DNE KARI DN Bu balktan dolay zihinlerde bir tereddt domas ve anlamnn ilk bata aka anlalamamas mmkndr.

Bunun sebebi de udur: imdiye kadar biz dirim, kfre kar olduunu ve teden beri de bunun bylece sregeldiini sanmzdr. Bu sanmza gre, tarih boyunca savalar din ile dinsizlik arasnda olagelmitir. Bu sebeple, balk ilk bakta garip, anlam kapal, artc ve kabul edilemez grnebilir. Oysa ben belki de daha nceleri sezmekte olduum; ancak, tam bilincine son zamanlarda vardm bir gerein farkna varm bulunuyorum: Bu dncenin aksine, tarih boyunca her zaman din ile din arpmtr, yoksa hibir zaman bugn anladmz anlamyla din ile dinsizlik sava grlmemitir. Tarih dediimde, genel ve herkesin kulland anlamda tarihi kasdetmiyorum. Demek oluyor ki, burada "tarihin balangc" deyimi ile kasdedilen ama, uygarln ve yaznn balangc deildir. Burada tarihten kasdm, yeryznde bugnk insan soyunun toplum hayatnn balangcndan beri geen sredir. Yaznn bulunuundan beri altbin yl gemitir; oysa benim szn ettiim tarihin yirmibin, hatta krkbin, -baz grlere gre ise- ellibin yllk bir gemii vardr. Arkeoloji, tarih, yerbilim (jeoloji), mitoloji gibi alanlarda yaplan incelemelerden, ilk insan hakknda, bugne kadarki yaay, toplumsal deimeleri ve inanlar hakknda azok -zet de olsa- bir bilgiye sahibiz. Balangc efsane ve masallara karan ve son zamanlara geldike daha aydn ve dayankl bilgi sahibi olduumuz tarih bize gsteriyor ki, btn bu dnemlerde ve btn alanlarda, din dine kar bayrak am ve yine istisnasz, din dine kar koymu, direnmitir. Niin? nk tarih boyunca dinin olmad bir toplum ve dnem grlm deildir, dinsiz bir toplum tarih boyunca var olmamtr. Dinsiz insan, hibir rkta, hibir dnemde, toplumsal deimenin hibir aamasnda, yeryznn hibir noktasnda grlm deildir. Son zamanlarda, uygarln, dnmenin, akl yrtmenin ve felsefenin gelitii alarda, ahiret hayatn veya Tanr'y kabul etmeyen baz kiilere de rastlanmaktadr. Ne var ki bu kimseler tarih boyunca hibir zaman bir snf, bir zmre, bir tolum tekil etmemitir. Oysa Alexis Carrel'in1 l (Dipnotlarn -biri hari- tm eviren tarafndan konulmutur). Alexis Carrel 1873'te domu, Fransa'nn Lyon kentinde Tb okuyarak doktor (hekim) olmu, 1940'ta bu alandaki almalar dola-ys ile Nobel Tb dln almtr. zellikle 1935'te yaynlanan L'bomme, Cet Inconnu [nsan Bu Mehul] adl eseri ile tannr. Dua adl eseri ile Dr. eriat'nin de ilgilendii grlmektedir. Dua, yaynlanan son eseridir ve inallah 1935'teki aheserinde ileri srd baz ipe-sapa gelmez rk grlerden lmeden nce vazgemitir. 1944'te vefat etmitir. Kitaplarnda yanl ve doru birbirine kartndan, yararlanrken uyank olmak gerekir. 16 AL ERATI deyii ile tarihte tmyle din bir rgtlenme grnmnde olan toplumlar her zaman iin var olmutur. Her toplumun ekseni, kalbi, temeli;

ma'bududur, din inancdr, peygamberi veya kutsal kitabdr. Hatta her kentin d grnm oradaki toplumun ruh durumunun bir gstergesidir. sa'dan nce ve Ortaa boyunca Dou'da ve Bat'da, kentlerde ev ve yap topluluklar vard. Bazen kabileler bir arada, bir mahallede otururdu. Her dnem ve aamada, bir kabile, her mahallenin daha sekin, nemli, kent merkezinin yaknlarndaki bir yerde yerleiyor, bu kabilenin soyluluk ve zenginlii, toplumsal durumu bu konuda etkin oluyordu. Snfl olmayan biimde yaaylar da grlmtr.2 Herhalde, btn Dou ve Bat uygarlklarnda ortak olan, bu kentlerin simgesel (sembolik) oluudur. Bir kentin simgesel oluu u anlamdadr: Bu kent, belirgin bir almet ile kendisini gstermektedir. Bu byk kentin kiiliini gsteren bu simge (sembol), kentin tapnadr. Bugn bu anlamda simge ortadan kalkmtr. Mesel Tehran simgesel (sembolik) bir kent deildir. Dier bir deyile, bu kentin yaplar topluluuna baktmzda, bir kutbun, bir ana yapnn, bir din yapnn, hatta din olmayan bir yapnn evresinde kmelenen evler ve yaplar gremeyiz. u anlamda ki: Kentin yaplarnn bir kalbi, bir ekseni yoktur. Buna karlk mesel Mehed kentinin havadan ekilen bir fotorafna bakldnda, bu kentin simgesel bir kent olduu aka grlr. Dier bir deyile bu kent, btn yaplarnn "... Ortaa ya da sanayi ncesi kentinde sosyal ve ekonomik gruplanmalar olduka belirgindir." {stanbul, Kentleme Srecinde Ekonomik ve Meknsal Yap likileri, 1981, s. 21). Bu sosyal gruplanma, meknda eitli yerleme gruplar oluturmaktadr (s. 23). 17 DNE KARI DN sanki bir k kayna, bir kalb, bir eksen, kentin almeti olan bir yap evresinde toplanm olduu kentlerdendir.3 Bu kentler niin semboliktirler? nk, kural olarak ister bir uygarlk veya milletin, ister bir kentin kurulu ve oluumunda, mutlaka bir din aklama vardr. Farsamzda Belh, Buhara, Niabur, Kum gibi kentlerin tarihi hakknda yazlm kitaplara bakarsanz, her birinin bir din rivayet ile baladn grrsnz. Demek oluyor ki, insanlar, byle byk bir kentin din bir etken olmakszn kurulabilmesini kabul edememilerdir. Ya orada bir peygamberin kabri vardr, yahut bir mucize orada vuku bulmutur, yahut hi deilse kent kurulduktan sonra orada bir aziz, din bir ahsiyet defnedilmitir.4 Grlyor ki, hepsinde daima bir din yorum, aklama veya bir anlam vardr. Bu da unu gsteriyor: Btn eski toplumlar, snfl veya snfsz olsunlar, boy (kabile) dzenine gre rgtlensinler veya byle olmasnlar, ister Roma mparatorluu gibi byk bir mparatorluk, ister Yunan kent devletleri gibi oluumlar, ister Arap kabileleri gibi kabileler, ister uygar ve ileri, ister geri kalm veya gerilemi insan rklarnn Yeni stanbul'un da Tehran gibi olduu syenebilir. Ankara'nn bakent olduktan sonraki gelimesi de byledir. Bazen de kentin simgesi, yeni dine gre ilgi ekici bir deiim gsterebilir. Ortaa'da kilise ve meydan kentin en nemli esi iken artk eski nemi kalmamtr... Londra byk yangnndan sonra uygulanmasnda glk ekilen Wren plannda yeni

yollar St. Paul Katedrali yerine Kraliyet Borsa Binas'na doru odaklanmtr" (Klnaslan, a.g.e., s. 35). Bat'da ve bizde rnekleri oktur. Evliya elebi Seyahatnamesi de bu adan incelenebilir. svire'de mesel St. Gailen kenti, nce Gallus adl azizin o yrede mnzev bir hayat srmesi, sonra onun adna bir manastr kurulmas ile, bu manastr yresinde olumutur. 18 AL ERAT tmndeki topluluklarda bu din ruhu grrz. Eski insan, her dnemde ve her dnce erevesi iinde din in-san'dr. Bu sebeple, bugn kfr anlamnda kullandmz ve metafizik alemi, ahireti ve Tanr'y kabul etmeme diye anladmz "dinsizlik" terimi, bu dnemlerde yoktur. Din anlay toplumun bireylerinde ortaktr. ' Bugn dinin yokluu veya dinsizlik anlamna kullandmz kfr, kfre verilen olduka yeni bir anlamdr. Son asrda ve herhalde Ortaa'dan sonra ortaya kmtr. Ba-t'nn bir dnce rn olarak Dou'ya giren bu yeni anlam ierii nedeniyle ile kfr, insann Tanr'ya, doa-tesi-ne ve hirete inanmamas anlamnda kullanlmaya balanmtr. Oysa slm'da, antik uygarlk dneminde, tarih boyunca ve her din evresinde kufiden sz edildiinde dinsizlik kastedilmiyordu, Niin? nk bu anlamda dinsizlik yoktu ve kfrn kendisi de ayr bir din idi. Bir din, dier bir dine kfr demekte idi. Onun kfr dedii din de bir baka dine kfr diyebiliyordu. u halde kfr, "dinsizlik" deil, "baka bir din" anlamndadr. yleyse tarih boyunca, ister brahim dinler5 sz konusu olsun, ister Bat veya Dou dinlerinden birisi; hangi biimi sz konusu olursa olsun, nerede bir peygamber veya bir din devrimi grlm ise, nce kendi dneminin din anlayna ve uygulamasna kar km ve sonra bu yeni din anlayna ilk kar k da nceki dinden gelmitir. u halde burada son derece nemli bir sorun ile kar karyayz demektir. Bu sorunu iyi anlamamz, gnmz aydnlar dnyasnda verilen bir yargnn dourduu g5 brahim dinden ama, brahim'in (a.s) duasndan sonra (Bakara/124136) o'nun soyundan gelen peygamberlerin tebli ettii hak dinin, slm'n nceki ekilleri ve son ve zel anlam ile slm dinidir. Bakara/135'e baknz. ,-.; 19 DNE KARI DN lkleri zmemize yarayacaktr. Yine gnmz dnyas aydnlarnn din hakknda vermi olduklar yargnn bilim ve tarih asndan bir incelemeye tbi tutulmasn salayacaktr. Aydnlarn din hakkndaki yargs udur: Din, uygarlkla, ilerlemeyle, halkn yararlaryla, zgrlkle badamaz, yahut hi deilse bu gibi zlem ve hedeflerle ilgisizdir. Bu yarg, bir svg olmad gibi, rastgele sylenmi bir sz de deildir; kinden, dmanlktan, olumsuz bir nyargdan ileri geldiini birdenbire syleyemeyiz. Bu yarg, tarih boyunca insan toplumlarmm ve insan hayatnn olgunlarndan, bu gereklerin incelenmesinden karlm bir yargdr.

