum impr. Basileae 1510 (Miinster^


Paulina). D. — Missale Romanum
impr. Venetiis 1521. E.
2, 3 veritatis CDE. -
2, 5 fugat ACDE. -
3, 1 Corpus vir BCDE. —
3, 3 hunc fehlt BCDE. -
5, 1 Carus BCDE. -
5, 2 mitte ABDE. 6, 1 -
huic A. -
6, 4 clarat BCD. -
8, 4 per gradia BCDE. -
9, 2 Christe A. —
10, 1 Redit ACE, Reddit BD. —
11, 2 facinora A.
Strophenbau und besonders die Reimkunst sind sehr originell. la
den 6 ersten Strophen reimt der Schlul3vers jeder Strophe mit den An^
fangsveTsen der folgenden; ferner reimt das SchluGwort der 9., 10. und
11. Strophe mit dem Anfangsworte der 10., 11. u. 12. Strophe (prodeunt-
Redv=unt, sanctitas— Deitas; caelestia— Fortia). In der 8. Strophe hingegen
ist der Reim eutstellt und zugleich auch der Sinn derart, daB eine Heilung
trotz der 5 Quellen nicht moglich war. Am
verdachtigsten ist in 8, 1 viris,
das sich schon 7, 1 vorfindet; vitis wiirde den Reim mit 8, 3 zur Nother-
stellen, aber nicht den Sinn. —
Fiir den Ursprung der Sequenz gibt es
keinen sicheren Anhaltspunkt.

168. Dc sancto Hieronymo.

1 lubar novum radiavit, 2 Rivus fundens mel dulcoris.


Mundum quando illustravit Vigor candens iutus foris,
Beatus leronymus, Virtute magnanimus.

'

3 Hic lohannes est baptista, 4 Clausa per hunc reserantur,


David quoque citharista Sparsa passim adunantur,
Psallens laudum cantica. Voce tonat caelica.

5 Sclavia hunc genuit, 6 Hic leonem domuit,


Roma quoque docuit, Hostes Christi terruit,
Bethlehem tumulavit. Vitia debellavit.

7 Livor tumet post flagella, 8 Dogma spernit Ciceronis,


Eruditur per haec bella Libros contemnit Platonis
Vanis non intendere; Spondens sacra legere.

9 In deserto scorpiorum 10 Carnem urit solis ardor,


Comes erat et brutorum, Urget tamen mentis candor
In zelo sanctissimus. Bulliens interius.

11 Cutis usta tegit ossa, 12 praeclarum instrumentum,


Lectus exstat terrae fossa, Tibi non est par inventum,
Vincit carnem spiritus. Tu doctorum maximus.
13 Augustinum docuisti 14 Tres defunctos suscitasti
Prima die, qua vidisti Defunctusque exstirpasti
Claram Dei faciem. Haereticam rabiem.

15 Ergo, Sion, lauda regem, 16 Laudis carmen uovum pange,


Qui edidit tibi legem Carnis fastum terens frange
Christi per leronymum; Optans finem ultimum.

17 Flos doctorum, decor morum, 18 Ora hostes procul pelli,

Aeternorum gaudiorum Ne assistant more belli

Nobis posce praemium; Circa vitae terminum.


De Sanctis. De sancto Hieronymo. 191

Miss. ms. Oloinnccnsc saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 8. A. —


Missale Olomnccnsc inipr. Nurembergae 1499. B. —
Missale Posnaniense
impr. [Cracoviac] ]o24. C. —
Missale Craecoviense impr. Cracoviae 1545.
D. — Missalc dominorum Teutonicorum impr. Nurembergae 1499. E. —
Missalc Moguntinun\ impr. Spirae 1617. F. —
B u. C sind nicht verglichen. —
3, 1 Sic E. —
3, 3 iudum F. —
4, 1 Clausa quaeque per EF; rcfcruntur D. —
4, 3 tonant D. —
5, 1 Aclavia F; gemeint ist Slawonien. —
6, 1 Leonemque
F. - Str. 7 fehlt F. -
7, 2 Eraditur D. -
8, 2 Libros et Platonis F. -
8, 3 Spondet EF. —
9, 1 scorpionum DE; scorpiorum (von der Nebenform
scorpius) wahrt den Reim. —
9, 3 celo ADEF. —
10, 1 terit D. 10, 2 —
Viget EF. -
11, 2 Letus AEF. —
16, 2 terrens E. —
Str. 17 u. 18 fehlen
EF. — 17, 3 posccns D. —
Nachden Quellen schcint im Nordosten Deutsch-
lo}}ds dic Heimstiittc dieser Sequenz zu sein.

169. De saucto Hieronvmo.


1 Hyinnus Deo laudis detur 2 Omnis bomo vcnerctur
Dulci cum melodia; Inclita sollemnia.

3 Hodie verus 4 Est assumptus


Israelita, a mortali vita,
In quo dolus Eremita
non est inventus, Hieronymus.
5 Ut Paulus voce prostratus 6 Sic leronymus plagatus
Domini resipuit, Libros vanos respuit.

7 De vanis verberibus 8 Veris facultatibus


Studiis vocatus Optinie fundatus,
Et pascuis uberibus Caelicis dogmatibus
A Christo deputatus, Claruit beatus.

9 Hic in tantum ceteros 10 Quod nescivit leronymus,


Doctores transilivit; Natura nullus scivit.
11 Almus enim spiritus 12 Et per eum Dominus
Scripturis crudivit Ecclesiam sancivit.
13 Hic doctor admirabilis, 14 Exstat columna aurea
Splendor patientiac, Totius ecclesiae,
Diadema gloriae, Haereticorum thaurea,
Decus innocentiae, Speculum clemcntiae.
15 Nota fecit populis 16 Sic duplicata Doniino
Utraque testamenta, Reddidit talcnta,
Angularis lapidis Salubria dum populo
Stravit fundamcnta; Dedit documenta.
17 Catliedra, pestilcntiac 18 Demolicntcs vincam
Hic doctor nunquam legit, Domini confrcgit
Sed verbo sapientiae Plebemque sanguineam
Vulpcculas abegit, Domino subcgit.

19 Dum Romac clerum arguit 20 Ab urbe sanctum rcppulit


Luxui vacantcm, Tamquam bhisphcmantem.
192 Sequentiae rbythmicae et rigmatae.

21 Hic excellentissimus 22 Et abstinentissimus


Vitae sanctitate Cibi parcitate,
Et virgo purissimus Fuit et mitissimus
Vera castitate Morum honestate.

23 Stratum durum habuit, 24 Et, in quantum valuit,


Dietam duram tenuit, Carnem menti subdidit,
Semper vigilabat Studio vacabat.

25 Pisces, cibos carnium 26 Diroque cilicio

Nunquam concupivit Carnem sic contrivit,


Neque lectum alium Ut sanguinis effusio
Quam terram ille scivit, In die ter abivit.

27 In agone praedicat, 28 Scelera commemorat,


Fideles corroborat, Ut quisque vitam corrigat
Perterret peccatores, Sequendo patrum mores.
29 Haereticorum iacula 30 Post stupenda miracula
Hic doctor sine macula Ad caeli habitacula
Sollerter hebetavit. Feliciter migravit.

31 Sic nos divina gratia 32 Rachelis det consortia


Post huius vitae spatia Post labores Liae
Perducat ad convivia Et Marthae post officia
Caelestis ierarchiae: Partem det Mariae
33 Tuo interventu,
beatissime
Doctor leronyme.
Miss. ms. S. Magdalenae Wratislaviensis saec. 15. Cod. Civit. Wratisla-
vien. M
1150. A. —Missale Misnense impr. absque. B. Missale Misnense —
impr. Lipsiae 1510. C. —
Missale Numburgense impr. Basileae 1517. D. —
Missale Pragense impr. Lipsiae 1498; nicht verglichen) E.
(ist
1, 1 Hymnus laudis Deo D. —
5, 1 prostratus voce A. 5, 2 corruit —
A. —6, 2 Vanos libros D. —
8, 3 Et caelicis D. A— —
10, 1 Quod leronymus
nescivit BD. — 10, 2 NuUus natura C. —
12, 2 sanxivit BD. 15, 3 u. 4 —
nach 16, 2 gestellt A. -
16, 1 Domino fehlt D. -
22, 1 Est A. 24, 1 in —
fehlt A. —25, 3 lectum aliquem A. —
26, 1 Diro cum BCD. 26, 4 Inde —
ter A. -28, 2 quisquis BC. -
31, 1 Hic A. -
31, 4 ierarchia CD. 32, 1 —
dat AB. — 32, 4 Vitam det BCD (vgl. die Schrif tstelle ,,Maria optimam :

partcm elegit"). —
Die Quellen weisen zum Nordosten Deutschlands
nebst Bohmen als Ursprungsland dieser eintonig und in platter Sprache
sich dahinziehenden Reimerei. Nicht mit Umecht verweist sie Daniel,
der sie nur aus Dmitteilen konnte (II, 247), in die ,,ferrea aetas" als ein
Dokument ,,incomptae et rusticae poeseos", das bedeutend absteche von
der ,,vetusta contestataque virtute priorum temporum".

170. De s. Hilario Carcassoneusi.

1 Venerandae venustatis 2 Quae tot viros sanctitatis


Mater, mirae claritatis Stolis albis duplicatis
Laudetur ecclesia. Coronat in patria.
Dc Sanctis. De s. Huberto Leodiensi. 193

3 Sod in ])riina stationc 4 Pro te, Christe lesu bone,


Fuit certans in agonc Praesul exstans Carcassonac
Bcatus Hilarius. Fide fulsit clarius.

6 Cumquo finis propinquaret, 6 Dicens, ut consideraret


PjCCC, sibi virapparet Regionem, quam donaret
Quidam splendidissimus Post finem altissimus.

7 Quo dc mundo sic sublato 8 Eo tandem revelato.


Clamque suo tumulato Multo clero congregato
Loco seu coenobio, Cum duce Rogerio,
9 Dulcis odor emanavit, 10 Verum Deus augmentavit,
Qui cunctos exhilaravit Quia caecis restauravit
Mox translato corpore. Visum illo tempore.

11 Ut scriptura innotescit, 12 Illud vero, quod adiecit


Plura quoque Deus fecit Cum uxore seu concessit
Per ipsum miracula. Comes mente sedula
13 Et signanter post fugatum 14 In quo scivit se iuvatum,
Cum suis ac debellatum Velut sibi demonstratum
Tolosanum comitem, Fuit per antistitem.

15 Ob hoc dedit census, iura, 16 Sibi credens profutura


Cum capellis castra, rura, Sicque poni Dei cura
Decimas, allodia Sub caeli custodia.

17 Ergo hoc sanctus confessor 18 Ut caelorum sit possessor,


Sit pro nobis intercessor Loci quisquis est successor,
Apud Doum carius, Ut praesul Hilarius.

Acta Sanctorum Bollandiana, Juni II, LXXXIII (cd. 3a I, Appcndix


13*). =
— 10, 1 Verum wohl veritatem. — 17, 1 Ergo hoc. — Diese sehr
niichterne und in den Str. 12 — 14 kaum verstandliche Sequenz entstammt
wohl dem Langucdoc.

171. De s. Hubcrto Leodicnsi.

1 Laudes Christo personemus, 2 Cordis chordam manus tangat


Purae laudi sociemus Et cum lingua utra pangat
Vitae sanctimoniam; Sacrac laudis gloriam.

3 Venerandi sacerdotis 4 Cuius mentis mundam aedem


Celebremus piis votis Dedicavit sibi sedeni
Hubcrti praeconia, Dei sapientia.

5 Sacri factus pastor gregis 6 Vcrbi dapc cibans luentes,


Ad divinae normam legis Larga scmper ad egentes
Reformavit omnia Fluebat clemcntia.

7 Regni Dci clarus praeco 8 Mire tanto sub doctore


Idolorum ritu caeco Christi bono cum odore
Arduennam eruit. Fides sacra floruit.
Bliime, Anulocta Hymnica. LV. 13
194 Sequentiae rhythmicae et ligmatae.

9 Manum laesus casu gravi 10 Aquis mersos eius prece


Medicina spiritali De profundi levat faece
Curatur divinitus; Uncus missa caelitus.

11 Imperanti daemon cedit, 12 Restauratur manus arens,


Ab invaso dum recedit Manus vitae succo carens
Mulieris corpore. Dormitans ab opere.
13 Flammas sedat vitae signo 14 Consecrati vi liquoris
Sic triumplians de maligno Importuni proditoris^^
Per crucis potentiam. Fugat insolentiam.
15 Imminente vitae meta 16 Absolutus carnis mole
Venienti mente laeta Cum virtutum transit prole
Sponso venit obviam. Ad perennem gloriam.
17 Huberte, praesul pie, 18 Et receptos mensa vitae
In extremo Christus die Generosa potet vite,
Nos per te suscipiat Qua pios inebriat.
Passion. ms. s. Huberti (Leodiense?) saec. 12. Cod. Namurcen. 15.
add. saec. 12/13. Daraus in Acta Sanctorum BoUandiana, Novembr. I,
851. — 5, 3 Reformatur. — 10, 3 Statt ,,mi8sa" ist ,,missus" zu lesen,
es sei denn, daB der Verfasser der Dichtung ,,uncus" als Femininum ansah. —
Offenbar entstand diese Sequenz in der Diozese Luttich, ohne weitere
Verbreitung zu finden; es bleibt sogar zweifelhaft, ob sie in liturgischen
Gebrauch liberging.

172. De s. lacobo Maiore.

1 Pangat chorus in hac die 2 lacobum resultet lyra,


Novum genus melodiae In quo floruit tam mira
Clara dans praeconia. Meritorum copia.
3 Patre natus Zebedaeo 4 ludaismi ficus arens
Instat mari Galilaeo Nutrix ei fit et parens
Arte piscatoria. In legis duritia.

5 Ex divinae 6 Synagogam
vocis oraculo mutat ecclesia,
Pro iubentis Patrem Deo
nutu vel oculo legemque gratia,
Piscatoris Transfigurans
abim"at titulo mentis industria
Praeodorans Navem cruce
dona perennia. verboque retia,

7 Vas sincerum, granum pingue 8 Induit apostolatum,


Bibit lac caelestis linguae, Caelo capit principatum,
Vitae sugit ubera; Verbo premit aethera.
9 Hic in sua specie 10 Quem crucis vicinia
Regem vidit gloriae Vi respersit nimia
Vultu clarum flammeo, Sudore sanguineo.
I)e Sanctis. De s. lacobo Maiore. 195

11 Hunc in ccna mystica 12 Huius mentem caelitus


Agni carnc deica Aspirans paraclytus
Christus pavit; Debriavit.

13 Duplicem exerccus alam 14 Et rebelles Deo magos


Erigit caclestem scalam Sensu doctrinaque vagos
Sermonis et opcris Fide iungit superis.

15 Dabat viva vox Hebraei 16 lacobus ut torrens ignis


Sonum ut sublimis Dei Fulgurat virtutum signis,
Docens lapsus orbis rei Rebus vacat Deo dignis,
Solvi paenitentia. Caelis infert studia.

17 Hinc Herodes furens ira 18 lubens hunc ense feriri


Rabieque fervens dira Et inmeritum puniri
lussa dat crudelia Capitis sententia.

19 Sic excocta 20 Cuius ope


gelu martyrii fulgens ecclesia
Apprehendit Stet in fide,
coronam bravii crescat in gratia,
lacobi prudentia, Consequatur praemia.
Prosar. et Trop. ms. Parisiense (? Remense) saec. 13. Cod. Assisien.
695. A. — Miss. ms. Ordinis S. lohannis Hierosolymitani saec. 14. Cod.
Petrin. Salisburgen. V 12. B. —
Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13. cfe
1(3.) Cod. Parisin. 14 872. C. —
Prosar. ms. Constantiense saec. 14. Cod.
Carolsruhan. Augien. CCIX. D. —
Miss. ms. Salis^urgense saec. 14/15.
Cod. Salisburgen. V 3 H168. E. —
Miss. ms. Brixinense saec. 15. Cod.
Vindobonen. 1782. F. —
Miss. ms. Hospitalense anni 1427. Cod. Paulan.
26. 1. 9 (Hosp. memb. 7). G. —
Miss. ms. Frisingense saec. 14. Chn. Monacen.
23 054. H. —Miss. ms. Frisingense saec. 15. Cod. Scotor. Vindobonen.
55 a 3. J. —Miss. ms. Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1786.
K. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Pracdicat. Vindobonen. 91. L. —
Miss. ms. Bambergense saec. 15. Cod. Rossian. VIII 232. M. Grad. ms.—
5. Crucis Augustanae anni 1497. Clm. Monacen. 4101. N. —
Pros. ms.
Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. O.
Missale Caesaraugustanum impr. Caesaraugustae 1485. P. — Missale
Gebennense impr. Gebennae 1491. Q. — Missale GratianopoHtanum impr.
Gratianopoli 1532. R. — Missale Lausannense impr. Lausannae 1493. S. —
Missale Tharentasiense impr. Lugduni cr. 1520. T. — Missale Pataviense
impr. Augustae Vindelic. 1503. U. — JMNP— T sind nicht verglichcn.
1, 1 Pangat Christus (!) U. - 1, 3 Nova A. - 2, 1 resultat BGK. -
2, 2 Cuius FGU; florum ita D. - 3, 3 Arte de K. - 4, 1 vicus D; ficus
artus U, arcus G, gemcns arens K. — 4, 2 fit et partus GU. — 5, 3 Prae
H. — 5, 6 obiurat BFHO, oburat G, adiurat AD, obviat LU. — 5, 7 Pero-
dorans U; dona niir ABC, sonst bona; caelestia C. — 6, 2 invitat F. —
6, 4 legeque B. —
6, 5 Transfigurat KO. —
6, 7 Nave B. —
7, 3 Vitao
fehlt K. -
8, 2 Caeli GU. -
8, 3 tangit A; aetherea B. -
9, 1 Hinc K. -
9, 3 Vultus L; claro O. —
10, 1 Quam U; crucis victima BDGU. — 10, 2
respexitD. -
11, 1 Hic A. -
11, 2 Agne HO, Igne B. -
12, 1 CuiuR EFKLO;
Huius morte A. —
12, 2 Aspirans est K. —
12, 3 Deebriavil H, Dcincbriavit
L, Sic inebriavit G. —
13, 1 Supliccm B; aulam AD. —
14, 1 sq. magos
und vagos vcrwechselt B; rebellos deos magnos E. —
14, 3 In fidc K. —
13*
196 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

15, 1 Dabit F; vina L, vivax BCEGKU. - 15, 3 lapsis K; orbi8 regi L. —


15, 4 Solvit 0; paenitentiam D. — 15, 4 und 16, 4 umgestellt F. — 16, 3
Reus G. — 16, 2 signis virtutum K. — 17, 1 Herodis C. — 17, 1 sq. furens
und f ervens verwechselt C. — 17, 2feren8 G, fruensF. — 18, 1 lubet AH. —
19, 1 Hic L, Hinc EH; excocto ACK, excoctat F. — 19, 4 praemii K. —
19, 5 praesentia A. — 20, 2 fulsit U, fulgens A, viget E, sonst fulget. —
20, 5 Consequantur L, Consequamur CO; caelorum pra^mia A— HKLOU.
Das Bild der liturgischen Verbreitung dieser Sequenz ist so bunt, daB
fiir die Vermutung ihrer Ursprungsstatte sich kein Anhalt bietet. In
Deutschland war sie nur im Siiden heimisch und vom 16. Jahrh, an nach-
weisbar nur in der Augsburger Diozese.

173. De sancto lacobo Maiore.

1 Gaudeat Hispania 2 De triumpho nobili


Totaque Germania lacobi apostoli
lubilet in Domino Compostellae condito.

3 Zebedaei filium, 4 Hic ut solis radius


Christi consangiiineum Fulget in primatibus
Narrat bunc historia. Visa Christi gloria.

5 A losia capitm", 6 Videt paralyticum,


Ad Herodem trahitur Cui fert auxilium
Funem collo baiulans. Ad tormentum ambulans.

7 losias compungitur, 8 Qui post pacis osculum


Pedibus adiungitur Transmigrat ad Dominum
lacobi pro lavacro, Secum cadens gladio.
9 felix apostole, 10 Peregrinos undique
Magne martyr lacobe, Tuos clemens protege
Te colentes adiuva, Ducens ad caelestia.
Miss. ms. Traiectense saec. 15. in. Cod. Mediolanen. Brera AE
XIV 12.
A. — Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Bruxellen. 15 073. B. Grad.—
ms. Traiectense anni cr. 1450. Cod. Bruxellen. 4767. C. —
Grad. ms.
ecclesiae Buurt Traiectensis anni 1554. Cod. Amstelodamen. I A
8. D. —
Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod, Archivii ZwoUen. M
(1572). E. —
Grad. ms. Enkhusanum saec. 15. in, Cod. Mus. Episcop. Haarlemen.
109 (401). F, — Grad. ms. Almkerkense anni 1421. Cod. Semin. Warmonden.
8, n. G. — Grad. ms. Bolswardiense saec. 15. Cod. Weerten. s. n. H. —
Miss. ms. S. Agnetis in Hoorn saec. 15. Cod. 15. Cod. Bruxellen. 3104. J. —
Grad. ms. Elstense Gelriae saec. 15. Cod. Mvis. Episcop. Monasterien.
s. n. K. —Miss. ms, S. Walburgae Zutphaniensis saec. 15. Cod. Mus.
Zutphanien. Ms 7. L. —
Miss. ms. Noviomagense saec. 15. Cod. Mus.
Noviomagen. s. n. M. — Miss. et Grad. ms. Eldense saec, 15. Cod. Archivii
Arnhemen. s. n. N. —
Miss. et Grad. ms. ecclesiae in Herwen et Aerdt saec. 15.
Cod. Atlienaei Daventrien. 11 L 2. O. —Grad. ms. Amstelodamense anni
1571. Cod. Univ. Amstelodamen. I C 17 (1514, olim 28 UB). P. — Miss.
ms. Beckense (diocc. Leodien.) saec. 15. Cod. Bruxellen. 3782. Q. —
Orationale ms. Campense anni 1462, Cod. Darmstadien. 521. R. — Missale
Leodiense impr. Delf ca. 1485. S. —
Missale Leodiense impr. Parisiis 1527. T.
~ Missale Traiectense impr. Antwerpiae 1540. U. —Missale Trecense impr.
Trecis 1580. V. —S ist nicht verglichen; R ist in den 2 ersten Strophen
etwas defekt.
De Sanctis. Do s. hicobo Maiore. — De s. Ignatio Antiochouo. 197

2. 3 conditi KLT. -
3, 1 Sebedaei T. -
4, 1 Hinc R, Sicut M. 5, 1 —
A fchlt QT. -
0, 1 Videns D. -
7, 2 Genibus F. 10, 3 Ducens in M. —
Zweifellos ein niederldndisches Produkt, das vereinzelt ins Nachbarland
drang, vno. auch nach Calcar (Grad. ms. Calcariense saec. 15. Cod. Calcarien.
G 1.) und nach Schweden (Grad. ms. Praedicatorum Insulensium Arosiae
saec. 16/16.Cod. Upsalen. C 513). — Melodie : ,,Veni sancte spiritus".

174. De s. lacobo Maiorc.

1 Sit laus tibi, lesu Christe, 2 Laude festa festo die


Dum frater evangelistae Concrepent nunc melodiae!
lacobus excolitur. lacobi laus canitur.

3 Hodie fit caeli civis 4 Hinc exsultet omnis homo


Angelorumque concivis Et ab hac soUemni domo
Zebedaei lacobus. Reprobetur reprobus.

5 Christi fidelis athleta, 6 In apostolorum choris


Tibi datur merees laeta Martyrum "fusi cruoris
Duplicata venia; Possides insignia.

7 ludex saecli, martyr alme, 8 ludicas nec iudicaris,


Tibi duae dantur palmae Tui funes in praeclaris
Pacis et victoriae; Ceciderunt hodie.

9 Ergo nos conserva tibi, 10 Te intercessore bono


Ut, dum consistamus ibi Et propitio patrono
Coram summo iudice. Locemur in apice.
Miss. ms. Erfordiense saec. 15. Cod. Pommersfelden. 313 (2926). A. —
(irad. ms. S. Severi Erfordiensis saec. 14/15. Cod. Carolsruhan. Pm. 16.
B. —Grad. ms. Novi Operis (S. Crucis) Erfordiensis saec. 15. Cod. Carols-
ruhan. Pm. 44. C. —
Grad. ms. Freckenhorstense anni 1530. Cod. Frecken-
horsten. s. n. D. —
1, 2 frater Johannis Evangelistae B. 2, 1 Gaude —
f esta B. —
5, 1 fidelis hic athleta B. —
5, 3 gloria D. 6, 1 Tu apostolorura—
A. —9, 2 assistamus (ohne ibi) BC. —
9, 3 Coram Deo summo, lesu nostro
iudice BC. —
10, 3 Collocemur ante (apud C) Deum in apice BC. Schema : —
Hodiernae lux diei (54, Nr. 219). Die Quellen— C weisen auf das A—
Ursprungsland,

175. De 8. Ignatio Antioclieno.

1 In hoc festo Gens amore


Corde praesto Pio more
Exsultemus, Vult laudarc,
Laudes demus Celebrare
Doraino per omnia; Festiva sollemnia.

3 Non indigne, Ad tortores


Sed benignc Saeviores
Nunc laudaris Accessisti,
Et amaris, Qui vicisti
martyr sanctissime. Tormenta fortissime.
198 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

5 Tunc Traiani 6 In amore


Malesani Ferviore
Deos vanos Christi vere
Et profanos Vis manere
ludicas tu despici; Et te poenis subici.

7 Urit ira 8 Sanctum Christi


Tua dira, Qui iussisti
Traiane Flagellari
Inhumane, Cruciari
Proprio ex vitio, Nimio supplicio.

9 Hinc ligatus, 10 Igne laesus,


Catenatus, Ferro caesus,
Ductus dure Fame, siti

Saevo iure Tortus} miti


Romam stricto habitu, Te fovente spiritu,

11 Trucidaris, 12 Vulneraris,
Sed laetaris Confricaris
Passione, Sale spei,
In agone Dicis: ,,Mei
Christi certas uomine; Miserere Domine!"

13 lugulatus, 14 Christum tutus


Feris datus Es secutus,
Morte cedis Passus mortem
Et oboedis Bonam sortem
Christi evangelio. Acquisisti proelio.

16 Ignati, 16 Nos natantes,


Tui fati Fluctuantes
Pretiosi In hoc mundo
Luminosi Furibundo
Dulcis est memoria. Duc, quo gaudes gloria.

Missale Moguntinum impr. Moguntiae 1493. A. —


Missale Moguntinum
impr. Moguntiae 1507. B. —
Missale Moguntinum impr. Spirae 1517. C. —
Missale Moguntinum impr. Basileae 1520. D. —4, 1 senioreV BD. —
6, 1 Cum A—
D; Troyani BC, Troiani D. — 5, 2 male sani C, mali sani B.

7, 2 dira fehlt BCD. -
7, 3 Troyane CD. - 9, 1 Hic A-D. -
12, 4 sq.
Dicis: miserere mei BCD. —
14, 4 Bonam partem A; sortem fehlt BCD.

15, 1 Signati BCD, S. Ignati A.
Die Initialen der 8 ersten Strophen ergeben das Akrostich: Ignatiua.
Dabei muBt^e in 5, 1 das Cum gegen alle Quellen geandert werden. In den
Strophen 9 — 16 steckt wahrscheinlich auch ein jetzt entstelltes Akrostich;
das jetzige ,,Hitvicon" ergibt keinen Sinn. Schon bei der Dorotheasequenz
Nr. 118 ergab sich an der Hand des entstellten Akrostichon, daC Mainz
in seinem gedruckten Missale keinen reinen Urtext bietet.
De SauctJs. De sancto lob. — De sancto lucundo Augustensi. I99

176. De sancto lob.

1 Sancti lob clara merita 2 Qui plenus sacri muneris


Mat-er promat ecclesia, Exstat ab annis teneris.

3 Ablatis bouis saeculi 4 Suffert cum patientia


Et a daemone
liberis, Hoc et plura convicia
Permissioue Doniiui A cognatis et proximis
Gravi percussus vulnerc Necnon uxore propria.

5 In cunctis laudat Dominum, 6 Vir patiens, lob, vir iuste,


Qui dat et auffert omnia, Veniam nobis obtine
Suis illustrat saeculum Tua prece, perpetuis
A^erbis ct innocentia. Tecum da frui gaudiis.

Miss. ms. Ingolstadiensc ( ?) saec. 15. Cod. Univ. Monacen. 162 IV o. —


3, 1 Oblatis. —6, 1 lob vir fehlt. —
6, 2 sq. nobis tua prece obtine. Div —
fichlichte Sequenz war bisher unbekannt.

177. De sancto lucundo Augustcnsi.


1 Ave, praesul pietatis, 2 sancte Dei, locunde.
Consolator Augustensis, Exaudi nos in hac die
Perenni fruens vita. Cum Grato confessore;

3 Grati sequens vestigia 4 Hac in villa liic locundus


Exime nos a procella Vitam degens pastor bonus
Potcstate divina. Natus ut pro Augusta.

6 Ingenti manante diluvio 6 Quosdam cives in marginc


Idus Augusti septimo Stantes, ripagia extrahentcs
Sub Casaleti via Machinis, circuit Duria.

7 Populis et salicibus 8 Salicem hanc ascendentes,


Submersis atque doniibus, Limphae medio plorantes,
Sola salice relicta, Dubitantes de vita,

9 Exclamantes alta voce: 10 Mox Augustensis tunc clerus


j.Adiuva nos, o locunde, Illuc acccssit devotus,
Pietate divina!" lubihms melodia;

11 Apertis sacris reliquiis, 12 Libcrati pcricuk)


Sonantibus campanis, Confessori locundo,
Mediante Dci gratia Ut eximcret pcricuhi,
Fugit cito Duria. Voverunt obsequia.

13 Ipsos viros in salicc 14 Navigantcs in hoc mundo


Libcravisti a ncce, Tuere nos a pchigo
locunde, in Duria; Et faecis penuria!

15 Sprevit orbem ct terrcna, 16 Dans viduis consolamcn


Pauperibus dcdit sua Et orphanis adiuvamcn,
Grata praebcns scrvitia, Liberans a miscria.
200 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

17 locundus, pontifex 18 Ora pro liac civitate,


Virtutumque artifex, Ut sodales caeli sede
Nostrae opi opifex, Ditet Deus cum beatis
Liberet nos a ditae Suo regno claritatis
Et torrentis ruina. In sempiterna gratia.
Miss. ms. Augustense saec. 15/16. Cod. Capit. Augusten. s. n. Daraus
E. P. Duc in ,,Culte de saint Grat." Turin [1907]. —
1, 3 Perhempni. —
2, 3 confessore ist gegen den in allen SchluBversen jeder Strophe durch-
gefiihrten Reim auf a.— —
3, 2 a f ehlt. —
4, 1 in villa sanctus locundus. —
4, 3 Natus super ( !) Augusta. —
6, 3 Maginis. —
7, 2 que et. 9, 2 nos—
locunde. —
10, 1 Augustensis mane (oder marie) clarus. —
12, 4 obsequiura.
— 13, 2 Liberavit. —
17, 4 ditae oder dite bleibt mir ein Ratsel.
Fiir und wohl auch in Aosta gedichtet, das im Domschatz 2 Reliquien-
schreine der hl. Gratus und lucundus besitzt, ist diese nach Inhalt und
Form gleich unbeholfene Sequenz ein Beweis, wie tief die Hymnodie
wahrend des 15. Jahrhunderts in gewissen Gegenden sinken konnte. Die
t)berschwemmung der Doire oder Dora Baltea (Duria) war im Jahre 1449.

17S. De sancto lohanne Baptista.


Ascribenda videtur Adamo de S. Viciore.

1 Ad honorem tuum, Christe, 2 Praecursoris et baptistae


Recolat ecclesia Tui natalitia.
3 Laus est regis in praeconis 4 Quem virtutum ditat donis.
Ipsius praeconio, Sublimat officio.
5 Promittente Gabriele 6 Haesitavit et loquelae
Seniori filium Perdidit officium.

7 Puer nascitur, 8 Vox praeit verbum,


Novae legis, novi regis Paranymphussponsisponsum^
Praeco, tuba, signifer; Solis ortum lucifer.

9 Verbo mater, 10 Est caelesti


Scripto pater praesignatus
Nomen indit parvulo, lohannes oraculo
Et soluta Et ab ipso
Lingua muta praemonstratus
Patris est a vinculo; Uteri latibulo.

11 Quod aetate praematura 12 Contra carnis quidem iura


Datur heres, id figura, lohannis haec genitura
Quod infecunda Talem gratia
Diu parens; Partum format,
res profunda! non natura.
13 Alvo Deum virgo claudit, 14 Agnum monstrat in aperto
Clauso clausus hic adplaudit Vox clamantis in deserto,
De ventris angustia; Vox verbi praenuntia.
15 Ardens fide, verbo lucens 16 Non lux iste, sed lucerna,
Et ad veram lucem ducens Christus vero lux aeterna,
Multa docet milia; Lux illustrans omnia.
De Sauctis. De sancto lohanne Baptista. 201

17 Cilicina toctus veste, 18 Cum locustis mel silvestrc


Pellis cinctus strophium Sumpsit in edulium.
19 Attostantc sibi Christo 20 Sese tantum hic excepit,
Non surrexit maior isto Qui de carne carnem cepit
Natus de muliere; Sine carnis opere.

21 Capitali iustus poena 22 Cuius caput rex in cena


lubotur in carcere Non horret pro munere
Consummari, Praesentari.

23 Martyr Dei, 24 Te laudantes


Licet rei Et sperantes
Simus ncc idonei De tua clementia
Tuae laudi, Nos exaudi.
25 Tuo nobis in natale 26 Nec nos minus triumphale
Da promissum gaudium Delectet martyrium.

27 Veneramur 28 Per te frui


Et miramur Christus sui
In te tot mysteria; Det nobis praesentia.
Trop. et Prosar. ms. Parisiense ( ? Reniense) saec. 13. Cod. Assisien.
695. A. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae) saec. 13. ex. Cod.
Parisin. 15 615. B. —Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin.
14 452. C. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 819.
D. — Grad. ms. Victorinum (Parisiense ?) saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen.
110. E. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen 197.
F. — Miss. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Paritin. 14 448. G. —
CoUect. ms. Victoriuum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. H. —
(Miss. et) Prosar. ms. Sangenovefianum saec. (13. et) 14. Cod. Sangeno-
vefian. 90 (BBl fol. 1). J. —
Miss. ms. Sangenovefianum saec. 15. in. Cod.
Sangeiiovefian. 91 (BBl fol. 2). K. —
Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod.
Sangenovefian. 97. L. —
Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 830.
M. — Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 1099. N. —
Miss. ms.
Tarisiense saec. 14. Cod. Bruxellen. 6068. O. —
Miss. ms. Sandionysianiun
saec. 14. Cod. Parisin. 1107. P. —
Miss. ms. Senonensc saec. 14. in. Cod.
Londinen. Add. 30 058. Q. —
Miss. ms. Senonense saec. 15. Cod. Parisin.
864. R. —Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arson.
608. S. — Miss. ms. Montis S. Michaelis saec. 15. Cod. Abrincen. 43. T.
Dazu kommt eine Reihe gedruckter Missalien jranzosischer Diozescn
oder Abteien, woriiber das Repert. Hymnol. unter Nr. 170 berichtet; den
dort genannten ist beizufiigen: Missale Macloviense impr. Rotomagi 1503;
Missale S. Martini Maioris Monasterii impr. Turonibus 1508; Misaale
Leonense impr. Parisiis 1526. — Von nichtfranzosischcn Missalien liiBt
sich nur jenes von Upsala namhaft machen. — MNO sind nicht verglichon;
von den gedruckten MissaHen ist zum Vergleiche herangczogcn Missale :

Niverncnse inipr. Parisiis 1490. U.


4, 1 dicat R. — 7, 3 turba U. — 8, 2 Paramentum U. — 8, 3 Ortum
solis T. — 9, 3 edit BELS, dedit U. —
10, 5 praosignatu» J, runtiatuR QR. --
11, 1 Quo T. - 11, 2 est figura Q. -
13, 2 appendit R. - 14. 3 Verl.i tibi
praenuntia Q. — 15, 2 Et in verani A. — 16, 1 hix ost hic QR. — 17, 1
tectua pelle J. — 17, 2 trophium AJLQRTU. — 20, 1 Sosc Christus sic
BELSTU, SoHe tantum sic JK, Dc sc Christus sic A. - 20. 2 sumpHit J. —
Str. 21 u. 22 fchlon BESTU; in L ist von glcichor Hand in don Text die
202 Sequentiae rhythmicae et rigmatac.

Rubrik eingefiigt: ,,l8te Versus [Str. 21 u. 22] non cantatur Parisius nisi
in festo decoUationis". —
Str. 23—26 fehlen T. —
26, 1 Nec nos bieten
EKLQRSU, die ubrigen Quellen Ne, was vielleicht das Urspriingliche ist. —
26, 2 delectat R. —27, 1 Veneremur LJU. —
27, 2 miremur L. 28, 1 —
Christe A. —28, 2 victoria QR.
Melodie und Schema: ,,Congaudentes exsultemus" (AH 54, Nr. 66),
jene beliebte Nikolaussequenz, die mindestens dem 11. Jahrh., und zwar
wohl Frankreich entstammend, auch in St. Victor zu Paris stets in litur-
gischem Gebrauch war. Vorstehende Sequenz ist um zwei Strophenpaare
langer, indem das Strophenpaar 19 u. 20 verdoppelt wurde (ob urspriing-
lich ? Einlage fiir DecoUatio s. lohannis), und ebenso die beiden SchluB-
strophen. Beachtenswert ist, daB die Stammsequenz (auf Nikolaus) im
Strophenpaare 11 u. 12 in der Konstruktion und im Rhythmus etwas
Originelles, Ungewohnliches zeigen; gerade so zeigt sich dieses daher auch
in unserer, jenem Schema folgenden Johannes- Sequenz. Ahnliches gilt
vom Strophenpaare 7 und 8. Weil dieses Ungewohnliche, auch im Reime,
nicht genau zu dem paBt, was als .^Regel" fiir die Dichtungsart des groBen
Viktoriners Adam aufgestellt ist, wurde ihm diese Sequenz abgesprochen,
Und doch spricht alles andere so sehr fiir Adam von St. Victor, da8 allein
ob dieser kleinen Unebenheiten im Reim seine Autorschaft unmoglich
angezweifelt werden kann. Wer ein solcher Meister der Sprache ist und
iiber solche Gedankenf iille und -tiefe verfiigt, wie der Dichter dieser Sequenz,
hatte spielend die paar kleinen Unebenheiten in 8, 2 und 3 und 12, 3 und 4
vmd 24, 3 vermieden, wenn er gewollt hatte. Ein groBer Diehter darf nicht
als Pedant und Automat behandelt werden.

179. In Decollatione s. lohaunis Baptistae.

1 Praecursorem summi regis 2 In hac luce tam festiva


Et praeconem novae legis Gaude, mater, et votiva
Celebret ecclesia; Deprome praeconia.

3 Huius ortum veneremur, 4 Totus mundus sit iucundus»


Sed nec minus delectemur Nulli martyr hic secundus
In eius martyrio. Virtute vel praemio.

5 Non est nostrae par\'itatis 6 Summa rei recitetur,


Virum tantae dignitatis Ut affectus excitetur
Laudare per omnia; Ex eius memoria.
7 Non arundo levitatis, 8 Scribas tangit et doctores
Sed columna veritatis, Vocans legis transgressores,
Nulla palpans crimina Viperae genimina.

9 Arguebat hic Herodem 10 Fert iniuste iustus poenam


Nec terretur ab eodem Rem detestans tam obscenam
Ligatus iu carcere. Regis et adulterae.
11 Saevit in hunc vis tyranui; 12 Stultus servit sapienti,
Laus adcrescit hinc lohanni, Quia iustus in praesenti
Tyranno supplicium; Purgatur per impium.

13 In natalis sui cena 14 Spiculator saltatrici


Capitali plecti poena Dat, saltatrix genetrici
lohannem rex imperat. Caput, quod petierat.
Do. Sauctia. lu Decollatione s. lohannia Baptistae. 203

15 Crux pracsignat sublimari 16 Mors es isti pretiosa,


Christum, sed Iiunc minorari Quam praecesssit gloriosa
Capitis abscissio. Vitae conversatio.

17 Nos ad laudem 18 Tu uos ab hac


tuam, Christe, mortis valle
Praecursoris Duc ad vitam
et baptistae , recto calle
Coiimus sollemnia; Per eius vestigia.

Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086. A. —


Trop. ms. Martialense saec. 11. — 13. Cod. Parisin. 1139. add. saec. 12/13.
B. — Trop. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. C. —
Miss. ms. Parisiense (deinde Sorbonnae) saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15 615.
D. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. add. saec. 14.
E. — Grad. ms. Victorinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. F. —
Grad. ms. Parisiense saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. add. saec. 15.
G. — Miss. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14 448. H. — CoUect.
ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16). Cod. Parisin. 14 872. J. —
Miss. ms.
Parisiense saec. 14. Cod. Sangenovefian. 97. K. —
Miss. ms. Parisiense
saec. 14. Cod. Parisin. 1099. L. —
Miss. ms. Sangenovefianum saec. 15. in.
Cod. Sangenovefian. 91 (BBl. fol. 2). M. —
Miss. ms. Lingonense saec. 14.
Cod. Pommersfelden. s. n. N. — Miss. ms. Andegavense saec. 15. Cod.
Parisin. 868. 0. — Miss. ms. S. Maclovii saec. 15. Cod. Nanetcn. 28. P. —
Miss. ms. Montis S. Micliaelis saec. 15. Cod. Abrincen. 43. Q. — Miss. ms.
S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. R.
Grad. ms. Arnoldi Aquisgranensis saec. 13. Cod. Capit. Aquisgranen.
XII. S. — Grad. ms. Franciscanum saec. 14. Cod. Graecen. 36. T. —
Grad. ms. Parmense saec. 14/15. Cod. Capit. Parmen. s. n. U. —
Grad.
ms. S. Marci Florentini saec. 14/15. Cod. S. Marci Florent. T. V. —
Grad.
ms. Praedicatorum Italicum saec. 17. Cod. Roman. Casanaten. 3252. X. —
Grad. ms. Praedicatorum Hispanicum saec. 16. Cod. Vatican. 5590. Y.
Die zalilreichen gedruckten Missalien jranzosischcr Diozesen nennt
das Repert. Hymnol. unter Nr. 15 275; ihnen kann beigefiigt werden:
Missale Bicterrense impr. Lugduni 1535; Missale Rutheneitsc impr. Lugduni
ca. 1540; Missale Cluniacense impr. Parisiis 1550. —
Zur Vergleichung ist
hier herangezogen Missale Nivernense impr. Parisiis 1490. Z. — Nicht
verglichen sind CLMNT— Y.
1, 3 Celebrat DEGHKOZ. - Str. 1 u. 2 fehlen Q. -
3, 2 Scd non P. -
4, 2 Nullus martyr huic secundus JOP; martyr est K. — 5, 1 pravitatis
G. — 5, 2 sanctitatis GP. — 6, 1 reticetur S. — 6, 2 inflammetur G.

7, 3 palpans nur in BP, sonst palpat. — 9. 1 Arguebat sed P. — 9, 2 vcretur J,
Ut tenetur P. — 10, 1 invicte victus Z. — 11,2 Adcrescit laus S; Laus
accessit P; hic lohanni J. — 12, 1 Stultus saevit OP. —
12, 2 iustus fehlt B.
— 14, 1 Speculator JP. —
14, 2 Saltatrix dat alle auBer A. — 15, 1 designat
P. — 17, 1 8q. laudem tuam nur ABSQ, sonst tui. — 18, 1 in hac Q. —
18, 3 ad victam J.
DieMelodie ist in 4 Formen iiberliefert; R versucht einc Adaptierung
an die Melodic von ,,Lauda Sion salvatorem'". — Rhythmus und Reim
und Ziisur nach dem zweiten Trochiius jedes ersten Versj^aares ciner
Strophe sind regelrcclit durchgefiihrt; Inhalt und Stil sind mustergultig.
Das Quellenbild liiCt Frankrcich als Ursprungsstiittf' erkenncn. Aucli
in Sanct Victor war dic priichtigo Sequenz dahcim; wcil ahrr d<irt erst
nachtriiglich (vgl. E u. G) cingetragcn, wird Adam ka\ini als Verfassor
in Bctracht kommen konnen. Sichtlich stehen dioso Scqucny, und die
unter Nr. 178 vorgclegtc in Bcziehung zueinander; dort oder hier wurden
204 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Anleihen gemacht. Man vergleiche namlich 1, 2 hier mit 7, 2 sq. dort,


3, 2 sq. hier mit 26, 1 sq. dort, 13, 2 hier mit 21, 1 sq. dort. Wahrscheinlich
also haben wir hier die musterhafte Leistung eines fast gleichzeitigen
,,Xachahmers" des groBen Victoriners. Sollte aber Nr. 178 nicht von
Adam sein, so sind wohl die beiden Sequenzen von einem und demselben
Zeitgenossen des Victoriners, wodurch die Frage nach den echten Kindert»
seiner (Adams) Muse noch schwieriger zu losen f?ein vrird.

180. De sancto lohanne Baptista.

Sequentia Henrici Pistoris de S. Victore ?

1 Praecursoris et baptistae 2 Vero die iam diescat,


Diem istum chorus iste Ut in nostris elucescat
Veneretur laudibus; Verus dies mentibus.

3 Pater vetus novum natum 4 Nam aetatem et naturam


Obstupescit, dum legatum Consulendo genituram
Audit missum caelitus; Miratur decrepitus.

5 Dum non paret verbo parens, 6 Pater haerens hoc infirmat


Mox in verbo fit apparens Affirmando, quod confinnat
Pro verbis punitio; Loquelae privatio.

7 Praecursore nondum nato, 8 Nostro sole tunc exclusus


Ortu nondum reserato Verioris est perfusus
Reserantur mystica; Solis luce typica.

9 Prius novit diem verum, 10 Hic renascens nondum natus,


Quam nostrorum sit dierum Nondum nascens est renatus
Usus beneficio; Caelesti mysterio.

11 Clausa pandit 12 Linguae gestus


ventre clausus, obsequuntur,
Gestu plaudens, Dum pro lingua
fit adplausus sic loquuntur,
Messiae praesentiae; Serviunt infantiae.

13 Mater parit, pater credit, 14 Reserato partu matris


Redeunte fide redit Reseratur lingua patris
Linguae beneficium; Reserans mysterium.

15 Tori fructus matri dantur 16 Ortus tanti praecursoris


Et iam matris excusantur Multos terret, sed terrori.'*
Sterilis opprobria. Comes est laetitia.

17 Se a mundo 18 Ne formentur
servans mundum a convictu
Munde vivit Mores, loco,
intra mundum veste, victu,
In aetate tenera; Mundi fugit prospera.
:

De Sanctis. De sancto lohanne Baptista. 205

10 Quom lUuu rcplct 20 Novus praeco


lux sui)erna, novae legis,
Vcrae lucis Immo novus
fit luccrna, novi regis
Veri solis lucifer, Pugnaturi signifer.

21 Singulari prophetia 22 Hi futurum, hic praesentem,


Prophctarum monarchia Hi venturum, venientem
Sublimatur omnium Monstrat iste filium.

23 Dum baptizat Christus foris, 24 Duos duplex lavat flumen,


Hic a Christo melioris Isti nomen, illi numen
Aquae tactu tingitur; Baptistae conceditur.

25 Dum baptizat, baptizatur, 26 iVquae lavant et lavantiir,


Dumque lavat, hic lavatur His lavandi vires dantiir
Vi lavantis omnia; Baptizati gratia.

27 lucerna verbi Dei, 28 Nos ad portum ex hoc fluctu,


Ad caelestis nos diei Nos ad risum ex hoc luctu
Perduc luminaria; Tua trahat gratia.
Trop. et Prosar. ms. Parisiense ( ? Remense) sacc. 13. Cod. Assisien.
695. A. —
Miss, ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 1099. B. Miss. —
ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 803. C. —
Miss. ms. Parisiense saec. 14.
Cod. Sangenovefian. 97. D. —
Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Bruxellen.
6068. E. —
Miss. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. F. —
]\Iiss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. G. —
Trop. et Prosar. ms. Claromontense saec. 15. Cod. Claromonten. 57. H. —
Missale Parisiense impr. Parisiis 1481. J. —
Missale Morinense impr.
Rotomagi 1516. K. —
Missale S. Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1529. L.—
CEJK sind nicht verglichen.
1, 2 Diem istum korrigiert in Dicm festum D. —
5, 2 verbis H. —
n, 3 verbo H. —
7, 1 mundum nato B. —
7, 2 Nondum partu FGL, Ortu
mundum A. —
9, 1 diem festum H. —
10, 1 Sic H. —
10, 2 Mundo nascens
H, Nondum natus FG. —
11, 3 Gestus H. —
12, 4 loquitur B. 14, 3 —
Reserens L. —
16, 1 Ortu H. —
18, 3 More H. - 26, 2 lavandis A.
Clichtoveus (1472 — 1543) bemerkt in seinem Elucidatorium (cd o 1556,
p. 217): ,,Author eius [sc. scquentiae] fuisse traditur eximius pater Hcnricus
pistor, doctor theologus Parisicnsis, et in rehgiosa domo sancti Victoris
iuxta Parisios monasticam vitam professus, qui ctiam Concilio Constantiensi
interfuit." Das Konzil von Konstanz tagte 1414 — 1418. Die Quellen
unserer Sequenz aber sind aus dem 14., A sogar aus dem 13. Jahrhundcrt.
Dieser Henricus Pistor kann also unmoglich als Verfasser gelten. — Im
Missale von St. Victor (unacrer Quelle L) ist der Sequenz im Druck bei-
gefiigt: ,,Author Henricus Pistoris religiosus s. victo[ris]." Als Rcktor
der Pariser Univcrsitat wird von Bulacus (Hist. Univ. i^arisiensis V^ 881)
oin Henricus PiKioris (nicht Pistor) angcgcben fiir das Jahr 1406/07.
Auch der ist natiirlich ausgescjilosscn. Dcr Dichtcr muB mindestcns dem
13. Jahrhiindcrt angchorcn. Entweder ziihltc um jrnc Zcit die Abtei
St. Victor untcf den ( 'liorhcrren cincn altcicn Trager dcs Namcns Hcnricns
Pistoris, odcr die Angabc von L und von Clichtoveus l)crulit auf Irrtuni.
•Icdenfalls hattc Adam von St. Victor schon im 13. Jahrh. iu S(. Victor
oder doch im Pariscr Gcbictc cinen hervorragcnden Nachalnncr odcr Mit-
bewerber um den crsten Dichtcrpreis. Es wird kauui jcDiaiid \vm^<m). Adam
206 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

selbst als Verfasser dieser Sequenz auf zustellen. —


Besonders handgreif lioh
sind die Anklange der Strophen 19 u. 20 an die Strophen 7 u. 8 in Nr. 178.

181. De sancto lohanne Baptista.

1 In occursum praecursoris 2 In lucerna lux laudetur,


Concurrenti cordis oris In praecone veneretur
Curramus obsequio. ludex, sol in radio.

3 Solem solet repentinum, 4 Quare nobis hebetatis


Vel quid grande, vel divinum Sol supernae claritatis
Vulgus aegre capere; Praeluxit in sidere.

5 Hic praecursor et propheta, 6 Mire coepit per adplausum


Prophetarum immo meta Ventre matris clausus clausum
Legi ponens terminum Revelando Dominum.

7 Zacbarias non admittit 8 Quod est ei sic repensum,


Gabrielem, dum promittit Quod suspenso fit suspensum
Veterano filium; Linguae ministerium.

9 Subit tempus, videt natum, 10 Ruunt eo tum parentes


Et suspensa loquela tum Cum vicinis nescientes,
Patri restituitur; Quid de sursum geritur.

11 Non est isto maior natus 12 Sed nec illi comparatus,


De natis ex semine, Qui natus ex virgine.

13 Puer, acsi iam expertus 14 In deserto non desertus


Mundum, mundus deserit, Cornu carnis conterit.

15 Huius victus, 16 Cui camelus,


huius vestis herbae crudae,
Non tam pastus, Dant locustae,
quantum pestis dat mel rude
Et carnis exitium; Vestes et edulium.

17 Mira pueritia, 18 Clamat: ,,Baptizemini,


Mira Dei gratia, In occursum Domini
Mira verbi novitas! Dirigatis semitas!"

19 Summus ille, qui coronat, 20 Illis dat et sexagena,


Serta terna dena donat Huic lohanni dat centena
His caelorum civibus, Prae cunctis ordinibus.

21 lucerna verae lucis, 22 Sta pro nobis ante ducem


praecursor magni ducis, Et procura nobis lucem
Praeco paenitentiae. Sempiternae gloriae.
Missale Laudunense impr. Parisiis 1491. A. —
Missale Laudunense
impr. Parisiis 1557. B. —
5, 2 Immo prophetarum AB; wahrt nicht das sonst
beachtete Gesetz der Zasur. —
10, 2 Kuunt corum parente-; AB. 13, 2 —
Mundus mundum AB; ist vielleicht beizubehalten. —
15, 3 quam tum A. —
Diese herrliche Sequenz ward erstmals herausgegeben in den Acta Sanctorum
Bollandiana Jun. IV, 701 (ed. 3a V, 602) „ex vetere Missali Laudunensi"
I)o Sanctis. In Decollationc s. lohannis Baptistae. 207

(oh aus cinor dvr obcn gcnanntcn Quellcn ?) und von Daniel (II, 217)
nioht ohno storcnde Fchlcr: 4, 2 vcritatis; II, 1 illo; 12, 1
iibiiiodruokl.
coniparatur; 15. 3 cst quam pcstis; 17, 3 verbis; 19, 1 coronas.
Da die Scquonz nur in dcr Diozese Laon sich vorfindet, ist ihre Hcim.
statte hinreicliond klar. Daniel bemerkt a. a. O. mit Recht: „Carmen
poctica virtutc valdc cximium". Vgl. auch Trench, Sacred Latin Poetry \
London 1872, p. 97.

182. In DecoHatiouc s. lohannis Baptistae.

1 Matris melos triumphantis 2 Conculcetur vita ista,


Aemulctur Haec quaeratur,
militantis quam baptista
Concentus ecclesiae; Est adeptus hodie.
3 Vox clamantis in deserto 1 Verum monet et ostendit,
Clamat, tubat in aperto Sed obdurat et offendit
Divinum consilium; Verbum pacis impium.
5 Hic lohannes infert regi 6 Nec ex lege nec ex more
Turpe: ,,Contradicis legi Fratris potest cuni uxore
Turpi adulterio; Carnalis commixtio."

7 His et illis inculcatis 8 Contra vitam viri Dei


Dum causatur veritatis Machinantur ambo rei,
Praeco turpes nuptias, Herodes, Herodias.

9 Dies natalitius, 10 Ornatur palatium,


Quo Horodes impius SoIIenne convivium
Natus est, revolvitur; Tribunis construitur.

11 Cantat in convivio, 12 Herodi, baronibus


Saltat cum tripudio Una placent omnibus
Foedae matris filia; Lenae lenocinia.

13 Rex illectus 14 Sic puellae:


Et eiectus „Pete, velle
Extra continontiam Tuum statim faciam."
15 Consvdtrice 16 Caput huius,
Genetrice Lingua cuius
Petit cum instantia Monebat salubria.

17 hamus daemonis, 18 Et, qui non cavcant


Crudelis regulus! Tantum daemonium,
caput Gorgonis Cum preccs valcant
Et fraudis cumulus Hoc et iciunium
Est in muliere Sola deiccrc!
19 Sanctum caput detruncatur 20 Sancte pracco vcritatis,
Et in mensis deportatur, Sta pro nobis hic prostratis
Saltatrici pracsentatur, Et ad rcgnum claritalis
Caedi cedit cithara. Nobis viam pracpara.
208 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Missale Laudunense impr. Parisiis 1491. A. —


Missale Laudunense
impr. Parisiis 1557. B. —
2, 1 Vita conculcetur AB; gegen die Zasur. —
3, 2 tuba B. —Auch dieses Prachtstiick schwungvoller und tiefsinniger
Poesie, das maBvoll alle Mittel voUendeter Technik in den Dienst der
Idee stellt, ward zuerst in den Acta Sanctorum BoUandiana (Jun. IV,
708; ed. 3a V, 609) ediert und dann von Daniel (II, 221) abgedruckt; der
storendste Druck- oder Lesefehler ist dort 18, 1 Et quando caveat. —
Offenbar hat der gleiche hervorragende Dichter diese und die vorhergehende
Sequenz gedichtet. Eigentiimlich ist, daB sie trotz all ihrer Vorziige auf
Laon beschrankt blieb. Daniel (a. a. O.) bewertet sie als ein ,,carmen,
quod et argumento et versuum collocatione multum habet singularitatis,
habet ingeniosi."

183. De sancto lohanne Baptista.

1 Collaudantes exsultemus, 2 Cuius ortus nuntiatur


Exsultantes decantemus Per angelum et miratur
Baptistae praeconia, Mater partus nescia.
3 Hunc sterilis parit mater, 4 Cuius virtus miraculi
Zacharias, mutus pater, Corda trepida populi
Prophetice loquitur. Excitasse creditur.

5 In ventre sanctificatus 6 Et desertum ingreditur,


Fuit, fugit jamque natus Melle, locusta pascitur,
Huius mundi moUia Ut evitet levia.

7 Non surrexit 8 Quem praedixit,


maior eo demonstravit,
Quisquam prophetans de Deo Demonstratum baptizavit,
Inter natos hominum. Remissorem criminum.
9 Hic praecursor summi regis, 10 Dum carceri mancipatum
Verus praeco novae legis Rex impius hunc beatum
Aureolam suscipit, Decollari praecipit.

11 lobannes, vir praeclare, 12 Ut post istius anxiae


Tu pro nobis implorare Vitam vitaeque deviae
Velis Dei clementiam, Nos perducat ad gloriam.
Prosar. ms. Ravennatense ann. 1585—87. Cod. Ravennaten. 300
(139. 5. S). A. —
Missale [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520.
B. — Missale [Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. C. —
Missale
Calagurritanum et Calciatense impr. 15**. D. —
Missale Ruthenense impr.
Lugduni ca. 1540. E. —
Missale Parisiense impr. Parisiis 1585. F. —
4, 2 trepidant A. —
5, 2 fugitque iam natus A. —
7, 2 Quisquis A; de eo B. —
12, 2 Vitae poenas ac deviae A (vielleicht richtig; sonst ist zu konstruieren
,,post vitam istius anxiae que deviae vitae", dabei vita in Doppelbedeutung
,,nach dem Erleben dieses Lebenslaufes"). —
Es gilt die Bemerkung zur
Sequenz Kr. 106.

184. Dc sancto lohanue Baptista.

1 Laetabundus 2 Florem vatum


Resonet devotus cborus Sterilis profudit torus,
Alleluia, Res miranda.
De Sanctis. De sancto lohaune Baptista. 209

3 In veutrc dum clauditur, 4 Prodit sblem nuntians


Plaudit, sic agnoscitur Stella mundo radians
Sol de stella. Semper clara.

5 Ut patri proniittitur, 6 Cuius vita crimine


Quasi flos progreditur Neque levi famine
Pari forma; Fit corrupta.

7 Per eius exordium 8 Quod vcnturum docuit,


Cunctis datur gaudium Verbum lymphis abluit
Valle nostra. Carne sumpta.

9 Peccatorum agmina 10 Non fuit virtutibus


Viperae genimina Maior in hominibus;
Dixit propter crimina Patent Christi vocibus
Esse caeca. Haec praedicta.

11 lohannis funera 12 Nos eius dexterea


Quaerit adultera, Trahat ad supera,
Quem sic decollat Det, quem gcnuit
gens misera. puerpera.

Prosar. ms. Ambianense (Guilelmi Lovel) anni 1572. Cod. Ambianen-


132. A. — —
Prosar. ms. Ravennatense ann. 1585 87. Cod. Ravennaten.
360 (139. 5. S). B. —
Missale [Franciscano-] Romanum impr. Pariaiis
1620. C. — Missale [Franciscano-] Romanum irapr. Lugduni 1535. D. —
Missale Ruthenense impr. Lugduni ca. 1540. E. —
Missale Baiocense impr.
Rotomagi 1545. F. —
Missale Parisiense impr. Parisiis 1685. G. ist — E
nicht verglichen.
1, 2 E.xsultet F. —
2, 1 Florem natum BCDG. —
3, 1 ventre recluditur
B, declauditur CD. — 3,
2 Clausus sic B. —
8, 1 Quid C. 9, 2 Viperarum —
ABCDG; germina BCDG. -
9, 3 Dicit ABCDG. -
Sichtlich franzosischer
Herkunft; vgl. die vorhergehende Sequenz und die SchluBbemerkung zu
Nr. 106.

1S5. De sancto lohanne Baptista.

1 Elisabeth Zachariae 2 Qui virtutum vas sincerum


Magnum virum in hac die Inter natos mulierum
Gloriosa genuit, Principatum tenuit.
Der 20 Halbstrophen umfassende Text dieser geistvollen,
vollstiindigc,
iormvoUendeten Sequenz ist AH. 9, Nr. 240 aus nur einer Quclle (unten H)
mitgeteilt. Weitere und kiilweise iiltere Quellen sind:
Trop. ct Proaar. ms. Civitatense saec. 14. Cod. Civitaten. 56 (20). A. —
Grad. ms. Franciscano-Romanum Italiouni saec. 14/15. Cod. Roman.
Vitt. Eman. XX (Varia 290). B. —
Cantion. ms. Fijinciscanum Ilalicuni
saec. 15. in. Cod. Marcian. It. IX 145. C. —
Proaar. ms. Aquilciensc saec. 15.
Cod. Capit. Utinen. XXI. D. — Miss. ms. Praedicatoruin Lugduncnse .saec.
14. Cod. Capit. Lugdunen. A 6. E. —
Tropar. et Pros. raa. ('laromontcnsr
eacc. 16. Cod. Claroraonten. 57. F. —
Grad. et Prosar. ms. Pracdical.
Unterlindense saec. 15. Cod. Colmaricn. 317. G. —
Grad. nis. Piacdicat.
Dusseldorpiense saec. 15. Cod. Du.ssoldorpicn. D 11. H.
Missalc Ucecienso impr. Lugduni 1495. J. — Misaale LugduncnBc
impr. Lugduni 1510. K. —
Mis.salc Massilicnse impr. Lugduni 1530. L. —
Blunie, Analecttt Hymnica. LV. 14
210 Scquciitiae rhythmicae et rigmatae.

Missale Athanatense impr. Lugduni 1531. M. —


Missale Hispalense impr.
Hispali 1507. N. —Missale ordinis Hospitalis s. lohannis Hierosolymitani
impr. Argentinae 1505. O.
Va7'ia7iten (EJKLO sind dabei iibergangen) 2 a, 1 natus DM.
: 2 b, 1 —
in hac die C. —3 a, 1 O quam bonus puer natus C; Qui beatus ABG. —
3 b, 1 nobis nati B. —Str. 4 a und folgende fehlen N; spanische Missalien
baben oft gekiirzte Tcxte. In D
ist ein Blattstiick mit den Str. 4 a— <> a
abgerissen. — 4 a, 3 1. odorem st. adorem. —
5 a, 1 Legem B. 5 b, 2 tam —
exilis F. — 6 a, 3 testimonia M. —
6 b, 3 gaudia M. —
8 a, 6 Fructus in
allen Quellen auBer H, gehort in den Text. —
8 b, 5 figurum (!) F. —
10 b, 2 Veniam F. — Das Ursprungsland laUt sich auf Grund des Quellen-
bildes nicht ermitteln.

186. De sancto lohanne Baptista.

1 Inter natos mulierum 2 Huius matrem salutavit


Hic lohannes, vas sincerum, Virgo mater, quae portavit
Principatum tenuit. Christum, quem et genuit.

3 Hic ad vocem exsultavit, 4 'Ilegem caeli baptizavit,


Agnum Dei demonstravit Eedemptorem nuntiavit
Tam propheta celebris; Stantibus in tenebris.

5 Trinitatis mysterium 6 Eremi cultor nobilis,


Primus sensit hic omnium Camelorum tectus pilis,
Salvatoris angelus, Verbi vox et baiulus.

7 Ab angelo nuntiatus 8 A diebus tanti patris


Est Mariae, qui beatus Regnum Christi datur gratis,
Nuntiavit Dominum. Ubi pax et gaudium.

9 Ergo, martyr, cum regina, 10 Ut carnali, quo gravamur,


Matre Christi, a ruina Compede sic absolvamur,
Conservare nos festina Ut soluti transferamur
Pia pcr suffragia, Ad caeli palatia.

Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 376. add. saec. 13.
A. — Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen. 340. add. saec. 13.
B. — Trop. ms. Sangallense saec. (11. et) 13. Cod. Sangallen. 382. ('. —
Prosar. ms. Constantiense saec. 14. Cod. Carolsruhan. Augien. CCIX. D. —
(Grad. ms. Scaphusiense et) Frosar. ms. Ittingense saec. (13. ex. et) 14.
Cod. Turicen. Rhenov. 23. E. —
Miss. ms. Praedicatorum Novae Civitatis
saec. 14. in. Cod. Graecen. 878, F. —
Cantion. ms. Engelbergen&e anni
1372. Cod. Engelbergen. 314. G. —
Miss. ms. Sca-phusiense saec. 15. ex.
Cod. Turicen. Rhenov. 9. H. —
Procession. ms. Praedicatorum (S. Katheruiae
Sangallensis?) saec. 14/15. Cod. Sangallen. 486. J. —
Trop. ms. Germaniae
meridionalis saec. 15. Cod. Londinen. Add. 27 630. K. —
Miss. ms. Lunae-
lacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 3641. L. —
Miss. ms. Ordinis s. lohannis
Hierosolymitani saec. 15. Cod. Lud. Rosenthal Monacen. s. n. M. —
Prosar. ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallens* anni
1507. Cod. Sangallen. 546. N. — Missale Curiense impr. Augustae 1497. O.
-

J ist nicht verglichen.
1, 3 Primatum L. —
2, 1 Cuius DEGHK. —
2, 2 quem AB, dum
portavit H. — 3, 1 u. 4, 1 umgestellt CD; 3, 3 u, 4, 3 umgestellt L.

3, 3 Propheta tam F. -
Str. 5 u. 6 umgestellt L. -
5, 2 Primo E: Hic
l)(' Sanctis. De saucto lohannc Baptista. 211

l>riniu8 F; hio. hoininnm DHN. —


7, 1 cst nuntiatus F. 7, 2 Mariae et —
hcatua DG, quod bcatus HK, Per Mariam sahitatus L, Mariao piae qui
hoatus F. —
S, 2 Rcgniun fehlt F; Regnum Dci M. 8, 3 gaudia CH.— —
9, 1 Virgo martyr K. — 9, 2 Matrem E. —
10, 1 qua ACMO. 10, 4 palatium —
1>. — Strophc io lautet in F und K: A delictis ut munderaur, / Cura iniquis

iic danincraur, / Sed clcctis socieraur / In caelesti curia. Statt dessen


in L: Ut post cursuni huius vitae / Evadamus malum rite, / Christus
tlicat: Huc vcnite, / Possidcte gaudia.
Diesc aus dem sildwestlichen DeiUschland (anscheinend aus der
aiten Konstanzer Diozese) stammende Dichtung niramt sich nebcn den
lierrlichcn Johannessequenzen nach Inhalt und Forra doppelt armselig aus.

187. Do sancto lohanne Baptistu.

1 Divinac trinitati 2 Ob quarn immaculati


Deique unitati lohannis et beati
Sit laus, hoij^pr ct gloria, Celebratur memoria.

3 Quem Gabriel nuntiavit, 4 Hunc et Christus visitavit


Emanuel praerogavit Hicque Christo exsultavit
In sanctitatis culmine, In alvi clausus limine.
o Istc sanctus, ut est natus, 6 Hinc ab eo est monstratus
Statim sursum est levatus lesus atque baptizatus
Virgineis cuni manibus In lordanis fluminibus.
Genetricis Domini. 0, qupt datur homini!

7 Ad quem venit baptizandus, 8 Hic nimirum est laudandus


Qui non fuerat nefandus Necnon digne coaequandus
Peccatorum contagio. Angelorum collegio.
9 En, hic primus praedicavit 10 Undc populus putavit
Regnum caeli et paravit Hunc esse, quem exspectavit;
Viam Deo, dum clamavit: Quod ipse prompte negavit
Agite paenitentiam. Servans oboedientiam.

11 Magno dignus est honore, 12 Huius ortum pio more


Qui divinitatis ore Adnuente salvatore
Praedicatur maior fore Ecclesia cum decorc
Mulierum filiis. Colit vernans liliis.

13 lohanncs, tu nos munda 14 Ad Deum mentc iucunda


A delictis precum unda, Transeamus ct fecunda
Carnis ut in exitu Sinc poenac gemitu.
Cantion.Engelbcrgense anni 1372. Cod. Engclbergen. 314.
ras. —
2, 1 hinzuweisen auf die ini Mittelalter viclfach hcrrschcndc
scheint
Anschauung, Johanncs sci unbcfleckt empfangen.

188. Do s. lohanno Evangelistn.


1 Verbum Dei, Deo natum, 2 HoG vidit, hoc attrectavit,
Quod nec factum ncc crcatum Hoc de caclo rcseravit
Venit de caelestibus. lohannes hominibus.
14*
212 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

3 Inter illos primitivos 4 Toti mundo propinare


Veros veri fontis rivos Nectar illud salutare;
loliannes exsiliit Quod de throno prodiit.
5 Caekim transit, veri rotam 6 Speculator spiritalis
Solis videt ibi totam Quasi Seraphim sub alis
Mentis figens aciem; Dei videt faciem.

7 Audiit, in giro sedis 8 De sigillo trinitatis

Quid psallant cum citharoedis Nostrae nummo civitatis


Quater seni proceres; Impressit characteres.

9 Iste custos virginis 10 Caeli cui sacrarium


Arcanum originis Christus suum lilium
Divinae mysterium Filio tonitrui
Scribens evangelium Sub amoris mutui
Mundo demonstravit, Pace commendavit.

11 Haurit virus hic letale, 12 Poena stupet, quod inpoena


Ubi corpus virginale Sit lohannes sine poena
Virtus servat fidei: Bullientis olei.

13 Hic naturis imperat, 14 Quo iubente riguit,

Ut et saxa transferat Aurum fulvum induit


In decus gemmarum, Virgida silvarum.

15 Hic infernum reserat, 16 Obstruit, quod Ebion,


Morti iubet, referat, Cerinthus et Marcion
Quos venenum stravit. Perfide latravit.

17 Volat avis sine meta, 18 Tam implenda quam impleta


Quo nec vates nec propheta Nunquam vidit tot secreta
Evolavit altius; Purus homo purius.

19 Sponsus rubra veste tectus 20 Aquilam Ezechielis


Visus, sed non intellectus, Sponsae misit, quae de caelis,
Redit ad palatium, Referre mysterium.

21 Dic, dilecte,de dilecto, 22 Dic, quis cibus angelorum,


Qualis hic ex dilecto
sit Quae sint festa supernorum
Sponsus, sponsae nuntia; De sponsi praesentia.

23 Veri panem intellectus, 24 Ut cantemus de patrono


Cenam Christi supra pectus Coram agno, coram throno
Sumptam nobis resera. Laudes super aethera.

Miss. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 479. A. —


Grad. ms.
Ratisbonense saec. 12. Clm. Monacen. 13 125. B. — Trop. ms. Inticense
saec. 12. ex. Cod. Oxonien. Misc. litiirg. 341. C. —
Collect. ms. liturgic.
Vallis lucundae saec. 12/13. Cod. Vatican. Barber. 511. D. —
Grad. ms.
Ittingense saec. 12/13. Cod. Turicen. Rhenov. 55. E. —
Grad. ms. Bam-
bergense saec. 11/12. Cod. Bambergen. Ed IV 3. add. saec. 12/13. F, —
Grad. ms. Aquisgranense (Magistri Arnoldi) saec. 13. in. Cod. Capit. Aquis-
granen. XII. G. — Grad. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S.
I)(\ Sanetis. Dc s. lohaune Evangclista. 213

rhomao Lipsicn. s. n. H. —
Trop. nis. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen.
370. add. sacc. 13. J. —
Tiop. ms. Saugallense .saec. 11. Cod. Sangallen.
380. add. sacc. 13. K. - Trop. ms. Sangallense saec. II. Cod. Sangallen.
382. add. saec. 13. L. - Trop. ms. Sangallense saec. 11. Cod. Sangallen.
378. add. saec. 13. M. —
Grad. ms. Constantiense saec. 12. Cod. Stutt-
gardien. Bibl. IV ° 3(5. add. saec. 13. N. —
Pros. ms. Constantiense saec. 14.
Cod. Carolsruhan. Augicn. CCIX. O. —
Grad. et Trop. ms. Benedictinum
Germanicum saec. 13. (]^od. Londinen. Arund. 156. P. Miss. ms. S. —
Florianisaec. 13. Cod. Florian. III 209. Q. —
Vergilii Aeneis ms. Albaugiensis
saec. 11/12. Cod. Coll. StcllaMatutina Feldcurien. s. n. add. saec. 12. ex. R. —
Miss. ms. Hospitalense saec. 14. in. Cod. Paulan. 27. 3. 19. (Hosp. memb. 49).
S. — Grad. ms. S. Katherinae Divodurensis saec. 14. Cod. Vatican. 10 073
(olim 119). T. —
Antiphon. et Grad. ms. Praedicat. Brunnense (prope
Mohringen) saec. 14. Cod. Doneschingan. 882. U. Grad. ms. Scheft- —
lariense saec. 14. Clm. Monacen. 17 014. V. —
Miss. ms. Pataviense saec. 14.
Cod. Zwettlen. 229. W. —
Miss. ms. W^aldhusanum saec. 14. Cod. Lincen.
r p 23. X. —
CoUectan. ms. Caesariense saec. 13. Clm. Monacen. 7943. Y. —
Grad. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 14. Cod. Petrin. a IV 14. Z. —
Miss. ms. S. Spiritus Heidelbergense saec. 14. Cod. Vatican. Palat. 509. a. —
Grad. ms. Praemonstratense S. Margaretae anni 1324. Cod. Stuttgardien.
Bibl. fol. 38. b. — Grad. ms. Franciscanum saec. 14. Cod. Pragen. I E 12. c.
— Miss. ms. 6rdinis S. lohannis Hierosolymitani saec. 14. Cod. Petrin.
Salisburgen. a 12. d. V —
Prosar. ms. Pragense saec. 14/15. Cod. Mus.
Bohem. XIII E 8. (Pars II). e. —
Grad. ms. Sedlicense saec. 15. ex. Cod.
Pragen. XIII A
5 c. f. —
Miss. ms. Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindo-
bonen. 1786. g. —
Mis?. ms. Herbipolense anni 1484. Cod. Bruxellcn.
P6tis 1164. h. —
Miss. ms. Salisburgcnse anni 1490. Cod, Vindoboncn.
1778. i. —
Prosar. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. k. —
.Uiss. ms. Viridis Silvae anni 1466. Cod, Paulan. 25. 2. 30 (Blas. memb. 6t»)-
I. — Miss. ms. S. Mariac Selestadiensis saec. 15. Cod. Selcstadien. 18 (1180).
m, — Grad. ms. Cranenburgense anni 1340. Cod. Cranenburgen. s. n. n. —
Grad. ms. Xantense sacc. 15. ex. Cod. Capit. Xanten. G 2, o. Grad. —
ras. Borkenense saec. 15. Cod. Borkcn. A. 9, p. —
Grad. ms. Lonense saec. 15-
(Jod.Lonen. s. n. q. — Grad. ms. Vrcdense saec, 15. Cod. Vreden. Lit. 2. r.
Grad. ms. Legdcnse saec. 15. ex. Cod. Legden. 1. s. — Miss. ms. Nord-
kirchense (Gerhardi de Morrien) saec. 15. Cod. Nordkirchen. (ducis de
Arenberg) 5205. t. — CoIIectan. ms. Stettinense sacc. (13. et) 15. Cod.
Bcrolincn. IV <> 59. u.
Sacramcntar. et Gradualc ms. Mosacense saec. 13. in. Cod. Archiep.
Utinen. Fol. 16. v. — Grad. ms. S. Galli Mosaccnsis saec. 13, Cod. Oxonioii.
Misc. liturg. 340. x. — Pros. ms. Farfenso anni 1514. Cod. Roman. 222
(Farf. 33), y. — Miss. ms. Traicctense sacc. 15. in. Cod. Mcdiolancn. Bn ra
AE XIV 12. z. — Grad. ms. Traicctense saec. 15. Cod. Bruxellcn. 16 073.
x. — Miss. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Monasterien. 347 (41). p.
Grad. ms, Bolswardiense saec. 15. Cod. Wecrten. s. n. y. — Mies. rns.
conventus generalis Teutonicorum anni 1415. Cod. Mus. ZwoIIen. 749
(390). 8.

Hinzu kommcn die alten (Ende des 15. und orste Hiilftc dos 16. Jahrh.)
.^edrucktcn Missalicn dcutficher Diozescn: Basel, Brixen, Cracau, Freisin^',
Halberstadt, Hamburg, Hildcsheim, Konstanz, Liibcek, Magdeburg,
Mainz, MeiBen, MiinHter, Naumburg, Olmiitz, Passati, Posen, Prag, Salz-
burg, StraBburg, Trier, Wiirzburg, dencn aus nichtdoutschem Gebiote
nur das Missale von Utrecht sich anreiht. — GNOPVX
b c e f n o r -u j z
sind nicht verglichcn. Rovision von R
bosorgtegiiligst Prof. W. Poitz S. .1.
1, 1 de Dco natuni aPy. — 1, 2 Scd nec ('. Sot ncc N. 2, 1 Quod
SpyS. - 2, 2 rcvclavit i. - Str. 3 fehlt n. 3. - 1 Verus N; rivus N.
4, 1 Non (!) mundo ni. 4, 3 do fchlt T; de caelo I. Str. 5 n. (J umgestcUt
214 Sequentiae rhythmicae et rigmatao.

B. — 5, 1 transiit FMNS d 1 v S. —
rotam p ^ Y- — 5, 2 5, 1 sq. veri solis 1

ibi videt T i a, ibi vidit W — 5, 3 fiens NT, fingens


1 m, vidit ibi FMZ p v y S.

SY m, fugiens — 6, 2 Tamquam m. — 6, 3 vidit Q videns LMSTW


1. 1,

a-S; Christi videt J. - 7, 1 Audit FMNQSTWY m p y §; vieileicht: 1 1-

Audit hie in. — 7,2 Qui W a p y Q^ae a, Quod H g h psallat FWZ y. — 1 ; I (3

7, 3 senos aPy. — 8, 2 Nostri T. — 8, 3 Promisit g, Hic impressit Py;


characterem WZ a — Str. 7 u. 8 fehlen v. — Str. 9 u. 10 fehlen p. —
I.

Str. 9 u. 10 umgestellt JT. — 9, 3 Divinum y. — 9, 5 designavit FM i,

reseravit p. 10, — 1 Cui caeli C, Caelicum sacrarium QZ, Caeli consectarium


D; cui palatium H S. - 10, 2 Suum Christus H-LQRTWYZ g-k m p. —
10, 5 Pacem S, Fide v S, Zelo d i. H MQ
Str. ] 1 u. 12 umgestellt S. - —
12, 1 Praeses stupet p, Scena H. —
12, 2 Fit FQ. — 15, 2 iubens a. —
16, 1 Obstruxit p; quos m; Hebyon 8, Hebeon F 1, Ebeon d, Ebron m. —
16, 2 Cerinthus que x, Cherintus et Marchion a^yB, Kerintus M, Cherubin ( !)
F; Marcheon 1. — 17, 2 Quod d W m
p, Qua CF. — 18, 2 tam secreta d. M —
Str. 19 u. 20 umgestellt p aPyS. 19, 3 palatia J— —
p. — 19, 3 u. 20, 3 M
umgestellt FRST d v. — 20, 2 Sponsus misit y, Sponsaeque misit 1, H
Sponsae misitque W, Misit sponsae JKLM; misit quam N y 8. 20, 3 —
Referret KLMTZ p P y, Referet R, Reserare D; mysteria J— (3. M —
21, 1 dilecto de dilecta m, dilecto de dilecto R. 21, 2 hic nur in d g I, —
fehlt sonst; Qualis sit et ex DHJZ k: Qualis sit ex intellecto p, Qualis
exstat ex 8. —
21, 3 Sponsus sponsi R 1. — Str. 22 fehlt d. 22, 1 quis —
sit C, quid cibus p. — 22, 2 Quae sunt g [i y; superorum FHMQRS g v. —
23, 1 panis KSWY
3 y 8; panem angelorum 1. 23, 2 Cena p y 8. — —
23, 3 Sicque nobis p y 8; Christi sumptam rcsera Y. 24, 1 cum patrono —
Z V, te patrono H. 24, 2 et coram Q. —
Diese prachtige, tiefsinnige Sequenz deutschen Ursprunges (wohl
aus dem Gebiete der groSen alten Salzburger Erzdiozese), die auch nach
Form und Technik ebenbiirtig neben die Sequenzen Adams treten kann,
war in ganz Deutschland (scheinbar weniger in Mitteldeutschland, da
Coln, Worms, Speier, Regensburg, Bamberg fehlen) sehr beliebt und drang
im Siiden bis Moggio tmd Farfa, im Norden bis in die Niederlande vor.

189. De s. lohanne Evangelista.

1 Veni ad caelestia, 2 Veni, veni, propera


lohannes, convivia Et ascende aethera
In sanctorum gloria; Felici victoria.

3 Consolator omnium 4 In labore subveni,


In te confidentium, Omne raalum praeveni
Abstergens peccamina, Tua per precamina.

5 lux splendidissima, 6 Sine labe criminis


Christi secretissima Custos factus virginis
Scribens in exsilio, Patiente filio.

7 Lava nos a sordibus 8 Fove nos solacio,


Dans in bonis actibus Tua det oratio
Nobis persistentiam. Reis indulgentiam.

1, lohannes maxime, 10 Daque tuis famulis


iristi dilectissime, Saeculorum saeculis
Nos odisse vitia, Esse cum laetitia.
Do Sanctis. De s. lohanne ante portam latinam. 215

Cantion. ms. Engelbergonsc anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. —


Mcladic : Veni sancle Spirittis. —
Morel (Nr. 254) hat die Seqnenz aus
gleicher Quellc mitgeteilt, aber mit derselben den vorausgchenden Alleluia-
Tropus ,,Hic cst ctistos virginis" ala 1. Stroplie verbunden. der — Wo
Ursprung dieser matten Nachahmung der beriihmten Pfingstsequenz ist,
besagt genugsam die einzige Quelle.

190. I)c s. lohanne ante portnm latinam.


] O lohanncs, scriba Christi, 2 In quo verbum increatum
Tu secrota providisti Cernens scribis incarnatum
Throni veri luminis, In conclavi virginis.

3 Pectus Christi hunc sublimat, 4 Hic est Cherubin sub alis


A quo hausit, quod propinat, Factus custos virginalis
Ncctar evangelii. Sub vexillo filii.

5 Gcmrais tritis priscam formam 6 Mutat saxa in geramarum


Dat, peremptis vitae normam, Decus et virgis silvarura,
Sic infernum reserat. Ut sint aurum, imperat.
7 Bibit virus hic letale, 8 Pracses fui'it et tabescit,
Quod non sensit virginale Quod lohannes poenam nescit
Corpus dono fidei. Pnillientis olei.

9 Christus-raet ad caeli iura 10 Nos, dilecte, ad dilectam


Vocat te, raors cedit dura, Sponsam agni duc, electam
Transis cum victoria. In Sion cum gloria.

Prosar. ms. incertae originis saec. 14.Cod. Lipsien. s. n. Ohne nahere


Signatur und ohne Angabe der betreffenden Bibliothek in Leipzig habe ich
die Abschrif t dieser bisher unedierten Sequenz von meinem nun verstorbenen
Freunde Bannister iibernommen. Er kopierte sie laut sciner schriftlichen
Angabe von einer Photographie in der Biicherei der Benedectiner zu
Solesmes. —5, 1 tricis. —
9, 1 Wenn richtig kopiert, liegt hier die ungo-
wohnliche Verbindung des enklitischen ,,met" niit einem Substantiv (statt
eines Pronomens) vor. — Deutscher Urspruug wird wohl anzunehmen sein. —
Melodie wahrscheinlich: ,,Hodiernae lux diei" (54, Nr. 219).

191. De sancto lohanne Evangclista.


Ascribitiir Adamo de S. Victore.
J Gratuleraur 2 Sic versetur
Ad festivum, Laus in ore,
lucundcmur Nc fraudctur
Ad votivum Cor saporc,
lohannis praeconium; Quo degustct gaudiura.

3 Hic est Christi pracdilcctus, 4 Huic in crucc commcndavit


Cui reclinans supra pectus Christus matrcm, hic scrvavit
Hausit sapientiam; Virgo viri nesciam.
5 Intus ardcns caritate, 6 Ut ab acstu criminali.
Foris luccns puritate, Sic immunis a pocnali
Signis et eloquio, Prodiit ex dolio.
216 Sequentiae rliythmicae et rigmatae.

7 Vim veneni superavit, 8 Sed vir tantae potestatis


Morti, morbis imperavit Non minoris pietatis
Necnon et daemonibus. Erat tribulantibus. .

9 Cum gemmarum 10 Inexhaustum


parteS fractas fert thesaurum,
Solidasset, has distractas Qui de virgis fecit aurum,
Tribuit pauperibus; Gemmas de lapidibus.
11 Invitatur ab amico 12 De sepulcro, quo descendit,
Convivari, Christum dico Redit vivus;sic ascendit
Visum cum discipiilis; Frui summis epulis.

13 Testem habes populum, 14 Scribens evangelium


Immo, si vis, oculum, Aquilae fert proprium,
Quod ad eius tumulum Cernens solis radium
Manna scatet, epulum Scilicet principium,
De Christi convivio. Verbum in principio.

15 Huius signis est conversa 16 Huius scriptis illustratur,


Gens gentilis, gens perversa, Illustrata solidatur
Gens totius Asiae; Unitas ecclesiae.

17 Salve, salvi vas pudoris, 18 Fac nos sequi sanctitatem.


Vas caelestis plenum roris, Fac per mentis puritatem
Mundum intus, clarum foris, Contemplari trinitatem
Nobile per omnia. Unam in substantia.

Grad. ms. Placentinum anni cr. 1200. Cod. Capit. Placentin. 65. A. —
Trop. et Prosar. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695.
B. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonuae) saec. 13. ex. Cod. Parisin.
15 615. C. Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. D. —

Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 819. E. —
Grad. ms.
Victorinum ( ? Parisiense) saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. F. —
Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. G. —
Miss,
ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14 448. H. —
ColJect. ms.
Victorinum saec. 15. (13. ct 16.) Cod. Parisin. 14 872. J. —
Miss. ms.
Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 830. K. — Miss. ms. Sandionysianum
saec. 14. Cod. Parl.-^iii. 1107. L. —
Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14.
Cod. Parisin. Arsen. 608. M. — Miss. ms. Sangenovefianum saec. 15. in.
Cod. Sangenovefian. 91 (BBl, fol. 2). N. — Missale S. Victoris Parisiensis
impr. Parisiis 1529. — AuBerdem viele gedruckte Missalien ni/r /mnzostsc^er
Diozesen, die ziemlii;!i voIJstandig genannt sind im Repert. Hymu. unter
Nr. 7418. —KLN sind nicht verglichen.
3, 2 Qui reclinans AMF^. —
5, 2 lucet C; honestate M. — Str. 7 u. 8
fehlen A. — 7, 1 Cum venenum B. —
8, 1 Sic virtutc C. — 10, 3 ex lapidibus
D—j. _str. 11 und 12 fehlen A. —11, 1 Invitatum D. —
12, 2 Redivivus
BCM. — 15, 1 Cuius BC. — 18, 4 In una AM; substantiam B.

Im Missale Redonense irapr. Parisiis 1492 begiimt mit Strophe 3 (also


das Incipit: Hic cst Christi praedilectus) eine Sequenz auf s. lohannes
ante Portam latinam. — Die Dichtimg stammt offenbar aus Frankreich,
und ihre Quellen weissu auf Paris als Heimstatte; nach Form und Inhalt
ist sie eines Adam von St. Viclor wiirdig.
-

De Sanctis. l)c s. lohanne Ev. ad portam latinam. 217

192. I)e s. lohanne Ev. ad portam latinam.

1 Floro vernat virginali 2 Qui prae cunctis plus dilectus


Kt doctrina spiritali Est a Christo perelectus
lohannes prac ccteris, Custos arcae foederis.

3 Paranymphus fit Mariae, 4 Super omnes sursum vectus,


Quae est arca prophetiae Supra Christi cubans pectus
Secretorum omnium. Hausit evangelium.

5 Illi liber rescratur, 6 Dum in Patmos relegatur,


Qui sigillis consignatur Lumen verum contemplatur
Septiformis gratiae. Et supernae gloriae.

7 Genimas fractas reformavit 8 Mortem vita commutavit


Haeresesque confutavit Et venenum non expavit,
Et sectas gentilium. Non fervoris dolium.