Fakat, acaba niin bu yarg ayn zamanda benim gzmde doru bir yarg olarak grlmemektedir? u sebeple: Dindar olan, din tipler olan bizler bile, tarih boyunca farkl biimlerde, fakat zde ayn olarak, iki tr din olduunu ve bu iki dinin birbiriyle atp arptn bilmiyoruz. Sylediim gibi, gemiteki dnce ve din savalar bu iki din arasnda olmutur. Ne var ki biz, nce din hakknda n ve genel bir yargya sahibizdir, sonra bu yargnn kapsamna kendi dinimizi de alrz, oysa bu yntem yanl bir yntemdir. te son yz yln dine kar olan dnrleri de, zellikle 19. yzylda, Avrupa'da bu yanlgya dmlerdir. nk bu iki din anlayn birbirinden ayra-mamlardr. Oysa bu iki dinin birbiriyle hibir benzerlii olmay bir yana, onlar ayn zamanda birbirinin kartdrlar da... Kural olarak da tarih boyunca srekli birbirleri ile savamlardr, savamaktadrlar ve savaacaklardr. Din hakknda bu genel yargy verenler ise, ne yazk ki bu saflardan yalnz birisini gz nnde tutarak yargya varmlardr. Bu saflardan birisi hakknda verdikleri yarg dorudur, deneye ve tarih olgulara dayanmaktadr. yle ki, bizim gibi dindar olanlar bile bu yargnn, olgularn yalnzca bir ya20 AL ERATI rsna uygun dtnn, oysa, bu yargnn genellendii-nin ve kar saftaki birinci dinin tamamyla kart olan dine de uygulandnn farkna deiliz. te yanlg bu noktadadr. Sylemi olduum gibi, bu iki din, farkl grnmler-, de, birbiriyle savamaktadr. Bu dinlerden birisinin niteliklerini aratrmaya ve saymaya giriirsek, her nitelik iin, bunun kart olan nitelii de dieri iin belirtmemiz, bu niteliin dierinde olmadn sylememiz gerekir. Hepinizin bildii bu terimleri, benim baka anlamlarda kullandm dikkate almanz, zihninizdeki eski anlamlarna gre anlamlandrmamanz rica ediyorum. Benim bu genel terime vermekte olduum anlam gz nnde tutulmaldr. nce herkes tarafndan kullanlmakla birlikte anlam ok ak olmayan ve bu sebeple birbirinden tamamen ayr olan iki dinin birbiriyle kartrlmas sonucunu douran kfr, irk ve putperestlik terimleri zerinde durmak istiyorum. Bu terimleri din terimler arasnda srekli kullanr dururuz. Kfrn szlk anlam rtmektir.^ Mesel ifti tohumu Kfr rtmek demektir. Mfredatla kfrn szlk anlamnn bir eyi rtmek demek olduu belirtilir. Gecdye, belirgin nesneleri, alametleri onup belirsizletirdii cihetle kfir denir. Ekinci de tohumu toprak ile rtt iin bu anlamda kfirdir. Kfr-i nimet (kfran- nimet/nimete nankrlk H.H), kr terk ederek nimeti rtmek demektir. En byk kfr, Allah'n vahdaniyyetini inkr, dini (slm') inkr, nbvveti inkrdr. Nimeti inkrda ise kfr teriminin kullanlmad grlr. Kfr ise her ikisi iin kullanlr. Mecmau'l-Beyarida yle buyurulur: "eriat'te kfr, Allah'n bilinmesini vacip kld eyi inkr demektir. Vahdaniy-yeti, Allah'n

adaletini, Peygamberini ve Peygamberinin getirdiini inkr gibi. Bunlardan birini inkr edene kfir denir..." (Ka-re, Kamus- Kur'an, c. 6). .,..-,.. 21 DNE KARI DN eker ve zerini toprakla rter. nsanlarn gnlnde de bir gerek vardr, ne var ki baz sebeplerle bu gerein zerine bilgisizliin, garezin, karcln veya hdkln kara perdesi ekilir. Bu sebeple, bu olguya kfr ad verilir. Fakat bu kfrn anlam, dinin gereinin dinsizlikle rtlmesi demek deildir, aksine, bir din anlaynn, bir din gereinin baka bir din ile rtlm veya rttrlm olmasdr. irk de tanrszlk demek deildir. Mriklerin bizden daha ok tanrs vardr. Mrik, tanrya inanmayan, tanrya tapmayan bir kimse deildir. Bildiimiz gibi, sa, Musa, brahim peygamberlerin (a.s) karsnda tanrszlar deil, mrikler vardr. Mrikler kimlerdir? Onlarn tanr inanc yok deildir. Yalnz u var ki, tanrlarnn says fazladr, fazladan ve ek tanrlar vardr; fazladan tanrya tapmaktadrlar. u halde Tanr'ya inanmayana, din duygusu olmayana mrik diyemeyiz. nk mrik'in ma'budu vardr, hatta eitli ma'budlar vardr. Kendilerinin bu ma'budlarn kullar olduklarna inanlar vardr. Bu ma'budlarn hem dnyann yazgsnda ve hem de kendi yazglarnda etkili olduklarna inanrlar. Bizim Allah hakkndaki grmz, onlarda da kendi tanrlar iin vardr. u halde duygular asndan mrik de dindardr, din bir bireydir, ne var ki din lt ve gereklikler asndan yanl yola sapm birisidir. Yanl dine sahip olmak, dinsizlik demek deildir. Demek oluyor ki, irk de bir dindir. Hatta insan toplumlarndaki ok eski bir din biimidir. imdi de putperestliin aklamasn yaparak asl konuya dneceim. Putperestlik irkin zel bir biimidir, irk ile e anlaml deildir. irk, tarih boyunca insanlarn mensup bulunduu bir din trdr. Belirli bir aamada, irkin belirli bir biimi de puta tapclktr. Puta tapanlar, yani bu tr mrikler; heykel veya kutsal nesneler meydana getirerek 22 AL ERATI bunlar tanr benzeri veya dorudan doruya tanr sayarlar. Kimi zaman da bu putlarn tanrnn temsilcisi veya tanr ile kul arasnda arac olduu inancn tarlar. Herhalde, tapmakta olduklar tanrlardan birisinin yaaylarna veya ev-ran olaylarna etkisi olduuna inanrlar. Bylece putperestlik irk dinin bir alt tr olarak grlebilir. Kur'an- Kerim'de putperestlere hcum edildiinde, onlara hitap edildiinde veya onlar eletirildiinde ve knandnda, onlardan daha genel deyimlerle sz edilmektedir. Niin? u sebeple: Bugn yaygn olan ve szn ettiimiz genel yarg zihinlerde yerlemesin diye. Aksi takdirde, s-' lm'm yalnzca o dnemdeki putperestlik biimine kar olduunu sanabilirdik. Oysa anlamalyz ki, slm'n hcumu, tevhid inancna dayanan nceki din devrimlerin tmnde de olduu gibi, genel olarak btn biimleri ile irke kar bir hcumdur. O srada zel olarak da putperestlie kardr. Oysa biz slm'n karsnda olann, yani irk dininin, sadece bizim bildiimiz putperestlikten ibaret olduunu

sanabiliyoruz. Buna mukabil, Elinizle yontup yaptnza m taparsnz^ Duyurulunca yle dnlmelidir: Bizler tarih boyunca veya yeryz zerinde yalnz ta veya tahtadan yontup yaptmz putlara m tapyorduk? Hayr. irkin yzlerce madd ve gayr-i madd biimi vardr ve bu irk genel bir din biimi olarak insanlk tarihinde grlmtr, grlmektedir. irkin, Afrika veya eski Arap Yar-madas'nda grnd biimi ile putperestlik grnm bugn de vardr. Fakat eta'budne m tenhitn [kendi yonttuklarnza m taparsnz?] yet-i kerimesinde bir genel ilke vardr. irk dini btn tarih boyunca omuz omuza 7 Naht yontmak demektir (Sfft/95). Dedi: "Kendi elinizle yonttuklarnza m tapmaktasnz?" Yine bkz. Hicr/82 (Kamus- Kur'an, c. 7). 23 DNE KARI DN ve adm adm Tevhid dini ile birlikte grlmtr ve grlmektedir. brahim peygamberden (a.s) ve slm'n zuhurundan sonra da asla ortadan kalkmamtr, ayn ekilde devam etmektedir. Kar karya olan bu iki safn birisi Allah'a ibadet safdr. Allah, irade sahibi yaratcdr. Alemi ynetendir. Btn brahim dinlerde Allah'n sfatlar budur. Yaratcdr, tm evreni yaratmtr. Mdebbir'dir, evrenin ynetimi ve hareketi O'nun iradesi iledir. Mutlak irade sahibidir ve varla hkimdir. Mutlak gr ve bili sahibidir. Yaratlm alemin, varl gibi, hedefini de Allah belirler. Btn brahim dinlerin ba ilkesi Allah'a tapmak ve bu inanc yaymak olmutur.8 brahim (a.s), insanl Allah'a ibadet etmeye ve btn hayat boyunca O'na dayanmaya armay hedef bilmitir. Bu davet, tevhid daveti olarak adlandrlr ve d dnyaya ilikin madd bir yn de vardr.- Bir topluluk, btn bu yaratl aleminin tek bir ilah gcn eseri olduuna, insan olsun, hayvan olsun, bitki olsun, tmne tek bir gcn egemen olduuna ve O'ndan baka bir etkin g bulunmadna, her nesnenin, her insann, her rengin, her trn, her tzn, her eyin tek bir yaratcnn eseri olduuna inanrsa, bu inan mantk ve fikr bakmdan ayn zamanda insanln birlii dncesini getirir. Tevhid inanc bir yan^ Yukarda 5 numaral nota baknz. brahim (a.s) Resl-i Ekrem'in (s.a) atasdr. Kur'an- Kerim'de ad 69 kez gemektedir. slm, brahim dinidir (Nahl/123). Kamus- Ktr'an'da verilen bilgiye gre, Babil ehirlerinden Ur ehrinde dnyaya gelmitir. Putperestlerle mcadele etmi, sonra Suriye yresine gmtr. Kamus- Kur'arida slm kaynaklara ve zellikle Kur'an- Kerim'e dayanarak hakknda geni bilgi verilmektedir. Hristiyanlarn Ki-tab- Mukaddes ansiklopedilerinde de bu konuda kendi kaynaklarna gre bilgi vardr. 24 AL ERATI dan btn yaratl aleminin tek bir egemenlik alan olup tek bir gcn elinde olduunu, ayn rade'nin yol gstericiliine tbi olduklarn, ayn yne yneldiklerini, ayn trden olduklarn, ayn Allah'n kulu olduklarn syler. Btn gler, simgeler, deerler, belirtiler, Allah karsnda silinirler; inan sahibi olan Ben, bu evrene baknca onu bir btn olarak