9 Ergo tu, vas sanctitatis, 10 Nos commenda matri Christi,


Vas sincerae puritatis, Quam de cruce suscepisti
Vas caelestis gratiae, In curam ciistodiae.
Trop. et Prosar. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien.
«S95. A. -— Pros. ms. Praedicatorum Gallicum saec. 13. Cod. Sangallen.
383. B. —
Prosar. ms, S. Ludovici Pisciacensis saec. 1.5. Cod. Londinen.
Egert. 2C01. C. —
Prosar. ms. Ravennatense ann. 1585—87. Cod. Raven-
naten. 3G0 (139. 5. S). D. —
Missale Viennense impr. Lugduni 1519. E. —
Missale Arelatense impr. [Arelati] 1530. F, Missale [Franciscano-] —
Romanum impr. Lugduni 1535. G. —
Missale Ruthenense impr. Lugduni
ca. 1540. H. —
Missale Parisiense impr. Parisiis 1585. J.
Grad. ms. Cisterciense Vallis Deiiciarum saec. 14. in. Cod. Carolsrnhan.
Wonn. 1. K. —
Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Enge!b(r;:;en.
:)14. L. —
Trop. ms. Germaniae meridionalis (Constantiense ?) saec. 15.
«od. Londinen. Add. 27 630. M. —
Miss. ms. Pataviense saeo. 15. Cod.
Aindobonen. 3789. N. —
Grad. ms. S. Crucis Augustanae sacc. 15. Clm.
Monaccn. 4101. O. —
Miss. ms. Indersdorpense saec. 15. Cbii. Mouacon.
7.i50. P. —
Prosar. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindoboneu. 1977. Q.
Missale Augustanum impr. Bambergae 1489. R. BFHIl sind nicht vor- —
glichen.
1, 1 vernans MNOPQ. -
2, 2 Et LNOPQ; praeiliotus LNOPQ. -
2, 3 archifoederis L. -
4, 2 Super ACGJM. - 5, 1 Illc C, Ubi N. 5, 2 -
confirmatur DG. —
5, 3 raunere (st. gratiae) NQ. (>, 1 Cum LN,
— —
6, 2 Verum luraen J— Q, Lumen veri C, — 6, 3 Excellentis curiac J— Q.

8, 3 Nec olci doliuni DG, Nec fcrvoris E. 9, 1 sinceruni E. — Str, 8—10 —
feblen K
— R, statt dcssen:
8 a Virus haustum superavit
Et liquoris non expavit
BuUicntis dolium,
9 a Fons excelsae claritatis, 10 a Suffragante matre Christi,
Nectar spirans voluptatis, Cui curam impendisti,
Rigans hortum patriae, Potum praebc veniae.
Daza die Varianten: 8 a, 2 Hquorem Q, — 8 a, 3 Bullientis olei NQ, —
9 a, 2 suavitatis P, — 1 a, 1 Auf fragante N,
Die hiibsche Scqucnz cntstand offcnbar in Frankrc.ich, gclangto dann
iiber St, Gallen (Quellc B) nach Siiddcutschland und wurde hier in den
:

218 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

SchluBstrophen sehr geschickt umgedichtet. —


Melodie ist die Maricn-
sequenz ,,Hodiernae lux diei" (AH. 54, Nr. 219). — Gueranger bemerkt
in seinem Annee liturgique (II, 468): ,,Nous n'insererons pas ici, malgre
sa veritable beaute, la prose d'Adam de Saint-Victor >Gratulemur ad
festivum<, parce qu'elle nous semble szirpassee par la suivante >Flore
vernat virginali<."
Morel (Nr. 255) bietet die Sequenz nur aus L und beginnt dabei mit
f olgendem Strophenpaare

flos almi germinis, lohannes cximie,


Sacrae custos virginis, Speculum munditiae,
Doctor veritatis, Nos iunge beatis.
Allerdings steht das in der Hs., aber nicht als zur Sequenz gehorig,
sondern als ein rhythmischer Versus alleluiaticus. Beispiele der letzteren
Versus wird ein spaterer Analecta-Band reichlich bieten.

193. De s. lohanne Eyangelista.


1 Trinitatem reserat
aquila,
Summus evangelista.

2 Felix sedes gratiae, 3 loliannem deificat, ^

Summum regem gloriae Angelis parificat


Videns mentis acie Spiritus, qui indicat
Non repulsa! Caeli summa.
4 Aquae vivae salientis 5 Hic effulget miris signis,
Hic est potus recumbentis Hic expugnat vires ignis
Supra pectus Domini; Et ferventis olei.

6 Miratur nimia 7 Quod martyr quis fiat


Tormenti saevitia, Et poenas non sentiat.

8 martyr, o virgo, 9 In quo sunt, ex quo sunt,


custos virginis, Per quem sunt omnia,
Per quam mundo gloria! Per te det suffragia.
10 dilecte prae ceteris, 11 Tu, qui rivus, duc ad fontem,
Christum, a quo diligeris, Tu, qui collis, duc ad montem,
Interpellans Praesta sponsum
Et exorans • Ad videndum,
Nos ei concilia. Virgo totus, gratia.

12 Sponso laus et gloria!


Grad. ras. Dervense saec. 12. ex. Cod. Calmontan. 31. A. — Grad.
ms. Benedictinum Gallicum saec. 13. Cod. Bruxellen. Fetis 1173. B. —
Prosar. ms. Gallicum saec. 13. Cod. Sangallen. 383. C. — Proaar. ms. S. Mariae
Argentinensis saec. 13. (fragmentum). Cod. Bernen A 47 (Pars II). D. —
Directorium ms. Piscinense saec. (12.) 13. (14.) Cod. Engelbergen. 102. E. —
Grad. ms. Sanblasianum saec. 14. Cod. Carolsruhan. Blas. 102. F. — Miss.
ms. S. Amandi Elnonensis saec. 14. Cod. Parisin. 1101. G. —
Grad. ms.
S. Cornelii Compendiensis saec. 14. Cod. Parisin. 17 329. H. — Brev.
ms. Bisuntinum saec. 14. Cod. priv. (Lud. Rosenthal Monacensis). J. —
Brev. ms. Bisuntinum ann. 1452 et 1453. Cod. Vatican. Ottob. 672. K. — )
De Sanctis. De s. lohanne Evangelista. 210

MiBS. ms. S. Arnulfi Metensis anni 1321. Cod. Meten. 133. L. — Collect.
ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. M. — Prosar.
ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallense anni 1507.
<\i(l. SangallcMi. 540. N.
Missaie Gobcnnense impr. Gebennae 1498. O. Missale Tornacense—
impr. Parisiis 1498. P. —
Missale Diense impr. Parisiis 1499. Q. Missale —
Bisuntiuum impr. in Salinensi oppido 1485. R. —
Missale Gratianopolitanum
irapr. Gratianopoli 1497. S. —
Missale Tarantasiense impr. Lugdunica. 1520.
T. —
Missale Bellicense impr. Lugduni ( ?) 1527. U. Missale Athanatense—
impr. Athanaci 1531. V. —
Missale Bicterrense irapr. Lugduni 1535. X. —
GHPR— V sind nicht verglichen.
2, 1 Felix proles J. —
3, 2 pacificat BK. —
3, 3 qucm OX; iudicat O. —
4 2 Hic ist hier wie auch in 5, 1 u. 2 adverbiell, daher Neale's (1. e. p. 84)
.

Auderung ,,Aquam vivam sitientis" durchaus unangebracht. 4, 2 portus —


K. —5, 1 Hic apparet LM, exfulget DN^, refulget AJ. 5, 2 expurgat —
BN; urens ignis M. —
6, 1 Mirantur FN. —
6, 2 Tormentis D. 7, 1 Quo —
CW^. —
8, 3 Per quem LMNQ; modo gloria M, mundo gaudia CL, mundo
datur gratia N. —
9, 1 Ex quo sunt in quo DJK. 11, 2 collos K. — —
12 laus per saecula BDJ.
Die hiibsche Dichtung, welche noch Spuren von den Sequenzen der
iJbergangsperiode (vgl. Bd. 54, Teil I) aufweist, rauB aus Frankreich
etammen, von wo sie zum nachbarlichen Fischingen, Mctz und St. Blasien
drang.

194. De s. lohannc Evangelista.


1 Laetabundus 2 lohanni cunctus,
Christianus Quem non movit
psalhit coetus mortis metus;
Alleluia Res mirauda.
5 Matrem illi credidit, 4 Drusianam suscitat,
Dum se morti tradidit Voce quam et excitat
Sol de stella. Semper clara.
5 Craton frangi fecerat 6 Craton fidem praedicat,
Gemmas, quas recuperat Essc cunctis publicat
Pari forma; Haec corrupta.
7 Tonitrui filius 8 Stactei miserrimam
Solus vidit altius Suscitavit animam
Valle nostra. Carne sumpta.
9 Dum subvertit idola, 10 Mixtum virus poculo
Templa struit; subdola Sumens corain populo
Probat illa frivola Confirmat miraculo
Esse caeca. Haec praedicta.

11 lohannes, propera, 12 Remittat scelera


Christo confoedera Et vitae munera
Hanc, quae preiiiitur Det, quem genuit
gens miscra; puerpera.
Brev. et Prosar. nia. Toloaanum saec. 15. Cod. Parisin. 1034. A.
ms. S. Stcphani Divionensis saec. 15. Cod. Parisin. S79. B. — Prosar.
]\IisH.
ms. llavennat<.«nsc ann. 1585-87. CocL Ravennatcn. 3(10 (139. 5. S). C. -
;

220 Seqxientiae rhythinicae et rigmatae.

>rissale [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. D. - Missale [Fran-


ciscano-] Romanum irapr. Lugduni 1535. E. —
Missale Ruthenense impr.
Lugduni ca. 1540. F. —
Missale Parisiense impr. Parisiis 1585. G. F ist —
nicht verglichen; leider ist mir auch aus B die Kollation nicht mehr zur
Hand.
1, 2 Gratuletur cleri coetua CDEG; so in der weiter unten folgcnden
St<!phanussequenz. —
2, 1 lohannes cunctus A, Tohannes est CDEG. -
2, 1 Qui non novit G, Quem non novit (!) CDE; carnis motus A (vielleicht
richtig; der Reim ist ja auch in 2, 1 nicht gauz rein). —
3, 2 ausradiert
in A. — 4, 2 Et hanc voce excitat CDEG. —
5, 1 u. 6, 1 Graton A, Crathon
CDEG. - 7, 2 civit (!) A. -
9. 2 Templum sternit CDEG. -
10, 1 Mixto A,
Hausto CDEG. — 10, 2 Vivens coram populo CDEG. —
11, 2 Hinc cui A,
Hic qui premimur CDEG. —
12, 2 Vitaeque CDEG. —
Melodie : ..Lac-
tabundus" (54, Nr. 2). Sichtlich ein jranzosisches. Produkt.

195. De s. lohaune ETangelista.

1 Zebedaei filio, 2 Ut eius auxilio


lohanni, cum gaudio Precumque suffragio
Vocisque tripudio Ab omni contagio
Gratulemur, Liberemur.

3 Propter Dei filium, 4 Reliquit conubium,


Post cuius vestigium Retia, navigium, ^

Cucurrit caelestiura Patrem temporalium


Contemplator, Conculcator.

5 Hausit evangelium 6 Stetit ad supplicium


Cenantis in gremium Crucis in consortium
Christi caput proprium Matrem regis omnium
Keclinando Assumendo.

7 Oleo, quo mergitur, 8 In insulam mittitur,


Ut pugil inungitur In qua, sicut legitur,
Nec fervore laeditur Sacrae liber scribitur
Unctionis. Visionis.

9 Quaedam muliercula 10 Magna plebs cum parvula,


Suscitata fercula Dives et paupercula
Praeparat ab insula Adplaudit miracula
Revertenti. Facienti.

11 Hausto virus calice 12 Aurum fit ex ilice


Mortui per tunicae Gemmasque pro silice
Tactum apostolicae luvenes mirifice
Surrexerunt. Receperunt.

13 Turbis admirantibus 14 Narrat coram omnibus,


Apostoli precibus Quae poena iuvenibus
Membris iuvenilibus Locis infernalibus
Vita datur. Praeparatur.
Oc Sanctis. De ss. lohanne et Paulo martyribus. 221

15 Quem Christus elegerat, 16 Gaudens mortem tolerat


Praecaruui habuerat, Et ad Christum properat,
Quia semper vixerat Ipsum qui vocavcrat,
Virgo purus, Nunc securus.

]7 Christo carissime, 18 Et commenta reprime


lohanncs mitissime, Fraudis malignissimae
Purga nos ab intimae Hora lucis ultimac
Culpae faece Tua prece.

Prosar. ms. Ravennatense ann. 1885—87. Cod. Ravennaten. 360


(l.'}9. 5. S) A. — Missalc [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. B. —
Missale [Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. C. Missale —
Arelatenae impr. [Arelati] 1530. D. —
Missale Ruthenense impr. Lugduni
ca. 1540. E. — Missale Fontisebraldense impr. Parisiis 1606. F. u. E. —D
nicht verglichen.
6, 3 Matris A. —7, 1 Oleo quod C. —
7, 3 furorc F. Str. 9 u. 10—
fehlen A. — 15, 2 Praeclarum CF, Percarum B. —
16, 1 tulerat A. —
17, 3 nos a crimine F. —
18, 1 Et conventa F. —
Der franzosische, wahr-
scheinlich dem Franziskanerorden angehorige Verfasser der Sequenz
aeigt hier Gewandtheit in der Sprache.

196. Dc ss. lohanne et Paulo martyrlbus.

1 Adest dies olivarum, 2 Respuentes lulianum


Qua lohannes Paulus clarum Simul et Tercntiauum
Flamen reddunt animarum Et ipsorum ritum vanum
Christo, regi gloriae. Suo gaudent ordine.
3 Auri pondus devitantes 4 Et idcirco laureati
Et argcntum conculcantes Sunt olivae vocitati
Semper fide firma stantes Existentes Deo grati
Sancto clarent omine, Nubesque imbriferac.
5 Linguae etenim ipsorum 6 Praerogatu tali clarcnt,
Claves factae si^nt caelorum, Solvere quod portas habent
Per contemptum idolorum Caeli, claudunt, quia valent
Fortes in examine. IUas sic dirigerc.

7 Contemnunt procrastinarc 8 Hi, lovis idolatrium


Mortem nec deliberare, Defertur dum ad atrium,
Sed extemplo caput dare Tenentes Christi latrium
Tortorum vesaniae. Vilipendunt limine.

9 0, vos cuncti sacerdotes, 10 In quo istc lulianus


Qui tractatis sacras dotes, Stulta mcntc ct insanus,
Cum rex Christus sit zelotes, Quem excmplo proclamamus,
PIus auro diligite, Sc extinxit properc.

11 „Proh, vicisti, Galilaee" 12 Si clamassct ,,Miscrcrc",


Exclamavit rabidc; Non pcrissct miscrc.

13 Ergo nostri miserere, 14 Quia vita more ccrac


lesu bonc, et tuere, Nostra transit in hoc vcre.
222 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

15 Imperfectum tu supplere
Nostrum velis et fovere
In hac vaUe miseriae.

Miss. ms. ApoUinaris Pragensis (Wenceslai de Radecz, decani)


S.
saec. 15. Cod. Capit. Pragen. P 5. A. — Miss. ms. Kremsense saec. 15. Cod.
Pragen. XII B 13. B. —
Missale Pragense impr. Lipsiae 1498. C. 3, 3 —
fide fehlt C. —
6, 3 claudant A. —
9, 3 rex fehlt A. —
11, 2 fehlt ABC. —
Str. 13 — 15 als eine Strophe gegeben ABC. —
Ist sichtlich in der Prager
Diozese entstanden und scheinbar nicht weiter vorgedrungen.

197. De saucto loseph.

1 Christus, praedilectus sponsus, 2 Volens matrem incarnari


Ad nos venit sic absconsus, Et eandem desponsari
Quod hoc mundum latuit; A viro disposuit.

3 Sacrum opus loseph nescit, 4 Sed in somnis edocetur,


Obstupescit, dum tumescit Quod hoc opus operetur
Venter sacrae virginis; Virtus sacri flaminis.

5 Senex iustus et quietus, 6 Sponsam suam veneratur


Fide promptus, vultu laetus, Et devote famulatur
lussis est oboediens; In adversis patiens,

7 Sicut patet per scripturam, 8 Puer senem honoravit


Pater Christi propter curam Et cum ipso habitavit
Servans pudicitiam. Per totam infantiam.

9 Magna laus est huius viri, 10 lesus sibi deservivit


Cuius actus sunt tam miri Et subiectus secum ivit
Et praecelsi meritis. Sequens eum semitis.

11 loseph, 12 Nunquam
virginis defensor, verbum querulosum,
*
Derogantum reprehensor, Iracundum, vitiosum
Testis fidelissimus, Protulit castissimus.

13 quam felix hic conventus, 14 lesus, loseph, et Maria


Ubi virtutum conceutus Simul stant in laude tua,
Tam excellens est inventus! Obsequuntur mente pia
Vivunt regulariter. Invicem humili,ter.

15 luste loseph, qui probatus 16 Cum Maria, matre Christi,


Et virtute exornatus Ipsum roga, quem nutristi,
Digne fulges, coronatus Ut succurrat plebi tristi
Cum electis patribus, Nos iungens caelestibus.
Prosar. ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallcnse
anni 1507. Cod. Sangallen. 546. A. — Appendix ms. saec. 16. ad. Missale
Coloniense impr. Coloniae 1498 (in bibl. Darmstadiensi). B. Missale —
Coloniense impr. Parisiis 1520. C. —
Missale Coloniense impr. Parisiis
1525. D. -
l)c Sanotis. De bcata Isabella P^-anciae, Virgine. 223

1,riuistus occlesiae dilcctus sponsus A.


1 —
1, 3 Quod totum mundum

latuit A. - 2, 1 sqq. Sic volcna pro nobis incarnari / Atque matrcm suam
dosponsari / 8ancto loscph disposuit A. —
3, 1 loscpli sacrum mysterium
ncscit A. —
Von wcitcrcr Angabc dcr V^ariantcn aus A sehe ich ab. Ent-
weder ist der Tcxt jcncr Hs. ganz cntstcllt, oder die Originaldichtung war
so kraus und unebcn, daB sie bei Aufnahme ins Kolncr Missale (nur dort,
und zwar erst in der Ausgabe von 1520 findct sic sich) ausgebessert und
kultiviert werden muBte, um in leidlichcm Gcwande auftreten zu konncn.
Da A keine liturgische Quclle ist, interessiert nur die Kolner Fassung. —
'••.2 puri BCD; dor gleiche VerstoC gegen den Reim findet sich 14, 2 (tua).
liei franzosischer Aussprache kann in etwa puri mit inri, tua mit pia
rcimen; also vielleicht Redigicrung dcr Sequenz durch einen Franzosen. —
12, 3 Fatur vir castissimus B (so auch in A). —
Die Verehrung des hl. Joseph
setzte so spiit in bedeutenderem MaBe ein (15. Jahrh.), dalJ ihm leider kein
groCer Hymnode erstand, wie sie das 12. —
14. Jahrhundert aufweist.
Die Humanisten konntcn diesen Mangel nicht mehr ersetzen.

19S. De bcata Isabella Franciae, Virgine.

1 Isabellis matris gaudia 2 Quae tanta effulsit gratia,


Decantemus in ecclesia, Ut sperneret cuncta caduca.
3 Virgo fuit castidina, 4 Regnum mundi, daemonia
Christi sponsa carissima; Vicit ac carnis vitia.

5 Mater nostra dignissima, 6 Tu es nostra spes unica,


Filiarum munda crimina; Deo nos reconcilia.
7 Trahe corda 8 Ora sponsum,
Sursum tuarum Domina, ut tecum
Filiarum, Coronemur
Isabella. In gloria.

9 mater pia, iure


Te collaudant filiae.
Prosar. ms. Franciscanum Gallicum (Longi Campi?) sacc. 14/15.
Cod. Parisin. 1339. —
2, 1 fulsit. —
4, 2 Vicit ut carnis. (Vgl. Cantus —
Romano-Seraphicus impr. DescI6e 1902). —
Mit Melodie; der Text ist
unter die abgekiirzte Singweise der Sequenz ,,Supernae matris gaudia"
(oben Nr. 37) gezwiingt. — Das Lied ist fiir Clarissinnen, offenbar fiir
jene in der von der seligen Lsabella (Elisabeth), Tochter Ludwigs VI 11,
von Frankreich, gestifteten Clarissenabtei Longchanip im Bois de Boulogne
bestimmt, vielleicht auch dort entstanden. — Hier ein neucs Beispicl,
wie in Frankreich dcn Perlen der Hymnodie aus dcm 12.-14. .lahrhimdert
die nach Form und Inhalt armseligstcn Produkte sich anrcihten.

100. Dc sancto lusto pucro.

1 fons almao bonitatis, 2 Nostri dccus ol> patroni,


Nostrae vox humilitatis Qui virtute tui doni
Laudes tibi deputatis Veri lator fuit boni
Solvat a praocordiia Suis a primordiis.
224 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Actus gessit qui seniles Sponte subit cruciatus


Inter annos pueriles Morte lesu incitatus,
Vere tuus hic commiles, Digne lustus hinc vocatus
Regum rex et Domine. Et tam re quara nomine.
Nobis eius ob oramen Ut ab hostis mali telis
Tuum fer, Christe, iuvamen Eruamur, et in caelis
Tecum nos laetari velis
Es auctor et numinis, Demum, pater luminis.

,,Miss. Einsidl[en8e] saec. XVI." So die Quellenangabe des P. Morel,


der diese Sequenz fiir Kehrein (S. 416) abschrieb. Uns ist diese Sequenz
in Einsiedeln nirgends begegnet. Leider bleibt 5, 3 eine schwer ausfiiilbare
Liicke, von der es unsicher iat, ob sie auf einem Versehen des Abschreibers
odtT des ersten Schreibers des „Missale" beruht. —
Melodie natiirlich:
Verbum bonum et suave (54, Nr. 218).

200. De sancto luvenale Narniensi.

1 Exsultet plebs fidelium 2 In qua vir sanctus hodie


Chorusque Narniensium luvenalis est gloriae
Psallat in hac die, Deputatus pie.

3 Cuius virtus rutilat, 4 Sacrum hic dum perficit,


Cuius decus emicat Dei corpus conficit
Virtutis praeconio, Eius ministerio.

5 Parvo in calice 6 In quo renovatur,


Vere mirifice Per quod memoratur
Libamen est dominicum, Signum evangelicum.
7 lesus panes augmentavit, 8 Sanctus potum sacrum dedit,
Quibus turbas multas pavit In quo Christi sanguis crevit
Satiatis omnibus. Propinatus milibus,

9 Nec a ministro funditur 10 Sic stupet plebs Narnicola


Vel liquor ullus ponitur Sua relinquens idola,
In vase crystallino. Deo adhaerens trino.

11 Non cessat preces fundere 12 Quos sacris verbis educat,


Nec manus differt iungere Carporum gentes effugdt
Pro salute civium, Strage data hostium.

13 Suos instruxit 14 Sic honoratur


Atque direxit Et exaltatur
Quosque deduxit Et commendatm'
Necnon protexit Necnon amatur
Eorum gerens curam. Proferens vitam puram.

15 Demum post huius transitum, 16 Ex ipsius timiba manat,


Christo cum reddit spiritum Quod infirmos multos sanat
Gaudens in caelestibus, A cunctis languoribus.
De Sanctis. De s. Karolo Magno Imperatore. 225

17 Surdis auditus redditur 18 Privati quoque lumine


Et sospes quis rogreditur, Videre Dei nomine
Si locum possunt tangere; Merentur hic recipere.

19 Possessus a daemonio 20
Sancto curatur medio
Fenestram frangens vitream.

21 Quidam nautae naufragantes 22 Illi vero non ingrati


luveualem invocantes Aere pergunt onerati
Evadunt periculum; Ad ipsius tumulum.

23 liaus ergo regi gloriae, 24 Quos tutat in hoc saeculo,


Qui nos reformat gratiae Conservat a periculo,
Pro luvenalis precibus; Coronat in caelestibus.
Acta Sanctorum Bollandiana, Maii tom. I, 390 (ed. 3», 394 r). ,,Ex
antiquo Missali Narniensi"; wir selbst sind dicser Scquenz in keiner Quelle
boijegnet. — 3, 2 Cuius laus. —
14, 4 fehlt. — Fiir und wohl auch in Nanii
entstanden zeigt die Sequenz die EigentiimUchkeiten und Schwiichen der
italienischcn Hymnodie im spateren Mittelalter.

201. Dc s. Karolo Magno Imperatore.

1 Urbs Aquensis, urbs regalis, 2 Regi regTim pange laudes,


Regni sedes principalis, Quae de magni regis gaudes
Prima regum curia, Karoli praesentia.

3 Iste coetus psallat laetus, 4 At, dum manus operatur


Psallat chorus hic sonorus Bonum, quod cor meditatur,
Vocali concordia; Dulcis est psalmodia.

5 Hac in die, die festa, 6 Hic est Christi miles fortis,


Magni regis magna gesta Hic invictae dux cohortis
Recolat ecclesia! •Ducum sternit milia;
Reges terrae Terram purgat
et omnes populi, lolio
Omnes simul Atque metit
plaudant et singuli gladio
Celebri laetitia. Ex messe zizania.

7 Hic est magnus imperator, 8 Infideles hic convcrtit,


Boni fructus bonus sator Fana, deos hic evertit
Et prudens agricola. Et confringit idola.

9 Hic superbos domat regcs, 10 Quam tuetur eo fine,


Hic regnare sacras leges Ut et iustus, sed nec sine
Facit cum iustitia, Sit misericordia.

11 Oleo laetitiae •
12 Cum corona gloriae
Unctus dono gratiae Maiestatis regiae
Ceteris prae rcgibus Insignitur facibus.
15 In 1110, Anulectu Hymnioa. LV. 15
226 Sequcntiae rliythraicae et rigmatae.

13 rex, mundi triumphator, 14 Emundati a peccatis


lesu Christi conregnator, Ut in regno claritatis
Sis pro nobis exorator, Nos, plebs tua, cum beatis
Sancte pater Karole, Caeli simus incolae.

15 Stella maris, o Maria, 16 Christe, splendor Dei patris,


Mundi salus, vitae via, Incorruptae fili matris,
Vacillantum Per hunc sanctum,
rege gressus cuius festa
Et ad regem des accessus Celebramus, nobis praesta
In perenni gloria. Sempiterna gaudia.
Grad. ms. Aquisgranense (Magistri Arnoldi, canonici) saec. 13. in.
Cod. Aquisgranen. XII. A. — Miss. ms, Aquisgranense saec. 13. in. Cod.
Florentin. Laurent. Palat. IV. B. —
Miss. ms. Aquisgranense saec. (11. et) 13.
Cod. Colonien. W. fol. 270. C. —
Grad. ms. Aquisgranense anni 1330
(pars II). Cod. Capit. Aquisgranen. XV. D. — Miss. ms. S. Kiliani Ratis-
bonensis saec. 15. Cod, Vet. Capellae Ratisbonen. 1990. E. Miss. ms. —
Mosaetraiectense anni 1539. Cod. Bruxellen. 18 125. F. Miss. ms, —
Parisiense saec. 15. Cod. Tolosan. 102. G. —
Miss. ms. Sangallense ( ? Turi-
cense) saec. 14. Cod. Sangallen. 345. H. —
Grad. ms. S. Verenae Turicensis
saec. 15. Cod. Vatican. 10 769 (10 640). J. Miss. ms. votivum Turicense —
saec. 14/15. Cod. priv. s. n. (Canonici Vesan Augustensis). K. Missale —
Halberstadtense impr. absque [1504]. L. —
Missale Halberstadtense impr.
s. 1. 1511. M. —
Missale Bremense impr, Argentinae 1511. N. — Graduale
Monasteriense impr. s. I. 1536. O. —
GLN sind nicht verglichen. Str, 1 —
lautet in HJK:
Urbs Turegum, urbs famosa,
Quam decorant gloriosa
Sanctorum suffragia.

2, pande M. — 2, 2 Quae magni (letzteres iiber Rasur) regis C. — 2, 3


1
memoria JK. — 3, 3 Haec vocali F. — 4, 1 Ac dum C, Id dum E. — 4, 3
psalmonia C. — 5, 1 Hac in die f esta KJM die f esto 0.-5,4 Rex terrae E. —
;

5, 5 omnes fehlt JK. — 5, 6 Omnes fehlt JK. — 5, 7 plaudent F; et fehlt 0,



(5, 3 Dudum E; sternunt C. — 6, 5 a lolio J. — 6, 7 cum gladio J. — 7, 1

triumphator F (vgl. 13, 1). — 7, 2 boni sator E. — 8, 2 Fanos E; deorum


P. —
3 confregit EM.
8, -
9, 3 laetitia F. 10, 2 nec fehlt C. -
10, 3 -
Fit M. —
11, 2 Prae ceteris E; pie (st. prae) C. 12, 3 Insignitus M. — —
14, 1 Ut mundati O. —
14, 2 Et O. Str. 16 fehlt K. - 16, 1 Christe Dei -
splendor M; splendor virtus patris J.
Schema undMelodie : ,,Lauda Sion". —
Ursprung off enbar im Gebiete
von Aachen; iiber die Beziehung zu Ziirich vgl. AH. 52, S. 148. Da die
Kanonisation 1165 (durch Gei^enpapst) erfolgte, ist durch dieses Datum
auch die Ursprungszeit der Sequenz anniihernd bestimmt.

202, De sancta Katheriua.


1 Hac in die mentes piae . 2 Qua conscendit ad divina
Caeli iungant harmoniae '
Sponsa Christi Katherina
Plausus et tripudia, Sublimi victoria.

3 Virgo dolens christianos 4 Christum palam confitetur


A profanis ut profanos Neque super hoc veretur
Subici martyrio •
Opponi Maxentio.
De Sauctis. Dc sancta Katheiiua. 227

r> Cuius victus docunientis 6 Graecos quaerit oratores


Et conclusus argunientis Et in Graecis meliores;
Quaerit adiutoria, Hinc surgunt litigia.

7 Ad certamen provocatur, 8 Gaudet yirgo, rex inflatur,


Datur locus, disputatur, Credit et martyrizatur
Succumbit rlietorica. Turba philosophica.
9 ,,Virgo, decus puellare, 10 Tua stet in dicione
Virgo, proles regia, Res imperatoria;
Formae comprovinciales Tantum diis ne detrectes
Vincens elegantia, Dare sacrificia."

11 Ad haec virgo: ,,Quid, Maxenti, 12 Unde diis plura tuis


quid dixisti, bestia ? dans articularia
Nescit verus decliuari Miser a divinitate
Deus per pluralia; transis ad daemonia.

13 Resipisce, resipisce, 14 Caecus caeca veneraris,


Protinus a diis hisce Falsus falsa deprecaris,
Christo te concilia! Similis similia."

15 Rex ad ista perturbatur, 16 Rota fieri mandatur,

Furit, frendet, stomachatur, Paganorum, dum rotatur,


Latrat, exit hominem; Sternit multitudinem.

17 ,,Hinc, hinc maga rapiatur, 18 Assunt mox apparitores,


Hinc venefica trahatur ]\fox lanistae, mox tortores
Ad squalorem carceris!" lussa complent sceleris.

19 Luce carcer perlustratur, 20 Visitatm' a regina,


Angelorum deputatur Christi datur disciplina,
Virgini solacium. Subitur martyrium.

21 Virgo caput et mamillas 22 Nam mamilla dat cruorem,


Offert, comitatur illas Caput lactis sudat rorcm
Insigne prodigium; Commutando proprium.
23 Tibi, Christe, laus et honor, 24 Tu beatae Katherinae
virtus et imperium! nobis da consortiuni.
Miss. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 769. add. saec. 12/1 "J. A. —
Grad. ms. Augustanum saec. 13. Clra. Monacen. 3914. B. —
Gracl. ms.
Augustanum saec. 13. Clm. Monacen. 3919. add. sacc. 14. C. (rrad.—
ms. Augustanum saec. 14. Clm. Monacen. 3900. D. —
Miss. ms. Augu> lanuin
saec. 15. in. Cod. Vindobonen. 1810. E. —
Grad. ms. i^. Thomae Lijisii nsiH
saec. 13. Cod. 8. Thomac Lipsicn. s. n. F. —
Miss. et Grad. nis. Castri
Teriolis sacc. 14. Cod. Ambrasian. CN 61. G. —
Miss. mp. Brixincnse
anni 1372. Cod. Oenipontan. 296. H. —
Miss. ms. Brixincnsc sacc 15.
Cod. Ocnipontau. 15. J. —Grad. ms. Taistcnse anni 1493, Cod. Mus.
Diocccs. Brixincn. s. n. K. —
Miss. ms. Vallis Vcnustac sacc. 15. Cod.
Semin. Brixinon. 91 (E 2). L. —
Tros. ms. Lunaelaccn. sacc. 15. ('od.
Vindobonen. 4977. M. - Mias. ms. Balisburgcnsc ( ?) sacc; 15. Cod. Lincen.
r o 13. M*. —Miss. ms. Gcrmanicum (Cisterciense?) saec. 14. Cod. Carols»
15«
228 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

ruhan. Pm 14 a. N. — Grad. ms. Freckenhorstense aani 1530. Cod. Frecken-


horsten. s. n. O.
Grad. ms. Cameracense saec. 12. Cod. Cameracen. 62 (61). add. saec.
12/13. P. —
Grad. ms. Praemonstratense saec. 14. in. Cod. Bnixellen.
11 396. Q. —
Epistolar. et Prosar. ms. Flandricum saec. 15. Cod. Oxonien.
Douce 200. R. —
Miss. ms. Hallense Brabantiae saec. 15. Cod. Bruxellen.
233. S. —
Miss. ms. S. Martinide Quenastia saec. (13. —
) 15. Cod. Bruxellen.

19 389. T. —
Grad. ms. Bernense (prope Heeswyk) saec. 15. Cod. Hagen.
Y 429. U.
Missale Augustanum impr. Bambergae 1489. V. —
Missale Brixinense
impr. Augustae 1493. W. —
Missale Brixinense impr. Basiieae 1511. X. —
Missale Curiense impr. Augustae 1497. Y. —
Missale Virdunense impr.
Parisiis 1481. Z. —
Missale Atrebatense impr. Parisiis 1491. a. —
Missale
Cameracense impr. Parisiis 1495. b. —
Missale Cameracense impr. Parisiis
1507. c. —
Missaie Morinense impr. Rotomagi 1516. d. —
Breviarium
Praemonstratense impr. Parisiis 1578. e. —
HJUY d sind nicht verglichen.
1, 1 mentis piae Z, laudes piae B— EGK— NVWX e; piae fehlt M. —
1, 2 iungat A, iuugunt EM*WX. —
1, 3 in (st. et) L. — 2, 1 Dum a.AQR —
2, 2 Christi sponsa B— EGK— NWX
e (vgl. die Varianten zu 1, 1). —
3, 1 delens M*X. —
3, 2 et profanos WX. —
5, 1 Huius F. —
5, 2 conclusis b,
confusus SZ. —
6, 1 quaerit adiutores OR a. — 6, 2 Et magistros P. —
6, 3 Insurgunt a. —
7, 1 Ad certamen accersitur B—
EGKLMM*V, Ad
certamen locus datur b e.NWX —
7, 2 Accersitur, disputatur NWX
b e,
Locus datur B-EGKLMM*. -
3, 1 Virgo gaudet B-EGK-NSTVWXZ
b c. —
9, 1 Virgo dolens P (vgl. 3, 1). —
9, 4 Vincis C. —
10, 1 dictione
V. -10, 2 Rex Z. -
10, 3 diis non M*WX; detractes B-EGKMIH* Q-TV\^^
a— c (ist v^ielleicht als Nebenform von detrectes das LTrspriingliche). —
11, 1 Ad hoc E; dic Maxenti KWX. -
11, 3 Nescit unus P. - 11, 3 sp.
verus Deus declinari C c. —
12, 1 Unde si diis KWX, Quare diis SZ; tuis
diispIuraFV.- 12,2dasGKWX.- Str. 13 u. 14umge8tellta.- 13,2 Veritatis
viam disce B — EGK— NVWX e (vgl. die Varianten von 1, 1 und 2, 2;
die gleiche Quellengruppe) Protinus et diis c; diis isce AP, diis iste 0.
;

13, 3 Christo reconcilia O, te consilia b. — 14, 1 u. 2 umgestellt T b c. —
14, 1 sq. veneratur deprecatur CM. — 15, 2 bis SchluB in O fortgerissen.
. .

15, 2 Furit stridet P. —
16, 1 Vota L. —
16, 2 rotator L. —
17, 1 hinc fehlt
BD. -
17, 2 Et a; trahantur Q. -
Str. 19 u. 20 fehlen B-EGK-NVWX e
(vgl. die gleiche Quellengruppe bei 1, 1 u. 2, 2 u. 13, 2). —
20, 3 Subditur Z. —
Str. 21 u. 22 fehlen a b. -
21, 1 caput haec FRSTZ c. -
Str. 22 fehlt
— —
KWX. 22, 1 mamillae dant G. 22, 2 rorem fehlt T. - 22, 3 propria M;
Cummutando P. - Statt Str. 22 in KWX:
Virgo constans decollatiu-, Sponsa sponso sic unitur,
Pro cruore derivatur Corpus Sina sepelitur
Lac ab eius corpore. Angelorum opere.
23, 1 sq. laus perennis / Decus et B— EGK— NVWX e (vgl. die gleiche
Quellengruppe bei 1, 1; 2, 2; 13, 2 und bei dem Strophenpaare 19 u. 20). —
Str. 24 fehlt P.
Die Quellen dieser sch5nen Sequenz ergeben ein eigentiimliches Bild
der liturgischen Verbreitung, die auf zwei ganz getrennte Gebiete beschrankt
blieb: im Siiden die alten Diozesen Brixen bzw. Salzhurg und Augsburg,
im Norden das nordlichste Frankreich und dessen Grenzgebiet in Belgien:
das spatere sporadische Vorkommen im Stifte Freckenhorst (Miinsterland)
verschliigt dabei nichts. Der Inhalt zeigt deutsches (nicht franzosisches),
Anspielungen auf die HI. Schrift liebendes Geprage. Der Ursprung wird
wohl im Augustiner-Chorherrenstift zu Seckau zu suchen und ins Ende
des 12. Jahrhunderts zu setzen sein; von dort kam die herrliche Dichtung
zunachst nach Cambrai. Hier ein neuer Beleg, wie der Siidosten Deutsch-
lands im 12. Jahrhundert mit Frankreich um die Palme der Dichtkunst
;

Dc Sanctis. Dc saiu't;i Kathciiiia. 229

erfolgreich rang. —
Nebenbei sei bemerkt, daB Kehreins Behauptimg
(a. a. O. Nr. 497), Morel habe diese Sequenz aus eincr Engelberger Hs.
publiziert, auf Irrtum beruht; in Engelbcrg kanntc man nie diese Sequenz.

203. Dc sancta Katlicrina.

1 Sanctissimac 2 Vcnerantes
virginis votiva festa hanc diem praeclaram omnes
recolamus concinamus.

3 Proferat haec contio 4 Concrepet orgauicis


Laudem, et devotio Modulis et canticis
Sit sincera, Laude digna.

5 Hanc fuisse filiam 6 Annis puerilibus


Costi regis unicam Sopbisticis artibus
Tradunt scripta. Fuit clara.

7 Turbam philosopbicam 8 Hinc regiua credidit,


Vicit et rhetoricam Deos vanos respuit
Disputando. Venerari.

9 Fit poenalis macbina 10 Mox privatur capite,


Pereunt ac milia, Assunt turbae caelicae,
Dum rotatur, agmina Sepelitur debite
Paganorum. Monte Sina.

11 Ora pro populo, 12 Astantem populum,


Precare pro clero, Laudantem te clerum
Martyr Christi, Katherina, Fove, rege pcr saecula.
Direct. ms. Piscinense saec. 12. Cod. Engelbergen. 102. A. Grad. —
ras. Bambergensc saec. 12/13. Cod. Bambergcn. Ed III 2. B. Grad. —
ms. Bambergense saec. 13. Cod. Bambergen. Ed III 13. C. Grad. et —
Trop. ms. Bambergense saec. 14. Cod. Roman. Angelic. 1424 (T VII 11).
D. —Miss. ms. Ratingense saec. 13. in. Clm. Monacen. 10 075. E. —
Grad. ms. Aquisgranensc (Arnoldi canonici) sacc. 13. in. Cod. Capit.
Aquisgranen. XII. F. —
Miss. ms. Aquisgranense saec. 13. in. Cod.
Florentin. Laurentian. Palat. IV. G. —
Grad. ms. Aquisgranense anni 1330.
Cod. Capit. Aquisgranen. XV. H. —
Grad. ms. S. Thomae Lipsicnsis sacc. 13.
Cod. S. Thomae Lipsien. s. n. J. —
Collect. ms. Althac Superioris sacc. 12.
Clm. Monacen. 9504. add. saec. 13. K. —
Legendar. ms. Althae Superioris
saec. 12. Clm. Monaccn. 9536. add. saec. 13. L. — Trop. ms. Wingartenae
saec. 13. Cod. Stutgardien. HB I Asc. 95. M. —
Grad. ms. Montis S. Mariao
saec. 13/14. Cod. Guelfenbyteran. 542 (Helmst. 502). N. — Grad. ms.
Melicense saec. 13/14. Cod. Melicen. 1056. O. — Miss. ms. Hospitalcnse
saec. 14. Cod. Paulan. 27. 2. 18 (Hosp. memb. 62). P. — Grad. ms. Siad-
mingense saec. 14. Cod. Admontcn. 292 a. Q. — Miss. ct Grnd. ms. (Jastri
Teriolis saec. 14. Cod. Ambrasian. CN 61. R. — Trop. ms. Sccovicnse
anni 1345. Cod. Graecen. 756. S. — Grad. nis. S. Pctri SalisburgenHia
saec. 14. Cod. Petrin. a IV 14. T. —
Miss. ms. Patavicnsc aaec. 14. Cod.
Zwettlen. 229. U. — Miss. ms. (Zwcttlcnsc S8cc. 14. ct) Patavicnsc sacc. 15.
(^od. Zwcttlen. 198. V. — (jollcct. ms. GcmniccnscHacc. 14. (^od. Vindoboncn.
1997. W. — Miss. ms. Agricnsc anni 1394. Cod. Bibl. archidiocccBan. Agrien.
230 Seqiieiitiae rhythmicae et rigmutae.

U^ VI 5. X. — Grad. et Trop. ms. Benedictinum Germanicum saec. 13.


Cod. Londinen. Arund. 156. add. saec. 14. Y. — Sermonar. et Collect. ms.
Engelbergense saec. (13. et) 14. Cod. Engelbergen. 45. Z. — Brev. ms.
Engelbergense saec. 13. et 14. Cod. Engelbergen 114. a. —
Hymn. etProsar.
ms. Sangallense saec. 15. Cod. Sangallen. 377. b. —
Grad. ms. Offenburgense
saec. 15. Cod. Engelbergen. 1. c. — Grad. ms. Ebracense saec. 15. in.
Cod. Herbipolen. Mp. th. f. 108. d. — Miss. ms. Herbipolense anni 1484.
Cod. Bruxellen. F6tis 1164. e. —
Miss. ms. Salisburgense anni 1490. Cod.
Vindobonen. 1778. f. — Miss. ms. Brixinense saec. 15. Cod. Vindobonen.
1782. g. — Miss. ms. Lambacense saec. 15. ex. Cod. Lambacen. 164. h. —
Trop. et Pros. ms. Constantiense saec. 15. Cod. Londinen. add. 27 630. i. —
Miss. ms. votivum Tiefensteinense saec. 15. Cod. Vatican. 10 084. k. —
Miss. ms. Vallis S. Gregorii Monasteriensis saec. 15. Cod. Colmarien. 408. 1. —
Miss. ms. Eystetense saec. 15. Cod. Admonten. 35/7. m.
Miss. ms. S. Andreae Wormatiensis saec. 13/14. Clm. Monacen. 10 076.
add. saec. 14. n.— Miss. ms. Erfordiense (S. Petri ?) saec. 15. Cod. Pommers-
felden. 313 (2926). o. — Grad. ms. maioris ecclesiae Coloniensis saec. 15.
Cod. scriptorum S. J. prov. Germaniae Liturg. ms. 2. p. —
Miss. ms.
Asnidiense anni 1475. Clm. Monacen. 10 074. q. —
Grad. ms. Calcariense
saec. 15. Cod. Calcarien. G 1. r. — Grad. ms. Borkenense saec. 15. Cod.
Borken. A 9. s. — Grad. ms. Lonense saec. 15. Cod. Lonen. s. n. t. —
Miss. ms. Legdense saec. 15. Cod. Legden. 1. u. —
Grad. ms. Nottulnense
saec. 15. Cod. Nottulnen. Ms. liturg. 7. v. — Grad. ms. Nottulnense saec. 15.
Cod. Nottulnen. Ms. liturg. 3. x. —Grad. ms. Benedictinum Germaniae
saec. 13. Cod. Guelfenbyteran. 511 (Helmst. 477). y. — Miss. ms. Franci-
scanum (Coloniense?) saec. 15. Cod. Darmstadien. 949. z.
Collect. ms. S. Augustini Cumensis saec. 12/13. Cod. Roman. 2034
(Sessor. 147). add. saec. 13. a. —
Fragmentum Prosarii saec. 13. in. Cooper-
torium. Cod. Vaticani Palat. V 1263. p. — Grad. ms. S. lohannis Hiero-
solymitani saec. 14. in. Cod. S. Petri Salisburgen. a VII 20. y. — Grad.
ms. Traiectense ( ? Bergense) saec. 15. Cod. Bruxellen. 15 073. 8. — Prosar.
ms. Farfense anni 1514. Cod. Roman. 222 (Forfen. 33). e. —
Dazu kommen fast alle alten gedruckten Missalien der detitschcn
Diozesen (einschlieBIich Gran, Olmiitz und Prag) und der Diozese Utrecht
(vgl. Quelle S), ziemlich vollstandig verzeichnet im Repert. Hymnol.
Nr. 18 580. Zum Vergleiche sind herangezogen Missale Dominorum Ultra-
:

montanorum impr. Veronae 1480. Z,. — Missale Moguntinum impr. s. I.


1482. 7].— Missale Misnense impr. Lipsiae 1500. /]. —
Nicht verglichen
sind HTW-Z a-d h m-zy 8 s.
1, 1 Castissimae KL, Katherinae X x^. — 2, 1 Celebrant^s a. — 2, 2
hunc diem BCDP; praeclarum P, praecelsam p. — 3, 1 Praeferat LOS,
Psallat nostra contio M, Concinat hoc J; nostra haec a. — 3, 2 Laudes
JKLPQUVg C 9- - 3, 3 Sitpraeclara JM. - Str. 3 u. 4 umgestelltMU a. —
4, 1 Concrepent FKLV a. — 4, 3 Laudes dignas P. — Str. 5 u. 6 umgestellt
a. — 6, 2 Artibus sophisticis EFGMRU f k a v) 0. — 6, 3 Fuit gnara a,
Est imbuta JP g' 6. — Str. 7 u. 8 umgestellt M. — 7, 2 Regis et a. — 8, 1
Hanc a, Huic R C- — 8, 2 Vanos deos M, Deos f alsos O QU. — 8, 3 Venerare
D, Detestando J. — Str. 9 u. 10 umgestellt M. — 9, 2 Pereunt haec N vj,
tot S ^, hac DEKLR k 1 a tj. — 9, 3 rotantur NPU e. — 10, 1 truncatur
EP e. — 10, 3 edite a, vertice JNSUV 0. — 10, 4 Montis JNC 0. — Neben
Sina die Schreibweise Syna und Signa. — 10, 2 sqq. lauten in 1: Lac fundit
pro sanguine, / Sina fertur agmine / Angelorum. — 11, 3 Martyr et virgo
Katherina P, Martyr sancta f sanctissima (statt Katherina) ENOQR I v). —
;

12, 2 Precantem e k, Laudantemque clerum E. — 12, 3 regens g a, Fove


protege P.
Mit dieser Sequenz ist in und K L ein Versus alleluiaticus verbimden
bzw. geht ihr voraus, niimlich:
\)o Sancti.s. De sancta Kathorina. 231

AUoluiei.
Qui croavit oninia, / Caelum, teriam, maria,
Vocavit ad caelestia / Katherinam cum gloria.
Mone (III, 350) und nach ihm Kehrein (Nr. 813), welche Bau und Melodic
dcv Sequcnz vcrkanntcn, verquickten diese selbstandige kleine Dichtung
mit der Sequcnz. — Schema und Melodie : ,,Laetabundus" (AH. 54, Nr. 2).
Dor Reim ist noch unvoUkommen wie bei den Prosen des Vbergangsstiles.
Der Ursprung dcs Liedes ist offenbar in Detitsckland (im Siiden?) zu
suchcn, wo es laut Quellenverzeichnis seit dem 12. Jahrh. lange sehr beliebt
und verbrcit<>t war, mehr wohl wegen der Melodie als wegen des niichternen
Tcxtes. Nur Uticcht gab ihm in auBerdeutschem Cebiete einen Platz in
dcr Liturgie.

204. Dc s.aucta Kathcrina.

1 Katherinae sollemnia 2 Super cuius victoria


Sancta colat ecclesia, Caelestis gaudet curia.

3 Haec est virgo, quae dilccto 4 Quia vere et sincere


Novum cantat canticiim, Dei videt filium.
5 Haec in mundo vicit mundum 6 Quam dicarat salvatori
ct carnis lasciviam. servans pudicitiam.

7 Attamen in virginem 8 Nam mittens in carcerem


Exercet tyrannidem Dei punit martyrem
Crudelis Maxentius; Innocentem noxius.
9 Sed nec prece 10 Quae, dum Christum
neque minis confitetur,
Flecti potest a divinis Refragari non veretur
Katherina laudibus, Idolorum cultibus.
11 Ipsam tandem argumentis 12 Artant, ut de sacramentis
Logicorum cunei Convincatur fidei.

13 At triumphat in agone 14 Oratores victi cedunt


Firma utens ratione Et in unum Deum credunt
Virgo constantissima; Salvi post incendia.

15 Et quid pura? DecoUatur 16 Cuius corpus angelico


Virgo sancta, quod testatur Se])oIitur obsequio
Lac fhiens pro .sanguine. In Sinai vertice.

17 De sei)ulcro stillat liquor 18 Quo sanantur delibuti


incessanter olei, (|ualcscunque languidi.

19 Ergo, virgo praeelecta, 20 Ora Deum, ut mundemur


Quac et martyr es effecta A delictis et salvemur
Agni sinc macula, Cum sanctis in gloria.
Grad. ct Sacramcntar. ms. CrcmifanenHc anni cr. 1151. Cod. Stu(-
gardicn. Bibl. fol. 20. A. — (!o!lcct. ma. Schcftlariensc sacc. 12. Clni.
Monaccn. 17 140. B. — Miss. nis. ArgentinenHc saec. l.'{. Cod. Oxonien.
Laud. misc. 273. C. — Grad. ma. Offenburgense sacc. 15. Cod. Engclbergcii.
l. D. — Miss. ms. Marbacense saec. 15. Cod. Colmarien. 2(50. K. — Miss.
2o2 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

ms. S.Mariae Selestadiensis saec. 15. Cod. Selestadien. 18 (1180). F. —


iliss.ms. Treverense anni 1495. Cod. Treveren. 361. G. — Missale Bisunti-
num impr. Parisiis 1497. H. —
Graduale Gregorianum impr. Argentini
1501. J. —
Missale Argentinense impr. Hagnoe 1520. K. — GHK
sind nichfc
verglichen.
2, 2 Caeli gaudet C, Congaudet caeli AB. — 4, 1 vere ac CDFJ. —
4, 2 vidit AB. —
5, 1 Et tamen AJ, Sed tamen B. — —
6, 2 scrutans J.
9, 1 Quae nec A. —
9, 3 Katharinae J. 11, 1— Ipsa J; tamen C.— 11, 2
cuneis A. —
13, 1 Et BC, lam A, Ac J. Str. — —
13 u. 14 umgestellt D.
15, 1 Ut quid AJ. —
15, 3 Lac fundens D. A— — 16, 1 angelorum ABDEFJ
(gegen den Reim). 20, — 1 sq. mundemur und salvemur umgestellt BCEF. —
20, 2 ut C, et ut D.
Sichtlich war die Sequenz vor allem im alten sudwestlichen Deutsch-
land daheim; ob sie vom Osten dorthin vordrang, bleibt unsicher, zumal
die Herkunft der Quelle A mit GewiBheit zu ermitteln bisher nicht gelingtn
wollte.

205. De saucta Katherina.


1 Salve, nobilis regina, 2 Salve, quae mundum vicisti,
Regis sponsa, Katherina, Vera imitatrix Cliristi,
Regis regum omniiim. Ferens rosa lilium.

3 Salve, fortis in agone, 4 Salve, verbo superatos


Proeliatrix cum dracone Mittens caelo, sed probatos
Una cum Maxentio. Trucis flammae cremio.

5 Salve, caesa verbere, 6 Salve, cum militibus


Taetro clausa carcere Reginam caelestibus
Caeli luce perfruens. Disciplinis imbuens.

7 Salve, freta 8 Salve, rotam


Christo, laeta Vincens totam,
Spernens mundi titulos. Versam in incredulos.

9 Salve, ferens mamillariim 10 Salve, caput libans carum


Avulsu dispendium. Deo sacrificium.

11 Salve, decubans in Sina, 12 Salve, cuius tumba manat


Salutaris medicina Oleum, quod morbos sanat
Prece te quaerentium. Cunctorum languentium.
13 Salve, spoHsa tam beata,
Sponso grata,
Posce nobis gratiam
Criminumque veniam.
Grad. ms. S. lobannis Constantiensis saec. 12. Cod. Stutgardien.
Brev. fol. 123. A. —
Grad. ms. Constantiense saec. 12. Cod. Stutgardien.
Bibl. IV o 36. B. —
Passion. ms. s. Katherinae (Rhenoviense ?) saec. 13. in.
Cod. Turicen. Rhenov. 101. C. —
Miss. ms. Bohemicum saec. 13. in. Cod.
priv. (Lud. Rosenthal Monacen.). D. — Miss. ms. monasticum Mogun-
tinum saec. 13. Cod. Rossian. VIII 120. add. saec. 13. E. —
Tropar. ms.
iS. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien. s. n. F. Miss. —
ms. Stubenbergense saec. 13/14. (et 15.). Cod. Graecen. 281. G. Grad. —
ms. Franciscanum saec. 14. Cod. Graecen. 36. H. —
Trop. et Pros. ms.
De Sauctis. De sancta Katherina. 233

rragcnsc saec. 14/15. Cod. Mus. Bohem. XIII E 8 (Pars II). J. - Hliss.
nis. Olomucense Cod. Pragen. XIV C 17. K.
saec. 15. —
Miss. ms. S. laoubi
Brunensis saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 9. L. —
Miss. ms. Murbacense
saec. 13. Cod. Cohnarien. 429. add. saec. 14/15. M. —
Procession. ms.
Praedicatorum (S. Katharinae Sangallensis ?) saec. 14/15. Cod. Sangallen.
486. N. — Miss. ms. Scaphusiense saec. 14/15. Cod. Scaphusien. 95. 0. —
Miss. ms. speciale Rhenoviense saec. 15. Cod. Turicen. Rhenov. 52. P. —
Miss. ms. Brixinense saec. 15. Cod. Semin. Brixinen. 116 (F 4). Q. —
Miss. ms. Monstrolense saec. 15. Cod. Semin, Brixinen. 47 (C 5). R. —
Missale Olomucense impr. Norimbergae 1499. S. —
Missale ordinis Hospitalis
S. lohannis Hierosolymitani impr. Argentinae 1505. T. —
Missale Brixinense
impr. Basileae 1511. U. —
BST sind nicht verglichen.
1, 2 Christi sponsa KL, Veri sponsa JQR. —
2, 3 rosam LQR. AEG— —
3, 2 bis SchluB fehlt R. —
3, 3 ludice Maxentio QU. —
4, 2 caelis ACEF,
caelos Q. - 4, 3 Truci M; flammae gladio CJQU, gremio ADEGHKP
(cremio, von cremare gebildet, ist als lectio difficilior vorzuziehen). —
Str. 5 u. 6, ebenso 7 u. 8, 9 u. 10, 11 u. 12 umgestellt D. —
5, 2 Caeco in
allen Quellen auBer JQU. -
5, 3 pcrfluens D. -
6, 2 Regina CP. Str. 7 -
u. 8 umgestellt CEF. — 7, 1 u. 2 freta und laeta vertauscht AOP. 7, 3 —
Mundi spernens CQU. - 8, 1 rota M. -
8, 3 in fehlt MU. -
Str. 9 u. 10
umgestellt QU, auBerdem statt Str. 9: Salve, lac effundens rarum / In
decus virgineum. —
9, 2 Avulsum CGP, Avulsis A, Avulsi J; dispendio J. —
10, 1 librans AP, libens J. —
Str. 11 u. 12 umgestellt G. —
11, 1 recubans U,
decumbens H. — 12, 2 Olei L, aegros Q. —
13, 1 cum beato H. 13, 2 —
Christo grata DKL, Sponsa grata A, Sponsa sponso grata F, Sponsa sponso-
que grata CP, Sponso tuo grata H. — 13, 4 Veniamque criminum Q; ebendort
ist noch angehangt: Salve vernans rosa fraglans paradisi, / Nobis sis
solacium / Post huius vitae terminum.
Die Quellen verweisen diese hiibsche alte Sequenz, eine Art Salve-Lied,
nach DetUschlands Siidwesten und Siidosten nebst Bohmen und Mahren
als ihr cigentliches Gebiet; das Ursprungsland aber laBt sich nicht nahtr
bestimmen, wenngleich die alte Konstanzer Diozese zuraeist in Betracht
kommt.

206. Dc saneta Katherina.

1 Salve, sancta Katherina, 2 Lux Graecorum, d\ix regina,


Flos intactus, carens spina, Sponsa Christi, crystallina
Gemnia nitens Graeciae; Species ecclesiae;

3 Splendor, laus Alexandrina, 4 Seductorum mcdiciua,


Virgo martyr, ferens bina Vicit virtus feminina
Munera victoriae. Sophos regem gloriae

5 Confitentes repentina 6 Fide stat adamantina


Voce Cbristum, leonina In tyraununi, ut ruina
Regis victa rabie. Fiat idolatriac.

7 DoctoS stravit Katherina, 8 Fit conversis columbina,


Quos sanavit binis bina Quibus fuit repentina
Methodus iustitiae; Virtus temperantiae.

9 Huius corpus scrvat Sina, 10 Hic lex data Moysina,


Quem sacravit lex divina Hic signata fuit trina
Ante tempus gratiae; Manu sapientiao:
23-1: Sequentiae rhythmicae et rigmatoc.

11 Pater scripsit 12 Natus scribens


Et indixit, Atque libens
Flamen scribens docuit, Quam impleri monuit.

13 Ergo laude 14 Erubescat


lugi gaude, Et tabescat
Turma Christo sedula; luda, gens incredula,

15 Gens, quae saevit, 16 Non delevit,


Quae decrevit Sed implevit,
Kegem legem solvere; Quam venit evolvere.

17 Hic, regina 18 In quo Sina


Katherina, Manus trina
Monte dormis Sinai, Legem scripsit Moysi.
Miss. et Grad. ms. Glattense saec. 13. in. Cod. Muro-Griesen. membr. 7.
A. — Grad. ms. Benedictinum postea Caesariense saec. 13. Clm. Monacen.
7919. B. — Grad. ms. Augustanum saec. 13. Clm. Monacen. 3919. add.
saec. 14. C. —
Miss. ms. Wingartense saec. 14. Cod. Fulden. Aa 67. D. —
Miss. ms. Wingartense anni 1322. Cod. Fulden. Aa 69. E. Grad. ms. —
Veldedinense saec. 14. Cod. Veldedinen. s. n. F. —
Officia ms. cum Prosario
Constantiensia saec. 13/14. Cod. Sangallen. 472. G. Pros. ms. Constan- —
tiense saec. 14. Cod. Carolsruhan. Augien. CCIX. H. Miss. ms. Con- —
stantiense saec. 14. Cod. Engelbergen. 7. J. —
Grad. ms. Ittingense saec.
(12/13. et) 14. Cod. Turicen. Rhenov. 55. K. — Miss. ms. Scaphusiense
saec. 15. ex. Cod. Turicen. Rhenov. 9. L. —
Hymn. et Pros. ms. Sangallense
saec. 15. Cod. Sangallen. 377. M. —
Miss. ms. Sanblasianum saec. 15/16.
Cod. Paulan. 25. 1. 14. (Blas. memb. 85). N. —
Prosar. ms. fratris loachim
Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallense anni 1507. Cod. Sangallen. 546. O. —
G u. Msind nicht verglichen.
1, 2 intactu E. —
1, 3 gratiae HLNO. 2, 1 Dux B. —
3, 2 u. 3 und —
4, 2 u. 3 umgestellt CLO. — 3, 1 lux Alexandrina N. — 3, 1—4, 1 inkl.
fehlt A. -
Str. 5 u. 6 umgestellt E. -
5, 3 Victa regis O. 6, 1 Vide E: —
stans DEFHL. - 6, 2 Intyrandum
E. -
6, 3 Sit idololatriae O.
( !) 8, 2 -
medicina C. —9, 1 Cuius EKL. —
9, 2 Quem ADKL, die anderen Quam
(cfr. 18, 1); lux C. -
10, 1 Sic O. -
10, 2 Haec E. -
12, 3 voluit CEFH. -
13, 2 iungi E. -
13, 3 Christi HO; credula EO. 14, 3 ludea F. - 15, 1 -
Mens D. - 15, 3 lege H. -
16, 1 Condolevit O. 16. 3 velit E. - 17, 1 -
Haec HL. -17, 3 dormit C-FHJLO. -
18, 1 In qua B-EHJL. -
18, 2 Manu E.
Auch fiir diese schone Sequenz des ausgehenden 12. Jahrh. ist die
ehemalige Ko)istanzer Diozese als Heimstatte anzunehmen. Beachtens-
wert ist, daB die 10 ersten Strophen den gleichen Reim durchfiihren.

207. De sancta Eatherina.


1 Rex caeli, terrae, maris,
Qui cunctis dominaris,
2 Cuius maiestas,
'

3 Dum tuus sanguis,


Honor, potestas Quos dirus anguis
Nunquam deficient, Laesit, sanaverat,
fac nos digne te laudare virginalis coetus laetus
Cum sanctis perenniter, Te Deum considerans
Qui regnas aeternaliter. Sponsumque desiderans.
Do Sanctis. De sancta Katherina. 23J

4 Hic dios virginis celebris 5 Christus hanc sibi virginem


Est Katberinae Sponsam arrhavit
Alexandrinae; Confortavit
Haec annis teneris Duni adit Caesarem
Est parentibus orbata Eius sacra detestando
generosis, regiis. nialedixit idolis.

6 Hanc Caesar intuens, 7 Accivit rhetores


Ch\ris coraperiens Tullio compares,
Natalibus ortam, Sermone politos,
Speciosam Quinquagenos,
Et liberali Christi doctrinam
studio fultam. qui censere stultam.

^ Quos confutavit 9 Virgo veste


Disputando spoliatur
virgo regia; Virgis caeditur;
Caesar expavit, Innocens
Hos consumpsit carceratur,
per incendia; Fame laeditur;
Virgineo dogmate firmati Cui per columbam caelcstes
Christum sequuntur. cibi feruntur.

10 gemma Graeciae, 11 ,,0 salus gentium,


Katherina, Mundi sator,
Decora specie, spes credentium
Per te regina Et salvator,
Est coronata Pro te me diro
Cum Porphyrio Reclino gladio,
Et Deo grata Precor, me miro
Pro martyrio. Da frui gaudio;

Mole confracta rotarum Meam devote colenti


Ictu caelico, Memoriam
Strage peracta turbarum, Fac in Christo poscenti
Archangelico, Misericordiam."
Virgo, solamine freta, Caelesti mox consolata
Laeta minas Voce, ne pro
et blandimenta reatu damnemur,
Constans respuis athleta. Ora, virgo, Deo grata.

Cantion. ms. Engolbergonsc anni 1372. Cod. Engclborgen. 314. -

11, 13 sq. Caclcsti


Caelcsti voce mox consolata. —
Wic ini Text, so zcigt aich aiich
in dcr Melodic mehrmals ein tJbcrschuB an iSilbcn ri-sp. Noten in den
Parallelgbedcrn. — Morcl hat in seiner Samnilung (Nr. 447) den Trxt
aus gleichcr Quellc mitgcteilt; abgesehen von mehrcrcn sinnstorendcn
ijcsofohlcrn (cum st. cui, es st. ct, pcrinde st. pcr incendia otc.) isl Hor
Parallclisnnis total vcrwiacht. - Dio Uberschrift lautot in dor Ha. .,<SV-
(/urnlia''; Morel schrcibt ,,Troparium". —
Wcil auf Kuijrlhrrij )'lloin
hcgronzt, ist dicsc originell gobaute Sequonz wobl auob in <lor doifijron
Abt(.M cntstandcn.
!

236 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

208. De sancta Kathorina.


1 Christi sponsa, Katherina, 2 Regi summo subarrliata,
Rosa rubens sine spina, Sibi soli copulata,
Virgo vernans et regina, Caelo plaudit coUocata
Costi regis filia, Virginali gloria.

3 Mundi tandem spreta laude 4 Flagellatur irretita,


Ac suppressa caeca fraude Sed non manet impunita:
Inquit sponsus: „Virgo, gaude Plebem sternit carne trita
Carceris ergastulo." Rotarum confractio.

5 Haec transfertur Sina nionte, 6 Ex regali stirpe sata,


Rivus manat miro fonte, Funde preces, Deo grata
Sepelivit eam sponte Noxas pellat et peccata
Angelorum legio. Virginis oratio.

Antiphon. ms. Lucidae Vallis saec. 13. Cod. Carolsruhan. Licht. o. A. —


Mss. ms. Lambrechtensc saec. 13/14. Cod. Graecen. 703. B. — Mis(=. ms.
Lambrechtense anni 1336. Cod. Graecen. 395. C. — Grad. ms. Murense
saec. 14/15. Cod. Muro-Griesen. membr. 2. D. — Cantion. ms. fraternitatis
s. Katherinae saec. 15. Cod. S. Petri Salisburgen. b VIII 1. E. Grad. —
et Trop. ms. Nivernense saec. 12. Cod. Parisin. nouv. acq. 1235. add. saec.
13/14. F. — Miss. ms. Baiocense saec. (13. et) 14. Cod. Capit. Baiocen.
62. G. — Missale Nannetense impr. Rotomagi 1520. H. ist nicht— H
verglichen.
1, 3 Virgo fehlt G. - 1, 4 Regis Costi G. —
2, 1 Suramo rege AD;
subaurata G. — 2, 3 plaudet D. —
Str. 3 u. 4 umgestellt G. — 3, 1 Mundi
tamen E; laude spreta C. — 4, 2 non fehlt AG; mansit F. — 4, 3 Plebs E;
tricta (!) G. — 5, 1 confertur C. — 5, 3 illam G. —
6, 1 stirpe nata E. A— —
6, 2 Deo preces E; preces clero grata G. —
6, 3 Nostra pellat ut G. —
6, 4 Sempiterna gaudia (!) E.
Melodie : ,,Verbum bonum". —Rhythmus, Reim und Zasur sind
regelrecht genau durchgefiihrt. — Ob der Ursprung in Frankreich oder
Siiddeutschland zu suchen ist, bleibt zweifelhaft.

209. Dc sancta Eatherina.

1 Vox sonora nostri chori 2 Per quem dimicat imbellis,


Nostro sonet conditori, Per quem datur et puellis
Qui disponit omnia; De viris victoria;

3 Per quem plebs Alexandrina 4 Cum beata Katherina


Feminae non feminina Doctos vinceret doctrina,
Stupuit ingenia, Ferrum patientia.

5 Haec ad gloriam parentum 6 Clara per progenitores


Pulchrum dedit ornamentum, Claruit per sacros moros
Morum privilegia; Ampliori gxatia.

7 Florem teneri decoris 8 Nam perlegit disciplina.s


Lectionis et laboris Saeculares et divinas
Attrivere studia; In adulescentia.
De Sanctis. De saucta Kathcrina. 237

9 Vas cloctuiii, vas virtutuni 10 Et reduxit in contemptum


Rcputavit sicut lutum Patris opes ct parentum
Bona transitoria Larga patrimonia.
1 1 Vasis oleum includens 12 Ut adventus eius hora
Virgo sapiens ct prudens Praeparata sine mora
Sponso pcrgit obvia, Intret ad convivia.

13 Sistitur imperatori 14 Quinquaginta sapientes


Cupiens pro Christo mori, Mutos reddit et silentes
Cuius in praesentia Virginis facundia.

15 Carceris horrendi claustrum 16 Et, quaecunque fiunt ei,

Et rotarum triste plaustrum, Sustinet amore Dei


Famcra et ieiunia Eadem ad omnia.
17 Torta superat tortorem, 18 Cruciatur imperator,
Superat imperatorem Quia cedit cruciator
Feminae constantia; Nec valent supplicia.

19 Tandem capite punitur 20 Angelis mox fuit curae


Et, dum morte mors finitur, Dare corpus sepulturae
Vitae subit gaudia. Tcrra procul alia.

21 Oleum ex ipsa mauat, 22 Bonum nobis dat uuguentum,


Quod infirmos multos sanat Si per suum interventum
Evidenti gratia. Nostra sanet vitia.

23 Gaudens ipsa videat 24 Et futura praebeat,


De se praesens gaudia Quac dedit praesentia,

25. Et hic nobis gaudeat,


Illi nos in gloria.
Miss. ms. Carnotense saec. 13. Cod. Carnoten. .530. A. — Tropar.
ms. Parisiense ( ? Remcnsc) saec. 13. Cod. Assisien. G95. B. —
Miss. ms.
Pariaiense (postea Sorbonnae) saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15 615. C.
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod, Parisin. 14 819. D. —
Grad. ms.
Victorinum sacc. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. D*. —
Grad. ms. Victorinuin
saec. 13/14, Cod. Parisin. Arsen. 110. E. —
Grad. ms. Victorinum saec.
14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. F, —
Miss. ms. Victorinum saec. 14/15.
Cod. Parisin. 14 448. G. —
Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13. ct 16.)
Cod. Parisin. 14 872. H. —
Miss. ms. Sangenovefianum saec. 15. in. Cod.
Sangonovefian. 91 (BBl. f. 2). J. —
Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod.
Parisin. 1099. K. —Miss. ms. Lingonense sacc. 14. Cod. Pommersfclden.
s, n. L. —Miss. ms. Metenac saec. 14. Cod. Capit. Trcvircn. 161. M. -
Misis. ms. Ambianensc sacc. 15. Cod, Taurincn. D II 7. N. — Dazu kommcn
fast al.e alten gcdrucktcn Missalien franzosischer Diozcscn (nebst jcn(>ii
von Genf und Lund), wozu man vgl. Rep, Hymn. Nr. 22 223; beizufiigca
ist Breviarium Carcassoncnsc irapr. s. 1, 1538. O.
2, 1 in bcllis EM. — 3, 2 Famine M, Femina A, Fcmineum fcminina N.
3, 3 Studuit M. — 7, 3 Acrcmerc N. —
8, 1 pcr lcgis N. 9. 2 quasi lutuni
M. - 10, 2 Pracscns J, — 11, 1 infundens M. — 12, 3 in convivia J. — 14, 2
ff cit M. —18, 2 cadit B; cruentator BD*. - 20, 1 AngchiH M. - 22, 1 dct
M. - 22, 2 Ut M. - 22, 3 sanat CDF. - Statt 23-25 in M: Qui regnat
per saecula cuncta. — 25, 2 lllos nos B.
238 Sequentiae rbythmicae et rigmatae.

Dieses Prachtstiick einer Sequenz, offenbar aus Frankreich bzw,


Paris stammend, soll nur deshalb nicht von Adam von St. Victor staminen,
weil mehrmals die Zasur nach dem 2. Trochaus nicht mit dem Wortc ade
zusammenfallt; eine Norm, die willkiirlich und fiir einen echten Dichter
unwiirdig ist.

210. De sancta Katherina.


1 Cordis, oris digna laude, 2 Gaude, quae ad viam luci*
Katherina virgo, gaude, Excaecatos tu reducis
Summae consors gloriae. Fumo philosophiae.

3 Gaude, dulcis Katherina, 4 Mortem subit nec tristatur


Spreto rege fit regina Et cum ipsa decollatur
Per te fide stabilis: Porphyrius nobilis.

5 Non te terrent flammae rotae 6 Lac effundis pro cruore;


Nec evellit a Christo te Aegros sanat a languore
Rex prece nec pretio. Olei perfusio.

7 In supremo Sina montis 8 Ut nos potet, Christum ores,


Tu sepulta, veri fontis, Et coronet nos Minores
Quo frueris poculo. Hoc finito saeculo.

Pros. ms. Caelestinorum Ambianensium (Guilelmi Lovel anni 1572).


Cod. Ambianen. 132. A. —
Missale [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis
1520. B. —
Missale [Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. C. —
Missale Parisiense impr. Parisiis 1885. D
(nicht verglichen). —
2, 1 Gaude
quod A. —
6, 1 effudit BC. —
8, 1 potes BC. —
8, 2 coronet te colentes A.
Dieser Vers und seine L^manderung in A
bekunden, daB diese Sequenz
fiir Franziskaner bestimmt war. Wie so viele in der Quelle B und C ist
sie wohl auch von einem franzosischen Minoriten gedichtet (vgl. oben die
Nr. 195 und die Hinweise bei Nr. 106) und neben Nr. 122 eines seiner besseren
Erzeugnisse.

211. De sancta Eatherina.


Cordis nostri labe tersa 2 Regem regTim collaudemus
Pia corda sint aspersa Et in eius laude stemus
Rore sancti spiritus. Indefessis viribus.

Nam hac die Katherina, 4 Complens huius vitaecursuna


Virgo martyr transmarina, Laureata volat sursum
Cum palma victoriae Ad hunc regeni gloriae.

Quae, dum sentit occisorem, 6 T^^o cuius innotescit,


Lac effundit, Quod haec martyr
non cruorem, torum nescit
Signo pudicitiae. Maritalis copvdae.

Caeli virtus operatur, 8 Cuius turaba laude digna.


Ab angelis tumulatur Quam adornant mira siana,
Corpus monte Sinai. Liquor manat olei.
Quo nos intus humectati 10 Spe et fide praecingamur.
Febre mortis et peccati Ut ad montem trausferamur,
Extirpata penitus Qui est Christus Dominus.
Dc Sauctis. De s. Keuelmo rego. 2 39

Miss. [Viborgonsc] inipr. Lubccao 1500. 1, 2 sunt. —


Dio Abschrift —
«liosornordischc», bishor unedierton Sequenz besorgte mir giitigst Herr
Horm. von Bruiningck in Riga. —
Melodie wahrscheinlich: ,,Hodiernae
bix diei". Die Ziisur ist schulgerecht beachtet, ebenso der reine Roim;
der Rhythmus zoigt nur in 7, 2 einen VerstoB.

212. De s. Kenelmo rege.

1 Konelme, 2 Rex sublimis,


Martyr alme, Tua nimis
Merciorum gloria, Dulcis est memoria.

3 Nam praocellis 2 Atque rosis


Favo mellis Speciosis
Gratia dulcedinis Flore pulchritudinis.

5 Martyr, ave, 6 Deo pacis


Qui per grave De te facis
luguli supplicium Gratum sacrificium;

7 Martyr, inquam, 8 Huius vitae


Qui longinquam Sine lite
Pacis petens patriam Linquis idolatriam.

9 Martyr clare, 10. Illam dignam


Deprecare Ac benignam
Illam tuam dominam, Et iucundam feminam,
11 Illam, dico, 12 Et naturae
Quae pudico Victo iure
Ventrc Deum genuit Castitatem tenuit.

13 Hanc, insignis 14 Et tuorum


Martyr, dignis Meritorum
Deprecare precibus Interpella vocibus,

15 Ut dignetur, 16 Et precare
Quod meretur, Nos ditare
Culpas nostras pellere, Claritatis munere,

17 Ubi gratis 18 Aeternorum


Cum beatis Canticorum
Nos coniungat sociis Perfrui negotiis.

Sanctorale nis. Ramcsienec (?) sacc. 13. Cod. Oxonien. Bodl. 285. —
Nach der Abschrift meines verstorbenen Freundos H. M. Bannister. Dio
hiibsche Dichtung ist dcn Lektionen fiir das Fest dos Hoiligen ang(>fiigt
mit der Rubrik ,,legatur". Demnach ist zweifolhaft, ob ein Reimgcbot
oder eine Sequenz vorliogt; sie war bisher unodiort.

21S. Do 88. Kiliano, Colonnio, Totnano.

1 Adoranda, vencranda 2 Trinitatis sub figura


Trinitatis est usia; Sacramcnta hitont plura.
240 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

3 Quod iam dudum 4 In fornace


praesignavit, tres intacti
Qui tres videns adoravit Sacramenta sunt adepti
Monadem. Eadem.
5 quam mira virtus Dei, 6 Hi ferebant tria dona,
Quae nos certos reddit spei Per quae datur huic corona,
Per tres viros, Trinae viae
Ad quercum quos Kecto pede
Tabor fertur transmisisse. Qui probatur institisse.

7 Arbor dicta 8 Nostras quoque


Benedicta Umbras fugae
Salvatoris passione Dedit procul a regione

9 Nobis viros tres mittendo, 10 Et erroris caecitate


Trinitatis qui docendo Victa lucis claritate
Veram fidem instaurarent Veritatem comprobarent.

11 Servi Christi 12 Salve, vera


Sunt tres isti: Spes, sincera,
Colonatus et Totnanus Trinitatis sub figura
Et beatus Kilianus. Nostri tam expressa cura,

13 Cura quidem bonitatis 14 Odor quorum cum doctrina


Et divinae pietatis Tam remota quam vicina
In mittendis Replet loca,
Tribus viris Et divina
Ad nos exhibita, Ope adhibita
15 Laude digna celebrantur 16 Aucta quorum ex favore
Et eorum venerantur Est praecelsa et honore
Gesta, festa Orientis Herbipolis civitas
in Francia; nunc eximia;

17 Sanguinis effusione 18 Triumphantes ergo viros


Et hoc loco sepulturae Sanctitate hos tres miros
Horum est famosa Haec et tota recolat
et decorata. ecclesia.

19 Isti enim in agone 20 Cui et nos serviendo,


Spe mercedis et coronae Laudes preces effundendo
Servierunt trinitati. Eius mirae bonitati

21 Exoremus eius donis


Nos tam bonis his patronis
Combeari
Et sociari
In aeterna requie.
Mias. ms. Onolspacense anni 1356. Cod. Herbipolen. Mp. th. fol. 102.
A. — Grad. ms. S. Stephani Herbipolensis saec. 14/15. Cod. Herbipolen.

M
Do Sanctis. De sancta Kunigunde imperatrice. 241

Mp. th. fol. 165. B. — Mias. ms. Herbipolensc sacc. \5. Cod. Herbipolen.
jMp. th. fol. 177. C — Miss. ms. Herbipolcnse anni 1484. ('od. Bruxellen.
tYtis 1164. D. — Grad. ms. Benodictinum Germaniae meridionalis saec. 13.
Cod. Londinen. Arund. 15G. add. saec. 14. E. — Grad. ms. Bambergensc
saoc. 14. Cod. Homan. Angelic. 1424 (T VII 11). F. — Miss. ms. Bambergensc
(Corvinianum) saec. 15. in. Cod. Guelfenbyteran. 2923 (1 Aug. IV). G. —
Miss. ms. Bambcrgense sacc. 15. Cod. Rossian. VIII 232. H. —
Missale
Horbipolonsc impr. Herbipoli 1480. J. —
I\Iissale Spirense impr. Spirae
1484. J*. — Missale Augustanum impr. Bambcrgac 1489. K. —
Missale
Pragense impr. Lipsiac 1498. L. — Missalc Pataviensc impr. Viennae 1503.
M. —Missale Misnense inipr. absque N. — Missalc IMisnense impr. Lipsiae
1503. O. — Missale Numburgense impr. Basileae 1517. P. —
Speciale
opus missarum dc officiis dominicalibus etc. impr. s. I. 1493 (Pfarrkirche
zu Hall in Tirol). Q. — C u. Q sind nicht vergliohen.
1, 2 Trinitas M. —
4, 3 Sacramenti Ht). — 5, 5 transivisse M. 6, 1 —
trina EFHN. — 6, 2 his GHK. — 6, 5 Quae K; probantur P. —
9, 1 mittendos
GK. - 9, 3 Veram vitam A. - 10, 1 Ut E. - 11, 3 et fehlt K; Totnatus N.
Thotuanus A^B. — 11, 4 Kylianus B. —
12, 4 Nostra BLMOP. 13, 4—
tribus istis H. —
14, 1 Odor quoque cum O. — 14, 2 Tam felilt LO. —
14, 4 divino F. — 14, 5 exhibita GH. —
15, 1 u. 2 celebrantur und venerantur
umgestcllt ADLNOP. — 15, 3 sq. Francia Orientis im Gegcnsatz zu Francia
des Westens (Frankreich) ist Franken; F^esta gesta AF. — 16, 1 Ducta
EF. — 17, 1 Sanguinis namque effusione alle Quellen auBer F u. N; effusus
est(!) G. - 17, 3 ct NO. - 17, 4 decora EK. - 18, 3 recolet K, recolit
F. - 20, 2 fehlt K; assumendo L. - 20, 3 mirae fchlt H. - 21, 1 donis
eius ADEG, dono eius BKN.
Mone (III, S. 383)' versichert,
leider ohne Angabe seiner Quelle (wahr-
scheinlich ist es Gropp
Ign., CoIIectio novissima scriptorum et rerum
Wirciburgensium, Francof. et Lipsiae 1741—50): ,,Das Lied wurdc von
dcm Scholaster zu Wiirzburg Johannes Oallicus gemacht, dcr ura 1340
lebte, hat deswegen auch die f ranzosische ( !) Form der Troparien. " Originell
iet die Verbindung der drci Heiligen des Franlienlandes mit der hl. Drci-
faltigkeit.

214. De saiicta Kuucgundc imperatriec.

1 lubilemus Deo trino, 2 Nos de throno visitavit,


Qui iam fine vespertino Mundi throno dum locavit
Visitavit saeculum; Virginalc specuhim.

3 Vis naturac subiugatur, 4 Virgo manet haec et ille,

Dura regina coniugatur Nam carnalcs sunt scintillae


Virgo regi virgini; Clausac mami Domini.
5 Flamma carnis . 6 Sed cor flammae
est sopita, non inccndunt,
Faina tamen est mentit;» Ergo pedcin non offendunt
Ficta stupri fabula; Vomcrum piacula.

7 Sic purgata famac nota 8 Rachcl tandcm fit cx Lia


Virgo sancta solvit vota Et ex Martha fit Maria
Templa Dco fabricans. Sc cum iinindo abdicans.
9 Choro dcnmm sumini caeli 10 Ibi procul a procella
Huic Mariae seu Racheli Spon.sum sponsa, solcm Htolla,
Thronus suus ponitur; Agnus agnum sequitur.
Blume, Analocta Ilyinnion. LV. 16
242 Scqueiitiae rhythmicae et rigniatae.

11 Supra caelos exaltatur, 12 Istam fideni signa plura


Terris tamen delegatur, Mira probant coniectura;
Ut in terris agnoscatur Locus non est a natura,
Virgo plena gratia. Sed est a potentia.

13 Caecis visu destitutis, 14 Surdis natis dat auditum,


Claudis gressu, voce mutis Pedem solvit compeditum,
Medicamen fert salutis Cunctis morbis expeditura
Virginale lilium; Porrigit auxilium.

15 regina, 16 De profundis,
De sentina, Ex his undis,
De ruina, Kunegundis,
De pruina Nos iucundis
Criminum nos erue; Atriis constitue.

CTtad. ms. S. Galli Mosacensis saec. 13. in. Cod. Oxonien. Misc. liturg.
340. A. — Miss. ms. Gartense saec. 13. (12. et 14.) Cod. Lincen. T p 17. B. —
Miss. ms. S. Floriani anni 1306. Cod. Florian. 111 205. A. C. —
Miss. ms.
Lambrechtense anni 1336. Cod. Graecen. 395. D. —
Miss. ms. Salisburgense
saec. 15. Cod. Vindobonen. 14 123, E. —
Miss. ms. SaUsburgense saec. 15.
iCod. Stirpinen. 3. F. —
Miss. ms. Salisburgense ( ? Pragense) saec. 15.
Cod. Pragen. XII A 18. G. —
Miss. ms. S. Kiliani Ratisbonensis saec. 15.
Cod. Vet. Capellae Ratisbonen. 1990. H. —
F ist nicht verglichen.
2, 1 e throno D. —
2, 3 gremium D. —
3, 3 regi virginum DE. 4, 1 efc —
illa D. - 6, 2 accendunt DE. -
6, 3 pedes D. -
7, 1 Fit E. -
7, 2 solvit
fehlt D. —7, 3 Templum DG. —
9, 1 Throno E; summo H. —
10, 1 Ubi
CGH. - 11, 1 Super CG. -
11, 2 tandem AEGH; denegatur G. 12, 1 -
Istam fide A, Ista fidem C, Ista fide H, Ista fides G; signat G, signant C. —
12, 1 probant C, sonst probat. —
13, 1 visus H, visum E. —
13, 2 gressum
vocem E. —
14, 3 expeditum fehlt E. —
16, 2 Istis undis H, Et his E.
Die hiibsche Sequenz, welche auch technisch musterhaf t ist (Rhythmus,
Reim, Zasur stets genau), entstammt dem Suden Dcutschlands, und zwar
wohl der alten Salzburger Erzdiozese. —
Der Grundton ist auf die virginitas
gestimmt.

215/ De sancto Ladislao rege.

1 Novae laudis attollamus


Regem, cuius exsultamus
Speciali gloria.

2 Dulcem mellis novi favum 3 Regis laudi nil discordet,


Dulci, regem Ladislaum, Cuius laudem non remordet
Canamus melodia; Caelestis sympbonia.

4 Confessorum regem laudent, 5 quam felix, quam praeclara


Per quem reges sibi gaudent Varadini fulget ara
Vitae dari munera, Tuo claro nomine,
Quem precamur Cuius regens
laudantes singuli; saecula
Gemma regum totius saeculi Manus sine macula
Et spes salutifera, Lavit omni crimine!
Dc Sanctis. De sancto Ladislao rege. 24a

6 Scala geiitis Huugarorum, 7 Fama cuius caelo tendit


Per quam scandit ad caelorum Et terrarum comprehendit
Cathedram Pannonia; Quattuor confinia.

8 Per hunc vigent sacramenta 9 Aegros curans sanos fecit


Et firmatur iam inventa Et salutis opem iecit
Fidei religio; Virtutis officio.

10 Exauditur in hac domo, 11 Per quem neque gladium


Quidquid orans petit, homo Nec incursus hostium
Per regis suffragia, Trepidat Hungaria.

12 Hostis arce plebs arrepta 13 Per quem auctor fidei


Prece regis est adepta Cornu stillat olei
Salutis piacula; Posteris per saecula.

14 Per hunc gentes universas 15 Procul ense parent per se


Hungarorum iam conversas Ferae gentes et adversae
Novimus imperio; Nutu voluntario.

16 Ex obscuris 17 Hostes caedit,


Sui iuris Victor redit,
lubar latens, Barbarorum
Sed iam patens Hungarorum
Reserat prodigia: Unus fugat milia.

18 Ipse suos contemptores 18 Sed, qui suam sanctitatem


Poenae facit contentores, Colunt, his fert sanitatem
Morbos illis et languores Et ad vitae sospitatem
Infert et daemonia; Rex reducit omnia.

20 Regum genus triumphale, 21 Regum radix christiana,


Hungarorum salus, vale, Lauda laudes, fide sana
Non refulsit iubar tale Quas exsultans vox humana
Regum florens germine; Fert in tuo nomine.

22 Assistentes regis laudi, 23 Cuius laudi vis servire


Coronator regis, audi Nos ac laetos convenire,
Atque servos sancti regis Fac ad ipsum pervcnire,
Post hanc vitam tui gregis Ubi confer et largire
Transfer ad palatia. Sempiterna gaudia.
Miss. ms. Stiigonicnsc anni 1377. Cod. Albcn. (Albac llcgiac) 5 V 6«
A. — Miss. ms. Strigoiiiensc saec. 15. Cod. Cathedr. Strigonicn. Ms. 1 20.
B. —Miss. ras. Strigoniense saec. 16. Cod. Saiisburgcn. V 1 B 23. C. - Alisb.
ms. Posoniense sacc. 14. Cod. Mus. Hungar. 21.5. D. —
Miss. ms. Posonicnso
saec. 14. Cod. Mus. Hungar. 94. E. —
Miss. ms. parvum Posoniensc saoc.
14/15. Cod. Mus. Hungar. 95. F. —
Miss. ms. S. Martini Posonicnsis annl
1488. Cod. Mus. Hungar. 219. G. —
Miss. ms. Agricnsc anni 1394. ('<id.
bibl. archidioeces. Agricn. U
2 VI "5. H. —
Grad. ms. S. Eiisabctii Casso-
vicnsis sacc. 15. Cod. Mus. Hungar. 172. J. —
Grad. nis. Zagrabionso
sace. 15. Cod. Cathcdr. Zagrabien. a. n. K. —
Miss. ms. Zagrabionsc anni
14.03. Cod. Catlicdr. Zagrabicn. XVII. 4. 216. L. -
Grad. ms. Montis
16*
!