grrm. Bu madd gereklik ve grnmde tek bir ruh ve kudret hkm srmektedir; u halde evren bir btndr. Bunun gibi, btn insanla baknca, ayn trden ve deerden bir btne bakm olurum. nk insanln tm ayn elin, ayn yaratn eseridir. Bu Tevhid dini, birbirinin kart olan iki dinden birisi olarak, tek Allah'a, tek gce tapma ilkesine dayanr. Btn tarih boyunca insanln yazgsnda tek Allah vardr. Bylece, tevhide inanmann gerei evrende tevhid, evrende tevhidin gerei de insanda tevhid olmaktadr. Dier yanan, insana zg inan, insann bir kudrete tapmas ve bir kutsalla -Durkheim'n deyii ile-9 veya Gayb'e iman -Kur'an- Kerim'in deyii ile,-10 insann yaratlnda olan bir inantr ve her zaman da bu inan var olmutur. Bir duygunun insann i ve doal duygulan arasnda bulunuunun belirtileri, O'nun srekli oluu, her yer ve Durkheim, Emile: Din Toplumbilimi zerindeki almalar ile zellikle tannan Fransz toplumbilimci (1858-1917). Osmanl dneminin sonlarnda ve Cumhuriyet dneminin balangcnda Trkiye'de de toplumbilim dncesi zerinde ok etkili olmutur. Bu etkilerin olumsuz ynn burada tartmayacaz. Gayb, gzden vya insan bilgisinden uzak, gizli olan demektir. Bakara/3'de bu terimin kullanlmasnn sebebi, her zahir ve apaktan daha apak ve zahir olan Allah'n, dnya gz ile grlmez oluu dolays iledir. Baka yorumlar ve geni aklamalar iin Kamus- Kur'aria (Kare) ve gvenidir tefsirlere bavrulabi-lir. 25 DNE KARI DN zamanda yaygn ve var oluudur. u halde bu belirtiler, bu duygunun i ve doal eilimler arasnda bulunduunu gstermektedir. Bir millete baktmzda tarih boyunca her zaman tapma duygusunun var olduunu grrz. Bir milleti deil de, bir dnemi gz nnde tutarsak, btn yeryznde ve her yerde var olduunu yine grmekte gecikmeyiz. Bu da bu tapma-tapnma eiliminin ftr olduunu, insann yaratlnda var olduunu gsterir. Bu duygu, insan Tevhid dininin aracl ile, tek ve her eye kadir, btn evreni yneten Allah inanc vastasyla, insanln da birlii inancna, soylar, rklar arasndaki bireyler ve haklar arasndaki birlik inancna iletir, deer yarglarnn, deerlerin de birletirilmesi hedefine yol aar. Dier yandan, irk dini de varln korumaktadr. Her dnemde grlen bu irk dini, Tevhid dininin karsnda en saldrgan ve direnli gc oluturur. Btn dinleri burada ele alp inceleme imknm yok, ne var ki hi deilse byk peygamberlerin hayat hakknda sahip olduumuz bilgileri hatrlarsa, bu gzlemin doru olduu anlalr. Mesel Hz. Musa'y (a.s) dnelim. Gerek Musevlik metinleri ve Tevrat'n, gerek Kur'an- Kerim'in ve hadis-i eriflerin okunmasndan anlalr ki, Hz. Musa'ya en iddetli direnci ve saldrganl gsterenlerden birisi Smiri,11 dieri ise Bel'am- Ba'ur idi.12 il 12

26 Samir: Kur'a'n- Kerim'de Taha/85-95 ayetlerinde Samiri'nin yaptklar anlatlr. Hz. Musa'nn bulunmad ve mmetin bana kardei Harun'u (a.s) brakt srada, Samir, srailoullar arasnda Msr'da rendikleri irki yaymaya ve canlandrmaya kalkmtr. Bu konuda da Kamus- Kur'an ve gvenilir tefsirlere bavurulabilir. Bel'am- Ba'ur, bn-i Ba'ur da denir. Kur'an- Kerim'de AL ERATI Samir kimdir? Hz. Musa onca urap savatktan, kavmine tek Allah' tanttktan, bo ve btl nesnelere, buza-ya1^ ve putlara tapmay, irkin o dnemdeki bu grnm biimlerini toplumu iinde silip giderdikten sonra, Samir tekrar bir buza heykeli yapm, Hz. Musa'nn bir sre kavmi iinde bulunmamasn fsat bilip halk tekrar buzaya tapnmaya sevketmitir. Allah yerine, insanlarn tapnmas iin buza heykeli yapan bu kii, tanrsz ve dinsiz bir kii deildir, din inanc olan, bir dine aran, hatta bir din yneticisi olan bir kiidir. BePam-i Ba'ur kimdir? O, dneminin en byk saylan din adam idi, din konularda ona bavurulurdu. Buna ramen o da Musa'nn din devriminin karsna km, din konularda halk zerinde ilk derecede etkin olduu iin de hakkn ve Tevhid dininin karsna kabilmi, Tevhid dinine kar tarih sreci iinde gsterilmi olan en byk direnlerden birisini gsterebilmi, Tevhid dininin toplum iindeki geliimine byk zarar verebilmitir. Hz. sa'ya (a.s) baknz.14 Hristiyan inancna gre armA'raf/176'da verilen rnein, Hz. Musa'ya kar kan bir bilgin ve khin olan Bel'am hakknda olduunu syleyenler vardr. Bir rivayete gre nce iyi bir insan iken, sonradan -blis gibi- isyan semi, Fir'avn'un yardmcs olmutur. Bu konuda Tefsru'l-Mizari-A. bavuralabilir. Yukarda 11 ve 12 numaral notlara baknz. Merhum eriat, onlarn inancnda byle olduunu belirtmektedir. slm bilginlerinin ounluunun benimsedii yoruma gre sa Mesih armha gerilebilmi ve orada can vermi deildir. Hatta benim doru olmasn en ok istediim rivayete gre, armhta sa gibi grnerek can veren kimse, sa'ya ihanet eden havari deildir. Havarilerden birisi, sa yerine Romal askerlere kendisini teslim etmi, "Ben sa'ym!" demi ve ehid olmutur. "Allahm, Allahm, beni niin terk ettin?" tarznda ncil metninde 27 DNE KARI DN ha gerildii son lahzalarna kadar, el ve dil ile grd, karlat btn tecvzler, iftiralar, Ferisler'den gelmitir.15 Ferisler kimlerdir? Feresler o dnemin dininin savunuculardr. Bunlar materyalist, zndk, dehr1'' deildiler. O dnem ve yrede "materyalist" yoktur. Bunlar, sa (a.s) ve havarileri karsnda irk dinin yneticileri, inanllar ve srdrcleri idiler. slm Peygamberi'ne (s.a) baknz. Uhud'da, Taifde, Bedir'de, Mekke'de o'na kl ekenler, kar durunlar, ac verenler, tanrsz m idiler?17 Dine

kar ilgisiz mi idiler? Byle bir tek kii bile aralarnda yoktur. Bunlar bile iten yer alan feryad, sa'nn feryad olamaz. armha gerilen sa Mesih olsa idi, Allah'n kendisini terk etmediini bilirdi. Hain feryad da olamaz, o da Alah'n kendisini niin terk ettiini bilirdi. Bu feryad, sa uruna cann feda eden bjr havarinin, armh strabna dayamayp kopard bir feryaddr (Nisa/157'ye baknz). Bu gr destekleyen ve Ehl-i Beyt'den gelen bir rivayet iin Tefsir-i Safye baknz. 15 Ferisler, kendilerini sekinlerden sayan mutaassp bir Yahudi tarikat idi. Hz. sa, bunlarn ikiyzl ve mra olduklarn ortaya koyduundan, o'na da dmanlk ediyorlar ve yeni dinin onlarn zel karlarna zarar vereceini seziyorlard. l" Dehr, slm lkelerinde Yunan felsefesinin tartld dnemlerden itibaren materyalistlere verilen isimdir. Dehrin, zamann balangc olmadna, kdemine, dolaysyla Allah yerine maddenin ezel olduuna inanan kimse anlamndadr. Kur'an- Ke-rim'de dehr terimi Casiye/24 ve nsan/1 yetlerinde geer. Zndk [zendyk] kelimesinin kk kesin olarak aydnlanm deildir. Byk bir ihtimalle, Zerdt dini mensubu, ZendAvesta kitabna bal, Mecus gibi anlamlarda kullanlmaya balam, sonralar Mani dininden olan, sapk inanl, dinsiz, dehr gibi anlamlar verilmitir. *' Burada tanrtdan ama, Allah deil, btl ve bo tanrlardr. Ayrca, mriklerden birounun da en byk ilah olarak Allah' kabul ettikleri anlalmaktadr. 28 AL ERATI veya yalandan bir dine inanmakta idiler. Resl-i Ekrem'i (s.a) ve o'na iman edenleri ortadan kaldrmak istiyorlar, buna gereke ve bahane olarak da o'nun brahim (a.s) evine18 gsterilen saygy yok edeceini gsteriyorlar; Resl-i Ekrem'in (s.a), din esaslarn, kutsal bildikleri nesneleri, inanlarn ykmak istediini ileri-sryorlar; bu "Ev"i [Kabe'yi], kutsal Mekke topran mahvetmek istediini iddia ediyorlar; kutsal bildikleri putlarn, ma'budlarm, efa-atlarn krmak istediini sylyorlard. u halde Kurey'in ve teki Arap kabilelerinin Resl-i Ekrem'le (s.a) sava, kendi dinlerine muhalif olan bir baka din ile savatr. Resl-i Ekrem'den (s.a) sonra ayn slogan baka biimde srdrlmtr. Ali'ye kar, yani slm ruhunu srdren ve srdrmek isteyen devrimci akma kar ayaklanan ve bayrak aan, acaba kfr m olmutur?19 Yoksa tanrsz, dinsiz birisi mi buna nclk etmitir? Tanr'nn var olmad m ileri srlmtr? Yoksa yine burada da, Ali ve Emev taraftarlar, Abbasiler ve Peygamber hanedan arasndaki savalarda da, belirli bir din anlay m bu savalara yol amtr. brahim dininin, Tevhid dininin zelliklerinden birisi, Allah'a ibadettir, tarih boyunca, irk akmlar karsnda, gerek bizim inancmza gre ve gerek Tarih Felsefesi asndan, insanlk tarihinin ak iinde, btn evrenin Rabbi olan, insann deerlerini belirleyen bir tek Tanr'ya inan da var olagelmitir; bu tek Tanr'ya ibadet, insanlk tarihi-

18 Resl-i Ekrem (s.a) Kabe'yi putlardan arndarmak istiyordu. Onlar ise Kabe'yi iindeki bir alay putlarla turistik amalarla kullanma niyetinde idilir. 19 Burada kfr yine gnlk dildeki tanrtanmazlk anlam ile kullanlmtr. ,...',. 29 DNE KARI DN nin hedefi olarak gsterilmitir. Tauta20 tapma karsnda bu inan yer alm, ona kar ancak o inan durmutur. nsan, varln bu temel ilkesine, yaratln ana yoluna ve yce hedefine aran, bu yolun son hedefi olarak da Allah' gsteren bu din, her zaman var olmutur; bu dinin ad slm'dr; slm btn hak dinlerin addr ve taut'a tapanlarn dininin karsnda olmutur.21 Bu din, slm dini, insanl Allah'a teslim olmaya arrken, Allah'tan gayr her nesneye de kar durmaya arr. Buna karlk irk dini de aksini yapar. Varln bu yce ilkesi karsnda, btn varln anlam ve btn hayatn hedef ve mntehas (sonucu) olan Allah'a ve slm'a arma karsnda, irk de slm'a kar durmaya ve Allah'a teslim olmayp kar gelmeye arr. Bylece irkin ars Allah'a deil, yzlerce baka gce, yzlerce baka kutba tapnmakla sonulanr, her kutbun, her tabakann, her zmrenin baka bir tanrs olabilir. irk, baka bir nesneye tapmak ve dolays ile Allah'a isyan etmek, ayn zamanda hokkabaz ve yalanclarn, zulmn ve cehilin bir araya gelii ile halkn putlara tapmasn salamak demektir. te bu tauta tapmaktr. Kinat yaratan Yce Allah'a teslim olmak yerine, kendi yonttuklarna [ma tenhitn] teslim olmak demektir. Bu ma tenhitn, Allah'tan gayr her nesne olabilir, Lt ve Uzza olabilecei gibi, otomobil de, soy da olabilir, her ne olursa olsun bunlar Allah karsnda tautdir. or\ Taut, putlar, sahte tanrlar ve tanrlk iddiasnda olan insan gibi, mrike bir tapnma ve balanma konusu olan her ey iin kullanlr (Bakara/256, Nisa/60). irk inancna insanlar sevket-meye uraan blis ve yardmclar (eytanlar) iin de kullanlr (Kamus-t Kur'ari). l-i mran/19'da bu gerek beyan buyurulmaktadr. 30 AL ERATI Tevhid dininin dier bir zellii de onun devrimci ve hamleci zelliidir. irk dininin genel anlam karsnda bu zellik de onun belirleyici bir zelliidir. Devrimci olu ne demektir? Devrimci din, bu dine inanan ve bu dinin reti okulunda eitilen bireye; kendi hayatna, kendi hayatnn btn alan ve ynlerine kar eletirici bir gr kazandrr. Btl' kaldrma ve Hakk' yerine getirme dev ve sorumluluunu ykler. Yoksa olan bitene ne olursa olsun din bir yorum ve dayanak bulup da bunlara ilgisiz kalmaz. Btn peygamberlerin nasl zuhur ettiine baknz. Bunlarn ilk zuhur ettikleri sralar, en saf, ar ve berrak olduklar zamandr. te bu sralarda btn bu tevhidi dinler habaset ve zulme kar k gsterirler. Allah'a, yaratcya

ubudiyete, O'nu Tanr bilmeye, ilah kanunlarn tecellisi demek olan varlk kanunlarna arrlarken, irk dini karsnda bir isyann ifadesi olurlar. Btn dinlere baknz, inceleyiniz. Musa (a.s), zamannn simgesine mi kar kyor? Karun,22 zamannn en 22 Kaan, Musa (a.s) kavminden olup o'na ba kaldran bir kimsedir (Kasas/76). Hz. Musa'nn teyzesinin olu olduu sylenir. O da, Fir'avn ve veziri Haman gibi Musa'nn (a.s) byc olduunu sylemitir (Ankebut/39, Gfir/M'min/24). Haman'n Fir'avn'un veziri (baveziri), srailoullarndan olup maliye ilerinde zel yeteni olan Karun'un ise hazinedar, dier bir deyile Maliye Bakan olduu da nakledilir. Dier bir rivayete gre de srailoullar cemaatine Fir'avn tarafndan tayin edilen yneticidir (grevli, temsilci). Byk bir servet sahibi olduu, Kur'an- Kerim'in beyanndan anlamaktadr. Yine burada beyan buyu-alduuna gre, servetinin krn yerine getirmemi, Allah yolunda harcamam, yoksullara kar bbrlenmek iin kullan.,, mistir (Kasas/78-79). Sonunda, kendisi ve serveti ilah bir ceza ile ortadan silinmitir (Kasas/81). (Kamus- Kur'aria. baklabilir). Tevrat'n Saylar [A'dad] kitabnda Korah'tan sz edilir. Korah ve hempalar Musa ve Harun'a kar kmlar, peygamberliklerini 31 DNE KARI DN byk sermayedar, servet sahibi idi. Bel'am- Ba'ur, zamannn irk dininin en byk din adam idi. Fir'avn da zamannn en byk siyasi gcnn simgesi idi. Yoksa statkokabul etmemilerdir. Bunun zerine, Kur'an- Kerim'in beyan buyurduu gibi, yer azn am ve isyan edenleri, Korah ve mallan ile birlikte yutmutur. (Saylar, bab: 16, c. 31-32). Kur'an- Kerim'de zikredilen Karun ile Korah ayn kiiler olabilir. Bu konuda bkz. Kamus- Kur'an ve Reclams Bibellexikon, Stuttgart 1978 (Korach maddesi). Yukarda 12 numaral notta anlan Bel'am- Ba'ur da eldeki Tevrat'n Saylar Kitab'nda, 22 ve 23-bablarda Beor olu Balam [Bileam] olarak gemektedir. Burada anlatldna gre, Musa ve mmetinin Moab ovalarna yaklamas zerine, Moab kral Balak, duas kabul edildiine inanlan Bel'am' ararak Musa mmetine lanet etmesini istemi, Bel'am nce reddetmi, daha sonra ilah ilhamla daveti kabul etmi, sonunda da lanet (beddua) etmeyi kabul etmeyerek aksine vc szler sylemitir (bab: 23). Sonunda Kral Balak Bel'am'a kzm ve onu uzaklatrmtr (bab: 24, c. 25). Daha sonra, Musa m-meti'nin yine yoldan kt ve Baalpeor adl btl ilaha taparak irk kotuu anlatlr (bab: 25). Anlaldna gre, bu arada Beor olu Bel'am da yoldan km ve srailoullar'nn irke derek Peor'u tanr bilmelerine sebep olmutur. (Peor ile Beor arasnda bir iliki kurulmas da dnlebilir. Belki de kendisini bir tr Oul-Tanr olarak gstermeye balam idi) (bab: 31, 16). Eldeki Tevrat'n bildirdiine gre, Musa'nn (a.s) Midyan'a [Med-yen] kar savanda ldrlmtr (bab: 31, 8). Ahd-i Cedid'de, Petrus'un kinci Mektubu'nda, Beor olu Bel'am, dnya mal karlnda doru yolu brakan bilgin rnei olarak verilir (bab: 2, 16). Son metin olan Yuhanna Vahyi'nde Balam'n Kral Ba-lak'a, put

kurbanlar yesinler ve zina etsinler diye srailolullan-nn nne tkez atmay rettii sylenir (Trke tercme; bab: 2, 14). (Kleines Bibellexikon, Konstanz 1982'ye de baklabilir). -Bel'am ad Kur'an- Kerim'de gememekle birlikte, 14. notta anld gibi, bir meseli ona ait olarak yorumlayan rivayetler do-lays ile, slm dini bilgisini dnyas iin satan ve gerek dini nderlere dmanlk eden" kiiler iin Bel'am adnn kullanld grlr. Niyaz-i Msr (1617-1694) bir beytinde, Yezid-i bed-nam idi, ilimde haham idi . . t idi, Bel'am idi, tara dili salnd 32 AL ERAT ya m kar kyor? Statko ne idi? Sebti23 aznln "Kbt" ad verilen24 baka bir rk karsnda esaret ve zillet iinde oluu. Bu sebeple, Kbt rknn Sebt'ye stn saylmas eklinde beliren rk ayrm grne kar kld, bir rkn dier rka tahakkm eklinde belirlenen toplumsal duruma kar kld, bir rkn esaretine kar kondu. Bir ideal, bunun yerine getirildi. Hayat ve toplum iin belirli bir hedef gsterildi: Esir bir kavmin kurtuluu, onlarn vaad edilen yreye iletilmesi, glerinin salanmas. Bylece, tau-ta tapmann bertaraf edildii, ayrm ve ayrcalklara dayanak bulan ve bunlar meru gsteren tautlarn ortadan kalkt, toplumsal birlii ve insanlk birliini gsteren Tev-hid dininin bunun yerine getii, inanlara ve bir toplumsal okulnu ilkelerine uygun olarak oluan bir toplum meydana getirilme hedefine ynelindi. irk dininin hedefi her zaman u olmutur: Metafizik inanlar aracl ile, Tanr veya tanrlara inan aracl ile, ahiret hayatna inan ve saptrlm inan aracl ile, mukaddesata inan ve saptrlm inan aracl ile, gayb diyerek Kur'an- Kerim'deki meseli tekrarlar. Yukarda ad geen Samirfye gelince, herhalde Tevrat tahrif edilirken -imdilik tahmin edemediim bir sebeple- Samiri'nin gnah Kur'an- Kerim ile aklanan ve peygamber olduu iin byle bir ey yapmas imknsz bulunan Harun'a (a. s) yklenmitir (k Kitab, bab: 32). Samiri'nin kiilii ile Hz. Musa'nn (a. s) kardei ve peygamber Harun'un kiilii iyiden iyiye karmtr (bkz. Reclams Bibellexikon). Bu da Kitab- Mukaddes'in saysz tahriflerinden bir rnektir. Sebt: Sebt [sabatl cumartesi gn demektir. Cumartesi gnn mbaret bilen Musa mmeti iin kullanlmaktadr. Kbt [Kobt], eski Msr kavminin addr. Bir ara Hind kkenli ingenelerin eski Msr ahalisi ile ilikili olaca -yanl olarak-dnldnden Trke'de -yanl bir kullan ile- ingenelere "Kbt" dendii olur. !: 33 DNE KARI DN glere inancn saptrlmas ve btn din inanlarn saptrlmas sayesinde, statko'yu meru gstermek ve ona gereke hazrlamak. Bylece irk dini, din adna unu yapmak ister-. Halk, olup bitenin, toplumsal durumun