244 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

S. Marfcini(Pannoniae) anni 1426. Cod. Cathedral. Scepusien. s. n. M. —


Grad. ms. Pataense saec. 16. Cod. Mus. Hungar. s. n. (fol. lat. 3532). N.
Missale Dominorum Ultramontanorum impr. Veronae 1480. O. --
Missale Strigoniense impr. s. 1. 1480. P. — Missale Strjgoniense impr.
Norimbergae 1490. Q. —
Missale Quinquecclesiense impr. Venetiis 1499.
R. —
Mi&sale Zagrabiense impr. Venetiis 1500. S. — HMPQ
sind nicht
verglichen.
extoUamus CEKLS. - 2, 1 Dulce BEFOR, Dulci CDGJN (dulcem
1, 1
favum Apposition zu regem Ladislaum); favo J. — 2, 2 regi Ladislao
ist
JO. - 2, 3 Canimus BDEFG. - 3, 1 discordes N. - 3, 2 demordet G. —
4, 4— 7 nach 5, 3 gest«llt CN. — 4, 1 Confessorem DEF, Confessores B;
laudant GNO. — 4, 4 precemur R. — 4, 7 salutiferi R. — 5, 1 sq. O quam
felix tot iam annis / Zagrabiae fulget clamis K. — 5, 2 Baradini G; fulget
clara DE. — 5, 4 Huius OR; regis R, regem EFJN. — 5, 6 Manum D,
Manens EN. — 6, 7 omne crimen B. — 7, 1 Forma F; caelos K; cuius hio
os?tendit J. — 8, 2 Confirmatur J, Et firmentur B. — 9, 3 Moysi officio
EF. — 10, 2 petat K. — 11, 2 incursu J. — 11, 3 Trepudiat R; Pannonia
K. — 12, 1 arte RS. — 12, 3 piaculi E. — 13, 1 auctor saeculi K, victor
fidei D. —
14, 2 perversas (!) 0. —
15, 1 patent O, patet J, parant pense (!)
B. -
15, 3 voluntaria O. -
16, 1 Sub CN. -
16, 2 Sui.gregis J. 16, 3 -
Ista latent J. —
16, 5 Resumunt J. —
17, 1 Hostem DEGO;
cedunt CJNR.
— 18, 1 suos fortiores G, suos laudatores CJN. —
18, 2 compeditores KL,
facit et victores BGJ, contemptores JN. —Morbos sanat et KL,
18, 3
Morbos curans et BCS, Morbos eis G, Morbos ipsis DJO. — 18 Aufert (!)
CGJKLNS, Confert DEF. - 19.. ^2 iis fert DJ; novitatem G. - 19, 3
hospitatem G. — 19, 4 Rex fehlt B. — 20, 3 Nunc refulsit F. — 20, 4 Regni
J; flore O, floris N. —21,2 Laude laudes O, Lauda laudis B, Te collaudans K,
Laudet laudans CEFLS. — 21, 3 Quos LS, Laus EF, Quod K; exaltat
EKLS. - 21, 4 Sit K, Fit CLS. - 22, 4 sui gregis CLOS. - 23, 1 vis
sentire R. — 23, 2 Nos ac laetos BFNR; consentire CKLS. — 23, 3 ad
Christum CJN. — 23, 4 Nobis confer J.
Melodie : Laudes crucis attollamus (AH. 54, Nr. 120). Aus der letzteren
herrlichen Sequenz ist sehr vieles entlehnt, allerdings mit einigem Geschick,
und vorwiegend dieser starken Entlehnung verdankt die vorstehende Se-
quenz all ihre Schonheit. Wie wenig obendrein der ursprungliche Text
treu bewahrt wurde, zeigt die Unsumrae der Varianten.

216. De sancto Landelino Crispiniensi.

1 Laeto cordis cum fervore 2 Meritorum ob splendorem


Mentis vocis et dulcore Landolini et decorem
Adoretur trinitas, Honoretur unitas.

3 Franca stirpe clara satus, 4 Praesul Deo quem devovit,


Audeberto commendatus Faex scelesta mox promovit
Imbuendus praesuli; Ad opus diaboli.

5 Linquit mystam 6 Mutat nomen,


et praedatur, normam, vitam,
Caedit et latrocinatur Cum latrone coenobitam;
Suis cum consociis; Ah, quae metamorphosis

7 Ast Audberto pro errante 8 Landelinum visus terret,


Deo sancte supplicante Quo cernebat, quod inferret
Salus redit prodigo: • Daemon quendam tartaro.
; ;

De baiictis. De Sancto Laurentio. 245

9 Hauo ut poenain dcclinaret, 10 Quibus visis, quo audito


Ad Audbertum reniearet, Cameracum gressu cito
Adstans nionet angelus; It spretis complicibus.

11 Ad Audberti pedes iecit 12 Praesul ovem errabundum


Et, malitia quod fecit, Viam ducit periucundum
Multa deflet lacrima. Christi ad ovilia.

13 Romam pergit ter et crimen 14 Hunc Audberti ungit manus,


Ad sanctorum deflens limen lungitur Domitianus
Preces fundit larsius. Adlinusque socius.

15 Vestes illic auferentem 16 Landelinus sempiterna


Et hinc membris contrementem Meditatur, hinc quaterna
Prece curat scdula. Struxit monasteria.

17 Moysis instar ut induxit 18 Decumbenti astant crebri,


Humo virgam, fons effluxit Monet eos, obit febri
Crispans in Crispinio. Cubans in cilicio.

19 Landeline, paenitere 20 Hic uramur, hic secemur;


Et commissa digne flere Deus parcat, ne damnemur,
Obtine supplicibus Tuis sanctis precibus.

20 Sed post huius vitae finem


Ad caelestis vitae limen
Admittamur ocius.

Acta Sanctoium BoUandiana Jun. II, 1064 (ed. 3a III, 540). Acta
Sanctorum Belgii IV, 457 sq. „Ex Ms. Odackerano Osnabrugi servato". —
Wir sind der schonen Dichtung, die wohl in der Diozcse Cambrai, wenn
nicht in der Abtci Crespin selbst, entstanden ist, in keiner liturgischcn
Quolle begegnet.

217. De saucto Laureutio.


Ascribitur Adamo de S. Victore.

1 Prunis datum 2 Veneremur


Admiremur. Cum tremore,
Laureatum Deprecemur
Veneremur Cum amore
Laudibus Laurentium Martyrem egregium.
3 Accusatus 4 Cum in poenis
Non negavit, Voto plenis
Sed pulsatus Exsultaret
Resultavit Et sonaret
In tubis ductilibus, In divinis laudibus.

5 Sicut chorda musicorum 6 Sic in cheli tormontorum


Tandem sonum dat sonorum Melos Christi confeasorum
Plectri ministerio, Dedit huius tensio.
246 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

7 Deci, vide, 8 Spes interna,


Quia fide Vox superna
Stat invictus Consolantur
Inter ictus Et hortantur
Minas et incendia; ^ . Virum de constantia.
9 Nam thesauros, quos exquiris, 10 Hos in Christo coacervat
Per tormenta non acquiris Huius pugna, Christus servat
Tibi, sed Laurentio; Triumphantis praemio.

11 Nescit sancti nox obscurum, 12 Neque caecis lumen daret,


Ut in poenis quid impurum Si non eum radiaret
Fide tractet dubia, Luminis praesentia.

13 Fidei confessio 14 luvat Dei famulum,


Lucet in Laurentio; Crucis suae baiulum,
Non ponit sub modio, Assum quasi ferculum
Statuit in medio Fieri spectaculum
Lumen coram omnibus. Angelis et gentibus.

15 Non abhorret prunis volvi, 16 Neque timet occidentes


Qui de carne cupit solvi Corpus, sed non praevalentes
Et cum Christo vivere, Animam occidere.

17 Sicut vasa figulorum 18 Sic et ignis hunc assatum


Probat fornax et eorum Velut testam solidatum
Solidat substantiam, Reddit per constantiam.

19 Nam cum vetus corrumpatur, 20 Unde nimis confortatus


Alter homo renovatur Est athletae principatus
Veteris incendio; In Dei servitio.
21 Hunc ardorem 22 Ignis urens
Factum foris Non comburens
Putat rorem Vincit prunas,
Vis amoris Quas adunas,
Et zelus iustitiae; minister impie.

23 Parum sapis 24 Sic artatus -

Vim sinapis, Et assatus


Si non tangis, Sub labore,
Si non frangis, Sub ardore
Et plus fragrat, Dat odorem
Quando flagrat Pleniorem
Tus iniectum ignibus; Martyr de virtutibus.
25 Laurenti, laute nimis, 26 Qui tot mala devicisti
Rege victo rex sublimis, Contemplando bona Christi,
Regis regum fortis miles, Fac nos malis insultare,
Qui diixisti poenas viles Fac de bonis exsultare
Certans pro iustitia, Meritorum gratia.

m
Q

De Sanctis. T)e sancto Laurentio. 247

Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086.


A. — Trop. m.s. Martialcnsc saec. 11. 13. —Cod. Parisin. 1139. add. lo
saoc. 12/13. B; add. 2ogaec. 13. C. —
Trop. ms. Parisiense (? Remense)
saec. 13. Cod. Assisien. 695. D. — Miss. ms. Parisiense saec. 13. ex. Cod.
Parisin. 15 615. E. — Grad. ms. Victorinum sacc. 13. ex. Cod. Parisin.
14 819. F. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. G. —
Grad. ms. Victorinum ( ? Parisiense) saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen.
110. H. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. J. —
Miss. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14 448. K. —
Collect. ms.
Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. L. —
Miss. ms.
Lingonense saec. 14. Cod. Pommersfelden. s. n. M. —
Miss. ms. S. Ludovici
Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. N. —
Miss. ms. Samma-
glorianum saec. 15. ex. Cod. Parisin. Arsen. 623. O. — Miss. ms. Cluniacense
saec. 15. ex. Cod. Parisin. 881. P. —
Pros. ms. Caelestinorum Parisiensiuni
saec. 14/15. Cod. Parisin. Mazar. 447 (757). Q. —
Die zahlreichen gedruckten
Missalien franzosischer Diozesen s. im Rep. Hymnol. Nr. 15 671. — M—
sind nicht verglichen.
4. 1 Dum D. - 4, 3 Exaltaret L. -
4, 4 Ut C. -
Str. 5-16 und 21
u. 22 fehlen BC. - 6, 3 Dedit huic FGJKL. 7, 4 Propter ictus D. -
-
10, 2 pugnam DE. — 12, 3 Lumine D. —
18, 2 testem L. —
24, 1 arratus
E. — 24, 3 u. 4 latore und ardore umgestellt E. 24, 4 Et ardore D. —

Dieses Prachtstiick einer Sequenz, das eigentiimlicherweise nicht iiber
Frankreich hinaus in die Liturgie eindrang, ist sicher wiirdig des Ideales,
das man von Adam von St. Victor entworfen hat. Gegen seine Autorschaft
laBt sich nichts geltend machen; aber direkte Beweise fiir sie fehlen leider.

218. De saucto Laurentio.


1 Martyris eximii,
Levitae Laurentii
Colentes sollemnia
2 Gratulentur pariter 3 Cuius sentis merita,
Omnes, petant fortiter Lucille, reddita
Illius suffragia, Solis tibi gratia.

4 Inspiratus caelitus 5 Baptizantur pariter


Credidit Hippolytus Decem novem circiter
Cum sua familia; In domo vicaria.
6 Ducis ad iraperium 7 Donantur induciae
Ducit ad palatium De rebus ecclesiae
Levitam Laurentium Omni diligentia
Fidelis custodia. Usque die tertia.

8 At levita 9 Istos profert,


Stabilita IIIos offert
Die claudos Miles Christi
Atque caecos Dicens isti:

Ducit ad palatia; ,,Sunt thesauri gloria"


10 Mox illusa 11 Hinc minantur,
Et confusa Hinc precantur,
Tyrannorum Excelsorum
Ut pardorum Ut deorum
Fremuit insania; Colat siicrificiii.
248 Sequentiae rhythmicac et rigmatae.

12 At nolenti quidquam horum 13 Caedunt lignis sanctum Dei,


Omne genus tormentorum Sed maiora parant ei:
Parari iubet impius Cratis paratur ferrea,
Athletae Christi Decius. Torretur caro rosea.

14 Scande cratem, o Laurenti, 15 Ora Deum in tormentis,


Quae est horae vel momenti; Mundet sordes nostrae mentis
Sed confide Et nos tegat
De mercede Atque regat
Caelesti et gloria; Per aeterna saecula.

16 Amen dicant omnia.

Tropav. ms. Carnotense saec. 13. in. Cod. Roman. Angelic. 435 (D V o).
A. —
Miss. ms. Carnotense saec. 14. in. Cod. Oxonien. Misc. liturg. 344.
B. —
Grad. et Trop. ms. Parisiense ( ? Remense) saee. 13. Cod. Asaisien.
695. C. —
(Miss. et) Prosar. ms. S. Barbarae in Algia saed. (12. et) 13/14.
Cod. Sangenovefian. 96 (BBl. fol. 7). D. —
Miss. ms. Lucionense saec, 14.
Cod. Capit. Baiocen. 61. E. —
Missale Carnotense impr. [Carnoti 1482].
F. —
Missale Carnotense impr. Parisiis 1535. G. —
Missale Baiocense impr.
Rotomagi 1504. H. —
Missale S. Martini Maioris Monasterii impr. Turonibua
1508. J. —
Missale Bellovacense impr. Rotomagi. 1514. K, Missale —
Ruthenense impr. Lugduni ca. 1540. L. —
Missale Upsalense impr. [Holmiae
1483]. M. —
JLM sind nicht verglichen.
1, 1 egregii K. -
2, 1 Gratulemur ABDFGHK. 2, 2 Petamuii -
suppliciter AFG, Ne quis petat aliter DH. —
2, 3 Quam eius suffragia DH,
Eius beneficia C. -
4, 1 Suspiratus E. -
6, 4 Fideli FG. -
8, 1 Et CDEH. -
Xach Str. 8 fehlt der Rest A. -
9, 1 IUos B; praefert K. -
9, 2 Istos DHK. -
9, 3 Martyr BEFG. -
9, 5 gloriae BK, ecclesiae E. 10, 4 Et E-H;-
parcorum B, pravorum H. —
10, 5 Frenduit H. —
11, 1 u. 2 minantur und
precantur umgestellt B. —
12, 1 Et CEH, Ac B. —
12, 2 Genus omne DK. —
12, 3 Parare K. —
13, 1 lingnis G. —
13, 3 Paratur cratis FG, Crate parata D,
Crates paratus B. —
14, 3 Et H. —
14, 5 Caelestique gloriae B, Regni
caelestis gloria H. —
Str. 15 sq. fehlen B. —
15, 1 pro tormentis H. 15, 2 —
Ut emundet sordes mentis H. —
15, 3 sq. tegat u. regat umgestelit E. —
16 fehlt FGH.
Melodie: ,,Mane prima sabbati" (AH. 54, Xr. 143). Auch hier lauten
alle Strophen auf a bzw. -ia aus, ausgenommen Str. 12 (Eigenname), —
Heimat dieser hiibschen Sequenz ist wiederum Frankreich, scheinbar
das nordliche Gebiet.

219. De saneto Laurentio.


1 Adest dies gloriosa, 2 Diem istam consecravit
Dies laeta et famosa, Sanguis sacer, qui manavit,
Dies magni gaudii. Martyris Laurentii:

3 In Eomana sede Christus !: Hic thesauros sibi datos


Hunc perfecit,quando Xystus Dispergendo fecit gratos,
Papae locum tenuit. Nil sibi retinuit.

5 Signo crucis caeci vident, 5 Inter niultos, qui vocantur


3Iulta signa foris nitent, Et baptismo consecrantur,
Crescit fides Domini. Domus est Hippolyti.
De Sanctip, Dc s. Lcodegario Aiigustodunensi. 249

Donuis eius tota credit, 8 Post haec martyr est assatua


Quani pro Chr isto Caesar caedit Et per ignem comprobatus
Dira per supplicia. Intrat caeli gaudia.

Ad quem sua sancta prece 10 Qui pro nobis fuit passus,


Kos luundatos culpae faece Et pro quo est igne assus
Ducat Dei filius, Levita Laurentius.
Monc Nr. 1023) nach einer „Hs. im Seminar zu Trient".
(III, —
3, 2 quanto. — Da wir dieser schlichten Sequenz nirgends begegneten,
sie alsp auch wolil auf ihre Ursprungsstatte beschrankt blieb, sind wir einzig
auf Moncs Text angewiesen. —
Melodie wahrscheinlich ,,Hodiernae lux :

diei". (AH. 54, Xr. 219).

220. De s. Lcodegario Augustodunensi.


Ascrihitur Adamo de S. Victore.

1 Cordis sonet ex interno CoUaudemus mente laeta


Regi regum hodierno Suo illum in athleta,
Die nostra contio; In Leodegario.
3 Sit mens munda. Non discordet
Vox canora, Os a corde,
Vt iucunda Sint concordes
Et decora Hae tres chordae:
Nostra sit laudatio; Lingua, mens et actio.

5 Generosa stirpe clarus Mansit in palatio


Fuit et ab ipsa carus Sub rege Chlotario,
Deo pueritia, Cuius providentia
7 Hinc Pictavis mittitur Praesulatu sublimatur,
Pracsulique traditur Sublimatus cumulatur
Disciplinae gratia. Gratiarum copia.
9 Maior domus regiae, 10 Torquendus nofaric
Ebroinus, rabie Ministris saevitiae
Ferali succenditur; Sanctus Dei traditur.
11 Venerando praesuli 12 Fodiuntur terebris
Eruuntur oculi Aliorum tenebris
Saeclis profuturi; Lumen reddituri.

13 Lictor vibrat gladium, 14 Hostem vincei\s hominum,


Martyr caput obvium Babylonis dominum,
Dat pro Christo, capite, Cum suo satellite.
15 Sic caelorum ostia 16 Caelestis militia
Christi factus hostia Cantat cum laetitia:
Intrat cum victoria; ,,Deo laus et gloria"!

17 Circumdati periculis 18 Ad te, martyr, confugimuH


Atque momentis singulis Tibique preces fundimus,
Paonc periclitantes Suscipc dcprecantes.
250 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

19 Tuis bonis adgaudentem, 20 In caelestem transfer aedem


Tuas laudes attollentem Et fac Christo coheredem
Praesentem familiam Atque tibi sociam.

Trop. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. A. —


Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 819. B. — Grad. ms.
Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. C. — Grad. ms. Victorinum
saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. D. — Miss. ms. Victorinum. saec.
14/15. Cod. Parisin. 14 448. E. -
Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.)
Cod. Parisin. 14 872. F. —
Missale Eduense impr. Parisiis 1493. G. —
Missale S. Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1529. H. — G u. sind nicht H
verglichen.
4, 4 corde C. — Str. 10 am Rande nachgetragen,
scheinbar von gleicher
Hand, C. — 12, 1 cerebris C. —
Vincens hostem C^ von einer Hand
14, 1
saec. 16. geandert in Hostem vincens. —
Von den Sequenzen, die Adam
von St. Victor zugeschrieben werden, ist diese eine der schwachsten und
am wenigsten verbreiteten. Warum muB iibrigens jede gut abgefaBte
Sequenz, die in der Abtei St. Victor entstand, von Adam stammen ? Neben
ihm gab efe doch noch andere begabte Victoriner.

221. De s. Leodegario Augustodunensi.

1 lucundetur ecclesia 2 Ortum digne rosarium


Grata Deo praeconia Morum, Leodegarium,
Cordis organo solvens, Pia laude revolvens.

3 Hunc nobilem prosapia 4 Agens, forma, materia,


Rex regum per principia Finis, virtus, peritia
Prima nobilitavit; Quod in eo probavit.

5 Nam stirps, fama, res, anima, 6 Nec fides, spes huic defuit,
Corpus, actus hunc optima Quem caritas, qua ferbuit,
Vitae dote beavit; In morte animavit.
7 Excaecatur, 8 Sermo, gressus;
Mutilatur Nil perpessus
Pedibus, lingua, labiis, Decollatur, praesidiis
Sed viget mentis visus, Capitis veri fisus.

9 Affert mundo stuporem 10 Resumunt nara vigorem


Vir hic dignis Aegri laeti,
PoUens signis, Sacra freti
Vita sanctus et obitu; Sua prece et aditu.

11 pastor bone, 12 Ut non subiectus


Dux, patrone, Intellectus
Leni precum purgatione . Sit carni, sed puris refectus
Nos aegros cura, vitiis, Primae formae deliciis.

Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. A. —


Grad. ms. Murense anni 1532 (Pars II). Cod. Arovien. M. fol. max. 5. B. —
4, 3 Quot AB. — 5, 1 stirps fana A. —
5, 3 probavit (vgl. 4, 3) A. — 6, 3 In
mortem A; vielleicht richtig. — 9, 2 Vir fehlt A, Ver B. — 10, 2 Aeger A. —
10, 3 Saciati B.
; ; .

De SHiictis. I)o sancto Leonardo Nobiliaceiisi. 251

Der Diohtor. wohl cin Engelberger Benediktiner, liebt die Terminologie


der Scholastik. Doinnach sind die Bezeichniingen in Str. 4 als Causa
offioiens (agcns).formalis, materialis, finalis zu verstehen; in 12, 4 ist
..forma prima" nach der scholastischen Auffassung zu deuten. Damit
entfallen dio Soliwiorigkeiten, welche Mone (III, Nr. 1032) vorbringt.
Etwas ganz Dis]iaratos sind die zwei leoninischen Hexamoter, die in A bei-
gefiigt werden:
O Leodegari, da nos, patrone, lucrari
Carnis stante mari super aethera mente levari.

222. De sancto Leonardo Nobiliacensi.

1 Veneremur 2 Postnlantes,
Hac die sollemni sanctum Pro nobis ut interpeliat
Leonardum regem regnni.
3 Ortus ex parentibus 4 Sanctum sequens Remigium
Exstitit nobilibus Mundi sprevit fastigium
Vir praeclarus. Christo carus.

5 Qui contempsit vilia 6 Mundi famam noluit,


Huius vitae gaudia Ut quaeramus, monuit,
Et honorem; Meliorem.

7 Ut miles egregius 8 Cinctus armis fidei


In fide non dubius Viriliter verba Dei
Praedicavit Seminavit

i* Mores habens humiles 10 Caecis visum tribuit,


Visitare debiles, Mutis vocem praebuit,
Revisere carceres Carceratos eruit
Nunquam tardus, Leonardus.

31 Confractor carcerum, 12 Te sanctum novimus,


Pro nobis Dominum Tu nobis, petimus,
Digneris orare Posce veniam
superum peccaminum.
Grad. ms. Inticense saec. 14/15. Cod. Inticen. 60 (VII a 7). A. —
Miss. ms. Sanblasianum saec. 15. Cod. Paulan. 25. 2. 2. (Blas. memb. G4).
B. — Miss. ms. Basiliense saec. 15. Cod. Basilion. B I 11. C. Prosar. —
ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallcnse anni 1507.
Cod. Sangallen. 546. D. —
Grad. ms. Murense anni 1532. Cod. Arovien.
M. fol. max. 5. E. — Missale [Argentinense] impr. absque[Basilcae cr. 1600].
F. Missale Basilicnse impr. [Basileac cr. 1480]. G. — Missale Basiliense
impr. Basileae 1480. H. — Missale Basiliense impr. Basileae 1488. J. —
Missale Constantiense impr. Basileae 1485. K. — Missale Curiense impr.
Augustae 1497. L. — K
ist nicht verglichen.
5, 1 filia H. - 6, 3 Mulierem (!) F. —
8, 2 arva Dei ADF; vielleicht
richtig, wcnn ,,scminavit" or besjite. — 10, 1 praebuit J, roddidit D. —
=
10, 2 tribuit DJ. — 11,4 supromum AD. — 15, 1 Etsanctum H. — Mclodic :
,,Laetabundus". Heimat das Basel-Konstanzcr Gobiet. Der hl. Leonharc^
gehorte und gehort zum Toilo noch zu don groBton Volkshciligen der
Alomannen und Franken.
!

252 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

223. De saucto Leonardo Nobiliacensi.

1 In supernis resonando , 2 Qui beatum Leonardum,


lubilemus, laudes dando Libertatis almae nardum
Rcgi dulcis gloriae, Et florem ecclesiae,

3 Sauctitate decoravit, 4: Per signorum ubertatem,


Quem beando proclamavit Quae ob eius sanctitatcm
In terrarum finibus Fulgent in hominibus.

5 Eius prece fons manavit, 6 Aetas hoc uon habet parem;


Quem natura denegavit, Quibus illum compararem
Dans potuni indigenis. Miris in miraculis?

7 ]Sam reginae laboranti 8 Invocatus vinculatis


Et in partu desperanti Et tormento deputatis
Contulit auxilium. Confert adminiculum.

9 Hic regale spernens latus 10 Arvum petens Aquitauum,


Et pinnam pontificatus Ubi degens non in vanum,
Exiit a propriis Immunis a vitiis,

11 Pie fusas preces flentum 12 Utriusque dando bona


Exaudivit se petentura Pascuae, donec corona
Laute nimis et talentum Triumphalis atque zona
Sparsit sibi traditum Cinxit eius spiritum.

13 Ave, spes o captivorum, 14 Preces audi te rogantum,


Relaxator lesu Christe,
vinculorum, per hunc sanctum,
Consolator miserorum, Festinantes ad te tantum
Forma vitae, via morum, Nos ad thyma duc balantum,
Adiutor promptissime Caeli ductor inclite.

Moguntinum (Francofurden. aut Scafnaburgen.) saec. 15.


Miss. ms.
Cod, Herbipolen. Mp. th. f. 85. A. — Miss. ms. Moguntinum saec. 15.
Cod. Mus. Cassovien. s. n. B. — Mone (III, 432) aus einer ,,Hs. zu Frank-
furt Nr. 31, 15. Jahrh." (ist unauffindbar) C. —
5, 3 indignis A. 7, 1 —
laborantem C. —
7, 2 despiranti C, —
8, 3 auxilium (cfr. 7, 3) A. Str, 9 —
fehlt A, —
10, 1 Arva A, —
10, 2 digens C, —
11, 1 prece fletum A. —
11, 3 Lat« B. -
11, 4 Sparsi C, -
13, 5 Fama A, -
14, 5 ad thura A. -
14, 6 doctor i, rex optime A, —
Ursprung offenbar in der Mainzer Diozese.

224. De sancto Liborio.

1 Eia, militemus Deo 2 Delectetur laus in eo,


Cum concentu iubilaeo, Qui mirifico tropaeo
Cum affectu cordium; Donavit Liborium.

3 Stirps elegans et praeclara, 4 Sed excessit genus clarum


• Mundo grata, Deo cara Tamquam sol iubar stellarum
Protulit hunc saeculo; Fide, morum speculo.
;

De yanctis. Dc sancto Liborio. 25'

5 Nil ultra potens natura 6 Mundo placens adulescens,


Transcendit creandi iura Flos virtutum fructu crescens,
Talem creans puerum, Dedit philosophicis
Actas in quo tenera Disciplinis operam,
Vilipeudit scelera Nec mens egit perperam
Contemplatrix operum. Imbuta magnificis.

7 Lux honestae caritatis, 8 Non remissus, non elatus


Sedes, gemma sanctitatis Deifice praesulatus
Adit pontificio: Praesedit officio.

S> Non sunt linguae 10 Nam quantorum


tam facundae, meritorum
Quae depromcrent abunde Sit, crebra miraculorum
Eius beneficia; Declarant indicia.

11 Annis postquam quadragenis 12 A Martino visitatus


Praesul vixit ct novenis Est humatus, aeternatus
Urbi Cenomanicae, lerarchiae caelicae.

13 poutificem beatum, 14 Passim diffudit odorem


Cuius corpus elevatum Aromate suaviorem
De recluso tumulo Circumfuso populo.

15 Hinc, locandus dum portatiir, 16 lucurvata per naturam;


Daemoniacus curatur Surdus atque mutus curam
Mulier erigitur Puer adipiscitur;
17 Virgo tribus poenis data, 18 Caeca lumen oculorum
Per daemonium vexata, Sumit; curat langiiidorum
Surda, muta, tot curata Quinque multis afflictorum
Gaudet a doloribus; Corpora languoribus.

19 Praeter tot et plurimorum 20 Claret per membrorum curas,


Ostenta miraculorum Aufert calculi torturas,
Temporibus modernorum Infortunia, pressuras
Signis evidentibus Sibi se voventibus.

21 Sancte Libori, patrone 22 Hostium seda furores,


Salutaris, fide, bone, Corporum sana languorcs,
Sta pro tua contione, Animabus da virores,
Nos in gratiam dispone, Posce mundi post maerores
Cassa quaeque noxia; Caeli nobis gaudia.

Miss. ms. Hcrfordiensc sacc. 15. Cod. Berolincn. Fol. 443. A. —


Appendix ms. ad Missale Herbipolensc impr. Hcrbipoli 1480. B. — Misaalc
Moguntinum impr. Moguntiae 1493. C. — Missalc Moguntinum impr.
s. 1. 1517. D.
2 contentu CD.
1, —
3, 1 Stirps elongans CD. 3, 3 Piacbuit B.—
5, 1 Nil oltra D. —
6, 2 fructum CD. —
6, 4 opera BC. 0, 5 pcrjicra C. —
7, 1 honesti A. -
7, 2 Scdis CD. -
7, 3 Addit BCD. 10, 1 mcritoi wm-
fehlt D. -
13, 1 pontificis CD. -
14, 1 diffundit BCD. 14, 2 Aroma^s -
BCD. -
14, 3 Circumfulso CD. -
17, 4 a fchlt CD. - 18, 2 Sumat D. -
254: Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

18, 2 curam A—D. — 18, 3 Quique A. — 20, 1 per morborum BCD. —


21, 1 tu patrone BCD. — 21, 3 cautione CD. —
22, 1 sede D; nuna
furores BCD. — 22, 3 vigores B, mirores C, minores D.
Melodie : ,,Lauda Sion". Die schlichte Sequenz diirfte aus der Diozese
Paderborn stammen (dazu gehorte Hereford), die den hl. Liborius als
Bistumspatron verehrt und in ihrer Bischofsstadt die Reliquien jene»
Heiligen birgt. Von dort kam die Sequenz nach Mainz, dem Paderborn
ehemals als seiner Metropole unterstand. —
In den Acta SS. Bollandiana
(Jul. V, 437) ist eine weitere Sequenz auf den hl. Liborius mitgeteilt mit
der Bemerkung, sie sei geschrieben auf einer ,,membrana, affixa tabellae
appensae in choro cathedralis ecclesiae Paderbornensis, iuxta summum
altare in sedibus ad cornu epistulae". Sie ist sichtlich ein jiingeres nnd
minderwertiges Produkt, von dem es geniigt, hier den Anfang zu ver-
zeichnen:
Devota praesens contio Sacer clerus cum populo
Pio plaudat Liborio Una sexu femineo
Sacro cum tripudio; Exsultet devotio.

225. De sancto Ludgero.

1 Inclite psallamus omnes


Ludgerum venerantes!
, 2 Quem sanctum et benignum, 3 Nam praemonstrabat rite
Claro carmine dignum Cunctis exemplum vitae
Devotis mentibus Praefulgens opere
Recolamus; Et sermone.
4 Hic Deo dilectus, 5 Daemones fugavit,
Praesul clarus et rectus, Caecos visu beavit
Virtutum flore florebat Et claudos gressu donavit
Et signorum luce Et mortuos vitae
praefulgebat. reformavit.

6 Nunc ergo plebs cum clero 7 Ludgere, tu dignare


Corde flagitet sincero, Christum exorare,
Ut conregnare queat Ut praestet nobis tecum
Ludgero. regnare.
Grad. ms. Monasteriense saec. 15. Cod. priv. A. —
Grad. ms. Borkenense
saec. 15. Cod. Borken. A 9. B. —
Grad. ms. Bocholtense saec. 15. Cod.
Bocholten. L 6. C. — Grad. ms, Lonense saec. 15. Cod. Lonen. s. n. D. —
Grad. ms. Legdense saec. 15. ex. Cod. Legden. 1. E. —
Miss. ms. Fuchtor-
piense saec. 15. Cod. Fuchtorpien. L I. F. —
Grad. ms. Fuchtorpiense saec.
15. Cod. Fuchtorpien. L II. G. —
Miss. ms. Novocastrense anni 1425.
Cod. Novocastren. s. n. H. —
Grad. ms. Ennigerlohense saec. 15. Cod.
Ennigerlohen. 1. J. —
Grad. ms. Nottulnense saec. 15. Cod. Nottulnen.
M. lit. 3. K. — Grad. ms. Freckenhorstense anni 1530. Cod. Frecken-
Iiorsten. s. n. L. — Missale Monasteriense impr. Coloniae 1489. M. —
Missale Monasteriense impr. Parisiis 1520. N. —
Graduale Monasteriense
impr. s. I. (Alopecius) 1536. O. —
Missale Coloniense impr. Parisiis 1525. P, —
Legenda ss. Henrici et Kunegundis impr. Bruxellis 1484. Q.
1, 2 Henricum Q. —
2, 1 sanctum ac Q. —
2, 2 Dato carmine L. —
3, 3 Simul et opere Q. —
4, 1 Sic Q. —
4, 2 Imperator Q; charus A. 5, 3 —
claudis gressum L Q. —5,4 vita O. —
6, 3 conregnare possit D J, queant Q. —
6, 4 Henrico Q. — 7, 1 Henrice Q. —
7, 2 orare MP.
:

Dc Sano tis. I)e sancta Ludmilla. — Dc sancto Ludovico rege. 255

Mclodic : ,,V^ictimap paacliali". —


Offenbar cin Erzeugnis der Diozese
Miinstcr, das bci scinem niichtern und allgemein gchaltenen Inhalte diirch
bloBe Andcrung des Namcns Ludgerus zu Henricus und des Titels ..praesul"
EU ,,imperator" in eine Hemrichscquenz umgcmodelt werden konntc.

226. Dc sancta Ludmilla.


1 Pleno cantu cordis oris 2 Namque terrae fit patrona
Laudes canant intus foris Ista beata matrona,
Christiani cunctis horis Clara fulgens in corona
In Ludmillae sloria. Pro mortis victoria.

3 Lauda, caelum, digna laude, 4 Fortem basem infirmorum


Simul, terra, laudans plaude Et solamen raiserorum,
Mitem, castam, sine fraude Matrcm dulcem egenorum,
Gratam Deo viduam, In dando praecipuam.
5 Tanta matre 6 Per quam, Christe,
iugulata mente prona
Et iam terrae commendata Te rogamus, nobis dona
Signa facta sunt et rata Ornari caeli corona
Ipsius ad gloriam. Post mundi miseriam.
Miss. ms. Pragense (Johaiinis de Drazic) saec. 14. in. Cod. Mus. Bohem.
XIII B 9. A. —
Miss. ms. Pragense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIII B 8.
B. — Miss. ms. Pragense saec. 14/15. Cod. Mus. Hungar, 93. C. Trop. —
et Pros. ms. Pragense saec, 14/15, Cod, Mus. Bohem. XIII E 8 (Pars II).
D. — Miss. ms. Vodnianense saec. 14, Cod. Mus. Bohem. XIV 8. E. A —
Miss. ms. Pelsinense saec. 15. in. Cod. Mus. Bohem. 8. F. XV AGrad. —
ms. listebnicense saec. 15. in. Cod, Mus, Bohem. XII F 14. G. Miss. —
ms. Crumlaviense saec. 15. Cod. Altovaden. LXXVI. H. Miss. ms. —
S. Georgii Budinensis saec. 15, Cod, Mus. Bohem. XIII F 12. J. Grad. —
ms. S. Kastuli Pragensis saec, 16, in. Cod. Mus. Bohem. VI B 24. K. —
Grad. ms. S. Georgii Pragensis saec. 16. Cod. Pragen. VTI A 13. L. —
Missale Pragcnse impr. Lipsiae 1498, M. —
Missale Olomucense impr.
Nurembergac 1499. N. — M
u. N sind nicht verglichen.
1, 2 canat G, cantant D, cantent CHJ. —
2, 2 beata Bohema H. —
2, 3 cum corona E. — 3, 1 dignam ACE. — 3, 2 laudans gaudc AEFH. —
4, 3 Dulcem matrem H. — 6, 1 Per hanc A. — Melodie : ,,Verbum bonum
et suave". —
Bohmen pries durch diese Sequenz in wiirdiger Weise scino
Patronin; L^rsprung wohl rn der Prager Erzdiozese.

227. Dc saucto Ludovico rcgc.

I Uogem regum veneremur 2 Ex Francorum regni cura


Et de regis gloriemur Beatorum regni iura
Ludovici gloria. Possidet in patria.

3 Xristum, Christo conformatum, 4 Longum fides, amor hiUim,


Magnum fccit ct bcatum Altum spes, sed non elatum,
Virtutum immensitas Profundum humilitas.
5 Uultum habcns David rcgis, 6 Dictus vere lucis dator,
Ezechiae zelum legis Vitac custos et amator
Et losiae studium, In Christo viventiuiii.
: .

25 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

7 Orbis signis illustratur, 8 Vita datur morituris,


Capto regi restauratur Claudis gressus, lux obscuris
Liber praeda perditus, Et captivis reditus.

9 In extremis successorem 10 Certus demum de corona


Informavit et cultorem Maris undis dempto lona
Esse Dei docuit. Caeli portum tenuit.

11 Uita vivens beatorum 12 Supplicemus sancto regi


Felix regnat rex Francorum Nos sanctorum iungi gregi
In beatis sedibus. Piis eius prccibus.

MisB. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Sangenovefian. 97. A. Jiiss. —


ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 1099. B. —
Mss. ms. Parisiensc
sacc. 14/15. Cod. Schwarzavien. 129. C. M —
Miss. ms. Sangenovefianuni
saec. (13. et) 14. Cod. Sangenovefian. 90. D. —
PsaltetHymn. ms. S. Ludo-
vici Pisciacensis saec. 13. Cod. Londinen. Add. 23 935. add. saec. 14. E. -
Pros. ms, S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Londinen. Egert. 2C03
F. —Miss. ms. Franciscano-Romanum (Corvini) saec. 15. Cod. Vatit
Uibin. 110. G. — Missale Andegavense impr. fParisiis] 1489. H. Missale —
Atrebatense impr. Parisiis 1491. J. —
IVIissale Xantonense impr. Parisiis
1491. K. — IVIissale Trecense impr. Parisiis 1497. K*. —
Missale Pictaviense
impr. Parisiis 1498. L. —
Missale Constanciense impr. Rotomagi 1490.
M. — Missale Briocense impr. Rotomagi [1502?]. N. —
Missale Dolenst-
impr. [Parisiis] 1502. O. —
Missale Macloviense impr. Rotomagi 150o.
O*. — Missale Lexo\aense impr. Cadomi 1504. P. —
Missale Abrincense
impr. Rotomagi 1505. Q. —
Missale Noviomense impr. Rotomagi 1506.
R. —
Missale Morinense impr. Rotomagi 1516. S. —
Missale Praedicatoruui
et S. Crucis impr. Parisiis 1517. T. —
Missale Aurelianense impr. Parisiis
[1519]. U. —Missale Tharantasiense impr. [Lugduni ca. 1520]. V. —
Missale Redonense impr. Parisiis 1523. W. — IMissale Baiocense impr.
s. 1. 1529. X. —
B ist nicht verglichen; von den gedruckten Missalien sind
HKTUX kollationiert.
.1, 2 de regno U. -
2, 1 Rex ELFT. -
2, 2 regis iura G. 3, 1 Jesu —
Christo G, Ipsum Christo KU; Christum, hier auf den hl. Ludovicus bezogen,
= Gesalbten. —
4, 2 et non X. —
5, 3 Josae FK. —
6, 1 die etymologische
Deutung Ludovicus =
,,lucis dator" erinnert an das Inzipit in der Legenda
aurea .,Ludovicus dicitur quasi lucem donans". —
6, 2 custos ut CDU. —
7, 1 Orbi U, Urbis GK. -
7, 2 Capta K; rege AU. -
7, 3 Hostis praeda G;
perditur EF, praeditus H. —
Str. 9 u. 10 umgestellt ACK (gegen daa
Akrostich). -
10, 2 Maris nudis T. —
11, 1 Ita C. -
11, 2 regnat ex H. —
12, 2 sanctorum magi (!) gregi H.
Die Anfangsbuchstaben der Strophen ergeben das Akrostichon:
,,Rex Ludovicus". — Rhythmus, Reim und Zasur dieser wohl um das
Jahr der Kanonisation (1297) entstandenen Sequenz sind sauber durch-
gefiihrt; iiber das Heimatland Frankreich hinaus fand sie keinen Eingang
in die Liturgie.

228. De sancto Ludovico rege.

1 Laetabunda 2 Deum more


Psallat plebs Collaudet
cum mente munda gens laetiore
Christiana Gallicana,
; ;

Dc Sanctis. De s. Ludovico Tolosauo. 257

3 Qui post rognum labile 4 Ludovicum solium


Ad inacstimabilo Turmisquc laetantium
Sublimavit Sociavit.

5 Hic licet ex germinc 6 Fugato peccamine


Primac natus feminac Mansit in dulcedine
Delinquentis Piae mentis.
7 Caeli rex delicias 8 Invitavit filium
Filio familias Pater ad convivium.
Reseravit Quem amavit.
9 FiUgentem in Iiabitu 10 Quem sanctum miraculis
A caelorum ambitu Crebris in articulis
Cum ruboris exitu Provectis et parvuli.s
Non proiecit. Patefecit.

11 In vitae miserae 12 De nobis cogita,


Lapsis itinere, Prece resuscita,
Ludovice rex, Quos facta preiimnt
compatere illicita.

13 Favente Deo fiat ita.

Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Sangenovefian. 97. A. Miss. —


ms. Parisiense saec. 14. Cod. Bruxellen. 60G8. B. —
Miss. ms. Parisiense
saec. 14/15. Cod. Schwarzavien. 129. C. M —
Mi3S. ms. Carnotense saec.
14. in. Cod. Oxonien. Misc. liturg. 344. D. —
Miss. ms. S. Ludovici Piscia-
censissaec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. E. —
Brev. etMiss. ms. S. Stephani
Catlialaunensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 595. F. Miss. ms. S. Petri—
Cadomensis anni 1451. Cod. Mancel. Cadomen. s. n. G. Miss. ms. —
S. Kiliani Ratisbonensissaec. 15. Cod. Vet. Capeliae Ratisbonen. 1990. H. —
Mi^sale Parisiense impr. Parisiis 1481. J. —
Missale Autissiodorense impr.
Parisiis [1484]. K. —
Missale Cathalaunense impr. Parisiis 1489. L. —
Missale Remense impr. Parisiis 1491. M. —
Missale Turonense impr. Rotomagi
1492/93. N. — Missale Rcdonense impr. Parisiis 1492. O. Missale —
Ebroiccnse impr. Rotomagi 1497. P. —
Missale Briocense impr. Rotomagi
(1502?). Q. — Missale Aurelianense impr. Parissii [1519]. R. Missale —
Silvanectense impr. Parisiis 1524. S. —
Missale Leonense impr. Parisiis
1526. T. — Missale Carnotense impr. Parisiis 1535. U. Missale [Franci- —
Rcano-] Romanum impr. Lugduni 1535. V. —
Missale Reniense impr.
Remis 1553. X. — BHJLMOPQST sind nicht verglichen.
:*, 1 Deum ore U, in ore G, morte N, colc D. 2, 2 Collaudat R. — —
2, 3 g:5ns ore laeto V, laeto corde K, laeto ore EFR. 4, 1 Ludovici KRV. — —
11, 2 Lassis R. —
12, 3 Quo A. —
Innerhalb Frankreichfi, wo die Heira-
Btatte dieser schlichten Sequenz, ist das Bild der Verbreitung von jonem
der vorhergehenden ziemlich verschieden. Nur nach Rcgensburg hat sich
dies Ludwigslied verirrt.

229. 1)0 s. Ludovico Tolosano.


1 Praesul, ave, 2 Rcgnum spcrnis
Praeclaris moribus, Pro fratrum chordula,
Cor suavc, Quia ccrnis
Lux in Minoribus Cliristum in regula,
Effulsisti; Quam vovisti.
Biiiuie, Analccta Ilymnica. LV'.
258 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

3 Fit mendicus 4 Informatus


Pro rege gloriae Minorum studiis,
Ludovicus, Adornatus
Heres Siciliae; Divinis gratiis
Sic ditatur. Praesulatur.

5 Urbs Tolosa 6 Corde toto


Regali praesule Psallat Marsilia,
Gloriosa Quae pro voto
Plaudat nunc sedule Cernit magnalia
Ex affectu; Cum effectu.

7 Auris redit 8 Obloquentis


Et vox auditui, Facies vertitur,
Turba credit, Paenitentis
Resurgunt mortui Versa revertitur
In virtute; Cum salute.

9 lam non latet 10 Elevata


Lumen sub modio, Ad regnum filii,

Cuius patet Prece grata


Glorificatio Nos huius lilii
Tot per signa. Duc benigna.
Prosar. ms. Ravennatense ann. 1585—87. Cod. Ravennaten. 360
(139. 5. S.). A. —Missale [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520.
B. — Missale [Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. C. —
2, 1
Regnans in superis A, Regnum superis B. —
2, 4 in ipso regula A, in ipsorum
regula BC. —
2, 5 novisti BC. —
3, 5 dicatur A. —
4, 5 Praesulatus B. —
6, 3 Quod B. —
8, 1 Obloquentes A. —
8, 3 Versa (cs. facies) revertitur =
das
verdrehte Gesicht dreht sich wieder recht zuriick beim BiiBenden. —
9, 1 sq. non lumen latet ABC. —
11, 5 Per tot A.
Die hiibsche Dichtung ist sichtUch vora gleichen franzosischen
Franziskaner, wie die Sequenzen Nr. 135 und 241 dieses Bandes. —
Str. 10 ist eine Anrede bzw. Bitte an die Gottesmutter.

230. De S9. Luglio et Lugliano.

1 Lex requirit aequitatis, 2 Sanctos fratres venerando


\ Ut affectu pietatis Et eorum celebrando
Gaudeat ecclesia Devote sollemnia.
3 Quos coniunxit natione 4 IUos Christus foederavit,
Et eadem passione Et cum sanctis solidavit
Gemina germanitas; Fides, spes et caritas.

5 Luglius et Luglianus, 6 Res caducas dum attendunt,


Quibus ortus christianus Mundi huius parvipendunt
Inter rerum copiam, Vanescentem gloriam.
7 Summo Deo deservire 8
Sentientes non transire,
Ei soli serviunt.
;

De Sanctis. In translatione s. Mammetis. 559

9 Quorum unus praesulatus, 10 Poiupam mundi desereutes,


Alter regni sublimatus Soli Deo adhaerentes
Hibernensis cuhnine. Divino spiramiue,
11 Propter Dei salutare 12. Verbum Dei praedicantes
Transierunt ambo mare, Atque signis coruscantes
Relinquentes patriam Venerunt Boloniam.
13 Per hos mare serenatur, 14 Horum prece liberatur
Eventino lumen datur Ab igne, quo [conjcrematur,
Et infirmis sanitas; Morinorum civitas.

15 Post haec signa perpetrata, 16 Apud Ulmos decollantur


Cum iam diu exspectata Et a Christo coronantur
Prope esset passio, In caeli palatio.

17 Fit concursus populorum, 18 Quisquis Deum vere credit


Caecis lumen oculorum, Et infirmus huc accedit,
Aegris salus redditur. Alacer regreditur.

19 Ab Ulmis huc deportati 20 Quorum festa celebrando


In hac aula sunt locati Deo gratulando
Grates
Dei providentia; Reddit haec ecclesia.

21 Avete iam, sancti fratres 22 Pacem nobis impretrate


Atque loci huius patres Et pro nobis exorate
Et patroni seduli! Salvatorem saeculi,
23 Ut nos vestra sancta prece 24 Quo cum Christo gaudeanms
Mundans a peccati faece Et cum Christo maneamus
Nobis detur venia. In caelesti gloria.

Acta Sanctorum Bollandiana Oct. X, 113, leidcr ohne Angabe der


Quelle. Vielleicht ist AufschluB iiber Alter und Provenienz zu finden
in dem von Chevalier zitierten (Repert. Hymnol. Nr. 10 612), mir aber
zurzeit nicht zugiinglichen Werke: ,,Vie st. Lugle et st. Luglien (1718),
158—65". —Offenbar fehlt die Gegenstrophe zu Str. 7. —
Da dic beiden
HeiHgen besondere Beziehung zu Lilliers (Dep. Pas-de-Calais) haben, idt
in jener Gegend wohl auch der Ursprung der Sequenz, oder in Montdidier
(Pikardie), wo seit dem 10. Jahrh. ihre Reliquien ruhen.

231. In translationo s. Mammctis.

Nobilis flos Graeciae, Mulsisti lac a feris


Speculum Burgundiae, Missis,novum dans feris
Mammes, et refugium, Alexandri prandium.
Ad conspectum praesidis Annis puer bis senis,
Hinc pleni tyrannidis Minis, precc que pocnis
Ductus et pernicium, Non flcxisti cor pium.
Carceres et verbera, Loquens leoque mitc
Fusa tenta viscera, Tibi pandunt te vitae
Ignis, refrigerium Esse solis radium.
17*
260 Sequeutiae rhythmicae et rigmatae.

7 A ramo reliquiae 8 Ceciderunt, manibus,


Praesulis ecclesiae Voto, titulo quibus
Tibi Lingonensium Cunctis fuit gaudiuni.

9 Mammes, regno gloriae 10 Nostrae tuis precibus


Positus, nequitiae Ac tuis confratribus
Excusa flagitium Te praebe propitium.
Miss. ms. Lingonense saec. 14. Cod. Pommersfelden. s. n. A. — Missale
Lingonense impr. Trecis 1549. B. — 3, 2 pleni bezieht sich auf praesidis
(3, 1). — 4, 1 ist Anrede, dazu ,,ductus" (3, 3) das Attribut im Nominativ
st. Vokativ; vgl. 9, 2. — 5, 1 et vincula B. — 10, 2 supplicibus B.
Melodie: ,,Veni sancte spiritus", — Die gewundenen Konstruktionen
machen den schwer verstandlichen Sinn noch dunkler. Offenbar be-
zeichnet in 2, 1 ferae (im Ablativ ,,jeris'') die wilden Tiere, und in 2, 2
sind unter der\.„jeris (Dativ) Alexandri" dessen Avilde Schergen verstanden. —
Die Legende, worauf Str. 7 und 8 Bezug nehmen, findet sich in den Acta
SS. Boilandiana Aug. III, 441 sqq. — Im iibrigen vgl. AH. 40, Nr. 278.

232. De sancta Margarcta.

1 Gratuletur orbis totus, 2 Ad honorem Margaretae,


Praesens coetus sit devotus Quam locavit in quite
lubilans in gaudio Sua grandis passio.

3 Plaudat phalanx supernorum, 4 Plaudat turma virginalis,


Quod conscendit ad polorum Veri sponsi uam sub alis
Haec felix palatia; Sancta sunt solacia.

5 Ista sponsa summi regis 6 Soror Sion filiarum


Expers erat falsae legis Unionem fatuarum
Christum colens Domiuum. Haec contempsit virginum.

7 Inter quinque sapientes 8 Cuius lumen claritatis


Puellas hanc reponentes Ex liquore suavitatis
Veneremur laudibus, Ardescit lampadibus.

9 Haec in annis iuventutis 10 Cum praefecti vota spernit,


Excultrix viae salutis Mox adesse poenas cernit
Vana sprevit idola. Haec dulcis christicola.

11 Constans fide carceratur 12 Praeses ut hanc imperavit


Nec a Christo separatur Caedi virgis, non expavit
Tenella virguncida. Christum orans sedula.

13 Fortis haec in passione '


14 Post haec demum cruciata
Pugnam gessit cum dracone, Est ardore concremata
Quem scidit per medium. Lampadum ardentium.
15 Virgo vitam gerens mundam 16. Ergo laudes hymnizemus
Poenam vasis fert per undam quem nos videmus
Christo, per
Collum tradens iugulo. Haec signa in populo.
!)<> Sanctihi. Dc saiictu Murgaictn. 201

(JkhI. vi .Sanainfnt. ms. Pataviensc (? Angustanvan) saec. 12. Cod.


Oxonicn. Misc. 354. A.
liturg. —
Miss. ms. Patavicnsc sacc. 14. Cod.
Zwettlcn. 229. B. —Miss. ms. Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindobonen.
1786. C. — Miss. ms. Pataviense saec. 14/15. Cod.Salisburgen. 3 107. V H
U. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Pracdicat. Vindobonen. 91. E. —
Miss. ms. Zwettlcnse saec. 14. et Pros. ms. Pataviensc saec. 15. Cod.
Zwettlen. 198. F. - Miss. ms. Melicense saec. 14. Cod. Mdiccn. 1057. G. —
Miss. ms. Lambrcchtense saec. 13/14. Cod. Gracccn. 703. H. Miss. ms. —
Lambrcchtensc saec. 14. Cod. Graecen. 62. J. — Grad. ms. Secoviense
postea Vcldcdincnse saec. 14. Cod. Oenipontan. 710. K. —
Miss. ms.
Hospitalcnse eacc. 14. in. Cod. Paulan. 27. 3. 19 .(Hosp. mcmbr. 49) add.
sacc. 14. L. — Miss. ms. Hospitalense anni 1427. C!od. Paulan. 26. 1. 9.
(Hosp. membr. 7). M. — Grad. ms. Praemonstratense S. Margaretae anni
1324. Cod. Stutgardicn. Bibl. fol. 38. N. —
Pontif. et Miss. ms. Salis-
burgense sacc. 14. Cod. Salisburgen. V 3 H
133. O. —
Miss. ms. Sccoviense-
Salisburgense sacc. 14/15. Cod. Salisburgen. V 3 B 20. P. —
Miss. ms.
Salisburgense anni 1476. Cod. Salisburgen. V 1 A 12. Q. —
Miss. ms.
Salisburgense anni 1490. Cod. Vindobonen. 1778. R. —
Pros. ms. Lunaela-
cense sacc. 15. Cod. Vindobonen. 4977. S. —
Grad. ms. Bambergense
saec. 14. Cod. Roman. Angelic. T VII 11. T. — Grad. ms. Claustronco-
burgense sacc. 14. in. Cod. Claustroneoburgcn. 588. U. — IMiss. ms. S.
Magdalcnae Claustroneoburgensis saec. 15. Cod. Claustroneoburgen.
967. V. — Miss. ms. Praedicat. Vindobonensium anni 1477. Cod. Praedic.
Vindobonen. 213. X. —Miss. ms. S. Floriani saec. 14. Cod. Florian. III 221
A. Y. — Miss. ms. Aquilegicnse anni 1478. Cod. Vindobonen. 1831. Z. —
Grad. ms. SipachccIIcnse saec. 15. Cod. Crcmifanen. 190. a. Miss. ma. —
Viridis Silvac anni 1406. Cod. Paulan. 25. 2. 30 (Blas. memb. 59). b.
Miss. ms. Soproniense anni 1363. Cod. Mus. Hungar. 91. e. — Grad.
ms. Montis S. Martini anni 1426. Cod. Cathedral. Scepusicn. s. n. d. —
Miss. ms. Strigoniensc anni 1480. Cod. Mus. Hungar. 222. o. Miss. ms. —
Pragense saec. 14. Cod. Salisburgen. V 2 E 51. f. — Collect. ms. Pragense
aaec. 14. Cod. Admonten. 717. g. —
Missale Magdeburgense impr. Lubccae
1480. h. — Missalc Pataviensc impr. Augustae 1494. I. — Missalc Salis- •

burgensc impr. Basileae 1510. k. — JKN a (I h 1 sind nicht kollationicrt.


1, l mundus totu.s H. — 1,2 coetus et devotus U. — 2, 2 Quam niox
locavit O k. - 3, 1 Pangat FRV, Psallat chorus TX, Plaudit RST; supe-
sorum FLMY g. - 3, 3 Hac V: fclix ad C. - Str. 4 fchlt o. - 4, 1 Plauda T.
Plaudit OQ o, Laudat BCGHLU, Gaudct A f, Psallat k; turba SZ e.
-
4, 2 Veri sponsa quod sub X, Verbi sponsam S f . —
4, 3 Facta sunt C QR h k,
luncta sint L. — 7, 2 Puellam BFM b; deputantcs F. — 8, 1 Huius ALRSU —
Z b c, Eius F g; earitatis 0-Sc f k. - 8, 2 fehlt H. - 8, 2 Et liquore Z,
Ex ardore DGV c
f;;.
— 8, 3 Ardcscet D. — 9, 1 Sic A; in armis g, inanis U,
inanc G. — 9, 2 Est cultrix T c, Cultrix verae cst X, suae (et. viac) T; viae
est salutis H. - 9, 3 spernit STUX s;, spcrnens Z. - 10, 1 Dum EGLZ
C g-. - 10, 3 Haec felix BFH. - Str. 1 1 u. 12 umgcstcllt M b. - 12, 1 Praescns
V; hanc ut FMVYZ b, Ut pracscs hanc f; ut fchlt T o, utque Q. - 12, 2
Virgis cacdi FV; nec TX e; ccssavit c. — 12, 3 coIen.s A; Credcns Christo
Domino B. — 14, 1 cruciatur FUV. — 14, 2 Et FV b; concrematur FV. —
15, l Virgo vi ( !) gerens V; fercns CDLPRST Yc k. -
15, 2 Poenam mortis H,
fert ad LS, fcr V, fcrt ct BF, pcrfert undam OPR c f. --- 15, ^ trahcns
UVYZ; iugulo fchlt H. — 16, 1 laudcm H; dccantemus c. 1(>. 2 (picm
-

hacc videmus B, qucm non videmus T, qucm laudcs nos C, qucni laudis
nos OQ. — 16, 3 fchlt k; in populis M.

Melodie: ,,Gaudc Sion quod egrcssus" (obiii Xr. 120). — Das cigensto
Gebiet dieser im .siidostl. Deutschland sehr bclicbtcn Sequcnz Avar jenea
dcr alten Erzdiozcsc SnJzhurq, wo aucli die UiwprungHstiitte scin wii-d.
Von dort drang sie ins ungarische und bohmiBchc Grcnzgebiet.
;

262 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

233. De saneta Margareta.


1 3Iargaritam pretiosam, 2 A gentili patre nata,
Sf)onsam Cliristi speciosam Fide Christo desponsata,
Veneremur hodie. Ipsi regi gloriae,

3 Rectam fidem dum sectatur, 4 Generosa oves pavit,


Domo patris propulsatur, Quam praefectus adamavit,
Nutrici se contulit. Sed haec Christum praetulit.

5 Ad tribunal praesentatur 6 Ridens gaudet passione


Et exuta flagellatur, Confortata in agone
Fluunt rivi sanguinis. Nutu sancti flaminis.

7 Ex contemptu provocatur 8 Tyrannus videns illaesam


ludex, aqua praeparatur, Claudit antro virgis ^^sam,
In vas virgo mergitur. Daemon terrens sternitur.

9 Ad mucronem cervix tensa 10 Voxspopondit:,,Regnumcaeli


Orat voce cum immensa Promitto pacto fideli
Pro se venerantibus Cunctis te laudantibus."

Miss. ms. Pragense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIII B 8. A. —


Brev. ms. Pragense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIII F 14. B. Miss. —
ms, Pragense saec. 14/15. Cod. Mus. Hungar. 93. C. —
Miss. ms. Vod-
nianense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIV A 8. D. —
Miss. ms. Pelsinense
saec. 15. in. Cod. Mus. Bohem. XV —
A 8. E. Miss. ms. S. Georgii Budinensis
saec. 15. Cod. Mus. Bohem. XIII F 12. F. —
Miss. ms. Crumlaviense saec. 15.
Cod. Altovaden. LXXVI. G. —
Miss. ms. Altovadense saec. 15. Cod.
Altovaden. CLII. add. saec. 15. H. —
Miss. ms. Olomucense saec. 14. Cod.
S. lacobi Brunen. 13. J. — Miss. ms. Olomucense saec. 15. Cod. Posonien.
21. K. — Grad. ms. S. Georgii Pragensis saec. 16. in. Cod. Pragen. VII A 13.
L. — Grad. ms. S. Castuli Pragensis saec. 16. in. Cod. Pragen. VI B 24. M.
Miss. ms. Posoniense saec. 14. Cod. Mus. Hungar. 215. N. Miss. —
ms. S. Martini Posoniensis anni 1488. Cod. Mus. Hungar. 219. O. Grad. —
ms. S. Elisabeth Cassoviensis saec. 15. Cod. Mus. Hungar. 172. P. —
Miss. ms. Strigoniense saec. 15. Cod. Metropol. Strigonien. Mss. I 20. Q. —
Miss. ms. Pataviense saec. 14. Cod. Zwettlen. 229. R. —
Miss. ms. Alrispa-
cense saec. 15. Clm. Monacen. 2873. S. —
Pros. ms. Sedunense saec. 15/16.
Cod. Capit. Sedunen. s. n. T.
Missale Pragense impr. absque [1479]. U. —
IVIissale Olomucense
impr. Bambergae 1488. V. —
Missale Wratislaviense impr. Moguntiae
1483. W. — Alissale Wratislaviense impr. Moguntiae 1499. X. Missale—
Mogimtinum impr. Moguntiae 1493. Y. —
Missale Strigoniense impr.
s. 1. 1480. Z. — Missale Strigoniense impr. Venetiis 1486. Z*. Missale—
Posnaniense impr. Cracoviae 1524. a. —
Missale Cracoviense impr. Cracoviae
1545. b. — Missale Trecense impr. Trecis 1580. c. —
Missale Romanum
impr. Venetiis 1501. d. — KQUVZ sind nicht verglichen.
1, 1 Margaretam ALPY d; gloriosam AT c. —
1, 2 Sponsam regis
NR; generosam OPSY. — 2, 1 natam R a b. —
2, 2 Christi T c; desponsatam
R h, confortata T. — 2, 3 Christo regi Y, Christi regi S; gloriae fehlt R.

3, 1 fidem insectatur T c d. —3, 2 perpulsatur P, provocatur J, propellatur
5. _ 4, 3 protulit DLM. — Str. 5 u. 6 nach Str. 8 gestellt H. 5, 2 Sed—
b; spoliatur R. —5, 3 rivi undique R. —
6, 1 Videns W; gaudens DR.

6, 2 Confortatur BJMSWX b. -
6, 3 sacri GH; spiritus AD. 7, 1 Ad-
contemptum J. - 8, 1 Tortor DER. -
8, 2 Clausit ACERT a b c d.

Dc Sanctis. De Sancta Margareta. 263

8, 3 ti^rens JS b; cornitur ACDNOPY b. — 9, 2 Ovat J; Deuni vocc immensa


a. - 10, 1 Mox BKGJL-PSTY a-d, Rex ACDE; rcspondit GR; rcgnum
Dei S. - 10. 2 Proraisso CP^FGHT a-d, Promissum OPY; pacto fidei S,
c. — 10, 3 se laudantibus OT.
Christus fideli
Melodie : ,,Hodiernae lux diei". — Die eigentliche Heimstatte dieser
Scquenz war Bohnien und Mdhren, von wo sie nacli Ungarn und in die
Passauer Diozese drang, spjitcr auch nach Mainz und Breslau.

234. Dc sancta Mar£-areta.

Luce mentis et decore 2 Patet aula, rex in porta


Virgo noctis in clamore Bysso videns hanc retorta
Surgit apta lampade; Ornatam que cyclade
Eius formam concupivit; 4 Tenet illa, quem dilexit;

Haec est enim, quae nescivit Hanc dilectam rex invexit


Torum per lasciviam. In cellam vinariam.
Empta pridem margarita, 6 Nube carens, empta care,
Sic probata, sic polita, Fit emptori luminare;
Regis auro redimita Eundamentum angulare
In gemmarum ordine, Talit gaudet hmiine.

Vis de forti muliere 8 Fusum rotat Margareta,


Scireverum? Haec est vere Vitem coHt vino freta,
Digna nomen hoc habere, Deo servit carne spreta,
De quo scripta praedixere Spernit iudicis decreta
Libri sapientiae: Cultrix pudicitiae.

Caesa, 10 Fide
flammis usta piceis, cincta, cruce praevia,
Pondens, Bella
uncis fracta ferreis, superat hostilia
Imbre fuso sanguinis, Daemonis et hominis.

11 Haec est dextra deitatis 12 Sexus lenis, mollis aetas


Dans infirmis dona gratis, Legcm subit ante metas,
Monstrat opus novitatis Nam doctores et prophetas
Virtutum magnalia: Tenet in memoria.
13 Aegra carnis obitu, 14 Pro his abundantius,
Sacro valcns spiritu Sua specialius
Orat pro ecclesia; Qui petunt suffragia,
15 Spondet precem sponsa Dei 16 Hanc precemur spe salutis,
Rex alludens spcciei Ut in hora scnectutis
Taraquam sponsus favet ei Nos defendat a vcrsutis
Prae adulescentulis. Sponsum placans osculis.
17 Tanta sit victoria
Summo regi gloria!
Et sponso virginum
sonet Alleluia.
264 Scqucntiae rhythraicae et rigmatae.

Prosar. ms. Constantiense saec. 14. Cod. Carolsruhan. Aug. CCIX.


A. —
Officiar. et Prosar. ms. Constantiense saec. 13/14. Cod. Sangallen.
472. add. saec. 14. B. —
Miss. ms. Scaphusiense saec. 15. Cod. Turicen.
Rhenov. 9. C. —
Miss. ms. Augiense anni 1445. Cod. Heidelbergen. Salem.
VII 11. D. —
Miss. ms. Wingartense anni 1484. Cod. Fulden. Aa 102. E. —
Miss. ms. Sangallense saec. 15. Cod. Sangallen. 3.37 b. F. —
Grad. ni.s,
Buchoviense saec. 15. Cod. Mus. Brigantin. F. G. —
Prosar. ms. fratris
loachim Cuntz dictum ,,Branderi" anni 1507. Cod. Sangallen. 546. H. —
Missale Basiliense impr. Basileae 1480. J. —
Missale Constantiense impr.
Augustae 1518. K. —
Missale Curiense impr. Augustae 1497. L. BFJ —
sind nicht verglichen.
2, 1 aulae C. -
2, 2 retortam CDEGK. -
2, 3 chlamyde E. 3, 1 -
Cuius E. —
4, 1 Tenet illam DE; quam DE. —
5, 2 fit polita D; poUita G. —
6, 1 Nubens carens A. —
6, 2 Sic C. —
8, 1 rorat AEKL. —
8, 2 Virem L;
vite D. —
9, 2 vesta piceis C. —
9, 5 Imbre madet sanguinis D. 11.1 —
dextera K. -
12, 1 levis ACEGK. -
12, 2 Lege AH; subiit K. 13, l -
Erga ACEG, Ergo KL, obitum ACEF. -
13, 2 Sacra HKL; spiritum CE. -
15, 1 prece CEG. —
15, 2 allaudans E. —
16, 1 precamur D. —
17, 2 Surarai
regis HL.
Die alte Konstanzer Diozese ist es, die durch diese tiefsinnige, gcist-
reiche Sequeuz einen schonen Beitrag zur ausgedehnten Margareta-Hymnodie
lieferte. Rhythmus, Reim und Zasur (nur 8, 4 zeigt eine Unebenheit)
sind regelrecht durchgefiihrt.

235. Dc sancta Margareta.


1 Gaude, virgo Deo cara, 2 Speciale ferens sertum,
Sponsa Christi tam praeclara, Currens mundi per deseitum
Dira ferens et amara Et ad locum tendens certum
In mortali corpore; Regnans sine tempore!
3 Palma florens haec est iusta 4 In delicto quae nescivit
Et in igne non combusta, Torum, duris carnem trivit
Virtutum donis onusta, Disciplinis, sic adivit
Vitam tenens caelicam, Patriam angelicam.

5 Bonum certamen certavit, 6 Stolam suam vino lavit,


Dirum hostem Mundum carnem
superavit haec prostravit
Et occisa triumphavit Et thesaurum conservavit
Haec in sexu fragili. Haec in vase fictili.
7 Ave, virgo pretiosa, 8 Vale, virgo speciosa,
Nigra tu es, sed formosa, Quae nunc regnas gloriosa!
Passionis vernans rosa, non morosa,
Assis nobis
Castitatis lilium! Placa Dei filium.

9 Sponsum tuum nunc implora 10 Ave, dulcis et decora,


Et devote patrem ora, Apud Christum tu labora,
Ut nos iuvet sine mora; Ut nos salvet mortis hora
Cito fer auxilium. Et post hoc exilium.

Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. —


3, 1 Ut palma, —
4, 2 carne. —
6, 2 sq. carnem prostravit. —
Uber ihreHeim-
Ue Sanctis. De sancta Margareta. 265

statto Engelberg drang diese im Stiele des „Verbum bonum et puave"


gchalteno S- inenz scheinbar nicht hinaus. — Nur 3, 3 u. 5, 1 wahren nicht
di<" Ziisur nach dcui 2. Trochaus.

236. De sanota Margareta.


Regi divino, 2 Miro tenellam,
Uni et trino, Gratam puellani,
Laus percnnis, Margaretam
decus sit et groria, qui dotavit gratia.

Stirpe haec clare i Coepit carnei


Nata frenare Luxus, fidei
Stimulos annis Concepit amorem
primaevae aetatis et castitatis.

In quo persistens 6 Post genetricis


Et non desistens Mortem nutricis
Odia patris Simplex et agnus
ut nulla exxsavit; oviculas pavit.

Quam Olybrius 8 Nam et roseo


Videns impius Et eburneo
Mox in ipsius Virgo praedulcis
exarsit amore; micabat candore.
Quae, dum praesidis 10 Poenis variis
Et tyrannidis Et suppliciis
Promissis et minis In carcere torquenda
non seducitur, recluditur.

u Non sinit flecti 12 Est virgis caesa,


Sese a recti Igne illae.sa,
Tramite, non oberrat, Patiens in cruciatu
dum vincitur. cernitur.

13 Ictu gladii 14 Christi filia,

Passo gaudii Nos associa


Consors uranici Caelicae aeternae,
effecta est laeta. o Margareta.
Miss. ms. Ein.sidlcnse sacc. Cod. Einsidlen. lOG. A. — Proear.
15.
ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" anni l.WT. Cod. Sangallcn.
546. B. — 2, 4 ditavit B. — 3, 1 sq. clara nata fcrnale AB. — 4, 3 amoro B. —
6, 3 ut agnos A. - 8, 2 Ac B. —
9, 3 Praeraissis A. —
11, 2 Se a AB. - 13, l
Tcta AB.
Morel (Nr. 842) bot diese originelle Sequenz aus dcn glcichen Quellen.
Er bemerkt: ,,Der Text ist in bciden Hss. vcrdorbcn und hicr an cinigen
StcIIen notdiirftig hergestcllt"; richtiger wiirdc cs hcificn: noch mchr
entstellt. Man lesc niimlich und euchc zu vcrstehen dic Str. 3 und 4, wcK-ho
ohne jcdc Variantenangabc so dargcboten wcrden:
Stirpc hacc clara nata Fcrnale,
Stimulis annis primacvac actatis
Coepit carcrc luxu, fidci
Cepit amorcm et castitatis.
266 Sequentiae rhythmicae et rigmatac.

Weil nur in Einsiedeln nachweisbar, ist diese Prose wohl von eineni
dortigen Benediktiner verfafit. —
Auf zwei durch Reim gebundene FUni-
silber folgt stets ein Elfsilbcr, der mit dem entsprechcnden Verse der Gegen-
strophe reimt.

237. De sancta Margareta.

1 Virgo Dei Margareta 2 Ex hoc mundo quam vocavit


Hac in die caeli laeta Et in caelo coUocavit
Scandit ad palatia; Pia Christi gratia.

3 Haec virtute Dei plena 4 Carnis per nobilitatem


Fuit ex Antiochena Fulgens, extra civitatem
Civitate genita, Ad alendum tradita.
5 Sed nutrici commendata 6 Hanc ut transiens praefectus
Virgo non est dedignata Videt, amat et illectus
Eius oves pascere. Cupit sponsam ducere.

7 Cuius iussu comprehensa 8 Se fatetur christianam,


Nec per minas nec immensa Deos spernit, fidem sanam
Per promissa flectitur; Christi dum amplectitur.

9 Hanc iratus plus, quam credi 10 Nam, licet incarceratur


Possit, praeses iubet caedi; Ungulisque laceratur,
Sed in vanum caeditur. Non tamen devincitur.

11 Ignis ridet ultionem, 12 Aqua magnum vas impletur,


Horridum calcat draconem In quo mergi dum iubetur,
Signo crucis praevio. Exit sumpto bravio.

13 Martyr dum stat in agone, 14 Quae tyrannus decollari


Credunt Christo spe coronae lubet, quibus sociari
Nec terrentur passione Imperatur poena pari
Gentis quinque milia, Tandem lucis filia.

15 Huius prece 16 Ut mundemur


Agonistae A peccatis
Nos a nece Et salvemur
Salva, Christe, Cum salvatis
Mundi post naufragia, Eius per suffragia.
Grad. ms. Benedictinum, postea Caesariense saec. 13. CLm. Monacen.
7919. A. — Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm. Monacen. 23 054. B. —
Miss. ms. Frisingense saec. 15. Cod. Scotor. Vindobonen. 55 a 3. C. —
Grrad. ms. Praemonstratense S. Margaretae anni 1324. Cod. Stutgardien.
Grad.
Bibl. fol. 38. D.
Bibl. —
Miss. ms. Thierbacense saec. 14. Cod. Colmarien. 400.
add. saec. 14. E. —
Miss. ms. Marbacense saec. 15. Cod. Colmarien. 260.
F. — Miss. ms. S. Mariae Selestadiensis saec. 15. Cod. Selestadien. 18
(1180). G. —Ofiiciar. et Prosar. ms. Constantiense saec. 13/14. Cod.
Sangallen. 472. add. saec. 14. H. —
Grad. ms. Sangallense saec. (12. et) 14.
Cod. Sangallen. 343. J. —
Grad. ms. Offenburgense saec. 15. Cod. Engel-
bergen. 1. K. —
Miss. ms. Eystetense saec. 15. Cod. Admonten. 35/7. L. —
Miss. ms. Salisburgense saec. 15. Cod. Salisburgen. V 3 168. M. H —
Prosar. ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallense anni
De Sanctis. De sancta Margareta. 267

1607. Cod. Sangallen. 546. N. —


Grad. ms. Sanblasianum ann. 1538—44.
€od. r;uilan. 25. 2. 9 (Blas. memb. 67). O. —
Appendix ms. saec. 16. post
Missalo Augustanum inipr. Basileae 1510. P. —
Miss. Eystetense impr.
Eystadii 1486. Q. — Missale Argentinense impr. Hagnoe 1520. R. —
Missalc Speciale impr. Basileae 1521. S. —
CHJPQR sind nicht verglichen.
2, 2 caelis O. - 3, 1 Sed virtute BDM. -
Str. 3 fehlt G. -
4, 2 Fulget
EFGKS, Fuit N. - 4, 3 posita EGNO. -
5, 1 Haec D. -
5, 3 Eidem oves
EFG. - 6, 1 Quam EFGO. -
6, 2 Vidit N. -
6, 3 Sponsam cupit FG. —
Str. 7 bis SchluB fehlen E. —7, 1 Huius visu F; apprehensa DFGO. —
7, 2 Non BDL; vel immensa D. —
8, 2 Ergo spernit fidem vanam FGKS. —
8, 3 Christum dum FGKS. —
10, 1 sq. incarcerata lacerata BDM.
. . .

10, 3 Tamen non BM, Nec tamen NO. —
11. 1 videt BD. —
11, 2 fugat
FG. -12, 2 A quo BM, In qua FGKS. -
13, 2 Cadunt (!) M, Credit N;
Christo fehlt L. — 14, 1 Quos FGL. —14, 4 Lucis tandem G; lam deum
huis M. — 15, 1 Cuius BFGM; preces BKN. —
15, 2 a faece B. 15, 3 —
]>cr DK. - 16, 4 Cum beatis BKLMO.
Die Quellen auch dieser Sequenz weisen in das sudwestUche Deutsch-
iaud als deren Heimstatte, von wo sie gen Osten hin bis Salzburg vordrang.
Sie findet sich auch im Graduale Gregorianum impr. Argentini 1501.

238. De sancta Margareta.


1 Regi regum iubilemus, 2 Quem laudandum Margaretae
In cunctis magnificemus Praedicat in caelis laetae
Regentis magnalia, Martyris victoria.

3 Haec est margarita grata, 4 Quali virgo sit agone


In regalis conservata Consecuta spem coronae,
Thesauri custodia. Celebret memoria.

5 In decore puellari 6 Nova Rachel sua vice


Vultu fulget stellae pari Agnos nutrit sub nutrice,
Vel lunari radio. Agno Dei praevio.

7 Christi nominis effecto 8 Ovium raptam de grege


Contemptori haec praefecto lungi sibi tori lege
Placens est Olybrio, Qui cupit in gaudio.

9 Se dolet saevus repelli 10 Claustro carceris reclusa


Nec a fide posse velli Non est ab hoste delusa,
Virginis fiduciam. Se Deo dat hostiam.

11 In alto suspensa duram 12 Ferro carne lacerata


Verberum vincit trituram, Hinc poena subit dilata
Spernit idolatriam; Carceris angustiam.

13 Orat, apparet antiquus, 14 Ventrc rupto bestiali


Eam vorat inimicus Est cgrcssa, corporali
In draconis specic; Lacsa nil offigie.

15 In virtute Dei sternit, 16 Voce sponsi confortatur,


Ligat daemonem, quem cernit Sponsa Christi pracsentatur
Hominis in facie. Pracsidis porfidiao.
;

268 Sequentiae rhythmicae et riginurao.

17 Ignis, ardor, vincla cedunt, 18 Precum tempus impetratur,


Martyr gaudet, turbae credunt, Virgo capite truncatur,
Subeunt martyrium Apprehendit bravium.
19 lesu, virginum corona, 20 Margaretae da mereri
Tuis da mercede bona Prece,quod te nostrum meri
Laboris solacium, Videamus praemium.
Giad. ms. Trevirense saec. 15. Cod. Capit. Treviren. 178. A. — Miss.
ms. Trevirense saec. 15. Cod. Capit. Treviren. 159. B. —
Miss. ras. S. Severi
Boppardicnsis saec. 15. Cod. Capit. Treviren. 108. C. —
Psaltor. ms.
S. Mariae ad Gradus Coloniense armi 1502. Cod. Semin. Colonien. 40. D. —
Missale Coloniense impr. Parisiis 1520 (nicht vergiichen). E. —
3, 1 margareta AC. —
7, 2 Contemptore A—
D; profecto D. — 8, 1
captam D. — 10, 3 Ded Seo AB. —
11, 2 vicit D. —
12, 2 poenam C. —
13, 1 Eiapparet A. - 13, 2 vocatC. -
14, 2 Et ABC. 15, 1 .spernit ABC. -
-
16, 2 Christi D. —17, 1 vincula A. —
19, 2 das D; mercedis C. - 20, 2
Morel (Nr. 492) hatte hier das Wort ,,meri" durch Punkte ersetzt, weil
,,meri keinen Sirm gibt"; Kehrein (Nr. 836) erinnert demgegeniiber mit
Recht: ,,Meri heiBt wohl rein, lauter, also: daB wir als Reine sehen."
Entsprechend ihrem Ursprunge in der Koln-Tricrer Diozese folgt
diese hiibsche Sequenz auch der Melodie der Kolner Gereon- (Nr. 150)
und Drei-Kouigs-Sequenz ,,Maiestati sacrosanctae" (weiter unten in diesem
Bande).

239. De sancta Margareta.

1 Plebs devota, 2 Eedde vota


Novellum resulta sonum lucundum psallendo tonum
Melodiae, Sacra die,

3 Qua virtutis speculo 4 Spernens hoc exsilium,


Toti fulsit saeculo Dei laudans filium,
Margareta Fide freta.

5 Germen gloriosius 6 Pater detestabilis,


Gignens Theodosius Nata Dei stabilis
Patriarcha Fuit archa.

7 Quam videns Olibrius 8 Christum virgo tenuit,


Zelo nimis ebrius Deos nempe renuit
Hanc cupivit. Ac odivit.
9 Hanc di-aco deglutiens, 10 Tyraunus irascitur,
Sed crux hinc excutiens, Inde livor nascitur,
Mox Belzeb percutiens Ense caesa iacitur
Manu forti. Data morti.
11 martyr benigna, 12 Ut nos cum beatis
Margareta digua, Summae triuitatis
Tuo sponso nos Ducat in regnum
hic consigna, claritatis.

Grad. ms. Nottulnense saec. 15. Cod. Nottulnen. Ms. liturg. 3. A. —


Grad. ms. Nottulnense saec. 15. Cod. Nottulnen. Ms. liturg. 4. B. — Grad.
De Sauctis. De saucta Mareareta. 269

ms. NottvUnensc saec. 15. Cod. Nottulnen. Me. liturg. 7. C. — 1,2 Novellam
AB. - 3 Belzes AB.
9, -
11, 4 hio fehlt ABC. -
Melodie : „Laetabundu8'\
— Durcli diesc bisher unbekannte Sequenz ist auch die alte Abtei Nottvln
odcr Notteln, cine Stiftung der hl. Heriburg, Schwester dcs hl. Ludgerus,
in der reichen Margareta-Hymnodie, wennglcich nicht glanzend, so doch
wiirdig vertrcten. Der Giite des dortigen Dechanten Liejtilchier verdanke
ieh es, daB ich die durch ihn ans Licht gezogenen, verhaltnismaBig vielen
handsehriftlichen Chorbiicher scincr Kirchc mit MuCc ausniitzen konnte.

240. De sancta Margarcta.


1 Tuba Sion iucundetur 2 Hac in die sponsa Dei
Et iucunde moduletur Summae datur requiei
Clcrus in ecclesia; Summa cum laetitia.

3 Virgo martyr Margareta 4 Et aeternam promeretur


Caeli transit ad secrcta Mercedem, dum non timetur
Fclici victoria Poena tramitoria.

5 Fit simplex ferocibus 6 Sed nec poenis vincitur


Praeda carnificibus, Blandis nec scducitur
Ante lupum impium Librando stipendium,
Ovis, custos ovium; Dum perfert supplicium.

7 Carcerali sub tutela 8 Sponsum supplex deprecatur


Rogat, sibi sub cautela Hostem fortis aspernatur,
Ne subrepat corruptela Sic mandatum comitatur
Per fraudes carnificum; Utrumque dominicum.
9 Extcnditur, 10 Exuritur,
Suspenditur Perfoditur
Educta de vinculis, Iguibus ct ungulis.

11 Cruor effunditur, 12 Pudet Olimbrium,


Quo tota tegitur Etsi tam impium,
Caro virginalis; Facti criminalis.

13 In aquis mortificatur, 14 Scd in his rogeneratur


Ut et frigus subsequatur Et columbac speculatur
Lampadum incendia; In ore stipendia.

15 Clausam sub ergastulo 16 Quam, ut absorbuerat,


Carceris in angulo Signum crucis liberat,
Draco deglutivit, Quo se praeinunivit.

17 Guttur pcde conculcatum 18 Recitavit rclaxatum


Daemonis virginco Quacsita dc puteo.

19 Impetrato, quod oravit, 20 Trucidata vicit nuindum


Caput cnsi subiugavit Simul et Ictum serunduni
Viva Christi victima. Caeli scandens intima.
270 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

21 In hac ergo laetabundus 22. Turba praesens dicat laeta:


Gratuletur luce mundus Salve, virgo Margareta,
Cbristo sine termino. Martyr digna Domino.

23 Caelesti cum agmine 24 Roga sponsum, proprio


Summo coram lumine Ut redemptos pretio
Pro poena solamine Hostis ab excidio
Sempiterno fruere; Dignetur eruere.
CoUect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. —
7, 3 Nec. — 16, 1 Quem. —
20, 3 scandens victima, korrigiert zu atria,
was ebenfalls den Reim nicht wahrt. —
Zum Strophenpaare 17 u. 18 isfc
zu vergleichen die Stelle in der Legenda aurea: ,,llla autem per capufc
apprehendit eum [i. e. daemonem sub forma hominis apparentem] et snper
cervicem eius dextrum pedem posuit et dixit: «Sternere, superbe daemon
sub pedibus feminae» Virgo pedem sublevavit et dixit »Fuge, miser",
et daemon statim evanuit.» —
Gautier hatte diese Sequenz zuerst (II, 79)
dem groBen Victoriner Adam zugeschrieben, bezeichnete diese Zuschriffc
aber in der 3. Auflage der Werke dieses Prosators als ,,Attribution fausse"
(1. c. pag. 273). Mit Recht; dafiir war es aber nicht notig, von einer „Pi6c©
fort mediocre" zu sprechen.

241. De sancta Margareta.


1 Margareta 2 Decus morum,
Fulgens et inclita Flos pulcbritudinis,
Carne spreta Fons hortorum,
Vitat illicita Manna dulcedinis,
Vitiorum. Attrahentis

3 Blandimentis 4 Detinetur
Nunquam seducitur In atro carcere,
Nec tormentis Sed tuetur,
Illatis frangitur A Christi munere
Aut terretur. Fit secura.

5 In obscura 6 Invalescit
Loci custodia Contra periculum;
Virgo pura Pertimescit
Draconis taedia Crucis signaculum
Non horrescit. Vis maligna.

7 Post baec signa 8 Fac in mari


Subit martyrium, Praesentis turbinis
Sed benigna Liberari
Poscit suffragium Virtute numinis,
Prece dari. Margareta,

9. Vitae meta.
[Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. A.
IVIissale Missale —
[Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. B. —
Missale Traiectense
impr. Antwerpiae 1540. C. —
Missale Ruthenense impr. Lugduni cr. 1540.
D. —
Missale Parisiense impr. Parisiis 1585. E. —D
u. E sind nicht ver.
De Sanctis. De sancta Maria Aegyptiuca. 271

glichen. —4, 4 O Cliristi AB. —


Betreffs des Ursprungs vgl. die Bemerkungen
zur gleich gcbauten Scquenz Nr. 229. Beachtung vcrdient der Kettenrcim,
der den SchluBvcrs jcdcr Strophe mit dem Anfangsverse der folgenden durch
den Reim bindct; iihnlich war dies bei der Hieronymussequenz Nr. 107.

242. Dc sancta Maria Acgyptiaca.


1 Ex Aegypto Pharaonis 2 Ex abiecta fit electa,
In amplexus Salomonis Ex rugosa fit formosa,
Nostri transit filia; Ex lebete phiala.
3 Stella maris huic illuxit, 4 Matre Dei mediante
Ad dilectum quam couduxit Peccatrici, Christo dante,
Pacis nectens foedera; Sunt dimissa scelera.

5 Vitam ducens haec carnalem 6 Sic excluso adultero


Pervenit in lerusalem Maritatur sponso vero
Nuptura pacifico; Ornatu mirifico.

7 Dei templum introire 8 Ad cor suum revertitur,


Dum laborat, mox redire Fletu culpa submergitur,
Necdum digna cogitur. Fletu culpa tergitur.

9 Locus desertus quaeritur, 10 Domus patris postponitur,


Leviathan conteritur, Vultus mentis componitur,
Mundus, caro vincitur; Decor carnis spernitur.

11 Laetare, filia Thanis, 12 Gaude, plaude, casta, munda,


Tuis ornata tympanis Virtutum prole fecunda,
Lauda, quondam sterilis, Vitis meri fertilis.

13 Te dilexit noster risus, 14 Aquis lotam, pulchrani totam


Umbilicus est praecisus Te salivit, te condivit
Tuus continentia; Sponsi sapientia.

15 Septem pannis involuta, 16 Cocco rubes caritatis


Intus tota delibuta Bysso cincta castitatis,
Oleo laetitiae, Zona pudicitiae.

17 Hinc iacincto calciaris, 18 Vestiris discoloribus,


Dum superna contemplaris Cubile vernat floribus,
Mutatis affectibus, Fragrat aromatibus.

19. Maria, gaude, quia 20 Memor scmper peccatorum


Decoravit et amavit Et cunctorum ])opuIorum
Sic te Christi gratia; Plaude nunc in gloria.

Miss. ms, S. Achatii Coloniensis saec. 14. Cod. Colonien. Wf. 249.
A. — Miss. ms. Coloniensc saec. 15. Cod. Bruxcllcn. 209. B. — Grad.
ms. maioris ecclcsiac Colonicnsis saec. 15. Cod. Scriptonim ])rov. CJcrmaniao
S. J. Liturg. ms. 2. C. —
Miss. ms. S. Mariac in l^alatiolo sacc. 15. Cod.
Trcvircn. 538. D. —
Miss. ms. S. Cunibcrti Coloniciisis sacc. 15. Cod.
Dannstadicn. 8IJ7. E. — Grad. ms. Nussicnsc sacc. 15. (.'od. Mus. Arcliii-p.
Coloni(>u. VI. 11. F. Miss. ms. Asnidicnsc anni 1475. Clm. Monacen.
272 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

10 074. G. —
Grad. ms. Franciscanorum in Hiils (Rhenaniae) saec. 16.
Cod. priv. s. n. H. —
Grad. ms. Calcariense saec. 15. Cod. Calcarien. G 1. J.
Miss. ms. Leodiense saec. 15. in. Cod. Vatican. 3808. K. Miss. ms. —
Beckense (dioec. Leodien.) saec. 15. Cod. Bruxellen. 3782. L. Miss. —
ms. Noviomagense saec. 15. Cod. Mus. Noviomagen. I a N 2. M. Grad. —
ms. Margaretae Scheiffart de Merode saec. 15. Cod. Mus. Hungar. 259. N. —
Mi3S. ms. Mosaetraiectense anui 1539. Cod. Bruxellen. 18 125. O. —
Missale Coloniense impr. Coloniae 1481. P. —
Missale Leodiense impr.
Delf ca. 1485. Q. — Missale Leodiense impr. Parisiis 1527. R. — JPQ sind
nicht verglichen.
1, 2 amplexus DGMO,
amplexum EN, sonst amplexu. 1, 3 transit —
ABDEKMNO, clausit in den iibrigen Quellen; vielleicht ,,in amplexu
clausit" = sie schloB ab, namlich das Leben, iii der Umarmung Salomons.
- 3, 1 hanc illuxit CEFGHKLR,hinc N. -
3, 2 delectum C; quem DE. -
3, 3 vectens N. —
2 Peccatrice LOR, Petra trita (!) C; Deo dante M.
4, —
5, 1 hanc carnalem ELR. —
5, 2 ad lerusalem C. —
5, 3 Nupta cum K. —
6, 1 Hic ABDEK (vielleicht richtig, namlich ,,Hier" in Jerusalem); =
exclvisa O. —
7, 3 Et indigna M. —
8, 3 teritur E. —
9, 2 conqueritur L.
— 11, 3 quondam sceleris K. —
12, 1 Laude plaude LR. 13, 2 Umbelicus —
AMO, Umbicuhis B. -
13, 3 Tuis E. -
14, 2 salivit et condivit DGO. -
la. 2 delinita O. —
16, 1 Veste L; rubens BDEFKLMOR. 16, 2 tincta —
BFKMR. -
17, 1 calcearis F. —
17, 3 effectibus F. 18, 3 Flagrat -
ABDFLR, Fraglat H. —
19, 3 Christus CH.
Melodie : ..Maiestati sacrosanctae", also wie Nr. 150 u. 238 (beides
Kolner Produkte). Schon dieser Umstand und das Bild der liturgischen
Verbreitung lassen den Ursprung dieser sinnvollen Sequenz in der alten
Kolner Erzdiozese suchen; man beachte, daB Koln einst die Metropole fiir
Liittich und Utrechi war.