zorunlu olduuna, bunun ilah irade gerei olduuna inanmaldr. Bu yazgdr, takdirdir! Bugn ounlukla kaza ve kaderden anladmz da Muaviye'nin dzp kotuu bir yadigrdr. Tarih tamamen apak bir ekilde gsteriyor ki, kadef' bir cebr eklinde anlamak, Ben meyye'nin ortaya att bir inantr. Onlar cebr inancn ortaya srmekle, mslmanlar her trl sorunluluktan, giriimden, eletiriden alkoydular. Cebr,2^ olan ve olaca kabul anlamna geliyordu. Oysa Peygam-ber'in (s.a) ashab, her lahzada kendilerini toplumsal sorumluluk altnda grrlerdi. Emr-i bi'1-ma'ruf ve nehy-i ani'l-mnker,2^ bugn zihnimizde ancak harc- lem bir anlamda yer tutmaktadr ve aydnlar evresinde bu terimler aza alnamazlar. Oysa bugn Batl aydn buna insann sorumluluu, sanatnn sorumluluu, aydnn sorumluluu adn vermektedir. 5 Cebriyye, Kaderiyye denen gre kart olarak, insanda irade serbestisini reddeden grtr. Dr. eriat'nin de metinde taraftar grnd bir dnceye gre, Cebriyye akm, Emev siyaseti tarafndan desteklenmitir. Bylece Yezid gibi mcrimlerin crmleri -sorumluluu kaldrlarak- silinmek istenmi, bir yanda da dncenin insanlar zulm bir yazg olarak kabullenmeye sevkedecei dnlmtr. 2" Emr-i bi-ma'ruf ve nehy-i ani'l-mnker, slm retisine ve deerler dzenine uygun olann salanmasna almak ve evresini bu yolda uyarmak, buna aykr olan irk veya eytana uyma tezahrlerini gidermek ve evresini bu yolda uyarmak demektir. slm toplumlarndaki yabanclama olgusunun zellikleri dola-ys ile, bu gibi terimler, metinde Dr. eriat'nin belirttii gibi ad saylmakta ve mslmanlar da bu terimlerin gerek anlam ve kapsamna yabanclam bir durumda kalmaktadrlar. 34 AL ERATI Bugnn dnyasnda, felsefede, sanatta, edebiyatta, sorumluluktan bunca sz ediliinin anlam nedir? te bu, "emr-i bi'1-ma'ruf ve nehy-i ani'lmnker" demektir. Fakat biz bu devleri yle bir biime sokmu ve onlar yle bir biimde yerine getirmekteyiz ki, gerekte bu devleri yadsyoruz demeye gelmektedir. irk dini, varln tarihte iki biimde srdrd. Bir ekli, sylediimiz gibi, statkoya gereke bulmak ve onu merulatrmaktr, grevi budur. Statkoya gereke dzmek ne demektir? Tarih boyunca insan toplumlarnn soy-lu-soysuz, efendi ve kle, yoksun ve kazan salayan, hkim ve mahkm, esir ve kle, soylu ve servet sahibi zmresi ile yoksul zmreler, baka milletlere n milletler, ayrcalkl ve stn snflar gibi blnmelere uramtr. stn soylar gibi ayrm ve ayrcalklar, irk dininin inanlar ile desteklenir. Bu inanlar doruan etken de, bir zmrenin refah iinde olmasna kar dierinin mahrum kalmas, bu duruma bir klf, gereke hazrlanmasdr. Bu durum, Tev-hid dini inanlarnn tam kartdr. Tevhid dini, bu durumu yok eden bir inan getirir. irk dini yle der: "Yeryznde yrelere veya ilah zellik ve sfatlarn her birine gre

birka tanr olmaldr. Yeryznde birden ok zmre, snf, soy, rk ve renk ayrm ancak bylelikle sz konusu olabilir ve varlklarn srdrebilir". Bir topluluk bir dierini zorbalkla yoksun klabilir ve kendileri iin hukuki, iktisadi ve toplumsal ayrcalklar kabul ettirebilir. Ancak, bu durumun srdrlmesi kolay deildir. Tarih boyunca zorbalar, kaynaklarn ban tutuyorlar ve ounluu yoksun brakyorlard. Fakat bu durumun srekli zorbalkla srdrlmesi de mmkn deildir. te irk dini bu grevi stlenmitir. Grevi, yoksun braklan insanlarn ba emesini ve durumun Tanr iradesi olduuna inanmalarn salamaktr. Bylece insanlar una inanacak35 DNE KARI DN tr: "Ben, aa bir tabaka mensubu isem, aalanyorsam, aalk olduum iindir. stelik, yalnzca ben kendim deil, benim ilahm, tanrm, beni yaratan da o dier rkn tanrsndan aadadr". u halde, durum byle olduuna ve irk dini rk ve snf ayrmn glendirdiine gre, statko da deimez, her zaman byle olmutur, srekli byle kalacaktr. Bu sebepledir ki, tarih boyunca irk dininin koruyucular ve bekileri olan snf, irk dinini dzp koan ve ortaya atanlardr ve bunlar da toplum iinde yksek snflar arasnda yerlerini almlardr. Zaman olmutur ki, bu zmre hkim snflar iinde en stn, en gls, en varlkls .olmutur. Sasan dnemine27 baknz; yahut Afrika veya Avustralya'nn puta tapan kabilelerine baknz; byclerin, khinlerin ve falclarn, toplumun dininin khyas olduunu ileri srenlerin durumlarna baknz, bunlarn tmnde irk dininin din adamlar hkim zmre ile elele, omuz-omuzadrlar, yahut onlara hkmetmektedirler. Avrupa'da baz dnemlerde topran %70'i bu tr din adamlarnn elinde idi. Sasaniler dneminde de topran byk bir ksm iftilerin deil, Zerdt din adamlarnn elinde idi veya Zerdt tapnaklarna ve dier din binalarna tahsis (vakf) edilmi bulunuyordu.28 2' Sasan, slm-ncesi ran'da hkm sren son hanedandr (224-651). aan, Anahita (Nahid) tapnann rahibi idi. Bu tapnak Persepolis'te bulunuyordu. leride Safev hanedannn da bavuraca bir yntem ile, bu hanedann kurucusu olan aan, Baz-rangi hanedannn kz ile evlenmi idi. Bu yol ile bir ruhan ailesi siyas nfuz kazand ve Sasan'n torunu Erdeir btn ran'a hkim oldu. Sasan dnemindeki ran'n toplumsal kurumlarnn slm'dan sonraki imparatorluk kurumlarna da etkisi oldu. -^O Dr. eriat Zerdt dinini Tevhicl dininden ayrmaktadr. Ne var ki Resl-i Ekrem'in (s. a) buyruu ile ran'n fethinden itibaren Zerdtlere Ehl-i Kitab muamelesi yaplmtr. Bugnk ran 36 AL ERAT Hak peygamberler olduklarna iman ettiimiz kimseler, sandmzn aksine, Tevhid dinine kar genel olarak irki, zel olarak da putperestlii savunan bu btl dinden saknyorlard.

irk dini diye adlandrdmz bu dinin kk iktisaddr. Dier bir deyile irk dini bir aznln servet sahibi olmasna ve ounluun yoksun kalmalarna dayanr, bu olgudan kaynaklanr. Bu iktisad etken, dier insanlara stn olma hrs, hem statkoyu korumak ve merulatrmak, hem de onun srekliliini salayabilmek iin dine ihtiya duyar. Bunun iin de en iyi are, ounluu meydana getiren bireylerin aa durumda olduklarna inandrlmalardr. Bu grevin gerekletirilmesi de irk dinine verilmiitr. Bu seAnayasas'nda da durum byledir. Demek oluyor ki, Zerdtle-rin ounluu kl zoru ile deil, gnl rzalar ile slm' kabul etmilerdir. Zrdt dininin balangcnda da Ahuramazda [Hrmz] ve Angra-Mainyu [Ehrimen] olmak zere iyilik ve ktlk tanrlar yoktur. Nasl Arap mrikler putlarn temsil ettii btl ilahlar zerinde tek gerek ilah olan Allah'n (c.c) varln kabul ediyorlar ve putlar -akllarnca- st kademeye dileklerini iletmek iin bir nevi ayan ve eraftan araclar olarak gryorlar idiyse, Zerdt dininin esasnda da -brahim din (tevhid dini) anlaynda olduu gibi- tek ilah vardr. Ahuramazda Ruhu'1-Ku-ds'n, Angra-Mainyu ise blis'in karldr. Ne var ki, Zerdt dini de Hristiyanlk gibi -sonradan- bozulmu ve bu bozulmu biiminden de Mani dini tremitir. Sasan din adamlar mgb-bedb=magupat [nage, mecs] adn alrlard. Divan Edebiya-t'nda da geen ve "meyhaneci" iin de kullanlan mu ve sak ocuk iin kullanlan mbee terimleri de buradan gelir. Byk ihtimalle, -byc anlam ile Yunanca'ya geen magostun, mecs ve mu ile ilikisi vardr. Bundan da bugnk Bat dillerindeki magie terimi domutur. Sasan Devleti'nde -eyhu'l-slm'n atanmasnda olduu gibihkmdar tarafndan atanr, o da dier din grevlileri atard. Clement Huart'n, La Perse Antique et la Civilisation Iranienne adl eserinde (Paris 1925), slm ncesi ran ve uygarl, dini ve toplumu hakknda geni bilgi vardr. 37 DNE KARI DN beple irk dini her zaman statkoya meruluk kazandrmaya alr. Nasl? Bavurduu yollardan birisi, Allah'a deil, birka tanrya inandrma yoludur. Bylece insanlar rk ve soy ayrmnn da ilah irade gerei olduuna inanrlar, bu ayrmlarn doa-tesi sebepleri ve temelleri olduunu sanrlar. kinci olarak: irk dinini dzp koan ve rtkanln yapanlar, bu hkim zmreler arasnda bizzat yer alrlar ve bunlarn tekel biiminde ellerinde tuttuklar imtiyazlardan yararlanrlar. Bunlar esasen her zaman bu imtiyaz tekelinden yararlanan bir zmre oluturmulardr. Dine kar olanlarn dini douran sebeler olarak gsterdii etkenler, aslnda irk dinini douran sebeplerdir: Bunlar; bilgisizlik, ayrmclk, mlkiyet ilikileri, snfl toplum olgusu ve bir snfn stnl olarak belirtilebilir. Dine kar olanlarn u sz de (irk dini iin H.H) dorudur: Din, halk ynlarnn afyonudur. Bylece halkn; aalanmay, mutsuzluu, biarelii, bilgisizlii bir kt yazg olarak benimsemesi, boyun emesi salanr.29

Mrcie akmna baknz.30 Mrcie, slm toplumu tarihi iindeki her sulu ve sorumlu kiiyi bu sorumluluktan kurtarmaya urar, haklarnda bir yargya varlmasn nler. Mrcie yle der: ' Dr. eriat'nin irk dini hakknda verilen bu yargya sadece irk dini alannda katld konumann sonunda aka anlalacaktr. 3U Mrcie, iman ile birlikte masiyetin zarar vermeyeceini, kfr ile birlikte de iyi amellerin yarar salamayacan ileri sren grn mensuplardr. man amele takdim ettikleri, ameli geri brakp (irca) te'hir ettikleri iin bu ad verilmitir. i ve Hariciler tarafndan Emev mcrimleri tekfir edilince, iktidarda bulunan resm Emevi gr de bu reti ile kar progpaganda yapmaya, kendisini savunmaya ve Emevi hanedanna itaat ars yapmaya girimitir (bu konuda bkz. Ferheng-i Maarif-i slm, Dr. Seyyid Ca'fer Seccad, 1363 H. ems, c. IV, Tehran). 38 AL ERAT Maher gnnde Allah niin terazi kuracak? Ali ve Mu-aviye arasndaki hesab grmek iin. Bu ii inceleyecek ve hkm verecek olan Allah olduuna gre, artk sana sz dmez, kimin hak, kimin btlda olduundan sana ne? Sen kendi yaamna bak! irk dini, tarihte iki ekilde gelirnj ve grnmtr: Birisi; dinler tarihinde grdmz sretir: Totem dini, tabu dini, mana dini, atalar dini, oktanrclk, animizm (ruhlara tapma) eklinde balar ve geliir; sonunda da tanr inancna varlr.^1 Bu sre, irk dininin dinler tarihindeki izledii sretir. Ancak, bunlar irk dininin ak grnmleri, biimleridir. irkin ikinci biimi olan gizli irk ise, dierlerinden daha tehlikeli ve zarar Verici olandr; insanla ve hakikate, dier irk trlerinin hepsinden daha ok zarar vermitir. Bu, irkin gizli biimi, dier bir deyile irkin tevhid nikab [rts, maskesi] ardnda gizleniidir. Tevhid peygamberleri, risalet grevi ile ortaya atldklarndan itabaren irke kar kmlardr; buna karlk irk ve irk taraftarlar da onlara kar koymutur. Bu peygamberler stn gelir de irke diz okturrlerse, bu kez de irk tevhid postuna brnerek, peygamberi izleyenler de, halifeleri ve yolunu srdrenlerle birlikte, toplumda gizli yaayn srdrmtr. Bu sebeple, Bel'am- Ba'ur'un Musa (a.s) karsnda yenilgiye uramasna ve Musa'nn (a.s) devrimi karsnda silinip gitmesine ramen, irk dini mensuplar bu kez de Musa (a.s) 31 irk ve Tevhid dini ayrm yapmakszn dinin toplum iinde geliimini inceleyen Batllar, kltr toplumlarnn dini ile ilkel veya doal toplumlarn dinlerini ayrr. Magie [byclk], dynamismus [dinamizm], animismus [animizm], daemonismus [demonizm], atalar klt, hayvan klt, totemismus [totemizm] bu ilkel dinlerin grn biimleridir (bkz. Worterbuch der Religionen, Bertholet, Kroner 1976). ..,.,,,... . 39 DNE KARI DN dininin hahamlarnn ve sa'nn (a. s) katilleri olan Feris-ler 'in klnda ortaya ktlar. 32

sa'y (a. s) yok eden, o'na kar kan, tevhidi savunana kar putperest Roma Kayseri ile birlik olan bu gruh, Musa'ya kar koyan veya sonra o'na teslim olan gruhun halefi, izleyicisidir. Yeni dnemde Musa Dini'nin kisvesinde ortaya kanlar, Musa'nn karsnda Bel'am- Ba'ur ve Sa-mir ile ayndr. Ortaada; sevgi, dostluk, vefa, sabr, sa adna sevme ve balama ilkeleri zerine kurulan bir din adna, sa (a. s) gibi bar ve balamann timsali olan bir zat adna, hatta Mool'un bile ryasnda grmedii en byk cinayetleri ileyen ve kan dken rahipler, din adamlar, acaba sa yolunun izleyicileri ve srdrcleri midir? Yoksa irk dinin izleyicileri ve srdrcleri mi? Dier deyile, bunlar Hristiyan din adam klnda, sa dinini iten ve irk adna fethetmeye gelen Ferisler midir? Nitekim bunu baardlar da! u halde, 19. yzylda sylenmi olan u sz dorudur: Din, halk ktlelerinin afyonudur. Bylece halk, ahiret midi ile dnyadaki mutsuzluk ve yoksulluuna katlanr. Toplumda olan her eyin ilah irade ile gerekletiini; dolaysyla da statkoyu deitirmek ve halkn durumunu iyiletirmek iin almann, Tanr'nn iradesine kar kmak demek olduunu telkin eden inan/din, halkn afyonu demektir. Yine onsekizinci ve ondokuzuncu yzyl bilginlerinin u sz de dorudur: Ancak, irk dininin,, Tevhid dininin yeni grnm iinde varln srdrdn sylerken irk dininin de hi deilse nazar alanda bir nceki dnemdeki kalelerini verdiini ve zayfladn da hesaba katmak gerekir. Btl, gelen Hak karsnda zayflar ve insanln geliimi ile ters orantl olarak kendi eik dzleminde kaymaya koyulur (sr/81). 40 AL ERATI Din, insanlarn bilimsel sebepler (nedenler) karsndaki bilgisizliklerinin rndr. Yine, u sz de dorudur: Din, halkn mevhum, bo, kuruntudan ileri gelen korkusunun rndr. u sz de (dorudur): Din, feodal dnemin ayrcalklarnn ve ayrmclnn, servet sahiplii ve yoksulluk biiminde beliren iktisad ilikilerin bir rndr. Fakat, bu din hangi dindir? Bu din, -bir imein parlayp snd anlar gibi anlar dnda- tarihte daima grlen, seyri izlenen irk dinidir. irk dini, kutsal ve Tevhid dinine ilikin adlara da brnebilir; fakat durum deimez.33 irk dini mensuplar, Tevhid dini adna, cihad ve Kur'an adna, Kur'an- Kerim'i mzraa da geirebilirler.34 Kur'an- Kerim'i mzran ucuna takan-taktran kii ve kiiler, Lat ve Uzza^S adna slm Peygamberi'ne (s.a) kar koyan Kurey deildir. nk artk onlar, bu dnemde irki, eski biimi ile devam ettiremez, koruyamazlard. Bu nedenle dtan deil, iten; aktan deil, gizli geliyorlar; sonra da Kur'an- Kerim'i mzraa geirip Ali ile savayorlar, yani Allah (c.c) ve Muhammed (s.a) ile sava33 Burada Dr. eriat'nin heyecanl, kesin ve taviz vermez ifadesi; maslahata muvafk olarak hafife yumuatlmtr.