243. De sancta Maria Alagdaleun.


1 lem, vena venim, 2 Post lapsum lasciviae
Magdalenam gratiae Spreta carnis carie
Undans, mundans roribus! Morum floret floribus.

3 lesu coram pedibus 4 Lavat, tergit crinibus,


lacens bos maeroribus Ungit aromatibus,
Rorat plorans largiter; Osculatur dulciter.

5 Facta mox apostola 6 lesum audit sedula


Fragrat velut viola Humilis discipula
Virtutum odoribus; Eius haerens gressibus.

7 Christum vinctum sociat, 8 Dum languet amoribus,


Christi crux hanc cruciat Hunc videt prae omnibus
Nec sepultum deserit; Et in horto reperit.

9 Per hanc paenitentiae 10 Nos emundes maculis,


Formam, spem clementiae,. Sertes vitae flosculis,
lam consortem gloriae, lesu, vena veniae.

Missale [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. A. Missale —


[Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. B. Missale Ruthenense —
impr. Lugduni cr. 1540. C. —
Missale Parisiense impr. Parisiis 1585. D. —
C ist nicht verglichen. —
1, 3 Undam D, —
2. 3 Floret morum D. 7, I —
victum AD. -
10, 2 Ornes D.
De Sanctis. De sancta Martha. 273

Aberraals cin Erzeugnis dcr Muse des franzosischen Franziskaners,


dem wir mehrmals bcgcgnetcn (vgl. dio Nrr. lOC, 195, 210, 229, 241); dieses
Lied gehort zu den besscrcn. Man beachte, daB die Sequenz mit dem gleichen
Verpc anhebt und abschlieBt. — Mclodie : ,,Veni sancte spiritus".

244. l)o sancta Martha.

1 Mundi decor, mundi forma, 2 Ad haec fcsta tam sacrata


Qua vivendi datur norma Nos invitat Christo grata,
In vita soUicita, lusta Dei hospita.

3 Regeni regum, quem portavit 4. Totis hunc humanitatis


Virgo mater, quem lactavit Recoleudae pietatis
Propriis uberibus, Excepit visceribus.

6 Huius Deo servientis, 6 Amoris vim honoremus,


Huius mentis tam ferventis lesu domus praeparemus
Circa ministerium Et cordis hospitium.
7 In laboris actione 8 Ut administrans sedentem
Mens, in contemplatione Satagensque ministranteni
Requiescat dulciter, Adiuvet fideliter.

9 Sic sit amor cum labore, 10 Tamquam soror cum sorore,


Quod se labor cum amore Hic ne maior cum minore
Mutuo respiciant In via deficiant.

11 Ad superna dum respirat 12 Dum laudatur pars sedentis,


IUa frequens, liaec perquirat, Num ad opus satageutis
Quae sunt necessaria; Reprobatur alia?

13 Eius adeo accepta 14 Ipsius se sepulturae


Cura Deo, ut adepta Hospitali quodam iure
Sit felici munere, Quod dignatur iungere.
15 Hospes sua in hospita, 16 Ostendit, quae quanta qualis
])um in morte, dum in vita Virtus esset hospitalis,
Praesens esse voluit, Quac quantum promeruit.
17 Summi regis bonitatem, 18 Post praesentis finem vitac
leau Christi pietatem Dulce mite quo ,,Venite"
Curemus expetere, Nobis volit dicere.

19 Invocemus sanctitatem, 20 Tandem cursu nos perfecto


Imploremus caritatem Inoffenso pcde recto
Carae Christi hospitae; Expcditae semitae

21 Ad se ducat
L Et perducat
'
-
Martha, duce
Vcra lucc,
Luminoso limite
Bluine, Analeota Hymnica. LV. 18
274 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Grad, ms. Augustanum saec. 14. Clm. Monacen. 3906. A. MisB. —


ms. Frisingense saec. 15. Cod. Scotor. Vindobonen. 65 a 3. B. Miss. —
ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 3795. C. Prosar. ms. —
Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. D. — Miss. ms. Salis-
burgense saec. 15. Cod. Vindobonen. 14 123. E. —
Miss. ms. Salisburgense
saec. 15. Cod. Stirpinen. 3. P. —
Miss. ms. Salisburgense anni 1476. Cod.
Salisburgen. V 1 A 12. G. —Miss. ms. Voraviense saec. 15. Cod. Voravien.
109 (25). H. — Miss. ms. Laberbergense saec. 15. Clm. Monacen. 8096. J. —
Miss. ms. Sangallense saec. 15. Cod. Sangallen. 337 b. K. — Missale
Augustanum impr. Bimbergae 1483. L. —
Missale Constantiense impr.
Basileae 1485. M. — Missale Curiense impr. Augustae 1497. N. Missale —
Salisburgense impr. Viennae 1510. O. —
FLMN sind nicht verglichen.
1, 2 Quae D. — 3, 1 regum fehlt H; quem fehlt B. 4, 1 Totus D; —
humilitatis H. — 5, 1 Cuius BDEG; servientes C. —
6, 2 lesu domos DGO;
domus ist Genetiv zu hospitium gehorend. —
6, 3 In cordis G. 7, 3 —
Requiescit H; Adiuvet fideliter B. -
8, 1 Et BCEH. -
9, 1 sit fehlt CH. —
9, 2 Sese labor D. —11, 2 perquirens B. —
12, 1 sequentis D. — 12, 2 Vim
ad BD. — 13, 1 Quis BE. - 14, 1 se fehlt BE. -
14, 2 quondam BE. —
14, 3 dignetur A. — 15, 2 Tum tum O. — 10, 1 Ostenditque BC.
. . .

20, 3 Expedito B. —
21, 1 Ad sese D. — Die Anfangsbuchstaben der Stropheu
bilden das Akrostich: Martha, iusta Dei hospila (= 2,3).
Die Heimat dieser Sequenz, die in sinniger, doktrinarer Weise die
werktatige Liebe Marthas mit der kontemplativen Marias abwagt, ist
Siiddeutschland; ob in Augsburg oder Salzburg oder vielleicht im Kon-
stanzer Gebiet ihr Ursprung anzusetzen ist, bleibt uncntschieden.

245. De sancta Martha.

1 Ave, Martha gloriosa, 2 Melodia gaudiosa


Caeli iubar, mundi rosa, Praesens decantetur prosa
Salvatoris liospita! Tibi laude debita.

3 Tu sola virtute Dei 4 Unde reges et reginae


Morbum regis Chlodovei Tuae laudent medicinae
Curas incurabilem, Virtutem mirabilem.
5 Orta stirpe regia 6 Feminarum gloria,
Regem reg"um propria Cuncta volatilia
Domo recepisti; Pascentem pavisti.
7 Per te serpens est subversus, 8 Per te damnantur errores,
Per te iuvenis submersus Per te decorantur mores
Vitae restituitur; Et f ides extollitur.

9 oliva pietatis, 10 Vitam fratri meruisti,


Ecquis tuae sanctitatis Ex aqua vinum fecisti
Dicet excellentiam ? Per divinam gratiam.
11 Animam tuae sororis 12 Corpus tuum Tharascone
Audis a supernis choris Sepelivit cum Frontone
Ferri cum laetitia. Christus manu propria.

13 Ora pro nobis, domina, 14 Impetra, Martha, gratiam


Per te nostra peccamina His, qui tuam memoriam
Deleantur. Venerantur.
De Sanctis. De sancta Martha. 275

15 In angusta mortis hora 16 Cursuque vitae perfecto


Nobis, precamur, implora Nos ducas tramite recto
Peccatorum veniam Ad supernam curiam.

Miss. ms. Pragense (Joh. de Dra2ic) saec. 14. in. Cod. Mus. Bohem.
XIII B 9. A. —Miss. ms. Pragense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIII
B 9. B. — Miss. ms. Pragense saec. 14/15. Cod. Mus. Hungar. 93. C. —
Misa. ms. Pragcnse saec. 15. in. Cod. Vindobonen. 1892. D. Miss. ms. —
Pragense saec. 15. Cod. Capit. Pragen. P 1. E. —
Miss. ms. Vodnianense
sjiec. 14. Cod. Mus. Boheni. XIV 8. F. A —
Miss. ms. Pelsinense saec.
16. in. Cod. Mus. Bohem. 8. G. XV A —
Miss. ms. Crumlaviense saec. 15.
Cod. Altovaden. LXXVI. H. —
Grad. ms. Sedliceiise saec. 15. ex. Cod.
Pragen. XIII A
5 c. J. —
Miss. ms. Bambergense saec. 15. Cod. Rossian.
VIII 232. K. —
Miss. ms. Moguntinum ( ? Erfordiense) saec. 15. in. Cod.
Semin. Monasterien. K. 16. L. —
Miss. ms. Erfordiense saec. 15. Cod.
Pommersfelden. 313 (2926). M. —
Grad. ms. Trevirense saec. 15. Cod.
Capit. Treviren. 178. N. —
Grad. ms. vS. Castoris Confhientini anni 1520.
Cod. S. Castoris Confluentin. s. n. O.
Missale Pragense impr. Lipsiae 1498. P. — Missale Olomucense impr.
Nurenbergae 1499. Q. — Missale Merseburgense impr. Lipsiae 1502. R. —
Missale Misnense impr. Lipsiae 1510. S. — Missale Moguntinum impr.
s. I. 1517. T. — Missale Posnaniense impr. Cracoviae 1524. U.

Missale Tornacense impr. Parisiis 1498. V. — Missale Cabilontiise


impr. Lugduni 1500. W. — Missale Aurelianense impr. Parisiis [1519]. X. —
Missale Carnotense impr. Parisiis 1529. Y. —
Missale Massiliense iinpr.
Lugduni 1530. Z. —
Missale Arelatense impr. Lugduni 1530. a. Breviarium —
Auxitanum impr. Auxis 1533. b. —
Missale Andegavense impr. Pai ihiis
1551. e. —
Missale Parisiense impr. Parisiis 1585. d. a — BDPQUVWYZ
sind nicht verglichen.
1, 2 mundi glosa G. -
1, 3 Salutaris CJLMRST b d; hostia LMT. -
2, 2 decantatur JLMSXZ b e d. —
2, 3 laudis AF, laudes R. 3, 1 Dei —
virtute E. —
3, 2 Cledovei S, Cledonii R, Dodovei Z. —
3, 3 Curas fehlt E,
Curasti XZ b c. - 4, 1 Inde CN. -
4, 2 Tuam LM b; laudant JLMZ b c d. —
Str. 4 fehlt X. — 5, 1 Vita T, Ipsa K. —
6, 2 Bruta K. —
6, 3 tu pavisti
J. - 8, 1 cassantur LMNO. -
9, 1 Tu oliva RS; O fehlt EGKT. 9, 2 -
Ecquis CJRSZ b c d, sonst Et quis; caritatis O. 9, 3 Pandet T. — 10, l —
fratris XZ d. —10, 2 Vinum ex aqua C. —
10, 3 potentiam O. 11, 2 —
Audisti supernis LMNOR b c (1, Audistis X, in supernis T. 11, 3 Fieri —
T. — 14, 2 qui nunc tuam gloriam T, qui tua sollemnia LMNO. 14, 3 —
Memorantur T. —
15, 1 In angustia G. —
15, 2 Nobis si placet implora
AXZ b c, Petimus nobis implora C; Nobis implora F, Plebi Christi paccm
implora d. —16, 1 Cursu quod AEF; peracto N b. —
16, 2 Ducas nos XZ
b c; Nos ducat H; Tramite nos ducas recta T. —
16, 3 patriam T, gloriam
d. - Str. 15 lautet in LMNO:

O Tarasconis patrona,
Tarasconi pacem dona
Semper et lactitiam.

In NO lautet der Vcrs dieser Strophe: Nobis cunctis pacem dona.


2.

Melodie und Schema: ,,In caelesti ierarchia", aber um 2 Strophenpanre


gekiirzt; vgl. oben Nr. 115. — BdAwcn ist sichtlich das Heimatland diescr
Sequenz, von wo sie in nachbarliche Gebiete vordrang; Bpiiter iibernahm
dann Frankreich die Dichtung der Tschechen.

18*
276 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

246. De sancta Martha.


1 Redemptae gentes, plaudite, 2 Diligenter intendite
Cum hymnis laudes pangite Et nunc grates impendite
Christo redemptori; lesu salvafcori.

3 Qui natus alvo virginis 4 Ut labe tersa criminis


. In carne velat hominis Reformet Adae seminis
Diam maiestatem, Primam dignitatem,

5 Infans idem, dum nascitur, 6 Adultus hic ingreditur


Mariae lacte pascitur Aedem Marthae, suscipitur,
Et sinu fovetur; Ut refocilletur.
7 0, quam dilectabilia 8 Et qualia mysteria
Geruntur ministeria Praesignent haec convivia,
In tam dulci mensa! Pie lector, pensa.

9 Biformis vita discitur 10 Si autem res discutitur,


Et exemplis ostenditur Hic delitet, quae quaeritur,
Hic contemplativa; Protinus activa.

11 Christi felix hospita, 12 Tu pietate solita


Deo digne placita, Nos peregrinos visita
In caelis beata! Et fac D"o grata
13 Sollemnia, quae gerimus, 14 Cum tui meminerimus
Et vota, quae offerimus Et ad te confugerimus,
In his tuis festis. Cedat pulsa pestis.

Grad. ms. Buchoviense (dioec. Constantiensis) saec. 16. Cod. Mus.


Brigantin. F. A. —
Prosar. ms. fr. loachim Cuntz dictum ,,Branderi"
Sangallense anni 1507. Cod. Sangallen. 546. B. —
4, 1 Et labe A. 6, 2 —
Aede AB. —
7, 2 Greruntur mysteria AB. —
8, 2 Praesignant B. 10, 2 —
Hic delitet fehlt B. —
14, 3 Cedet B. —
Ursprungsstatte der nach Versbau
und Inhalt originellen Sequenz ist die Diozese Konstanz, des naheren wohl
da8 Kloster Buchau.

247. De sancta Martha.


1 Fulget dies haec praeclara, 2 Molae carnis est erepta
In qua Martha Deo cara Angelosque est adepta
Triumphat in gloria. Polorum in patria.

3 Gaudent chori angelorum 4 Nam hac die coronatur,


Atque turmae beatorum Stola vitae adornatur,
Et phalanges populorum, Ante regem decoratur
Polus, tellus, maria; Martha poli curia.

5 Haec est Martha, quae cibavit 6 Christum pavit, mundi decus,


Regem caeli et potavit, Quo pascuntur homo, pecus,
Diligenter focillavit Ales, piscis, aeger, caecus
Sacra lare propria; Et poli familia. J
;

De Sanctis. De sancta Martha. 277

7 Kogem caolis celsiorem 8 Hunc, qui nequit capi polo


Orco et profundiorem, Comprehendi aut in solo
Pouto, terra ampliorem Quique cuncta tenet palmo,
Excepit sub tegmina. Sola clausit femina.

9 Marthac erat soror pia, 10 Stans ad pedes salvatoris


Nuncupatur quae Maria, Haec Maria lege raoris
Quibus nobis patet via Eius audit verba oris,
Ad polorum gaudia; Martha parat prandia.

11 Martha nobis corporalem 12 Qui egenos nutrierint


Et Maria spiritalem Et propria reliquerint,
Monstrat viam, qua ad patrem Martha Maria fuerint
Incedamus Messiae: In sedibus gloriae.

13 Prece Marthae vis Domini 14 Torpens antro hic Lazarus,


Resuscitavit Lazarum, Quatriduanus, foetidus,
Reddendo flamen corpori Molam signat peccaminum
Expoliavit tartarum. Quadrifidam peccantium.

15 quanta mysteria, 16 Haec est mola quadrifida,


molae miseria! Quam rodit paenitentia.
Prava cogitatio, Suscita nos a vitiis,

Inanis locutio, Christe, quiMarthae meritis


Mala operatio, Resuscitasti foetidum
Sedula transgressio A bina necc Lazarum.
17 Martha, vera hospita,
Pro nobis Christum rogita,
Quo vivamus in gloria,
In perenni laetitia.
Amen dicant omnia!
Miss. ms. Xantonense saec. 15. Cod. Londinen. Lansd. 450. A. —
Miss. me. Burdigalense saec. 15. Cod. Parisin. 871. B. —
Missale Pictavienso
impr. Parisiis 1498. C. —
Missale Xantonense impr. Parisiis 1491. D. —
Missale Burdigalense impr. Burdigalis 1543. E. —
2, 2 Ab angelorum erccta ( !)
B. — 4, 1 Nam die hac AD. —
5, 3 Diligentem AD; folizavit B. 6, 2 sq. —
ales pecus / Homo AD. —6, 3 Aves B. —
7, 1 caeli B. 7, 2 Orto A, —
Ortho B, Orcho D. — 7, 4 tegmine BD. —
8, 1 Hunc quidquid capi AD.
-
8, 2 Comprehendit in solio B. —
9, 4 Ad aeterna gaudia B. 10, 4 Kt —
Martha D. —12, 1 sqq. nutrierunt rcliquerunt
. . . fuerunt B.. . 12, 2
.

propria qui liquerint AD. —
13, 1 Marthae Christus Dcus A. 13,3 —
Reddendus AD! - 14, 1 Torrens AD. -
14, 3 Molera BCD. - 14, 4
Quadrifidc C, Quadrifcda B. —
15, 1 sq. mysteria, o molac fehlt BC.
-

16, 2 reddit B.
Uraprung sichtlich in Frankreich. Origincll ist das Bild dcr ,,mola"
carnis et j^eccaminum, angcdeutet 2, I und ausgefiihrt 8tr. 14 sqq. Durch
LazaruB tritt Martha etwas zuruck.
278 Seqiientiae rhythmicae et rigmatae.

248. De sancto Martino Turonensi.


Ascribitur Adamo de S. Victore.

1 Gaude, Sion, 2 Hic Martinus


quae diem recolis, pauper et modicus,
Qua Martinus Servus prudens,
compar apostolis, fidelis villicus,
Mundum vincens. Caelo dives
iunctus caelicolis civis angelicus
Coronatur, Sublimatur.

Hic Martinus, 4 Hic Martinus


qui catechuminus spernens militiam
Nudum vestit, Inimicis
et nocte protinus inermis obviam
Insequenti Ire parat,
hac veste Dominus baptismi gratiam
Est indutus. Assecutus.

Hic Martinus, 6 Hic Martinus,


dum offert hostiam, qui caelum reserat,
Intus ardet Mari praeest
per Dei gratiam, et terris imperat,
Supersedens Morbos sanat
apparet etiam et monstra superat
Globus ignis. Vir insignis.

Hic Martinus 8 Hic Martinus,


nec mori timuit qui nulli nocuit,
Nec vivendi Hic Martinus,
laborem respuit qui cunctis profuit,
Sicque Dei Hic Martinus,
se totum tribuit qui trinae placuit
Voluntati. Maiestati.

Hic Martinus, 10 Hic Martinus,


cuius est obitus cuius Sulpitius
Severino Vitam scribit,
per visum cognitus, astat Ambrosius
Dum caelestis Sepulturae,
canit exercitus nil sibi conscius
Dulce melos. Intrat caelos.

11 Martine, 12 Martine,
pastor egregie, fac nunc, quod gesseras,
caelestis Deo preces
consors militiae, pro nobis offeras,
Nos a lupi Esto memor,
defendas rabie quam nunquam deseras,
Saevientis. Tuae gentis.
Dc Sanctis. De sancto Martino Turonensi. 279

Trop. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. A. —


Miss. ms. Parisiense saec. 13. ex. Cod. Pariain. 15 615. B. Grad. ms.—
Piirisiense saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. C. —
Grad. ms. Victorinum
saec. 13. ex^. Cod. Parisin. 14 819. D. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex.
Cod. Parisin. 14 452. E. —
Grad. ms. Victorinum sacc. 14/15. Cod. Parisin.
Arsen. 197. F. —Miss. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14 448. G.
— Collect. ms. Victorinura saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. H. —
Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. J. —
Pros. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Londinen. Egert. 2601. K.—
Miss. ms. S. Laurentii Longeretensis saec. 14. Cod. Parisin. 1106. L. —
AuBerdem nur das Incipit im Antiphon. et Grad. ms. Nivernense saec. 12.
(/od. Parisin. Nouv. acq. 1235. —
Dazu kommen die alten gedruckten
Missalien fast aller franzdsischen Diozesen, aber nur dieser, abgesehen
vom Missale Traiectense impr. Parisiis 1497 (vgl. Repert. Hymni Nr. 6966).
L ist nicht verglichen.
1, 6 vinctus DG. —
3, 2 iam (statt qui) CJK. —
3, 5 In sequente B,
In scquenti AJK. —4, 4 inhermis E, in armis K. —
6, 3 maris K. 8, 6 —
sq. in A. von zweiter Hand am Rande: qui multum placuit / Trinitati. —
11, 2 doctor egregie K. —
12, 6 quod D—H
(= alle Victoriner Hss.). Diese
gleichen Victoriner Quellen bieten nach Str. 8 folgende Strophenpaare,
die als jiingcre Einschiebung anzusehen sind:
a. Hic Martinus, qui fana destruit, b. Hic Martinus, qui tribus mortuis
Qui gentiles ad fidem imbuit, Meritis dat vitam praecipuis,
Et, de quibus eos instituit, Nunc momentis Deum continuis
Operatur. Contemplatur.
c, Hic Martinus, qui semper oculis Hic Martinus, qui suum obitum
d.
Et manibus intentus sedulis Longe habet ante praecognitum
Orat Deo cum suis famulis lamque suum indicat exitum
Inhaerere. Immincre.
Wie verhangnisvoll diese Sequenz und ihre Fassung, die sie in den
Chorbiichern von St. Victor erhielt, fiir die landljiufige Theorie zur Er-
mittlung der echten Dichtungen des Victoriners Adam ist, bedarf kaum
einer Erortenmg. Immerhin stammt sie &ua Frankreich und des naheren
wolil aus Paria.

249. De sancto Martino Turonensi.


1 Rex Christe, Martini decus,
Hic laus tua, tu illius

Specialis gloria.

2 Audi preces, audi vota, 3 Gratus motus pietatis,


Quae vox vovet ct mcns raota Qui confcrtur grato gratis
Pietatis gratia; Martino per omnia.
4 Turonenses, vos hoc scitis, 5 Sicut rosam profert spina,
Quam sit gratus, quam sit mitis Sic gcntilis et fcrina
In virtutum copia. Martinum prosapia;
Hoc testatur totus mundus, Nee hunc traxit stirps gentilis,
Quod sit nulli hic secundus Cui fuit mundus vilis
In miscricordia. Et mundi potcntia.
6 Ecce, loseph incrementum, 7 Fugit victor, fugit nudus,
Qui rcliquit vcstimentum Nec placcbat ci hidus
Tcntus ab Acgyptia; Caruis vel lascivia.
1

280 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

8 Et Martinus ad hunc morem 9 Vicit mundum, vicit pestes


Christi regis ob amorem Illas, quae sunt mundi vestes,
Vicit saecularia; Immo mundi pallia.

10 loseph praefert omni terrae, 11 Et te fructus, o Martine,


Quod prudenter scit conferre Sanctitatis et doctrinae
Plebi necessaria, Ad pontificalia.

12 Huic Deus manna pluit, 13 Quando Deus erat secum,


Quotiens cum Deo fuit In fervore dulci precum
Orans salutaria, Et cordis munditia.
1 Magnum manna, 15 Corda mulcet
dicturn ,,Manhu", iste cibus
Manna Dei datum manu, Missus a personis tribus
Rcs antidotaria; Et una substantia.
16 Huius vestes 17 Sermo dulcis
Vitae testes, Et praedulcis,
Opus mite Spiritalis,
Mitis vitae Nullus talis
Reddit testimonia. Ad danda solacia.

18 Hunc Rebecca designavit, 19 Gregi praeest et fideli,


Quae camelos adaquavit, Gregi sancto, gregi caeli,
Adaquantis pedes lavit; Et fideles sunt cameli,
Haec est patientia. Aqua sapientia.

20 Magne pater, o Martine, 21 Tuum pectus, Deo plenum,


Decus cleri, fons doctrinae, Deum nobis det serenum,
In te claves sunt divinae Ne pro factis demur venum
Legis et armaria. Extrema sententia.

22 0, qui regis ipsos reges, 23 Qui tranquillas fluctus maris,


Boni nostri qui non eges, Elementis principaris,
Serva mundum, serva leges Tu sic ad nos revertaris,
Et Martini serva greges Ut Martino patiaris
Eius prece sedula. Nos iungi per saecula.
Trop. ms. Paiisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisicn. 695. —
2, 2 vox movet. —
4, 5 Qui nulli sit. —
6, 2 tsstamentum. 12, 3 Hora—
salutaria. —
14, 1 Magnum magna. —
16, 4 IVIiti. —
21, 2 nobis sit. —
Melodie: ,,Laudes crucis". —
Vers 1, 1 u. 2 sind entlehntdem altberiihmten
Martinusliymnus glcichtn Anfanges, welcher AH. 50, 265 mitgeteilt ist;
im iibrigen war diese herrliche, eines Adatti von St. Victor v^iirdige Sequenz
bisher unbekannt.

250. De s. Martino Turonensi.

1 Cantet cantica musica 2 Urbs hodie quem caelica


Martino laus monastica Laude laudat magnifica.
3 Exit ut flos ex sentibus, 4 Nobilis proles moribus
Ex patribus gentilibus. Et devotis operibus.
l)c Sanctis. De sancto Martino Turonensi. 281

5 Milcs fido spoctabiUs, 6 Servulo servit humilis,


Innocens et amabilis, Pius pressis ot dapsilis.

7 Nudo dividit pallium, 8 In choris caeli civium


Cuius conspicit medium Vestire Dei filium.

9 Post relictam militiam 10 Patres petens et patriam


Baptismi sumit gratiam. Hostium fert saevitiara. :

11 Monachus factxis illico 12 More fulsit mirifico,


Verbis, factis, miraculis, Potens precibus sedulis.

13 Praesul gratis dat gratiam, 14 Docet et plantat latriam


Idolatriam destruit, Ecclesiamque construit.
15 A morbis et a vinculis, 16 Liberat, a periculis,
Pestibus et daemonibus Et tres a mortis nexibus.

17 Formas daemonum convicit 18 Exemplis rerum elicit


Et deiicit fallacias. Doctrinas morum varias.

19 Ad praesulis officium 20 Acceptum sacrificium,


Globus, qui super emicat Eius virtutes indicat.
21 Hic nec mori pertimuit 22 Sed, quidquid Deo placuit,
Nec vitae poenas respuit, De se fieri voluit.

23 Psallunt ad eius transitum 24 Invitantes ad meritum,


Cohortes caeli militum Ad culmen eius praestitum.

26 Tu, monachorum speculum, 26 Nos, Martine, spes exsulum,


Flos militum, lux praesulum. luva per omne saeculum.
Miseale Athanatense irnpr. Athanaci (prope Lugdunum) 1531. —
2, 1quae. —
17, 2 fallacia. —
Durch diese technisch eintonige und rhythmiech
stellenweise ungelenke Sequenz feierte die Benediktinerabtei St. Mortin
d^Ainay bei Lyon ihren Patron. —
Melodie : ,,Supernae matris gaudia"
(oben Nr. 37; vgl. Nr. 74).

2ol. De sancto Martino Turoncnsi.


1 Gaude, gemnia praosulum, 2 Gaude, calcans saeculum,
Gaude, mundi speculum, Gaudc, Christo sedulum
Dulcedo fidelium; Exhibens obsequium.
3 Impetrator gratiae, I StcIIa fulgens gloriae,
Velox dator veniac, Exemplar clcmentiac,
Desolatos visitans; Trcs dofunctos suscitans.

5 Martine, medice 6 Hostes prece deiicc


Spiritalis, abice Atque tuos rcspice;
Pcstes graves cordium, Bone pastor ovium.
7 Tu es lima scelerum, 8 De qua vestis raiserum,
Sustentator pauperum Christum tegis itcrum
Piotate nimia, Chlamido dimidia.
282 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

9 Pium est nos cantibus, 10 Exit pauper opibus,


Pium est et fletibus Hinc cum caeli civibus
Nos Martino obsequi. Opes gaudet assequi.
jMiss. ms. Ebroicense (Radulfi du Fou) saec. 15. Cod. Ebroicen. 99.
A. — Missale Ebroicense impr. Rotomagi 1497. B. Missale Maioris —
Monasterii impr. Turonibus 1508. C. —
Missale Cluniacense impr. Parisiis
1523. D. —
Missale [Franciscano-] Romanum impr. Lugdimi 1535. E. —
D ist nicht verglichen.
Imperator ABE; gloriae E. — 3,3 visitas E. —
2, 1 veniae E. — 4, 1
4,3 suscitas E. — 5,2 Spiritales E. — procul prece) E. —
6,1 3 unica
(st. 7,
fletibus umgestellt C. — 3 Nunc IMartino E. —
.

E. — cantibus
9, 1 sq. u. 9,
10, 1 Est hic AB, Eras E. — 2 Nunc E,
10, C. — Gaudes opes E. —
ffic
Melodie: ,,Veni sancte spiritus." — Ursprimg in Frankreich, aber nicht
naher bestimmbar.

252. De sancto Martino Turonensi.


1 Venerando praesuli 2 Martine, pauperum
Plaudant omnes populi Spes et dator munerum,
Cordis cum laetitia. Te laudat ecclesia.
3 Genetrix Pannonia, 4 Tripartita Gallia
Alitrix Italia Felixque Germania
Et Graecorum contio, Psallant cum tripudio.

5 Salvatorem hominum 6 Haec te plebs magnificat,


Cernens audis Dominum Nam per te vivificat
Adhuc catechuminus. Tres defunctos Dominus.

7 Luce mira caelitus 8 Sanas laesos febribus,


Es dum agis praeditus Curas aegros precibus
Divina mysteria. Et fugas daemonia.
9 O pater clementiae, 10 Ut cum sanctis pariter
Dignus regi gloriae, Paradisi iugiter
Munda nos a vitiis, Fruamur deliciis.

Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. —


Uberschrift: ,,De s. Martino Sequentia ut Veni [sancte SpiritusY'. —
Morel (Nr. 503) aus der gleichen Quelle mit den Lesefehlern: 3, 3 Et Getorum;
9, 2 Agnus Christe gloriae. —
Str. 7 zeigt eine sehr verschrobene Wort-
stellung, statt: es praeditus, dum agis divina mysteria. Auf Engelberg —
besohrankt, ist diese Sequenz wohl auch in der dortigen Abtei entstanden.

253. De s. Martino Vertavensi.

1 Lingua, corde, mente tota 2 Cuius probant sanctitatem


Nunc Martini plebs devota Et ferventem caritatem
Recolat soUemnia, Miracula varia:

3 Dum non credit, i Per Martinum


Casum dedit Vertavinum
Herbadilla funditus. Floret agmen primitus.
Dc Sanctis. De sancto Maurilio Andegavensi. 283

Liberata 6 Ursus cedit


Et salvata Et obedit
Principis est filia. Remota saevitia.

Saxum nare 8 Nectar sapit


Scit per mare Fons, quem capit
Praesentis imperio. Iste pro solacio.

Cessit unda 10 Hic „redemptus


Et immunda Sum et emptus",
Cohors sub cfflamine; Clamat „sacro sanguine'
Acta SS. Bollandiana Oct. X, 802. Mit der Angabe: ,,Prosam rhythmi-
cam de S. Martino ex codice ma. Vertavensi edidit Mabillonius in primo
eaeculo Benedictino." Somit schopften die Bollandistcn aus Acta SS.
Ordinis 8. Benedicti I, 378 (ed. 2a, 370). Auch mir ist nirgcnds eine andere
Quelle begegnet. Die schlichte Sequenz blieb somit scheinbar auf Vertou
beschrankt und diirfte in jener Abtei entstanden sein. Die beiden ersten
Strophen sind gleich jenen der Armagilus-Sequenz in AH. 40, Nr. 151.
Scheinbar fehlt der AbschluB.

254. De sancto Maurilio Audeg:avcnsi.

] Renes nostros praecingamus 2 Ut sic caro castigetur,


Et lucernas praeferamus Quod et alter illustretur
Ardentes in manibus, Lucis ex operibus.

3 Voci vita conformetur; 4 Laus in ore peccatoris


Si vox vitae reluctetur, In cgnspectu conditoris
Laus est sine pretio, Sola superstitio.

6 Ergo labe propulsata 6 Plebs devota rcgem caelestium


Mens exsultct provocata Vcneretur percnne gaudium
Linguae ministerio. Praestantem Maurilio.
7 quam felix, quam colendus 8 Cuius natalitio
Est sacerdos reverendus, Psallat cum tripudio
Plasma sancti spiritus! Caelestis excrcitus.

9 Ecce, novus hic Elias, 10 Fanum urens idolorum,


Cuius implet preces pias Ut exspiret malignorum
Ignis missus caclitus, Vis elisa pcnitus.

11 Saevit satan in praedonem 12 Nauta febrc rapitur,


Errabundum agasonem Dum nec prece flectitur
Agens orbe devio; Pro servo ncc pretio,
13 Ob insigne sanctitatis, 14 Praesulatur, scd honorem
Mundialis dignitatis Transfigurat in laborem
Contempto fustigio, Fidelis opilio.

15 Enervata vi naturae 16 Mentc capta libcratur,


In fecundam mcntis purae Sed ct lumen reparatur
Fecundat oratio. Cedcntc daemonio.
284 Seqiientiae rhythmicae et rigmatae.

17 Stant parentes 18 Dum ad horani


Exspectantes Facit moram
Nato sacrum Vir beatus,
Per lavacrum Recens natus
Fidei characterem; Poenam solvit veterem.

19 Sibi casum vir ascribit, 20 Dum pastore viduatur,


Sui iudex se proscribit; Terra fructu vacuatur,
Mare legens saxo scribit: Mox per claves revocatur
,,Hic transit Maurilius". Amissarum conscius.

21 Sitim ponens et rigorem 22 Tumet uva, seges crescit,


Suum terra per pastorem Putris caro reflorescit,
Fecundatur post marcorem Dum infernus obstupescit
Pleno tumens ubere; Renatum resurgere.

23 Intus facti, quod vox foris 24 Fons immensae pietatis.


Clamat, ope confessoris lesu bone, praegiavatis
Imploremus conditoris Onus duplae vetustatis
Opem, vitae melioris Tolle, tuae novitatis
Nobis praestet gaudia. Largiens duplicia.
Miss. ms. Andegavense saec. 15. Cod. Parisin. 868. A.
Andegavensc impr. [Parisiis] 1489. B. —

^Missale
Missale Andegavense impr.
Rotomagi 1523. C. — Missale Remense impr. Remis 1553. D. —
3, 1 Voti
BC. — 6, 2 Veneremur B, Veneremus C. —
6, 3 Praestantem D. 9, 1—
Ergo novus A. — 10, 1 Phanum C (Foenum ist eine Erfindung Kcales
1. c, 185). — 12, 3 Pro suo nec BC. — 13, 3 Contento BC. —
14, 3 Fideli
BC. — 15, 1 vinaturao C. —
15, 2 Infecunda A. —
21, 1 Situm BCD. —
21, 3 marporem A. — Zum —
Verstandnis der Str. 17 20 diene der legen-
darische Bericht aus der Vita s. Maurilii: Ein sterbendes Kind wurde ihm
gebracht zur Firmung; der Heilige voUendete aber erst die schon begonnene
Messe (facit moram), u. so verschied das Kind ohne die Firmung. Maurilius
rechnete sich dieses als ein Verschulden an (se proscribit), wahlte zur Flucht
in die Einsamkeit (als BuBe) in aller Stille ein Schiff aus, das ihn iibers
Meer nach England bringo (mare legens =eligens), und schrieb auf einen
Stein am Meeresstrande (saxo scribit) die Worte 19, 4. Auf der Fahrt
verlor er die Schliissel zu einem Reliquienschrein der Kirche von Angers
und gelobte, ohne die Schliissel nie wieder auf seinen Bischofsstuhl zuriick-
zukehren. Die Schliissel wurden wunderbar wiedergefunden und so wurde
er, der sich wegen der verlorenen schuldig fiihlte (amissarum conscius).
,,durch die Schliissel zuriickgerufen" (per claves revocatur; Neale 1. c.
meint: ,,per claves id est per Sedem Romanam"!). —
Melodie: ,,Lauda
Sion". —
Die Vita des Heiligen schrieb unter anderen der hl. Magnobodus
(Maimbeuf ). Ihn deshalb auch als Verfasser dieser Sequenz nur zu vermuten,
setzt groBte Gedankenlosigkeit voraus; die altesten Sequenzen 2. Epoche,
zu denen die vorstehende gehort, entstammen dem Ende des 11. Jahr-
hunderts, u. Magnobodus starb um 660.

255. De sancto Mauritio et sociis.

1 In Thebaeorum
Triumpho coetus angelorum
Gaudet et sanctorum.
;

De Saiictis. De aancto Mauritio et sociis. 28;

2 Horum mons iuvicta 3 Caesaris edicta


Sacro duce Mauritio Spernit plena flagitio.

4 Nam contra Christum iurare 5 Mortis ad palmam praeclarae


Dum non obtemperant, Decimi properant.

6 Dum non terrentur, 7 Dux exhortatur,


Mox recensentur, Ut mors spernatur
Et numero mox Cum sociis, et
decimus interit. socios ingerit.

8 Hinc Exsuperius 9 Monet similiter


Legionem inclitam Candidus superstites
confortat uberius; constare viriliter.

10 lam desiderio 11 Grex ergo sternitur


Sacrae mortis Cum ductore,
Regis imperio Mors ipsa spernitur
Turba fortis Prae amore
Non paret, Caelesti;
Non pavet Scelcsti
Ensem sitiens Ruunt milites
Vitamque despiciens. In Christi satellites.

12 Agaunus pingitur 13 Ministri scelerum


Caeli floribus Gaudent poculis
Et roribus In oculis
Intingitur. Tot funerum.

14 Advenit Victor, 15 Mox ense punctus,


Vocat hunc lictor, Pari spe functus,
Sed horret crimina Honori martyrum
contradictor est adiunctus.

16 Hi sub Diocletiano 17 Ob hoc sub Maximiano


Quae sunt sursum, quaerunt Caelum violenti
et sapiunt, rapiunt.

18 Agmen hoc praenobile, 19 Purpurata legio


Fide non mobile, Murice regio,
Candidius astris Phalanx triumphalis,
lam in castris Fit aequalis
Fulget angelicis. Civibus caelicis.

20 quam dccoro 21 Rubrior ostro


Choro Nostro
Regi dux unitur, Semper pro reatu
Pro quo gladio puuitur! Pio supplicet precatu.
286 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

22 Nos verae viti,


Mauriti,
Fecunda palmes, ope precum
Tecum
Inserat
Cohors,
Quam mors
Non superat.
Prosar. ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallense
aimi 1507. Cod. Sangallen. 546. A —
Grad. ms. Murense anni 1532
.

(Pars II). Cod. Arovien. M. fol. max. 5. B. —


Missale Augustanum impr.
Bambergae 1489. C. —
Missale Augustanum impr. Basileae 1510. D. 7, 1 —
Dum rex hortatur A. —
7, 2 Ut mores spernat A. 7, 3 et fehlt B. — 9, 1 —
Movet B. simul A. —
10, 1 Nam AD. —
10,6 Ut paret B. 10,7 Ensea —
AD. — 11, 4 Pro B. —
12, 1 Ouranus A, Aganus B, Fuganus D. (Agaunus
oder Agaunum =
Saint-Maurice). —
12, 3 sq. Cruoribusque tingitur B. —
14, 2 Vocans B. —
17, 2 violenter A. (violenti spielt an auf Matth. 11, 12:
regnum caelorum vim patitur, et violenti rapiunt illud). 18, 1 hoo —
terribile A. —
18, 2 Et immobile A, Inde non mobile D. 18, 3 Candidus —
A. — 19, 5 Ovibus A. —
20, 2 Christo AD. —
22, 3 Fecundo A, Fecunde D;
opere precum A. —
22, 8 Non separat AD (vielleicht das Richtige).
Melodie: ,,PsaIlite", wozu man vgl. AH. 50, Nr. 270 und 53, Nr. 167,
202, 222. Das Verkennen der Melodie verleitete Morel (Nr. 509) und Kehrein
(Nr. 659) zu einer ganz falschen Strophen- und Versabteilung, abgesehen
vom ungenieBbaren Texte, der sich nur auf stiitzte. A
Demgegeniiber
•war die Publikation J. Werners (in den Roman. Forsch. IV, 507 sq.) aus B
ein wesentlicher Fortschritt, wenngleich nicht voll befriedigend.

256. De ss. sex martyribus Mauritio et sociis.

1 Redeundo per gyrum 2 Quibus modum in mirum


circini annalis aequinoctialis
Thebaeorum martyrum Dies iste factus est
refulsit natalis, dies aeternalis,

3 Dies sine vespera, 4 Illustrat serenitas,


nocte non sepultus, tali fato fultus,
Quem non per aera,
sol Quo senes sunt iuvenes,
sed divini vultus nemo fit adultus.

5 In hoc se Mauritius 6 TJbi Exswperius


Maurum diffitetur, nunquam superetur
In hoc niger Candidus Et Victor victoribus
candidus habetur; victor societur;

7 Ubi innocentia 8 Quo neuter iam moritur;


vitam dat Vitali Vitus sl Vitali,
Beans innocentiam Uterque sub alis se
praemio vitali, Dei novit ali.
Di> Sanctis. Dc ss. sex martjTibus Mauritio et sociis. 287

9 Scnas, seui prooores, 10 Ad collen\ iustitiae;


numori pcrfecti coUa licet secti
CoUcgistia acics lesu, vestro capite,
grcssu callis rccti nequivistis plecti.

11 Ut ad thronum gradibus 12 Ut sex improperia


senis ascendamus, nunquam audiamus,
Bis senos leunculos Vos, seni\ succurrite
ut nou timcanius, nobis, supplicamus.

13 Senas alas tollite 14 Seni duces Israel,


nos ad protegendum, ad benedicendum.

15 Ascendistis in montem, 16 Nobis benedicite,


Idera est agendum; ,,Anien" est dicendum.

17 Rex, venturus ad examen, 18 Amen, Amen, Amen, Amen,


Thebaeorum per precamen Amen, Amen, Amen, Amen,
Nobis det solamen Araen, Araen, Araen,
Nos coactans iustis. Amen. Anien, Amen, Amen, Amen.

Miss. ms. Lambrechtense anni 1336. Cod. Graecen. 395. A. —


Miss.
ms. Lambrechtensc saec. 15. Cod. Graecen. 115. B. —
Collect. ms. Pragense
saec. 14. Cod. Admonten. 717. C. —
Oration. ms. Arnesti de Pardubic
archiep. Pragensis saec. 14. Cod. Pragen. Xlll C 12. D. —
Trop. et Prosar.
ms. Pragense saec. 14/15. Cod. Mus. Bohem. XIII E 8 (Pars II). E. —
Miss, ms. Techobucense saec. 15. Cod. Pragen. XIV B 17 (Text dort
ungenieBbar). F. — Miss. ms. Soproniense anni 1363. Cod. Mus. Hungar.
91. G, — Miss, ms, S. lacobi Brunensis saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen.
12. H. — Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Florian. XI 385. I. —
Miss.
ms. Alrispacense saec. 15. Clm. Monacen. 2873. K. —
Missale Olomucense
impr. Nurembergae 1499. L. — BDFL sind nicht verglichen.
1, 2 Circulus annalis G. —
2, 1 modis AJ; mirum in modum G, nimiruni
ACIK. — 3, 1 vespere AG. —3, 3 Quem nec sol G; per area K. —
3, 4
cultus A, fultus K. — 4, 2 Tali facto Gl, Tali statu H. —
4, 3 senes sunt
H. — 4, 4 Nemo sit E. —5, 1 In hac CEH. —
5, 2 In aurum dcfitctur G. —
5, 3 In hac CEH, In quo IK. —
6, 1 Ibi G, —
6, 3 Et victus C, —
6, 4 Victus
I, — 7, 1 Ibi GI, — 7, 3 Beatis I; innocentium C, —
7, 4 Pracinia G.

— —
^

8, 1 neuter non HI, 8, 2 Tutus ACIK, 8,3 Et uterquc A, Utriquo


H, — 8,4 Tegi novit ali K, Saecli novercali (!) A. —
9, 1 Sena senes K.

9, 2 Muneri EG; praefecti G, —
10, 1 callem HI. —
10, 2 CoUo A; licet
flecti G. — 10, 3 lesum K; nostro EI. —
11, 3 Bisseno levticulos(!) G;
lenunculos 1. — 11, 4 Nunquam A. —
12, 3 Vo. senes K; occurritc G. —
12, 4 Vobis CEGH. — 14, 1 Veriduces H. —
16, 1 Vobis C. —
Mit Str. 10
schlieCen alle Quellen auBer A u. K, und zwar ist Str. 17 uur in A. Die
aus lautcr Amen gebildeto und mit Str. 17 reimendo Stropho 18, welche
der Auffordcrung von 16, 2 ergiebig nachkommt, ist origincll.
Die ganze Scquenz weist viel Originalitat auf. Dio Scchsz&h\ dor
thebaischon Martyrer, deren Namen etymologisch gcdoutot wordon, ist
ahnlich ausgowortet wio die Dreiz&hl in dor Soquonz Nr. 213. Dio
Hcimat der Scquonz ist im Siidosten Deutschlands; nahoro Bestiiumung
ersoheint gewagt.
288 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

257. De sancto Meinulfo.


Recolentes magnifica 2 Voces votaque cordium
Patris nostri sollemnia Tu laxa, dator munerum,
Christi decoret Ad nunc promendum
gratia. canticum.

Sanctus iste vitae florem 4 Praemonstratum instauravit


Suavitatis in odorem Locum istum et ditavit
Consecravit Domino. Largo patrimonio.
Adhuc vivens dono Christi 6 Reparatam ter fregisti
Velum flenti reddidisti Tumbam, quando te iussisti
Consumptum incendio. Transferri de tumulo.

Quod praesumpsit ordinare, 8 quam signum singulare,


Datur illi revocare Quo nos morti praeparare
De praelata nobili. Monet sonus cymbali!
Vir iussa ferre praesuli 10 Corpus sacrum dum levatur,
Tardat, caligant oculi, Aquis ipsis reparatur
Una paralytica.

11 Hunc patronum veneremur, 12 Apud Christum subleraur,


Dulci voce modulemur Ne damnemur, ut meremur,
In eius soUemniis. Ipsius suffragiis.

Acta Sanctorum BoUandiana Oct. III, 200. Dort mitgeteilt naoh


Gamans ,,ex codice Hardeshusano". —
2, 3 nunc fehlt. Laut Angabe —
der Bollandisten (1. c.) erwahnt ,,Iohanne8 Probus, canonicus regularis in
monasterio Budicensi [Bodecken bei Paderborn] ca. 1445" diese ,,Sequenz"
als eine zu seiner Zeit gebrauchliche. Das niichterne und ohne Kenntnis
der Vita Meinulfi stellenweisekaum verstandliche Lied (trotz Str. 2!)
ist wohl auch in dem vom hl. Meinulf gegriindeten Kloster Bodecken.
ehemals Benediktinerinnen-, dann Augustinerchorherrn-Stift, entstanden.

25S. De s. Mlchaele et Angelis.


Ascribitur Adamo de S. Victore.

Laus erumpat ex affectu, 2 Laus iucunda, laus decora,


Psallat cborus in conspectu Quando laudi concanora
Supernorum civium; Puritas est cordium.

Michaelem cuncti laudent 4 Felix dies, qua sanctorum


Nec ab huius se defraudent Recensetur angelorum
Diei laetitia. SoUemnis victoria.

Draco vetus expugnatur 6 Sub tutela Michaelis


Et draconis effugatur Pax in terra, pax in caelis,
Inimica legio; Laus et iubilatio.
Exturbatus est turbator Cum sit potens hic virtute,
Et proiectus accusator Pro communi stans salute
A caeli fastigio. Triumphat in proelio.
; ;

De Sanctis. De s, Michaele et Angelis. 289

7 Suggestor sceleris 8 Dolis invigilat,


Pulsus a superis Virus insibilat;
Per huius aeris Sed hunc adnihilat
Oberrat spatia, Praesens custodia.
9 Tres distinctae ierarchiae 10 Nec obsistit theoria
lugi vacant theoriae Sive iugis harmonia
lugique psallentio lugi ministerio.

11 quam mirae caritatis 12 Quae nos amat et tuetur,


Est supernae civitatis Ut ex nobis restauretur
Ter terna distinctio, Eius diminutio!
13 Sicut sunt hominum 14 Solis est alia
Diversae gratiae, Quam lunae dignitas,
Sic erunt ordinum Stellarum varia
Distinctae gloriae Relucet claritas;
lustis in praemio; Sic resurrectio.

15 Vetus homo novitati, 16 Coaequalis his futurus,


Se terrenus puritati Licet nondum plene purus,
Conformet caelestium Spe praesumat praemium.
17 Ut ab ipsis adiuvemur, 18 Deo nos conciliat
Hos devote veneremur Angelisque sociat
Instantes obsequio. Sincera devotio.

19 De secretis reticentes 20 Ut superna nos dignetur


Interim caelestibus Coheredes curia
Erigamus puras mentes Et divina collaudetur
Ad caelum cum manibus, Ab utrisque gratia.

21 Membris sit concordia

Capitique gloria!
Tropar. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. A. —
Trop. ras.
S. Arcdii Lemovicensis saec. 11. Cod. Parisin. 903. add. sacc. 12/1.3. B. —
Trop. ms. S. Leonardi Lemovicens saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086. C.
— Trop. et Grad. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien.
695. D. —
Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae) saec. 13. ex. Cod.
Parisin. 15615. E. —Grad. ms. Parisience sacc. 13/14. Cod. Parisin.
Arsen. 110. F. —Grad. ms. Victorinum saec. 13. cx. Cod. Parisin.
14819. G. —Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452.
H. — Gead. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. J. —
Mis3. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14448. K. —
Collect. ms.
Victorinura saec. 15. (13 ct 16). Cod. Parisin. 14872. L. —
(Miss. et) Prosar.
ms. Sangenovefianum sacc. (13. ct) 14. Cod. Sangenovcfian. 90 (BBI.
fol. 1). M. —
Miss. ras. Sangenovcfianum sacc. 15. in. ('od. Sangcnovefian.
91 (BBl. fol. 2). N.
Miss. ras. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608.
O. — Pi-osar. ms. S. Ludovici Pisciaccnsis sacc. 15. Cod. Jjondinen. Egert.
2601. P. — Grad. ms. S. Marci Florentini saec. 14/15. Cod. S. Maroi Florentin.
T. Q. — Miss. ms. Pracdicatorura His])anicum saec. 10. Cod. Vatican.
5591, R. — Grad. ms. Parmcnse .saec. 14/15. Cod. Capit. Parmen. s. n.
S. — CoUectan. ras. Anglicura (S. Albani. ?) .sacc. 13. Cod. Londinen.
B u m e Analccta Hymnica. LV.
1 , i
g
290 Scquentiae rhythmicae et rigmatae.

Arund. 201. T. —
Prosar. ms, Franciscanum Gallicum saeo. 14/15. Cod. Par 's' n.
1339 (cfr.Cantional Rom 'no- f^e-aphicum impr. apud Descl^e 1902). U.

Grad. ms. Aquisgranense (magistri Ai-noldi) saec. 13. in. Cod. Capit.
Aquisgranen. XII. V. —
Grad. ms. Cruciferorum saec. 15. Cod. Monasterien.
365 (214). X.
Dazu kommen rund 20 alte gedruckte Missalien nur franzosischer
Diozesen oder Abteien (Repert. Hymnol. Nr. 10508) nebst: Missale Streng-
nense impr. Lubecae 1487. Y. —
Missale Hispalense impr. Hispali 1507. Z.
— Im Variantenverzeichnis kommen zunachst die Quellen O Z nicht —
in Betracht; DSVXY sind nicht verglichen.
2, 2 laude L; cum canora B. —
4, 2 Recensentur B. —
4, 3 Celebris
C. — 5, 1 expurgatur A, expugnatur BC, exturbatur E —
N; (weil 5, 4
„Exturbatus" in jeder Hinsicht gesichert ist, kann hier in 5, 1 schwerlich
trotz vieler dafiir sprechenden Quellen das gleiche ,,exturbatur" richtig
sein, sondern die alte Lesart von B und C mu6 als die echte gelten). —
5, 5 excusator K. —
13, 2 Diversae BCF, Divisae die anderen Hss. —
16, 1

hic F L; his (sc. caelestibus) muB als das Richtige gelten. —
19, 4 Ad
AB, die jiingeren Quellen bieten In." —
21, 1 und 2 umgestellt B.
Es verdient Beachtung, daB in fast allen recht zahlreichen Dichtungcn
auf den hl. Michael dieser Erzengel nicht allein, sondern in Verbindung
mit allen Engeln bzw. allen ihren Choren als deren princeps gefeiert wird,
wie es z. B. Band 10 Nr. 353 der Analecta beim Ordo triplex angelorum
heiBt: ,,In quo digne principatur / Gloriosus Michael." Er gilt den Hym-
noden als der grope Heerjiihrer mit seinem und dvrch sein erlauchtes
Heer. Dies ist zu betonen gegeniiber der Bemerkung Gautiers zur vor-
liegenden prachtigen Sequenz (I. c, edo 3^», pag. 192): ,,Si maintenant
l'on veut bien considerer la structure de notre prose, on verra qu'elle se
divise en deux parties bien distinctes: Tune compos6e des quatre pren i^rea

strophes [hier Str. 1 G inkl.] et qui est consacr^e uniquement a saint
Michel; la seconde [Str. 7 ff.], dont la matiere est plus vaste et qui a pour
objet toute la hiei-archie ang6Iique." In Wirklichkeit ist die Sequenz ein
inhaltreiches, aber einheitliches Ganzes. Im Vordergrunde steht dip ,,soIle-
mnis victoria sanctorum angelorum" (Str. 4), die mit Lob und Freude gefeiert
werden soll ,,in conspectu supernorum civium" (Str. 1). AIso auch im so-
genannten ersten Teile ist nicht ,,uniquement" vom hl. Michael die Rede;
wohl aber ist er der Reprasentant aller Engel im Kampfe und Siege, den
er gegen den ,,draco" und ebenso dessen ,,Iegio" erfochten hat: ,,triumphat
in proelio".
Die Freude iiber diesen Triumph Michaels mit seinen Scharen hat
darin ihren Grund, weil unter seiner ,,tutela" eingezogen ist „pax in terra,

pax in caelis". (6, 2.) AUerdings rastet der gestiirzte Feind nicht (7, 1 8, 2);
aber dagegen schiitzt die ,,praesens custodia" Michabela und seiner Engel.
Dieselben widmen sich freilich einem standigen Grottschauen (theoriae,
gebildet von Geov opav) und stiindigen Psalmodieren (psallentio), doch
so, daB sie auch stiindig uns zu Diensten stehen (iugi ministerio 10, 3).
Grund dafiir ist ihre mira caritas (Str. 11) und der Zweck die Auffiillung
ihrer gelichteten Reihen (Str. 12), und zwar in allen neun Rangordnungen.
Drum die verschiedenen Grade der Vollkommenheit durch Vermittlung
der Engel (Str. 13 und 14). Ihrem Beispiele somit nach in treuer Verehrung!
(Str. 15—20). AIs gehaltvoller SchluB: Die Glieder des mystischen Leibes
Christi mogen durch Eintracht umschlungen Ruhm bringen ihrem Haupte!
(Str. 21). —
Inhalt und Form waren gewlB eines hervorragenden Dichters,
als der Adam von St. Victor gefeiert wird, wiirdig. Ob er wirklich als Ver-
fasser erweisbar ist?
Die Quellengruppe O —R nun, von Dominikanem stammend, liat
diese Sequenz so umgestaltet, daB der hl. Michael ungleich mehr in den
Vordergrund tritt. Nach Str. 6 namlich werden statt Str, 7 10 der —
Stammsequenz die folgenden dargeboten:
De Sanctis. De 8. Michaele et Angelis. 291

7 Hio enervat hoetis fraudem, 8 Hic est, cuius fervens zelus


Hio praeservat Dei laudem Suggerentem nobis scelus
Vigens in ecclesia. Arcet a malitia.
9 Michael, dux angelorum, 10 Ne superbi deprimamur,
Qui draconem a caelorum Fac demissos, ut iungamur
Profligasti sedibus, Per te caeli civibus.
Daran schlieBen sich Str. 11 und 12; die nachstfolgenden 13 und 14
fallen fort. Str. 15 — 17 werden unverandert beibehalten, Str. 18—20 aber
so umgeandert:
18. Dco grati reformemur
Angelisque conformemur
Sacro ministerio.
19 A terrenia recedertes 20 Ut superna noatri cura
Erigamus preces mentes Nos disponat ad futura
In caelum cum manibus, Cum sanctis spiritibus.
Str. 21 fehlt. —
Auf diese Weise erreichten die Dominikaner zugleich, daS
alle Strophen der so umgeanderten, aber nicht verbesserten Sequenz
den gleichen Vers- und Strophenbau beibehalten. — Nebenbei sei bemerkt,
daB Str. 9 und 10 (Michael dux usw.) nun AufschluB geben iiber dio von
Mone Nr. 320) mitgeteilten Verse.
(I,
Umgekehrt ist laut Quelle U
von Franziskanern Frankreichs der
hl. Michael so ausgemerzt, daB die Sequenz in ihrer wesentlich gekiirzten
Form niir von den Engeln im llgemeinen handelt. Str. 1 imd 2 (Laus
;

erumpat usw.) sind unverandert beibehalten; dann aber verlauft die


Dichtung also:
3 Cum sint potentes virtute, 4 Draco vetus exturbatur
Pro communi stant salute, Et draconis effugatur
Triumphant in proelio. Inimica legio.
6 O quam mirae caritatis Quae nos amat et tuetur,
Est supremae civitatis Ut.ex.nobis.restauretur
Civium distinctio, Eius diminutio!
7 Ut ab ipsis adiuvemur, 8 Ut venia nobis detur
Hos devote veneremur Per ipsos et augmentetur
Instantes obsequio, Sincera devotio.
Damit schlieBt die armselige Kompilation, aus der kaum noch daa
prachtvolle Original erkennbar ist. —
Einfacher verfuhr man im Missale
von Sevilhi (Quclle Z); mit 6,3, also mit „Lau8 et iubilatio", wird dort
abgeschlossen. Immerhin ist diese Kiirzung noch ertraglicher, als die
Verstiimmlung, dic in England laut Quelle T gewagt wurde. Kurzerhand

sind Str. 3 5 und 13 — —
16 und 19 21 fortgeschnitten. Dabei ist, um
andere belanglose Varianten zu iibergehen, gleich der 2. Vers von Stropho 1
merkwiirdigerweise also umgestaltet: Dicat pauper in conspectu. —
SchlieBIich sei bcmerkt, daB im Missale von Coutanccs (Missale Constfln-
ciense impr. Rotomagi 1499; ebenso in den folgenden Ausgaben) daa
umgekehrte Verfahren von jenem in Sevilla zur Anwendung kam, um
eine Sequenz „de Angelis" zu habcn; man kopftc dic Scqucnz und begann
wohlgemut mit Str. 13: Sicut sunt hominum. Impietfit, und Geschmack-
losigkeit gegenuber dcr Prachtgabo des einlieimischcn Dichters reichen
aich da die Hand.

259. De s. Michaele ot Angelis.

1 In hac valle lacrimarum 2 Laudes demus cordo laeto


Susceptorem animarum Animarum huic praofecto
Nostra laudet contio; In cacli palatio.
19*
292 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

3 Hic superbum superavit 4 Qui se parem Deo fecit


Hostem nostrum et privavit Cogitatu, sed defecit
Caeli claro lumine, Omni carens numine.
5 Quam felices, quam praeclari 6 Vultu Dei multa notant
Angeli sunt! Deo cari Et de pleno fonte potant,
Ad nos ferunt nuntia. Qui iuvant mortalia.
7 Civitatis sanctae cives, 8 Simus omnes, ne damnemur,
In qua regnat rex praedives, Sed cum Christo gloriemur,
Nos consortes gloriae Qui dat dona gratiae.
9 Ordo nonus angelorum 10 Per baptismum nos mundati
Nos perducat ad decorum Habeamus iam renati
Caelorum palatium. Sempiternum gaudium.
Missale Redonense impr. Parisiis 1492. A. —
Missale Redonense impr.
Parisiis 1533. B. —
Beide Ausgaben stimmen genau Uberein; was Keale
(1. c. pag. 192) als Text des Missale von Rennes bietet, ist ein willkiirlicb
von ihm umgestalteter, olme daB er dies vermerkt. —
Auf Rennes als
ihr Heimatland blieb diese Sequenz beschrankt. Melodie bezw. Schema:
„Hodiernae lux diei" (AH. 54, Nr. 219).

260. De s. Michaele et Angelis.

1 In trij)lici ierarchia 2 Sub divina monarchia


Nova sonet harmonia Disponuntur et in via
Supernorum ordinum. Sunt custodes hominum.
3 Seraphim stant in ardore, 4 Dei fervent in amore,
Cherubim stant in splendore, Regem vident in decore,
Throni dant iudicia; Fortem in iustitia.

5 Ordo Dominationum 6 Princifatus revereri


Habent ordinandi donum Deum docent et timeri
Honoribus debitis; Omnibus a subditis.

7 Hostem pellunt Potestates, 8 Archangeli ad maiora


Dant Virtutes dignitates, Et Angeli ad minora
Miracula varia. Mittuntur officia.

9 Sic decenter 10 Cum reperta


ordinantur drachma vadunt,
Novem drachmae, Quam signandam
quae signantur regi tradunt
E regis imagine; Vultus eius lumine.

11 Super turmas sui primas 12 Gabriel stat dux virtutis


Ordinis est dux et primas Nostrae baiulus salutis,
Archangelus Michael. Medicina Raphael.

13 Angelica creatura 14 Ut est summo regi cura


Immutata tenet iura Cuncta tenens in mensura,
Sub diverso munere, Numero et pondere.
Dc Siuiotis. Iii Apparitione s. Micbaelis. 293

15 Licot ad nos huc inittantur, 16 Vident, discunt, quid acturi


Seinpor Deuni contemplantur Et quid nobis sint dicturi
Spiritali oculo, Aeternali speculo.

17 Hi suut nonaginta novem, 18 Ubi flores vernant grati,


Qui centenam ducunt oveui Ubi summae trinitati
Ad prata virentia, Datur laus et gloria.

Miss. ms. Pictaviense saec. 14. ex. Cod. Bibl. nation. Ulissiponen.
s. (nach Ecclesiologist XCVII, pag. 251). A.
n. —
Miss. ms. Pictavienae
saec. 15. in. Cod. Pictavien. 43 (53). B. —
Missale Casae Dei impr. Lugduni
1627. C. —
2, 3 Custodes sunt C. —
3, 2 sunt in C. —
6, 2 ac timeii C. —
6, 3 Domino a C. —
7, 2 Virtutum C. —
9, 2 Nomen drachmae C. 10, 2 —
signantem A, signatam C. —
13, 2 Limitata C. —
13, 3 Sub divino AB. —
14, 1 Ut cum summo rege cura A. —
16, 1 Vident Deum quid A. Offenbar —
auch ein franzdsisches Produkt, das mitseinem an der Oberflache haftenden
Gehalte und seiner schwerfalligen Rhythmik sehr unvorteilhaft von der
unter Nr. 258 vorgelegten Michaelsequenz absticht.

261. In Apparltionc s. Michaelis.

1 Angelorum ierarchiae 2 Sacrae laudem melodiae


Tres assistunt monarchiae Concinunt cum harmoniae
Summo cum tripudio, Perenni solacio.

3 Seiuphim, Chervhim, Throni 4 lunctae Dominationi


Summi perfruuntur boni Virtus et Potestas poni
Influxu primario. Gaudent secundario.
5 Principatus, Archatigeli, 6 Laus digna sit Michaeli,
Nostri custodes Angeli Quem honorant cives caeli
Sunt in gradu tertio. Victorem in proelio.

7 Paranymphum matris Dei 8 Quorum obtentu nos rei


Medicumque bonae spoi Felicis luce diei
CoUaudet haec contio. Fruamur in gaudio.


ms. Ravennatensc ann. 1585 97. Cod. Ravennaten. 300
Prosar.
(139. 5. S). A. —
IMissale [Franciscano- ]Romanum impr. Lugduni 1535.
B. —Missale Ruthenense impr. Lugduni ca. 1540. C. —
Missale Parisiense
1585. D. —
CD sind nicht verglichen. —
4, 2 ponit B. 7, 3 Collaudat—
B. 8, 2 luce dei B. —
Bewegt sich wie die vorhcrgehende Sequenz in don
gleichen schlichten Gedankengangen. Offenbar aus Frankreich stammend.
Im iibrigcn gilt das im Vorwort viber die Quellc B Gesagte.

262. Dc sancta Monicn.


1 Pange dulci symphonia, 2 Corde pleno harmonia
Angelorum iorarchia, Ac sonora mohidia
Modulans in iubilo! Nostra sonet contio.

3 Caelum, terra, arva, maro 4 Corda plaudant. psallantora,


Promant melos salutarc, Vivao vocis dulciora
Laudom Deo concinant. Laudont mentis intima.
294 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

5 Pangat laudem sors sanctomm 6 Odor vitis sacro flore


Nam in horto beatorum De vinetis cum vigore
Nova planta germinat; Serpentem exterminat;
Inter vepres Vetus hostis
pravarum gentiura virtute sternitur,
Flos candescit, Saeva pestis,
decorum lilium, libido, pellitur
Candor sanctae Monicae. Castitatis germine.

7 Puerile nihil gessit, 8 Prece studet virginali


Timor Dei quam compressit Aula spreta paternali
Sacra ab infantia. Frequentans ecclesiam.
9 Se devovit castitati, 10 Cum pudore maritali
Sed parentum voluntati Nubet tandem haec gentili
Reservat arbitrium; Nobili patricio.

11 Cultum Christi toleravit 12 Viro servit reverenter


Hic gentilis Sperans, tandem
et amavit quod clementer
Morum reverentiam. Assit Dei gratia.

13 Gaude, mater, quae sanxisti 14 Tu maritum, lupum fenim,


Fructus ventris, quos nutristi Agnum tandem mansuetum
Sub cultu altissimi; Gregi Christi inseris.

15 Annis sic quindenis castam 16 Torum spernunt in delicto,


Deo studet et intactam Fructum sperant in respectu
Servare patricius; Sacratarum mentium.
17 Viri tandem morientis, 18 Sic soluta viri cura,
Paenitentis et gementis Soli Deo placitura,
Christi functus sacramentis Mente calcat ruitura
Carni cedit spiritus. Ac fruens caelestibus.

19 Ave, mater gloriosa, 20 Pane caeli saturata


Morte Christi lacrimosa, Stas a terris elevata,
Quam transfigunt amorosa Mente transis haec creata,
Crucifixi stigmata; Caeli clamas gaudia.

21 Gaude, mater, quam planxisti 22 Tu ab urbe Tyberina


Augustini corde tristi Caeli transisad amoena,
Prolem, cernis tecum sisti Pietatismater plena,
Contemplantem vultum Christi, Pia prece nos suprema
Electorum regulam. Transfer ad solacia.
Collect. ms. Eremitarum s. Augustini VindobonenBium saec. 16. Cod.
Vindobonen. 3331. A. — Appendix ms. saec. 16. ad Missale Augustanum
impr. Basilefie 1510. (in Bibl. Paulina Monasteriensi). B. —
Str. 2 fehlt
A. — 5, 1 Pangant B. — 6, 6 pestis fehlt B. —
6, 7 fehlt A. —
10, 2 haec
tandem A. — 12, 2 sq. tandem quam B. —
13, 1 suxisti A. —
13, 2 Fructum
B; quos fehlt B; nutrivisti B. —
17, 3 acamentis (!) A. —
18, 3 fehlt A. —
20, 4 clamans B. — 21, 1 quae planxisti B. —
21, 2 Augustinum B; cordia
; ;

Dc Sanctis. De s. Monone eremita Nassonicnsi. 295

maosti A. —
21, 3 carniB (!). B. —
Melodie: „Lauda Sion". Ein gutcs —
Erzougnis dcutscher Hymnodie aus jiingerer Zeit. Der Reira ist nicht
melir ganz. roin, aber Zasur durchweg regelrecht.

2G3. I)o s. Monone eremita Nassonicnsi.

1 Sanctissimi 2 Venerantes
Mononis martyris odas Ipsius celebre nomen
Recolamus Gaudeamus.
3 Concinat haec contio 4 Si, quod ore canimus,

Laudes, et devotio Pura mente promimus,


Sit sincera; Laus est vera.
6 A Scotia genitus 6 Relinquendo patriam
Proposuit caelitus Dignum duxit Abraham
Relegari Imitari.

7 Romam adit, a lohanne, 8 Ad hunc redit laetior,


Tungrensium praesulc, De concepto certior
Confortatur. Gratulatur.

9 Ut per silvam deviam 10 Cadit a sicariis,


Reperit Nassoniam, Signis nitet variis;
Fabricat ecclesiam, Rex Pippinus praediis
Ubi orat. Hunc honorat.
11 Ora pro populo, 12 Ut tuis precibus
Pro clero sedulo, Relictisomnibus
Christi martyr, sancte Mono, Perfruamur cacli throno.
Analecta Bollandiana V, 207; ohne Angabe der Quelle. 2, 3 Gaude- —
mus. —Str. 4 fehlt. —
Melodie: ,,Laetabundus". Vgl. dic Bemerkung —
zur folgenden Sequenz.

264. Dc s. Monone eremita Nassoniensi.

1 Ut cantemus, Mono monet, 2 Hic est palmes verae vitis,


Lyram cordis lingua sonet, Pius, prudcns, castus, mitis;
Regem roget, nos coronet Rebus spretis infinitis
Certantis victoria. Exivit de Scotia.

3 Mollibus non se vestivit, 4 Nassoniam instauravit,


Fincs Francorum transivit, Porca stillam ministravit,
In Ardennae definivit Per quam plebem adunavib
Morari duritie. In Dei praesentia.
5 Hostis, loco dum privatur, 6 Laureatus sic cruore
Perdit praedam, indignatur; Regcm vidit in decorc,
Sanctus martyr trucidatur Cui scrvit cum tremore
A gcnte sicaria. Caelcstis militia.

Analeota Bollandiana V, 208; ohne Angabc der Qucllc. 2,2 QuiA


I^rudens, —
3, 1 Non moUibus (zu sehr gcgen don Rhythmus). - Mclodic:
29 6 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

,,Verbum bonum et suave". —


Diese und die vorhergehende Sequenz
werden wohl in demKoUegiatstifte zuNassogne (= Nassonia, im belgischcn
Luxemburg), wo iiber dem Grabe des Heiligen eine Kirche gebaut wurde,
entstanden sein. Beide sind vom gleichen Verfasser, der allerdings ein
bescheidener Dichter war; die Zasur nach dem 2. Trochaus hat er stets
genau beachtet. —4, 2 ist dunkel; in Porca vermute ich ein FliiBchen;
in 4, 3 muB ,,quam" sich wohl auf Nassoniam beziehen, das Mono sich
zur Einsiedelei einrichtete und zum Sammelpunkt fiir bekehrte Glaubige
beniitzte. Darob die Wut des bosen Feindes (hostis 5, 1).

265. De s. Nicolao Myrensi.

1 Laude Christo debita 2 Fovit illum Graecia,


Celebremus inclita Novit Dei gratia
Nicolai merita. Sanctum ab infantia.
3 Res miranda nimium 4 Mira sanctimonia:
Infantuli ieiunium: A lactis alimonia
Doctus Dei digito Abstinet infanv.ulus;
leiunat bis in sabbato. Miratur omnis populus.

5 Sacer a cunabulis 6 Civis urbis Paterae


Claruit miraculis Clarus erat genere,
Saeculorum saeculis. Clarior in opere.

7 Puer carnem domuit, 8 Verbo fugat daemones,


Adulescens studuit Infirmos curat homines,
Verbum Dei addiscere Pascens vulgus famelicum
Et in opus vertere. Adauxit prece triticum.

9 Voce lapsa caelitus 10 Regem somno terruit,


Factus est divinitus Stratilates eruit,
Dignus episcopio Tres ereptos vinculis
Caeli testimonio. Fert ad domum consulis.

11 Aurum clam exhibuit, 12 Auri dato pondere


Sed palam prohibuit Festinavit tollere
Voluntatem criminum Malam et nefariam
Patris atque virginum. Famem et infamiam.

13 Vocatur in tempestate 14 Dicit: ,,Assum"; silet mare,


Fessis nautis quassa rate; Dat ad portum remigare.

15 Tandem bene meritum 16 Fruens Deo libere


Caelo reddit spiritum, Liber carnis onere.

17 Sepulcrum marmoreum 18 Caecis lumen redditur,


Sacrum stillat oleum, Claudus inde graditur.
Unde salus languidis Illuc perge, debilis,
Venit multis multimodis: Et sospes inde resilis!

19 Depulso per odium 20 Reverso pontifice


Cessat stillicidium, Manat hoc mirifice.
Dc Sanctis. Dc s. Nicolao Myrensi. 297

21 Magiio Doiis Adonai, 22 In hoc mundo fluctuamus,


Nos ut nautas Nicolai De profuudo clamitamus:
Duc de mundi turbine; Nos exaudi, Domine!
23 In hoc festo 24 Ut mortale
Tui praesulis Pellas odium,
Nuc adesto Salutare
Tuis famulis, Stilles oleum,
Sahis in pcriculis Oleum laetitiae
Et peccati vinculis, Medicina gratiae.

25 Inde nos divinitus 26 Munda cordis oculum,


XJnge, sancte spiritus, Salva cunctum populum,

27 Fac nos ipsum te videre;


Hoc est totum vitae vere.

Pros. ms. Secoviense saec. 12. Cod. Graecen. 1584. A. Grad. ms. —
S. Floriani saec. 11. ex. Cod. Cod. Vindobonen. 13314. add. saec. 12. B. —
Grad. et Sacramentar. ms. Creraifanense anni cr. 1151. Cod. Stiitgardien.
Bibl. fol. 20. C. — Miss. ms. Sitanstettense saec. 12. Cod. Sitanstetten.
14. D. — Miss. ms. S. Petri Salisburgensis saec. 12. Cod. Petrin. a IX 11.
E. — Grad. ms. Inticense saec. 12. Cod. Oxonien. Misc. liturg. 341. F. —
Grad. ms. Bambergense saec. 12. Cod. Bambergen. Ed. III 6. G. Grad. —
ms. Bambergense saec. 12/13. Cod. Bambergen. Ed. III 2. H. Trop. —
ms. Wingartcnse saec. 12/13. Cod. Mus. Palat. Vindobonen. 118. J. —
Trop. ms. Wingartense saec. 13. Cod. Stutgardien. HB
I Asc. 95. K. —
Miss. ms. Wingartense anni 1322. Cod. Fulden. Aa 69. L. —
Collect. ms.
Florianum sacc. 12. et 13. Cod. Florian. XI 476. add. saec. 12/13. M. —
Grad. ms. Pataviense saec. 13. in. Cod. Hilarien. 148. N. —
Grad. ms.
Augustanum saec. 13. Clm. Monacen. 3914. O. —
Ordinar. ms. Hirsaugiense
saec. 13. Cod. Oxonicn. Misc. liturg. 325. P. —
Grad. ms. Veteris Montis
saec. 13. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 2 Q. —
Grad. ms. Sanblasianinn
saec. 12/13. Cod. Vindoboncn. 1909 add. saec. 13. R. —
Grad. ms. San-
gallense saec. 13. Cod. Sangallen. 379. add. saec. 13. S. Grad. ins.—
Ittingense saec. 12/13. et 14. Cod. Turicen. Rhen. 55. T. —
Miss. itis.
Admontense saec. 13/14. Cod. Admonten. 751. U. —
Miss. ms. Nerissanienso
saec. 13/14. Cod. principis Thurn et Taxis Ratisbonen. perg. XV. V. —
Grad. ms. S. lohannis Hierosolymitani saec. 14. in. Cod. S. Petri Salis-
burgen. a VII 20. W. — Pontific. et Miss. ms. Sahsburgense saec. 14. cx.
Cod. SaUsburgen. V 3 H 132. X. —
Miss. ms. Sccoviense-Sahsburgense
saec. 14/15. Cod. Salisburgen. V 3 B 20. Y. —
Grad. ms. Schladmingenso
saec. 14. Cod. Admonten. 292 a. Z. —
Miss. ms. Hospitalense saec. 14. in.
Cod. Paulan. 27. 3. 19 (Hosp. memb. 49). a. —
Miss. ms. Pataviense saec. 14-
Cod. Zwettlen. 229. b. —Misa. ms. Pataviensc saec. 14/15. Cod. Vindo-
bonen. 1786. c. — Miss. ms. Zwettlense-Pataviense saec. (14. et) 15. Cod.
Zwettlen. 198. d. — Grad. ms. Bambergensc sacc. 14. Cod. Roman. Aiigol.
T VII 11. e. — Miss ms. Onolzbacense-Dcttclbacense anni 1356. Cod.
Hcrbipolen. Mp. th. f. 102. f. —
Grad. ms. Praemonstratense S. Margaretao
anni 1324. Cod. Stutgardicn. Bibl. fol. 38. g. —
Miss. ms. FuidenHc aimi
cr. 1319. (Jod. Fulden. Aa 68. h. —
Grad. ms. Aquisgranenso anni 1330.
(Pars I). Cod. Capit. Aquisgrancn. XIV. I.. —
Miss. ms. HcrbiiKilcnso
anni 1464. Cod. BruxoUen. F6tis 1164. k. —
Miss. ms. Eystotcnse saec. 15.
Cod. Admontcn. 35/7. 1. —Miss. ms. Pataviensc saec. 15. Cod. FF. Pracdi-
cat. Vindobonen. 91. in. —Miss. ms. Mcliccnse saec. 15. Cod. Lincon.
208 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

r p. 8. n. — Miss. ms. Viridis Silvae armi 1466. Cod. Paulan. 25. 2. 30


(Blas. memb. 59). o. — Miss. ms. Vallis Venustae saec. 15. Cod. Semin.
Brixinen. 91 (E 2). p.
Grad. et Sacram. ms. Mosacense saec. 13. in. Cod. Archiep. Utinen.
fol. 16. q. —
Trop. ms. Mosacense saec. 13. in. Cod. Oxonien. Misc. liturg.
340. r. —
Miss. ms. Civitatense saec. 14. Cod. Civitaten. 80 (13). 8. —
Grad. ms. Teutonicorum Brixiensium saec. 14. Cod. Vatican. 4771. t. —
Prosar. ms. Farfense anni 1514. Cod. Roman. Vitt. Eman. 222 (Farf. 33).
u. (defekt, beginnt mit 4, 4). —
Es kommen hinzu die alten gedruckten Missalien von Brixen (1493),
Salzburg (1530), Augsburg (1489), Eichstadt (1486), Wiirzburg (ca. 1490). —
DLRSTVXY a^hilnop sind nicht verglichen, I ist defekt und endet
mit 7, 3.
1, 1 Gaude d. —
1, 2 Recolamus F. 2, 1 Vovit E M N t. —Str. 5 —

und 6 vor Str. 3 gestellt. K. Str. 3 und 4 umgestellt A Q. 3, 3 leiuno —
K. — —
Str. 5 fehlt M. —
5, 1 Pater b. 7, 2 dum studuit N. 7, 3. Dei —
verbum BFKMOQUZf. — 8, 3 Pavit K. 8, 4 Adaugens K, Adduxit—
Q. — Nach 8 Reihenfolge in m:
Str. Str. 13, 14, 11, 12, 9, 10, 15. — Str. 9
fehlt M. — 2 Datus est A. —
9, 10, 1 sq. Homicidam
visitat / Tres occisos
suscitat C-u im Gegensatz zu A und B, scheinbar eine jiingere Korrektur,
veianlaBt durch das ungewohnte ,,Stratilates" =
satellites, militum duces,
vozu man vgl. Du Cange s. v. stratilates. 10, 3 Tres occisos M. —
10, 4 —
ad aedem Q. —
11, 1 Purimi clam d. —
11,3 Voluptatem A m s, Enormi-
tatem f k t. —
11,3 imd 4 mit 12, 3 und 4 umgestellt b d. 12, 1 Auro —
M. — 12, 2 Festinantur d. 12, 4 Famam f m. — Str. 13 und 14 fehlen —
il. — 13, 2 Festis Q. —
Nach Str. 14 schiebt Q ein:
a Eius quoque pietate b Puer, quem satan in mare
Matri redditur orbatae Praesumit praecipitare.
EFMN — Caesis visus KM N P — 2
— 3 pergis Q. — 202 Manetf. — 2 NosQ precibus Nicolai
17, 3 Inde b. 18, 1 b df r. 18,
inde e. 18, 21,
A KM — 2 flagitamus — 5 Salus fehlt E. —
f k. 22, s. 24—27
23, Str.
fehlt M. — 24, Et N — 24,3 Sacrum Q. — 24, 4
1 f. N O Z, Stillas Stillat b,
Stellas m. — 24, 5 Oleum fehlt — 24,6 Medicinam GKOQcdek q—
d. t.
— 25, 1Unde N P c e k m q — 25 fehlt Q. — 27,
f r t.nos te ipsum
Str. 1
Q. — 27, 2 Quod E; totum in te vivere Q.
Das Quellenverzeichnis laBt erkennen, daB die eigentliche Heimat
dieser technisch und in Rhythmus und Reim sorgfaltig behandelten Sequenz
vom Anfange des 12. Jahrhunderts an der Siiden und Siidosten Deutsch-
lands, insbesondere die alte groBe Salzburger Erzdiozese war. Der eigent-
liche Ursprung ist bei den Augustiner-Chorherrn von Seckau oder St.
Florian zu vermuten. Von dort drang die sehr beliebte Dichtung bis ins
benachbarte Oberitalien hinunter und, scheinbar mit Uberspringung von
Mitteldeutschland (etwa von Fulda abgesehen), hinauf nach Altenberg
und Aachen. Wir haben hier das siiddeutsche Gegenstiick zur n och alteren
franzosischen Nicolaussequenz „Gonga^identes exsultetnus'' (A H. 54,
Nr. 66), die aber international wurde und in Deutschlands Siiden allmahlich
vor dieser unserer Sequenz wich. Sche —
a de." Afrasequenz (Nr. 46). m

266. De s. Nicolao Myrensi.

Hodierna gloriosi 2 Qui salvari meruisse


Praesiilis et generosi Scitur et mira fecisse
Agitur memoria, / Christi dante gratia.
Dc Sanctis. Dc s. Nicolao Myrcnsi. 299

3 Recens natus pcr se stabat, 4 Ab incestu liberavit


Mammam sugcns ieiunabat Tres puellas et salvavit
Quarta sexta feria. Ipsas ab infaraia.

5 Est caeleste regnum nactus 6 Hic, a nautis ut vocatur,


Et ex Christi nutu factus „Assum" fatur, et sedatur
Pontifex Myrensium. Mox tempestas marium.
7 Nicolaus tara benignus 8 Caecis visus, nautis litus,
Quod sit omni laude dignus, Claudis gressus et auditus
*
His signis ostenditur: Surdis a quo redditur.

9 Quem sic Christus exaltare 10 Illum laudet omnis homo


Dignatus est et locare Affectans in lucis domo
In suo palatio, Vero frui gaudio.

31 Nicolae, pater sancte, 12 Laeto fine terminetur


Pastor pie, mediante Et optata nobis detur
Te nostra miseria Commissorum venia.
Viss, ms.
Halberstadense saee. 15. in. Cod. Guelfenbyteran. 510
(Helmst. 476). A. —
Missale Halberstadense impr. absque [1504]. B. —
Missale Halberstadense impr. s. 1. 1511. C. 1, 1 Hodierne B C. —
4,3 —
jnfancia B. —
7, 2 omne B. —
10, 2 lucis dono C. Nur Halberstadt , —
oweit nachweisbar, beniitzte diese recht niichtern gehaltene Sequenz.

267. De 8. Nicolao Myrensi.

1 Sancte Dei pontifex, 2 Sanctus ab infantia


Sis reorum opifex, Refulsisti gratia
Nicolae, praesulum Illustrando saeculum
Lucerna. Superna.

3 Salus in periculis 4 Perlustrantem aequora


Tuis esto famulis Siste ratera ancora,
Nostrum sumens votum, Gemma sacerdotum,
Nicolae. Nicolae.

5 Sublevando debiles 6 Impetrando gratiam


Consolare flebiles, Reis dona veniam
Nicolae, Nicolae.

7 Audi, praesul, ad te flentes 8 Per te Deus congementes


Adiuvesque precibus, Caeli iungat sedibus,
Nicolac. Nicolae.

Trop. ms. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. C<Jd. S. Thoinac Lij)sicnsis


a. n. A. — Miss. ms. Bohemicum sacc. 13. Cod. priv. Lud. Uosentlial
Monacen. s. n. add. saec. 14. in. B. —
Miss. ms. Raigradensc saec. 12.
C!od. Raigraden. D/K I (i 2. add. saec. 15. C. Miss. ms. Olomucensc —
saec. 14. Cod. S. lacobi Bruncn. 11. add. sacc. 15. D. Grad. ma. Strigo- —
niense eaec. 15. Cod. Capit. Strigonien. Mss. I 3. E. Pros. ms. fatris —
Joacliim Cuntz dictum „Branderi" Sangallcnac anni 1507. Cod. Sangallen.
546. F. —
Missale Teutonicorum impr. Nurimbergae 1499. G.
; ;

300 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

2, 2 Ex
divina gi'atia F. —
2, 3 Perlustrando CD, ustrando B, Perlu-
— —
. .

strasti G. 3, 3 und 4, 3 umgestellt G. C—


4, 1 Illustrantem DE, Per-
sistentem C. —
5, 1 Adiuvando B. —
5, 2 Consolando FG. 5, 3 imd —
6, 3 fehlt F G. —
6,1 Referendo A. —
6, 1 und 6, 2 umgestellt D E; Exorando
veniam / Reis confer gratiam F G. —
Str. 6 fehlt C. —
7, 3 fehlt F G. —
8, 2 Caeli iungens E. —
Str. 8 in F G: Ut nos suo prece tua / Collocet in
-

solio / O Nicolae. Offenbar schopfte frater Cuntz (F) aus dem ]\Iissale
der Ordensritter (Quelle G).
Die originell gebaute Sequenz war, nach den Quellen zu schlieBen,
nur vereinzelt in Bohnien, Mdhren und Ungarn in liturgiscliem Gebrauch
in welcher Beziehung das Augustinerkloster St. Thomas in Leipzig dazu
steht, bleibt noch unermittelt.

268. De s. Nicolao Myrensi.

1 Plebs fidelis iucundetur 2 Nicolai, cuius vita


Et adeo veneretur Mundo fuit inaudita,
Praesulis memoria Odit transitoria.
3 Dictu mirum, abstinendo i Quarta die hic et sexta
Docet ante quam loquendo, Semel suxit hora certa
Quam Deus mirabilis: lacens in cunabilis.

5 Est praeclarum et insigne, 6 Opprobrium puellarum


Castitatis ustus igne earum
Tulit et patris
Quod per auri copiam Exemit inopiam.
7 De supernis voce lapsa 8 Quem virtutum tot honore
Tandeni ei est commissa Perornavit miro more
Praesulatus dignitas. Divina clementia.
9 Ergo, pater sancte, audi. 10 Ut, qui fecit te beatum,
Nicolae, tuae laudi Nobis praebeat ducatum,
Adstantes et impetra, Ubi pax et gaudium.
Missale Strigoniense impr. Nurimbergae 1484. A. —
Missale Strigoniense
impr. Venetiis 1511. B. —
Missale Strigoniense impr. Venetiis 1518. C. —
1, 2 Et a Deo A B C. Clichtoveus (Elucidatorium, Parisiis 1556, p. 200 r)
schreibt statt dieser kaum richtig deutbaren Worte: Et ab ea; ob bloB nach
eigener Mutmassung oder auf Grund irgendeiner Quelle (er nennt iiber-
haupt keine fiir seinen Text), ist nicht ersichtlich. Naher diirfte liegeu
,,adeo" im Sinne von ,,be8onders, gar sehr". Allerdings verstoBt die Be-
tonung von adeo gegen den Rhythmus, aber das gilt auch fiir 6, 1; jeden-
falls ist veneretur passivisch aufgefaBt. —
3, 1 Dictum virum A B C; dafiir
Clichtoveus 1. c. Vir praeclarus. —
7, 3 Praesularis B C. 8, 2 Peroravit —
— — —
B C. 9, 2 laudis B C. 10, 1 Et qui A B C. Gran ist durch diese Sequenz
in der Hymnodie auf den hl. Nicolaus nicht gerade glanzend vertreten.
Nicht einmal der Reim ist sauber durchgefiihrt. —
Schema und wohl auch
-

Melodie: ,,Hodiernae hix diei" (54, Nr. 219).

269. De s. Nicolao Myrensi.

Salve, pater et patrone, 2 Es exemplum castitatis,


Nicolae, pastor bone Speculum humilitatis
Quem in benedictione Virtus tuae caritatis
Mira Deus extulit. Multis opem attulit.
l)e Sanctis. De s. Nicolao Myrcnsi. 301

3 Faine pressos relcvasti, 4 Gressum claudis reparasti,


Neci datos liberasti, Caecis lumen procurasti,
Naufragantes tu salvasti Multis morbos effugasti
Maris a discriminc; Dei medicamine.

5 Ergo, pie, nos exaudi 6 Nos ab omni malo ducas,


Assistentes tuae laudi, Via recta nos conducas,
Ne subdamur hostis fraudi, Post hanc vitam nos inducas
Nobis fer auxilia. Ad aeterna gaudia.

Grad. nis. Traiectense saec. 14. Cod. Coll. Trinit. Dublinen.


I L 12.
.A.— Miss. ms. Traiectense saec. Cod. Mediolanen. Brera A E XIV
15. in. 12.
B. — Miss. ms. Traiectense saec. Cod. Monasterien. 347
15. C. — (41).
Aiiss.ms. Traiectense saec. Cod. Archivii Zwollen. M Onbek. 1572.
16.
D. — Grad. ms. Eldense saec. Cod. Archivii Arnheimen.
15. E. — s. n.
Miss. ms. Zutphaniense deinde Daventriense saec. 15. Cod. Mus. Zutphanien.
Ms. 7 (Afd. IX fol. 169). F. —
Miss. et Grad. ms. Alrakerkense anni 1421.
Cod. Semin. Warmonden. s. n. G. —
Miss. et Grad. ms. ecclesiae in Herwen
et Aerdt saec. 15. Cod. Athenaei Daventrien. 11 L 2 (1776). H. Miss. —
ms. Hospitalis S. loh. Hierosolym. Harlemensis ann. 1485 1504. Cod. —
Harlemen. membr. fol. 1 (184 C 1). J. —
Grad. ms. ecclesiae Buurt Tra-
iectensis anni 1554. Cod. Amstelodamen. I 8. K. A —
Grad. ms. Nussiense
saec. 15. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 11. L. —
Oration. et Prosar,
ms. Compensc anni 1462. Cod. Darmstadien. 521. M. —
Missale Traiectense
impr. Parisiis 1497. N. —
Missale Traiectense impr. Parisiis 1507. 0. —
Missale Traiectense impr. Antwerpiae 1540. P.
1, 4 Mire B. —
2, 1 sanctitatis N. C— H —
2, 2 humanitatis B O P. K —
3, 4 ab discrimine L, in discrimine B F O P. N —
4, 2 Visum caecis J L M;
procreasti B. —
5, 1 Virgo pie L. —
5, 3 subdemur M. —
Dies die Sequenz,
wodurch die Niederlande, insbesondere die nordlichen und nordostlichen
Gebiete, seit Beginn des 14. Jahrh. den hl. Nikolaus feierten; Ausgangspunkt
wohl die Utreckter Dio ese. Kloster Camp (Altenkamp) und Ncufi im
benachbarten Kolner Gebiete nahmen dann spiiter diese Dichtung in dic
Liturgie auf. —
Melodie: ,,Verbum bonum et suave".

270. De s. Nicolao Myrensi.

1 Nicolai confessoris 2 Quo devote dcprecamur,


Ad honorem creatoris Ut ipsius mereamur
Celebremus merita, Scqui facta inclita.

3 Deum pure diligentcs 4 Qui vix natus ieiunavit


Genucrunt hunc parentes Et a lactc pucr cavit
Nobiles in Lycia. Quarta sexta feria.

5 Eruditus lcgcm Dei 6 Stupruiu dolens jJUcUarum


lani vacabat totus ei Sordes mundat hic caruni
Providus in omnibus. Datis clam muneribus.

7 Nutu Dei disponente, 8 Est Myrenac factus turbis


Dum sanctorxim est in mcntc Pracsul curis gratus urbis
Vigihins collcgium, Hic ct pastor ovium.
302 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

9 Ergo pascit spiritali 10 Liberavit naufragantes,


Cibo cunctos et vitali Quem dum vident properante»
Luce regit singulos. Suos canunt titulos.

11 A ministris fruges datae 12 Quibus plebem sic replevit


In eadem quantitate Et sementis ita crevit,
Sunt inventae postea, Quod vix cepit area.

13 Se delusos ignorantes 14 Tres iniuste condemnatos


Scire dolum naufragantes Et ad mortem iam vocatos
Nicolaus docuit. Et necari vetuit.

15 Nicolaus invocatus 16 Plures ergo hic sanavit


Est captivos consolatus, Et vexatos liberavit;
Nam tyrannis Quisquis illum
comminatus invocavit,
Invocantes liberat. Salus illi aderat.

17 De sepulcro manans rivus 18 Dum est praesul relegatus,


Est salutis potus vivus Eons est statim desiccatus;
Factus, cunctis sanativus, Quo reverso iam meatus
Qui devote hauriunt; Fontis aquam pariunt.

19 Res Yconae commendatas 20 Suum festum plus colenti


Et furtive deportatas Kaptum natum patri flenti
Nicolaus reparatas Anni cyclo revolventi
Mercatori contulit. Natum salvum retulit.
21 Tres scholares inseratos 22 Hic pro nobis sit orator,
Et ab hospite necatos Ut, cum venerit salvator,
Voce facta demonstratos Sit salutis nobis dator,
Idem sanctus suscitat. Qui in caelis habitat.

Biblia ms. versificata incertae originis saec. 13. Cod. Vatican. 4213.
add. saec 13. — 2, 1 Quod devota. —
2, 3 Secli facta. —
4, 2 a clacte. —
6, 2 Sordens. —6, 3 Dans. —8, 1 factus verbis. —
8, 2 curis wohl entstellte
Lesart. —
9, 1 pasci. —
12, 2 sementes. —
14, 1 iniustos. —
19, 4 contrahit. —
20, 1 Tuum festum. —
21, 1 interfectos, gegen den Reim und tautologisch
mit necatos (21,2); nach der Legende waren die drei Scholaren in ein Pokelf aU
eingesperrt =
inserati; vgl. du Ducange s. v. serare und inserare.
Woher diese niichterne Aufzahlimg der Wundertaten des Heiligen,
die dann als Sequenz dienen sollte, stammt, bleibt unsicher; eine so unbe-
holfene Diktion und Latinitat wahrend des 13. Jahrhunderts laBt am
ehesten auf italienische Herkunft schlieBen, aber nur mutmaBlich. —
Die Dichtung war bisher unediert.

271. De s. Nicolao Tolentinate.

Tibi, Christe, redemptori, 2 Tibi, nostro pio duci


Nostro vero salvatori Et totius mundi luci,
Sit laus et gloria. Flaudat omnis spiritus.
De Sanctis, De sancto Olavo. 303

3 Tc, Christc, caoluiu praedicet 4 lam a fine saeculorum


Terraque laudes replicet Vitae ducem, lumen morum
In Nicolai canticis; Nicolaum providisti.

5 Nicolaus, verus frater, 6 Pauper, vere pauper Christi,


Vere noster bonus pater Verus servus lesu Christi
Hodie resplenduit, Et confessor optimus.

7 Castus, florus tanquam lilium, 8 Salus, lux et refugium


Lux specimen fidelium,
et Et morborum simul omnium
Cunctarum lumen mentium, Curator eximius.

9 Cacci vidcnt, claudi pergunt, 10 Audiunt surdi, muti fantur,


In profundum mala mergunt Mortui surgiint et laetantur
Pium per hunc caelitem; Hoc divino munere.

11 Omnes gentes, accurrite, 12 Itc, pii, simul quacrite


Devota mente quaerite Et quaerendo inardescite
Ex hoc fonte remedium; Nicolai laudibus.

13 IUe noster est patronus, 14 Ille noster est protector


Pius pater, pastor bonus, Gloriosus et assertor
Et pietatis formula; Per cuncta pericula.

15 Nicolae, pastor bone, 16 Tu nos regc, nos guberna


Dulcis pater et patrone Ducens tecum ad superna
In Christo viventium. Paradisi gaudia.

Missale [Augustino-] Romanum impr. Venetiis 1497. A. Missale —


Augiistino-] Romanum impr. Venetiis 1499. B. —
Missalo [Auguotino-]
Romanum impr. Venetiis 1501. C. —
1, 3 laus ist wahrschcinlicli zwei-
silbig zu lesen, wie auch Nicolaus viersilbig (5, 1). —
3, 1 praedicat A. —
3, 2 Terramque B C. —
9, 3 Pii A B C. —
11, 2 Et A. —
13, 2 Pius pastor
pater. A. — Die Augusfiner-Eremiten begniigten sich mit einer huchst
bescheidenen Sequenz auf ihren Ordensheiligen; wahrscheinlich entstand
die schlichte Dichtung anlaBlich derKanonisation durch Papst Eugen IV.
im Jahre 1446. Sie gibt Zeugnis vom Tiefstand der lat. Hymnodie in Italien
wahrend des spateren Mittelalters.

272. De sancto Olavo.


1 Postquam calix Babylonis 2 Olla fcrvet acjuilonis
Illudentis fel ckaconis Oleo devotionis
Ebullivit penitus, Per Olavum caelitus.

3 Fert olivac florem avis, 4 Cura Olavo flat suavis


Requiescit Noe navis Spirans nardus, cacli clavis
Montibus Armcniae; Adplicat Norvegiae.

5 Rex Olave, qui regiura 6 Cuius nonicn cst olcum


Nomen habcs egregium Effusum per aculeum
Unctionis, Passionis,
304 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

7 Rex Olave, nos exaudi 8 Quia tui tunc agonis


Assistentes tuae laudi Et felicis passionis
Omni quarta feria, Colitur memoria.

9 Christi martyr, hanc cohortem, 10 Delictorum nos a faece


Pro qua subiisti mortem, Tua purga sancta prece
lunge caeli civibus; Cunctis et a sordibus.

Missale Nidrosiense impr. Hafniae 1519. 1, 2 Illudentes. — 2,1 —


fervit. —5, 2 habens. —
9, 2 subisti. —
Die einzige Quelle aus Drontheim.
der Metropole Norwegens, besagt genugsam, wo das hiibsche sinnige Lied
(mit seinen Anspielungen auf den Namen Olaf Olla, oleum, oliva) boden-
:

standig ist.

273. De sancto Oswaldo rege.

1 Rex Oswaldus ab Anglorum 2 Omni fulgens sanctitate,


Regno regnis angelorum Sed praecipue beatae
Est invectus nec victorum Pietatis largitate
Palma martyr caruit. Regis dextra claruit.

3 Ob hoc manus tam benigna 4 Nam devicit morte mortem,


Nunquam marcuit, haec digna Regem miles fortis fortem
Tantae largitatis signa Sequens ad caelorum sortem
Permanent in saeculum. Mundi fuit speculum.
5 Regi regum rex dilecte, 6 Ut a culpis absolvamur
Regni particeps effecte, Et aethereis iungamur
Nobis Christum regem flecte Civibus, ne demergamur
Piis supplicatibus, Mundi tempestatibus.
Miss. ms. Augustanum ( ? Pataviense) saec. 12. Cod. Oxonien.
Miscel. liturg. 354. add. saec. 13/14. A. —
Miss. ms. Hospitalense saec.
14. in. Cod. Paulan. 27. 3. 19 (Hoap. memb. 49). add. saec. 14. B. Miss. —
ms. Cremifanense saec. 15. Cod. Cremif anen. 339. C. —
Miss. ms. Lunaela
cense saec. 15. Cod. Vindobonen. 1785. D. —
Grad. ms. Aquileiense saee.
15. Cod. Archiep. Utinensis fol. 34. E. —
Miss. ms, Aquileiense anni 1478.
Cod. Vindobonen, 1831. F.
1, 1 Oswalde F. — 1, 3 inventus E, invictus B. A
2, 1 — Demum
fulgens
C. — 2,2 Et E F; praecipua B. A —
2, 4 Regis sceptra F. —
3, 2 Nunquani
tacuit B; haec signa D. —3, 3 largitatis digna D. —
4, 2 Miles fortis atque
fortem C. — 4, 3 Sequens iam caelorum C E F. D —
5, 4 supplicantibus D.
exsuplicibus C. —6, 2 aetheris C. —
6, 4 Mundi de D.
Schema und wohl auch Melodie: ,,Verbum bonum et suave" (54,
Nr. 218). — Die Quellen verweisen ins siidostliche Deutschland nebst
Friaul. Bekanntlich kam durch schottische Monche der Kult des hl.
Oswald in die Alpenlander, wo er bis heute als Volksheiliger beliebt ist.

274. De sancto Oswaldo rege.

1 Regi regum immortali 2 Qui dat suos triumphare


Nostri regis in natali Ac de hoste reportare
Personemus gloriam, Mortem ac victoriam,
Do 8anctis. Dc sancto Uswaldo rege. 305

3 Mortem sacvain, sed vitalcm, 4 Vita perpes, diuturna,


Dum per mortem temporalcm Cuius ortus est ab urna,
Vita perpes quaeritur, Caro dum atteritur.
5 Rcx Oswaldus Christo vivit, 6 Mortem sanctam subit iste;
Cui rcgi rex servivit, Nos a morte mala, Christe,
Atque vitam concupivit Tui veri agonistae
Per mortis dispcndia. Salva per suffragia.
7 Sanguis altus hunc Anglorum 8 Regni fasces ut possedit,
Procrcavit, quem Scottorum Gens in Christum tota credifc
Educarunt studia. Eius diligentia.
9 Aidanus,
Doctor sanus,
Laborat in vinea.
10 Coutra gentem barbarorum 11 Cum pro Christo militatur,
Bellum init vi armorum Christi martyr declaratur
In zclo iustitiae. Stratus a barbarie.
12 Humi ruit,
Cruor fluit
Loca per graminea.
13 Gleba bibens sanctum rorem 14 Larga manus et benigna
Morbos fugat et languorem, Largitatis servat signa,
Sanitatis dat vigorem Ex virtute Deo digna
Medicando varie. Nunquam laesa carie.
15 Rex Oswalde, rex Auglorum, 16 In natalis tui festo
Nunc concivis angelorum, Plebis tuae memor esto
Audi preccs servulorum Et patronus nobis esto
Supplicantum hodic; Apud regeni gloriae,

17 Quem sine fine


Laudant omnes rccti cordc.

Miss. ms. Sanblasianum saec. 15. Cod. Paulan. 25. 2. 2. (Blas. memb.
64). A. — Missale Basiliense impr. absque [Basileae a. 1478]. 13. Missale —
Basiliense impr. Basileae 1480. C. —
Missale Basiliense impr. Basileae
1488. D. — Missale Constantiensc impr. Basileae 1485. D. —
IMissale Curiense
impr. Augustae 1497. E. —D
ist nicht verglichen. —
4, 3 Caro non dum
E. — 5, 2 regi ac servivit E. —8, 1 Regni fastes E. —
9, 1 Rydanus C. —
10, ?> In fehlt A— —
E. 12, Dum
vi ruit C D. —
14, 3 Dei digna D. 10, 2 —
Plebi.s tui E. — Offenbar war das Gebiet von Basel, Chur, Konstanz
das Heimatland dicBer geschmackvoll und technisch in aUcm (Rhythmus,
Reim, Ziisur) regeh'ccht abgcfaBten Sequenz. Stropho 9 und 12 sind parallel
gebaut. Im iibrigen vgl. SchhiBbemcrkung zur vorliorgehcndcn Scquenz.

275. Dc saneto Oswaldo roiio.

1 Alle — 2 — luia
lubilet omnis grex Ei, qui regum rcx
Fidei christianac Regem dat laudis sanae
Blume, Analccta Hymnica. LV. 20
:106 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

3 Instar suae clementiae 4 Regiae rex prosapiae,


Pius pium pie, Auctor vitae diae.

5 Psallite, dulcis est, 6 Dominus tecum est,


Plaudite, largus est, Caput est, virtus est,
Laeti valde! Oswalde!

7 Meritis 8 Samuel
David haud impar es Aidan, compar es
Rubeo et forti, Utriusque sorti.

9 Is hunc, liic regem 10 Virtutes in te


te confirmavit consolidavit
Nutu Dei, Mirae rei.

11 Sub. vexillo sanctae crucis 12 Illic aegros vitae ducis,


Genu flexo tuos liortans Deos vanos hos confortans
Hostes Christi vincis; Daemonesque vincis.
13 Sic athleta strenuus, 14 Interpres militibus
Regum praecipuus, Atque comitibus,
Dator largifluus, Linguae dogmatibus
Doctor egregius, Ne quis sit nescius,

15 Orans semper, 16 Tandem Christo


cultor ecclesiarum pugnans pro patriaque
Egentum Caput cum
paraclitusque brachiis, manu
christicolarum, simul utraque

17 Factus es spectaculum 18 Sed redit miraculum


Suspensus in stipitibus; His in corruptibilibus.

19 Oswini rapit, 20 Stipes tumuli,


Ostrida sepelit; Mira vis lavacri,
Sic caput ibi, Mortis et crucis,
Manus alibi Garri et lucis
Urbe regia. Dant prodigia,

21 Nostris quae mentibus 22 Impetra tuisque,


Atque corporibus Ut opus est, Christum
Fac provenire Et te videre.

Grad. ms. S. Oswaldi Zwolfmargreitensis anni 1430. Cod. Mua.


Bolsanen. 7/4. —6, 2 es virtus es. —
21, 1 Nostrisque mentibus. 21, 3 —
Fac fehlt. — Diese im Aufbau originelle, im Stil gekiinstelte und stellen-
weise (Str, 19) dunkle Sequenz der Zwolfmargreitener (bei Bozen) war
bisher unbekannt.

276. De sancto Patricio.

1 Organicis modulis
psallat factura tonanti,
Dc Sauctis. De ss. Patronis Colonieusibus. 307

2 Qui fratris famulos 3 Ex quorum numero


docorat splendorc superno, micat ut sol orbe sereno

4 Patricius, praesul 5 Scotia quem nutrit,


celeberrimus atque coruscus, genetrixque Britannia fuit.

6 Hic puor ad supcram 7 Dulce iugum Domini


tcndebat amore coronam, tulit in puerilibus annis.

8 Hic sapiens, doctus 9 Sanans aegrotos,


fuit et pietate benignus, reparat quos lumine caecos,

10 Orans daemonicas 11 Sic meritum patriam


pellit de plebe catervas. hodie deprecamur ad aram.

12 Cuius nos precibus


salva, te, Christe, rogamus.

Miss. ms. Carmelitarum S. Mariae Kilormicensis anni 1458. Cod.


CoU. SS. Trinitatis Dublinen. B. 3, 1. —
5, 1 Schothia. —
6, 1 supernam. —
9, 1 aegiotes. — 10, 1 daemonicos. —
11, 1 patriam meritis. —
11, 2 precatur.
— —
1.2, 2 salute Cliriste. Die Ursprungsstatte ist durch die einzige Quelle
genugsam bezeiclmet. Schema und Melodic: ,,Alma chorus Domini**
(53, Nr. 87). Hier zeigen die Hexameter (aus technischen Griinden nach
der Hauptzasur in 2 Halbverse zerlegt) Binnenreim, allerdings nicht vollen
reinen Reim, sondern nur Assonanz im SchluBvokal. Dieses Schema
ist bei Sequenzen selten; vgl. 8, Nr. 96 und 37, Nr. 323 (dort Distichen). —
Die Sequenz war bisher unediert.

De ss. Patronis Colouicusibus.

1 Gaude, felix Agrippina 2 Sanctita tuae bina


Sanctaque Colonia, Gerens testimonia.
3 Postquam fidem suscepisti, 4 Recidiva non fuisti,
Civitas praenobilis, Sed in fide stabilis.

5 Gereonis 6 Et Maurorum
Cum bis nonis Treccntorum
Trecenteua contio Sexaginta passio

7 Te tinxerunt 8 Undenorum
Et sanxerunt, Tc decorum
Virginumque milium Exornat martyrium.
9 Severinus, Cunibcrtus, 10 Felix, Adauctus, Albinus,
Evergislus incliti, Maurinua, Eliphius,
Agilolphus, Heribertus, Hippolytus ct Paulinus,
Patros urbi praediti, Ewaldi, Grcgorius,
11 Felix, Nabor: hi cum tribus 12 Te tuentur, tribus quibus
Magis, urbs sanctissima, Pollcs famosissima.

13 XJt vobiscum, supplicamus, 14 Gloriosc resurgamus


Patroni propitii, In die iudicii.
20'
308 Sequentiae rhythmicae et riginatae.

Grad. ms. ,,maioris ecclesiae" Coloniensis saec. 15. Cod. scriptorum


S. prov. German. s. n. A.
I. —
Miss. ms. Coloniense saec. 15. Cod. Brnxellen.
212. B. —
Miss. ms. Coloniense saec. 15. Cod. Darmstadien. 874 C. —
Miss. ms. Coloniense anni 1459. Cod. Londinen. Add. 11435. D. Miss. —
ms. S. Pantaleonis Coloniensis saec. 15. Cod. Bruxellen. 355. E. Grad. —
ms. Nussiense saec. 15. Cod. Mus. Archiep. Colonien. VI 11. F. Grad. —
ms. Carmelitarum (dioec. Coloniensis) anni 1412. Cod. Darmstadien.
881. G. —
Grad. ms. Calcariense saec. 15. Cod. Calcarien. G 1. G*. Miss. —
ms. parvum Coloniense saec. 15. Cod. Capit. Colonien. 151. H. Miss. ms. —
Noviomagense saec. 15. Cod. Mus. Noviomagen. s. n. J.
Missale Coloniense impr. Coloniae 1481. K. —
Missale Coloniense
impr. Basileae 1487. L. —
Missale Coloniense impr. Coloniae 1494. M. —
Missale Coloniense impr. Parisiis 1506. N. —
Missale Coloniense impr.
Parisiis 1520. O. —
Missale Coloniense impr. Parisiis 1525. P. G* ist —
nicht verglichen.
3, 1 recepisti G. —
Str. 5 und 6 nach Str. 8 J. H —
8, 2 Te A E G.
Et die iibrigen Quellen. —
8, 3 Exornant F G. Nach Str. 7 in— eine D
Liicke. —
7, 3 —
8, 3 Ursulae martyrium / Et castarum / Sociarum / Unde-
H —
narum milia J. 9, 1 Vitalis eingefiigt zwischen Severinus ond Cunibertus
J. —9, 2 Evergistus N. H —
9, 4 urbis E J. —
10, 2 Vitalis eingefiigt nach
Maurinus OP. —
10, 1 sq. Maurinus Albinus Paulinus / Eliphius Felix et
Adauctus J. —
10, 3 et Paulinus fehlt J. —
10, 3 Ewaldi et B C E K M N. —
12, 1 Assunt Machabaei quibus G O P. —
13, 1 vobiscum resurgamus
H J. — 13, 2 und 14, 2 umgestellt H —J. 14, 2 supplicamus H
J.
Melodie: ,,0 beata beatorum" (oben Nr. 14); in G ist der Text von
einer Hand saec. 15/16. unter die Melodie dieser letzteren Sequenz ein-
getragen. —
Der stark zum Ausdruck gebrachte Kolner Lokalpatriotismus
allein schon bezeugt die Ursprungstatte dieser schwungvoll geschriebenen
und technisch mustergiiltigen Sequenz. NaturgemaB blieb Koln ihrc
eigentliche Heimstatte; sie fand aber iiber Neu/3 imd Calcar ihren Weg
nach Nymwegen (Quelle J, die im Texte von H
abhangt; auffallender-
weise zeigt H
beachtenswerte Eigentiimlichkeiten). Ihr Fehlen in den
alteren Kolner Quellen, auch des 14. Jahrhimderts, laBt annehmen, da6
sie nicht vor dem 15. Jahrhundert entstand.

278. De sancto Paulo.


Ascribitur Adamo de S. Victore.
1 Corde, voce pulsa caelos, 2 Paulus, doctor gentium,
Triumpliale pange melos, Consummavit stadium
Gentium ecclesia! Triumphans in gloria.
3 Hic Beniamin adulescens,
Lupus rapax, praeda vescens,
Hostis est fidelium;
Mane lupus, sed ovis vespere
Post tenebras lucente sidere
Docet evangelium.
4 Hic mortis viam arripit, 5 Ad Ananiam mittitur,
Quem vitae via corripit, Lupus ad ovem trahitur,
Dum Damascum graditur; Mens resedit effera;
Spirat minas, sed iam cedit, Fontis subit sacrameutum,
Sed prostratus iam oboedit, Mutat virus in pigmentum
Sed iam victus ducitur. Unda salutifera.
K

De Sanctis. De sancto Paulo. 309

6 Vas sacratum, vas clivinum,


Vas propinans dulce vinum
Doctrinalis gratiae!
Synagogas circuit,
Christi fidem astruit
Prophetarum serie.

7 Verbum crucis protestatur, 8 Segregatus docet gentes,


Crucis causa cruciatur, Mundi vincit sapientes
modis moritur;
Mille Dei sapientia;
Sed perstat vivax hostia Raptus ad caelum tertium
Et invicta constantia Videt patrem et filium
Omnis poena vincitur. In una substantia.

9 Roma potens et docta Graecia


Praebet colla, discit mysteria;
Fides Christi proficit.

10 Crux triumphat, Nero saevit; 11 Sic exutus carnis molem


Quo docente fides crevit, Paulus videt verum solem,
Paulum ense conficit. Patris unigenitum;

12 Lumen videt in lumine,


Cuius vitemus numine
Gehennalem gemitum.

Trop. ms. S. Martini Lemovicensis saec. 11. —


13. Cod. Parisin. 1139.
add. saec. 12/13. A. —
Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/13.
Cod. Parisin. 1086. B. —
Trop. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod.
Assisien. 695. C. —
Miss. ms. Parisiense saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15 615.
D. —
Grad. ms. Parisinum saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. E. —
Grad. ms. Victorium saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. F. —
Grad. ms.
Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 819. G. —
Grad. ms. Victorinum
saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. H. —
Miss. ms. Victorinum sacc.
14/15-. Cod. Parisin. 14 448. J. —
Collect. ms. Victorinum sacc. 16. (13.
et 16.) Cod. Parisin. 14 872. K. —
Prosar. ms. S. Ludovici Pisciacensis
saec. 15. Cod. Londincn. Egert. 2601. L. —
Miss. ms. S. Stephani Divionen-
sis saec. 15. Cod. Parisin. 879. M. —
Dazu kommt gut ein Dutzend gedruckter
alter Missalien franzosischer Diozesen, nur dieser. —
L (schlechter Text)
und M
sind nicht verglichen.
1, 1 pulsat K. —
2, 3 cum gloria C. —
3, 2 Lupus rarax C. —
4, 6 vinctus
— —
C K. 5, 4 Fontis subdit F. —
7, 2 Causa crucis C—
K; trucidatur F—
(7, 2 imd 3 zeigen in allen jc drci Versworten Alliteration; ,,cruciaro" hicr
natiirlich im Sinnc von ,,qualcn, martern"), —
9, 1 edocta Graecia C. —
9,3 preficit K.
Dic sichtlich aus Frankrcich stammende Sequcnz ist nach Form
und Inhalt eines groBcn Dichters wiirdig. Gerne wiirdon wir sie dem
V Iktoriner Adam
zuerkcnncn. Ob mit llecht? —
Die Mclodie ist in drei
^''ormen iiberliefert, die verschicdene Strophenabteihuigcn zulassrn. Hier
ist jene Abtcilung gewiihlt, bci der die rhijthmisch gk-iclmrtigen Strophen
sich gegeniiberstehen. ]<]s folgen sich in dicser Scqucnz nicmals zwei rhyth-
misch gleichc Halbstrophcn, ausgenommen 10 und 11; das ist eine auOerst
seltene Eigentiimlichkeit.
310 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

279. Dc sancto Paulo.

1 Laetetur ecclesia, 2 Ipsius suffragia,


Nam Paulum post vitia Quem replevit gratia,
Traxit ad caelestia Petat cum instantia
Verus amor. Cordis clamor.

3 Rosa patientiae, 4 Te candoris lilium


Speculum iustitiae, Ad caeli palatium
Te decet omni die Virtutum caelestium
Laus et honor. Traxit odor.

5 Vita fuit caelica, 6 Fert errori gentium


Doctrina angelica, lesum, Dei filium,
Cordium salvifica Cuius mater omnium
Medici-na. Est regina.

7 Dum caecus efficitur, 8 Laborat plus ceteris,


Supra caelos rapitur, Sed in cunctis asperis
Ubi mirum cernitur Sentit dtdcis muneris
Sacramentum. Condimentum.

9 Collum in certamine 10 patrone inclite,


Dat pro Christi nomine, Praesta Christo comite
Offert lac pro sanguine Hoc transacto tramite
Redemptori. Betie mori.

Prosar. ms. Ambianense (Guilelmi Lovel) anni 1572. Cod. Ambianen.


132. A. — Missale [Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. B. —
iVIissale Ruthenense impr. Lugduni cr. 1540. C. —
JVIissale Metense impr.
Metis 1545. D. —
Missale Parisiense impr. Parisiis 1585. E. —
C ist nicht
verglichen. —3, 3 omni hora B. —
4, 1 candoribus E. —
5, 2 sqq. angelica—
medicina fehlt J). —
5, 3 vivifica B.
Melodie: ,,Mariae praeconio" (5, 4 Nr. 249); letztere Sequenz diente
auch fiir den Text so zur Vorlage, daB von jeder Strophe der SchluBvers
wortiich hie: her iibernommen wurde, und zwar mit Greschick. Auch sonst
zeigt diese Sequenz, daB im 15. Jahrhundert auch in Frankreich hicht
bloD minderwertige Dichtungen entstanden; der Rhythmus allerdings ist
stellenweise nicht flieCend.

280. De sancto Paulo.


1 Doctori gentium 2 Cuius virtutibus
Pangat praeconium Atque laboribus
Mater ecclesia, Crevit in gloria.

3 Hic primum saeviens 4 Stridebat dentibus,


Et testes odiens Verbis et manibus
Divini nominis Effusor sanguinis.

5 Post scelus impium, 6 Damascum properat,


Quod in martyrium Ut cedros auferat
Complevit Stephani, Totius Libani.
De Sanctis. De sancto Paulo. !11

7 Propinquans moenibus 8 In terram corruit,


Sunimis fulgoribus lesus hunc arguit,
Mox circumfunditur; Quod se persequitur.

9 Hac voce territus, 10 Baptismo mergitur,


Compuuctus, domitus Doctor efficitur
Spondet obsequium; Praedicans filium.

11 ludaea respuit, 12 Parat interitum,


Quod Paulus adstruit, Concludit exitum,
Fremit invidia; Custodit moenia.

13 Hic non periculi 14 In sporta ponitur,


Metu, sed populi Muro demittitur
Salutem sitiens Extra proficiens.

15 Caelesti pabulo 16 Stans mente vacua


Ab hoc discipulo Fame perpetua
Gentilis pascitur; ludaeus moritur.
17 Hic audientium 18 Quod non per hominem,
Per evangelium Sed totum ordinem
Animas reficit, A Christo didicit.

19 Flagellis caeditur, 20 ludais, gentibus


Saxis obruitur, Et falsis fratribus
Ter in naufragio, Erat kidibrio.
21 Nuditas corporis 22 Affligunt animum,
Horrorque frigoris, Sed angit plurimum
Fames, vigiliae Zelus ecclesiae.

23 Laborat manibus, 24 Res tamen coUigit,


Ne gravet sumptibus Collectas dirigit
Ex evangelio; Fratrum subsidio.

25 In caelum rapitur, 26 Quod verbum numinis


Arcano iungitur Non licet hominis
Dei coUoquio, Proferri labio.

27 Ne hac aut alia 28 A carnis stimulo


Virtutum gratia Pulsatus scdulo
Paulus superbiat, Meutem humiliat.

29 Postquam officii 30 Neronis gladio


Sanctique studii Sacro martyrio
Complevit opera, Migrat ad acthera.

31 Cuius suffragium 32 Ut ad caelcstia


Praesens collegium Corda torpentia
Devote flagitet. Pungat et cxcitet.

Miss. ms. Metenso saec. 14. Cod. Motcn. 330 A. — Miss. ms. S. St«oi)liani
Met<"n8i3 sacc. 16. Cod. Mctcn. 12. B. — Prosar. ms. Franciscanum Gallicvini
312 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

saec. 14/15. Cod. Parisin. 1339. C. —


Prosar. ms. fratris loachim Cuntz
dictum ,,Branderi" Sangallensis anni 1507. Cod. Sangallen. 546. D. —
Cantionale Romano-Seraphicum impr. apud Descl^e 1902. E. —
8, 1 prose-
quitur E. —
9, 2 Compunctus Domini D E. —
13, 1 Hinc E. —
16, 3 ludaea
C E (Gegensatz ist Gentilis 8, 3). —
18, 1 Is non E. —
22, 2 Sed auget
B D. —
28, 2 Pulsatur C E. —
31, 3 flagitat D.
Ein Kloster (cfr. 31, 2), und zwar in Metz oder in der Metzer Diozese,
darf als Ursprungsstatte angesehen werden. Der Vers- und Strophenbau,
namentlich in seiner gleichmaBigen Durchfiihrung, ist ein selten gebrauch-
licher. Diese Eintonigkeit, zu welcher sich Eintonigkeit in der Lebcns-
schilderung des Heiligen und ermiidende Lange gesellt, wirkt ungiinstig
fiir die sonst gute Dichtung.

281. De saiicto Paulo.

1 Paulus Sion architectus 2 Vas insigne signo crucis,


Est a Christo praeelectus Vas electum verae lucis
Et magister gentium, Praesignans mysterium.

3 Saulus cadit consternatus, 4 Pestes pellat, plantet mores,


Paulus surgit illustratus, Fidem servet et errores
Ut mundum illuminet, Gentium eliminet.
5 „Absit mihi gloriari", 6 Se pro Christo cuncta ferre
Inquit, „nisi singulari Profitetur et offerre
Crucis privilegio"; Se crucis martyrio.
7 Iste, vas electionis, 8 Super choros angelorum
Vires omnes rationis Raptus caeli secretorum
Humanae transgreditur; Doctrinis imbuitur.

9 De hoc vase tam fecundo, 10 Nos de luto, nos de faece


Tam electo et tam mundo Eius sancta purga prece,
Tu nos, Christe, complue, Eesno tuo statue.
Prosar. ms. Praemonstratense saec. 14. in. Cod. Mus. Bohem. XIII
A A.
14. —
Grad. ms. Praemonstratense S. Margaretae anni 1324. Cod.
Stutgardien. Bibl. fol. 38. B. —
Prosar. ms. Constantiense saec. 14. Cod.
Carolsruhan. Aug. CCIX. C. —
Grad. ms. Rhenoviense anni cr. 1233. Cod.
Turicen. Rhen. 14. add. saec. 14. D. —
Grad. ms. Rhenoviense saec. 13. ex.
Cod. Turicen. Rhen. 29. add. saec. 15. E. —
Grad. ms. Buchoviense (Con-
stantiense) saec. 15. Cod. Mus. Brigantin. G. F. —
Miss. ms. Scaphusiense
saec. 15. ex. Cod. Turicen. Rhen. 9. G. —
Miss. ms. sororum de paenitentia

Argentinensium ann. 1472 79. Cod. Parmen. Parm. 1254/55. (I 39). H. —
Hymn. et Pros. ms. Sangallen. saec. 15. Cod. Sangallen. 377. J. Miss. —
ms. Sanblasianum saec. 15. Cod. Paulan. 25. 2. 2 (Blas. memb. 64). K. —
Miss. ms. S. lohannis Hierosolymitani saec. 15. Cod. priv. Lud. Rosenthal
Monacen. s. n. L.
Missale Basiliense impr. absque [Basileae cr.l478]. M. Mssale —
Basiliense impr. Basileae 1488. N. —
Missale Constantiense impr Basilieae
1485. O. —
Missale Constantiense impr. Augustae 1518. P. Missale—
Curiense impr. Augustae 1497. Q.
1, 1 Sacer Paulus architectus L. —
2, 1 insigni N. —
2, 3 Praesignat
L. — 3, 1 Saulus credit C. —
3, 3 Ut orbem A L. —
4, 1 Pestem A. 4, 2 —
servat G M. —
6, 2 Protestatur A. —
6, 3 mysterio M. —
7, 2 omnis P Q. —
8, 3 Divinis G KM
N P Q. —
9, 1 De haec (!) C. —
9, 2 Tam fehlt Q. —
De Sauctis. In Conversione s. Pauli. De sancto Petro. 313

9, 3 Christo Q nos complue Cliriste


; G M. — 10,2 Tua C E; munda prece
C KMP Q, serva prece D.
-Schema und wohl auch Melodie: ,,Hodiernae lux diei" (54, Nr. 219).
Die drei Diozesen Ko)istauz, Basel, Chur sind wederum eigentliche Heim-
und Ursprungsstatte dieser hiibschen Dichtung. Nur 7, 1 wahrt nicht
die Schuhegel der Ziisur. Man vgl. oben (Nr. 10) die ebenso vollkommene
Sequenz ,,Psallens Deo", die dem gleichen Gebiete entspringt.

282. In Conversione s. Pauli.

Ascribitur Adamo de S. Vidore.


1 lubilemus salvatori, 2 Quando Saulum increpavit
Qui spem dedit peccatori Et conversum revocavit
Consequendi veniam, Ad matrem ecclesiam.
3 Saulus caedis et minarum 4 Impetravit, ut ligaret
Spirans adhuc cruentarum Et ligatos cruciaret
In Christi discipulos Crucifixi famulos.

5 Quem in via lesus stravit, 6 Qui consurgens de arena,


Increpatum excaecavit Manu tractus aliena
Lucis suae radio; Clauditur hospitio.

7 Flet, ieiunat, orat, credit, 8 Saulus, praedo nostri gregis,


Baptizatur, lumen redit, Paulus, praeco nostrae legis,
In Paulum convertitur; Sic in Paulum vertitur.

9 Ergo, Paule, doctor gentis, 10 Et per tuam nobis precem


Vas electum, nostrae mentis Praesta vitam atque necem
Tenebras illumina Aeternam elimina.
Grad ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14 452. A. Grad. —
ms. Victorinum saec. 13 ex. Cod. Parisin. 14819. B. —
Grad. ms. Victo-
rinura saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. C. —
Miss. ms. Victorinum
saec. 14/15. Cod. Parisin. 14 448. D. —
Collect. ms. Victorinum saec. 15.
(13. et 16.) Cod. Parisin. 14872. E. —
Prosar. ms. Marchianense saec. 15.

Cod. Duacen. 123. F. —
Missalc Ebroicense inipr. Rotomagi 1497. G.
Missale Lexovicnse impr. Cadomi 1504. H. —
Missale Constanciense impr.
Rotomagi 1524. J. —
Missale S. Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1529.
K. — —
Die Druckwerke (G K) sind nicht verglichen. —
6, 2 tractans F.
Nur aus F war diese hiibschc Sequenz in A H. 10, Nr. 379 vorgelogt
worden. Schon dcr Umstand, dalJ alle Sequenzcn auf Heilige, wofiir Adam
von St. Victor als Vcrfasser in Betracht kommcn kann, in dicsem Bandc
vex'einigt sein sollen, verlangte eine Wiederholung zugleich mit vollstandigein
Bilde der liturgischen Vcrbreitung. Letztere ist sclir gering, blieb fast
nur auf St. Victor, das als Ursprungsstiitte gelten darf, l)cschriinkt. —
Schema (abcr nicht Melodio): ,,Hodicrnac lux diei' (54, Nr. 219); dem-
entsprechend ist der Bau aller Strophen und dor l^hythmus allor Vorse
ganz glcich, was beim Victoriner Adam kaiun jo dor Fall, und der Umfang
so klein, wie in keincr ihm zugedachten Sequonz.

283. Do sancto Petro.


Ascrihitur Adamo S. de Victore.

1 Gaude, Roma caput mundi, 2 Totus orbis hilarescat


Primus pastor in secundi Et virtutis ardor crescat
Laudetur victoria; Ex Petri memoria.
314 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

3 Petrus sacri fax amoris, 4 Petrus fons est salvatoris,


Lux doctriuae, sal dulcoris, Lignum fructus et odoris,
Petrus mons iustitiae, Lignum carens carie.
5 Et quid Petro dices dignum? 6 Fugit rete, fugit ratem
Nullum Christi videns signum Necdum plene veritatem
Primo sub admonitu Contemplatus spiritu.

7 Auro carens et argento 8 Paralysi dissolutus


Coruscat miraculis: Aeneas erigitur,
A nervorum sub momento Petrum praesens Dei nutus
Claudum solvit vinculis. Ad votum prosequitur.
9 Petrus vitam dat Tabithae 10 Facta Christi quaestione
luvenemque reddit vitae Brevi claudit hic sermone
Potestate libera. Fidem necessuriam;
Pede premit fluctus maris Hunc personam dicit unam,
Et nutantem salutaris Sed nec tacet opportunam
Petrum regit dextera. Naturae distantiam.
11 Quod negando ter peccavit, 12 Angelus a carcere
Simplex amor expiavit Petrum solvit libere
Et trina confessio. Destinatum gladio.

13 Umbra sanat hic Ianguent«s, 14 Hic a Christo ,,petra" dictus


Sanat membra, sanat mentes, In conflictu stat invictus,
Morbos reddit impotentes Licet iugus sit conflictus
Medici potentia. Et gravis congressio;
Petrum Simon magus odit, Dum volare magus quaerit,
Magum Simon Petrus prodit, Totus ruens totus perit,
Plebem monet et custodit Quem divina digne ferit
A magi versutia. Et condemnat ultio.

15 Nero frendet furibundus, 16 Ergo Petro crux paratur


Nero plangit impium, A ministris scelerum.
Nero, cuius aegre mundus Crucifigi se testatur
Ferebat imperium. In hoc Christus iterum.
17 Petro sunt oves creditae 18 Pastoris nostri meritis
Clavesque regni traditae; Ac prece salutifera
Petri praeit sententia Nos a peccati debitis,
Ligans et solvens omnia. Aeterne pastor, libera.

Tropar. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. A. —


Tropar.
ms. Martialense saec. 11. —
13. Cod. Parisin. 1139. add. saec. 12/13. B. —
Collect. et Pros. abbatiae Cistercii saec. 12/13. Cod. Londinen. Add.
15 722. C. —Trop. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien
695. D. — Miss. ms. Parisiense saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15615. E. —
Grad. ms. Parisiense saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. F. —
Miss.
ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 830. G. —
Grad. ms. Victorinum
saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. H. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex.
Cod. Parisin. 14819. J. —
Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin.
Arsen. 197. K. —
Miss. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14 448.
De Sanctis. De sancto Petro. 315

L. — Collect. ms. Victorinum sacc. et Cod. Parisin. 14 872.


15. (13. 16.)
Af. — Miss. ma. Senonensc saec. Cod. Londinen. Add. 30058. N. —
14. in.
Pmccssion. ms. Geloncnse Guilelmi de Deserto) saec.
(S. Cod. Mus. 14.
Fabren. Montipessulan. 20. O. — Miss. ms. Ludovici Pisciacensis saec.S. 14.
Cod. Parisin. Arscn. G08. P. — Miss. ms. Lingonense saec. Cod. Poramers- 14.
felden. Q. — Miss.
n. Ambianense saec. Cod. Taurinen. D II
— Trop. et Pros. ms. Pragense saec. 14/15. Cod. Mus. Bohem. XIII E R.
s. ras. 15. 7.
8.
S. — Hyran. et Prosar. Emraeraraense saec.
ras. ex. Clm. Monacen. 15.
14G67. T. — Es koramen hinzu die alten gedruckten Missalien fast aller
jranzosischen Diozesen bzw. Abteien, wozu man Rep. Hymn. Nr. G928. vgl.
— G Q —T sind nicht verglichen.
Totus mundus B. —
2, 1 3 Pro Petri O. — 2, faux E^ korrigiert 3, 1
zu fax. — est fons D, mons est N. —
4, 1 In quid B, Quid de Petro5, 1
A P. — 2 vides Christi B. — 3 Solo sub B (ergibt guten Sinn). — 2
5, 5, G,
Nondura B. — 3 Conteraplatur ABCLNP. —
G, 2 rigitur B. — 6 8, 9,
Ilhim D — M (der Name ,,Petrus" mit Absicht oft genannt). — 10,
ist 1
mentione B. — 2 hic) D— H K L M. —
10, is (st. 5 Sed non C P. — 10,
14, Sic B; a Petro petra D F, a petra Christus B, a petra Christo AC E
1

H — P; keine Lesart ergibt einen ganz befriedigenden Sinn. — 5 Cum 14.


B. — 14, 6 fehlt A. — frendit C P, fremit E— M O. —
15, 1 4 In hac IG,
A C N O P. — 4 Ligans aut D; ac C E — M. —
17, 3 peccatis B; omnibus A. 18,
Die Melodie ist in fiinf verschiedeneu Formen iiberliefert; die vor-
gelcgte Strophenabteilung schlicBt sich der Melodie von H an. Offenbar
schuf ein hervorragender Dichter Frankreichs diese Sequenz; ob Adam
von St. Victor? Ja und Nein fallt schwer.

284. De saucto Petro.

1 Lux est ista triumphalis, 2 Dies felix, dies laeta,


Forma lucis aeternalis In qua Petrus fit athleta
Et exemplar gloriae, Sollemnis victoriae.
3 Hic ignotus, simplex, egens 4 Indigenti, sed fideli,
Quaerit hami sorte degens Committuntur claves caeli,
Vivendi commercium. Pastoris officium.
-5 Nam in mari rete locat, 6 Reraum calcat rete spernens
Sed a mari Navem linquit
Christus vocat, Christum cernens,
Et vocantem sequitur; Ciiius verbo pascitur.

7 Novae remus speciei, 8 Nam fit remus caeli clavis,


Rete novum datur ei, Rete verbum, Petri navis
Forma navis alia; Praesens est ecclesia,
^ Quam contundunt inaris fluctus 10 Quae conformat lupos agnis
Huius mundi iugi.s luctus, Et pusilla iungens magnis
Terror et tristitia; Mactat animalia.
11 Hic est pastor sacri gregis, 12 Super maris aquas pcrgit,
Hic archivus summi regis, Vacillantem marc mergit,
Hic piscator hominum. Sed clamat ad Dominum.
13 Novum nomen promoretur 14 Sana fides, vox fidelis;
Petrus petram, dum fatetur Non ex carne, sed ex caelis
Vivi Doi filium Manat hoc mvstorium.

316 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

15 Claves duae Petro dantur: 16 Et secunda potestatis


Clavis una, qua librantur Sontes ligans, liberatis
Meritorum pondera, Iter dans ad aethera.
17 Ter negato, quem dilexit, 18 Est baptismus animarum
Flevit, eum
ut respexit Dulcis rivus lacrimarum
Salus paenitentium; Piumque suspirium.
19 Quid est, homo, quod superbis, 20 Ne praesumas, Petrus ruit;
Stare putas in acerbis Ne diffidas, Petrus luit
Huius vitae casibus? Noxam iam singultibus.

21. Cum consorte maesti tori 22 Verbo vitae data vita


lusta morte maeret mori Surgit lecto mox Tabitha
Ananias mentiens. Petri manum sentiens.

23 Carcer claudit datum poenis, 24 Rigor ferri emollescit,


Membra rigent in catenis Claustra patent, custos nescity
Herodis imperio; Misso caeli nuntio.

25 Mundi caput, fontem mali, 26 Triumphando mortis ducem


Peste plenam criminali Reddit caecis vitae lucem
Romam intrat spiritali Et Neronis diram crucem
Petrus cinctus gladio; Paulo sprevit socio.

27 Simon magus debacchatur, 28 Sic auditor praeceptorem,


Alta petit, praeceps datur; Sic dilectus dilectorem,
Paulus ense trucidatur, Sic redemptus redemptorem
Petrus ligno figitur; Poena crucis sequitur.

29 Nos electos de sagena, 30 Ubi salus, ubi quies,


Petre, trahe ad amoena Expers noctis ubi dies,
Celsae Sion, ubi cena Ubi deus, homo, fies,
Veri agni visitur; Ubi semper vivitur.
Miss. ms. S. Andreae Burdigalensis saec. 15. in. Cod. Parisin. 871,
A.— CoUect. ms. Victorinum saec. 15. (13. etl6.) Cod. Parisin. 14872. B. —
Missale Burdigalense impr. Burdigalae 1543. C. —
Missale Gratianopo-
litanum impr. Gratianopoli 1532. D. —C und D
sind nicht verglichen. —
1, 1 Laus B. —3, 2 Quaerit anni certe ( !) A. —
5, 1 in mare B. —6, 2 lesum
cernens A. —8, 1 Nam si remus B; laBt sich allerdings deuten; ,,\venn
der Himmelschliissel das Ruder, wenn das Wort Gottes das Netz ist, dann
ist Petri Schifflein unsere Kirche"; aber das paBt nicht als Erklarung zu
Str. 7. — 9, 1 Quem concedunt B. — 11, 2 Hic artifex A. —12, 1 aquas
maris B. — 14, 2 e caelis B. —15, 1 Petro dantur A. — 16, 1 Est secunda
B. — 16, 2 Somptes B, Fontem A. —
18, 1 Et baptizans B. — ^18, 3 spiritiunl
B. — 20, 3 Noxam cum B. —25, 4 actus gladio A. —27, 1 Simon autem
B. — 29, 4 agni vivitur B.
Sieht man von der etwas nachteilig wirkenden Lange ab, so ist die
Sequenz nach Inhalt und Form ein wahres Meisterstiick, von dem man
begreift, daB Gautier (I. c. ed. 3 p. 260 sqq.) gerne den groBen Aclam
,

von St. Victor als dessen Schopfer ansehen mochte. Aber, warum fand
diese herrliche Dichtung nur in dem jungen Sammelbande von St. Victor
Aufnahme und fehlt in allen alteren Chorbiichern jener Abtei ? Warum
fand sie, soweit nachweisbar, allein in Bordeaux und Grenoble liturgische
Do Sanctis. De saucto Petro. 317

Verwcndnng ? Wird sie nicht iilter sein als ilire wenigen jungen Quellen,
odor erstftud noch gegen SchluB des 14. Jahrhunderts, zur Zeit des Nieder-
ganges der Hymnodie, in Frankreich dem beriihmten Prosator von St.
Victor ein hervorragender Wettbewerber, von dem sonst kaum eine Spur
zu merken ist? Lauter Fragen, die schwer zu beantworten sind und das
Problem der Adamschen Sequenzen noch schwieriger gestalten.

285. De sancto Petro.

1 Tu es Petrus
et super hanc petram
aedificabo ecclesiam.

2 Tu beatus es, Bariona, 3 Quod caro sanguisque nescit,


Cui aspirat sua dona Per patrem tibi patescit
Quasi nato spiritus. Revelatum caelitus.

4 Tibi claves dono dedit, 5 Potestate formidanda


Quibus porta caeli cedit, Hic ligas illic liganda,
Praevalentque inferis. Tuta sunt, quae solveris.
6 Te piscantem piscatoris 7 Cuncta linquis navi spreta,
Ad capturae melioris Temporalis mundi meta
Usum traxit gratia; ludices ut omnia.

8 Apostolis principaris 9 Transformati tu Messiae


Dominoque sociaris Moysique et Eliae
In tributi pretio. Frueris colloquio.

10 Sicco pede calcas mare, 11 Sic deiectum patientis


Malcbum truncas f les amare,
; Et erectum resurgentis
Dum pungit negatio; Redintegrat visio.

12 Ter confessus ter negatum 13 Claudus salit et Tabitha


Gregem pascis ter donatum Iterata calet vita;
Vita, verbo, precibus. Viam paras gentibus.

14 Infirmis umbra mederis, 15 Tu vinclis liber laxatio


Defraudantes gravi feris Portis exis reseratis
Coniuges supplicio. Duce fretus praevio.

16 Caecus videt, mutus fatur, 17 Funus surgit, magus cadit,


Languor fugit, duplex datur Consecrator Romam vadit
Salus Antiochiae. Crucis et victoriae.

18 Illum scquens, pcndens cruce, 19 lanitor, ingrcssum pandc,


Scandis caelum, quo te duce Quo nos lucis non mutandao
Nobis detur aditus. Foveat intuitus.

Miss. ms. S. Pctri Salisburgensis (monialium) ann. 114G 04. Cod. —


Pctrin. a IX 11. A. —
Grad. et Antiphon. ms. S. Petri Salisburgensis saec.
12. in Cod. Petrin. a XII 7. add. saec, 12/1.']. B. —
Miss. ms. S. Petri Salis-
burgensis anni 1432. Cod. Pctrin. a XI 3. C. —
Collect. ms. Scheftlarienso
saec. 12. Chu. Monaccn. 17 174. D. —
Trop. ms. S. Thomae Lipsiensis
sacc. 13. Cod. S. Thomae Lipsien. s. n. E. —
Miss. ms. Pragense (lohannis
;

318 Sequentlae rhythmicae et rigmatae,

de Drazic) saec. 14. in. Cod. Mus. Bohem. XIII B 9. F. —


Pros. ms. Pragense
(Arnesti de Pardubic) anni 1360. Cod. Capit. Pragen. P 9. G. Miss. ins.—
Pragense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIII B 8. add. saec. 15. H. Miss. —
ms. Vodnianense saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIV A 8. J. Miss. ms. —
S. ApoUinaris in Saczka saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XVI B 8. K. Grad. ms, —
Sedlicense saec. 15. ex. Cod. Pragen. XIIIA5c. L. —
Miss. ms. Lunaela-
cense saec. 15. Cod. Vindobonen. 3789. M. —
Miss. ms. S. Achatii Coloniensis
saec. 14. Cod. Colonien. W. f 249. X. . —
Miss. ms. S. Pantaleonis Colonicnsi*
saec. 15. Cod. Bruxellen. 355. O. —
Grad ms. Cranenburgense anni 1340.
Cod. Cranenburgen. s. n. P. —
Grad. ms. Calcariense saec. 15. Cod. Cal-
carien. G. 1. Q. —
Miss. ms. Asnidiense anni 1475. Clm. Monacen. 10074.
R. — Grad. ms. Langenleubense saec. 15/16. Cod. Mus. Antiq. Dresden.
41 f. S. — Grad. ms. Freckenhorstense anni 1530. Cod. Freckenhorsten.
s. n. T. — Miss. ms. Noviomagense saec. 15. Cod. Mus. Xoviomagen.
s. n. U.

Missale Coloniense impr. Coloniae 1481. V. —


Missale Pragensc impr.
Lipsiae 1498. X. — Missale Olomucense impr. Xurembergae 1499. Y. —
Missale Brandenburgense impr. Lipsiae 1516. Z. — Missale Posnaniense
impr. [Cracoviae] 1524. a. — GKPQRVXYa sind ni.-*ht verglichen.
Str. 1 fehlt N R. — 1, 3 ecclesiam meam Z. —
2, 1 beatus fehlb
R. — 3, 3 Revelantem FHJ; desuper (st. caelitus) O. —
4, 1 claves Deus
dedit Z. — 4, 2 caeli porta F H
J. —
4, 3 Praevaletque F H
J L S, Prae-
valesque N O. —5, 2 ligas quae sunt liganda N O U. —
7, 1 navis 0, vane ( !)
U, navi F H
J L, nave die iibrigen Quellen. —
7, 3 Indigens N O. 8, 3 —
tributo N. —
9, 1 Transformari J. —
9, 2 et fehlt O. —
9, 3 Tu frueris U. —
10, 1 Victo pede J. —
10, 2 Marcum F J. —
10, 3 pungis J; negotio Z. —
11, 1 Hic L. —
11, 3 Reintegrat F H
J L 0, Sic integrat Z. —
12, 1 con-
fessum O. —12, 3 und 13, 3 umgestellt N O S T U. —
12, 3 Vitam B. —
13, 2 Morte surgens calet N O U; claret vita F J. H —
14, 1 Infirmos L. —
14, 2 Defraudentes N. —15, 1 Vinclis abis tu N O; Tu vinculis U; ligatis A;
laxaris H Z. — 15, 2 Portis eris U. —
15, 3 fretus caelico A B C M. —
16, 3 Aethiopiae N O. —17, 1 Fumus U. —
18, 1 pendes A B U. 18, 2 —
Scandit HJ L; qui H
J. — 19, 1 lanitor mihi giessum O. —
19, 2 Quod
FH J; non mutandae fehlt J.
Der Ursprun^ der schonen alten Sequenz des 12. Jahrhunderts wird
im Siiden, in der Abtei St. Peter zu Salzbiirg zu suchen sein; ihr Weg geht
ostlich aufwarts nach Bohmen; von dort zieht sie sprungweise ins
Kolner Gebiet und den Rhein hinunter bis nach Nymwegen, dann um
im 15./16. Jahrhundert scheinbar nur mehr in der Kolner und in nord-
ostlichen Diozesen weiterzuleben.

286. De sancto Petro.

1 Plebs parentis pietatis, 2 Petrum precare pastorem,


Plausu plaude, pravitatis Peccatorum piscatorem,
Putando propaginem; Pacis plenitudinem.

3 Petrus praestat patienti, 4 Petrus purgat, parcit pressis,


Portas pandit paenitenti . Poena porrigit perplexis
Peccati putredinem. Poli pulchritudinem.

5 Pontum pons pertranseunti, 6 Petrus pollet passione,


Pontus, praesto pereunti, Pulsanti precatione
Porta paenitentiae Petra patientiae.
Dc Sjinctis. In sancti Pctri Ciithcdra. 319

7 Primo piscium praedator, 8 Princeps potens popiUorum,


Plebis potons post piscator Panis pastor parvulorum,
Paradisum possidet; Portis poli praesidet.

9 Peroptantcs postulamus, 10 Petimus primipotentem,


Perpetua perfruamur Pelle pressuram prementem
Prece Petri patria. Per Fetri praesidia;

11 Pelle procellas pulsantes, 12 Pasce pios, pravos pia,


Peccatores perturbantes, Pater pie, proles pia
Pelle prava pondera; Prodiens puerpera.

Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. A. —


Pros. ms. fratris loachim Guntz dictum ,,Branderi" Sangallensis amii
1507. Cod. Sangallon. 546. B. —Missale Athanacense impr. Athanaci
1531. C. — 3, 2 punienti A. —
3, 3 putredine A. —4, 1 parcit penas A,
parcit precis C.— 4, 2 Penas B C, Preces A. —
5, 2 Petze praesto A. —
6, 2 PoUet praedicatione AC. —
6, 3 Porta A. —
7, 1 Pino A. —9, 1
Preoptant s B. — 10, 2 penitentum B. —11, 1 Felle pressura C. —
11, 3
Prnva pelle B. — 12, 1 Parce.
Nach dem Repert. Hymn. (Nr. 15096) soll diese gekiinstelte Sequenz,
die in allen Worten mit P (Anfangsbuchstabe von Petrus) beginnt, aucli
in ciner Hs. saec. 15. zu Cambrai sich vorfinden, iiber deren Signatur "wir
ebcnsowenig erfahren wie iiber ihre Herkunft und Art (ob Missale, oder
Graduale, oder Sammelband). So konnte eine Nachpriifung nicht erfolgen,
und es muB unentschieden bleiben, ob diese nur kulturgeschichtlich inter-
essante Spielerei dem Kloster Engelberg entstammt oder aus Frankreich
kommt. In B wird allerdings als Verfasser ,,Ekkehardus decamis Pala-
/inus" genannt; da dieser im 10. Jahrhundert lebte, eriibrigt sich jedes
woitcre Wort betreffs dieser Zuschrift.

2S7. In sancti Petri Cathedra.

1 Corde puro, mente munda, 2 Signis, vocc, nutu, nota,


Laeto vultu vox iucunda Quam sit intus mens devota,
Prorumpat in organum; Proferat in publicum.

3 Petrus noster advocatus 4 Pisces, patrem, rete, ratem


Est, de navi est vocatus Et habendi voluntatcm
Advocantc Domino. Liquit sine tennino.

5 Ita liquit Petrus totum, 6 Sic oportet Christum scqui


Nam liabendi liquit votum, Te, ut portet Christus te, qui
Omnis liquit omnia. Christi quaeris praemia.

7 Petrus Christum cst sccutus, 8 Quia liquit Pctrus navcm,


Inde culmcn assecutus Dedit Christus Petro claveni
Sedis apostolicae; Civitatis caelicac.

9 Etsi negat Pctrus Christum 10 Et egressus flot amarc


Dicens: ,,Nunquam Et confosuss
novi istum", ter amarc
Resipiscit protinus, Pastor fit et dominus.
320 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

11 Sanat aegros, planat crucem, 12 quam felix medicina,


Morbos aufert, dat salutem Ubi mundat nos doctrina
Eius umbrae transitus. Et vox sancti spiritus!

13 Claudit caelum et recludit, 14 Nauta nostra fit carina


Hos obiurgat, lios alludit, De mundanis ad divina,
Hos appellat, bos excludit Mundus mundans medicina
Nec admittit fatuos. Munda mundo mortuos.
15 lesu via, lesu victor, 16 Tu nos munda, tu nos rege,
lesu vita, dux, adiutor, Tu nos porta, tu nos tege,
Sis misertus noster tutor Ut cum regum omnes rege
In caelesti curia; Eegnemus in patria.
Miss. ms. Macloviense saec. 15. Cod. Nanneten. 28. —
1, 3 Perrumpat.
— 2 Et de.
3, —
6, 2 Et ut. —
9, 3 Resipiscit pertitur (!). 14, 4 Mundi—
mundos. —
Der franzosische Dichter wandelt hier mit Geschick auf den
Bahnen des Adam von St. Victor, ohne jedoch an Tiefe und Reichtum
der Gredanken es ihm gleichzutun. Die Sequenz war bisher unediert.
Auf die Cathedra s. Petri nimmt sie keinen Bezug, obgleich fiir das Fest
derselben bestimmt.

288. In s. Petri ad Vincula.

1 Populi fidelium
In laudis praeconium
Assurgat sedulitas,

2 Et Christi vicarium, 3 Quem clausit in carcere


Pastorem eximium, Persequendo temere
Laudet nostra parvitas. Herodis immanitas.

4 Nam in modum viperae 5 Quem vinciens aspere


Volens Petrum perdere Post pascha producere
Insanit crudeliter; Vult confusibiliter.

6 Quo clauso custodia 7 Sed nec Deus deficit,


Exorat ecclesia Qui petita perficit;
Magna cum instantia Nam angelus astitit
Supplicans suffragia. Et solamen praestitit.

8 Quem illustrans, 9 Nam percusso


Sed nec frustrans, Sancto viro
Auxilium Et excusso
Ei praestans lugo diro
Subvenit in carcere; Fecit eum surgere;

10 Et sic Petrus
Compeditus
A carceris ergastulo
Liberatur miraculo.
De Sanctis. De ss. Petro ct Paulo. 321

11 Ergo solvat nos a malis, 12 Ut per eius interventum


Ne involvat gehennalis Et efficacem proventum
Vorago, nobis obvia Ad aeternalem conventum
Supernalis clementia, Trahat a miseria.
13 Hoc det eius gratia,
Qui regnat per omnia.
Prosar. ms. Ravennatense ann. —
1585 87. Cod. Ravemiaten. 360
(139. 5. S). A. — Missale [Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535.
B. — Missale Ruthenense impr. Lugduni cr. 1540. C. —
Missale Picta-
viense impr. Parisiis 1541; bis: P
loco D, 2 ° loco E. —
Missale Parisiense
impr. Parisiis 1585. F. —
C ist nicht verglichen. —
1, 3 Assurgit A. —
2, 1 Ut B F. — 4. 3 crudelitas B F. —
5, 1 vincens B F; asperrime F. -
7, 1 Et non F. — 8, 2 Sed ne B F. —
8, 3 Intento ( !) B D E F. 9, 2 Sacro —
B D F. —9, 4 duro A B D E F. —
11, 1 Ergo salvet B D E F. 12, 3 —
aeternale B F, concentum E. —
13, 1 Haec D E. —
13, 2 regnat super B F.
Ein jiingeres Erzeugnis der franzosischen Hymnodie, dessen Urspruiv;
nicht niiher bestimmbar ist; neben den Liedern des Viktoriners zeigt e;
um so handgreiflicher den Niedergang, und doch gehort cs noch nicht
zur minderwertigsten Sorte.

289. De ss. Petro et Faulo.


Ascribifur Adamo de S. Vidore.

1 Roma Petro glorietur, Immo tota iucundetur


Roma Paulum veneretur Et iucundis occupetur
Pari reverentia, Laudibus ecclesia.

3 Hi sunt eius fundamenta, Idem saga, qui cortinae,


Fundatores, fulcimenta, Pelles templi iacynctinae,
Bases, epistylia; Scyphi, sphaerae, lilia.

5 Hi sunt nubes coruscantes Hi praecones novae legis


Terram cordis irrigantes Et ductores novi gregis
Nunc rore, nunc pluvia; Ad Christi praesaepia.

7 Laborum socii His ventilantibus


Triturant aream Secedit palea
In spe denarii Novisque frugibus
Colentes vineam; Replentur horrca.
9 Ipsi montes appellantur, 10 Mira virtus est eorum,
Ipsi prius illustrantur Firmamenti vel caclorum
Veri solis lumine. Dcsignantur nominc.
11 Fugam mortis imperant, 12 Delcnt idolatriam,
Leges mortis superant, Reis praebent veniam,
Effugant daemonia; Miseris solacia.

13 Laus communis 14 Petrus pracit


amborum,
cst ])rincipatu,
Cura sint tamen singulorum Paulus pollet magistratu
Dignitates propriae: Totius ecclcsiae.
Bliimo, Analccta Hyinnica. IjV. 21

322 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

15 Principatus uni datur 16 Unus cortex est granonim,


Unitasque commendatur Sed etuna vis multorum
Fidei catholicae; Sub eodem cortice.
17 Romam convenerant 18 Insistunt vitiis
Salutis nuntii, Fideles medici;
Ubi plus noverant Vitae remediis
Inesse vitii, Obstant phrenetici,
Nihil medicinae. Fatui doctrinae.

19 Facta Christi mentione 20 Languor cedit, mors cboedit,


Simon magus cura Nerone Magus crepat, Roma credit
Conturbantur hoc sermone Et ad vitam mundus redit
Nec cedunt apostolis. Reprobatis idolis.

21 Fremit Nero sceleratus 22 Bellatores praeelecti


Magi morte desolatus, Non a fide possunt flecti,
Cuius error ei gratus, Sed in pugna stant erecti
Grave praecipitium. Nec formidant gladium.
23 Petrus, heres verae lucis, 24 Patres summae dignitatis,
Fert inversus poenam crucis. Summo regi conregnatis;
Paulus ictum pugionis, Vincla nostrae pravitatis
Nec diversae passionis Solvat vestrae potestatis
Sunt diversa praemia. Efficax sententia.

Trop. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. 'feod. Assisien. 695. A. —


Miss. ms. Parisiense saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15615. B. Grad. ms. —
Parisiense saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. C. —
Miss. ms. Parisienae
saec. 14. Cod. Parisin. 830. D. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13, ex. Cod
Parisin. 14 819. E. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin
14452. F. — Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197
G. — Miss. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14448. H. Collect —
ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14 872. J. Miss. ms —
S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. K. Jliss —
ms. Lingonense saec. 14. Cod. Pommersfelden. s. n. L. —
Pros. ms. Franci
scanum Gallicum saec. 14/15. Cod. Parisin. 1339. M. —
Prosar. ms. Caelcsti
norum Parisiensium anni 1532. Cod. Parisin. Mazar. 448 (758). N. —
Dazu kommen viele alte gedruckte Missalien nur franzosischer Diozesen
die groBtenteils vermerkt sind im Rep. Hymn. Nr. 17 558. —
Das Varianten
verzeichnis beschrankt sich auf die Quellen J. A—
4, 3 Sciphi pere F ^, spere F ^ (von viel spaterer Hand). 16, 2 Sed—
haec una E J.— — 19, 3 Conturbatur B C E (der Plural in 19, 4 verlangt
auch hier den Plural). —
Auffallend ist, daB auch dieses nach Form und
Inhalt herrliche Meisterstiick auf sein Heimatland Frankreich bescl^rankt
Mieb; wenn wirkiich vom V iktoriner Adam, wofiir vieles spricht, so legt
1 3 beredtes Zeugnis ab fiir sein Konnen.

290. De sanctis Petro et Paulo.

1 Duae verae sunt olivae, 2 Quibus Sion est imbuta


Per quos plantae primitivae Et caelesti delibuta
Noscuntur ecclesiae; Roma rore gratiae;
Dc Sanctis. De sanctis Pctro et Paulo. 323

3 Isti Sion fundanicnta, 4 Petrus primus principatu,


Bases, tcctiv, fulcinienta Paulus alter magistratu
Arcam portant foederis; Effulgent prae ceteris.

5 Hi sunt summi bellatores, 6 Turres, trabes cypressinae,


Duces legis et doctores, Saga, pelles et cortinae,
Vectes evangelii, Clavcs sanctuarii.

7 Qui, dum Romae docent mores, 8 Vincunt magos et Nerones


Plantant fidem et errores Nec abhorrent passiones
Excludunt gentilium, Aut crucis supplicium.

9 Ergo vos in Christo duce, 10 Nos ad crucem inflammetis,


Tu in ense, tu in cruce Nobis cenam impetretis
Ajdore martyrii Caelestis convivii.

Trop. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assien. 69.5. A. —


Grad. ras. S. Thomae Lipsiensis saec. 13. Cod. S. Thomae Lipsien. s. n.
B. —Trop. ms. Wingartense saec. 13. Cod. Stutgardien. B I Asc. 95. H
C. —
Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. D. - -

Miss. ms. Frisingense ( ?) saec. 14. Clm. Monacen. 23 054. E. Miss. ms. —
Olomucense (lohannis episc.) saec. 14. Cod. Capit. Pragen. Cim. 6. F. - -

Miss. ms. Olomucense saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen. 10. G. Cantion. — —
m>^. Pragense saec. 16. in. Cod. Pragen. E 2. H. X —
Missale Parisieii«e
impr. Parisiis 1585. J.
1, 2 Per quas H. —
1; 3 Nascuntur E H. —
2, 1 est compluta C J. D —
2, 2 caeleste C D G. —
2, 2—3, 1 inkl. fehlen J. —
4, 2 Alter Paulus C D J,
Paulus doctor H. —
4, 3 Effulget A I, Effulgens H. —
5, 2 Duae legis H,
Novae legis E, Duces gregis C D J. —
6, 3 und 6, 3 umgestellt C D. —
6, 1 Cruces C D, aber in C ohne Initiale; Turres tubae J. —
7, 1 Hi sunt
Romae J; Christi dum Romae docerent mores H. —
7, 2 fidcm fehlt H;
et errorem B. — 8, 1 und 2 Neronis passionis C D, Neronem
. pas- . . .


. .

pionem B H —
J. 8, 2 Non J. 8, 3 Et C D, Nec J. 9, 1 Ergo nos — G. B—
9, 3 mysterii J. —
10, 1 Vos A; inflammate H. —
10, 2 impetrate H. —
Xach Str. 10 fiigt J noch bei: In quo Dei filium/ Atque solamen omnium /
Laudemus in saeculum.
Melodie: ,,Hodicrnac lux diei" (54, Nr. 219). In den A H. 1, Nr. 76
ist vorstehende hiibsche Sequenz nur aus H
irrtiimlich als Cantio vorgelegt.
Man vgl. den Anfang ,,Isti duac sunt olivae'' A H. 40, Nr. 321; also dort
\vird ebenso unmittclbar begonnen wio hier, ohne erst die zwei Apostel-
fursten zu ncnnen. Sie schweben dem Dichter und den Fcstgenossen als
selbstverstandlich vor Augen. Der vorausgehendcn Apostelsequcnz „Ronia
Petro glorietur" ist sichtlich manches entlehnt; vgl. besonders dort die
Strophe 3 und hier 3, dort 4 und hier 6, dort 14 und hier 4. Wo dicse, —
ich moclite sagen gekiirztc Umdichtung, welche laut Qucllennachwcis
tine eigenartige Verbreitung erhielt, entstanden ist, muB uncntschieden
bleiben.

291. De snnctis Petro et Paulo.

1 Actiones gratiarum 2 Qui volens ipsam jilautare


Referat uberrimarum Et supra pctram fundarc
Deo nunc ecclesia, Firmitatc niniia
21
324 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

3 Petrum legit in pastorem, 4 Petro dans aeternitatis


Paulum gentium doctorem, Clavem, Paulo veritatis
Nos salvare veniens Librum adaperiens.
5 Qui bini sicut gigantes 6 Verbum Dei seminantes,
Fide facti elegantes A deorum revocantes
Pugnant pro ecclesia: Gentes idolatria.

7 Petrus, montem 8 Paulus raptus


dum conscendit, sinemeta
Vidit sed nondum perpendit Caeli vidit mente laeta
Trinitatis gloriam; Mansionem tertiam.
9 Sicut Enoch et Elias 10 Sic hi magi Simonis,
Antichristi perfidias Quas virtute daemonis
Venient destruere, Invenit, versutias
Quas in mundo temere Sub Herode nimias
Seminavit idem, Destruxerunt pridem.

11 Illud donum Petro datur, 12 Ligno Petri vir levatur,


Elisaeo quod negatur, Elisaei qui conatur
Suscitare baculo: Signum in puerulo.

13 Datur rapto Elia 14 Paulo fides contigit,


Elisaeo gratia Stephanus dum adiit
Duplex prophetiae: Regem ierarchiae.

15 Mira Petri sanctitas, 16 Se absente mortuam


Cuius umbram feritas Precatu qui viduam
Morborum expavit, Suo suscitavit.

17 Paulum, vas electionis, 18 Non extollit arcanorum


Infertum divinis donis, Omnibus inauditorum
Viso caelo tertio Frequens revelatio.

19 Angelus hunc solvit capfum, 20 Ille Petri vincla frangit,


Paulum visui Hic, dum Paulum
dat aptum manu tangit,
Manus Ananiae; Fugat squammas facie.

21 Alter ense decoUatus, 22 Per quos nobis det patronos


Petrus cruce sublimatus Tam mansuetos et tam bonos
Intrat caeli gloriam. Deus suam gratiam.
23 Petre, tibi data clave 24 Paule, nulli comprehensum
Nobis aperi suave Resera tibi ostensum
Trinitatis solium. Caeli secretarium.

Cod. ms. Crucilingen. saec. 14. —


Betreffs des Textes, wie ihn die
Hs. bietet, bin ich einzig auf Mone (III, S. 92) angewiesen, der leider nicht
angibt, ob es sich um einen Sammelband oder ein Missaie bzw. Graduale
handelt. — 3, 3 Nos salutare. —
4, 1 aeternitatem. —
9, 4 temere fehlt
(Mone verkannte den Bau der Strophen 9 und 10). —
13, 1 raptor(!);
Sinn: Auf den entziickten Propheten Elias folgte der Prophet Elisaeus;
;

l)c Sauctis. De sancto Petro Martyie. 325

ebenso auf den Seher Stephanus der Seher Paulus. 17, 2 Invectum. — —
17, 3 Vivi caclo tertia. —
20, 2 tangit fehlt. 21, 2 crucem. —
Da die —
Sequenz sich nur in dieser Kreuzlinger He. findet, wird sie wohl auch in
diosem ehemaligcn Augustiner-Chorherrnstift entstanden sein.

292. De ss. Petro et Paulo.

1 Gloriosos pugiles 2 Quos vocavit hodie


Militesque nobiles De valle miseriae
Christi sempor vigiles Ad quietem patriae
Collaudemus, Rex supremus.
3 Unus est ecclesiae •4 Quasi lutum omnia
Caput, alter gratiae Spernunt transitoria,
Vas et sapientiae Habent ad caelestia
Praeelectum. Cor erectum.

5 Ambo devotissimi 6 Ergo culpae veniam,


Araboque humillimi In praesenti gratiam,
Et Deo gratissimi In futuro gloriam
Exstiterunt. Meruerunt.

7 Isti luminaria 8 Mente voluntaria


Duo sunt lucentia Tulerunt supplicia
Et illuminantia Pro salute varia
Cor multorum. Proxiniorum.

9 Petrus crucifigitur, 10 lesu, per suffragia


Sed caput abscinditur Horum, Christe, gaudia
Pauli, vox egreditur Digneris caelestia
Dicens clarc. Nobis darc.
Prosar. ms. Ravennatense ann. 1585 87. —
Cod. Ravennaten. 300
(139. 5. S). A. —
Prosar. ms. Caelestinorum Parisiensium ann. 1532. Cod.
Parisin. Mazar. 448 (758) B. —
Missalc^Franciscano-] Romanum impr.
Parisiis 1520. C. —
Miesale [Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535.
D. —Missale Arelatense impr. Lugduni 1530. E. —
Missale Parisieiise
impr. Parisiis 1.585. F. —
E ist nicht verglichcn. —
2, 1 Suos A C' D F
(falsohe Initiale). —
3, 3 cst A. —
8, 2 Supplicia tulerunt F. 7, 1 Ista —
A. —
9, 2 absciditur A C. —
10, 1 lesus C. —
Melodie: ,,Mariae pracconio" (54, Nr. 249). Vgl. hierzu die gleich-
gebaute Sequenz ,,Laetetur ecclesia" (oben Nr. 279), die wohl gleichen
ITrsprunges ist. Es gilt auch hier das dort Bemerkte.

293. Dc sancto Petro Martyrc.

1 Adest dies cclebris, 2 Naiu ab infidclibus


Quo lumen de tenebris Petrus dispar moribus
Exortum emicuit. Ortus mundo claruit.
.'}
Mundum mundus abicit, l Fit salutis spcculum
Ordini se subicit Morumque spoctaculuni,
Evangelizantiuni Vas virtutum omnium.
326 Sequeutiae rhythmicae et rigmatae.

5 Carnis pudicitiam 6 Verbi semen seminat,


Et baptismi gratiam Errores exterminat
Conservat viriliter. Verbo pugnans fortiter.

7 Dum non cedit hostibus 8 A profanis manibus


Kesistens erroribus, Sanctus diris ictibus
lusti sanguis funditur; Invasus occiditur.

9 Christi factus hostia 10 Sempiterna gaudia


Caeli transit ostia Possidet cum gloria
Cum palma martyrii; Trecenteni praemii.

11 Morbi, mors, daemonia 12 Credit plebs incredula


Petri per suffragia Videns haec miraciila
Depelluntur penitus. Fieri divinitus.

13 Nobis ergo veniam 14 Et post hanc miseriam


Det Deus et gratiam Largiatur gloriam
Petri prece sedula Per aeterna saecula.

Grad. ms. Praedicatorum ann. 1253 60. Cod. priv. (olim L. Rosen-
thal Monacen. Catalog. 155, Nr. 176; nunc K. W. Hiersemann lapsien.
Catal. 487, Nr. 57). A. —
Miss. ms. Praedicatorum saec. 15. Cod. Bruxellen.
6435. B. — JMiss. ms. Praedicatorum Tolosanum saec. 13. Cod. Tolosan.
98. C. — Psalter., Hymn., Prosar. ms. S. Ludovici Pisciacensis ann. 1260 —
75.
Cod. Londinen. Add. 23935. D. —
Prosar. ms. S. Ludovici Pisciacensis
sacc. 15. Cod. Londinen. Egert. 2601. E. —
Pros. ms. Praedicatorum
Gallicum ( ? Anghcum) saec. 14. in. Cod. Oxonien. Rawl. lit. g 13 (olim
JTi=c. lit. 27). F. —Miss. ms. SS. lohannis et Pauli Venetum saec. 14. Cod.
Vcnet. L III 97. G. —
Grad. ms. S. Marci Florentimim saec. 14/15. Cod.
S. Marci Florentin. T. H. —
Miss. ms. Praedicatorum Novae Civitatis saec. 14. in. Cod. Graecen.
878. J. — Grad. ms. Praedicatorum (Steinbacense?) saec. 14. ex. Cod.
Muio-Griesen. membr. 1. K. —
Miss. ms. Praedicatorum S. Spiritus Heide!-
borgense saec. 14. Cod. Vatican. Palat. 509. L. —
Antiphon. et Grad.
iv-s. Praedicat. Brunnense (prope Moehringen) saec. 14. Cod. Donesching^-n.

882. M. — Grad. ms. Praedicat. Brunnense saec. 14. ex. Cod. Donesching''!!.
881. N. — Grad. ras. S. Katherinae Divodurense saec. 14. Cod. Vaticaa.
10 773 (10644). O. —
Grad. ms. Praedicatorum (Phorcenense?) saec. 14/15.
Cod. Stutgardien. H
B. I. Asc. 65. P. —Miss. ms. Praedicatoriun (Peto-
viense ?) saec. 14. Cod. Praedic. Graecen. s. n. Q. —
Miss. ms. Praedi-
catorum (Petoviense?) saec. 15. Cod. Graecen. 420. R. —
Miss. ms. Praedi-
catorum Vindobonensium anni. 1477. Cod. Praedic. Vindobon. 213. S. —
Miss. ms. S. Stephani Metensis saec. 15. Cod. Meten. 12. T. —
Grad.
ms. Unterlindeu^^e saec. 15. Cod. Colmarien. 317. U. —
Grad. ms. Alten-
hohenaviense saec. 14. Clm. Monacen. 23287. V. —
Grad. ms. Praedicatorum
Cracoviense saec. 1.5/16. Cod. Praedicat. Cracovien. s. n. W. —
Legend.
ms. Laurentii Odonis Lincopensis saec. 14/15. Cod. Dresden. A. 182.
X. — Miss. ms. Scarense saec. 15. Cod. Upsalen. C 427. Y. —
Miss. ms.
Praedicatorum Hispanicum saec. 16. Cod. Vatican. 5590. Z.
Missale Praedicatorum impr. Venetiis 1482. a. —
Missale ad consuetu-
dinem Praedicatorum et S. Crucis impr. Paiisiis 1517. b. —
Missale Aboense
impr. Lubecae 1488. c. —
Missale Bicterrense impr. Lugduni 1535. d. —
CHM— QVWac sind nicht verglichen. —
4, 1 Sit K. —
4, 2 a-specta-
culum I. —
6, 3 pugnat J. —
Str. 8 bis SchluB fehlen A, weil Hs. difekt. —
De Sanctis. De ss. Philippo et lacobo. 82^

8. 2 luato sanctua G. —
9, 1 lusti factus J. — 11, 1 Mors morbi Y. — 11, 2
Vntri J. —
i:{, 3 Preoe Petri J R.

J)aa Altor dor Quolie A daB diese Sequcnz anlaBlich


laiit erkennen,
der Kanonisation dcs Hciligen (25. Marz 1253) entstand, wahrscheinlich
\on oinem Dominika)icr als dessen Ordensbruder. Sie eriangte eine inter-
nationale Verbrcitung, iihnlich wie jene auf den hl. Ordensstifter (oben
Nr. 1 15). An Schwung und Tiefe steht sie letzterer raerklich nach. In —
Y geht als Versus alleluiaticus voraus:
Felix ex fructu triplici,
Quein sub patre mirifico
Ex virtute multiplici
Legit sancto Dominico.

294. Dc ss. Philippo ct lacobo.

1 Psallat chorus spiritalis! 2 Qua Philippus, vir insignis,


Ecce, dies triumphalis, Clarus vita, clarus signis,
Dies plena gaudio, Defunctus vivit Deo.

3 Orbis totus hilarescit, 4 Cor devotum exardescit,


Caritatis ardor crescit Gesta canens vitae poscit
Ex eius memoria; Sibi dari praemia.

6 Deprome canticum 6 Excipit Philippum


Dulci melodia Omni laetitia
Laudans apostolum, Chorus angelorum
Mater ecclesia! Caelesti gloria.

7 Apostolum se professus 8 A paganis irretitus


Per Scythiam indefessus Fari Christum non veritus
Christi legem docuit. Idola comminuit.

9 Raptus, caesus suspenditur 10 Saxis demum lapidatur


Et in cruce gloriatur Et, dum corpus terraedatur,
Viva factus hostia. Vitae subit gaudia.

11 Aequa laude personemus 12 Necdum matris alvo natus


Et lacobi recitemus Exstitit sanctificatus
Virtutum insignia. Spociali gratia.

13 Floris custos virginalis, 14 In martyrem turba fremit,


Vita fulgens sanctitatis, Lapidibus sanctum jiroiiiit,
Tuba factus vcritatis Caput tandcm lictor domit;
Fidem docet populum. Translatur ad sidera.

15 Apostolorum meritis 16 Molom carnis ut oxuti


Ac prccc dcvotissima Vita vivcntos libcra
Nos a peccati vinculis, CoIIactemur assccuti
Christc, clementer libera. Vera polorum gaudia.
Miss. ms. Sangcnovcfianum sacc. (13. ct) 14. Cod. Sangonovefian.
90 (BBl fol. 1). — 11,2 rcticomus. — 14, 4 Translatus, — Eino pule Soquenz,
aber in vernachliissigtcm Gewandc. Aus glciohcr Quclle hat tlauticr (1. c.
JUl, p. 404 sqq.) sie edicrt und sic cincs Adams von St. Victor nicht fiir un-
328 Scquentiae rhythmicae et rigraatae.

wiirdig erachtet, wenn Rhythmus und Reim besser besorgt waren. Diese
Nachlassigkeit laBt auch den Zweifel, ob zu. Str. 13 eine Gegenstrophe
iehlte, nicht als geniigend begriindet erscheinen; 14, 4 reimt nicht mit
13, 4, wie es sich gebiihrt, sondern mit 15, 4. Das diirfte aber unserem
Dichter wenig Sorge gemacht haben. Rhythmus und Reim von Str. 15
passen obendrein besser zur Str. 16 als zur Str. 14. —
Ursprungsstatte
iiit wohl die Augustinerabtei Sainte-Genevibve-du-Mont zu Paris.

205. De s. Quirino Nussiensi.

1 Summo laudes creatori 2 Qui praedestinatos vocat


Voce, corde puriori Et vocatos fide locat
Creatura personet, In caelesti curia.
3 Ab lioc ergo vir divinus 4 E re nomen est sortitus,
Praeelectus est Quirinus Eidem quod divinitus
Ante mundi tempora. Christi confert gratia.

5 Nam curator est Quirinus 6 Omnem morbura et dolorem


Pietatis magnae sinus; Fugat, sedat ob ardorem
Hunc dum quaerit Sacrosanctum
Peregrinus, et honorem
Fide sanus prosilit. Cbristianae fidei.

7 Corde credit, confitetur 8 Inde lingua dum privatur,


Ore sanctus et ridetur Sine lingua laudem fatur
Pravis ab hominibus. Creatori iubilans.

9 Hinc suspensus, 10 Sic politus


flagris fractus lapis vivus,
Et in partes est redactus, Miserationis rivus,
Diadema vitae nactus Ad salutem nunc proclivus
Membris caesis omnibus. Est aegrotis omnibus.
11 Bibant ergo fide plena 12 Ut per ipsum restituti
De tam puri fontis vena, Praeoptatae iam saluti
Quo morborum boc catena Digna Deo delibuti
Suis linquat meritis, lubilent praeconia.

13 Martyr Dei pretiose, 14 Ut a morbo peccatorum


Nos commenda studiose Et a plagis vitiorum
Christi regis gratiae, Absolvamur propere.
Acta Sanctorum Bollandiana, Mart. III, p. 814 (ed. 3 p. 811); mit ,

der Quellenangabe ,,ex Missali Pergameno". So ist fiir Alter und Herkunft
auch der Sequenz kein Anhaltspunkt geboten. Nur vermuten laBt sich
iu etwa, daC wegen der Beziehung des Heiligen bzw. seiner Reliquien zu
Neufi (seit 1050) auch dort die sehr niichtern gehaltene Sequenz entstanden
sei. Dunkel sind die Verse 11, 3 und 4, deren Text wohl verdorben ist.

296. De sancta Richarde imperatrice.

1 Paradisi peramoena 2 Stirpe regum procreata,


Luces sorte ducentena, Supra solem deaurata
Ricbardis, virgo regia. Sponsa clares egregia.
De Sanctis. De snncto Kooho. 329

3 Flore vernans virginali 4 Victrix stas flamma non usta,


Sub contractu coniugali Mente, carne tu venusta
Pudoris fcrs signaculum. Monstraris per miraculunu

5 Tamquam aurum es probata 6 Spreto maritali nexu


Nec uxor Pcrennem
ncc adultera, sponsum in amplexu
Psallens igne gratularis; Novo cantu comitaris.
7 Caeli stipata floribus, 8 Distribuis dotalia,
Virtutum fulta moribus, Manum mittis ad fortia,
Humilitatis viola, Tu deitatis sciola.

9 Soluta carnis loculo 10 Caesis visus, quies fessis,


Degustas plena poculo Claudis gressus, pax oppressis
Nunc in caelis, Per te datus,
quod sitisti. virgo Christi.

11 Tuo sponso copulata, 12 Pia doctrix castitatis,


Sis pro nobis advocata Famulis propina gratis
Summi patris ad filium. Tutelam post exsilium.
Cod. ms. Argentinensis olim E 60 saec. 14. (Nach Mone III, 492;
die Hs. ist verbrannt). A. —
Missale Argentinense impr. Hagnoe 1520.
B. — Beide Quellen haben vollig iibereinstimmend den Text fehlerlos
iiberliefert; mit Unrecht beanstandet Mone in 5, 3 das, ,nec" und 6, 3 das
,,in". Ebenso ist 9, 2 durchaus nicht ,,plena" in ,,pleno" zu andern; ,,voIl
vom Becher genieBest du". Die anmutige, originelle Dichtung ist offenbar
in der Strafiburger Diozesc, genauer gesagt vielleicht im ehemaligen, von
Richardis gegriindeten Frauenstift Andlau entstanden.

297. De sancto Rocho.


Gloriosus suffragator, 2 Doctus scriptis sancti Pauli
Sanctus Rochus, consolator Coepit corpus castigare
Cunctis venerabilis. Adulescens nobilis.

3 Paterna oppida linquens, 4 Romam aliaque loca


Pera, baculo gradiens Pestilentia vexata;
Exsul quaerit Italos, Cruce sanavit aegros.

5 Principatu se abdicans 6 Placentiae pestilentes


Et egenis distribuens In hospitali degentes
Paupertatcm eligit; Morbos cunctos subigit.

7 Percussus fcbrc acuta, 8 In paternis ut traditor


Transfixus coxa sinistra Quinquc annis maceratur,
Galliam visitavit; Carcerem sustinuit.

9 Tricesimo ct secundo 10 Tunc oravit ad Dominum,


Migravit de vita anno, Ut invocans nomen suum
A notis ignoratur. A peste sanaretur.
330 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

11 Omnes peste laborantes 12 Haec in tabula descripta


Ad Rochum confugientes Latere eius reperta
Trucem evadunt mortem; Hanc continebant sortem.
13 Roche, pater eximie, 14 Medere nostris mentibus
Succurre epidimiae, Expulsis languoribus,
Quali truci vexamur; Ut tecum collocemur.