3^ Amr b. el-As'n teklifi ile Sffin savanda (657) Kur'an- Kerim mzraklara geirilmi ve bu hile ile Emiru'l-M'minin Ali'nin darbesinden korunulmu idi. Metinde buna iaret ediliyor. 35 Lat ve Uzza Kur'an- Kerim'de adlan geen btl tanralardandr (Necm/19). Ayet-i kerime'de Menat da zikredilir. Bunlarn de diidir; Artemis, Athena, Afrodit gibi. Vedd, Suva', Ye-s, Ye'k ve Nesr gibi dier dzmece tanrlarn ad da Nuh/23'de geer. Ba'l da nl bir dzmece tanrdr ve Sf-ft/37'de anlr. ' ., 41 DNE KARI DN yorlard. Artk irk dini, cihada ve hacca giden, bir halifesi bulunan hilfet biimine brnr.36 irk dini; yorumlayan, klf uyduran ve yasallatran, uyuturan, duraklatan, snrlayan, halkn yaay tarzna ilgisiz kalan din demektir. Tarih boyunca da insan toplumlarna musallat olmutur. Demek ki, "Din korku rndr, uyuturucudur, snrlaycdr, feodal dnemin rndr" diyenler; doru sylemilerdir. nk onlar tarihe bakarak bu sonuca varmakta idiler. Fakat onlar, ayn zamanda dinin ne olduundan habersiz, gerek dini tanmayan, bilmeyen kimselerdir. Din bilgini olmadklar gibi, tarih bilgini de deillerdir. Bu sebeple, tarihi bu ekilde gzden geiren herkes, ister irk adna hareket eden, ister tevhid ad altnda irk dininin bekiliini yapan kiilerin arasnda fark olmadn grecektir. Ben, brahim! dinlerde olsun, irk dinlerinde olsun, Tanr anlamna gelen isim ve sfatlar karlatrdm ve u sonuca vardm: irk dininin halkn bilgisizlik ve korkusunun rn olduu yargs dorudur. Niin? nk mrik din adamlar, dier bir deyile irk dininin temsilcileri; halkn uyanmasndan, okur-yazar olmasndan, bilgin ve bilgili olmasndan ekinirler. Bilgiyi kendi tekellerinde tutmak isterler. Niin? nk bilimin ilerlemesi lsnde, bu ilerleme ile oranl olarak irk dini de ortadan kalkar. irk dininin koruyucusu cehalettir. Halkn uyan, halkta eletirme ve itiraz etme yetenei, adalet istenmesi, irk dinini sarsar. Niin? nk o din (irk dini) tarih boyunca statkoyu korumu, statkoyu feodal dnemden nce de, feodal d3" Metinde heyecanl ve ok genel bir ifade kullanlmtr. Yukarda 33 numaral nota baknz. unu da belirtmek gerekir ki bu halifeler arasnda bile ellerinden geldiince iyi davrananlar vardr. mer b. Abdlaziz gibi. 42 AL ERATI nem srasnda da, feodal dnemden sonra da, Bat'da olsun, Dou'da olsun, insanlk tarihi boyunca korumu ve savunmutur. irk dininin tanrlarnn adlar; heybet, vahet, cebbariyet gibi zellikler tar ve istibdad erevesindeki zel anlamlar ile anlamlandrlrlar. Buna karlk b-rahim dinlerin ok eski, hatta iki-bin yllk terimlerine bakarsak, nce ak ve gzellik (cemal), tek bir Celal ve Cemal'e tapnma zelliini, sonra da ynetime ilikin sfatlar, Rabb olu zelliklerini grrz. u halde tarihte mevcut olan ve ynetici durumda bulunan dinler, bilgisizliin, halkn doal glerden korkusunun rndr. Buna karlk brahim dinler

sevginin, insann bir hedefe olan ihtiyacnn, bir evrensel ynetime olan eiliminin ve gerek ve mutlak anlam ile bir tekmle olan yneliinin belirtisidir ve bu ihtiyalara cevap vermektedir. Bu dinin-brahim dinlerin (slm'n H.H.) peygamberleri ise, her zaman -ister madd, ister manev, isterse itima anlamda olsunlar- her trl puta kar kmlardr. sterse bu putlar Francis Bacon'un deyii ile akl-mantk putlar olsun,^7 isterse cism veya beer putlar veyahut iktisad putlar olsun, btn putlara hamle etmilerdir, pene salmlardr. irk dininin timsali olanlara kar kmlar, dier deyile statko dinine hamle etmiler, bylece onlarn ve onlar izleyenlerin sorumluluklar ve ykmllkleri, statkoda kkten bir deiiklii ve statko yerine adil bir nizam gerekletirmek olmutur. Kur'an- Kerim'de, irsal-i rsl (eliler gnderilmesi) ile birlikte devaml adalet, kist Francis Bacon [Baco Von Verulam]: ngiliz devlet adam ve feylesofudur (1561-1626). nyarglar ve yanl tasavvurlar -doru bir benzetileputlar olarak nitelendiinden, Dr. eriat ondan bu nakli yapmaktadr (bkz: Schmidt/Schischkoff, Plosophisches Worterbuch, 21. Basm, Stuttgart 1982). <v- , 43 DNE KARI DN ve .mizan'dan bahis buyurulmas, statkonun, mizan ve kst' salamak iin deitirilmesi anlamndadr, yoksa statkoyu benimsemek ve kabullenmek deil. ^8 Varmak istediimiz sonu udur: Tarih boyunca, din ile dinsizlik kar karya gelmi deildir, din ile din kar karya gelmitir, din ile din savamtr. Tevhid dini bilinlilik ve basiret zerine, sevgi zerine, insann doutan (ftr) ve felsef bir zlemi, ihtiyac zerine kurulmutur. Bu din, irk dininin kartdr ve irk dinine gelince o da cehalet ve korkunun rndr. irk dinine kar devrimci Tevhid dininden bir peygamberin grevlendirildii her dnemde, bu peygamber insanl evren kanunlarna uymaya, yaratl kanunlarnn gerektirdii izgi iinde hareket etmeye armtr; bu kanunlar Allah'n iradesinin tecellisidirler. Kural olarak Tevhid dininin gerei de budur: Baka her kudreti yadsmak... Tevhidin karsnda tauta tapclk vardr. Bu da insan evren ve toplum kanunlarna, hak dzeni'ne kar gelmeye arr. Bu putlar da Tanr gc dnda toplum iindeki eitli glerin simgeleri, temsilcileridir. Adi de, eitlik, denge, benzerlik, karlk olu, zulmn kart olu anlamlan vardr. Kur'an- Kerim'de muhtelif yetlerdeki kullanl iin Kamus- Kur'aria bavurulabilir. Allah adi ve ihsan ile emir buyuruyor (Nahl/90) yet-i kerimesindeki adalet toplumsal adalet anlamndadr. hsan da toplumsal anlam tar. Kistte da adalet manas vardr. Fakat kullanl biimine gre -udulda olduu gibi-- kart anlam da verebilir. Baz eserlerde (Kamus ve Akreb) kstn "adalet", kastn "zulm" anlamnda olduu belirtilir. (Nitekim Hindistan'daki "Kast Dzeni" byledir). Cinn/1415'de kast ve kast, bu kart anlamda kullanlmtr. Mukst ise iyi anlamdadr. (Maitle/42). Hucurat/47'de de "doru, adaletle len mizan"n bu nitelii kist ile ifade edilir. Mizan, l aleti demektir. Ayn zamanda

adaletin ve dzenin, dinin simgesidir (Rahman/7-8). Bu konuda da Kamus- Kur'aria bavurulabilir. 44 AL ERATI Tevrat ve ncil'in bozulmam ve yararlanlabilen blmlerinde, Kur'an- Kerim'in ise her yerinde, Allah'n saf ile insanln/halkn saf zdetir; istisnasz bu byledir. Dier bir deyile, ilm ve felsef konular deil de, itima, siyas ve iktisad konular ele alndnda, ns (insanlk, insanlar topluluu) kelimesi geen her yerde, Allah lafza-i cellinin yerine ns dersek veya ns yerine Allah' getirirsek, ayetin hkmnde deiiklik olmaz. Mesel men zelle-zi yukrizullhe karzen hasenen [kim Allah'a gzel bir dn verirse...] (Hadid/11) yet-i kerimesini alalm. Ne demektir bu? Allah'n benim dn veriime ihtiyac m var? Demek ki, insanlara gzel dn (faizsiz dn) vermek sz konusu. Toplumsal konulara ilikin hadis-i eriflerde de durum ayndr. Allah'n cephesi/saf ile, halkn saf ayr deildir.39 Bu safn karsnda kimler var? Tauta tapanlar. . . Tauta tapanlar kimler? Kur'an- Kerim'in terimiyle mele ve mtre-fn olanlar... 4 Toplumlar iinde azlarn dolduranlar, oburlar ve doymak bilmez agzllerdir. Her ey onlarn balar altnan ksa da, her eye karsalar da, sorumsuzdurlar. Yalnzca toplumsal emirlerde, toplumsal kural getiren emirlerde bunun byle olduu metinde aklanmaktadr. Buna dikkat etmeli, verilen aklamalarn snn dna kp Auguste Comte gibi, bir insanlk klt batana saplanmamaldr. te burada, ne kastedildii aklanmaktadr. Bu aklama snr dna klma-maldr. Mele ve mtrefn: Mele Kur'an- Kerim'in baz ayetlerinde toplum iinde gc elinde tutan ve kiisel karlarn toplumun yararndan stn klan zmrenin ad olarak kullanlr (Mu'cemu'l-Mfebres'e baklabilir). Mtrefn, "ar refah, lks" iinde olanlar, bu yzden de serkelik edenler, bana buyruk davrananlardr. Kur'an- Kerim bu terimi her yerde yergi olarak kullanmtr (Kamus- Kur'ari). 45 DNE KARI DN Tarih boyunca bu mtrefn'in dini hkim olmu; ya aka ve gerek ad ile ortaya km, yahut Allah'n ve insanln dini perdesi altnda kendisini gizleyerek, suret-i haktan grnerek kendini gstermitir. u halde brahim! din veya Tevhid dini, bu tauta tapma dinine, mele ve mtrefn'in dinine her zaman kar koymu ve insanl da kar koymaya armtr. Allah, insanlk ile, halk ile olduunu, muhatabnn halk olduunu, hedefinin de adaletin gereklemesi olduunu beyan buyurmutur. Tevhid dini, bilincin, sevgi ve ibadet eiliminin, halkn mmkn olduu lde tam bir uyana kavumas zleminin ifadesidir. Fakat tarih iinde bir olgu olarak gereklik kazanma eklinde deil, tarih srecindeki olgulara kar eletiri ve deerlendirme eklinde beliren bir devrim olarak... Hibir zaman da tam anlam ile bir gereklik haline gelmi deildir. Buna karlk irk dini, tauta tapclk dini, mele ve mtrefm dini, dier bir deyile puta tapclk,