Prosar. ms. fr. loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallonse anni


1507. Cod. Sangallen. 546. A. —
JVIiss. ms. Pataviense saec. 14. Cod.
Zwettlen. 229. add. anni 1521. B. —
Missale Aquileiense impr. Venetiis 1519.
0. — Missale Posnaniense impr. Cracoviae 1524. D. —
2, 1 Doctis B. —
2, 2 castigari B C. — 3, 1 Oppida paterna A. —
3, 2 baculoque A. —
5, 1
Principatus abdicans B. —
5, 2 Et aegris A B C. —
6, 2 hospitio A. —
6, 3 subegit B D. — 8, 1 ut traditur D. —
9, 3 A fehlt C; ignoratus A C. —
12, 2 Latera cuius B. —
12, 3 continebat A C. —
14, 2 Lex pulsis languen-
tibus C.
Die Melodie (nach A) ist der Sequenz ,,Lauda Sion" adaptiert. Da
der hl. Rochus als Pestpatron ein internationaler Volksheiliger ist, laBt
sich, zumal b i der Verschiedenartigkeit der Quellen dieser Sequenz, iiber
deron Ursprung nichts auch nur mutmaBcn. Der Kult des Heiligen begann
erst im 15. Jahrhundert; so ist es erkliirlich, daB die Hymnodie ihn schlecht
bedacht hat; das vorstehende Machwerk gehort zum MinderM-ertigsten.

298. De sancto Roclio.

1 In honore salvatoris 2 Qui de caelo praenotatur


Sancti Rochi coniessoris Et ad matrem nuntiatur
Agatur memoria, Salute angelica.

VoUer Text (26 Halbstrophen) in AH 39, Nr. 298; dort nur aus einer
Quelle (G) mit dem Anfange: Ad honorem. Der voUstandige Quellen-
bestand ist: Miss. ms. S. Terrenani saec. 15. Cod. Arbuthnoten. s. n.
(reimpressum in Burntisland 1864). A. — Miss. ms. Cisoniense saec. 16.
Cod. Insulen. 37. B. — Prosar. ms. Ravennatense ann. 1585—87. Cod.
Ravennaten. 139. 5. S. C. — Missale Lexoviense impr. Cadomi 1504. D. —
Missale Eduense impr. Parisiis 1530. E. — Missale Traiectense impr. Ant-
werpiae 1540. F. — Missale Metense impr. Metis 1545. G.

Varianten zum Texte der Analecta: 1 a, 1 In honore A F (ist richtig);
saJutaris D. — 1 a, 3 Agitur C. —
2 a, 3 sinistra A F. — 2 b, 2 iactens
C E. — 3 b, 1 spreta te D. — 3 b, 2 tendit ad C. —3 b, 3 disseruit. —
6 a und 6 b fehlen C. —
^

6 a, 2 et fehlt A— G. —6 b, 1 Hospitale B F. —
6 b, 2 peste silice B F. — 6 b, 3 et D. — 7 a, 3 Pro ostensa C. — 7 b, 1
carnis F. — 8 a, 2 a Gothardo solatur C. — 8 b, 3 ex nomine C. — 9 a und
9 b fehlen C. — 10 a, 2 dari D. — 10 b, 1 scribebantur B. —10 b, 2 auro B;
auri ditabatur C.— - 10 b, 3 siderium D. — 11 a, 3 decoravit D. — 13, b 1
veueremur B. — Es gilt von diesem wahrscheinlich franzosischen Produkte
das bei der vorhergehenden Sequenz Bemerkte.

299, De ss. Saviniano et Poteutiano.

1 Deo laudes extollamus 2 Inclito Saviniano


Nos, qui sanctis eius damus Et sancto Potentiano,
Festiva praeconia, Quos recepit Gallia

Dc Sanctis De 3. Sebaldo Nurimbergensi. )31

3 Cum Altino, servo Christi, '1 Verum Deuni praedicantes,


Qucm duxcrunt sccum isti Verbi Dei seminantes
Pracdicandi gratia, Sancta seminaria.

5 Hacquc nostra regione 6 Senones primo veuerunt,


Sancti Petri iussione Ubi Dei docuerunt
Et oboedientia Praecepta salubria.

7 Cives illos rcpulerunt 8 Instant sancti praedicando,


Et doctrinam contempserunt Saevae genti multis dando
Daemonum astutia. Multa beneficia,
9 Aegris dantes sanitatem 10 Et defunctos suscitantes
Et infirmis firmitatem Et leprosos emundantes
Per^membra debilia A leprae saevitia.

11 Oranes inde stupuerunt, 12 Multi fide sic ditati


Convertuntur, qui viderunt Sacro fonte iam renati
Tanta mirabilia. Et caelesti gratia

13 Christum Deum susceperunt 14 Severus, impietatis


Et in Christo crediderunt Dux et princeps civitatis,
Magna cum lactitia. Motus ira nimia

15 IIlos fecit trucidari 16 Dcus, vita beatorum,


Et in caelis coronari Culpa mundos nos ipsorum
Divina clementia. Ducat ad consortia.

Collect. ms. Victorinura saec. 15 [13. et 16]. Cod. Parisin. 14 872.


6, 1 Seuonis. — 12, 2 regnati. —
Die Hcimat dieser schlichtcn Sequonz
ist zweifelsohne Sen s , wo Sabinianus
(oder Savinianus) als erster Bischof
im Veriin mit seinem Potentianus wirkte und zwar in der
Begleiter
2. Hiilftc dcs dritten Jahrhunderts, wahrend dic Legende sie zu Apostel-
jiingeiu stempelt. Letzteres kommt in Str. 5 zura Ausdruck. Nur Sens
kennt diese Sequenz.

300. De s. Sebaldo Nurinibergcnsi.

1 Concinamus paritcr 2 Hic de Francis genitus


Et Dcum laudcmus, Propinquos posttergat,
Sebaldum alacriter Quanivis natus inclitus,
Votis provocemus. Nc in nefas vergat.

5 Merito Vinccntiani 4 Paucos contubcrnio


Eremum clegit, Eremo assumit,
Vincat ut malitiam, Vivit soli Domino,
Se Deo subegit. Abs quo nil praesumit.

6 Visitat miraculis 6 Famem patientibus


Hunc Dcus frcquenter, Fert refectioncm,
Votum fecit patulis Sitim sustinentibus
Factis pertincnter; Miram potionem.
332 Seqiientiae rhythmicae et rigmatae.

7 Aquam vertit in vinum 8 Mortuus deducitur


Diu duraturum, Rudibus iumentis,
Panem, opus divinum, Nurimberg perducitur
Praestat opportunum. Divinis fomentis.

9 Stant in loco humili 10 Transferri si coeperat,
Nec abinde cedunt, Nil per hoc secutum,
Donec loci populi A Scotis redierat
Locum sacrum edunt. Corpus revolutum.
11 Ad locum divinitus 12 Illudentis facies
Primum vehebatur, In plaga notatur,
Factum istud caelitus Mulieris species
Cunctis propalatur. Passa commutatur.
13 Sebalde, propera 14 Tibi laudes agimus,
Tuos hic tueii Triplex in personis,.
Et devotos munera Cuius esse dicimus
Vultu Dei veri. Merae actionis.

CoUect. ms. Henrici Schedel Nurembergensis saec. 15. Clm. Monacen.


27 372. A. —
Miss. ms. Bambergense (Corvinianum) saec. 15. in. Cod.
Guelfenbyteran. 292.3 (1 Aug. IV°). B. —
Miss. ms. Bambergense saec.
15. in. Cod. Guelfenbyteran. 2955 (6 Aug. IV °). C. —
Missale Misniense
impr. absque. D. —
Missale Misniense impr. Lipsiae 1510. E. Missale —
Pragense impr. Lipsiae 1498. F. —
C nicht verglichen.
1, 4 Vocibus B. —
2, 1 de Francia B. —
2, 4 in culpas D E. 3, 3 —
Sedulo A. —
4, 4 Absequo (!) nil B. —
5, 3 Tibi votum B E, Ubi votum
D. — 8, 3 Nurenbergam D, Nurenberg E, Nuremberg A, Nurinberg B;
preducitur A. —
9, 4 Sacrum locum D E. —
10, 1 Ut transferri B. 10, 4 —
resolutura A. —
11, 3 illud D. —
13, 4 vere B. —
14, 4 lure B.
Offenbar fiir Niirnberg bestimmt und in jener Gegend verfaBt.

301. De s. Servatio Tungrensi.

1 Lux praeclara, lux soUennis, 2 Felix vita confessoris,


In qua vitae lux perennis Cuius merces est laboris
Illuxit Servatio. Vitae retributio!

3 Servus prudens et fidelis 4 Hanc adeptus est merccdem,


Hic promissum, sed in caelis Heres regni coheredem
Recepit denarium; Fecit mercenarium.

5 Christi niiles et cognatus 6 Miles regnat iam cum rege,


Stola fulget candidatus, Quem cognatum carnis lege
Quam figurat lilium; Adoptat in filium.

7 Ad externas regiones . 8 Pro aeternis ad externas,


Et ignotas nationes Ab externis ad aeternas
Peregrinus exiit; Mansiones transiit.

9 Pauper Christi revelatur 10 Visa tandem visione


Angelico praesulatur De perdenda regione
Electus indicio; Formidatur ultio.

De Sanctis. Dc s. Servatio Tungrensi. 333

]1 Romam petit oraturus, 12 Petro preces sunt oblatae,


Petri Petrum petiturus - Sed cor gentis obstinatae
Intrat oratorium; Meretur contrarium.
13 Revertenti clavis datur 14 Clavem secum doctrinalem
De manu rlavigeri, Vir discretus detulit;
Per quam duplex designatur Aestum captus aestivalem
Potestas presbyteri; Obumbratus pertulit.
15 Obumbrantem aquilam 16 Ad fidem convertitur
Rex ut vidit Attila, Viso rex miraculo,
Paenitentem Attilam Fidelis efficitur
Visa reddit aquila; Gentilis a credulo.

17 Sacro fonte rex renatus 18 Revocatus ab errore


Et in fide confortatus Confessorem cum honore
Cessit idolatriam; Remisit in patriam.
19 Regressus nec distulit 20 Furtum clavis edidit,
Sed Traiectum transtulit Quam fur humo condidit,
Sedem praesulatus. Avium volatus.

21 Serve bone, fac, Servati, 22 In secundo nos adventu


Ut in bono conservati Tuo serves interventu
Servi tui sint salvati Damnatorum a conventu
In sanctorum numero: Et a verbo aspero.
Grad. ms. Aquisgranense (Arnoldi canonici) saec. 13. in. Cod. Capit.
Aquisgranen. XII. A. —
Grad. ms. Aquisgranense anni 1330. Cod. Capit,
Aquisgranen. XV. B. —
Grad. ms. incertae originis saec. 13. Cod. Darm-
stadien. 845. C. —
Grad. ms. Praemonstratense saec. 14. Cod. Bruxellen.
11396. D. —
Miss. ma. Soproniense anni 1363. Cod. Mus. Hungar. 91.
E. — Miss. ms. S. Floriani anni 1306. Cod. Florian. III 205 A. add. saec.
15. F. —
Miss. ms. S. Aegidii Corneoburgensis saec. 15. Cod. Claustroneo-
burgen. 77. G. —
Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Hilarien. 51. H. —
Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Lambacen. 214. J. —
IMiss. ms. Hospi-
talcnse anni 1427. Cod. Paulan. 26. 1. 9 (Hosp. membr. 7). K. Miss. —
ms. Frisingense saec. 15. Cod. Scotor. Vindoboncn. 55. a 3. L. Miss. —
5, Kiliani Ratisbonensis saec. 15. Cod. Vet. Capellac Ratisbonen. 1990.
M. — Gradi ms. Embiiccnse saec. 15. Cod. Embric>n. 232. M*.
Miss. ms. S. Servatii Mosaetraiectensis anni 1539. Cod. Bruxellen.
18 125. N. —
Appendix ms. sacc. 16. post Missalc Augustanum impr. Basileac
1510 (Miinstcr, Paulina). O. —
Missa s. Servatii impr. Traiecti-Mosac 1615
(Paris, St. Gencvieve; beigebunden dem dortigen Missale Bcllovacense
impr. Rotomagi 1514). P. —
Missalc Pataviense imj^r. Viennae 1503. Q. —
Missale Colonicnse impr. Parisiis 1520 R (ist nicht verglichen; cbenso
nicht M
u. M*).
1, 2 vita C H
J; dux pcrcnnis N. —
3, 3 Recipit G P, Acccpit F. —
6, 1 et regnatus O; cognatus sanctus Servatius C; cbenso ist dort nach
7, 2 und 8, 2 eingeschoben ,,sanctus Servatius". (i, —
1 regc fchlt K. —
6, 3 Adoptavit F. —
7, 1 Ad aetcrnas J. —
7, 2—8, 1 fchit P. 8, 1 Pro —
extcrnis E L. —
8, 2 fehlt L. — —
8, 2 Pro cxtremis H. 9, 2 praesolatu V,
praesidatur C. —
9, 3 iudicio D — P Q. F— K —
10. 1 viHioncm H. 10, 2
pcrdanda C. —
2 Pctrum Petri G H L O P Q. —
11, 12 — Str. fclilt J.
2 obscuratae H. —
12, Revcrt(Mito F. —
13, 1 3 aostualcm K. — 4
14, 14,
Obumbratam C; detulit KK, periit D O. — 3 Pacnitcnte Attila E. —
15,
834 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

15, 4 rediit Q, redit C D G J L O. K —


16, 4 Gentili J K. 17, 1 font& —
renovatus D, fonte iam renabus E; rex fehlt O. —
17, 2 conformatua Q. —
17, 3 Amore Christi cessit C; Liquit JK, Reliquit E; idolatria C F G L O. —
18, 3 ad patriam O. —
19, 1 Egi-essus F G H L. —
19, 3 Sedet O, Fidem
J. —Str. 19 fehlt P. —
20, 1 Fructum E. 20, 2 Quem B D; fiir homo D E H—
L O P Q. —
21, 3 sint servati C E. —
Nach Str. 22 folgt in L und O: Amen
dicat omnis ecclesia. Statt dessen sind in C die 2 leoninischen Hexamet«r
angehangt:
O pie Servati, serva nos tempore fati,
Ne captivati demur satanae feritati.
Der Siiden undteilweise auch der Norden Deutschlands bieten
seit dem Jahrhundert diese ganz annehmbare Sequenz, der Siiden
13.
erst in Quellen relativ jiingerer Zeit. Den Ursprung wurden wir wegen
der Beziehung des Heiligen zu Tongern und Utrecht im dortigen Gebiete
vermuten. Man beachte, daB friiher die Niederlande und Flandern zur
Kolner Metropole gehorten; in ihrem Bereiche also wird wohl die Dichtung

entstanden sein, woraufdie iiltesten Quellen A D hinzuweisen scheinen.

302. In s. Severi cpisc. Ravennatis Translatione.

1 Summe bone et suavis, 2 Publicanum tu traxisti,


Qui Petrum de remo navis Peccatori spem dedisti
Vocasti, ut esset navis Et huic hunc praefecisti
Rector sanctae fidei, Lumen evangelii.

3 Tu de lana transtulisti, 4 Cuius nomen est SeveruSy


Quem ad lanam Quod est signum,
assumpsisti; quod severus
Hunc columba ostendisti Debet esse praesul verus,
Praesule'm cum gloria. Cuncta spernens le^da.
5 Huic uxor maritatur, 6 Filia Innocentia
Fortitudo si iungatur, Pro salva conscientia,
Ut peccato resistatur, Ut cedant mentis vitia,
Nomine Vincentia; Est praelato propria.
7 Bone lesu, in Severo 8 Fac nos tibi, Deo vero,
Ut ostendas normam clero, Gravi more et severo,
Ut probatur signo vero Tota mente, corde mero
Uxore et filia, Ferre laude dvilcia.

9 Uxor eius nobis iuncta 10 Sit et nata nobis testis


Nos defenset pellens cuncta, Super cunctis nostris gestis,
Quae sunt nobis felle uncta Sit et mentis nostra vestis
Sub melle latentia; Pulchra innocentia,
11 Ut nos fortes, corde puri,
In hoc solo pugnaturi
Hoste victo permansuri
Tecum simus perpetim.
Grad. ms. S. Severi Erfordiensis saec. 14/15. Cod. Carolsruhan. Pm.
16. A. — Grad. ms. Novi Operis Erfordiensis saec. 15. Cod. Carolsruhan.
Do Sanctis. De s. Scvero episc. Revennate. 335

Pm 44. B. —
IVrissale Magdeburgense impr. Lubecae 1480. C. Missale —
V^erdenense impr. IMagdeburgi cr. 1486. D. —
Missale Numburgense impr.
Basileae 1517. E. —
Missale Moguntinum impr. s. 1. 1517. F. Missale —
Moguntinum impr. Basileae 1520. P. —
C ist nicht verglichen. 2, 3 Et —
hinc hunc fecisti (!) F G; perfecisti E. —
4, 1 Huius F G. —
7, 3 Ut fehlt
hier, steht vor 7, 4 D; probetur D. —
8, 3 corde vero F G. —
9, 3 Qui F G;
felle iuncta A — —
G. 10, 2 cunctos A B; nobis gestis E. —
10, 3 mentis
nova vestis D G. — — 11, 2 in hoc sacro A B, salo D, saeclo F.
Zu 3, 1 und 2: Severus Avar erst Wollweber. Eine Taube, die nach der
Legende sich auf seinem Haupte niederlieB, war AnlalJ zu seiner V\'ahl
als Bischof von Ravenna. Seine Reliquien wurden mit jenen seiner Geraablin
Vincentia und seiner Tochter Innocentia durch Erzbischof Otgar von
Mainz 863 nach Mainz gebracht, sein Leib spiiter nach Erjurt. Nach
Str. 9, 1 ist die Statte, wofiir zunachst die Dichtung bestimmt war, jene,
wo die Gemahlin des Heiligen rubte, also Mainz. Kehrein (Nr. 705) irrt,
venn er bei dieser Sequenz bemerkt, den Leib ,,des He. bewahrt die Pfarr-
Idrche zu Miinstermaifeld"; dort ruht Severus von Valeria (s. Nr. 1504
dicses Bandes).

303. De s. Severo episc. Ravennate.

1 Recolatur laus Severi, 2 Per columbae triplicatum


Servum Dei qui se veri Gregum curam Ravennatum
Signo probans operum Gerit loco vellerum.

3 Nec fonte Pierio 4 Sed in mentis acie


Nec Parnassi somnio Spiritu scientiae
Fit magister subitus, Contemplatur caelitus.

5 Usum scholae non attendit 6 Rusticanum viri statum


Litterasque comprehendit, Tam repente sic mutatum
Quarum nescit nomina; Admiratur femina.

7 Sed dum missa celebratur, 8 In diversis sacramentis


Super nova disputatur Sese simul exercentis
Viri magnitudine Ravennae et Mutinac.

9 Sepeliri praeter morom 10 Eius et earum prece


Inter natam et u.xorem Nostrae Deus mentis caccae
Adhuc vivus sustinet. Tencbras illuminet.

Miss. ms. S. Severi Boppardiensis saec. 15. Cod. Capit. Trevin-ti.


168. — 2 Servi.
1, —
1, 3 Signum. —
2, 1 columbam triplicatus 2, 2. —
Ravennatis. —
2, 3 Gterit ordo vellerum. Ohne die Andervmg dicser genann-
tcn Textc sind die zwei erstcn Strophcn ganz unvcrstandlich. Dvirch
,,triplicatum" ist angedeutct das rfreimalige Erscheinevi der Taube viber
Severus; ,,loco vellerum" bezeichnet, dali er ,,statt der Wolle", dercn
Bearbeitung ihm als dcm Weber von Beruf bisher oblag, nun die Sorgc
fiir die Herdo der Ravennatcn als Bischof vvbcrnivnmt. Betrcffs Slr. 9
i.^t zu beachten, daB der Heilige vor der Erhcbung zvim Bischofe vcrhciratet

war. — 4, 2 Spiritus. —
Ursprung wohl ini Severusstifte zu Boppard.
Auffallend ist, dalJ dort trotz Zugehorigkcit zur Trierer Diozese nicht
*^r>veru8 von Valeria gefeiert wurde.
336 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

304. De 8. Seyero presb. in Yaleria.

1 Perseveret in Severi 2 Qui post carnis victor bella


Prosequenda laude cleri Mundi raptus de procella
Fidelis constantia, Transit ad caelestia.

3 Servum Severus se verum, 4 ,,Se verum", nomen divisum,


Deo pium, non severum, Pium signat, inexcisum
Dicat ab infantia; Antifrasi media.

5 Mundo carum, cariorem 6 Normae cultor bic divinae


Caelo, clarum cleri florem Sacerdos in Terorinae
Profert hunc Italia. Vallis fit ecclesia.

7 Data geminat talenta, 8 In se corde, factis, ore


Legis propinat fluenta Sano doctor ductus more
Gregi pastor dulcia. Complet evangelia.

9 Firma fide coadiuta 10 Nervos curat arefactos,


Sacros actus sunt secuta Artus erigit contractos
Signorum insignia: Medicantis gratia;

11 Dat defuncto vita fungi 12 Caecis visum, vocem mutis,


Cogens necis vim defungi Claudis gressum, destitutis
Vi naturae pervia; Fert opem per omnia.
13 Confessoris tam probati, 14 Praesulis tunc Treverensis,
Rus ad publicum translati Pagus Monasteriensis
Rodberti prudentia, Colit patrocinia.

15 Ergo, mitis o patrone, 16 Prece pia nos, Severe,


Mentis nubem tuis prone Deo transfer, qui se vere
Titulis irradia, Suis dat in gloria.

Passion. ms. Monasterii Meynfeldensis saec. 12/13. Cod. Gymnas.


Confluentin. 19 b. add. saec. 13. (Mit Melodie). — Aus gleicher Quelle
schopfte Mone (III, 500 f.), las aber im Gegensatze zu mir: 6, 2 Terrorinae;
8, 2 Sane; 11, 3 In naturae. — Betreffs ,,Terorinae" (6, 2) ist zu beachten,
daB Papst Gregor in seinem Dialogorum liber I, cap. 12, vom ,,Interorina"
oder ,,Interocrina vallis" (griechisch 'IvTepoxptva) spricht ; Migne
PP. lat. 77, 204. In unserem Texte aber ist ,,in" notwendig als Praposition
(in ecclesia) zu belassen und kann nicht mit Terorina zu einem Worte
verbunden werden. —Str. 4 ist schon von Mone (I. c.) erlautert: ,,Wenn
man Severum in die zwei Worte Se verum scl. servum Dei trennt, so be-
zeichnet es einen frommen Mann, aber die Mittelsilbe (antifrasis) er darf
nicht herausgenommen werden, sonst lautet der Namen sevus, d. i. saevus".
— Unser Severus hier (wir konnen ihn den Trierer, d. h. den in der Diozese
Trier verehrten nennen) darf nicht, wie es von Mone und Kehrein geschah,
mit dem Mainzer Severus verwechselt werden, von dem die 2 vorher-
gehenden Sequenzen handeln. Die Reliquien dieses Priesters Severus
wurden vom Erzbischof Rotbert von Trier (Str. 13) mit Hilfe des Kaisers
Otto I. von Italien zum Miinster von Meynfeld (Miinster-Maifeld) iiber-
tragen. Dort auch, wie die Quelle dieser Sequenz bestatigt, der Ursprung
der Dichtung.
;

Dc Sauctis. De s. Sevcro presb. in Valeria. De sancto Simeone sene. 337

305. De s. Severo prcsb. in Valcria.

1 Veni, sancte spiritus, 2 Qui dedit gemitibus,


Et nos fac medullitus Ut ait Gregorius,
Laudes sancti canere, Latum Orco vivere.
3 Agil claudus graditur, 4 Caecis visus redditur,
Mutus natus loquitur Mutis lingua solvitur
Medicantis munere; Magno precis pondere.
6 Est Elias precibus, 6 Est pius precatibus,
Claudit caelum imbribus, Mentes purgat sordibus,
Quem vult, dat proficere; Hostes dat deprimere.

7 Haec Severum plurima 8 Nos rege, nos visita,


Praedicant praeconia Nos fove, nos excita
In sanctorum facie. De lacu miseriae.

9 Qui defensor dtceris, 10 Et nos iunge superis


Miserere miseris Dans nobis in dexteris
Praesentis familiae Sede frui gratiae.

Miss. ms. parvum Severi Boppardiensis saec. 13. Cod. Capit


S.
Colonien. 152. — 2, orcho; Bedeutung offenbar: Durch sein
3 Latum
Weinen habe er be\\irkt, daU der ,,vom Orcus (Unterwelt) Hingeraffte"
oder der ,,dem Orcus Entrissene" wieder lebe. Es bezieht sich dieses auf
die Legende jener Totenerweckung, wovon der hl. Gregorius {,,ut ait
Gregorius") in seinem Liber Dialogoriun (I, cap. 12. Migne 77, 204) berichtet.
— 4, 3 Magni. —
5, 3 dat puere. 6, 2 purga. — 8, 2 excute. — 9, 3 —
Praesentes. — Melodie: ,,Veni sancte spiritus".


Unter den Severus-
sequenzen ist diese weitaus die beste. Sie ist hier erstmals veroffcutlicht.

306. Dc sancto Simeone senc.

1 Regi regum iubilemus, 2 Cuius adimplevit bonis


rcnovcmus
lusti senis Deus consolationis
Simeonis gaudium, Longum desiderium.

3 Vir iustus, vir honoratus, 4 Vivens vidit Christum Dei,


Vir virtute consunmiatus, Sicut dictum fuit ei
Totus Deo deditus Voce «ancti spiritus.

5 Gaudens Christum 6 ,,En'", inquit,


amplcxatur, ,,quod concupivi,
Dum in templo praesentatur lam inveni, quem quaesivi
Mysticis muneribus Voto, voce, flctibus.

7 Ecce, cerno salvatorcm, 8 Nunc in pacc mc dimittis,


Gentium illustratorem. Quia solvis, quod promittis,
Israelis gloriam; Per tuam clcmcntiam."
9 Ergo, Deus, tu nostrorum 10 Fac nos prece Simeonia
Finis dcsideriorum, Tuis sempcr frui bonis
Plcnitudo gloriae, In sanctorum rcqHic.
Bluino, Analcctii Hymnicn. LV. 22
338 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Appendix ms. saec. 16. ad Missale Ordinis s. Benedicti impr. Spirae


1498. A. —
Appendix ms. saec. 16. ad Missale Bursfeldense impr. Hagenoiae
1518. B. (Beide Exemplare auf der Paulina zu Miinster i. W.). Kehrein —
(Nr. 367), der sich eine Abschrift aus beiden Missalien senden lieB, bietet
irrig: 2, 1 bonus; 4, 1 lam iuvenem quem; 10, 1 Hac
Vivens fehlt; 6, 2
nos. — Die Uberschrift in A ,,De
Simeone patrone nostro'' laBt erkennen,
s.

daB die Sequenz in einer Benedictinerabtei entstand, deren Patron der


hl.. Simeon war.

307. De sancto Simperto Augustano.


1 Splendor gloriae paternae 2 Festa matris ad supernae
lubar lucis sempiternae Suspirare nos interne
Eepraesentat saeculo Prolis docens speculo.

3 Haec auctori copulatur, 4 Qui fulgore meritorum


Dum Simpertus operatur Coetu cinctus supernoruni
Potenter miracula, Carnis caret macida.

5 Segregatus a spineto 6 Dote morum insignitus,


Vitiorum, flore laeto Lapis intus est ignitus,
Illustratur titulis. Sacris plenus poculis.

7 Hostem, carnem, 8 Cuius vigor


mundum pressit fragrans late
Et triumphans rosae gessit A regali dignitate
Pubescentis speciem, Prodit in hanc aciem.

9 Augustanae decus natae 10 In qua lucens lucis more


Patris fovit caritate Stellam vicit in fulgore
Instar novi sideris, Portans arcam foederis.
11 Omni digna res favore, 12 Monstra saeculi contrivit
Constitutus in honore Nec turbari praesul sivit
Christi tulit stigmata. Corda carnis sabbata.
13 Gregis surgit incremento 14 Hoc processu dilatatus
De radicis fundamento Super rivos est plantatus
Tamquam cedrus Libani; Vices agens platani.

15 Nunc in Christo contemplatur 16 Cernit super firmamentum


Oculo, quod signabatur Spei nostrae nutrirnentum
Olim in aenigmate, Nescium phantasmate.
17 Cherub aspicit extentum 18 Trinitatis ierarchiam
Et sedilis ornamentum Simplicemque monarchiam,
Seraphina facie, Currum simul gloriae.

19 Sanctitatis hoc decore 20 Morbus omnis medicinam


Lucet orbis solis more Ab hoc sapit et ruinam
Dans salutis radium; Infidelis stadium.

21 Huius plane virtus promi 22 Lapis eius puriorem


Nequit vice cinnamomi Sudat olei liquorem
Eedolens et balsami; In dulcore calami.
De Sanctis. De sanctis Sororibus B. Mariae V. 339

23 Clemens igitur antistes, 24 Ut, quod semper exoramus,


Noxas omnes pelle tristes Per te pie capiamus,
Et incursus hostium, Verae vitae gaudium.
Grad. ms. SS. Udalrici et Afrae Augustanum anni 1490. Cod. Mua.
Episcop. Augustan. s. n. A. —
Prosar. ms. fr. loachim Cuntz dictum ,,Bran-
deri" Sangallense anni 1507. Cod. Sangallen. 546. B. —
Officia Monasterii
SS. Udalrici et Afrae impr. Augustae 1516. C. —
1, 3 Repraesentant C. —
10, 2 vincit BC. —
12, 3 Cordas C. —
10, 2 orbe B. —
24, 1 Et B C. 24, 3 —
gaudia B. — Die etwas schwiilstige Dichtung ist scheinbar anlaBlich der
ira Jahre 1468 erfolgten Kanonisation im Augsburger Benedictinerstift
^t. Ulrich und Afra entstanden.

308. De sanctis Sororibus B, Mariae V.

1 Gaudeamus hodie
Et immensae laetitiae
Laudes extollantur,
2 Dum reginae gloriae 2 Felices Christi materterae •

Sorores egregiae, Et sorores christiferae


Annae duae filiae, Cum virtutum munere
In caelis Ad caelorum regna
coronantur. applicantur.

4 Gratulatur civium coetus supernorum


In festiva soUemnitate Dei matris sororum.

5 Eodem nomine vocatae sorores


IUius sanctitate nominis poUent multo gratiores.

6 Maria, minoris lacobi mater,


Cuius homo iustus Cleophas erat pater,
Nuptaque Alphaeo;
Sed Maria, filia Salome, datur Zebedaeo.
7 Maria Magdalena istaeque Dei matris sorores
Emerunt aromata mysticos habentes odores,
Veniunt ad monumentum orto iam sole
Cupientes Christi vulnerum ungere livores
Et dicunt ad invicem:
,,Quis revolvet nobis lapidem
Ad sepulcri fores?"
8 Orto solis radio Angclorum visio
Eas consolatur.
Angelus tcrribilis, Vestc dcIoctabiliH.
Amoto signaculo, Rescrato tumulo
Eas sic adfatur:
,,Non est hic, quem quaeritis,
Surrexit, Ut dixit,
Vivcns gloriatur."
22*
340 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

Prosar. ms. fr. loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallense anni


1507. Cod. Sangallen. 646. A. —
Missale Pataviense impr. Augustae 1505.
B. — —
Missale Pataviense impr. Viennae 1509. C. Missale Augustanum
impr. Basileae 1510. D. — Missale Augustanum impr. Augustae 1510. E.
— —
Missale Salisburgense impr. Venetiis 1507. F, Missale Salisburgense
impr. Basileae 1510. G. — Missale Salisburgense impr. Venetiis 1515.
H.—A bietet nicht eine Melodie.

Str. 4 —
6 fehlen B F H. — 5, 1 sq. sorores nach nominis gestellt
A— —H. BCE— H.—
7, 1 istaeque duae matris 7, 3 fehlt A. 7, 7 Ab —
sepulcri D E; fore C E. — 8, 1 Istarvmi (st. Angelorum) A. —
8, 2 Clare
consolatur A. — D
8, 4 Et reserato C — F G H. 8, 7 Sed resurrexit A;
Sicut dixit H. — 8, 8 fehlt H; Et vivens C B E F. D —
Ein Beispiel,
welche Verwildenmg der Form und welche Plattheit des Gehaltes auch
dort (Salzburg, Passau, Augsburg) um die Wende des 15. zum 16. Jahr-
hundert einziehen konnte, wo einstens die Hymnodie so herrlich bliihte.

309. De s. Stanislao Craeovieusi.

I Laetabundus 2 Sollemnizet
Plaudat mundus, Et hymnizet
Plaudat Deo Die ista
Cum tropaeo Per haec festa
Decus omne saeculi. Stanislao praesuli,

3 Boleslaum 4 Dum vesanus


Qui profanum Mittens manus
Arcet regem, Oves Christi
Ut in gregem Dente tristi
Domini non saeviat, Velut lupus laniat.

5 Exsecratur 6 Augens malum


Et damnatur Inhumanum
Scelus regis Lac mammarum
lure legis Feminarum
Per censuram praesulis, Dat sugendum catulis.

7 Hic atUeta 8 Gaudet laesus,


Mente laeta Ense caesus;
Sprevit metum, Transit metus,
Subit letum Cedit fletus
Sitiens martyrium; Et dolor in gaudium.
9 Cuius ossa 10 Cuius vita
Terrae fossa Redimita
Vigent signis Mundo fluxit
Et condignis Et illuxit
Pullulant virtutibus; Gloriosis precibus.

II Caeci, claudi, 12 Qui hunc totis


Surdi, muti, Poscunt votis,
Neci dati, Hi de bonis
Desperati Freti donis
Spem salutis obtinent; Impetrata possident.
!

De Sanctis. De s. Stephano protomartyre. 341

13 Martyr age, 14 Nos in fine


Stanislae, Sine fine
Ut rex pius Regno donet
Ac benigmis Et coronet
lesus tuis precibus lungens caeli civibus.

Miss. ms. Pragense (Wenceslai de Radecz, decani S. Apollinaris


Pragensis) saec. 15. Cod. Capit. Pragen. P 5. A. —
Miss. ms. Cremsense
saec. 16. Cod. Pragen. XII B 13. B. —
Missale Pragense impr. Lipsiae
1498. C. —1, 3 Psallat A. —
12, 3 Dei bonis A, De bonis B. In der —
Krakauer Diozese war die Sequenz ,,Laudes Dei Cracovia'' (A 34, H
Nr. 332) in Gebrauch; aus derselben wurde in der Prager Diozese did
vorstehende durch Kiirzungen hergestellt.

310. De s. Stephano protomartyre.


Ascribitur Adamo de S. Victore.

1 Heri mundus exsultavit 2 Heri chorus angelorum


Et exsultans celebravit Prosecutus est caelorum
Christi natalitia; Regem cum laetitia.

3 Protomartyr et levita, 4 Sub hac luce triumphavit


Clarus fide, clarus vita, Et triumphans insultavit
Clarus et miraculis Stephanus incredulis.

5 Fremunt ergo tamquam ferae, 6 jjAgoniza, nulli cede,


Quia victi defecere Certa certus de mercede
Lucis adversarii; Persevera, Stephane,
Falsos testes statuunt Insta falsis tcstibus,
Et linguas exacuunt Confuta sermonibus
Viperarum filii. Synagogam satanae
7 Testis tuua est in caelis, 8 Nomen habes ,,cororuiti^\
Testis verax et fidelis, Te tormenta decet pati
Testis innocentiae; Pro corona gloriae.

9 Pro corona non marcenti 10 Tibi fiet mors natalis,


Perfer brevis vim tormenti, Tibi poena terminalis
Te manet victoria; Dat vitac primordia."

11 Plenus sancto spiritu 12 Videns Dei gloriam


Penetrat intuitu Crescit ad victoriam,
Stephanus caelestia; Suspirat ad praeraia.

13 ,,En, a dextris Dei stantem 14 Tibi caelos rescrari,


lesum, pro te dimicantem, Tibi Christum rcvelari
Stephane, considcra; Clama vocc libera."

15 Se commendat salvatori, 16 Saulus servat omnium


Pro quo dulce ducit mori Vestes lapidantium
Sub ipsis lapidibus. Lapidans in omnibus.
342 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

17 Ne peccatum statuatur 18 In Christo sic obdormivit,


His, a quibus lapidatur, Qui Christo sic oboedivit,
Genu ponit et precatur Et cum Christo semper vivit,
Condolens insaniae. Martyrum primitiae.
19 Quod sex suscitaverit 20 Huius Dei gratia
Mortuos in Africa, . Revelato corpore
Augustinus asserit, Mundo datur pluvia
Fama refert publica. Siccitatis tempore.

21 Solo fugit hic odore 22 Martyr, cuius est iucundum


Morbos et daemonia Nomen in ecclesia,
Laude dignus et honore Languescentem f ove mundum
lugique memoria. Caelesti fragrantia.

CoUect. et Prosar. ms. abbatiae Cistercii anni cr. 1200. Cod. Londinen.
Add. 15722. A. —
Trop. ms. Parisiense ( ? Remense) saeo. 13. Cod. Assi-
sien. 695. B. —
Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae) saec. 1.3. ex Cod.
Parisin. 15615. C. —
Grad. res. Parisiense saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen.
110. D. — Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. E. —
Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. F. Miss. —
ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14448. G. —
Collect. ms.
Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14872. H. Miss. ms. S.—
Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. I. Grad. ms. —
Praemonstratense saec. 14. in. Cod. Bruxellen. 11396. K. ]\Iiss. ms. —
Sangenovefianum saec. 15. in. Cod. Parisin. Sangenovefian. 91 (BBl fol. 2).
L. — Grad. ms. Viriense, dioec. Constanciensis anni 1435. Cod. priv.
L. Rosenthal Monacen. s. n. M. —
Miss. ms. Cluniacense saec. 15. ex.
Cod. Parisin. 881. JS^
Trop. ms. Placentinum anni cr. 1200. Cod. Capit. Placentin. 65. 0. —
Oration. ms. Anglicum (S. Albani?) saec. 13. Cod. Londinen. Arund.
201. P. — Grad. ms. Praemonstratense S. Margaretae anni 1324. Cod.
Stutgardien. Bibl. fol. 38. Q. —
Grad. ms. Schaftlariense saec. 15. Clm.
Monacen, 23026. R. —
Grad. ms. Teplense saec. 15. Cod. Pragen. VI C 15.
S. — Dazu kommt eine Reihe von alten Mi:;salien franzosischer
Diozesen und Kloster nebst dem Missale von Utrecht, wozu man vgl. Repert.
Hymnol. Nr. 7706. —
N und Q sind nicht verglichen.
2, 3 cum victoria B. —
3, 1 Prothomartir E. —
3, 1 sq. triumphasti

. . .

insultasti P. — 5, 1 Tremunt B. —
6, 1 Agonista A D I O R. 9,2
Propter brevis R. —
10, 1 fecit O. —
12, 3 in praemia B P R S. 13, 1 —
ad dextris R S. — 14, 3 Voce clama K S.— 15, 1 Te commenda K S. —
15, 2 dulce ducis K S. — 16, 1 sq. Saulus servat vestimenta
Cunctis prae-
/
bens iuvamenta O. —
16, 3 Lapidat C. — 17, 3 Genu
17, 2 lis I R. —
flectit M. — 20, 1 Cuius B C S. —
21, 1 hic fehlt P. —
22, 4 Caelestis A.
In M fehlt ein Blatt; daher Anfang erst bei Str. 14. In —
fehlen die
Strophen 5; 6, 4—6; 7; 11 und 12; 19—22. —
P beginnt erst mit Str. 3
(Protomartyr dann folgen noch Str. 4; 7 und 8; und von jiingerer
et levita);
Hand Strophen 13; 11 und 12; 21 und 22; also bedeutende
beigefiigt die
Kiirzung. —
Eine wesentlich andere Form zeigt unsere Sequenz im Tropar.
ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/13. Cod. Parisin. 1086, und Tropar.
ms. Martialense saec. 11. —
13. Cod. Parisin. 1139. add. saec. 12/13. Aus
diesen beiden Quellen ist der volle Text vorgelegt in A H 8, Nr. 280 imter
dem Anfange ,,Mundus heri laetabatur" (dort verdruckt ,,Iaetabuntur").
War also diese Sequenz schon sehr friihzeitig im Limousin umgedichtet
worden, oder nahm man umgekehrt spater in Paris bzw. St. Victor eine
Umdichtung vor? Ein genauer, vorurteilsfreier Vergleich zwingt meines
Dc Sanctis. De s. Stephano protomartyre. 343

Eraohtons zu letzterer Annahme. Damit fallt allerdings Adam von St.


Victor alvS Verfasser dieser Sequenz. Und wirklich, so herrlich auch dieselbe
ist, die Limousincr Fassung ware seiner wiirdiger, schon deshalb, weil
dort die platton, zum Ubrigen schlecht passenden Strophen 19 21 fehlen. —
AuBerdem ist zu ervviigen, ob der Rhythmus in 18, 1 und 2 zu jenem paBt,
der nun cinmal als feste Norm fiir die Adamische Dichtungsart aufgestellt
ist. Missct allcrdings bietet in seiner bekannten Ausgabe der Sequenzen
Adams dcn Text: ,,Sic in Christo obdormivit / Qui sic Christo oboedivit";
das ist schulgerecht, aber gegen alle zahlreichen Quellen. Im ubrigen —
beachte man, daB auch eine prachtvolle Sequenz auf den hl. Thomas von
Canterbury vom gleichen Tropar aus Linioges \n Airsprunglicher Form
dargeboten wird, die dann spiiter anderswo, auch in St. Victor, entstellt
und erweitert wurde; davon weiter unten bei ,,Aquas plenas amaritudine"
{Nr. 326).

311. De s. Stephano protomartyre.

1 Laetabnndus 2 Protomartyr
Gratnletur cleri coetus, Mortem spernit, subit laetus;
AUeluia; Res miranda.
3 Stephanum constantia 4 Cuius per suffragia
Sua replet gratia Patrantur prodigia
Sol de stella, Semper clara.

5 Satrapis ut sistitur, 6 Martyris indicium,


Angeli conspicitur Mens errore testium
Pari forma Fit corrupta.

7 Hostiam se dedicat 8 Dissecantes despicit,


Hic et Christum praedicat lesum stantcm suspicit
Valle nostra. Carne suinpta.
9 Legem novam approbat, 10 Assistenti populo
Synagogam reprobat, Legali propatulo
Menteque quam comprobat Convincit miraculo
Esse caeca. Haec praedicta.

11 Condonat scelera, 12 Possidet aethera,


Mente quem effera Vitaequc munera
Saxis obruit Det, quem genuit
.Gens misera. Puerpera.

Miss. ms. Trecense sacc. Cod. Trecen. 1187. A.


1.5. Prosar. ms.—
Ravennatcnse ann. 1585 — 87.
Cod. Ravennatcn. 3(50 (139. 5. S). B. —
Missale [Franciscano-] Romanum impr. Parisiis 1520. C. Missale —
[Franciscano-] Romanum impr. Lugduni 1535. D.— Missale Ruthcnenso

impr. Lugduni cr. 1540. E (nicht verglichen). Missaie Parisiense impr.

Parisiis 1585. F. —
4, 2 Parantur D, Patranda F. 6, 1 incidium B t' D F;

auch indicium ist unverstandlich. —
8, 2 prospicit B. 9, 1 comprobat
A C D F. — 3 quam fehlt A— F. — 11,2 quem B.
(cfr. 9, 3) 9,
Melodie: „Laetabundu3" (A H. 64, Nr. — Im glcichon 2). Lando
wie die vorhcrgchcndc Scqucnz entstandcn zcigt diesc dcn gcwaltigon
Abstand der Hymnodio des 15. von jcner des 12. Jahrhundcrts; und doch
ist diese nicht die minderwertigste.
344 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

312. De sancto Stephano protomartyre.


1 Gaude, caeli procerum 2 ludaismum respuens,
Consors, primus martyrum, Crucifixum astruens
Patriarcha Stephane, Per consortes satanae.

3 Sanguis, Christo parias! 4 Novus Abel, pristinum


Offers nam primitias; Imitaris, Dominum
En, fides in opere. Servus scis diligere,

5 Quique tibi debitum 6 In caelis consistere


Reddit, cum hunc praeditum Teque pari visere
Vides patris gloria Caritatis gratia.

7 Et, ut caelo patido 8 Dicens ,,quia nesciunt


Pro furente populo Domine, quid faciunt,
Preces das proficuas Hoc illis ne statuas",
9 Sic nos caelo respice 10 Et virtutis meritum
Et ut Christus perfice Tutum nobis exitum
Tuum per martyrium Et perenne gaudium.
Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. —
Melodie: Veni sancte spiritus. —Bei Morel (Nr. 539) falschlich als
,,hymnus" imd in ganz entstelltem Texte. —
Eine tiefsinnige Dichtung,
aber in Folge schwerfalliger Konstruktion (mit Enjambement der Strophen)
schwer verstiindlich. —
5, 1 Quique bezieht sich auf Dominum (4, 2). —
7, 1 Et leitet die zweite Bitte ein; die erste war: ,,Blut [des hl. Stephanus]
gebare uns Christo!" (3, 1). —
9, 1 Sie bezieht sich auf ,,ut" (7, 1): ,,Wie
du Bitten darbringst fiir das rasende Volk mit den Worten >Rechne ihnen
ihre Taten, die sie nicht verstehen, nicht an<, so schaue auf uns und erwirb
uns, wie Christus, durch dein Martyrium und dein Tugendverdienst ein
sicheres Lebensende und ewige Freude". —
Die einzige Quelle verrat
sattsam die Heimstatte dieser herben, aber gehaltvollen Sequenz.

313. In luventione ss. Stephani et Gamalielis.

1 Exsultemus et laetemur 2 Per quem nobis sunt beati


Et in Deo gloriemur, Hac in die revelati,
Qui est vera gloria; Sancti plena gratia,

3 Ut per eos renovetur 4 Et Vae duplex deleatur,


Homo vetus et formetur Rore caeli conspergatur
In cordibus caritas, Nostrae terrae siccitas.

6 dulcedo peccatorum, 6 Protomartyr Christi mitis,


Stephane, persecutorum Pietatis vera vitis,
Reconciliatio, Lapsis relevatio!

7 Tua prece nos emunda, 8 Corda resera serata,


Lava lacrimarum unda Potestate Deo grata
Actus nostros terreos; Vectes frange ferreos.
De Sanctis. In Inventione sancti Stephani, 345

9 Qui sunt pudor confitendi, 10 Sic infusum virus cedat


Horror satisfaciendi, Nec seductor nos plus laedat
Amor, timor saeculi. Fraude sui iaculi.

Miss. ms. Lambrechtense anni 1336. Cod. Graecen. 395. A. Miss. —


ms. Lambrechtensc saec. 14. Cod. Graecen. 62. B. —
Miss. ms. Soproni-
ense anni 1303. Cod. Mus. Hungar. 91. C. —
Miss. ms. S. Hippolyti aimi
1367. Cod. Mus. episc. Sanhippolytan. A 15 B. D. —
Grad. et Sacramentar.
ms. Augustanum Pataviense) saec. 12. Cod. Oxonien. Misc. liturg. 354.
?

add. saec. 14. E. —


(

Miss. m8.'Pataviense saec. 14. Cod. Zwettlen. 229. F.


— Miss. ms. Pata^dense saec. 14/15/ Cod. Vindobonen. 1786. G. Miss. —
ms. Zwettlense —
Pataviense saec. 14. et 15. Cod. Zwettlen. 198. H. —
Grad. ms. Franciscanum saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XIII A 5. I. Miss. —
ms. Salisburgense saec. 15. Cod. Vindobonen. 1787. K. Miss. ms. —
Salisburgense saec. 15. Cod. Stirpinen. 3. L. —
Miss. ms. Salisburgense
annj 1491. Cod. Vindobonen. 1778. M. —
Miss. ms. Salisburgense saec. 15.
Cod. Salisburgen. V 1 A 12. N. —
Miss. ms. S. Floriani saec. 14. Cod.
Florian. XI 396. O. —
Grad. ms. Melicense saec. 12/13. Cod. Melicen. 570.
add. saec. 15. P. —
Miss. ms. Olomucense saec. 15. Cod. S. lacobi Brunen.
8. Q. —Prosar. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. R. —
Miss. ms. Hospitalense anni 1427. Cod. Paulan. 26. 1. 9 (Hosp. memb. 7.)
S. — Miss. ms. Basiliense saec. L5. Cod. Basilien. B I 11. T.
AuQerdem: Missale Pataviense impr. Pataviae 1491. Missale —
Olomucense irapr. Bambergae 1488. —
Missale Constantiense impr. Augustae
1504. — Missale Frisingense impr. Venetiis 1520. —
B L und P sind nicht
verglichen.
1, 2 Ac E R; gratulemur A; Et in Deo fehlt Q. —
4, 1 Ut A C Q, Et
ne H I T. — 4, 2 dispergatur G, aspergatur N. —
Str. 6 fehlt T. 6, 3 —
revelatio O S. — 7, 1 Prece tua C. —
7, 3 Nostros actus ACFIQST. —
8, 1 reseras E; sereta A. —
8, 2 tibi data O. —
8,3 Nectes S. 9, 1 Hi —
sunt A
E I Q. — 10, 1 Hic G Q
I T; cedat fehlt C, cedet A
S T, cedit D
F I O. — 10,2 Ne GHKMR T; plus nos C; laedet A
S T, laedit F I O. D
Schema wie: ,,Hodiernae lux diei" (54, Nr. 219). Im siiddstlichen
Deutschland ist, wie so oft, die Heimat dieser Sequenz zu suchen.

314. In Inventione sancti Stephani.

1 Creatori creatura 2 Incendatur tus odoris


Voce clara, mente pura Et in laudem creatoris
Melos canat gloriae; Vox sonet ecclesiae.
3 Hic est enim fundamentum, 4 In hoc ergo qui fundatur,
Petra simul et crementum Fidus esse comprobatur
Fidei constantiae. Paries prudentiae.

5 Hic accepit incrementum 6 Qui virtute caritatis


Vitae simul et fomcntum Membris orat conquassatis
Protomartyr Stephanus, Pro sc lapidantibus.

7 Laetus intrat in agonem 8 Extra portam civitatis


Christi sequens passionem Propter fidem veritatis
Prior per martyrium Ductus in opprobrium;
9 Lapidatur a ludaeis,
Christum orat, ne det eis
Qualitates criminum.
346 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

10 Per hunc Paulus appellatur, 11 quam clignus deitate,


Qui tunc Saulus attestatur Plenus tanta caritate
Sociorum scelera. Contra carnis vulnera!
12 Genu flexo Deum orat, 13 Perpetrato, quod precatur,
Impetrato, quod implorat, , Ad quod vidit elevatur
Caeli cernit gloriam. Post carnis victoriam.
14 In cuius victoria
Laus hono^iiet gloria
Deo detur
Et debetur
Per aeterna saecula.
Miss. ms. S. Stephani Divionensis saec. 15. Cod. Parisin. 879. A. —
IVIissale [Franciscano- ] Romanum impr. Parisiis 1520. B. Missale—
[Franciscano- ] Romanum impr. Lugduni 1535. C. —
Missale Ruthenense
impr. Lugduni cr. 1540. D. —
3, 2 et cementum C. —
9, 1 Lapidatus C. —
13, 1 Impetrato (cfr. 12, 2) A. —
Sichtlich ein franzosisches Erzeugnis,
vielleicht aus der Augustinerabtei Saint-Etienne zu Dijon; es lebt darin
noch der alte Schwung der Augustiner, und die Technik (Rhythmus, Reim
und Zasur) ist mustergiiltig.

315. De sancto Stephano rege.

1 Corde, voce, mente pura 2 De supernis illustrata,


Solvens Deo laudis iura Verbo vitae satiata
Idolorum spreta cura Crucis Christi iam fers grata
Laetare, Pannonia; Libens testimonia.
3 Ergo, per quem tibi datur 4 Hunc extollas digna laude,
Salus, caelum reseratur, Huius festum colens gaude
Via vitae demonstratur Et gaudenti iam adplaude
Et iter iustitiae, Cantico laetitiae.

5 Hic est Geisae ducis natus, 6 Credit pater et miratur,


Visione praesignatus Parit mater et laetatur,
Ante ortum et vocatus Infans crescens exaltatur
Stepbanus a stephano; Ut cedrus in Libano.
7 Nam, ut puer adolevit, 8 Huius carnis tecta velo
Mox virtutum donis crevit, Mens intenta semper caelo
Caelos amans ima sprevit Ardet tota Dei zelo,
Haerens Dei filio; Instat evangelio.

9 Per hunc Christus praedicatur, 10 Hic ad instar Salomonis


Turba credens baptizatur, Struit templa, ditat donis,
Fides Christi dilatatur Ornat gemmis et coronis
In tota Pannonia. Cruces et altaria.
11 Ad docendum hic praelatos 12 Sic talentum sibi datum
Viros ponit literatos, Deo reddens duplicatum
lustos, fidos et probatos Ab aeterno praeparatum
Ad robur fidelium. Sibi scandit solium.
De Sanctis. De s. Theobaldo Eugubino. 347

13 Ubi Christo sociatus 14 Hunc devoti veneremur,


Et a Christo siiblimatus Hunc ex corde deprecemur,
Rcgnat semper coronatus Ut per ipsum sublevemur
In superna patria. Ad caelorum atria.

Miss. ms. Posoniense saec." 14.Cod. Mus. Hungar. 94 A. Miss. ms. —


Posoniense saec. 14. Cod. Mus. Hungar. 215. B. —
Lection. et Miss. parvum
ms. Posoniense saec. 14/15. Cod. Mus. Hungar. 95. C. Miss. ms. Posoniense —
anni 1488. Cod. Mus. Hungar. 219. D. —
Miss. ms. Strigoniense anni
1377. Cod. Capit. Albae Regiae 5 V 6. E. N —
Miss. ms. Strigoniense saec.
14. Cod. Posonien. 90. F. —
Miss. ms. Strigoniense ( ? Ultramontanorum)
sacc. 15. Cod. Salisburgen. V 1 B 23. G. —
Miss. ms. Agriense anni 1394.
Cod. bibl. archidioec. Agrien. U 2 VI 5. H. —
Miss. ms. Zagrabiense saec. 15.
Cod. Cathedr. Zagrabien. XLIV 2. 323. I. —
Missale Ultramontanorum
impr. Veronae 1480. K. —
Missale Quinqueecclesiense impr. Venetiis 1499.
L. —Missale Zagrabiense impr. Venetiis 1500. M.
2, 2 sociata K. —
2, 3 Christi ferens I. 3, 3 Vita vitae G. — 4, 4 —
Cantica K. —
5, 1 Geychae I, Geithae K, Geyse D. 5, 3 est vocatus —
C D G K L M. — Str. 6 fehlt G. — 10, 1 Sic G I. — 10, 2 templum D M. —
11, 1 ducendum I, regendum K L. — 12, 1 Hic BD K. — 12, 2 reddit
L M. — ab Christo I.
13, 2 —
13, 3 Christo (st. semper) K. — Offenbar
ist Ungarn das seit mindestens Beginn des 14. Jahrhunderts durch diese
es,
:ganz annehmbare Sequenz seinen um 1083 kanonisierten Konig besang.

316. De s. Theobaldo Euffubino.

Lauda nunc, plebs Alsatica, 2 Sonent cantica consona


Dominum, mentium,
Solve vocis et cordis Plaudat populus undique
organum! gentium
Si scis dignas laudes, solve, In hac die singulari,
Quantum postes, tecum volve, Ut Theubaldus venerari
Quo laus plena prodeat. Se a suis gaudeat.

Sed, quae niens poterit 4 IUapsa caelitus


plene concipere, divina gratia,
Vel vocum modulis Arcana pueri
lingua retexere, lustrans praecordia,
Laudum praeconia Spernere docuit
Theubaldi dicere? mundi mendacia
Ista mens meditans Et ad perennia
nequit sufficere. tendere gaudia.

Mox zelo fidei 6 Nam fundamcnto


totus accenditur, virtutuni posito
A temporalium Aedcm acdificat
amorc solvitur, mcntis proposito,
Spe supernorum Septem columnis
avidc tenditur .superimposito
Et caritatis Opcrc miro,
flamma perfunditur. dccore disposito.
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
348

7 Hic septenario 8 Paterna respuens,


munere praeditus saluti dubia,

Aeternitati Horret prpposita'


totus est deditus; sibi conubia;
Carnem et aemulum Cuncta declinans
calcavit penitus saeculi devia

Mundumque, spiritu Christum prosequitur


Deo regenitus. regula praevia.

9 Hac immutatus 10 Cum Deo grata

veste canonica illa sit unica,

Et honestatis Mandata perficit

vestitus tunioa, cuncta dominica.

11 Pius, prudens, humilis, 12 Vitiorum omnium


sobrius, pudicus, durus inimicuG,
Largus, amans, hilaris, Carnis flore nituit
pauperum amicus, puer et antiquus,

13 Imitator, 14 Largitate,
Seminator Caritate,

Omnium virtutum Sanctitate plenus,


Indigenti Decus morum,
Non petenti Odor florum,
Tribuit ad nutum; Hortulus amoenus.

15 Sed a longe cernitur 16 IUum sedi praeficit

civitas in monte Eugubinae sponte


Ipsa ducens omnia Charactere mystico
de virtutum fonte; consignata fronte.

17 Factus custos ovium 18 Summi tenens sagittam


dominici gregic mandatorum regis

Cogitat parabolam: Pro his ponit animara


Homo, fac, quod legis! implens verbum legis.

19 Ne ferarum 20 Fridericum,
Bestiarum Inimicum
Incursu laedantur, Dira comminantem,
Sed ut tute Mitigavit
Cum salute Et signavit
Domino reddantur, Ipsum postulantem.

21 Dum in vita 22 Fessus mundo


Definita Cum iucundo
Sanctus iste degit, Occursu sanctorum
Multa signa In hac die
Dei digna Scandit pie
Virtute peregit. Moenia caelorum.
De Sanctia. De sancto Theodorico Antiocheno. 349

23 Cui laus et gloria


De mundi victoria,
De nobis memoria
Sibi sit per omnia
Saeculorum saecula.
Prosar. ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallense
anni 1507. Cod. Sangallen. 546. —
1, 1 nunc fehlt; Elsatica. 2, 7 suis —
valeat. — 6, 3 Aedem fehlt. —
10, 1 gratior. —
16,3 Mystico charactere. —
17, 3 Cogita. —18, 1 sagittam ist unverstandlich, wohl verdorbene Les-
art. — 18, 4 implens fehlt. —
19, 1 Ne fera. —
21, 4 Nulla. 21, 5 Dei —
ist mit virtute zu verbinden: Dei virtute peregit mvilta digna signa. —
23, 4 fit.
Jener hl. Theobald oder Theutbald (das VersmaB verlangt die Schreib-
weise Theubaldus, was dreisilbig zu lesen ist, statt Theobaldus, wie es die
Hs. bietet), welcher in Thann im Elsafi besondere Verehrung genoB
und den Namen Theobald von Thann fiihrt, ist identisch mit dem hl.
Theobald oder Ubald von Oubbio. Offenbar schopfte der Schreiber des
-jjCodex Brander" aus einer elsdssischen Quelle, der ich nirgends begegnete.
Ob dieses ein Missale bzw. eine liturgische Hs. war, bleibt zweifelhaft.
Schon die ermiidende Lange machte die hochst mittelmaBige Dichtung
fiir die Liturgie ungeeignet.

317. De sancto Theoderico Antiochcno.


Sequentia Thiderici Gitte.

1 Trinitas in unitate, 2 Hoc quodDeus est, nos scimus,


Unitas in trinitate Qui est ultimus et priraus;
Nunc et semper veneretur; Summus iraus adoretur.

3 Iste sanctus est presbyter, 4 Deo totum se submisit,


Qui caecatis praebet iter Dei ritus condivisit
Hic per statum Propter vitam
militantem; triumphant.em.

*fi Ergo Caesar lulianus 6 Romanorum iraperator,


Apostata, fide vanus, Persecutor, difformator
In hunc furivit primitus, Rancore .sui spiritus.

7 In fugara dat christicolas, 8 Cui fecit insidias


Tam accolas, quam incolas, Et rcales fallacias
Theudcrico permanente Cum sua perversa gente.

9 Uirtus Dei operatur, 10 Sacra docens cloqucndo,


Iste martyr confortatur Dei ritus sic docendo,
Diris tormentis positus; Nos avisavit caclitus.

11 Oualcanus et Germanus, 12 lubilaeo cordc tonat,


Graecus, qui est christianus, Dc hoc sancto sanctc sonat
Et omnis christianitas. Fidelis ac humanitas.

13 Theudericus pati volens, 11 Titulum descripsit cis


De non fidis fidus dolens, Christianum sanctac legis,
Nam nesciunt, quid faciunt, Quam multi sic rcspiciunt.
;

350 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

15 Eius lex nos informavit, 16 Fortis hic in fide bona,


Custodivit, roboravit; Per quam sunt aeterna dona ;;

Lex haec: fides orthodoxa; De hac fide nulla noxa.

17 „Eva" versuni format ,,Ave" 18 Chorum sanctum angelorum


Dei mater, cave a Vae; Ut det nobis rex sanctorum,
Da hoc Ave, lesu Christe. Impetret haec martyr iste.

19 Ibi nos nostrasque gentes, 20 Triumphos intrepidantes


Non paventes, permanentes Concrepemus ut laudantes
CoUocato Sacrosanctum
in solamen. Verbum. Amen.
Missale Misniense impr. absque. A. —
Missale Misnense impr. Lipsia&
1510. B. — Missale Moguntinum impr. Moguntiae 1493. C. —
Missale
Moguntinum impr. s. 1. 1517. D. —
1, 1 Trinitatis D. —
4, 2 et divisit
C D. — 5, 3 furuit D. —6, 2 diffamator C D. —
6,3 Rancorem C D. —
8, 1
Qui B. — 8, 3 perpessa A B, perpesse C. —
11,1 Gallianus C D, Gualkanua
B (Gualcanus wohl =„BaIkanbewohner" ?). —
12, 1 lubilo B. —
12, 2
tonat C D. —14, 3 Quem A. —
17, 2 cane ave C D. —
17, 3 De hoc C D. —
18, 1 Chorus C. — 18, 3 hoc C D. —
19, 2 Modo C D. —
19, 3 CoUoca in
solamine C D.
Das Akrostichon ,,Thidericus Gitte fecif' nennt uns den Verfasser^
iiber den ich einstweilen nichts Naheres ermitteln konnte, auch nicht,
ob er zur Meissener oder Mainzer Diozese zu rechnen ist. Auf eine dieser
beiden Diozesen als Ursprungsstatte der Sequens deuten die Quellen.
Jedenfalls hat Thidericus durch die armselige Dichtung seinem Konnen
wenig Ehre bereitet. — —
Der Name des Heiligen lautet in A D Theodericus,
ist aber Theudericus (dreisilbig) zu schreiben bzw. zu lesen; er wird identisch
sein mit Theodoritus oder Theodoretus von Antiochien.

318. De sancto Theodoro.

1 Eia, devotis mentibus 2 Theodori magnalia,


Et suavibus concentibus Quae quanta sint et qualia,.
Laudando sustoUamus Pie recenseamus.

3 Stirpe natus de nobili 4 Quod corporis delicias


Hic pectore immobili Et temporis divitias
Sic Deum diligebat, Ob ipsum contemnebat.
5 Passionis potirio 6 Sic regi suo dederat
Usus, ignis martyrio, Et se et, quod possederat,
Sic tandem laureatus Sanctus praetitulatus.

7 In caeli domicilio 8 Pro nostris ut erratibus


Nunc centuplum a filio Suis oret precatibus,
Dei sibi donatur. A nobis supplicatur.

Prosar. ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallense


anni 1507. Cod. Sangallen. 546. —
Da in keiner anderen Quelle vorfind-
bar, lalJt sich die Sequenz betreffs Herkunft nicht naher, auch nicht mut-
maBlich bestimmen. —Nach 2, 2 war eine ausfiihrliche Darstellung zu
erwarten, letztere verlauft aber de communi. Ob also der Sammler Frater
Cuntz hier Vollstandiges bietet?
Dc Sanctia. De sancto Theodulo Sedunensi. 351

319. De sancto Thcodulo Sedunensi.


1 Collaudetur rex virtutum 2 Gratuletur urbs Sedunum
Gloriosus et ad nutum Uni trino, laudet unum
Faciens prodigia; Cleri consonantia.

3 Urbs haec, inquam, gloriosa, 4 Cuius ope spiritali


Qua pastorum flos et rosa Morti datus de mortali
Claruit Theodolus, Rex emersit Karolus.
5 Haec est dies digna laude; 6 In qua gemma sacerdotum
Speciali plausu plaude, Praesulatus praeter votum
Sedunensis regio, Praefuit officio.

7 Hic est ille pastor bonus, 8 Vita, membris destituti


Pater urbis et patronus, Vitae dantur et saluti
Cuius patrocinio ''
Dei nutu praevio.

9 Quod peccavit rex peccatum, 10 Luxit enim lux superna


Soli fuit revelatum In lucernam, ne lucerna
A caelorum solio; Lateret sub modio.

11 Cum gens tota quereretur, 12 Aquas multas saporavit


Quod in vite mentiretur Uvae, praesul quam sacravit^
Fructus exspectatio, Unius expressio.

13 Res miranda, res iucunda: 14 Dumque bonus meliorem


Vinum merum sapit unda Transit liquor in liquorem,
Praesulis imperio, Felix est transitio.

15 Praeostensa visione 16 Ossa solo commendavit,


De Thebaea legione Quorum Deus deportavit
Non parum sollicitus Ad superna spiritus.

17 Gemma cleri, flos pastorum, 18 Prece tua tuos munda,


Stola iuris, via morum, Ut a morte nos secunda
Sacerdotum gloria, Dei salvet gratia.

Grad. ras. Sedunense saec. 13. Cod. Capit. Scdunen. s. n. A. —


.Aliss,
ms. Sangallcnse saec. 15. Cod. Sangailcn. 337 b. B. —
Prosar. nn. fr.
loacliim Cuntz dictura ,,Branderi" Sangallcnsis anni 1507. Cod. Sangnllon.
540. C. — Missale Lausanncnse irapr. Lausannac 1493. D. —
Missale ivau-
sannense impr. Lugduni 1522. E. —
Missalc Gcbcnncnsc inipr. Gebcniiae
1498. F. -— Missalc Gcbenncnsc inipr. Lugduni 1521. G. —
Mis^salc TliaicMi-
tasiense impr. [Lugduni] 1.521. H. —
Ich bictc dcn Tcxt nacli dcn b;'i(lcn
Qucllcn A u. V, in dcncn cr schr gut iibcrlicfcrt ist, und fiigo dio Losarton
aus C nach Morors (Nr. 544) Angabcn bci als Bclcg, wic acliloolit wir
bcratcn eind, wcnn wir nur aus C schopfcn konncn. —
2, 2 Et in li iiium
C, Et in tribus F. — 3,2 past/oris C. —4, 2 Mortc datur C. —
4, 3 oinorgi
C. —8, 2 Vita datur (;. —10, 2 In luccrnaC. —
12, 2 UvaC. —
12, 3 Mnnuum
exprcssio C. —10, 3 In supcrna C. —
17, 2 Sohola iuris vita moruni (". —
18, 2 Ut amorc nos foccunda C. —
Dio Hcimstiittc dcr intiMt-ssant-on Soipionz
ist offcnsichtlich. — Der Heiligc fiihrt dcn Doppclnamcn Thcodulus imd
Theodorus.
;

352 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

320. De s. Theofredo Calmeliacensi.

1 Digna dies, digna laude, 2 Theofredus, princeps natus,


Laeta currat, laeto corde Obliviscens principatus
Cantemus melodiam; Se Deo dat hostiam.

3 Verbo, vita et exemplo 4 Mersi portum, caeci visum,


Rure docet et in templo, Surdi sonum, claudi gressum,
Et res mirandae patent: Functi vitam obtinent.

5 Christum sonans ibat f ervens, 6 Gens iam credit, error cedit,


Fustes, flagra parvipendens, Fides crescit, sic virescit
Ut finiret pravitas; Theofredi sanctitas.

7 Flumen calcat instar Mosis 8 Morbi, pestes, simulacra


Sicco pede, tunc in aquis Divum cessant et delubra,
Hostis mersus vincitur; Victor Christus colitur.

9 Euge, pater, instat hostis, 10 Theofredus it securus,


Ecce, vitam toUit hostis; Natos monet moriturus,
Ne nos linquas orphanos! Ut se servent integros.

11 Surgit, orat et auditur, 12 Cedunt oves patris iussu,


Gregi salus conceditur, In vicino latent saltu,
Bonus pastor noscitur; Pastor solus poscitur.

13 Assunt hostes, qui momento 14 Movent diri nec tormentis,


Sanctum necant, nisi summo Nec minis, nec blandimentis
Contradicat numini; Hic non parcit sanguini.

15 Sed, proh, furor! 16 Horret caelum,


Dum stat ovans, horret terra,
Per immanes lupos orans Ingemiscit et natura,
Saxis agnus caeditur. Dum caedes committitur.
17 Caelum petit mens beata 18 Felix templum, felix locus,
Martyris, sic laureata In quo iacet sacrum corpus
Et virtute nobilis. Huius sancti martyris.

19 Solvat per te clemens Deus 20 Protomartyr Velaunorum


Supplicantis huius coetus Et exemplar monachorum,
Peccatorum vincula. Fac, fruamur gloria.

Acta Sanctorum BoUandiana, Oct., 523; mit der Angabe: ex codice


manuscripto, ,,cuius nos origo et aetas latet". —
1, 3 melodia. 2, 3 hostia. —
— 3, 1 vita fehlt. —
6, 1 Gentes credunt. —
10, 1 fit securus. 12, 3 ponitur. —
— 14, 1 Morte diris nec. — 14, 3 Hic pepercit. — 15, 1 Sed proh furo dumptat
ovem(!). —
17, 2 sic fehlt. von Saint-Chaffre
wird der hl. Theofred woh^^dpftjffiirGfi nz gefeiert sein. Be-
-—
achtenswert ist, da6 der • •
ettveijiejiSchluBvokal
des Verses beschrankt. / v
De Sanctis. De s. Thoma apostolo. 353

321. De s. Thoma apostolo.

1 Congaudeant hodie 2 Thomas, doctor Indiae,


Filii ecclesiae Laudis et laetitiae
SoUemni laetitia. Nobis est materia.

3 Abbanes praepositus 4 Qui Romano opere


Circuit soUicitus Noverit exstruere
Quaerens virum strenuum, Domum arte manuum.

5 Tradit ei protinus 6 Mox ascensis navibus


Servum suum Dominus De rebus sublimibus
Prudentera artificem, Conferunt ad invicem.

7 Regis intrant nuptias, 8 Cibum habens alium,


Sed epulas regias Puellae praeconium,
Velut immunditias In conspectu omnium
Thomas obliviscitur; A pincerna caeditur.
9 Quem lacerat, 10 Mox attulit,
Dum properat, Qua pertulit,
Ut de fonte aquam ferat, Manum canis et intulit
Leo diris morsibus; Ibi coram omnibus.

11 Auro sibi commendato 12 Non est domus temporalis,


Pauperibus erogato Sed est status immortalis
Domus surgit regia; In caelesti patria.

13 Rex cogebat apostolura, 14 Currunt ergo pontifices


Ut adoraret idolum; Et ccteri carnifices;
Sed orando divinitus Gladio Thomas subditus
Est liquefactus penitus. Martyr dignus est habitus.

15 Didyme, miles Christi, 16 Ut post cursum huius vitae


Per eundem, quem vidisti, Nos in Christo, vera vite,
Cuius latus tetigisti, Maneamus laeti rite
Prece posce sedula. Pcr aeterna saecula.

17 Deo laus et gloria!


Amen dicant omnia.

Grad. ms. Victorinum sacc. 13. cx. Cod. Parinin. 14452. add. saoo
15. A. —Miss. ms. Victorinum sacc. 14/15. Cod. Parisin. 14448. B. —
Missalc S. Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1.529. C. Melodie: ,,Mane —
prima sabbati" (A H. 54, Nr. 143). —
In Anbctracht dcr Quclion aus der
Ablei St. Victor, dic allcin dicsc Scqucn/. bictcn, ist sie wohl auch dort
entetanden, an Altcr und Wcrt allcrdings hinU^r jcnen woit zuriickstchcnd,
die dera Viktorincr Adam zugcschricbcn wordcn. —
Zum Vcrstiindnis dcr
oft dunklcn Darstellung ist in dcr „Gfoidcnen Lcgcndo" das Lobon des
hl. Thomas horanzuziohcn.

Blume, Analocla Ilynmicii. LV. 23


354 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

322. De s. Thoma apostolo.

1 Salve, Thoma Didyme, 2 Mundi princeps optime,


Dux pugnae legitimae, Forma pacis intimae,
Salutis signaculum; Veritatis speculum.

3 Tu lucerna fidei, 4 Stigmata lesu Christi


Tu perscrutator Dei Potenter introisti •

Excelsus in gloria, Et vera mysteria.


5 Tu virtutum radius, 6 Arte miranda struis
Quo virginis filius Conductoribus tuis
Dat mundo solacium, Caeleste palatium.

7 Tu mortuorum motor, 8 Abyssus laetitiae,


Viventium promotor, Dulcor amicitiae
Curator debilium, Defensor fidelium.

9 Nunc pie nos tuere, 10 Fac nos lesum videre,


Ne possit nos terrere Qui fons est vitae verae
Malorum adversitas; Sanctorum suavitas,

Grad. ms. Melicense saec. 13/14. Cod. Melicen. 1056. A. —


Miss. ms.
Melicense saec. 14. Cod. Melicen. 1057. B. —
Miss. ms. Salisburgense
saec. 15. Cod. Graecen. 131. C. —
Miss. ms. Salisburgense saec. 15. Cod.
Vindobonen. 14123. D. — Miss. ms. Salisburgense anni 1476. Cod. Salis-
burgen. V 1 A 12. E. —Miss. ms. Brixinense saec. 15. Cod. Vindobonen.
1782. F. — Miss. ms. Frisingense saec. 14. Chn. Monacen. 23 054. F*. —
Miss. ms. Ingolstadiense saec. 15. Cod. Univ. Monaccn. 162. IV ".F**,
— Miss. ms. S. Kiliani Ratisbonensis saec. 15. Cod. Veter-Capellae
Ratisbonen. 1990. G. —
Miss. ms. Chotesaviense saec. 14. Cod. Pragen.
XIV C 3. H. — Miss. ms. Plagense saec. 15. Cod. Plagen. 254. I. Grad. —
ms. Buchoviense saec. 15. Cod. Mus. Brigantin. F. K. —
Miss. ms. San-
blasianum saec. 15/16. Cod. Paulan. 25. 1. 14. (Blas. membr. 85). L. —
Miss. ms. Scaphusiense saec. 15. ex. Cod. Turicen. Rhenov. 9. M. —
JMissale Curiense impr. Augustae 1497. N. —
INIissale Constantiense impr.
Augustae 1505. O. —Missale Salisburgense impr. Viennae 1510. P. —
Missale Argentinense impr. Hagnoe 1520. Q. —
F*F** M
imd O sind
nicht verglichen.
1, 2 Dux pune N. —
2, 2 Forme K. —
2, 3 Virtutis spectaculum K. —
3, I lucerna salutis C D
E F P. —
4, 3 Ad vera H. —
5, 3 solacia H.

6, 1 admiranda D ; instruis C D
E, construis L. —
6, 3 solacium A B,
mysterium C E — 8, 1 deliciae C E. D —
8, 2 Cultor I L. — 9, 1 tuere
fehlt L. — 9, 2 Non F; posset B. —
9, 3 societas I. H —
10, 1 cernere K,
— H —
L P Q. 10 Sanctorumque A B I. Melodie: ,,Veni sancte spiritus". —
Hier ein Beispiel, wie auch im sangesmachtigen Siiden Deutschlands
dem BlUhen der Hymnodie das Welken folgte. Besonders die Rhythmik
ist arg verwildert.

323. De sancto Thoma apostolo.

1 Salve, Thoma gloriose, 2 Quam horrebas seriose,


^almes vitis fructuose, Hanc convertis gratiose
Te doctore, virtuose, Tecum plebis copiose
Gloriatur India; Mittens ad caelestia.
; >

De Sanctis. In Translatione s. Thomae Aquinatis. 355

3 Qui sic es praedestinatus 4 Tangis sacrum Christi latus,


Et a Domino vocatus, Sic ad fidem conformatus
Nostros dilue reatus lam coruscas laureatus
Pietatis gratia. In caelesti curia.

5 Vas insigne rationis, 6 Nostrae memor contionis


Testis resurrectionis, Posce nos repleri donis
Piae consolationis Charismatum, ut cum bonis
Nobis fer subsidia. Laetemur in gloria.
Miss. ms. S. Mariae Selestadiensis saec. 15. Cod. Selestadien. 18 (1180).
A. — Pros. ms. fratris loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallensis
anni 1507. Cod. Sangallen. 546. B. —
3, 2 a Christo vocitatus B. 4, 5 —
coruscans B. —
Melodie: ,,Verbum bonum et suave (A H. 54, Nr. 218). —
Wenn nicht Schlettstadt selbst, so ist jedenfalls die StraBburger Diozese
Ursprungsstatte dieser Sequenz.

324. In Translatione s. Tbomae Aquinatis.


Sequentia AJdrovandini 0. Pr.

1 Ad exemplar triumphantis 2 Nostri chori iubilantis


Sonet laeta militantis Psallat coetus pro instantis
Vox et laus ecclesiae; Causa nunc laetitiae.

3 Laus est cunctis generalis, 4 Si vis scire, quanta, qualis:


Exstat tamen specialis Nunquam minor, sed aequalia
In Praedicatoribus Cum sacris doctoribus.

5 De illustri Aquinorum 6 Decus orbis, fons hortorum,


Stirpe prodit lux doctorum, Solis iubar flosque florum,
Thomas, doctor inclitus; Flori Christo insitus.

7 Revelatur a propheta 8 Fitque mater inde laeta


Virgo, doctor et athleta Cuncta videns adimpleta
Spiritali flamine, Miro Dei ordine.

9 quam purus adolevit 10 Hunc divinus adimplevit


Puer sanctus, cum quo crevit Spiritus, in quo quicvit
Mentis innocentia! Ab eius infantia.

11 Vitae viam 12 Mundum, carnem,


tunc elegit, hostem frcgit,
Mentem puram, quam subegit Sic triumphum victor egit
Ordini Dominici. Cum corona triplici.

13 Ad profectum sanctitatis 14 Sub tutela paupcrtatis


Transit doctor puritatis Fragrat flos virginitatis
In affectu pucri; Cum mcrccde ubcri.

15 Novum munus triumphorum, 16 Certum pignus praemiorum:


Dum per manus angolorum Principcs aposiolorum
Puer sanctus cingitur. Videt et adloquitur.
23»
356 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

17 Dei mater hunc adfatur, 18 Liber vitae ei monstratur,


Crucifixus consolatur Stella micans protestatur
De mercedis praemio; De vitae compendio.

19 In ingressu iubilaei 20 Ubi fides speciei


Sui doctor requiei Cedit, spesque longa rei,
Liber intrat patriam, Ardor it in latriam.

21 Nexu carnis sic discessit 22 Fossae Novae, sed expressit


Doctor sanctus et concessit Instrumento, quod uotescit
Condi sub deposito De eius proposito,

23 Ut Praedicatorum aedi 24 Demum iubet sic concedi


Redderentur ut heredi Hoc Urbanus et sic reddi
Thesauri tam incliti. Vi rescripti conditi.

25 Sed Elias ad mandatum 26 Ubi, Deo quam sit gratum,


Corpus sacrum Quam acceptum
sic donatum sic translatum,
In Tolosam transtulit, Signis crebris extulit.

27 Nunc te, doctor, invocamus, 28 Ut ad illam veniamus


Intercede, Dulcem vitam,
supplicamus, quam speramus,
Apud regem gloriae. De valle miseriae.

Misa. ms. Praedicatorum Cracoviensium saec. 15/16. Cod. Praedioat.


Cracovian. s. n. A. —
Miss. ms. Praedicatorum Hispanicum saec. 16. Cod.
Vatican. 5590. B. —
Prosar. nis. Praedicatorum S. Spiritus Senensium
anni 1561. Cod. Roman. Casanaten. 4478. C. —
Prosar. ms. fr. loachim
Cimtz dictum „Branderi" Sangallense anni 1507. Cod. Sangallen. 546.
D. — —
Prosar. ms. Ravennatense ann. 1585 87. Cod. Ravennaten. 360
(139. 6. S). E. —
Missale FF. Praedicatorum et S. Crucis impr. Parisiis
1517. F. —
Missale Praedicatorum impr. Venetiis 1523. G.
1, 1 exempla G. D —
1, 2 Sonat D. —
2, 3 Causae E. 3, 2 Extra —
tamen E F. —3 sanctis D.
4, —
Str. 7 und 8 fehlen E. 8, 2 cernens — G. D
— Str. 13—20 fehlen E. —
13, 2 decor puritatis G. D
16, 1 Sertum —
D. — 20, 3 Ardoris in D. —
21, 1 decessit E. —
21, 2 Doctus E. 22, 1 —
sic expressit E. —
Str. 23 und 24 fehlen E. —
24, 1 Vexum D, 24, 2 —
Bic credi D. —
26, 1 Utque Deo E. —
26, 2 sit translatum G. 28, 3 D —
In E.
Melodie: „Iubilemus in hac die" (A H. 54, Nr. 284). Das Akrostichon
nennt den Verfasser, namlich: AldroTandinus. Ist das eine andere Schreib-
weise statt Aldobrandinus, oder soUte der urspriingliche Text entstellt
imd damit das Akrostich in Unordnung geraten sein? Der Dominikaner
,,Aldobrandinus Ferrariensis ca. ann. 1380" gilt namlich nach Fabricius
(Bibliotheca Latina s. v.) a^s Verfasser des Reimofficiums auf Translatio
s. Thomae ,,0 quam felix mater Italia" (A H. 5, Nr. 85). Da es mehrere
Dominikaner des Namens Aldobrandini gibt, ist es zweifelhaft, ob wirklich
der ,,Ferrariensis" der richtige ist. Auffallen muB namlich, daU keine
Quelle des 15. Jahrhunderts fiir diese Sequenz, die in der genannten Voraus-
setzung doch dem 14. Jahrhundert angehoren miiBte, auffindbar war.
Dc Sanctis. De s. Thoma Aquinate. — De s. Thoma Cantuariensi. 357

825. De s. Thoma Aquinatc.

1 Laetabundus 2 Tumba Thomae


Exsultet nunc fratrum chorus, Odorem profudit dulcem,
Alleluia; Bes miranda.
3 Thomas, lumen populi 4 Doctrina est sapida,
Circa finem saeculi, Mente, vita lucida,
Sol de steUa, Semper clara.

5 Sicut verbis monuit, 6 Nec in verbis veritas


Ita vita docuit Nec in factis pietas
Pari forma; Fit corrupta.

7 Crescit sicut lilia, 8 Testantur haec plurimi


Florens per miracula Sanitate languidi
Valle nostra. Came sumpta.

9 Thomas thecam exiens 10 Gaudet nunc cum superis


Ambulat regrediens, Virgo flore corporis,
Nec plebs ultra poterat Probat odor funeris
Esse caeca. Haec praedicta.

11 Depone vetera 12 Crede, quem sidera


Sordes et scelera Colunt et aethera,
Thomae meritis, gens misera. Ipsum genuit puerpera.
Miss. ms. Praedicatorum saeo. 13, Cod. Carolsruhan. Pm. 46. add.
saec. 14. A. —
Miss, ms. monialium Ordinis Praedicatorum saec. 15. Cod.
Carolsruhan. Pm
45. B. —
Miss. ms. S. Sepulcri Bambergensis saec. 15.
Cod. Carolsruhan. Geo. 8. C. —
Prosar. ms. fratris loachim Cuntz dictum
„Branderi" Sangallensis anni 1507. Cod. Sangallen. 546. D. 4, 1 Doctrina—
eius A — —
D. 4, 2 Mens et vita D. A— —
5, 1 verba A. 8, 1 Testantur—
ta A, ista B C D. —
8, 3 resumpta D; es ist wahrscheinlich zu verbinden:
carne languidi sanitate sumpta. —
9, 1 exuens D. —
10, 1 Laudet B.
Melodie: ,,Laetabundu8" (A H. 54, Nr. 2). Das Ganze ist eine geist-
loee Anlehnung an letztcre Sequenz; es kundet von gutem Geschmack,
daB allen Anzeichen nach die Dominikaner diesem Erzeugnis durchweg
die Aufnahme in dio Liturgic verweigerten; ihre Hymnodie weist sorist
ungleich Besseres auf.

326. De s. Thoma Cantuarionsi.

1 Aquas plenas 2 Novus vcrvcx


araaritudine pro gregc moritur
Novi salis Et pro matre
nova dulcedine, pater occiditur,
Ollam plenam In obscuris
letali gramine sol novus oritur,
Novi farris In quo servis
sanat pinguedine annua promittitur
Elisaeus. lubilacus.
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.
358

Novum Abel 4 Irruerunt


Cain malitia, in senem pueri,

Novum lacob Infra claustri


Seir saevitia,
materni uteri
Novum losepb Pater datur
fratrum discordia a natis funeri,
Intercepit Quod nimirum
fraude nefaria videtur ingeri
His diebus; Mundi rebus.

I Sed accumbit 6 Renovantur


Abel in gloria, Anglorum gaudia,
lacob servat Novus Bethel
Mesopotamia, fit Dorobernia,
loseph regnat Fit piscina
propitiaria,
in aula regia,
Thomas noster In qua magis
in caeli curia et multifaria

Coronatur; Salus datur.

J Dilatatur 8 Duplicatur
lordanis fluvius, solaris radius,

Fit Naaman Novus Annae


alter et tertius; donatur filius;

Dirivatur Magnum vatem


Siloe longius,
potentum gladius
Caelum manna Trucidavit
pluit profusius,
inverecundius,
Quam solebat. Quam decebat.
9 Trucidato 10 Ad haec multa
facit prodigia:
non desunt praemia;
Sancto namque Febres curat,
pro sanctimonia, fugat daemonia,
Pro sincerae Caecis visum,
mentis constantia claudis vestigia,

Vita, salus Verba mutis,


aegris remedia
et lux aetheria
Condonatur. Deprecatur.

11 Nauta potens in navi mystica,


Nostras, Thoma, laudes et cantica
Pio regi prece gratifica
Et eidem laude magnifica
Nos commenda.
Trop. ms. S. Leonardi Lemovicensis saec. 12/13.
Cod. ?»"««• 1086. —
der einzigen QueUe so voU-
Der Text dieser prachtvollen Sequenz ist in zu zweifela ist.
iSimen iiberliefert, daB an der Reinheit des Textes nicht
De Sanctis. De s. Thoma Cantuariensi. 359

Auffallender Wcise bietet nun eine Victoriner Hs., allerdings nur eine
jiingorc. ahnlich wie bei der Stephanussequenz „Heri mundus exsultavit"
(oben Nr. 310), einen veranderten und insbesonders einen erweiterten
Text, der in wesentlich gleicher Form auch in einer italienischen und deut-
schcn Quelle sich vorfindet, aber nachweisbar nur in diesen, wahrend
England diese Sequenz auf seinen Martyrer von Canterbury nicht kennt.
Die betreffenden Quellen sind:
Grad. ms. Parmense saec. 14/15. Cod. Capit. Parmen. s. n. B. —
CoUect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16). Cod. Parisin. 14872. C. —
Pros. ms. Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 4977. D. Pros. ms. —
Lunaelacense saec. 15. ex. Cod. Vindobonen. 4088. E. —
1, 4 nova fehlt

D E. — 2, 4 proles (st. pater) E. B— —


2, 7 in quo serus B C. 3, 1 —
Abel novum B— —
E. 3, 5 Novi D, Nova E. — 3, 6 invidia E. 3, 7 B— —
Interficit E. —4, 1 Surrexerunt E. B— —
4, 2 in patrem E. 4, 3 B— —
sq. Non materno parcentes uberi B E. — —
4, 5 sq. Thomas praesul dum
datur funeri B E. — — 4, 7 Novum chaos B E. — —
5, 1 occumbit B E. —
— 5, 3 lacob servit in DE (lacob ist Obiect von servat Mesopotamia
Subiect). — 6, 3 Bethel novus B D E. —
6, 4 Dorabernia B, Derobernia C,
Tabernia D =
E (Dorobernia Canterbury; andere Bezeichnungen: Durover-
num, Duraverus, Darvernum). —
6, 5 In qua iugis B E. — —
-7,5 Derivatur
— — —
B E. 7, 7 sq. Caelum pluit manna C. 7, 8 profundus E. 8, 2 solatur —

radius D. 8,3 Magnus B E. — —
8,5 Novum E. B— —
8, 6 Herodis gladius
B— — E. 10, 1 Abhinc B, Adhuc C. 10, 3 Sepram — E. B— —
10, 9 Im-
— —
precatur B E. Vor Str. 11 fiigen B E ein: —
•a Vir Belial luit blasphemias, b Vir devotus in sanctum Domini,
Quas in sancti risit iniurias, Zelo pravo detractus lumini,
Visu dempto tristes exsequias Sed mox datur visus acumini,
Maturando nefandas furias Laudes laetus divino numini
Terminavit. Decantavit.

c Cruces factae manu angelica d Immolantur lucernae geminae,


Pii patris prece benefica Accenduntur caelesti lumine;
Crebro pollent virtute caelica; Declaratur in vasis fragmine,
Far fit humi, quod paralytica Locum sanctum fraudis molimine
Membra sanat. Qui profanat.

e Calce puer qui matrem laeserat,


Paenitendo calcem obsciderat,
Mox ut opem sancti petierat,
Bipedalem gressum meruerat;
Rcs stupenda.
Die Strophen c und e haben in DE folgende Fassung:

c Mirum dictu, virtus mirifica, e Aram Thomae blasphcmi sentiunt


Caesa crescunt membra gcnifica; Mentc capti mentem recipiunt,
Lymphae sacrae virtus benefica Naufragantes ad portum veniunt,
Lepram curat ct paralytica Auras vitae dcfuncti hauriunt;
Membra sanat. Res stupenda
11, 2 Nostra C. — 11, 3 Summo regi B — E; pie gratifica E. — H, 4 proce
magnifica B — E.
Es liegt auf der Hand, daQ die Strophen a c mit ihrer armsoligcn —
Schilderung der Wundcrtaten des Heiligon eino Beimischung spiiteror
Zcit sind, wodurch die urspriinglichc herrlichc Dichtung entstcllt wird.
Hier wiederholt eich dic glciche EntstcUung, wie bci der Soquenz Nr. 310;
trotzdem wagt man es, lctztere dem Viktoriner Adam zuzuschreibcn.
;

360 Sequentiae rbythmicae ct rigmatae.

327. De s. Thoma Canturiensi.

1 Pia mater plangit ecclesia, 2 Pietate movetur Francia,


Quod patravit maior Britannia Fugit caelum, tellus et maria
Factum detestabile Scelus exsecrabile.

3 Scelus, inquam, nec dicendum, 4 Patrem suum praedamnavit


Grande scelus et horrendum Et in sede trucidavit
Perpetravit Anglia; Restitutum propria.

o Thomas, totius Angliae 6 lu templo Cantuariae


Flos vernans et ecclesiae Pro legibus iustitiae
Specialis gloria, Fit sacerdos hostia.

7 Inter templum et altare, 8 Elisaeus decalvatur,


Templi super liminare Zacharias trucidatur,
Concutitur nec frangitur, Pax tradita dissolvitur
Sed gladiis conscinditur Et organum convertitur
Velum templi medium. In lamentum flentium.

9 Prope festum Innocentum 10 Ad decoris incrementum


Innocenter ad tormentum Templi rubet pavimentum.
Pertrahitur, percutitur Quod sanguine respergitur,
Et cerebrum effunditur Dum sacerdos induitur
Cuspide mucronis. Veste passionis.

11 Furor ingens debacchatur, 12 Qui sacrabat, hic sacratur,


Sanguis iustus condemnatur, Immolator immolatur,
Ense caput amputatur Ut virtutis relinquatur
In conspectu Domini; Hoc exemplum homini.
13 Holocaustum medullatum, 14 Pro corona, quae sequatur,
lam per orbem propalatum, Duplex stola praeparatur,
In odorem Deo gratum Ubi sedes restauratur
Est pontifex oblatus. Archiepiscopatus.

15 Synagoga derogat, 16 Rachel plorat filium


ridet paganismus, nec vult consolari
Insultant idolatrae, Quem in matris utero
quod christianismus videt trucidari,
Foedus violaverit Super cuius obitum
Nec patri pepercerit Dant in fletu gemitum.
Christianitatis. Mentes pietatis.

17 Hic est ille pontifex, 18 Qui mori non timuit,


Quem supernus opifex Sed cervicem praebuit
In caelorum culmine Et in suo sanguine,
Magnum stabilivit, Ut abhinc exivit,
Postquam pertransivit Semel introivit
Gladios Anglorum; In sancta sanctorum.
De Sanctis. De s. Thoma Cantuariensi. 361

19 Cuius mortem pretiosam 20 Ipse nobis suffragetur


testantur miracula, per aeterna saecula.
Grad. ms. Mutinense saec. 12. ex. Cod. Capit. Mutinen. O I 16. N
add. sacc. 12/13. A. —Miss. ms. Mutinense anni cr. 1353. Cod. Capit.
Mutinen. O II N 10. B. —
Grad. ms. Escorialense saec. 12/13. Cod. S.
Gervasii Barcinonen. 13. (cfr. Rivista Monserratina, Dec. 1907). C. —
Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14872. D. —
Missale Lausannense impr. Lausannae 1493. E. —
Missale Lausannense
impr. Lugduni 1522. F. —
Missale Tharentasiense impr. [Lagduni] 1521.
G. — Missale Gratianopolitanum impr. Gratianopoli 1532. H. G ist —
nicht verglichen.
3, 2 non dicendum A. —
4, 1 sq. praedamnatum trucidatum
. . .

C. —6, 2 et fehlt B. —6, 3 et hostia A D. —


7, 3 Percutitur C. 7, 4 —
scinditur C. —
7, 5 Velut A D. —
8, 4 sumitur C. —
9, 3 concutitur A D.
^ —
— —
^

10, 1 ornamentum C D E F H. 10, 3 Et sanguine C; conspergitur A B.


12, 1 Cum A D. —Str. 13 und 14 fehlen C. —
14, 1 siccatur B, secatur D,
seccatur A. —15, 2 paganissimus F. —
15, 2 que christianissimus F. —
16, 1 Plorat Rachel C. —16, 3 in uterum F. —
16, 6 fletus E F. Str. 19 —
und 20 fehlen F.
Das Bild der liturgischen Verbreitung, soweit es die erreichbaren
Quellen darbieten, ist so eigenartig, daB iiber die Ursprungsstatte der
Sequenz kein Urteil moglich ist. Der Verfasser derselben hat mit Geist
und Gewandtheit Herrliches geschaffen, das weitere Verbreitung verdiente.
Man beachte, daB jedes Strophenpaar ein anderes Schema aufweist; dabei
ist Rhythmus und Reim durchaus vollkommen.

328. De s. Thoma Cantuariensl.


Ascribitur Adamo de S. Victore.
1 Gaude, Sion, et laetare, 2 Tuus Thomas trucidatur,
Voce, voto iucundare Pro te, Christe, immolatur
SoUemni laetitia! Salutaris hostia.

3 Arcliipraesul et legatus 4 Dispensator summi regis


Fuit Thomas consecratus, Et divinae doctor legis
Niillo tamen est elatus Pro tutela sui gregis
Honoris fastigio. Trusus est exsilio.

5 Telo certans pastorali, 6 Hic pro Dei sui lege


Ense cinctus spiritali Et pro suo mori grege
Triumphare meruit. Decertare studuit.
7 Tunc rectore desolatam 8 Versa vice plausu miro
Et pastore viduatam Exsultavit tanto viro
Se plangebat Cantia; Senonensis Gallia.
9 Quo absente infirmatur, 10 Sic nos, pastor, reliquisti
Infirmata perturbatur, Te configens cruci Christi
Perturbata conculcatur Nec a vero recessisti
Libertas ecclesiae. Tramite iustitiae.

11 Quondam coetu curiali 12 Plebis aura favorali


Primus eras et regali Et, ut mos est, tcmporali
Militans paHitio; Plaudebas praeconio.
362 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

13 Consequenter es mutatus, 14 Ex adverso ascendisti


Praesulatu sublimatus, Et te murum obiecisti,
Novus homo reparatus Caput tuum obtulisti
Felici commercio; Christi sacrificio.

15 Carnis tuae morte spreta 16 Per te visus caecis datur,


Triumphalis es athleta; Claudis gressus instauratur,
Palma tibi datur laeta, Paralysis effugatur,
Quod testantur insueta Vetus hostis propulsatur
Miranda miracula: Et peccati macula.
17 Cleri gemma, clare Thoma, 18 Ut in Christo, vera vite,
Motus carnis nostrae doma Radicati verae vitae
Precum efficacia, Capiamus praemia.
Tropar. ms. Parisiense ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695.
A. — Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae) (

Cod. Parisin. saec. 13. ex.


15615. B. — Grad. ms. Parisiense Cod. Parisin. Arsen. 110,
saec. 13/14.
C. — Grad. ms. Victorinum ex Cod. Parisin. 14452. D. — Grad.
saec. 13.
tns. Victorinum Cod. Parisin. 14819. E. — Grad. ms. Victo-
saec. 13. ex.
rinum 14/15. Cod. Parisin. Arsen.
saec. — Miss. ms. Victorinum
197. F.
saec. 14/15. Cod. Parisin. 14448. G. — ms. VictorinumCollect. saec. 15.
(13. et 16.) Cod. Parisin. 14872. H. — Miss. ms. Ludovici Pisciacensis S.
saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608. — Grad. ms. Constanciense Petr.
I. (S.
de Lande Vaumon) anni 1435. Cod.
la L. Rosenthal Monacen.
priv. s. n.
K. — AuBerdem: Missale Lexoviense impr. Cadomi 1504. — Missale Abrin-
cense impr. Rotomagi 1505. — Missale Constanciense impr. Rotomagi
1508. — Leonense impr.
IVIissale 1526. — Missale
Parisiis Victoris S.
Parisiensis impr. 1529.
Parisiis
2
3, auBer in A. —
fehlt 2 C— — 3
4, B. —
fehlt 3 Anglia
I. 4, fehlt 7.
(st.Cantia) D— H. — 2 conculcatur C— —
9, 3 B— — I. 9, fehlt I. 10, 1
pater — 2
C. 10, B— — 5 Plurima A. —
fehlt I. 15, 16 B C. — 5 Str. fehlt 16,
A peccati H. — 2 vera A. —
18, 3 gaudia A. — 18, 16 lautet in K: Str.

Praesul verae pietatis


Es, quem nemo poscit gratis;
Prece tuae sanctitatis
Nos emundet a peccatis,
Qui regnat per saecula.
Der liturgische Gebrauch der Sequenz blieb auf Paris und das nord-
liche Frankreich beschrankt; dorthin, namlich nach Sens (vgl. Str. 8),
war der hl. Thomas 1064 gefliichtet, und er verweilte dort ein zweites Mal

vom Jahre 1167 70. Der Ursprimg der Sequenz ist offenbar in jener
Gegend zu suchen. Fiir St. Victor aber laBt sich kein sicherer Beweis
erbringen, wenngleich es Beachtung verdient, daB Thomas vor seiner
Heimkehr nach England in der Abtei St. Victor als Gast abstieg xmd dort
eine glanzende Lobrede auf den hl. Augustin hielt. Die Technik ist aller-
dings vollkommen; der Inhalt und Stil jedoch ist kein so hervorragender,
wie man vom Viktoriner Adam erwarten mochte.

329. De s. Thoma Cantuariensi.

1 Laureata novo Thoma, 2 Immo tota sis devota


Sicut suo Petro Roma, Pia laudum solvens vota,
Gaude, Cantuaria; Militans lcclesia.
De Sanctis. De s. Thoma Cantuariensi. 363

3 Thomas iste, dum tuetur 4 Ergo pulsus urbe cedit


Legem Dei, promerctur Et transcurso mari credit
Iram regis Angliae; Sese regi Franciae,

5 Quem gratanter et condigne, 6 Ibi velut novus tiro


Tam dcvote quam benigne Thomas in fervore miro
Sicut patrem visitat. Regi regum militat.

7 Tandem pace reformata, 8 lura servans Deo servit;


Pace dolis palliata, Inde saevit et protervit
Regressus ad propria Hostis arte varia.

!* Nunc ut vulpes fraudulenta, 10 Nuncminatur,nuncblanditur;


Nunc ut tigris violenta IUe nihil emollitur
Tentat omnes aditus, Idem manens penitus.

11 Rex compertus non moveri 12 Oves armat in pastorem,


Virum, assertorem veri, Cohortatur ad cruorem
Nec frangi propositum Cohortem satellitum.

13 Ergo nequam parricidae 14 Praesul orans in secreto


Tam nefande quam infide, Palam prodit hoste spreto,
Libertatis ut patronum Nec turbatur quies mentis
ToUant et usurpent thronum, Turbae metu saevientis,
Ruunt in ecclesiam. Sed procedit obviam.

15 Sancti caput sacerdotis 16 Ferrum bibit, cruor manat,


Exoptatum mille votis Et ibidem caecum sanat
Sanctae matris gremio In tumultu medio.

17 Quid loquamur, 18 Daemon cedit,


quae sequuntur? mors oboedit,
Per se satis eloquuntur Desperatis salus redit,
Ubique miracula: Leprae fugit macula.

19 An, gulose rex Anglorum, 20 Quisque metet id, quod serit,


Regem angelorum
nescis Impunitum nihil crit
Universa singulorum Nec capillus unus perit,
Ponderantem merita? Nedum ipsa capita.

21 Cleri gemma, clare Thoma, 22 Ut in Christo, vera vite,


Motus nostrae carnis doma Radicati verae vitae
Precum efficacia, Capiamus praemia.
Grad. ms. Aquisgranense (inagistri Arnoldi) sacc. 1.3. in. Cod. Capit.
Aquisgranen. XII. A. —Miss. ms. Leodiense (Bockonsc) sacc. 15. Cod.
Bruxellen. 3782. B. —Missalo Laudunense impr. Parisiis 1491. C. —
Missale Laudunense impr. Parisiis 1557. D. —
Missale Tornaccnae impr.
Parisiis 1498. E. —Missalc Tornacense impr. Parisiis 1540. F. —
Missalo
Leodiensc impr. Delf. cr. 1485. G. —
Miasale Leodicnse impr. Parisiis
1527. H. — Missalo Metense impr. Mctis 1545. I. (lctzterca nioht verglichon).
1, 1 nova H. — 1,2 sua A C D. —
2, 1 sis A. sit die iibrigen. 4,3 —
regis B. — 5, 1 Qui A C— —
F. 5, 2 tam benigne C. —
6, 1 Ubi B G H. —
364 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

7, 2 paleata — 2 virulenta B G H. — 2 emolitur A D. — 2


B H. 9, 10, 12,
Cohortatus — 2 Tam infandae E F, Tam in fraude B C D G H;
C—F. 13,
quam in B — H. —
fide 3 Suae matris B G H. —
15, 2 caecos B G H. — 16,
16,3 tumulti B. — quae loquuntur BGH. —
17, 1 2 Quae se B G H. — 17,
18, 3 Fugit leprae B H. — 19 B. — 2C,
Str. metit EFH. —
fehlt 3 1 20,
unus A, ullus die —
iibrigen. Et B G H. —
22, 12 vera H. 22,
Laut Repert. Hymnol. (Nr. 10485) soll die Sequenz sich auch im Cod.
557 saec. 12. der Bibliothek zu Arras befinden. Ich habe diese Quelle
iibersehen. Wenn die Angabe richtig ist imd die Sequenz auch im 12. Jahr-
hundert eingetragen -mirde, so paBt das zum Bilde, das wir ohnehin vom
Alter vind der Heimstatte der Sequenz besitzen. Seit dem Ausgange des
12. Jahrhunderts war sie im Westgebiete der alten Kolner Metropole und
im nordlichen Frankreich in liturgischen Gebrauche. Ihr sprachgewandter
Verfasser stand im Bann der sogenannten Victoriner Prosen. Die Eingangs-
strophen klingen stark an die gleichen Strophen der Sequenz auf die Apostel-
fiirsten „Roma Petro glorietur" (oben Nr. 289) an, und die SchluBstrophen
decken sich wortlich mit jenen der vorausgehenden „Gaude Sxon et laetare'\
Doch bleibt unsicher, ob fiir diese letztgenannten Strophen hier oder dort
eine Anleihe stattfand.

330. De s. Thoma Cantuariensi.

1 Laetabundus chorus iste 2 Caeso felix vitae meta


Laudes dicat agonistae Fitque leti hora laeta
Caeso pro ecclesia. Deitatis gratia.

3 Infert miles: „Pare regi!" 4 Si rex terrae reverendus,


Praesul refert: ,,Non, sed legi Sed rex caeli plus colendus,
Promulgatae caelitus; Qui regnat divinitus."

5 ,,Regis iussum fac devotus 6 ,,Regem regum, Deum meum


Et rex tuus erit totus, Colo, nolo propter eum
Cuncta cedent prospere!" Vel parum offendere."

7 ,,Quos ligasti sine iure, 8 Si quo minus, regis ira


Sit ligatos tibi curae Te absumet et te dira
Sine mora solvere; Mors habet involvere."

9 ,,Quos ligavit auctor Deus, 10 Me mortalem moriturum


Deus solvet, sed si reus Certus scio, nec hoc durum
Petet paenitentiam; Suspiranti patriam."

11 „Infidelis regem prodis, 12 Quos iam solve cum favore


Dum, quos amat rex, tu odis, In hoc puncto huius horae
Quos fovet, persequeris; Ante ictum vuineris!"'

13 5,Eegi aequam servo fidem, 14 Nec a via, via recti,


Qui, quos amat, odi pridem Propter mortem volo flecti
Dictante iustitia; Paratus ad omnia."

15 divinum vere pectus! 16 Et armatos intuetur


Nec promissis est illectus Et a sua non movetur
Nec flexus iniuria; Constans in sententia.
De Sanctis. In Translationc Trium Regum. 365

17 Furit, ferit amens lictor, 18 Nam letales passus ictus,


Miro modo victus victor Prae victore plusinvictus
In inani atultus fictor Martyr factus, et non fictus,
Fraudatur victoria. Triumphat in gloria.

19 Tn secreto sinu matris 20 Pastor noster, pastor bonus,


Caput caedit pii patris Fert pro nobis mortis onus;
Furiarum taedis atris Tantum, talem caeli thronus
Inflammatus filius. lam illustrat altius.

21 Propugnator aequitatis 22 Pulsus regno regno cedit,


Deum colens, colens gratis, Pace facta ficta redit,
Tulit ulta, multa satis, Dum infido fidus credit,
Probatus angariis. Obtruncatur gladiis.

23 Noster primas 24 Quam sis magnus,


et legate, quam insignis,
Sancte Thoma, iam beate, Deus noster, ardens ignis,
lam in caelis laureate, Luminosis spargit signis
Pastorali pietate Te pulsante votis dignis
Nobis fer praesidia. Exhibens magnalia.

CoUect. ms. Anglicum saec. 13. Cod. Oxonien, Bodl. 509. —


6, 2 Nolo nolo.
— 2 legatos.
7, —
11, 1 perdis. —
17, 3 pictor. —
Die schone Sequenz, welche
auch technisch (betreffs Rhythmus, Reim und Zasur) mustergiiltig ist
und wohl in England entstand, war bisher unediert. Auch sie fand trotz
ihrer Schonheit keine liturgische Verbreitung. —
Melodie ist sichtlich:
„Lauda Sion salvatorem".

331. In Translatione Trium Rcgum.

1 Maiestati sacrosanctae 2 Sic versetur laus in ore,


Militans cum triumphante Ne fraudetur cor sapore,
lubilet ecclesia. Quo degustet dulcia.

3 Novam parit virgo prolem, 4 Reges magi et non vagi,


Novum monstrat stella solem, Sed pracsagi, gaudent agi
Currunt ad praesaepia Stellae luce praevia.

5 Trium regum trinum munus: 6 Dcus trinus in personis


Christus, bomo Deus unus, Adoratur tribus donis
Trinus in substantia, Unus in esscntia.

7 Murram ferunt, tus et aurum, 8 Tria dona tres figurae:


Plus pensantes, Rcx in auro,
quam thesaurum, Deus ture,
Typum, sub quo veritas; In murra mortalitas.

9 Turis odor deitatcm, 10 Murra caro vcrbo nu])ta,


Auri splcndor dignitatem Pcr quod manet iiicorrupta
Kegalis potentiae; Caro carcns caric.
366 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

11 Ab Helena crux inventa, 12 Reges olim peregrini


Haec eadem post intenta Ornant urbem Constantini
Congregandis regibus. Allatis corporibus.

13 Tandem inde sunt translati, 14 Ter inventos, ter translatos


Commendati civitati, Dei nutu sibi datos
Cui nomen Ambrosia. Colit hos Colonia.

15 Ortus dedit Occidenti, 16 Nunquam locum mutaturi,


Quod tres reges ter inventi Nec, ut olim, reversuri
Excolunt Coloniam; Sunt per viam aliam.

17 Colunt reges propter regem, 18 Nos in fide sumus rivi,


Summi regis servent legem Hi sunt fontes primitivi,
Coloni Coloniae. Gentium primitiae.

19 Tu nos ab hac, Christe, valle 20 Ubi patris, ubi tui


Duc ad vitam recto calle Et amoris sacri frui
Per horum vestigia, Mereamur gloria.

Miss. ms. S. Achatii Coloniensis saec. 14. Cod. Colonien. W. f. 249.


A. — Miss. ms. S. Cuniberti Coloniensis saec. 14. Cod. Darmstadien.
876. B. — Miss. ms. S. Mariae in Capitolio Coloniensi saec. 15. in. Cod.
Colonien. W. f. 271. C. — Miss. ms. S. Pantaleonis Coloniensis saec. 15.
Cod. Bruxellen. 355. D. — Miss. ms. S. Martini Coloniensis saec. 15. Cod.
Bruxellen. 1460. E. — Grad. ms. maioris ecclesiae Coloniensis saec. 15.
Cod scriptorum S. I. prov. Germaniae liturg. ms. 2. F.
. — Miss. ms. parvum
Coloniense saec. 15. Cod. Capit. Colonien. 151. G. — Grad. ms. Nussiense
saec. 15. Cod. Mus. archiep. Colonien. VI 11. H. — Miss. ms. Asnidiense
anni 1475. Clm. Monacen. 10074. I. — Grad. ms. Borkense saec. 15. Cod.
Borken. A9. K. — Grad. ms. Calcariense saec. 15. Cod. Calcarien. G 1.
L. — Miss. ms. Noviomagense saec. 15. Cod. Mus. Noviomagen. s. n. M.
— Grad. ms. Traiectense saec. 15. Cod. Bruxellen. 15073. N. —
Miss. ms. Spirense saec. 14. Cod. Oxonien. Laud. misc. 282. O. —
Miss. ms. Moguntinum (Francofurdense aut Scafnaburgense) saec. 15.
Cod. Herbipolen. Mp. th. f. 85. P. — Miss. ms. Erfordiense saec. 15. Cod.
Pommersfelden. 313 (2926). Q. — Grad. ms. Margaretae Scheiffart de
Merode saec. 15. Cod. Mus. Hungar. 259. R. — Missale Coloniense impr.
Coloniae 1494. S. — Missale Coloniense impr. Parisiis 1514. T. — Missale
Merseburgense impr. Lipsiae 1502. U. — Missale Pataviense impr. Augustae
1505. V. — JVIissale Augustanum impr. Augustae 1510. X. — Missale
Misnense impr. Lipsiae 1510. Y. — Missale Aquileiense impr. Venetiis
1519. Z. — Graduale Monasteriense impr. s. 1. 1536. a. — 5lissale Cra-
coviense impr. Cracoviae 1545. b. — ILNPa sind nicht verglichen.
2, 1 versetur Z. — 2, 2 Ne privetur B K; cum (st. cor) Z. — 2, 3 degustat
K; gaudia Q Z, suavia b. — 3, 1 Novum F Q b; florem b. — 4, 2 prosagi
R X. — 4, 3 Stellae duce C, Stella luce O. — 5, 1 trium munus C G Q. —
5, 2 Christus Deus homo D. — 5, 3 Unus in O X, Trinus unus Q; in sub-
sistentia U. — 7, 3 feritas D. -^ 8, 3 Et murra O. — 10, 1 verbo nupta

fehlen U. 10, 3 Carens caro M. — 12, 2 orbem Q S. — 13, 1 transituri
Y. — 14, 2 Nutu Dei Z b. — 14, 3 Colis C. — 15, 1 Ortos D Q. — 15, 2
regi V.— 15, 3 ExtoUunt Y. — 17,1 Colant. BK. — 17, 2 Summum b;
reges G; servant AMRY Z b, servatur U. — 18, 1 Hos T. — 18, 2 sunt
viri G; fontes fehlt C. — 19, 1 nos Christe ex hac vaUe b; hac tristi valle
Z. — 19, 2 ad Christum recto D S; caUe recto U. — 19, 3 suffragia C 3>

4
De Sanctis. De sancto Udalrico Augustano. 367

E G H R— Y, precamina M. — tJberschrift in Z: „De tribus Magis pro


iter agentibus."
Die alte Colner Erzdiozese ist durch die Quellengruppe A N klar —
alsHeimstatte bezeichnet. Die Einleitungs- und SchluBstrophe sind gleich-
lautend mit jenen der Gereonsequenz (Nr. 150).

332. De sancto Udalrico Augustano.


1 Udalrici benedici 2 Iste flos Alemannorum,
Christi regis ut amici Sed praecipue Suevorum
Meruit memoria. Decus est et gloria.

3 Editus 4 Languor hunc


a generosis sugentem laedit,
Simul et religiosis Causam vir praesagus edit
Claruit parentibus. Verbis non fallentibus.

5 Ablactatus convalescit, 6 Papa viduatam mandat


Eraditur, currens crescit Ut Augustae sedeni scandat;
Christi per vestigia. Fugit haec fastigia.

7 Pari voto sanctus tandem 8 Mox pastoris tenens legem


Curam suscipit eandem Pascit, servat, fovet gregem
Electus ab omnibus; Studiis insomnibus.

9 Nocte Rachel, die Lia 10 Multis multa revelantur


lacob isti iungitur, Futura, praeterita,
Practica cum theoria Sanctum sancti qui sectantur,
Dum vicissim fungitur. Sed eius ob merita.
11 Dum in pascha reverenter 12 Dextra cernitur secundo
Pascha nostrum conficit, Die cenae similis,
Visa manus evidcnter Quod ne palam fiat mundo,
Rem cum eo perficit; Prohibet vir humilis.

13 Afra sancto dormienti 14 Praedicuntur ibi plura


Petrum monstrat Et, quae gregi
in ingenti sunt ventura,
Sanctorum concilio. Didicit opilio.

15 Cautius hinc vigilatur, 16 Hinc fallaces christiani,


Sed a lupis impugnatur IllincUngari profani
Grex ct pastor pluribus; Frcndent parcs furibus.
17 InBtat hostis fremcbundus, 18 Ut Hebraeus flumen transit,
Obstat losue secundus, Nec in carnc gutta mansit,
Inimicus sternitur; Ncc in veste cernitur.

19 Plenus denique dierum 20 Dum languore gravi pressus,


Ut nux, quas liabcbat rerum, Scd bis missa dicta fossus
Totum ponit corticcm, Mundi transit vorticeni.

21 Miro mortuus odore 22 Cuius mundet nos amore


Ciaret ct miraculis. Christus a piaculis.
368 lSe(iuentiae rhythmicae et rigmatae.

Legendar. ms. S. Udalrici Vindobonensis ,,extra muros" anni 1347.


Cod. Scotor. Vindobonen. 53 c 7. A. —
Miss, ms. Augustanum saec. 15. in.
Cod. Vindobonen. 1810. B, —
Miss. ms. Augustanum saec. 15. Cod. Turicen.
Rhenov. 24, C. —
Grad, ms, S, Crucis Augustanae anni 1497, Clm, Monacen.
4101. D. —
Miss. ms. Pataviense saec. 15. Cod. Lambacen. 214. E. —
Miss. ms, Pataviense saec, 15. Cod. Florian. XI 385. F. Miss, ms, Salis» —
burgense saec, 15, Cod. Lincen. Fo 13. G, Missale Augustanum impr. —
Bambergae 1489, H. —
Missale Augustanum impr. Dillingae 1555. I. —
H
G und sind nicht verglichen; von E und F, die gleichmaBig einen ganz
entstellten Text bieten, sind nur die Lesarten der drei ersten Strophen
vorgelegt.
1, 1 E F; benedicti E F —
Udalrice 2 et amici A E. —
I. 3 ut 1, 1,
memoriam E — F. 2,E F; Alamannorum E, Alemaniorum
1 flos fehlt
F. — E F. —
2, 3 et fehlt Eductus E F. —
3, 1 3 Prodiit E F. — 2 3, 11,
praesagia B C — I. sancta C. —
13, 1 2 quae sunt futura B. —
14, regi
16,3 Frendet B. pares paribus C I — 20, Eum, B; languori — 20, 3
1 I,

verticem C D. — Die vortreffliche Dichtung findet sich noch nicht ia den


Augsburger Gradualien des 13. Jahrhunderts.

333. De sancta Ursula eiusque sociis.

1 Virginalis turma sexus, 2 Flos candoris tui rubet,


lesu Christi quae connexus Trucidari dum te iubet
Dono sentis gratiae, Tortor pudicitiae.

3 Britannorum insulae 4 Hanc Chonanus virginem


Rector, pater Ursulae, Propter pulchritudinem
Deonotus claruit. Parem tori voluit.

5 Procos mittit et precatur, 6 Pater eius iam baptismi


Minis terret, si spernatur Fonte lotus paganismi
Sibi poscens Ursulam. Prorsus vitat copulam.

7 Interim Ursula, 8 Statuit nuptias


Christi discipula, Quaerens indutias
Docta per somnium Trimatus spatium.

9 Vice dotis coniugii 10 Undena demum milia


Reginae votis Sponsae transmittit
habiles virginum.
Dato sumptu navigii Ducunt naves per maria
Coaevae dantur nobiles. Curam spernentes hominum.
11 Aura flante lenius 12 Hinc manus feminea
Discedunt a littore, Rexit dante Domino
Huc illucque saepius Naves, quas Basilea
Plano ludunt aequore, Brevi vidit termino.

13 Relictis navibus 14 Per monasteria


Ordinant acies, Fundentes lacrimas
Ventis et aestibus Trahunt suspiria,
Exponunt facies Commendant animas
Et Romam adeunt. Sanctis et redeunt.
De Sanctis. De sancta Ursula eiusque sociis. 369

15 Quam iu portu reliquerunt 16 Hinc ad locum passioms


Classera, simul invenerunt; Ducit eas dux agonis;
Magnum flumen et amoenum Florem suae iuventutis
Navigantes intrant, Rhenum, Parvipendunt spe salutis
Per Dei clementiam. Euntes Coloniam.

17 felix Colonia, 18 Enses, tela, frameas,


Subter cuius moenia Cultros in virgineas
Barbaroriun rabies Cruentavit acies!

19 Feliciora virginum 20 Quarum orationibus


Conubia viraginum! Felices cum felicibus
Agnum quae sine macula Pace fruamur sedula
Duce sequuntur Ursula; Per saeculorum saecula.

Miss. ras. Rattingense saec. 13. in. Clm. Monacen. 10075. A. Grad. —
los. Aquisgranense (magistri Arnoldi) saec. 13. in. Cod. Capit. Aquisgranen.
XII. B. — Tropar. ms. Wingartense saec. 13. Cod. Stutgardieu. BI H
Asc. 95. C. —Grad. ct Sacram. ms. Augustanum saec. 12. Cod. Oxonien.
Misc. liturg. 354. add. saec. 13. D. —
Grad. ms. Benedictinum, postea
Caesariense saec. 13. Clm. Monacen. 7919. E. —
IVDsS. ms. S. Floriani saec. 12.
Cod. Florian. III 208. add. saec. 13. F. —
Director. ms. Piscinense saec.
13. (12. et 14.) Cod. Engelbergen. 102. G. —
Miss. ms. Constantiense saec.
14. Cod. Engelbergen. 7. H. —
Prosar. ms. Constantiense saec. 14. Cod.
Carolsruhan. Augien. CCIX. I. —
Grad. ms. Augustanum saec. 13. Clm.
Monacen. 3919. add. saec. 14. K. —
Miss. ms. Pataviense saec. 14. Cod.
Zwettlen. 229. L. —
Miss. ms. Pataviense saec. 14/15. Cod. Vindobonen.
1786. M. — Miss. ms. Zwettlense saec. 14. et Prosar. ms. Pataviense saec. 15.
Cod. Zwettlen. 198. N. —Collect. ms. Pragense saec. 14. Cod. Admonten.
717. O. — Trop. ms. Secoviense anni 1345. Cod. Graecen. 756. P. —
Pontific. et Miss. ms. Salisburgense saec. 14. ex. Cod. Salisburgen. V 3
H 132. Q. — Mias. ms. Secoviensc-Salisburgense saec. 14/15. Cod. Salis-
burgen. V 3 B 20. R. —
Miss. ms. Strigoniense saec. 15. Cod. Salisburgen.
V 1 B 23. S. —Prosar. ms. Lunaelaccnse sacc. 15. Cod. Vindobonen.
4977. T. — Miss. ms. Marbacense saec. 15. Cod. Colmarien. 260. U. —
Grad. ms. Offenburgensc saec. 15. Cod. Engelbergen. 1 (beginnt erst mit
7, 2). V. — Grad. ms. Sangallense saec. 11. ed 14. Cod. Sangallen. 343.
add. saec. 15. W. —Miss. nis. Scaphusiense saec. 15. ex. Cod. Turicen.
Rhenov. 9. X. —Miss. ms. maioris ecclesiae Coloniensis sacc. 15. Cod.
Bcriptorum S. 7. pro Germaniae liturg. ms. 2. Y. —
Grad. ras. Cruciferorum
Coloniensium saec. 15. Cod. Scmin. Colonien. 10. Z. —
Miss. ms. S. Cuni-
berti Coloniensis sacc. 14. Cod. Darrastadien. 876. a. —
Miss. ms. Stcin-
feldiense saec. 15. Cod. Darmstadien. 864. b. —
Miss. ms. Asnidiense anni
1475. Clra. Monacen. 10074. e. —
Grad. ras. Calcaricnse saec. 15. Cod.
Calcarien. G 1. d. —Grad. ras. Cranenburgense anni 1340. Cod. Crancn-
burgen. s. n. c. —Grad. ms. Borkcncnso saec. 15. Cod. Borkcn. A 9. f. —
Grad. ms. Nottulnense Hacc. 15. Cod. Nottulneu. Ms, liturg. 5. ff. Grad. —
ms. Nottulnense saec. 15. (Jod. Nottulnen. Ms. liturg. 7. h. Miss. ms.—
Legdense saec. 15. Cod. Lcgdcn. 1. I.
Miss. ras. S. lohanniB Hicrosolyraitani saec. 14. Cod. S. Potri Salis-
burgen. a V 12. k. -- Miss. ras. Civitatcnse saec. 14. Cod. Civitat<Mi. 80
(13). I. — Miss. ms. S. Cornolii Corapcndionsia saec. 14. Cod. Parisin. 17319.
ni. — Grad. ma. Victorinura saco. 14/15. Cod. Pariain. Arson. 107. n. —
Miss, ms. LcodionHc sacc. 15. in. Cod. Vatican. 3808. o. - Miss. ms.
Traiectense saec. 15. in. Cod. Medioianen. Brera A E XIV 12. p. Grad. —
Blurae, Analecta Ilyninicii. LV. 24
370 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

ms. Bolsverdiense saec. 15. Cod. Weerten. s. n. q. —


Miss. ms. S. Pancratii
Leidensis saec. 15. Cod. Parisin. Arsen. 160. r. —
Miss. ms^ S. Ternani
Arbuthnotensis saec. 15. Cod. Arbuthnoten. s. n. s. —
Prosar. ms. Farfense
anni 1514. Cod. Roman. 222 (Farf. 33). t. —
Pros. ms. Praedicatorum
saec. 15. Cod. Bruxellen. 6435. u.
Missale Coloniense impr. Coloniae 1481. —
Missale Monasteriense
impr. Coloniae 1489. —
Missale Leodiense impr, Delf ca. 1485. Missale —
Moguntinum impr. s. 1. 1482. —
Missale Pataviense impr. Pataviae 1491. —
Missale Pragense impr. Lipsiae 1498. —
Missale Olomucense impr. Bam-
bergae 1488. —
Missale Quinqueecclesiense impr. Venetiis 1499. Missale —
Lundense impr. Parisiis 1511. —
Missale Traiectense impr. Parisiis 1497. —
AuBerdem manche Missalien anderer deutscher Diozesen. G Q — H R
SVWXcdeghimprt sind nicht verglichen; K
nur bis 9, 1, weil sehr
schlechter Text.
Vor 1, 1 schickt D voraus: Laetis canamus vocibus / Tot paradisi
floribus / virginitas lilium, / [Rosas] fecit martyrium.
Quas Das ist die
Einleitung des Reimofficiums, mitgeteilt H. 38, Nr. 93. A —1,1 turmae
I. — 2 Christe Y; Christo qui C E F lU.
1, 1, — 3 Dona C I U, Donum
E F; C
sentit K
U; gratia N, gloriae K. —
2, 1 tuae C. 2, 2 cum te L 1.— —
3,3 Deodatus U, Notus Deo L N
q die meisten Quellen schreiben den Namen
;

getrennt: Deo notus. —


4, 1 Conamus Nu, Canamus ILU, Cananus
DM P, Cumanus 1, Onanus E, Oramus K, Romanus k, Thonanus Y. —
4, 3 lungi toro L N. —
5, 1 procatur F. —
5, 2 Nimis U. 5, 3 petens I. — —
6, 2 fontem Y. —
6, 3 vitans M. —
7, 2 disciplina (!) K. 8,2 Petens —
A C f k, Quaerit N. —
8, 3 Trimatum 1, Bimatus F U, Rimavit ( !) K. —
9, 2 notis U. —
9, 3 Sumptu dato k; naufragii I. 10, 1 denum — EU
ak. —
10, 2 Sponso LN, Sponte Y; transmittunt DM
Yl; virgines U,
virgini M. —
10, 4 hominis M, omnium Y. —
11, 1 Rure N; levius M. —
II, 2 Recedunt C F I. —
11, 2 fehlt U. 12, 1 Hic a b, Sic f. 12, 2 Vexit —
F. — 12, 3 Basileam C. — —
12, 4 vident C, videt U. 13, 1 Delictis U. —
14, 3 Tradunt C. — 15, 1 Quas T k, Quos M.— —
15, 2 Classes T k. 16,1
ad portum E. — 2 Duxit DFILMOPTYZtklqsu. —
16, 2 17,
Intra B; luxta AYZabfoq. — 17,3 acies C E N U. — framea I 18, 1
L N, flamea U. — 3 Cruentant C U, Cruentarunt L N; facies C E M U. —
18,
19, 1 Felicia sunt A B Y a b o — 2 Conubia tot milium A B T Y
f q. 19,
ab fo q u; dieses ist wie bei 19, 1 eine Korrektur, da die lectio difficilior miB-
verstanden wurde. „Feliciora" (19, 1) bezieht sich auf ,,0 felix (17, 1)
und ist wie letzteres ein Ausrurf: ,,0 gliickliches Koln! Und noch gliick-
lichere Vermahlung der Jungfrauen, dieser Heldinnen (Manninnen)!"
Die Erklarung Mones (III, S. 542) ,,FeIiciora sunt connubia virginum
sanctarum coimubiis viraginum saecularium" kaim nicht befriedigen. —
20, 4 In saeculorum A C F L U k.
Seit Begirm des 13. Jahrhunderts war diese technisch mustergiiltige,
inhaltlich gehaltvolle Sequenz im ganzen westlichen und siidlichen Deutsch-
land, vom 15. Jahrhundert an im gesammten Deutschland sehr beliebt,
wie aus dem Quellenbilde ersichtlich. In anderen Landern fand sie ver-
einzelt Aufnahme. Die Vermutung neigt sich nach der Kolner Diozese
als Ursprungsstatte. Den sel. Hermann Josef, der 1241 als Canonicus
von Steinfeld in der Eifel starb und der die hl. Ursula in einem formvoUen-
deten Jubilus feierte (A H
50, Nr. 369) als Verfasser anzunehmen, wie es
Van der Sterre (Lilium inter Spinas, Vita b. loseph presbyteri et canonici
Steinveldensis, Antwerpiae 1626) tat, haben wir keine hinreichenden Griinde;
die Moglichkeit jedoch muB offen bleiben.
De Sanctis. De s. Ursula eiusque sociis. 371

884. De 8. Ursnla eiugque sociis.

1 In supernis concors choris 2 Ibi iugis et aeterna


Melodiae dulcioris Seraper nova, non hesterna,
Canticum deproraitur; Laus divina canitur.

3 Ibi triplex angelorura 4 Istis agmen virginale


lerarchia ceterorum lunctum carmen speciale
Consonat tripudio; Summo cantat studio.

6 lUic Dei famula 6 Vacans Dei laudibus


Praecentrix est Ursula Cum suis sodalibus,
Voce delicata Quibus est praelata.

7 Quam uxorem rex Anglorum 8 Minae graves adponuntur,


More petit barbarorum Nisi fiant, quae poscuntur,
Suo dari filio; Certo misso nuntio.

9 Ad haec pater consternatur; 10 Fide sponsus informetur,


Nata suadet, si mittatur Informatus tandem detur
Virginum collegium; Sibi post triennium.

11 Congregatis navibus 12 Ductae Dei munere


Virgines sub milibus Romam pergunt propere
Confluunt undenis; Vultibus serenis.

13 Ubi sanctos invocantes, 14 In qua sunt ab Hunnis caesae,


Papam sibi sociantes Cultris, ense, telis laesae
Veniunt Coloniam, Deo dantes gloriam.

15 quamsanctae praedicantur, 16 Quarum ossa terrae dantur


Hostes urbis dum fugantur Et in tumbis coUocantur
Brevi noctis spatio! Cum ingenti gaudio.

17 Laudes ergo virginibus 18 Quibus datur caelestibus


Personemus tot milibus A choris iubilantibus
Voce clara, Laus praeclara.
19 Hae puellae, lesu bone, 20 Ut post huius vitae cursura
Nobis semper sint patronae Coronomur cum his sursum
Contra quaeque noxia, In caclesti patria.
Miss. ms. Praedicatorum Novae Civitatis saec. 14. in. Cod. Graecon.
878. add. saec. 15. A. —
Miss. ms. Praedicatorum sacc. 14. Cod. Cusan. 7.
add. saec. 16. B. —
Miss. ms. Praedicatorum S. Scpulcri Bambergensia
saec. 15. Cod. Carolsruhan. Gco. 8. C. —
Miss. ms. Monialium ord. Pracdi-
catorum saec. 15. (^od. (^arolsruhan. Pm. 45. D. —
Grad. mn. Monialium
ord. Pracdicatorum saoc. 15. Cod. Semin. Colonicn. 12. E. Prosar. ms. —
fr. loachim Cuntz dictum „Brandcri" Sangallensis anni 1607. (^od. San-
gallen. 64(). F.
3, 3 Consonant F.D —
4, 1 virginalem A. —
4, 2 specialem A. —
4, 3 constat F. — 9, 2 suadct dimittatur F. —
17, 2 Porsolvemns C. —
18, 2 A fehlt F. —
-
Hhythmus, Rcim und Ziisur (nach dcm 2. TrochJius)
fiind schulgcreoht; ebcnso korrckt ist dcr Aiifbau, dor dic Finloitung, das
eigentliche Thcma und don mit dcm charaktcristischen „crgn" .anhobondcn
24*
372 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

AbschluB deutlich erkennen laBt. DaB es sich um eine Dichtung deutscher


Dominikaner handelt, ist schon aus den Quellen erkennbar; dazu stimmt
Schema und Melodie, namlich jene der Dominikussequenz „In caelesti
ierarchia" (oben Nr. 115). Die auch textliche Anlehnung ist besonders
in den Strophen 15 und 17 ersichtlich. —
Entsprechend den Visionen
der hl. Elisabeth von Schonau tritt hier (13, 2) auch der Papst Cyriacua
als Reisebegleiter auf.

335. De sancta Ursula.

1 Felix virgo Ursula, 2 Veni, consolare hos,


Regis magni filia Britannorum vernans flos,
In Occidentis insula, Servos tibi gregatos.

3 Consolare, inclita, 4 Cum caelesti ierarchia


Nos rege et visita Duc nos, o virgo pia,
In praesenti patria. Per tot mundi maria.

5 felix Colonia, 6 Sol lucens in gloria


Subter cuius moenia Sagittarum vulnera
Ortus de Britannia Pertulit gravissima!

7 Eia, florens rosula, 8 Proeliatrix fortis es,


Peccatorum vulnera Peccatorum vera spes,
Cura prece sedula. Nobiscum in agone stes.

9 beata Ursula, 10 Cum tuis sodalibus


Nobis esto proxima Cunctisque commartyribus
In vitae nostrae vespera. Defende nos ab hostibus.

Grad. ms. Taistense anni 1493. Cod. Mus. Dioecesan. Brixinen. s. n. —


5, 1 O fehlt. —
8, 3 stes fehlt. —
Melodie: ,,Veni aancte spiritus". Einzelne
Verse (4, 1; 8, 3; 9, 3; 10, 2 und 3) zeigen eine Silbe 0berschu6. Diese —
Sequenz war bisher unbekannt.

336. De sancta Verena Znrciacensi.

1 Dies adest revoluta, 2 Terge labem, plebs poUuta,


Quae praefulget instituta Et resolvas ora muta
Multiformi gratia. In Dei praeconia;

3 Paenitentum choro iuncta 4 Pietatis voto functa


Trito corde sta compuncta Laudans ora, nam sic uncta
Deo' psallens hodie, Fis unguento veniae.

5 Ecce, gaudes, 6 Pelle fraudes,


Gaudens plaudes Pange laudes
Tanti re sollemnii; Bini voto studii.

7 Regi regum vota dato 8 Deum solum adorato,


Cordis atque decantato Cuius facta praedicato
Vocis sono musico; Sermone rhetorico.

De Sanctis. De sancta Verena Zurciacensi. 373

9 Haec est dies insignita, 10 Caeli perpes detur vita


Quam Vereua beat ita, His, quis corda sunt munita
Ut apcrto aditu Pietatis habitu.

11 Virgo hacc de Thebis vecta, 12 Ibi prece iugi lecta


In Italiam profecta Et vigiliis affecta

Cum duce Mauritio, Vacabat ieiunio.

13 Hinc Solodorum transcendit 14 Et lucernam, quam accendit,


Quaeque sursum sunt, intendit, In candelabro suspendit,
Quaesivit et sapuit Exemplo quod docuit.

15 Sacros quidem gessit mores 16 Sic virtutum sparsit flores


Fidem plantans et errores Morbos curans et languores
Exstirpans gentilium. Infinnorum omnium.
17 Dum pro Christo carceratur, 18 Mox tyrannus conquassatur
Hanc Mauritius solatur Febre, de qua liberatur
Missus caeli cubnine. Ipsius iuvamine.

19. Morte tandem imminente 20 Qua cum hymnis adplaudente


Mater Dei cum candente Visitata sic repente
Choro venit virginum, Migravit ad Dominum.
21 Verena, 22 Ne nos poena,
De catena Sed amoena
Nos obscena, Agni cena,
Culpae plena, Ubi vena
Fac, Deus eripiat, Pacis est, suscipiat.

Cantion. ms. Engelbergense anni 1372. Cod. Engelbergen. 314. A. —


Grad. ms. S. Verenae Turicensis Baec. 14. Cod. Vatican. 10640 (120). B.
Miss. ms. Sangallense saec. 15. Cod. Sangallen. 337 b. C. Miss. ms. —
Sangallense saec. 15/16. Cod. Sangallen. 358. D. —
Prosar. ms. fratria
loau^him Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallense anni 1507. Cod. Sangailen.
546. E. — Grad. ms. Murense anni 1532. Cod. Arovien M. fol. raax. 5.
F. — Appendix ms. saec. 16. ad Missale sec. ritum s. Ordinis Praemon-
stratensis impr. Parisiis 1578. (in bibliotheca BoUandiana). G. Missale —
Constantiense impr. Augustae 1504. H.
1, 2 Qua D. —1, 3 Multiformis H. —
2, 2 resolves D. 2, 3 In de —
(st. Dei) A. —3, 1 Paenitenti E G. —
3, 2 Trita C, Toto E; stat A. 4, 1 —
voto fehlt D. — 4, 2 oro C, ore G; iam sit uncta C, nam fit iuucta D, nam
eit iuncta E. — 4, 3 Vis B D E, Sis AC; ungenta A. AUerdings ergibt
auoh die Lesart ,,nam sit iuncta vis unguento veniae" einen Sinn, niiralich:
„die Kraft des Gcbetes sei geeint mit dem 0\ der Gnade". 5, 1 gaude —
E. — 6, 2 Velut audes A G; plaude E. — —
5, 3 Tanti regis solleraniia E.
6, 1 llle fraudes H. — —
6, 3 Cum altissonis studiis E. —
7, 1 voto H. 9, 2
QuaeVerenamE;beatica(!)C. — daturH. —10, 1^HiequorunicordaCD,
10,
queis corda qui conU'
Ci, E, qui corda sunt H. —
fuit Virgo dr haeo II, 1

Thebis F; de Thebeis C. — 2 Ad C D E. —
11, 2 Est B C D. — 12,3 12,
Vacatque C D. — 2 Qua quac surflum C D. —
13, luccrna A. — 3
14, 1 14,
Exemplo que F. — Hic D. —
1(), 1 2 Morboa et curauB C D. —
16, 2 18,
de quo H. — 3 iunxit F. — 20, oum Christo G. —
19, 1 3 Os ob sccna 21. (!)
A. — 21, 4 culpa C D. — Sichtlich war der Kanton Aargau, dor zu Znrzach
das Grab dcr hl. Vercna bcsitzt, die Hoimstiitto dicser Sequenz. Dcn Text
aus F publizierte J. Werner in den Romanischen Forschungcn IV, S. 617 f.
!

374 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

337. De sancto Yictore Massiliensi.

Ascribitur Adamo de S. Vidore.

1 Ecce, dies triumphalis 2 Mente tota sis devota


Gaude, turma spiritalis Et per vocem nota
fiat
Spiritali gaudio; Cordis exsultatio.

3 Nunquam fiet cor iucundum, 4 Si vis vitam, mundum vita,


Nisi prius fiat mundum Prorsus in te sit sopita
A mundi contagio. Mundi delectatio.

5 Hunc in primo Victor flore, 6 Vicit carnem, vicit mundum,


Immo Christus in Victore Vicit hostem furibundum
Sua vicit gratia; Fide vincens omnia.

7 Invicti martyris 8 Deprome iubilum,


mira victoria mater ecclesia,
Mire nos excitat Laudans in milite
ad mira gaudia. regis magnalia.

9 Christi miles indefessus 10 Totus tendit ad coronam


Christianum se professus Nec suetam vult annonam
Bespuit stipendia; Ad vitae subsidia.

11 Praeses Asterius 12 Per urbem trahitur,


Et eius impius Tractus suspenditur,
Comes Eusticius Suspensus caeditur,
Instant immitius Sed nulla frangitur
Pari malitia. Martyr iniuria.

13 Mente laeta 14 In tormentis


Stat athleta, Status mentis
Carne spreta Non mutatur
Insueta Nec turbatur
Superans supplicia. Animi potentia.

15 Pes truncatur, quia stabat, 16 Pedem Christo dat secunis


Sed nec truncus aberrabat Ipsum caput oblaturus
A Christi vestigio; Eius sacrificio.

17 Damno pedis hilarescit, 18 Tortor furit in Victorem,


Frangi poena fides nescit, Furor cedit in stuporem,
Ut sinapis vis excrescit, Dum Victori dat vigorem
Quo maior attritio. Christi visitatio.

19 Mola tritus pistorali, 20 In Victoris tui laude,


Poena plexus capitali Spiritalis turma, gaude,
Vitam clausit morte tali, Corde, manu, voce plaude
Ut per mortem immortali Et triumphi diem claude
Frueretur bravio. Laudis in praeconio.
De Sanctis. In Susccptione Reliquiarum s. Victoria Massiliensis. 375

(Tropar. et) Prosar. ms. Cantuariense saec. (11. et) 12. Cod. Londinen.
Calig. XIV. A, A —
Opera ms. Horatii saec. 13. Cod. Vatican. 3259. add.
aaec. 13. B. —
Trop. ms. Parisiense ( ? Remensc) saec. 13. Cod. Assisien.
696. C. —
Grad. ms. Pariaiense saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. D. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. E. Grad. ms. ,

Victorinum saec.13. ex. Cod. Parisin. 14819. F. Grad. ms. Victorinum —
aaec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen. 197. G. —
Miss. ms. Victorinum saec.
14/15. Cod. Parisin. 14448. H. — Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13.
et 16.) Cod. Parisin, 14872. I. — Missale Constanciense impr. Rotomagi
— K
1601. K. —
Missale S. Victoris Parisiensis impr. Parisiis 1529. L. •

und L sind nicht verglichen.


4, 2 Prosus E. —
6, 1 in primis B. 10, 3 suspendia A C D. — — Nach
Str. 10 in AC:

a His auditis fit insanus b Pallet vultu, tonat ore,


Immitis Maximianus, Nam immani prae furore
Promptus ad flagitia; lam se capit bestia.
11, 1 Autherius B. — 11, 2 Ac ADL — 3 Eutichius C D. —
11, 14, 3 sq.
Non . . . tur / Nec mi . . . tur E^. — Nach 14 in AC:
Str.

a O quam mirabilis, b A quo martyribus


O quam laudabilis Agonizantibus
Dei clementia, Tanta constantia!
15, 2 Nec nunc truncus A D; oberrabat C. — 2 Christo caput D, Christum
16,
caput I. — 16, 3 Christi sacrificio F. — 3 Sinapis sic vis D; Ut fehlt
17,
I. — 19, 2 Plexus poena C. — 19,3 claudit C. —
19, 4 per mortem E G. —
Nach Str. 20 in AC:
a O quam felix dies ista, b Ubi nec cras nec hesternum,
Qua triumphat agonista! Sed est idem hodiernum,
O quam laeta, quam sollennis, Ubi salus, ubi vita,
In qua Victor ad perennis Ubi pax est infinita,
Aulae transit atria; Ubi Deus omnia.
Es kann kaum ein Zweifel bestehen, daB die Abtei St. Viclor nicht
nur fiir das Fest der Reliquien des hl. Viktor, sondern auch f iir das eigcntliche
Hauptfest (,,Die festivitatis sancti Victoris" E) eine besondere Sequenz
haben muBte, deren berufenster Dichter dann der V iktoriner Adam war.
Die vorstehende ist seiner wiirdig. Ist sie von ihm, dann werden die Chor-
biicher seiner Abtei auch den ungekiirzten Text bewahrt haben, und schon
aua dem Grunde ist die liingere Fassung in A und C als eine, allcrdings
friih vorgenommene Erwciterung des Urtcxtcs anzusehen. Auch sonst
tragen diese ins Variantcnverzcichnis vcrwiesenen Strophen den Charakter
einer verwasscrnden Zugabe.

338. In Susccptionc Kcliquianim s. Victoris Nassilicnsis.

Aacribitur Adamo de S. Victore.

1 Ex radice caritatis, 2 Psallat corde, psallat ore


Ex affectu pietatis Et exsultet in Victore
Psallat hacc ecclesia; Victoris familia.

3 Pars istius nobis data 4 Cuius prius spiritali,


Pcr fidcles cst allata Nunc ipsius corporali
Ab urbe Massilia, Fruiraur praescntia.
;

376 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

5 Haec est summa gaudiorum; 6 Martyris reliquiae


Dilatemus animorum Laudis et laetitiae
Ipsa penetralia; Nobis sunt materia.

7 Nostri cordis organum, 8 Harmonia temperet


Nostrae carnis tympanum" Et sibi confoederet
A se dissidentia Pari concinantia.

9 Choris concinentibus 10 Vocum dissimilium,


Una sit in moribus Morum dissidentium
Nostris modulatio; Gravis est collisio.

11 Ex diversis sonitus 12 Nisi dulcor spiritus


Fiet incompositus, Cor tangat meduUitus,
Nisi Dei digitus Nihil vocis strepitus,
Chordas aptet primitus Nihil sapit penitus
Dulci magisterio; Carnis exsultatio.

13 Dulcor iste non sentitur 14 Hunc dulcorem sapiat


In scissuris mentium Et praegustans sitiat,
Nec in terra reperitur Donec plene capiat,
Suave viventium. Unitas fidelium.

15 Praegustemus cordis ore, 16 Hic est sapor salutaris,


Ut interno nos sapore Hic est gustus singularis,
Revocemur ab amore Per quem curae saecularis
Mundi seductorio. Subrepit oblivio.

17 Ut hic mundus amarescat, 18 Ubi spirat fraglor talis,


Odor Christi praedulcescat Fervor crescit spiritalis
Haec dulcedo semper crescat Et frigescit temporalis
Cordis in cellario. Vitae delectatio.

19 Victor, miles triumphalis, 20 Una voce, mente pari,


Christi martyr specialis, Nos honore singulari
Nos a mundi serva malis, Te studemus venerari;
Ne nos amor mundialis Dum versamur in hoc mari,
Mergat in flagitia. Exhibe suffragia.

21 Ne permittas spe frustrari, 22 Ad honorem tuum, Christe,


Quibus potes suffragari; Decantavit chorus iste
Fac nos Christo praesentari, Tui laudes agonistae,
Ut hunc tecum contemplari Quo praesente nihil triste
Possimus in gloria. Nostra turbet gaudia.

Trop. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. A. —


Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. B. —
Grad. ms.
Victorinum saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14819. C. —
Grad. ms. Victorinum
saec. 14/15. Cod. Parisin. Arsen 197. D. — Miss. ms. Victorinum saec. 14/15.
Cod. Parisin. 14448. E. —
Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.)
Cod. Parisin. 14872. F. —
JVIissale S. Victoris Parisiensis impr. Parisiia
1529. G (nicht verglichen).
Dc Sanctis. l)o sancto Vincentio Caesaraugustano. 377

8, 3 consonautia A C* (vel concinantia C-) D E F. —


9, 1 consonantibus
B, concinantibus C^ (vel consonantibus C^), consinnantibus D E. —
9, 3
Nostra A. — 16, 1 und 2 umgestelit A. —
18, 1 fraglor B, die anderen fragor;
nur fraglor oder fragror ergibt richtigen Sinn. —
22, 3 Cui A.
Dies ist offensichtlich eine Sequenz der ,,Victoris familia" (2, 3) d. h.
der Abtei St. Victor zu Paris. Im Nekrolog dieser Abtei heiUt es zum
11. Februar 1141 uber den groBen Viktoriner Hugo: ,,De quo illud specialiter
memoriae tradcre volumus, quod beati Victoris reliquias, multo labore
quaesitas, raulta difficultate impetratas, ab urbe Massilia ad nos detulit
et tam desiderabili et incomparabili thesauro ecclesiam nostram locuple-
tavit". (Vgl. Gauticr, Oeuvres poetiques d'Adam de S.-Victor, ed. la,
Paris 1858, I, p. XLV). Der gleiche Gautier meldet ebendort (II, p. 23):
,,Les Antiquites de Saint-Victor nous disent a ce sujet: >De tam optato
reliquiarum munere sacris lyram digitis [Adam noster] increpuit hocque
inter cetera personuit: Ex radice caritatis< (Ms. 1039)." —
Der Zeit-
und Ordens- und Hausgenosse Hugos, des tjberbringers der Reliquien,
der groBe Prosator Adani, darf nach allem sicher als Verfasser dieser
Sequenz gelten. Wir erkennen ihn darin als den sprachgewandten, tief-
sinnigen Dichter, aber zugleich auch als einen solchen, der unter Umstknden
sehr wortreich, um nicht zu sagen weitschweifig, vom Thema abweicht.
Str. 1— 6 sind ganz ad rem; aber von Str. 7 —
18 wird, allerdings sehr schon
und geistvoll, cine Sache behandelt, die mit den ,,laudes agonistae" (22,3)
kaum etwas zu tun haben. So erklart sich auch, daB im Missale von
Coutances (impr. Rotomagi 1499) die betreffenden Strophen als eigene
Sequenz ,,in dominica post Ascensionem" verwendet wurden, beginnend:
„Choris concinentibus'' (Repert. Hymnol. Nr. 2793). —
Die Abschwei-
fungen in der Augustinussequenz ,,Interni festi gaudia" konnen also keinen
Grund abgeben, sie dem Viktoriner Adam abzusprechen.

339. De sancto Vincentio Caesaraugustano.


Ascrihitur Adamo de S. Vicfore.

1 Ecce, dies praeoptata, 2 Nos hanc diem veneremur


Dies felix, dies grata, Et pugnantem admiremur
Dies digna gaudio. Christum in Vincentio.

3 Ortu, fide, sanctitate, 4 Arcem diaconii


Sensu, verbo, dignitate Sub patris Valerii
Clarus et officio Regebat arbitrio.

5 Linguae praesul impeditae 6 Cuius linguam sermo rectus


Deo vacat et levitae Duplex quoquc simplex pectus
Verbi dat officia, Exornat scientia.

7 Dumque fidem docet sanam 8 Saevit in ccclesiam


Plebem Caesaraugustanam Zelans idolatriam
Comitante gratia, Praesidis invidia.

9 Post auditam fidei 10 Nec iuveni parcitur


constantiam egrcgio,
lubet ambos protrahi Nec aetas attonditur
Valentiam ab impio
Sub catenis; Sancti senis.
378 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

11 Fessos ex itinere, 12 Sic pro posse nocuit


Pressos ferri pondere Nec pro voto potuit,
Taetro claudit carcere Quia suos aluit
Negans victualia; Christi providentia.

13 Seniorem relegat 14 Eculeum perpessus


exsilio, et ungulam
luniorem reservat Vincentius conscendit
supplicio craticulam
Praeses acerbiori. Spiritu fortiori.

15 Dum torretur, non terretur, 16 Ardet vultus inhumanus,


Cliristum magis profitetur Haeret lingua, tremit manus
Nec tyrannum reveretur Nec se capit Datianus
In eius praesentia. Prae cordis insania.

17 Inde specu 18 In lectulo


martyr retruditur tandem repositus
Et testulis Ad superos
fixus illiditur; transit emeritus,
Multa tamen Sicque suo
hic luce fruitur triumphans spiritus
Ab angelis visitatus. Est principi praesentatus.

19 Non communi sinit iure 20 In defunctum iudex saevit,


Virum tradi sepulturae, Hinc defuncto laus accrevit;
Legi simul et naturae Nam, quo vesci consuevit,
Vim facit malitia; Reformidat bestia.

21 En, cadaver inhumatum 22 At profanus Datianus,


Corvus servat illibatum, Quod consumi nequit humi,
Sicque sua sceleratum Vult abscondi sub profundi
Frustratur intentio. Gurgitis silentio.

23 Non tenetur a molari 24 Ustulatum corpus igne


Nec celari potest mari, Terra mari fit insigne.
Quem nunc laude singulari Nobis, lesu, da benigne,
Venerari voto pari Ut cum sanctis te condigne
Satagit ecclesia. Laudemus in patria.

Trop. ms. Narbonense saec. 12. Cod. Parisin. 778. A. —


Trop. ms.
S. Carauni Carnotensis saec. 13. in. Cod. Roman. Angel. 435 (D V 3).
B. —Trop. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. C. —
Miss. ms. Parisiense (postea Sorbonnae) saec. 13. ex. Cod. Parisin. 15615.
D. — Grad. ms. Parisiense saec. 13/14. Cod. Parisin. Arsen. 110. E. —
Miss. ms. Parisiense saec. 14. Cod. Parisin. 830. F. —
Grad. ms. Victorinum
saec. 13. ex. Cod. Parisin. 14452. G. —
Grad. ms. Victorinum saec. 13. ex.
Cod. Parisin. 14819. H. —
Grad. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin.
Arsen. 197. I. —
Miss. ms. Victorinum saec. 14/15. Cod. Parisin. 14448.
K. — Collect. ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14872.
L. —Miss. ms. S. Ludovici Pisciacensis saec. 14. Cod. Parisin. Arsen. 608.
M. — Miss. ms. Lingonense saec. 14. Cod. Pommersfelden. s. n. N. —
De Sanctis. De s. Vincentio Caesaraugustano. 379

Miss. ms. Gerameticenae anni 1485. Cod. Rotomagen. 301. O. Dazu —


kommen zahlrciche Friihdrucke franzosischer Missalien, ziemlich voU-
stiindig genannt im Repert. Hymnol. Nr. 5107. Zum Vergleiche fiige ich
hier hinzu Missale Auxitanum impr. Papiae 1495. P. F nicht — N
verglichen.
4, —
3 imperio A C D E M P. —
7,1 Cumque I. —
11, 1 ab itinere B P.
11, :? Retro P. —

12, 1 Hic C. —
13, 1 relegans B C. —
13, 3 reservans.
14, —
3 Conscendit Vincentius C. — —
15, 1 Cura C; nec terretur G L.
15, —
2 confitetur A B M. —
16, 1 Ardes B. —
17, 1 Tandem P. 17, 2 reclu-
ditur — 3P. 17, BM — 4
testiculis B C — 17,7 \asitatur
P. 17, illuditur L.
C— sinens B. —
19, 1 In cadaver L. —
21, 1 Dacianus fehlt L. — 22, 1
23, Nec. C D G H
1 — 3 sqq. nach Nobis lesu
1. 24, der Rest — fehlt I.
24, 4 Ut in sanctis B.
Leon Oautier hat in seiner 3. Ausgabe der Dichtungen Adams v.
St. Viktor daran festgehalten, diese kunstvoll aufgebaute, technisch und
sprachlich vorziigliche, tiefgehaltvolle Sequenz als Erzeugnis seines
Viktoriners zu beanspruchen. Jedenfalls sprechen fiir diese Zuschreibung
nicht weniger Griinde, als fiir die der raeisten anderen, dem Adam vindi-
zierten. Es ist mir kein hinreichender Grund ersichtlich, warum Misset
gerade diese Sequenz ausschliefien will. Die paar Unebenheiten im Rhyth-
mus ? Man beachte, daB in den sogenannten Adamischen Sequenzen die
Gcgenstrophe nicht selten ein etwas anderes Schema aufweist, als die
zu ihr gehorige Strophe. Beispiele dafiir sind in vorliegender Sequenz
sichtlich die Strophen 4 und 8 und 22. Das Gleiche muB gelten in Str.
10 und 14. Die zugehorige Strophe 9 skandiert: /v^/v^/v^\; die Gegenstrophje
10 aber: o^/ww/ o^/. Das gilt fiir 10, 1 und 10, 3 in gleicher Weise. Das Schema
fiir 13, 1 und 13, 3 ist zweif elsohne /v^/^^/w; fiir 14, 1 und 14, 3 in der
:

Gcgenstrophe aber: ^l^l^l^. Dieser Wec/iseZ im Rhythmus, welcher die


sonstige Symmetrie zwischen Strophe und Gegenstrophe vollig unberiihrt
lalJt, nimmt in gliicklicher Weise, besonders bei langeren Sequenzen, dem
Schema seine sonst leicht sich geltend machende eintonige Starrheit. —
Zieht man diesen Wechsel, wie es sich gebiihrt, in Betracht und skandiert
nicht raechanisch „N6c iiiv^ni pfi.rcitiir (10, 1) oder ,,EquuI6iim pt'rp6ssiis"
(14, 1), weil in der Gegenstrophe „P6st aiiditam fidei" (9,1) bzw. ,,S6ni6rem
rel6gat" (13,1) zu lesen ist, dann schwinden alle rhythmischen Uueben-
heiten, auBer einzig in 17, 2, wo kaum anders, als ,,In testiilis" zu lesen
ist, es seidenn, daB die Lesart ,,In tcsticiilis" (allerdings mit einer Silbe
DberschuB) aufgenommen wiirde. Aber, .soll nicht auch einmal dem groBten
Dichter eine solche Uncbenheit unterlaufcn konnen, ohne daB er sie merkt ?
So leicht hatte er sie durch „T68tuIfsque" beheben konnen. Ein Dichter
ist doch kern Pedant oder gar Automat.
Es soll nicht behauptet werden, diese Sequenz sei sicher von Adam,
«ondern nur: fiir sie gelten die gleichen Grunde, auf welche hin die meisten
anderen ihm zugeschrieben werden.

340. I)e s. Vincentio Cacsarau^ustano.

1 Martyris egrcgii 2 Qui certanti praefuit,


Triumphos Vinccntii Vircs, arma praebuit,
Celebret ecclesia. Regi laus et gloria!

3 Hic actate viridis 4 Verbum verbo rcdditur,


Daciani praesidis De fide conscritur
Currit ad praetoria; Grandis controversia.
380 Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

5 ,,Nir', ait Vincentius, 6 Deum unum astruo,


„Nostra fide verius; Deos, praeses, respuo,
Ego sum christicola. Non deos, sed idola.
7 Te minantem rideo, 8 Praeses, ira tumidus,
Te parcentem doleo; Tamquam fera rabidus
Saevi, torque, lania!" Intendit supplicia.

9 Torquet in eculeo 10 Rapit ab eculeo


Sublimatum ferreo Stridens, igne flammeo
Poena sub diutina; Candens ferri machina.
11 Raptus a patibulo 12 Testarum asperitas
Clauditur ergastulo Florum fit suavitas;
Testae super fragmina; Caelo datur anima.
13 Bestiis exponitur, 14 Mari nautae dederant,
Vident, stupent; figitur Perdito tripudiant;
Alitis custodia. Sed iam tenet littora.

15 Sic ubique victor est, 16 Dies haec victoriae


Caeli, terrae potens est; Dies est laetitiae
Gaudeat ecclesia. Nobis dans sollemnia.
17 Tuo, martyr, sanguine 18 Ut mundati sordibus
Culpas nostras ablue Cum electis omnibus
Reddens prima gaudia, Laet«mur in gloria.

Grad. ms. Cameracense saec. 12. Cod. Cameracen. 62 (61). A. —


Grad. ms. Aquisgranense (magistri Arnoldi) saec. 13. in. Cod. Capit.
Aquisgranen. XII. B. — Trop. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod.
Assisien. 695. C. — (Miss. et) Prosar. ms. Sangenovefianum saec. (13. et) 14.
Cod. Sangenovefian. 90 (BBl fol. 1). D. — Grad. ms. S. Cornelii Compen-
diensis saec. 14. Cod. Parisin. 17329. E. — CoUect. ms. Victorinum saec.
15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14872. F. —
Miss. ms. S. Adriani Grammontani
saec. 15. Cod. Londinen. Add. 24075. G. — Miss. ms. Mosaetraiectense
saec. 15. Cod. Bruxellen. 18125. H. —
Miss. ms. Beckense (dioec. Leodien-
sis) saec. 15. Cod. Bruxellen. 3782. I. —Miss. ms. S. lohannis Hierosoly-

mitani Harlemensis ann. 1485 1504. Cod. Harlemen. membr. fol. 1 K. —
Grad. ms. Unterlindense saec. 15. Cod. Colmarien. 317. L. —
Miss. ms^
monialium ord. Praedicatorum saec. 15. Cod. Carolsruhan. Pm 45. M. —
Prosar. ms. fr. loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallensis anni 1507.
Cod. Sangallen. 546. N. —
Grad. ms. Murense anni 1532. Cod. Arovien.
M fol. max. s. O. — Grad. ms. Freckenhorstense anni 1530. Cod. Frecken-
horsten. s. n. P.
Missale Wratislaviense impr. Moguntiae 1483. Q. —
Missale Autis-
siodorense impr. Parisiis [1484]. R. —
Missale Leodiense impr. Delf ca.
1485. S. — Missale Gebennense impr. Gebennae 1491. T. —
Missale Atre-
batense impr. Parisiis 1491. U. —
Missale Lausannense impr. Lausannae
1493. V. — Missale Cameracense impr. Parisiis 1495. W. —
Missale Torna-
cense impr. Parisiis 1498. X. —
Missale Cabilonense impr. Lugduni 1500.
Y. — Mssale Noviomense impr. Rotomagi 1506 Z. —
Missale Fontise-
braldense impr. Parisiis 1514. a. —
Missale Bellovacense impr. Rotomagi
1514. b. — Slissale Morinense impr. Rotomagi 1516. c. —
Missale Pos-
:

naniense impr. [Cracoviae] 1524. d. — H —


E I S Z b c d sind nicht ver-
glichen.
fTDe Sanctis. . De a. Vincentio Caesaraugustano. 381

1, 2 Triumphum R. — 1,3 Celebrat O R.KM —


3, 1 Qui a. 4, 2 —
conferitur N. — 5, 2 Fide nostra D
F L a; certius O. —
6, 1 Deum verum
F KM O. —6, 2 Deum tuum respuo L, Deos plures respuo Q rideo M. ;

6, 3 Nec G K; deum L. — 7, 3 Sequi torque F; lamina L. —
8, 2 Tamquam
leo L; rapidus R. — 8, 3 Impendit Q. —
9, 2 und 3 mit 10, 2 und 3 um-
gestellt D F L O. —
M 9, 2 Candens igne ferreo K. —
9,3 diutia G. —
Str. 10 fehlt K. — 10, 2 und 3 Stridens und Candens umgestellt D. —
10, 3 Scandens C. — 11, 1 ab eculeo K
M; Ex hinc ab eculeo O. 13, 2 —
fugitur C G P, fungitur R, frangitur L; Videt stupet G. —
13, 3 Alitis
fehlt M; A —
litis P. 14, 2 Praediti L; tripudiat Q. —
15, 1 Hic A L R. M —
15, 2 Caelo BCDFKLPRa; terra B F L R. —
16, 1 Dies est victoriae
A M, Dies hic PQ. — 16, 2 Dies haec G. —
10, 3 dant G; Dans nobis L. —
17, 2 Munda nos a crimine Fa; dieses wiirde den Reim besser wahren,
aber der ist auch sonst (Str. 14) nicht rein. —
17, 3 Et redde O. Str. 18 —
fehlt B P N R. — 18, 1 Ut purgati A G.
Vermutlich war im alten Flandern die eigentliche Heimstatte dieser
ganz ansehnlichen Sequenz, von wo sie in die Nachbai-gebiete, spater sogar
in den Osten Deutschlands vordrang. Die ersten Strophen erinnern sehr
an die Laurentiussequenz ,,Martyris eximii / Levitae Laurentii", die dann
aber einen anderen Strophenbau aufweist (oben Nr. 218).

341. Dc s. Vincentio Caesarau^ustano.

1 Triumphalis lux illuxit, 2 Omnes ergo iucundemur


Lux praeclara, quae reduxit Et vincentem veneremur
Levitae soUemnium. In Christo Vincentium.

5 Qui vincentis habet nomen, 4 Vincens terra, vincens mari,


Ex re probat dignum omen Quidquid potest irrogari
Sui fore nominis, Poenae vel formidinis.
5 Hic effulget ad bis tincti 6 Sic retortam byssum gerens
Cocci instar et iacincti, Purpuraeque palmam quaerens
Cuius lumbi sunt praecincti Stat invictus, dira ferens
Duplici munditia. Pro Christo supplicia.

7 Hic, hostia medullata, 8 Pio serit in maerore


Vervex pclle rubricata Et vitalem ex sudore
Tegens tabernaculum, Reportat manipulum.

9 Ad cruenta Daciani 10 Praeses tentum prcce tentat,


Dei servus Nunc exterret,
inhumani niinc praesentat
Rapitur praetoria; Mundana fastigia.

11 Miles spernens mundi florem, 12 Eculeo admovctur;


Dona, preces Quem dum torquet,
et terrorem plus torquetur
Elatae tyrannidis Spretus tumor praesidis.

13 Flamma vigcna, ardens lectus, 14 Simnl tornMit, siinul angunt,


Lictor caedena, sal iniectus Ncc athlctam laetuin f ranguut
In nudata viscera Tot poenarum genera.
382 ;
Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

15 Antro clausum testa pungit, 16 IUic onus in honorem,


Membra scindit et disiungit, Caecus carcer in splendorem^
Sed confortat et perungit Florum transit in dulcorem
Caelestis iucunditas. Testarum asperitas.

17 CoUocatus moUi toro 18 Feris dato custos datur,


Sursum spirat et canoro Mari mersus non celatur,
Angelorum saeptus choro Sed hunc digne veneratur
Caelo reddit spiritum. Mundus sibi redditum.
19 Claruerunt ita dignis 20 Summe testis veritatis,

Elementa cuncta signis, Ora Christum, ut peccatis


Aqua, tellus, aer, ignis, Nos emundet et mundatis
In eius victoria. Vera praestet gaudia,
21 Ut cantemus claritatis
Colieredes Alleluia.

Trop. ms. Parisiense ( ? Remense) saec. 13. Cod. Assisien. 695. A.



Miss. ms. Vallis S. Gregorii Monasteriensis saec. 13. Cod. Colmarien. 409.
B. —Miss. ms. Ambianense saec. 15. Cod. Taurinen. D
II 7. C. —
CoUect.
ms. Victorinum saec. 15. (13. et 16.) Cod. Parisin. 14872. D. —
Pros. ms.
Caelestinorum Parisiensium anni 1632, Cod. Parisin. Mazar. 448 (758).
— Missale Ambianense impr. Parisiis 1487. F. —
Missale Laudunense
E.
impr. Parisiis 1491. G. —
Missale Virdunense impr. Parisiis 1509. H. —
Missale Ruthenense impr. Lugduni 1540. I. — E— I sind nicht verglichen.

3, 1 habens B C. —
5, 3 lombi D. —
6, 1 Hic B. —
6, 3 dura B.

6, 4 In A. — 7, 1 hostiam A. —
7, 3 Tegat A. — 8, 2 in sudore B. 10, l —
Praeses sanctum D. —
10, 3 Humana B. —
11, 3 Ylatae D. —
12, 1 amovetur

B. — 13, 2 Lecto C; cedat A. —
16, 1 Illuc C. — 16, 2 Secus carcer D.
17, 3 sceptus A, fretus B C. —
19, 2 dignis C. — Sichtlich abermals eine
jranzosische Sequenz, deren Ursprungsstatte nicht naher bestimmbar ist.

342. De s. Vincentio Caesaraugustano.

1 Laetabundus 2 Miles mundus,


Nunc totus decantet mundus Sensu caelesti fecundus,
Dulce melos. Intrat caelos.

3 Nomine Vincentii, 4 Vicem sacerdotii


Gradu diaconii Fert, doctor eloquii
Designatus Sacri datus.

5 Sicut sidus radium 6 Velut sidus radio,


Diffundens eloquium Sic martyr martyrio
Gloriatur; Decoratur.

7 Cedrum altam Libani, 8 Sonum huius tympani,


Quam succidunt mundani, Cum advertunt insani,
Stare vident. Dente strident.

9 Isaias cecinit, 10 In huius sermonibus


Cum clamantis meminit Et miris virtutibus
Vocis, quae non desinit Currit sanctis pedibus
Loqui vera; Mens sincera.
De Sancto. De sancto Vincentio Ferrerio. 383

11 Vincenti, propera, 12 Duc nos ad aethera,


Fac nova vetera, Quo regens sidera
Ne dcficiat gens misera; Stat cum virgine puerpera.
Misa. ms. Praedicatorum S. Sepulcri Bambergeneis saec. 15. Cod.
Carolsruhan. St. Geo. 8. A. —
Miss. ms. Praedicatorum Vindobonensium
aimi 1477. (pars I). Cod. Praedicat. Vindobonen. 212. B. Prosar. ms. —
fr. loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallensis anni 1507. Cod. Sangal-
len. 546. C. — 1, 2 decantet chorus B. —
7, 1 altum C. —
7, 2 Morel (1. c.
Nr. 562) liest ,,montani", was einen guten Sinn ergibt, aber gegen alle
drei Quellen. Wegen des Rhythmus ist zu beachten, daB 7, 2 ebenso wie
der Gegenvers 8, 2 zu skandieren ist: /w/^w/w, statt wie iiblich /w/v^/w/.
— 10, 2 Et meris A C.
Melodie: „Laetabundus" (54, Nr. 2). Die schlichte Dichtung stammt
von einem deutschen DominiJcaner.

343. De sancto Vincentio Ferrerio.

1 Gaude, mater ecclesia, 2 Qui in caelis coronatus


Laeta ducens soUemnia Est patronus nobis datus
Huius almi confessoris, lesu dono salvatoris.
3 Zelo tractus supernorum 4 Hunc ingressus et professus
Statum petit professorum Per virtutes est progressus
Sub sancto Dominico; Ordine mirifico.
5 Vincentius recte dictus, 6 Lucis armis investitus,
Per quem hostis est devictus Cruce Christi insignitus
Mira cum victoria; Nulla pavet iacula.
7 In studiis sic profecit, 8 Laurea digne insignitus,
Quod profunda patefecit Plene certe eruditus
Arcana divinorum, Super multos magistrorum.
9 Veritatis praedicator, 10 Mira virtus in sermone,
Sacrae legis aemulator Splendor, calor ut in sole,
Verbi fulsit gratia; Cuius ut mel eloquia.
11 Nulla mens ita obscura, 12 Quae non mutet et resolvat
Nulla corda ita dura Ac illustret et inducat
Tenebris malitiae, Ad vota paenitentiae.
13 Hic errores pravitatis 14 Sicut vcrbo firmamentum,
Verbo vicit veritatis, Sicexemplo ornamentura
Splendorc sapientiae; Factus est ecclesiae,
15 Quam illustrat et adornat 1 6 Voci vita concors fuit
Et dilatat et fecundat Implens, quidquid cdocuit
Gentium multitudine. De morum pulchritudine.

17 Et stupenda 18 Quac, naturam


patent signa cum transcendunt,
Tam post mortem Argunicnta
quam in vita clara reddunt
Divinae potcstatis, Huius viri sanctitatis.

384 Sequentiae rliythmicae et rigmatae.

19 Vita functi reducuntur, 20 Surdi, muti reparantur,


Caeci, claudi reponuntur Aegri cuncti liberantur
Ad membrorum officia; Per ipsius suffragia.
21' Gaude, felix Valentia, 22 Sed tu magis, Britannia,
Divina providentia Ingenti plaude gloria,
Tanto dotata filio; Quod tuo sit in gremio.
23 Vincenti gloriose, 24 Fac tuis sanctis precibus,
Nos exaudi, nos confove Ut detur in caelestibus
Pro tua clementia; Frui aeterna gloria.

Miss. ms. Praedicatorum SS. loliaiiiiis et Pauli Venetum saec. 14.


Cod. Venet L III 97. add. saec. 15. A. — Prosar. ms. Praedicatorum S.
Ludovici Pisciacensis saec. 15. Cod. Londinen. Egert. 2601. B. —
Miss.
ms. Praedicatorum Vindobonensium anni 1477. Cod/ Praedicat. Vindo-
bonen. 213. C. — Pros. ms. Praedicatorum Neerlandiae saec. 15. Cod.
S. Ignatii Noviomagen. s. n. D. — Grad. ms. Praedicatorum Insulensium
(Arosiae) saec. 15/16. Cod. Upsalen. C. 513. E. —
Prosar. ms. Praedica-
torum Cracoviensium saec. 15/16. Cod. Praedicat. Cracovien. s. n. F. —
Miss. ms. Praedicatorum Hispanicum saec. 16. Cod. Vatican. 5590. G.
Prosar. ms. fr. loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallensis anni 1507.
Cod. Sangallen. 546. H. — Prosar. ms. Classense ann. 1585 87. Cod. —
Ravennaten. 360 (139. 5. S.). I. —Missale Auxitanum impr. Papiae 1495.
K. — Missale Praedicatorum et S. Crucis impr. Parisiis 1517. L. —
Mis-
saie Praedicatorum impr. Venetiis 1523. M. —Missale Tolosanum impr.
Lugduni 1524. N. — F H und N sind nicht verglichen.
1, 2 Festa A E G I L M. — 3, 1 Celo C. —
3, 2 professoris D, perfec-
torum B G. — 4, 1 Hunc ordinem est ingressus I. —
4, 2 Hanc regulam
est professua I.— 6, 3 pavit D I. — 7, 1 Sic in studiis B M.K —
8, 1 digna
B G M.K — 8, 2 Plene inventus B C K M. —8, 3 Supra G K
L, Plus
multis E. — Str. 9 —16 fehlen I. — 10,2 ut fehlt B C E M. —12, 1 ut
resolvat B K ac M; revolvat E. — 12, 2 Et B; resolvat E. —
12, 3 Votis
E, Ad votum D, Vota ad M. — 13, 1 Sic C D. —1 3, 3 scientiae E G L. —
14, 1 Ut K. — 14, 3 Datus D. — 15, 1 et secundat E. —
15, 2 Et fehlt C D. —
13, 3 scientiae E G L. — 14, 1 Ut K. — 14, 3 Datus D. —
15, 1 et secundat
E. — 15, 2 Et fehlt C D. — 15, 3 Gentis E. —
16, 1 Voti vota K. —
16, 3
De fehlt E G K M. — 17, 1 Quam E, Et fehlt G I K L M. 17, 5 Divinaeque
K — M. 18, 2 dum B M. — —
18,4 certa D. 18, 5 Huius vitae A E G I L.
19, 1 Nara defuncti E. — 19, 3 Membrorum officiis E. — 20, restaurantur 1
K M. — 20, 3 Ipsius suffragiis E; Per eius — 21, 3 ditata I L, dicata G,
I.
dictata K. —22, 2 Ingenti laude D. —
23, 2 Nos exaudi gratiose E. —
24, 1 Fac sanctis tuis B C M, K —
24,3 Aeterna frui C M, Aeterni frui B,K
Aeva frui E.
Da der hl. Vincenz Ferrer 1455 kanonisiert wurde, ist hiermit die
Entstehungszeit der Sequenz in etwa bestimmt. Sie zeigt die Uneben-
heiten in Silbenzahlen der Verse und im Rhythmus und Reim, wie die
Erzeugnisse der Hymnodie im 15. Jahrhundert so oft; in Schweden
(Quelle E) hat man diese Unebenheiten zu retouchieren gesucht. Ver-
fasser der laut Quellenbild internationalen Sequenz ist wohl ein Ordens-
bruder des Heiligen, also ein Dominikaner, der sichtlich den Dominikus-
hymnus ,,Gaude mater ecclesia / Laetam agens memoriam (52, Nr. 171)
beniitzt. Ob Petriis Ranzanus, der eine Vita, die Canonisationsakten
und ein Carmen verfaBte (vgl. Bibliotheca Hagiographica der BoIIandisten,
II, pag. 1250), kann vorerst nur vermutet werden.
Dc Sanctis. De sancto Vito. 385

344. De sancto Vito.

1 Vito plaudat omnis actas 2 Hic a vita vere Vitus,


Et pro Vito laudes lactas Nullos mortis agens ritus,
Christo solvant omnia! Puer puerilia
3 More, gestu transcendebaf, 4 Dulcos patris sprevit sinus,
Dum pro Christo, locos, ludos
queui colebat, nihil minus,
Mundi sprevit gaudia; Vaua censens omnia.
6 Hic in brevi consummatus 6 Pater eius hoc audito
Infans et vix ablactatus Hunc subduci cursu cito
Puer egit senia. lubet ad flagitia.

7 Post flagella blandimentis 8 Plus elegit contorqueri,


Obblanditur; sed tormentis Quam iniquum persuaderi
Pueri constantia Patris ab astutia.

9 Tandem praesos huic rumori 10 Si nou esset deferendum


Praebens auros Vitum mori Eius patri et parcendum
Censet de iustitia, Vito patris gratia.

11 Hylas ergo deprehensus 12 Verba patris", dixit, ,,audi..


Et pro Vito reprehcnsus: Honorandis dis obaudi,
,,Vite, mea gaudia, Offer sacrificia!"

13 Cogit poenis rex iratus, 14 Sed nec Vitum perterrebat


Suadet pater desolatus Regis ira, nec movebat
Tota cum familia; Mente pater anxia,
15 Cum in poenis victor staret 16 miraudum bcllatorem,
Et pro Christo vitam daret stupendum hunc victorem
Viva factus liostia. mira victoria!
17 Vitus, puer iu aetate, 18 Ergo Vitum imploremus
Senes vicit gravitate, Nos, qui Vito deferemus
Fidei constantia. Vota spocialia,

19 Ut per ipsum coronemur,


Quam a nobis non meremur.
Sempiterna gloria.

Miss. ms. Pragcnse (episc. lohannis de Urazic) ann. 11501 43. Cod. —
?[u3. Bohem. XIII B 9. A. —
Miss. ms. Pragonse saec. 14/15. Cod. Mus.
Hungar. 9.3. B. —
Trop. et Proear. ms. Pragonse saec. 14/15. Cod. Mue.
Bahem. XIII E 8 (Pars II). C. —
Grad. ms. S. Goorgii Pragensis saec. 16.
in. Cod. Pragen. VII A i:i. D. —
Miss. ms. Vodnianonac sacc. 14. Cod.
Mu3. Bohcm. XIV A 8. E. —
Mias. ms. Crucigerorum B. M. V. in Novo
Ben&tky saec. 14. Cod. Mus. Bohem. XVI D 14. F. Misa. ms. Chotic-
aaviensc sacc. 14. Cod. Pragon. XIV C 3. G. —
Miss. ms. Crumloviense
saec. 15. Cod. Altovadcn. LXXVI. H. —
Grad. ms. Sodiiconsc aaoc. 15. cx.
Cod. Pragen. XIII A 5 c. I. —
Miss. ms. Olomuoonso (loliannis Epiec.)
saec. 14. Cod. Capit. Pragcn. Cim. 6. K. - - RII.sm. ras. (Zwottlonso eacc.
14. et) Patavicnac sacc. 15. Cod. Zwettlcn. 198. L. - Miss. ms. Patavionsc
Bluino, Analectii Ilyninioa. LV. 25

Qgg Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

saec. 15. Cod. Florian. XI 385. M. —


Miss. ms. Frisingense saec. 14. Clm.
2\Ionacen. 23054. N. —
Miss. ms. Frisingense saec. 15. Cod. Scotor. Vindo-
bonen. 55 a 3. O. —Miss. ms. Salisburgense saec. 14/15. Cod. Salisburgen.
V H3 168. P. —Mi83. . m
Brixinense saec. 15. in. Cod. Inticen s. n. Q. ^

Missale Frisingense impr. Bambergae 1487. R. —


Missale Pragense impr.
Lipsiae 1498. S. — Missale Olomucense impr. Nurnbergae 1499. T. —
M R
O S T sind nicht verglichen.
2, 1 Sic L, Hec F; vera vita G, vita vera K
Q, a vita Vitus vere P. —
3, 1 Mores gestus Q. —
3, 3 spernit B. —
4, 1 Dulcis L, Dulce E. 4, 2 —
loco ludo A E F N P; nihil minus F K, die anderen: nihilominus. 5, 1 —
Sic I L. — 5, 2 nix (!) Q. —
5, 3 agens Q; seuia L Q. —
6, 1 eius fehlt
L. — 7, 1 flagellum K. —
7, 2 EmoIIitur B, Eblanditur C F L. 8, 1 H —
PIus gaudebit Q. — 8, 2 Quum C D I, Qui G; iniqua F, iniqui Q,
inique B K, iniquam G N P. —
9, 1 Laudem praeses E. —
9, 2 Aures praebens
BE; aurem Q. — 10, 1 O non L: defendendum A. —
10, 3 patria gratia
E. — 11, 1 sq. deprehensum reprehensum F.
. . . —
11, 3 meat D, mcae
P. — 12, 1 fili audi B. —12, 2 Honoradus (!) dies P; subaudi Q. 14, 2 —
nec vincebat B, manebat C. —
14, 3 Pater mente B 71; Mente patris H. —
15, 1 Dum D F I H KN P Q. —
15, 2 pro vita vitam C F. 18, 2 defe- —
rimus H, differemus K, praesentemus B. —
19, 1 per fehlt Q. 19, 3 —
gaudia A H K.
Bekanntlich kamen die Reliquien des hl. Vitus im Jahre 1355 nach
Prag; das Alter der Quelle A aber laUt erkennen, daB schon vor diesem
Jahre und zwar auch in der Diozese Prag die Sequenz entstanden ist,
welche dann in die Diozesen OlmiXtz, Passau, Freising, Salzburg, Brixen
drang. Der Verfasser bekundet sich als sprachgewandt und in der Technik
(Rhythmus, Reim, Zasur nach dem 2, Trochaus) als ein Meister. Man
beachte das Enjambement einiger Strophen.

345. De sancto Wenceslao.

1 Dulce melos cuni concentu 2 Veneremur sub obtentu


Modulemur in conventu Gratiae, vitae proventu,
Totius ecclesiae, Patronum Bohemiae,
3 Flos de spina procreatus, 4 Patrem sanctum imitatus,
Wenceslaus, matre natus Christum puer lucrum ratus
Nobili, sed pessima, Indole sanctissima.

5 Legem zelat ut Elias, 6 Hic secundus Ananias,


Verbi dux ut Isaias, Futurarum ut Abdias
Gentis pellens tenebras; Rerum pandit latebras.

7 Regi Christo militavit 8 Quos Christo regeneravit,


Dux insignis, libertavit Hos verbo ciboque pavit
Pueros gentilium; Propago fidelium.

9 Ligna defert egenorum; 10 Dum ex manibus suorum


Usui mysteriorum Mustum, hostias laborum
Se servum exhibuit, Altaribus praebuit.

11 res mira, res praeclara! 12 Dux culpatur mora cara,


Frons ducis fit crucis ara Caesar surgit cruce rara
Dei fulgens lumine; Visa quasi numine.
;

De Sanctis. De sancto Wolfgango. 387

13 lacob sanctum repraesentat 14 Nudis, terras hinc cruentat,


Wenceslaus, dum frequentat Cuius fidem dira tentat
Templa nocte pedibus Mater multis vicibus.
15 Ut convivet, invitatur 16 Laudes Dei dum rimatur
Dux a fratre, sic paratur Nocte sanctus, vulneratur,
Wenceslao martyrium; Et fit fratricidium.

17 Limen templi petit laesus, 18 Martyr sanctus, ut est caesus


Commendatum Christus lesus Fit agni paschalis esus
Fert in caelos spiritum; Honor et gemma militum.

19 Dux, medela peccatorum, 20 Suscitator mortuorum,


Salus aegris, oppressorum Nos ad culmen beatorum
Verum patrocinium, Duc post boc exsilium.

Miss. ms. Pragense (episc. lohannis de Drazic) ann. 1301 43. Cod. —
Ivlns. Bohem. XIII B 9. A. —
Pros. ms. Pragense (archiep. Arnesti de
Pardubic) amii 1360. Cod. Capit. Pragen. P 9. B. —
CoUect. ms. Pragense
saec. 14. Cod. Admonten. 717. (mit Melodie). C. —
Miss. ms. Pragense
anni 1472. Cod. Capit. Pragen. P 4. D. —
Miss. ms. Wenceslai de Radecz
saec. 15. Cod. Capit. Pragen. P 5. E. —
Trop. et Prosar. ms. Pragense
saec. 14/15. Cod. Mus. Bohem. XIII E 8 (Pars II). F. —
Pros. ms. Teplense
saec. 15. Cod. Pragen. VI C 15. G. —
Miss. ms. Kremsense saec. 15. Cod.
Pragen. XII B13. H. —
Grad. ms. Sedlicense saec. 15. ex. Cod. Pragen.
XIII A5 c. I. —
Missale Pragense impr. Lipsiae 1498. K. Missale —
Olomucense impr. Nurnb rgaa 1499. L. —
Missale Misnense impr. absqi o.
M— Missale Mis nens e impr. Lipsiae 1 5 1 0. N. —K
und L sind nicht verglichen.

.

5, 1 Regem F. —
6, 2 Futurorum I N. M
Str. 7 und 8 umgestellt
C. — 7, 2 cibo verboque F I. —
8, 2 liberavit F I N. GH 10, 1 Cnm —
EM N. —
11, 2 Sinus ducis D. —
12, 1 mora mara F. —
Str. 11 und 12
lungestellt F. — 13, 2 Wenceslaum N. —
14, 1 hinc A
N, die iibrigen hic. —
14, 2 fidem Dragmir tentat F I. G —
16, 1 Laudes Christi E.
Ursprung offenbar in Bohmen, auf welches Land im wesentliclien
der liturgische Gebrauch dieser Sequenz beschrankt blieb. Der Dichter
zeigt nicht die gleichen Fahigkeiten betreffs Form imd Gehalt, wic der
Verfasser der vorausgehenden Sequenz.

346. De sancto Wolfgango.

1 In Wolfgangi 2 Dignus pangi


Canamus honore Christo Conscendit in die isto.
Dulce melos. Praesul caelos.

3 Qui nascens ex Swevia 4 Mox excellens artibus


Huius mundi levia In remotis partibus
Puer sprevit; Fama crevit.

5 Post scholarum regimcn 6 Sed aspernens saeculum


Cogitur ad colimen Fit in claustro speculura
Decanatus Monachatus.
7 Demum in Pannonia 8 Ratisbona praesulem,
Fidei praeconia Caesar facit exsulem,
Frustra serit. Dum non quaerit.
26'
388 - Sequentiae rhythmicae et rigmatae.

9 Hic errata corrigit, 10 Gregem Christi pastibus


Lapsis manum porrigit, Fovet sine fastibus,
Deus illum dirigit Hostis obstat astibus
Prosperando, Vigilando.

11 Fraudis haereticae 12 Caelo dans spiritum


Victor prophetice Post ingens meritum
Multa praedixit Gregem defendat
mirifice. nunc creditum.
Miss. ms. Lunaelacense saec. 14/15. Cod. Vindobonen. 1913. A. —
Miss. ms. Lunaelecense saec. 15. Cod. Vindobonen. 3641. B. — Grad. ms.
Lunaelacense saec. 15. Cod. Vindobonen. 3787. C. — Prosar. ms. Lunaeia-
cense saec. 15. Cod, Vindobonen. 4977. D. — Miss. ms, Salisburgense
anni 1476. Cod. Salisburgen. V 1 A
12. E. — Miss. ms, Saiisburgense anni
1490, Cod, Vindobonen. 1778. F. —
Miss. ms, Pata^ense saec, 15, Cod,
Melicen. 983, G. — Miss, ms. Pataviense saec, 15. Cod. Hilarien, 51, H. —
Miss. ms. Pataviense saec, 15, Cod, Praedicat. Vindobonen. 91, I, — Miss.
ms. Pragense saec. 15, in. Cod. Vindobonen, 1892, K. — Miss, ms, Olomu-
cense saec, 15, Cod. S, lacobi Brunen. 8, L. — Mi s. ms, Praedicatorum
Vindobonensium anni 1477, Cod, Praedicat, Vindobonen, 213, M, —
Hymn. et Prosar. ms, Emmeramense saec, 15. ex, Clm, Monacen. 14667.
N. — Prosar. ms, fr. loachim Cuntz dictum ,,Branderi" Sangallensis anni
1507. Cod, Sangallen, 546, O, —Missale Ratisbonense impr, Ratiebonae
1485, P, — Missale Pragense impr, Lipsiae 1498, Q. — Missale Olomu-
cense impr, Nurnbergae 1499, R. —
Missale Misnense impr, Lipsiae 1510.
S. — Missale Wratislaviense impr, Moguntiae 1483, T, — Missale Wratisla-
viense impr, Moguntiae 1495, U, — Missale Pataviense impr, Viennae
1509, V, — Legenda s, Wolfgangi episcopi ex variia collecta una cum
historia sua nec non officio suo usw. impr. Landshut 1516. W, — P Q RW
sind nicht verglichen.
1, 2 Canimus H; honorem D
EFL MN V; Christe^^E, — 2, 2 dio
festo ABEFGKLMOV (gegen den Reim). — 3, 3 Die Schreibweise
AB HK —
Swevia bieten E S. Str, 4 fehlt E. — 5, 1 scholarium S, scholae
C E. — 5, 2 Colitur E I, Tollitur G; ad columen I, colimen H, sonst cubnen,

was gegen Rhythmus und Reim, 6, 3 Monachorum 0, — 7, 2 praeconium
M. — 8, 1 Ratisbonam L V, Ratisbone C; die meisten Quellen bieten die

Schreibweise ,,Ratispona". 8, 2 Facit Caesar F, Caesar fecit C T U, —

8, 3 Demum quaerit C, 8, 3 ist unklar bzw, schwer verstandlich, —

9, 1 Hinc T U, — 9, 2 Lapao C D, 9, 3 diligit I, — 10, 2 Fovit I, — 10, 3
GKLM,
Hastis V; astat T; hastibus B hostibus V,— 11, 2 Et victor I,

Victoris L V. 12, 3 tunc I; nunc et in aevum A —D G K M
L V; gegen
den Reim,
Man mochte vermuten, daB die Diozese Regensburg ihrem Bischofe
W^olfgang diese Sequenz widmete. Den Benedictiner Otloh von St, Emmeram
(+ ca, 1070) als Verfasser anzunehmen, vertragt sich kaum mit dem relativ
jungen Alter der Sequenz,
A n h a n g.
Bisher unbekanute

Hymnodie der Niederlande


insbesondere

des Gelderlaiides und des Haarlemer Gebietes.


Vor gut 50 Jahren schrieb W. Moll in einem Aufsatze ,,Hyn^nen
en Sequentien uit Handschriften en oude Drukwerken van Neder-
landschen oorsprong verzameld" betreffs der Hymnenforschung
die Bemerkung nieder: ,,naar Nederlandsche bronnen heeft men
nog naauwelijks omgezien". Er selbst suchte diesen Mangel zu be-
heben, veroffentlichte aber nur aus drei Handschriften der Utrechter
Universitatsbibliothek und aus dem gedruckten Missale der Utrechter
Diocese eine unansehnliche Reihe von Dichtungen. Ungleich reicher
war die Ausbeute, als spater mein CoUega G. M. Dreves zwecks Auf-
findung von Inedita auBer der Bibliothek von Utrecht auch jene
von 's Gravenhage, Haarlem, 's Hertogenbosch, Nijmegen in den Kreis
seiner Forschungen zog. Das Ergebnis ist in einzelnen Banden der
Analecta zerstreut, wobei es vielfach noch zweifelhaft blieb, ob das
betreffende Ineditum den Niedcrlanden entstammte, oder aber ein
Gemeingut mit anderen Landern war, das sich auch in hollandischen
Quellen vorfand.
Im Herbst des Jahres 1910 unternahm ich zunachst fiir die
kritische Neuausgabe des Thesaurus Daniels eine Nachlese besonders
in den noch nicht fiir die Hymnodie durchforschtcn Bibliothekcn
zu Amsterdam, Arnheim, Deventer, Haarlem (Stadtbibliothek ini
Prinsenhof; nur die Bibliothok im Bischoflichen Museum war vt>n
Dreves beniitzt wordcn), Katwijk, Leidm, Warmond, Ziitpheti und
Zwolk. Ergiebig war das Material fur KoUation schon bekannter
Texte, wobei es gelang, von manchen feststellen zu konnen, daB
ihr Ursprung in Holland sci. Nebenbei sei hier bemerkt, daB auf
Grund dieser Vergleichungen fiir den Codcx 347 (41) der Paulina
zu Miinster i. W. und den Cod. 62 (C 20) der Scminarbibliothek zu
Brixen deren Herkunft aus Utrecht mit Sicherheit sich erwcisen lieB.
Vor allem aber war interessant und iiberraschend, daB nament-
lich Ziitphen mit seinen Handschriftschatzen ini Museum und Stadt-
archiv und in der Bibliothek seiner Walburgis-Kerk, und auBerdcm
;

390 Hymnodie der Niederlande.

Haarlem im Prinsenhof eine verhaltnismaBig groBe Anzahl


von Inedita barg, die auf eine zwar nicht glanzende, aber
doch ansehnliche hymnodische Tatigkeit in diesen Landergebieten
wahrend des 14. und 15. Jahrhunderts schlieBen lieB. Bald darauf
entdeckte ich, daB ein im neugegriindeten bischoflichen Museum
zu Miinster untergebrachtes Graduale aus Ramsdorf (in Westfalen)
nicht dieser letzteren Gemeinde, sondern dem Stadtchen Elst im
Gelderlande entstamme, also dem gleichen Gebiete wie Ziitphen
angehore. Auch darin waren etliche Inedita. Es schien ratsam,
diese noch unbekannten und fiir die Geschichte der Hymnodie bedeut-
samen Sequenzen und Hymnen nebst einem Reimoffizium nicht
unter die Edita zerstreut einzufiigen. Drum wurden diese Erzeugnisse
der niederlandischen Hymnodie als ein abgesondertes Ganze fiir den
vorliegenden Band zuriickgestellt,
Zunachst muB ich mich hier mit dem Darbieten der Texte
begniigen, ohne auf deren Dichter naher eingehen zu konnen. Ebenso
bleibt es der spateren Geschichte der Hymnodie vorbehalten, alle
jene in den Analecta zerstreuten Dichtungen zu benennen und zu
bewerten, die als weitere Produkte der niederlandischen Hymnodie
anzusetzen sind. Ziitphen liefert fiir sie einem namhaften Beitrag.
Besonderer Dank gebiihrt an dieser Stelle dem Dr. Gimberg, Biblio-
thekar am Gemeente Archief zu Ziitphen, der mit wiirixistem Interesse
meine Nachforschungen unterstiitzte.

I. Sequenzen aus dem Greldeiiande.


347. De yil Oaudiis B. Mariae V.
1 Grates nunc reddamus
Deo cum laetitia,

2 Huius diei carmina 3 Quem caelestis militia


sint ut ipsi obsequia laudat hymnis et canticis
gratissima, in saecula.

4 Hodie 5 Hodie
qui matris sanctissima chorus caeli laetatur
praestat septem atque terra
concelebrare gaudia. iucundatur in gloria.

6 Gemit inimicus 7 Homo lapsus, corde


antiquus, compunctus,
quia victus est Mariae revocatur ad aeterna
gratia gaudia.

8 Gaudent in hac die 9 Quia christifera


agmina Maria
angelorum caelestia, super caelos est assumpta,
De Conceptione BeataeM. V. 391

10 Cuius immensa sunt gaudia 11 Dedit gaudiorum praemia,


maeternum duratura. per quem facta sunt omnia.

12 Virgineus ascensus, 13 In toro trinitatis


angelorum concentus est mater pietatis
volunt hodie nostra salvatori proxima
gaudere corda. digne loc^ta.

14 Caelestis curia 15 Virgo dignissima


per Mariam hinc regina
ost illustrata; est coronata.

16. Ascende, peccator, 17 Ad gaudia sua


nunc veni! nos vocat,
Ecce, virgo Maria, in aeternum et ultra
facta propitia, vivere procurat.,

18 lubilemus, 19 Nam Maria,


exsultemus mater pia,
dulci cum melodia, nostra salus est vera,

20 In qua sibi
laus est aeterna.

Miss. et Grad. ms. Eldense saec. 15. Cod. archivii Arnheniien. s. n.


A. — Grad. ms. Elstense in Grelria (postea Ramsdorpiense) saec. 15. Cod.
mus. episc. Monasterien. s. n. B. —
Grad. ms. Embricense saec. 15. Cod.
S. Martini Embricen. 232. C. —
2, 2 sunt B. —
4, 4 concelebrari B C. —
7, 2 renovatur B. —10, 2 durantia C. —
12, 1 Virginis A B. —
Uberschrift
^

in B: „In festivitate gaudiorum b. Mariae"; ahnlich in C. Inhaltlich handelt


die Sequenz von der Hi^nmelfahrt Mariens und deren Freuden, ohD'>
deren Siebenzahl irgendwie zu erlautern, obgleich 4, 3 ausdriicklich voni
Feiern der „septem gaudia" spricht. Quelle C scheint zwar nicht aus dent
Gelderlande zu stammen, jedenfalls aber aus der niichsten Nachbarschaft.

348. De Conceptione Beatac M. V.


1 lucundemur piis modis 2 Festumpraesensconceptivuni,
Sanctis recolentes odis Quae produxit Deum vivum
Gloriosae virginis Mater cxpers criminis.

3 Recitemus in hac hora 4 Per \artutem miri gesti


Mente laeta, vox sonora Huius decor magni festi
Sit mentis indicium, Ut sumpsit initium.
5 Fit adulter hostis suasu 6 Secanam inceptis horis
Sacerdos horrendo casu; De te, virgo, fons pudoris,
Hinc dum solus traicit Undis vitam abicit.

7 Miserandus dirae sortis 8 At Maria, miserorum


Praeda fit Spes, succurrit
auctorum mortis, cum sanctorum
Mancipatur ignibus. Coctibus insignibus.
392 Hymnodie der Niederlande.

,,Quid torquetis", 10 Replicatur


inquit, ,,meuTn a malignis:
Flagris, poenis „Noster est,
tamquam reum ? facbis condignis
Quis tulit iudicium?" Meruit supplicium.
11 Violator iuris tori 12. Ad haec virgo: „Iam canenti
Quisquis est repertus mori, Vim fecistis violenti;
luste flammis uritur." Non sic ius acquiritur.
13 Ite procul hinc, profani, 14 Sic fecistis me psallenti;
Submersistis spe inani Igne sitis in ardenti
Hunc cum cymba fluctibus. Cum aeternis luctibus."

15 Fugit turba gebennalis 16 Gaudens ille procidebat,


Neque torquet hunc plus malis Quidnam redderet petebat
Mariam reverita. Ob Mariae merita.

17 Hla iubet, ut Decembris 18 Festum eius celebretur


Idus sexto sit in membris Conceptivum, publicetur
Pax ab omni opere. Celebrandum annue.
19 IUud vovens praedicavit, 20 IUum uti convertisti
Recitando publicavit, Tu, quae Deum genuisti,
Notum iam est omnibus. Munda nos criminibus.

21 Atque mire fragrans rosa, 22 Trahe, mater, nos, divina,


Absque pari tu formosa, Vitiorum de sentina
Ab hac valle misera Superum in patria.

Miss. ms. S. Walburgae Zutphaniensis saec. 15. Cod. Mus. Zutphanien.


Ms. 7. — Vielleicht vom Dichter der lustus-Sequenz ,,Iucundare christiana^''
(Nr, 352) namlich von lohannes Scouto. Wegen der Legende, wrlche
der Dichtung zu Grunde liegt, vgl. die Sequenz ,,Caelorum dulci.^>
liarmonia'' (54, Nr. 185, Str. 21 24).— —
Jn 6, 1 sq. sind unter den ,,inc>ipiis
Jwris de te" die liturgischen Tagzeiten (= horae) des Breviers verstanden.

349. In Translatione s. Agnetis.

1 serena, 2 felicem,
Laude plena Quam victricem
Agnetis memoria. Coronavit gloria.

3 Agni Agnes, 4 Corde pura,


Magni magnes, Sed per plura
Pulchra fuit facie, Luxit dona gratiae.

5 Haec absconsum 6 Docta fuit,


Christum sponsum De quo cluit,
Gessit mentis thalamo; Verbi vitae calamo.

7 Sprevit virum, 8 Lupanari


Luxum dirum, Nuda dari
Gemmas, aes ut vilia. lubetur haec filia;
De sancta Anna. — De sancta Felicitate. 393

9 Pilis tecta 10 Vita redit,


Stat electa, Ignis cedit
Angeloque regitur; Agnae post oracula.
Mors est proco, lugulatur
Lux in loco, Agna, datur
Agna stola tegitur. Agno sine macula.

11 Haec est Agna 12 Vas pudoris,


Martyr magna, Norma moris,
Puritatis lilium, Flos virtutum milium.

13 Ora, pia 14 Ne damnemur,


Virgo, quia Sed salvemur
Sumus in naufragio, Tuo cum suffragio.

Miss. ms. S. Walburgae Zutphaniensis saec. 15. Cod. Mus. Zutphanien.


Ms. 7. —
6, 3 talamo. —
7, 2 Luxus. —
7, 3 Gemmas es et vilia. 9. 3 —
tegitur. —
Melodie sichtiich: „0 beata beatorum". Man vgl. die Sequenz
Nr. 356.

350. De saneta Anna.


1 Annae festa recolamus, 2 Mater fulget gratiosa,
Eius natam praeponamus, Ex qua virgo gloriosa
Cui soli hoc dicamus: Membra sumpsit speciosa,
Virgo, mater, filia. Inter spinas lilia.

3 Ave, mater genetricis 4 Ave, prolem genuisti


Dei, virginis felicis, Piam matrem lesu Christi,
Cuius educati micis Per quam mundo contulisti
Laudant puerperium. Vitam et imperium.
5 Ave, mater, tua nata 6 Nata, mater, supplicamus,
Toti mundo valde grata Supplicantcs postulamus,
Est, quam orat gens prostrata, Ut per vos obtincamus
Angelorum domina. Sempiterna gaudia.
Miss. ms. S. Walburgae Zutphaniensis sacc. 15. Cod. Mus. Zu<]ihanicn.
Ms. 7. A. —Miss. ms. Zwollense saec. 15. Cod. Emanuelshiiizcn Zwcllen.
15. B. —Miss. ms. Teutonicorum anni 1415. Cod. Mus. Zwollen. 749 (390).
C. —3, 3 mitis A. —
5, 3 est fehlt A; orat mens A. —
Melodie: ,,Vcrbum
bonum et suave" (54, Nr. 218).

351. Dc sancta Felicitatc.

1 Laudemus Christum,
regcm summae fclicitatis,

2 Qui vitam sanctorum 3 Ducit ad gloriam


felicem caelestem.

4 Cum quibus Fclicitatem 5 Compensans meritis eius


collocavit hac dic felicibus nu'rccdem
beatam aeternam.
394 Hymnodie der Niederlande.

6 Nam roborata 7 Amore Christi


divino numine matris oblita
sexus vicit filiorum
fragilitatem; sprevit amorem.

8 In poenis positos 9 Tormenta tolerans


ad mortem provocabat et mortem singulorum
verbo fideli, pectore forti.

10. Tali triumpho, 11 Tandem optato


mulier fortis, capite caesa
gaude, natorum iungeris illis,

corona septiformi! quos caelo praemisisti.

12 Hinc iam nobis subveni, 13 Confer piis precibus


felix Felicitas, txiis supplicibus
victima Christi; gaudia caeli.

14 Quo tibi collaetemur.

Grad. ms. Elstense in Gelria (postea Ramisdorpiense) saec. 15. Cod.


mus. episc. Monasterien. s. n. —
11, 2 vielleicht zu lesen caesu (sclc. optato),
dann aber auch capitis: ,,durch die gewiinschte Enthauptung". Diese —
Sequenz im Stile jener der 1. Epoche zeigt Anklange an den Ubergangsstil,
da das SchluBwort jeder Strophe mit jenem der Gegenstrophe reimt, und
da Str. lOundll vollkommenen Rhythmus aufweisen. —
Uberschrif t ,,In :

die Clementis papae"; am Feste des hl. Clemens wird namlich die hl.
Felicitas commemoriert.

352. De s. lusto Paero M.

1 lucundare, christiana 2 Omni die prece plaude,


Plebs, in Christo fide sana, Quantum potes, tantum aude,
Qui est vere spes humana Quia maior omni laude
Amoris indicio. Manet ab initio.
3 Hunc prophetae praedixere, 4 Ardet amor ergo lusti;
Sancti praedicant timere, lusti tamen non sunt usti
lusti diligunt sincere, Rubi modis incombusti
Laudat caeli contio. Pneumate praenuntio.

5 Nam incensus hoc ardore 6 Novem puer hic annorum


Dei fulsit in amore Regem sequitur caelorum
Sanctus lustus cum decore Plenus operum piorum
Operum iustitiae. Cultu pudicitiae.

7 Ecce, quam dilectus Deo 8 Sicut vates prophetavit,


lustus iste, nam in eo Ut discipulus amavit,
Ostendebat cum
tropaeo Ut confessor praedicavit,
Mira sub empirio. Castus fulget martyrio.
; ;

De sancto Vincentio Caesaraugustano. 395

"9 Sicut amat, 10 Cum praescivit


docebat;
sic captum quendam,
Sicut clamat, sic agebat; IUuc ivit et emendam
Sicut Deus ostendebat, Acquisivit et praebendam
Fecit cum iustitia. Vitae post supplicia.
11 Occisores veniebant, 12 Uerus vere martyr iste;
Hunc per mores occidebant; Corpus merae datur cistae,
Post haec loquens; erigebant Dolor patri, caput matri,
Se membra recepto capite. Urbi salus; baec sapite!
13 Tunc lux datur urbi totae 14 beate martyr Dei,
IUustratur, caeca, pro te Pietate placens ei,

Sanctum caput, Te rogamus,


Quod nunc apud Qui colamus
Treverim est cognitum; Tua nunc sollemnia;
Corpus vero cultu mero Deum ora quavis hora,
Zutpbaniae est positum Ut per te nobis praemia
Honesteque reconditum, Vitae praestet perennia.
Walburgae Zutphaniensis saec. 15. Cod. Mus. Zutphanien.
MisB. ms. S.
]Ms. 7.A. —
Liber ms. Officiorum Veteris Hospitalis Zutphaniensis saec.
15. ex. Cod. Archiv. Zutphanien. Ms. 2. B. (Mit Melodie). Liber ms.—
Officiorum Veteris Hospitalis Zutphaniensis saec. 15. Cod. S. Walburgae
Zutphauien. 6. C. —
11, 3 Post hoc A. —
10, 1 Tum A B.
Das Akrostichon ,,Iohannes Scouto" (oder Scovto?) nennt uns den
Dichter. Dem gleichen Akrostichon begegnen wir in den Sequenzen ,,In
concordi melodia" (A H. 10, Nr. 92 und 44, Nr. 260), die also vom glcichen
Verfasser stammen. Wer ist lohannes Scouto ? Wohl ein Niederlander
aus dem Ziitphener Gebiete, da auch die speziell fiir Ziitphen gedichtete
Sequenz auf Walburga „Ad prometidum laudes Dei" (Nr. 355) durch
gleichen Bau und Stil sich als Produkt des gleichen Johannes Scouto erweist.
— Man vgl. aucli den Hymens auf lustua ,,Hymnum Deo personemus^^
(A H. 12, Nr. 268), welcher aus gleicher Quelle und vom gleichen Vcrfasser
stammt; ferner weiter unten das Reimoffioium auf lustus (Nr. 363).

868. De sancto Vincentio Caesaraugustano.


1 Veni, martyr gratiae, 2 Frucns sine satie
Te pulsat in acie Deum vides facie,
Caterva credentium Qui est salus mentium.
3 Hic levita celebris 4 Pertulit immania
Ut sol lucens tenebris Tortorum insania
Fuit norma gentium. Dire punientium.
6 Uncus, crater, facula, 6 Lecto quiens moritur,
Carcer, sal et iacula Nova lis exoritur
Torserunt Vincentium. Ira pcrscquentium.

7 Mortis post molestias 8 Mari mersus rediit,


lacitur ad bcstias Corvus hunc cuatodiit
Non laesus vi dentium. A morsu laodentium.
396 Hymnodie der Niederlande.

9 Vincenti, suffragio 10 Et in mortis taedio


Purga nos contagio Duc nos sine medio
In valle degentium, In terram viventium.

Miss. ms. S.Walburgae Zutphaniensis saec. 15. Cod. Mus. Zutphanien.


Ms. 7. A. —
Officia ms. Veteris Hospitalis Zutphaniensis saec. 15. Cod.
S. Walburgae Zutphanien. 6. B. —
Officia ms. Veteris Hospitalis Zut-
)ihaniensis saec. 15. Cod. Aichiv. Zutphanien. Ms. 2. C. —
Melodie: ,,Veni
sancte spiritus".

354. De sancto Yito.

1 Laus iucunda frequentetur, 2 Qua mens munda dilatetur


Haec ut digne celebretur Et benigne commendetur
Dies cum laetitia, Viti natalitia.

3 Vitus, vera fide cultus, 4 Cum Modesto sacrae mentis


Mundi luxus, vanos cultus Redimitur incrementis,
Spernens ab infantia, Consorte Crescentia.

5 Stirpe natus generosa 6 Verae vitis fit septennis


Velut rubi vernat rosa, Palmes fontisque perennis
Patre sed incredulo; Debriatus poculo.

7 Hic armatus fide Christi 8 Terret minis, flagris caedit,


Verbis obstat patri tristi, Spondet bona; nec oboedit
Distento maeroribus. Paternis erroribus.

9 Ad tribunal praesidis 10 Dum ad usque sanguinis


Ductus puer nobilis, Fluxum flagris restitit,
NuUo signo debilis Arefactis brachiis
Fide stat immobilis Tortor saevus destitit
Christum confitendo. Ipsum puniendo.
11. Praeses sunt et sic contracti 12 Pater clausum dum remisit,
Viti prece vires nacti, Visus lumen mox amisit
Restaurantur artubus. Angelorum visibus.

13 Post haec exsul nutu Dei 14 Tandem Romam revocatur,


Cum alumnis vectus, ei Et obsessus relevatur
Custos datur angelus. Sospes regis filius.

15 Post haec mira 16 Hunc in malis


Suffert dira, Non poenalis
Compeditur, *** Arcet nisus,
Custoditur Mulcet visus
Taetro clausus carcere. Angelorum propere.

17 Os leonis obturatur 18 Scuto tutus sub divino,


Nec in ipsum debacchatur Salus exit de camino
Robur pavens fidei. Bulientis olei.
De sancta Walburga. 397

19 Dcmum tensus in catasta 20 Cum nutrice, cum Modesto


Vitus scandit super astra Perpes caeli gaudet festo
Ad salutis bravium; Supernorum civium.
21 Sancti iacent inhumati 22 Verna luce revoluta
Nec a feris lacerati, Terrae condit delibuta
Quas abegit aquila; Corpora Florentia.
23 Sancte martyr, comes agni, 24 Ut laudemus te patronum
Placa vultum regis magni Ante maiestatis thronum
Pacis poscens foedera. Digne super aethera.
Grad. ms. Elstense in Gelria (postea Ramsdorpiense) saec. 15. Cod.
mus. episc. Monasterien. s. n. —
6, 2 Palmis fontis. —
11, 1 sic fehlt. —
16, 3 Arcet visus. —21, 3 Quos.

355. De sancta Walburga.


1 Ad promendum laudes Dei 2 Gratulemur ergo Deo,
Pro fruenda dote spei Qui sublimat in tropaeo
Nos invitat lux diei, Sic pusillum,quod in eo
Quae sollemnis agiti». Mundi princeps vincitur.
3 Princeps inquam, serpens ille, 4 Hunc Walburga, virgo casta,
Qui nos girat dolis mille, Sub virtutis vicit hasta,
Cuius faces et scintillae Stans erecta quasi vasta
Sunt ad praecipitium. Turris contra vitium.

5 Contra luxum solidatur, 6 Sed prudenter comprobavit


Sed hoc solo non armatur Lampas ardens, quam paravit,
Sic, ut hostis devincatur, Cuius splendor coruscavit
Si desit prudentia. In sponsi praesentia.

7 Non deprendit eius mentem 8 Per virtutem hacc instructa


Somno culpae dormientem Nefas vicit forti lucta,
Sponsus vocans, scd psallentem Ergo gaudet introducta
Laudat in vigiliis. In caeli cellariis.

9 Christus ei munimentum, 10 Nam fit exsul pro salute


Quod affirmat argumcntum, Credcns sibi magis tute
Cuius datur firmamentum Procedendo cum virtute
Locus a virtutibus. Procul a parentibus.
11 Haec ad vitam regularem 12 Lux de caclis ei datur,
Chorum vocat puellarem, Et puclla relcvatur,
Quem informat salutarem Cuius esse credebatur
Per doctrinae monitum. Morbus ad interitum.
13 Post transcursum 14 Turpem prodit
quoquc mortis occisorem
Plures sanat acgrac sortis; Facti turpis ob liorrorom,
Fit caducus pcr hanc fortis Dum assuetum practcr morem
Et contractus graditur. Caesus vivo nectitur.
398 Hynmodie der Niederlande.

15 Haec canentes tuae laudi,


Pia virgo, servos audi
Et, a quibus tibi plaudi
Gaudes in hoc saeculo,
Nos precatus tuns solvat
A reatus vinculo.

Miss. ms. S. Walburgae Zutphaniensis saec. 15. Cod. Mus. Zutpbanien,


Ms. 7. A. —
Miss. ms. Veteris Hospitalis Zutphaniensis saec. 15. Cod.
Archiv. Zutphanien. Ms. 3. add. saec. 15. ex. B. —
Liber ms. Officiorum
Veteris Hospitalis Zutphaniensis saec. 15. Cod. Archiv. Zutphanien. Ms. 2.
C. — Liber ms. Officiorum Veteris Hospitalis Zutphaniensis sacc. 15.
Cod. S. Walburgae Zutphanien. 6. D. —
1, 2 Perfruenda A, Profruenda

B. — 2, 4 Princeps mundi A. —
8, 1 virtutes A. —
H, 2 Thorum B. —
12, 2 puellae A. —
14, 2 ob errorem A. —
14, 4 Caesus vino A. Diese —
im Ziitphener Gebiete entstandene Sequenz stammt wahrscheinlich von
loh. Scouto. Vgl. die SchluBbemerkung zur lustus- Sequenz „Iucundare
christiana" (oben Nr. 352).

356. De sancto Werenfrido Elstensi.

1 O quam fidi 2 nimirum


Werenfridi Magnum virum,
Praeclara memoria! Felicem in gloria!

3 Hic in plebe, 4 Cui mens tota


Ut sol, Phoebe, Spe devota
Luxit morum lumine; Fuit in cacumine.

5 loseph teste 6 Potus fonte,


Licta veste Qui de monte
Profugit fallaciae, Manat semper gratiac.

7 Hic sacerdos 8 Cuius ordo


Plane tardos Willibrordo
Ad virtutes acuit, Vitae bene placuit.

9 Anglus ortu, 10 Deo claras


Sed in portu Struxit aras,
Elst notus et Bathiiae, Quo per girum patriac
Ubi fidem Pestem stravit
Doctor idem Instar David
Patefecit latriae. Omnis idolatriae.

11 Vir insignis 12 Aegris foris,


Dignis signis Intus moris
Fulsit et miraculis, Subvenit piaculis,

13 Tandem vita 14 Caelum scandit,


Cum polita Mira pandit,
Moritur, non moriens Transfertur sol oriens.
De sancta Cordula. 399

15 flos cleri, 16 Nec in fine


No8 tueri Tu nos sine
Poscimus suffragio, Perire naufragio.

Grad. ms. Elstense in Gelria (postea Ramsdorpiense) saec. 15. Cod.


mus. episcop. Monastcrien. s. n. —
Schema und Melodie: ,,0 beata bea-
torimi" (um ein Strophenpaar vermehrt). Ein Vergleich mit der gleich
gebauten Agnes-Sequenz ,,0 aerena'''' (Nr. 349) laCt vermuten, daB beide
Sequenzen vom gleichen Dichter stammen. Schon der ahnliche Abschluft
mit den Reimworten ,,euffragio —
naufragio" legt diese Vermutung nahc. —
Bathua (oder Batua), im Mittelaiter ein Inselgau dieses Namens, der 9, 3
orwahnt wird, ist das fruchtbare Marschenland der Betuwe, wodurch der
Weg von Arnheim iiber Elst nach Nymwegen fiihrt.

II. Seqiienzeii aus dem Haarlemer Gebiete.

357. De sancta Cordula.


1 Collaudando iubilemus, 2 Qui nec sexum nec aetateni,
lubilando decantemus Ast per mentis puritatem
Laudum Christo cantica, Pensat omnipharia.
3 Virginali turmae grata 4 Ex Quirino patre nata,
Martyrum hoc mancipata Aldwigi sic appellata
Alma claret Cordula, Matre, stirpe regia.

5 Cum Hunorum furor saevit, 6 Latebra se cepit ratis,


Ut in multis malis suevit, Quod non sinit Deus gratis
Virginum in milia, Exigens humilia.
7 Die nam noctem sequente 8 Sic effecta martyr bona,
Ultro se virili mente Digua duplici corona
Obtulit tortoribus. Diis et honoribus.

9 Licet et martyrizata, 10 Dudum taraen est celata,


Sepulturae commendata Demum aevo revelata
Sit soUcmni certius, Nostro mirabilius.
11 Per diversa nempc signa 12 Hinc decenter est effossa,
Demonstratus fide digna Sacra dum apparcnt ossa
Locus, quo recondita. Dempta multis reddita.

13 Ducti enim per languores 14 Ecce, praesule cum clero


Sanitatc potiores Voto cordium sincero
Fiunt prius habita. Vulgo Dei prodita.
15 Ad Baptistae post translatus, 16 Qua patrona cum patrono
Cuius fundo hic servatus, Almi redemptoris dono
Thesaurus ecclesiam. PoUct et per gratiam.
17 lure tincto tu vexillo 18 Martyres signat rubcdo,
Signis tribus gandes illo, Virginalis sed albcdo
sancta Colonia: Magis auri gloria.
:

400 Hymnodie der Niederlande.

19 His signiti et muniti 20 In supernis inseramur,


Nos, contriti ac sopiti Ut aeternis perfruamur
Delictorum macula; Nostra duce Cordula.

Grad. ms. S. Sepulcliri Harlemensis saec. 15. Cod. Harlemen. membr,


fol. 7. A. —
Miss. ms. S. lohannis Hierosolymitani Harlemensis ann. 1485
bis 1504. Cod. Harlemen. membr. fol. 1. B. —
2, 1 Quae A B. 4, 2 —
Alduingi B. —
6, 1 Lacebra B. —
8, 1 Hic B. —
13, 1 Aucti A. 17, 1 —
Rure B. —
18, 3 Magos A. —
Diese Sequenz verrat durch ihre schwer-
fallige und dunkle Sprache, daB sie den gleichen Urheber hat, wie die
aus eben diesen Haarlemer Quellen geschopfte Sequenz „Triumphali
regi coctus"' auf die hl. Margareta (Nr. 360).

358. De sancto Hierone (Iherone).


1 lungat laudes triumphanti 2 Sanctum suum rex cunctorum
In hac die viri tanti Quod Iheronem ad caelorum
Militans ecclesia, Transvexit palatia.

3 Hic in iuventutis flore 4 Et sacerdos post effectus


Praecursoris Christi more. Abram instar ut profectus
Mundi sprevit gloriam Terram liquit propriam.
5 Unde gaudet Christi dono 6 Et a laude nunquam cessit,
Hoc doctore que patrono Cum laus sancti non marcessit
Salubris HoUandia Hac conversa Frisia.

7 Cum propulsa falsitate 8 Contigit, ut gens pagana


Iheron plenus sanctitate Dicens dicta sancti vana
Christum praedicaret, Terram devastaret.
9 A qua spoliis repleta 10 Praesidique praesentatur,
Sacrae fidei athleta Qui nunc mulcet,nuncminatur
Cum devictis capitur Sanctum, qui non vincitur.
11 Clamat gens contemnens 12 Post haec palmes verae
Christum vitis
,,Tolle seductorem istum, Sanctus agnus uti mitis
Ut diffidant ceteri." Mancipatur carcere.
13 Qui eductus munera 14 Docens falsum et profanum,
Sprevit et innumera Licet pulchrum, tamenvanum,
Elegit supplicia Quod non docet latria.
15 Certans martyr sic invictus 16 Sed et clarus intrat purus
Dirae morti est addictus Cum Christo caelum victurus
Et gravi martyrio. Spiritus cum gaudio.

17 Eia, martyr et tam sancte, 18 Et ut Deus fac mereri


Nos defende ab hiante A nobis possit videri
Baratri voragine In caelesti lumine.

Miss. ms. societatis textorum Harlemensium saec. 15. ex. Cod. Har-
lemen. mebr. fol. 2. —
12, 3 Mancipatus,
De Jxncta KatherinA. — De sancta Margareta. 401

859. De sancta Katherina.


1 Psallat nostra contio, 2 Quae dulci conubio
Resonet devotio Dei iuncta filio
Laudans cum tripudio Praeminet in lilio
Katherinam, Post reginam.

3 Ave, virgo regia, 4 Rectorum verentia


Summi patris filia, Cedit, credit omnia,
Te virtutum gratia Quae tua facundia
Perlustravit. Perornavit.

5 Implicantur verbera, 6 Virgo, prece libera


Tua rubent latera, Penetrasti sidera,
Dum per membra tenera Rota cadit, effera
Cruor fluit. Turba ruit.
7 Reginam, Porphyrium 8 Ensis post supplicium
Plurimosque gentium Christo datur praemium,
Convertit ad omnium Oleimausoleum
Creatorem. Dat liquorem.
9 Eius virgo, precibus 10 Et cum caeli civibus
Munda nos a sordibus, Tandem in caelestibus
Ut te dignis laudibus Christum puris visibus
Veneremur Contemplemur.
Grad. ms. S. Sepulchri Harleraensis sacc. 15. Cod. Harlemen. membr,
fol. 7. —
5, 3 terrena. —
6, 3 Tota cadit. - 8, 4 Dant.— Melodie offcnbar:
„Mariae praeconio''^

360. De sancta Margareta.


1 Triumphali regi coetus 2 Qui virtutem aegri sexus
Laudes pangat nostcr laetus Auget, saecli qui perplexus
Supplici tripudio, Sancto vincit studio.
3 Margarctae, virginis 4 Hacc orta gentilibus,
Mirae pulchritudinis, Gencre nobilibus,
Quod docet victoria. Muudi frctis gloria,

5 Nutrienda mancipatur 6 Hinc exosa reddebatur


Et adulta baptizatur Patri, spretaquae dabatur
Diis vigcns lcgibus. Eius sectac gregibus.

7 Virgo christicola, 8 Vagiins coaevulis


Custos benivola Teriii cum parvulis
Nutricis ovium, Lustri dans spatium.

9 Indc praeses Olybrius 10 Undc missis adducitur


Pucllac pergens faciem Tyrannis; quae condicio
Vidit, mcntis lascivius Eius stirpis, ex<juiritur,
Ib eam figens aciem. Quod nomen, quae professio.
BluniP, Anulecta Hyninicii. liV. 20
; •

402 Hymnodie der Nicderlande,

11 Nobilem se genere 12 Praesidis eversio,


Confitetux, nomine Placens constituitur
Margaretam, celere Primus; asteterio
Fretam Christi omine. Acrius arguitur.

13 Persuadens igitur: 14 Virgo caelestibus


Caelebs religio Docta mysteriis,
Absit,qua figitur; Fidei testibus
Magis coniugio luncta, miseriis
Sibi consentiat. Suasi renuntiat.

15 Cur torquenda fit suspensa 16 Sic pertorta confitetur


Laniandaque protensa; Crucifixum nec movetur;
Nitens corpus Hinc tormentum
cruentavit, conspicatur
Perguttatim Tantum praeses, sed
emanavit causatur
Sanguinis effusio. Carceris reclusio.

17 Absorpta daemonio 18 Hinc martyr evellitur,


Crucis patrocinio Diis ferre compellitur,
Illaesa resiliit. Volens multas subiit.

19 Feliciorum milia 20 Quorimi orationibus


Fide linquunt gentilia; Felices cum felicibus
Margareta praecipite Pace fruamur sedula
Duce truncatur capite. Per infinita saecula.

Grad. ms. S. Sepulchri Harlemensis saec. 15. Cod. Harlemen. membr.


fol. A.
7. —
Miss. ms. S. lohannis Hierosolymitani Harlemensis ann.

1485 1504. Cod. Harlemen. membr. fol. 1. B. —
6, 2 spreta quod B. —
11, 4 Christus A B. — 13, 2 retigio B. —
15, 3 Perguttatum B. 16, 1 —
Hinc B. —
16, 3 Hanc A B. —
20, 1 Quarum A. —
Vgl. SchluBbemerkung
zur Cordula-Sequenz (Nr. 357).

361. De sancto SilTestro.

1 Laus aeterna 2 Qui superna


Sit Deo, totius fonti Silvestrum perfudit unda
Bonitatis, Caritatis.

3 Hic a pueritia 4 Verbo, vita, moribus,


Mira coepit gratia Signis et virtutibus
Coruscare Fulsit clare.

5 Dulcis et amabilis, 6 Pius, prudens, humilis


Largus et affabilis, Urbis papa nobilis
Corde rectus; Est effectus.

7 Casum adversario 8 Unda fontis abluit


Praedixit Tarquinio Et lepra deseruit
Repentinum. Constantinum.
Ip'
De 88. quattuor Doctoribus. 403

9 Tauruiu vitae reddidit, 10. A draconis flatibus


Qui per magum cecidit, Salvat urbem precibus;
Plebs Hebraea credidit Eius exstant laudibus
Cum Helena. Gesta plena.

n Praesul sanctissime, 12 Tu nobis obtine


Dux gregis optime, Pio precamine
Silvester, pater piissime, Mundimi ab omni cor crimine.

Grad. ms. S. Sepulchri Harlemensis eaec. 15. Cod. Harlemen. membr.


fol. A.
7. —
Mis3. ms. S. lohannis Hierosolymitani Harlemensis anni

1485 1504. Cod. Harlemen. membr. fol. 1. B. —
7, 2 Praedisit terquinio
B. —
Melodie ist sichtlich ,,Laetdbundus'\

362. De ss. qnattuor Doctoribus.

1 Puro corde coUaetemur, 2 Quem sincere dilexerunt,


Voce foris iocundemur, Doctrinam intellexerunt
Manu bonum operemur Eius et exposuerunt
Ad laudem altissimi, Doctores sanctissimi.

3 Hi apocalypsis equi 4 Primus equus Gregorius,


Prudentes et fortes, aequi, Secundus fit Ambrosius
Sobrii, quos decet sequi, Augustinus, leronymus
Si virtutem quaerimus. Alii, ut ferimus.

5 Virginalem munditiam, 6. Christum prae cunctis amare,


Claustralem pudicitiam Pro eo agonizare
Et chori amicitiam Mortem nos et tolerare
Docuit Gregorius. Monuit Anibrosiu^.

7 Malleus haereticorum, 8 Vitam duxit studiosam


lustus destructor errorum, Et /erowyww5 poenosam
Verus informator morum Ad aetatem perannosam,
Augustimis micuit. Quod hosti displicuit.

9 Albus equus moralizat, 10 Sic caro suppeditatur.


Rubeus cathegorizat, Intellcctus dominatur,
Niger vero syllogizat Omnis error extirpatur,
Et castigat pallidus. Hostis fugit callidus.

11 Hi sunt angeli beati, 12 Actuum quatorniones,


Terrae plagis deputati, Pctri corporis baroncs,
Caritatc adunati Omnium opilioncs
Genti Dei parcere, In hoc mundi carccre.

13 Hi sunt fabri Zachariae 14 Cornuaquc negligcntes


Mentes fabricantes pie I Excitantur corrigcntes
Hominum, nc pcna viae Vitia, no ut demcntes
Cogitent deficerc; Velint sc dcicere.
26*
404 Hymnodie der Niederlande.

15 Hi sunt venti Danielis 16 Sponsae hortus his perflatur,


Flantes duo bis de caelis, Contra aestus temperatur
Quis perflatur plebs fidelis Vitiorum et laetatur
Carpens refrigerium. luxta desiderium.

17 Quorum doctrina perflemur, 18 Qua in via nos iuvemur,


Formam vitae imitemur, Muniamur, confortemur,
Intus plene reformemur Sursum de terris levemur
lesu Christi gratia, Ad caeli palatia.

iliss. ms. Teutonicorum Neerlandiae anni 1415. Cod. Mus. Zwollto.


740 (390). A. —
Miss. nis. Warmondense ( ?) anni 1486. Cod, Mus. Episcop.
Harlemen. 124 (344). B. —
2, 3 et fehlt B. —
14, 1 Fornuaque B. 14, 4 —
Se velint B. —
Welchem Gebiete der Niederlande, woher sie sicher stammt,
diese Sequenz zuzuweisen ist, bleibt noch imsicher. lch stelle sie daher
an den SchluQ jener Sequenzen, die dem Gelderlandischen und Haarlemer
Kreise angehoren.

ni. Ein Reimoffizium aus dem Zutpliener Gebiete.


363. De s. lusto, puero Aatisiodorensi, martyre Belloyaci.

Officium rhythmicum.

In 1. Vesperis. lustitiam peragens

Super psalmos. meruit tua dona viator;


Hinc petimus, clemens
A. Sanctus lustus, verna Dei, nostrum sis iustificator.
Hoc nomen a parentibus
V. lustus enim Deus es,
Sumpsit, modo datur ei
diligis ergo pares;
Pro meritis patentibus.
Aeque cuncta vides,
Erat enim imitator
sed feritate cares
In omnibus iustitiae,
lustitiaeque dator.
Pius Dei famulator
Calcatorque nequitiae, Ad Magnificat
Fide plenus, A. Magnificando Deum
Spe serenus; sanctus lustus vehemeiiter
Caritatis passagia Totus amavit eum
Sic perfecit servans sua iussa decenter;
Et subiecit Ast mundum sprevit
Cuncta carnis contagia. imitans Christum face viva;
pie, iuste lesu, Hinc florens crevit
nos protege mortis ab esu quasi palma, virens ut oliva.
In tua iustitia V. In Christi caula
per sua suifragia. nos ergo precamur anheli,
B. Deus omnipotens, Haec nobis naula
iustorum verus amator, da, bone pastor Heli,
lustus, more decens recordatus misericordiae tuae,
puer iste, tuus famulator, sicut locutua es.
!

De s. lusto, puero Autisiodorensi, martyre Bellovaci. 4-05

Ad Matutinum. Assumpsit humanitatem,


Invitatorium.
Ne perderet, quos condidit,
Animae raortalitatem
lustitiae pugiles, Carnali morte perdidit;
Domino iubilate, fideles; Vitae sic aeternitatem
Qui iustos rite lustus iustorum reddidit,
beat, hunc laudare venite
V. Ut omnis, qui credit in ipsum,
In 1. Nocturao. non pereat, sed habeat vitam
aeternam,
Antiphonae.
ad quam nos pius edidit.
1 lustinus quidem
pater et Felicia mater 3 Vita quam felix aeterna,

Felicem lustum Quam pater dat per

congenerant genitum, genitum!


Natus tamquam probus verna
^» in lege Domini meditahatur
die ac nocte.
Nobis paravit aditum
Et, ut felix sit moderna
2 lustus es, o Christe, Vita, sanctum dat spiritum
iustorum dogma sophiae, Cor trahentem ad superna,
lustus ab hoc iste Nos ad salutis meritimi.
scit bona iustitiae.
V. Benedicamus patrem et filium
Apprehendamus
spiritumqve paracletum.
disciplinam, ne pereamus
de via iiista.
In 2. Noctnrno.
3 Cum foret annorum
Antiphonae.
puer iste novem, famulatur
Regi caelorum, 1 Mente puer pura
vis sua tota datur, carnis domuit mala iura,
guia donum est salus et super Praescivit plura
populum tuum, Domine, Domino mediante futura;
benedictio tuu. quoniam mirificavit
Scitote,
Dominus sanctum suum.
Responsoria.

1 miranda deitatis
2 Cum patre transivit,
fratrem patris ipse potivit
Tot patris exercitia
Solvere, vestivit
Et laudanda pietatis
caecum nautaraque nutrivit,
Eius beneficia!
Qu/miam tu, Dominc,
Nos ad formam trinitatis
benedices iusto.
Plasmavit practer vitia;
Hinc respectu pietatis
3 Sic captum sanum
Conservet nos iustitia. solvebat lustinianum,
V. lustus Dominus et iustitias Ad nuUum vanura
dilexit; aequitatem vidit tradidit ipse manum.
vultus eius. Minuisti eum, Domine, paulo
2 Videns Deus aequitatem, minus ab angelis ; gloria
Cum suum plasma cecidit, el honore coronasti cnm.
;:

406 Hymnodie der Niederlande.

Responsoria. In 3. Nocturno.

1 Sua Deus actione Antiphonae.


lam fecit mirabilia; 1 Hic rediens capitur,
Quos fecit potens sermone, cum fratre pater retroibat,
Redemit per humilia Verba Dei loquitur
Firmans inspiratione tamen iste puer, nec abibat
Corda prius fragilia
Quoniam, quae tu, Domine,
Sic,quod nulla laesione perfecisti, maligni destuxerunt;
Erant avertibilia. iustus autem quid fecit%
lesu bone, nos dispone
Cum iustis ad fertilia. 2 Abscisso capite
caput hoc loquitur bene rite
V. lustus es, Domine, et rectum
Dicens: ,,Accipite
iudicium tuum, qui solus
iam corpus hoc et sepelite".
Magna facis mirahilia,
Sic egreditur sine macula et
operatus est iustitiam.
2 Sanctus lustus, martyr Dei,
lesum a pueritia 3 lustus aitque patri
Sequebatur mente spei praebens caput ipse recisum
lusta supplens servitia; „Fer caput hoc matri,
Modo redonantur ei me quaeritet adparadisum."
In caelis beneficia. Sic in virtute tua, DomiriA,
Cbriste, te precamur rei,
laetabitur iustus.
Nos solvas a malitia
Pro eius iustitia. Responsoria.
V. lustum deduxit Dominus per 1 pie, iuste lesu,
vias rectas et ostendit illi
nos eripe mortis ab esu
gloriam suam Gaudia dans caeli
Magna cum laetitia.
nobis populoque fideli

Sancti pro meritis


3 Sanctus lustus futurorum lusti precibusque petitis;
Ut vates erat cognitor,
V. Miserator et misericors, patiens
Ut puer apostolorum
et iuste Domine,
Sectarum hic depositor,
Te petimus, nostris,
Dogma tenens confessorum
rex pie, parce malis.
Fit castitatis fruitor,
1 Tandem martyr um sanctorum 2 In Domini laude
Fit socius et initor caeli, Zutphania, gaude
Caelicorum gaudiorum, Sancti thesauro
Quorum fuit promeritor; lusti, qui plus valet auro,
Cuius prece In te servata
Nos a nece cum sint sua membra beata,
Maligna solvat conditor. Per cuius vota
V. lustus cor suum tradidit ad fiunt miracula nota.
vigilavdum dilu^ulo, V. Ut in memoria aetema erit

Pius Domini servitor. iv^tu^.


;

De 8. lusto, puero Autiaiodorensi, martyre Bellovaci. 407

Per caput hinc Treveris 5 Sic caput ad templum


gaudct, Zutphania membris, latum digne tumulatur
Caelestis coctus Laudis in exemplum
auimam tenet ordine laetus. res mira per acta probatur:

3 Sancte Dei, lustc, Quae nunquam vidit,

martyr pie vernaque iuste, visus datur ergo puellae;


Poscimus, exora Plebs cito confidit,
pro nobis quavis in hora, fiunt laudesque novellae;

Ut det gratuitam luvenes et virgines, senes lauda-


Christus hoc ordine vitam. bant nomen Domini in virtu-
V. lustitia tna, Domine, iustiiia tibus eius.

%n aeternum et lex tua veritas;


Hinc lusti precibus
Ad Benedictus.

succurrat lex tua nobis. k. Volens Deus venerari


Sanctum suum et solari
Ad Laudes.
Plebem per beneficia
AntipJwnae. Fecit corpus exhumari
1 Ad Christi laudes Et abinde deportari
puer iste volens reparari Devote cum laetitia.
Non mctuit fraudes Caput Treveris translatum,
servorum Rictiovari, Ghelriae est corpus datum,
Quia induit eum Dominus forti- De quo gaudet Zutphania.
tudine et virtute praecinxit eum. Bonum seminavit satum,
2 Fortis, ut ante necem, Fructum metet ergo gratum
fuit in nece, nam relevavit Deo praeter zizania
Stans caput atque precem Per peccatum,
dans Christo glorificavit Hinc reatum
Deum, introiens in conspectu Tergat et inania,
eiu3 in exsultatione. In sanctitate et iuMitia coram
Domino omnibus diebus nostris.
3 Ergo timore redit
fera gens ad Rictiovarum,
In 2. Vesperis.
Sed pater acccdit
tumulans corpus sibi carum Ad Magnificat.
In fluvium
terra deserta, iuxta
A. Magnificat Dominum
Siricum nomine Aragga. caelestis contio tota;
4 Mox ut vidisset Vox, robur, cns hominum
caput hoc Fclicia, flebat; pia solvat cum prccc vota
Scd cum novisset Christo, iustorum
sacra gesta, Deum recolebat. dilectori venerando,
Tempore noctis eo Quo gemmis decorum
lux caelica fulsit in urbe; lustus i^raofulget amando.
Praesnle res ideo pie luste, Dei
noscente meant ibi turbae martyr.pugil.assecla sanote,
Humiles corde, benedicentes Funde prccamon ei,

Dominum. qucm totus amaveras ante,


408 Hymnodie der Niederlande.

Haec ut plebecula Agonis in diecula,


tua festa colens celebranda sicut locutus est ad patrcs
Pura sit a macula, nostros^Abrahametseminieiua
cum Cbristo magnificanda in saecula.

Officia ms. Veteris Hospitalis (Vicariae S. Antonii) Zutphanieneis


saec. 15. ex. Cod. Archivii Zutphanien. Ms. 2. A. — Antiphou. ms. S.
Walburgae Zutphaniensis saec. 15/16. Cod. Archivii Zutphanien. Ms. 6.
B.— In 2. Noct.R 1, 2 lam facit B.—R 2, 1 lustus fehlt A B. — In 3.
A
Noct. 2, 1 Absciso B.— —
R 2, 6 cum sunt A. Ad Benedictus A, 8 Gelriae
B.— In 2. Vesp. Ad Magnificat A, 7 Quo gemis B; der Vers ist unverstandlich,
Betreffs der Legende und der Reliquien des hl. neunjahrigen Knaben
lustus ist zu beachten, was P. Guerin in seinen ,,Le8 petits Bollandistes"
(Paris. XII, p. 450) bemerkt: „Du Beauvaisis, le culte de saint lust s^est
r^pandu dans les dioceses de Paris, de Rouen, d'Auxerre, etc., dans les
Pays-Bas, en Allemagne, en Suisse (diocese de Coire), en Angleterre, en
Italie etc. !Mais il est juste de remarquer que ce culte a et6 souvent motiv6
par la possession des reliques (Tun saint nomme lust ou lustin, plus
ou moins conm;, et qu'on a confondu avec Tenfant martjT de Beauvaisis.
Cest ce qui est arrive a Louvres, a Paris, k Einsidlen, a Flums (Suisse),
^ Zutphen (Pays-Bas), a Mahnedy (Prusse), a Treves, a Anvers etc."
Dementsprechend schreibt Dr. I. Schlecht im Kirchl. Handlexikon Buch-
bergers zum Namen lustiniis: ,,2. ein sonst unbekannter Martyrer zu
Louvres bei Paris. Seine phantastisch ausgeschmiickten Akten sind mit
wenig Anderungen die des 9 jahrigen Knaben und Mart. lustus, der >8ub
DiocIetiano< zu Beauvais gelitten hat (18. Okt.). Die groBe Zahl Heiliger
beider Namen macht den Verbleib der Reliquien unsicher." (A a. O. II,
Spalte 251).
Nach A'orIiegendera Reimoffizium (In 3. Noct. R 2, V 1 sq. \ind Ad
Benedictus A, 7—9; vgl. auch A H. 12, Nr. 268, Str 7) glaubte sich Ziitphen
im Besitz des Leibes des Heiligen und zollte ihm im 15. Jahrh. groBe Ver-
ehrmig. Offizium, Sequenz und Hymnus sind offenbar f iir Ziitphen gedichtet.
AUe drei Dichtungen verraten sich durch den gleichen originellen, gesuchten
Stil als Werk eines und desselben Verfassers, der uns in der Sequenz (oben
Nr. 352) durch das Akrostich als lohannes Scouto oder (Scovto ?) bezeichnet
vnrd. Naheres iiber diesen Dichter bleibt noch zu ermittein; er wird im
Ziitphener Gebiete zu suchen sein.
Technische Riicksichten verlangten, daB die Hexameter bezw. Penta»
meter durch Brechung nach der Hauptzasur in zwei Zeilen zerlegt wurden.
Ist dies ein Ubelstand, so laUt die Zeilenbrechung anderseits deutlicher
erkermen, daB neben einzelnen leoninischen Hexametern (mit Binnenreim^
die iibrigen bei der Hauptzasur und im VersschluB mit dem zugehorigen
folgenden Verse reimen.

rV. Hymnen ans dem Gelderlande.


364. De sancta Kunera Y. et M.

1 Collaudando, iubilando 2 Vitam castam, nondum fastam,


Stemus mente vigili, Gessit virgo nobilis,
Exsultando, laudes dando Corde rorans et exorans
Nos Kunerae nobili! Fructum status humilis,
Iter tale haec vitale Dum consortem et cohortem
Duxit modo stabili. Liquit haec amabilis.
De sancta Emerentiana V. et M. 409

Hinc adversa et perversa 5 Strangulatur, suffocatur,


Virginem insequitur Tortrix quia voluit;
Verba multa perque stulta Inhumatur, declaratur,
Regem et adloquitur: Equus quando sonuit.
,,Nostra late spargit, a te Flos candoris et amoris
Totum sibi traditur." In te, virgo, rubuit.

Cogitanti, si erraret, 6 Prece vera nos Kunera


Regi vero talia, Deo reconciliet,
Percunctanti, quo portaret, A peccatis perpetratis
Quae, quanta, vel qualia, Leti vivos faciet
Birro mersum panem versum Supernorum que caelorum
Vidit in hastilia. Civibus consociet.

7 Gloria sit, lesu bone,


Tibi nunc et iugiter,
Qui certantes in agone
Adiuvas fideliter
Et mercedem das coronae
Vincenti viriliter.

Antiphonar. ms. Barbarae Culemborgensis saec. 15. Cod. CoUegii


S.
S. J. Catvicen. 7.— 3 multa per adversa (ist gegen den Reim; adversa
3,
istaus an diese
3, 1 Stellc geraten). —
4, 3 quod portaret. 4, 4 Quem. — —
4,5 Birro merso. — 6, 4 faciat (gegen den Reim).
Bei dcr skizzenhaften Darstellung ist manches nur dem Kenner der
Vita 8. Kunerae verstandlich. Nach der Legende wurde die Heilige von
ihrer heidnischen Herrin aus Eifersucht beim Konige verdachtigt als hinter-
listige Verschwenderin (Str. 3). Als dieser Verdacht schopftc und Nach-
forschungen anstellte, erneuerte sich in etwas geanderter Form das bekannte
Wunder der hl. Elisabeth: ,,Sie sah, wie dem zweifelnden (Cogitanti, si
erraret) und ihre Almosen durchmusternden Konige (Percunctanti, quo
portaret, quae, quanta et qualia) das in ihrem Obergewande geborgene
Brod (birro mcrsum panem) sich >in hastilia^ (Lanzen oder Holz) ver-
wandelte (Str. 4). Die wiitende, eifersiichtige Herrin aber erdrosselte die
Heilige und verscharrte sie in einem Stalle; das Wiehern und Scharren
des Pferdes verriet jedoch das Grab (,,declaratur, equus quando Bonuit"). —
Verehrt wird Kunera (oder Cunera, Kennera) besonders in Rhenen (Gelder-
land, Diocese Utrecht), das eine alte St.-Cunera-Kirche besitzt. Dort
wird der Ursprung des Hymnus sein.

305. Do sancta Emcrcntiana V. ct M.

lesu, tuarum virginum 3 Poscit iuvamen martyris,


Custos incxpugnabilis, Scd plebs furens gcntilium
Emerentianam virgincm Fundis, sagittis, fustibus
Defendis in pcriculis. Turbant sacrum consortium.
Haec virgo catcchumina 4 Statim recedunt singuli,
Agnaeque coUactanca Haec Hola constans permanet,
Cum plurimis fidelibus Cultum deorum respuit
Agnae sepulcrum visitat. Et tc colcndum praedicat.
410 Hymnodia der Niederlande.

5 Iniuriatos se putant, 7 Huius precatu virginis,


Ipsam lapillis obruunt O Christe, nos ab hostibus
Te confitentem sic solo; Ecclesiae custodias
Dat corpus, astris spiritum. Et carne, mundo, daemone,

6 Terretur ictu fulminis 8 Ut corde mundo, corpore


Terraeque motu civitas, Casto regamur taliter
NuUus resistit amplius In his caducis, quatenus
Agnam pie quaerentibus. Post haec fruamur caelicis.

9 Deo patri sit gloria etc.

Antiphon. ms. S. Barbarae Culemborgensis


saec. 15. Cod. CoUegii
S. J. Catvicen. 7. — cathecumina.
2, 1 —
2, 2 coUectanea. 3, 4 Turbam—
sacrum. — Welche besondere Beziehimg Culemborg zur hl. Emerentiana,
die sonst von den lat. Hymnoden nirgends besungen ist, haben mag, kaim
ich einstweilen nicht ermittebi. Beachtung verdient, daU der Hymnus
vollstandig auf den Reim verzichtet wie die Hymnen altester Periode.
Nachtrag.

366. De s. Dentlino Bessensi.


Sequentia inedita.

1 lesu, concentu iugi


2 Te colit, laudat, 3 In caelis ordo
admiratur, veneratur spirituum beatorum.

4 Et nos, licet gravis peccati 5 Tamen in tua laude nostra


sumus mole curvati, ora, summe, laxamus.
6 Magna, magnis 7 Fides, impetrat,
admiranda, cum plerumque
vere praestat parvulis vocem lingua nesciat.

8 Huius rei 9 Nuper natus,


fidum est sanctus nuper renatus,
infans Dentlinus mox in caeli sedem
argumentum; est translatus.

10 Sed, quia multa 11 Nobis ignotum


sunt in abysso clausa tibi est notum meritum
tua, Deus, iudicia, huius sancti infantis.

12 Ergo placatus
per illius precatus,
Christe, fer opem servis
et custodi,
qui tuo sunt sanguine redempti.

Miss. ms. Ressense saec. 15. Cod. S. Martini Embricen. 223. 4, 1 —


licet gravis licet peccati. — tua et nostra laude ora.
5, 1 sq. in 6, 2 vero. — —
11, 3 huius fehlt. —
Die Kirche in Rees am Niedcrrhcin barg die Reliquion
des sonst nicht naher bekanntcn hl. Knaben Dentlinus und vcrehrt ihn
selbst als ihren Patron. Dio dem Schema der Sequenzen 1. Epoche folficnde
Sequcnz fand ich erst jiingst und muBte ihr hier als Nachtrag einen Platz
anweisen.

867. De ». Candido, patrono Inticcnsi.


Hymnus ineditus.

1 Chorus nostri coUegii 6 Cor aptans caeli gratiis,


Festa frequentet Candidi, Linguam laudi, praeconiis,
Qui pro amore Doraini Manus piis donariis,
Decus contempsit sacculi. Carnem domans ciliciis.
412 Nachtrag.

2 Hic virgo, martyr, pontifex, 7 Vere dictus est Candidus:


Celsus virtutum opifex, Nam passione roseus,
Cuius praeclara dogmata Exemplo fuit splendidus,
Nitent per orbis climata; Virginitaie candidus

3 Languentium remedium 8 Candebat dignitatibus,


Et reductor errantium, Candebat et virtutibus,
Humilium refugium, Candebat sanctis moribus,
Oppressorum solacium. Candebat puris precibus.

4 Incessu, statu, habitu 9 Ergo, Candide, candide


Dei vigebat spiritu, Zelator innocentiae,
Frequenti maerens gemitu Huius preces ecclesiae
Pro paradisi reditu. Praesenta throno gloriae.

5 Suavis erat eloquio, 10 Per te donetur venia


Discretus in iudicio, Nobis et Dei gratia,
Devotus in officio, Pacis redundent commoda,.
Humilis in obsequio. ToUantur cuncta noxia.

11 Praesta, pater piissime


Patrique compar unice
Cum spiritu paraclito
Et nunc et in perpetuum.

Psalter et Hymn. ms. Inticense saec. 15. ex. Cod. CoU. Inticen. 4
(VIII a 4).— 2, 1 et pontifex. — 3, 1 Hic languentium. —3, 3 Humiliumque.
— 6, 4 domavit. — 8, 4 precatibus. — 9, 2 Celatorum. —10, 2 Dei fehlt.
Innichen im Pustertal (,,Cella Inticensis") wurde als Freisinger Filial-
kloster 769 in honorem SS. Petri ap. et Candidi mart. gestiftet, zimachst
als Benedictinerabtei seit etwa 1141 weltliches CoUegiat-Stift. Der sichtlich
;

in jenem Stifte entstandene Hymnus wurde von mir dort gefunden, als
unsere jffymnenpublikation durch Band 52 schon abgeschlossen war;
darum erscheint er hier als Nachtraq.

i
8
5)

Inhaltsverzeichnis.

I. Sachregister.
(Die beistehenden Zahlen bezeichnen die Nummern der Sequenzen.)

Nr. Nr.
1. Commune Sandorum. De s. Conrado ....
107 u. 108
— Dess. CosmaetDamiano 109 u. 110
De 88. Apostolis 1
De ss. Evangelistis 6 — De s. Cyriaco ....
111 u. 112
Da 8. Martyre 9—13 De s. Dionysio 113
De ss. Martyribus 14
De 83. Discipulis Domini 114 . .

De 8. Confessore Pontifice 15
De s. Dominico 115
De s. Confessore 16 — 21
De s. Dorothea 116—118
De ss. Doctoribus ... 22 u. 23
De s. Edmuudo martyre . . 119
De s. Virgine 24 u. 25 De s. Elisabeth .... 120—122
De ss. Virginibus 26
De s. Erasmo .... 123 u. 124
De s. Virgine Martyre ... 27 De s. Eustachio 125
De s. Vidua 28 De ss. Fabiano et Sebastiano 126
De quolibet Sancto 29 De s. Fechino 127
In Dedicatione Ecclesiae . 30—36 De ss. Felice et Reguia 128 u. 129
De s. Fide Agennensi . . . 130
2. De Sanctis.
De s. Francisco ....
131 — 140
De s. Friderico 141
De Omnibus Sanctis .... 37 De 8. Fridolino 142
De s. Achatio 38—43 De 8. Gabriele . . . ^. . 143—145
De s. Adalberto 44 De s. Genovefa 146
De s. Aegidio 45 De s. Georgio 147—149
De s. Afra 46—48 De s. Gereone Thebaeo. . . 150
De s. Africano 49 De s. Gisleno 151
De s. Agnete 50 — 54 De s. Goare 152
De s. Alexio 55 De 8. Gorgonio 153
De s. Andrea 56 — 59 De s. Gratiano 154
De s. Anna 60—67 De 8. Gregorio Spoletano . . 155
De s. Antonino 68 De s. Guilelmo Magno . . . 156
De 8. Antonio Eremita 69 u. 70 . De 8. Guilelmo Vercellensi . 157
De s. Antoiiio Patavino. 71 u. 72 De s. Gumberto 158
De s. Attala 73 De 8. Hciiirico 159
De 8. Augustino 74—78 De 8. Ildena 160—162
De s. Barbara 79—85 De b. Hermanno loseph 163 . .

De 8. Bartliolomaeo 86—88. . . De 8. Hieronymo .... 164—169


De s. Bega 89 De 8. Hilario 170
De 8. Benedicto 90 De s. Huborto 171
De s. liernardino 91 De 8. lacobo Maiore 172—174
. .

De 8. Bernardo 92 u. 93 De s. Ignatio Antiocheno 176 . .

De 8. Blasio 94—96 De 8. lob 176


De 8. Bonaventura 97 De s. Iucundo 177
De 8. Bonifatio 98 u. 99 De 8. lohanne Bapt. 178—187 . .

De 8. Burchardo 100 De 8. loh.inne Evang. 188 195 . . —


De 8. Caecilia 101 — 103 De 83. lohanne et Paulo 196 . .

De 8, Candido 104 Dc 8. loseph 197


De 88. Chrysantho et Daria 10 . De b. Isabella 198
De 8. Clara 106 De 8. lusto puero 199
414 Inhaltsverzeichnis.

Nr. Nr.
De s, luvenale 200 De s. Simeone 306
De s. Karolo Magno .... 201 De s. Simperto 307 .

De 8. Katherina .... 202—211 De ss. Sororibus B. M. V. . 308 .

De s. Kenelmo 212 De s. Stanislao Cracovienai 309 .

De s. Kiliano 213 De s. Stephano protomart. 310 312 —


De s. Kunegunde 214 In s. Stephani Inventione 313u.314
De s.LadisTao 215 De s. Stephano rege ....
315
De s.Landelino 216 De s. Theobaldo 316
De s. Laurentio .... 217—219 De s. Theoderico 317
De s. Leodegario. 220 u. 221
. . De s. Theodoro 318
De s. Leonardo. . 222 u. 223
. . De s. Theodulo 319
De s. Liborio 224 De s. Theofredo 320
De s. Ludgero 225 De s. Thoma apostolo 321 — . 323
De s. Ludmilla 226 De s. Thoma Aquinate 324 u. 325
De s. Ludovico rege 227 u. 228
. De s. Thoraa Cantuariensi 326-330
De s. Ludovico Tolosano 229 . . In Trium Regum Translatione 331
De ss. Luglio et Lugliano 230 . De s. Udalrico 332
De s. Mammete 231 De s. Ursula 333—335
De s. Margareta .... 232—241 De s. Verena 336
De s. Maria Aegyptiaca. . 242 . De s. Victore Massiliensi 337 u. 338
De s. Maria Magdalena 243
. . . De s. Vincentio , 339—342
, , .

De s. Martha 244-247 De s. Vincentio Ferrerio 343 , .

De s. Martino 248—252 De s. Vito 344


De s. Martino Vertavensi 253 . . De s. Wenceslao 345
De s. Maurilio 254 De s. Wolfgango 346
De s. Mauritio .... 255 u. 256
De s. Meinulfo 257 Anhangr.
De s. Michaele 258—261
Hymnodie der Niederlande.
De s.' Monica 262
De s. Monone .... 263 u. 264 De Gaudiis B. M. V 347
De s. Nicolao 265—270 De Conceptione B. M. V. . . 348
De s. Nicolao Tolentinate 271 . In 8. Agnetis Translatione . 349
De 8. Olavo 272 De s. Anna 350
De s. Oswaldo 273—275 De s. Felicitate 351
De s. Patricio 276 De s. lusto 352
De s. Patronis Colonien. . . 277 De s. Vincentio 353
De s. Paulo 278—281 De s. Vito 354
De Pauli Conversione
s. 282 . . De s. Walburga 355
De Petro
s. 283—286 De s. Werenfrido 256
In s. Petri Cathedra .... 287 De s. Cordula 357
In s. Petri ad Vincula 2^8. . . De s. Hierone 358
De ss. Petro et Paulo 289—292 . De s. Katherina 359
De s. Petro martyre .... 293 De s. Margareta 360
De ss. Philippo et lacobo, 294 , De s. Silvestro 361
De s, Quirino 295 De ss. Doctoribus ecclesiae . 362
De s. Eicharde 296 De 8. lusto puero 363
De s. Rocho 297 u. 298 De s. Kunera 364
De ss. Saviniano et Potentiano 299 De s. Emerentiana 365
De s. Sebaldo ....... 300
De s. Servatio 301 Naclitrag.
De s. Severo Ravennate 302 u. 303 De s. Dentlino 366
De s. Severo in Valeria .304 u. 305 De s. Candido 367

n. Wortregister.
Seite SeitB'

Actiones gratiarura 323 Adest dies gloriosa 248


Adest dies celebris / Quo . . 325 Adest dies laetitiae 25
.....

Inhaltsverzeichnis. 417

Seite Seite
Adest dies olivarum .... 221 CoIIaudando iubilando .

Ad exemplar triumphantis . 355 Collaudando iubilemus .

Ad honorem ecclesiae ... 42 CoIIaudantes exsultemus


Ad honorem summi re^is / Nos 182 CoUaudetur rex virtutum
Ad honorem summi regis /Pro- Commendemus Gabrielem
tectores Christi legis . . 127 Concentus vox iubilaei .

Ad honorem tuum Christe . 200 Concinamus pariter . . .

Ad Maronis mausoleum. . . XIE Concinat ecclesia ....


Admiranda et favoris. ... 60 Congaudeant hodie . . .

Adoranda veneranda .... 2;39 Coiigaudentes exsultemus


Adornata laudibus 124 Cor angustura dilatemus
Ad promendum laudes Dei . 397 Corde puro mente munda,
Adrianus rex profanus ... 50 Corde toto nos conemur
Ad superna suspirantes . . . 110 Corde voce mente pura
Agnetis sollemnio 65 Corde voce pulsa caelos
Agno Dei iubilemus .... 64 Cordis nostri labe tersa
Agnus Dei coliaudetur ... 66 Cordis oris digna laude
Alle — lubilet omnis grex . 305 Cordis oris symphonia .
Aima mater ecclesia .... 27 Cordis sonet ex interno
Alma parens Anna gaude . . 72 Creatori creatura . . .

Angelorum ierarchia .... 293 Crebrescente Christi laude .

Angelorum militia 101 Cuius laus secundum nomen


Animemur ad agonem ... 60 Cum suprema melodia .

Annae festa recolamus . . . 393


Antonius humilis 85 Deo hxudes extollamus .

Aquas plenas amaritudine . 357 De profundis tenebrarum


Augustine patcr cleri. ... 94 De quinque prudentibus
Augustinus humiiis 85 De spineto surgit rosa .

Ave Barbara martyr .... 96 De torrente passionis . .

Ave Dorothea rosa 96 Devota praesens contio .

Ave gemma confessorum . . 22 Dies adest revoluta. . .

Ave Mariae mater serena . . 82 Digna dies digna laude


Ave Martha gloriosa .... 274 Divinae trinitati ....
Ave martyr gloriosa / Bar- Doctori gentiiim / Pangat
baraque 96 Duae verae sunt oHvae
Ave miies regie / Militum . . 19 Dulce melos cum concentu
Ave praesul pietatis .... 199 Dulci corde iubilemus .

Ave virgo generosa .... 138 Dum suprerai* raeiodia .

Ecce dies praeoptata . .


Benedicta / Es virgo Caecilia 121 Ecce dies triumphalis. .
Bene doctor / Et salutis viae 111 Ecclesiae desponsato . .

Bonifati tu patrone 117 Eia Christo cantica. .


Botrus Cypri reflorescit ... 68 Eia devotis raentibus . .
.

Eia laudes grex pastori.


Caeli regem attollaraus ... 73
Eia militemus Deo
Caeli solem imitantes .... 5
Elisabeth Zachariae.
. .

.
.

Cantet cantica musica . . . 280


.

Castissimae virginis votiva


Ex Aegypto Piiaraonis .
. 229
Celebri est attollenda
Ex radice caritatis . . .
. . . 107
Celebri regi gloriae .... Exsultcmus et laetemur / Et
107
Chorus noster laetabundus Andreac
. 59
Exsulteinus et laetemur Et
Chorus nostri collcgii. ... 411
in doo
/

Christi miles Antonine ... 8^^


Exsultemus in hac die
Christi miles inclitiis .... 129
Ex.^iultet ecclesia / Pro
.

.
Christi sponsa Katlierina . . 2;<6
Exsiiltet plebs fideliura .
Christo regi laiidem demus , 70
Christum regem coiifcssorum 188 Felix ex fructu triplici .

Christus eccl('siae dilectus . 222 Felix sancti trnnsitus . .

Christus praedilectus sponsus 222 Folix teinpus numeravit.


.

416 Inhaltsverzeichnis.

Seite Seit»
Felix virgo Ursula .....372 Hodierne gloriosi Praesulis.
/ 298
Florem mundu^ protuUt. 142 . . Hortum regis gloriae .... 187
Flore vernat virginali 217 . . . Hymnus Deo laudis detur. . 191
Franckenfurdensis urbs regalis 225
Franciscum iaudabilem 160 . . . esu concentu iugi 411
Fregit victor virtualis . 155 . . esu tuarum virginum, . . . 409
Fulget dies celebris ....
29 esuvenaveniae/Magdalenam 272
Fulget dies haec praeclara 276 . n aeternae regno vitae. . . 178
n caelesti ierarchia .... l:-!3
Oaudeamus hodie 389 nclite psallamus omnes. . . 254
Gaudeat Hispania 196 n Francisci filio 86
Gaude caeli procerum . . . 344 n bac die laetabunda ... 83
Gaude caeium terra plaude 162 n hac valle lacrimarum . . 291
Gaude felix Agrippina / Plaude 184 n hoc festo corde praesto . 197
Gaude felix Agrippina / n hoc mundo tam immundo 1S9
Sanctaque 307 n honorem summi regis . . 127
Ga de gemma praesulum . . 281 n honore salvatoris .... 330
Gaiide mater Anna gaude. . 72 nnoventur in hac die . . . 146
Gaude mater ecclesia ... 383 n occursum praecursoris . . 206
Gaudematernobilis/Constans 126 n perenni gloria Clara / . . 123
Gaude mater nobilis / Co- n profundo tenebrarum . . 189
ruscans 126 n sanctorum iugi laude . . 184
Gaude prole Graecia .... 130 n supernis concors choris . 371
Gaude Roma caput mundi . 313 n supernis resonando . . . 252
Gaude Sion et laetare / Plebs 24 nter natos mulierum .... 210
Gaude Sion et laetare / Voce 361 ntenii festi gaudia 89
Gaude Sion in decore. . . . 185 n Thebaeorum triumpho . . 284
Gaude Siou quae diem recolis 278 n triplici ierarchia 292
Gaude Sion quod egressus . 140 n Wolfgangi canamus honore 387
Gaude virgo Deo cara . . . 264 sabellis matris gaudia . . . 223
Genovefae soUemnitas . . . 146 ubar novum radiavit .... 190
Gloria Minorum / Fratrum . 161 ubilantes exsultemus .... 132
Glorietur totus mimdus ... 48 ubilemus Deo trino .... 241
Gloriosos pugiles / Militesque 325 ubilemus salvatori 313
Gloriosus suffragator .... 329 ucundare christiana / Plebs 394
Grates nune reddamus Deo . 390 ucundare plebs fidelis/Cuius 11
Gratiani grata soll«>mnitas . 175 ucundare plebs fidelis/Iucun-
Gratulemur ad festivum . . 215 datur 115
Gratuletur grex Minorum . . 163 ucundemur modulantes . . . 114
Gratuletur hodie / Pauperum 161 ucundemur piis modis . . . 891
Gratuletur laetabundus ... 70 ucundetur ecdesia 250
Gratuletur orbis totus . . . 260 ungat laudes triumphanti . 400

Hac in die iubilemus . . . . 103 Katherinae sollemnia. . . . 231


Hac in die mentes piae . . . 226 Katherinae / Virginis votiva 229
Hac in die triumphali . . . 174
Haec est dies celebris ... XI Laetabunda / Psallat plebs . 256
Haec regina ter beata . . . 183 Laetabundi cordis mundi . . 98
Heri mundus exsultavit . . . 341 Laetaliundus chorus iste . . 364
Hero summo decantemus . . 88 Laetabundus / Christianus
Hic est dies celebrandus . . 52 psallat 219
Hierusalem et Sion filiae . . 38 Laetabundus / Exsultet nunc 357
Hierusalemurbsbeata/Domus 41 Laetabundus / Francisco de-

Hoc Martyri
in natalitio / . 147 cantet 151
Hodiernae festum lucis / Est 47 Laetabundus Gratuletur.
/ . 343
Hodiernae lux diei / Celebris Laetabundus / Nunc totus . 382
in viri 87 Laetabundus plaudat mundus 340
Hodiernae lux diei / Celebris Laetabundus/Ke.^onet devotus 208
martyris 53 Laeta quies magni ducis . . 109
. .

luhaltijVtir/eiclinis. 41

Seite Seite
Laetare Sion filia/Repraesen- quam Werenfridi.
fidi . 398
tans 31 Organicis modulis psallat . , 306
Laetetur ecclesia / Nam . . 310 Ortum sacrum tui Christe 13
Laeto cordis cum fervore . . 244 serena laude plena. . . , 392
Lauda nunc plebs Alsatica . 347 O Thuregum Romae regum 148
Lauda Sion et laetare / Plebs 24
Lauda Sion hunc minorem . 116 Pangat chorus in hac die. . 194
Laude Christo debita .... 296 Pange dulci symphonia . . . 293
Laude iucunda / Confessoris 25 Paradisi peramoena 328
Laudemus Christum regem . 893 Pater ave potens prodigiis . 159
Laudemus omnes inclita . . 104 Paulus Sion architectus . . . 312
Laudemus regem caelorum . 69 Perseveret in Severi .... 336
Laudes Christo cum gaudio 173 Pia mater plangit ecclesia . 860
Laudes Christo personemus . 193 Plaude coetus paupertatis. . 109
Laudes Deo referamus ... 32 Plausu chorus laetabundo. . 9
Laudet omnis spiritus . . . 180 Plebs devota / Novellum . . 268
Laureata novo Thoma . . . 362 Plebs fidelis iucundetur. . . 300
Laus aeterna Sit Deo
/ . . . 402 Plebs parentis pietatis . . . 818
Laus erumpat ex aftectu . . 288 Pleno cantu cordis oris . . . 255
Laus iucunda frec^uentetur . 396 Populi fidelium / In laudis . 320
Laus sit regi glonae Cuius
/ 62 Postquam calix Babj^Ionis. . 303
Lex requirit aequitatis . . . 258 Praecursorem summi regis . 202
Lingua corde mente tota . . 282 Praecursoris et baptistae . . 204
Luce lucens in aeterna ... 71 Praesul ave praeclaris moribus 257
Luce mentis et decore . . . 263 Pretiosa mors sanctorum . . 117
Lux est ista triumphalis . . 315 Prunis datum admiremur . . 245
Lux praeclara lux sollennis . 332 Psallat chorus spiritalis. . . 327
Psallat concors symphonia . 135
Maiestati sacrosanctae / . . Dc Psallat laete corais eoetus . 118
triumpho Thebaeorum . . 171 Psallat nostra contio .... 401
Maiestati sacroaanctae / . . Sic Psallens Deo Sion gaude . . 16
versetur laus in ore . . . 365 Puro corde collaetemur . . . 403
Margareta / Fulgens et inclita 270
Margaritam pretiosam. . . . 262 Quam dilecta tabernacula. . 33
Martyr Christi Barbara ... 99
Martyrem egregium 176 Recolamus piis digna . . . 100
Martyris egrcgii / Triumphos 379 Recolatur laus Severi .... 335
Martyris eximi / Levitae . . 247 Recolentes raagnifica .... 288
Matris melos triumphautis . 207 Redemptae gentes plaudite . 276
Mente pia iubilemus .... 95 Redeundo per girum .... 286
Mentis piae propulso nubilo. 12 Regem regum collaudemus . 147
Mulier laudabilis 31 Regem reguni vcneremur . . 255
Mundi decor mundi forma . 273 Regi diviiio uni et trino . . 265
Mundi renovatio / Et . . . . 144 Regi regiun immortali . . . 304
Regi regum iubilemus / In . 267
Nardus spirat in odorem . . 77 Regi reguni iubilemus / lusti .337
Nicolai confessoris ,301 Renes nostros praecingamu.s 2Hy>
Nobilis flos Graeciae .... 259 Rex caeli terrae mnris . . . 234
Nostri chori mclodia .... 121 Rex Chrisfe Martini decus . 279
Novae laudis attollamus . . 242 Rex Oswaldus sib Anglorum. 304
Nunc laetetur plebs ridclis . 165 Rex Salomon fecit templuni. 35
Roma Petro gloriettir .... 321
O beata beatorum caelitum . 21
beata beatorum martyrum 20 Salvatorcm / Concordi laude-
O^caelestis harnionia .... 53 mus 17
O flos almi germinis .... 218 Salve fratrum dux minorum. 157
O fons alman bonitatis . . , 223 Salvo mater matris Dei ... 79
O lohannes scriba Christi. . 215 Salve nobilis rcgina .... 232
O Kenelme martyr aime . . 239 Salve pator Augustine ... 96
Bliimp, Annlcrt.i Hvmnicn. I-V. 27
. .

418 Inhaltsverzeichnis.

Seite Seite
Salve pO:er Q^ pa^nue . . 300 Triumphali regi coetus . . . 401
Salve pater flos doctorum. 186 Triumphalis lux illuxit . . . 381
Salve sancta Katherina . . 233 Tuba Sion iucundetur . . . 269
Salve Thoma Didyme . . 354 Tu beatus es Barioua. . . . 317
Salve Thoma gloriose. . . 354 Tu es Petrus et super hanc. 317
Salve virgo generosa . . . 138
Sanctae Annae / Devotus 78 Udalrici benedici 367
Sanctae Sion assunt encaenia 40 Urbs Aquensis urbs regalis 225
Sancte Dei pontifex. . 299 Urbs imperialis plaude . . . 150
Sancti lob clara merita 199 Urbs Thuregum urbs formosa 225
Sanctissimae / Virginis votiva 229 Ut cantemus Mono monet. . 295
Sanctissimi/Mononis martyris 295
Sanctissimi pontificis . . 143 Venerandae venustatis . . . 192
Sanctitatis nova signa . 153 Venerando praesuli 282
Sancti visu columbmo . 27 Veneremur nac die soUemni. 251
Sancto Dei famulo . . . 164 Veneremur omnes una ... X
Sanctus lustus vema Dei 404 Veni ad caeiestia lohannes / 214
Sit laus tibi lesu Christe 197 Veni martyr gratiae .... 395
Spe mercedis et coronae 14 Veni potentissimi 170
Splendor gloriae paternae 338 V eni sancte spiritus / Et nos
Sponsa Christi / Graudeas 120 fac 337
Stola regni laureatus .. 3 Verbum Dei Deo natum . . 211
Sume laudes pelle fraudes 170 Verbum sapientiae 55
Summe bone et suavis . 334 Veri solis radius Lumen. / . 67
Summo laudes creatori . 328 Virginalis turma sexus . . . 368
Super flumen Babylonis 177 Virgines egregiae / Virgines. 28
Supernae matris gaudia 45 Virginum rector / Virginis
Surgit victor triumphalis 157 festo 119
Sursum corda dirigamus 179 Virgo Bega speeiosa .... 108
Sursum corda tendite . . 150 Virgo Dei Margareta .... 266
Vito plaudat omnis aetas . . 385
Tempore sub gratiae .
. 145 Vox concentus iubilaei ... 49
Tibi Christe redemptori. 302 Vox sonora nostri chori. . . 236
Trinitas in unitate . .
. 349
Trinitatem reserat aquila 218 Zebedaei filio / lohanni. . . 220
1

f
;

1*
l^

Analecta hyEiiica. BQ

5253
.A5
V.55

LIBRARY
-' m, --
, • ,i -.,->«,
Penllfical In t
• <

in n-^

TOhC

Anda mungkin juga menyukai