statkoyu merulatrma dini, uyuturucu/afyon din ise tarih srecinde gereklik kazanm, gc ve etkinlii olmutur.41 Bu aklamay, bana srekli u soruyu ynelten aydnlar iin yapyorum: "Bir aydn olarak sen, nasl olur da bu denli dine sarlr durursun?" Cevabm udur: Ben dinden sz ettiimde, gemite toplum iinde etkin olan dini deil, bu dini ortadan kaldrmay hedef edinen dini kastediyorum. Peygamberlerin, irk dininin eitli biimlerini yok etmek iin kyam ettikleri dini kastediyorum. Bu din, hibir dnemde tam olarak topluma ve halkn toplumsal ya41 Yukarda da deindiimiz gibi, Tevhid dininin her yeni devrimi, tamamlanmam olsa bile, nceki duruma gre toluma iyi eyler de getirmitir. Hristiyanln Roma Hukuku'nun insafszln yumuatmas, slm'n ne de olsa Dnya'nn dier toplumlarnda grlmeyen iyi sonular ve slah belirti ve mitlerini getirmesi gibi. 46 AL ERATI sayna mal olmamtr. Ancak, bize bu lky gerekletirme grevi yklenmitir. nsanln devi, gelecekte Tevhid dinini peygamberlerin tebli ettii gibi, toplumdaki uyuturucu ve klf uydurucu irk dinlerinin yerine geirmektir. Demek ki, bizim dine dayan ve sarlmz gemie dn anlamna deil, aksine tarih srecini srdrmek demektir. Balangta, "Dine Kar Din" balndan neyi kastettiimi syledim. Yine syledim ki, din, bizim anladmz anlamda kf r-dinsizlik ile savam deildir. Gemite din-siz-tanrsz bir toplum var olmamtr. Tarih ve toplumbilim, din toplumbilimi, tarih aratrma ve belgeler tanktr ki, insanlar, tarih boyunca, toplumsal maceralarna baladklarndan beri bir din mensubu olmulardr. Yine unu syledim: Btn gemi toplumlar, her rktan ve her ada, srekli ve istisnasz, bir dini olan toplumlardr. Dier bir deyile, her toplumun dnce kltrnn gemiteki dayana din olmutur. yle ki, tarihi, kltr ve uygarlklar tarihini yazmak istediinde, yahut niversitede bu konuda ders vermeyi dndnde, kltr ve uygarlk incelemelerine balaynca alma alannn o toplumun dininin incelenmesine kaydn grr. Mesela Hind kltrnden sz etmek isteyen birisinin Vedalar veya Budizm'i, bu kltrn eksen ve temeli olarak grmemesi mmkn mdr?42 Eski in uygarln inceleyen birisinin 42 Milattan nce 560-480 yllar arasnda yaayan Buddha Gauta-ma'nn retisine Budizm denir (Buda dini). Veda, Sanskrit dilinde "marifet, irfan" demektir. Eski Hind kltrnn kutsal yazlan toplamna denir. Bu metinlerin eskilerinin M.. 1500 yllarna kadar gittii ve bu klliyatn byk ksmnn M.. 500 yllarnda topland sylenir. (Schmidt/Schischkoff, Philosophisches Worterbuch). Upaniadlar da Veda klliyatna dahildir. Bu metinler Brahmanizm ad verilen Hind dininin kutsal metinlerini 47 DNE KARI DN

de Lao Tse veya Konfys'ten, in kltrnn yapsnda etken olan iki en nemli kiilik olarak deil, bu milletin ekseni ve kltrn ruhu olarak sz etmemesi mmkn mdr? u halde, insanlarn tarih boyunca bir dine mensup olduklarn biliyoruz. stelik, her bir toplum, sadece bir dine inanmakla da kalmam, bir dine de dayanmtr. Yalnzca kltrleri, ahlk ve felsefeleri din olmakla kalmam, iktisad biimleri, hatta kentlerinin yap ve kurulu biimleri de yzde yz din olmutur. Sylediim gibi, eski kentlerin ou simgesel (sembolik) kentlerdir. Dier bir deyile kentin kurulu biiminde merkez, tapnaktr; tapnak kentin simgesidir. Bugn Eyfel Kulesi'nin Paris kentinin simgesi oluu gibi, gemite de tapnak, kentin simgesi idi. u halde peygamberler, tarih boyunca devrim ncleri olan bu zatlar, inancmza gre Adem'den (a.s), yani insan neslinin balangcndan Hatem'e [nebi ve resullerin sonuncusuna] (s.a) kadar, brahim dinin son tecellisi olan, zel anlam ile slm'a kadar gelirler. Bunlar hangi cepheye, hangi dnceye, hangi toplumsal olguya kar ktlar, kyam ettiler? Buna karlk, hangi cephe, bunlarn, brahim dinlerin karsnda durdu? Savunma ve saldr eylemlerine giriti? Bu cephenin, kfr cephesi olduunu biliyoruz, fakat bu "kfr" bugnk anlamda "dinsizlik" demek deildir. Peygamberler, dinsiz bir toplumu dine ve din duygusuna arm deildirler. Toplumu ve bireyleri dine, din duygusuna inandrmak iin gelmi deildirler. Tapmaya, ibadete de arm deildirler. Bir Tanr'ya veya tanrlara inan her bireyde, her toplumda vardr. Peygamberlere kar ktklameydana getirir. Kast sistemini kabul eden ve Brahman (breh-men) denen din adamlar snfn sekin klan bu din, sonradan kazanm da olsa, bu grnm ile, sonradan irk dini derekesine dmtr. 48 I AL E R A T rmdan sz edilen dehr ve zndklar, ki aslnda peygamberlere deil, mtekellimlere (slm kelamclarna) veya feylesoflara veyahut imamlara kar kmlardr, bunlar da her eyden nce baka bir din inanca mensup olan kimselerdir, dier bir deyile bunlarn da bir tr metafizik inanlar vardr, sonra, dehr olu olgusu da43 peygamberlerden sonra ortaya kan bir olgudur, felsefenin ve akl dncenin ilerledii bir srada, baz kiiler, dine ve irfan (tasawu-f) inanca kar pheye dmektedirler. Ne var ki, bu din inanszlk olgusu tarihin aknda etkin olmam, bir dinsizler toplumu grlmemi, tarihin hibir dneminde aa damgasn vuramamtr. u halde balang noktamz bir kez daha tesbit edelim: nsanlk tarihi eitli tarih, iktisad, kltrel ve meden aamalarda her zaman din olan toplumlarn tarihinden ibarettir. Bu sebeple peygamberler de din devrimlerini ister istemez toplumlarnn bu dinine kar karak, bu dinin koruyucularna kar koyarak gerekletirmeye giritiler. Bu peygamberlere kar muhalefet ederek btn gleri ile bu devrimleri yok etmek veya saptrmak iin uratlar. te bu gler "kfr" temsil ediyorlard, dinsizlii deil.

u halde bizim bugn inandmz anlamda din, insanlk tarihi boyunca her zaman dinle cedellemitir. Peygamberlerin mcadelesi de kfr ile olmutur, dinsizlik ile deil. Toplumlarn dinsiz olmas sz konusu deildir. O zaman toplumda hkim olan din ile savalmtr. Memnuniyet vericidir ki, bu kfr terimi dorudan doruya bir Kur'an- Kerim terimidir. Allah, Resl-i Ekrem'e (s.a) buyuruyor ki: Qul y eyy-be'l-kfirn [De ki: "Ey kfirler!"]. Bu kfirler, dinleri olan 4* Dehrive zndk terimleri hakknda yukarda (16 numaral notta) izahat verilmitir. 49 DNE KARI DN kfirlerdir. Dinsiz anlamnda deildir. slm ile savaan, brahim, Musa, sa (a.s) ile savaan kiiler, belirli bir dini savunmakta idiler, din duygusu ve kavramndan yoksun deil idiler. imdi, qul y eyyubel-kfirn'dan [De ki: "Ey kfir-ter"den] sonra burada nasl bir tekrar, nasl bir incelik olduuna dikkat ediniz: La a'budu ma ta'budn [tapmam taptklarnza]. Resl-i Ekrem (s.a) burada u buyrua muhatap oluyor: Kfirlere, "tapmam taptklarnza!" denecektir! te btn sylediim, sylemek istediim bu srededir. u halde ibadet kavram olmayan bir toplum, ibadete arlyor deildir, ibadete kar ibadet karlmaktadr. Resl-i Ekrem'e (s.a) kar olanlar ibadet inanc olmayan, ma'budu olmayan kimseler deildir. Resl-i Ekrem'in (s.a) insanlar ibadet etmeye ard Tek Tanr'dan: Allah'tan baka, onlarn birok tanrlar daha vardr. Anlamazlk ma'bud'dadr, dinin varl veya yokluu konusunda deildir: La a'budu m ta'budune [tapmam sizin taptklarnza]. Ve la entum 'bidne ma a'bud [siz de benim taptma tapmazsnz]. Kur'an- Kerim, bu hususu bir ilke olarak belirleyip yerletirmek iin muhtelif ifadelerle tekrar etmektedir. Bylece, bu ilke eitli grnmleri ile zihinlerde tesbit edilmek istenmektedir. Ve la ene 'bidun m 'abedtum [ben de taptklarnza tapc deilim]. Yine tekrar buyurulur: Ve la entum 'bidne ma a'bud [siz de benim taptma tapc deilsiniz]. Sonuta da bir iar, bir dstur olarak beyan buyurulur ki: 50 AL ERATI Lekum dnukum veliye dn [size dininiz, bana da dinim]. Demek ki, tarih boyunca din ile din savamaktadr. Yine sylemi bulunuyoruz: Tevhid dini, kfirlerin dini ile savamtr. Bu savata muzaffer olan kimdir? Tarihteki olgulara bakarsak, "onlarn dini" stn gelmi grnmektedir. Toplumlara bakalm, Hakk'n peygamberleri olarak kendilerine iman ettiimiz peygamberler, Tevhid dinini tam ve eksiksiz olarak toplumda uygulatamamlar, yrrle koyamamlardr. Dinin ideal uygulama biimi, tarihin hibir dneminde srekli gereklik kazanamamtr. Bu peygamberler, srekli olarak, bir devrim biiminde, bir itiraz, bir atma biiminde, kendi alarmdaki dine kar kmlar, tarihin cebri

onlarn elinde44 olduu ve onlarn dini de onlarn durumunu yasallatrp glendirdii iin, sonunda toplumda yine onlar stn gelmitir. ktisad, itima ve siyas g srekli onlarn elinde olduu iin, Hak dini; tarihin balangcndan bugne dein, bilimsel ve d bir olgu, bir gereklik eklinde bir toplumda grlmemitir. Her dnemde insan toplumlar, tarih boyunca, onlarn dininin (kfirlerin) etkisi ve basks altnda kalmtr. Bu din hangi dindir? Nedir? Bunlar kimlerdir? Resl-i Ekrem'in (s.a) Size dininiz... buyurarak iaret ettii bu dinlere, din metinlerden hareketle muhtelif adlar ve sfatlar vermek mmkndr. Resl-i Ekrem'in veliye dn [bana da dnim] diyerek iaret ettii dine/slm'a ise, insanlarn/halkn yannda olmas asndan "insanlk dini"; ekseni, ruhu ve davet yn asndan da "Allah'n dini" denilebilir. u halde bu din tarih boyunca srekli olarak toplumlarda ve Tarihin cebrinin [zorunun] bunlarn elinde oluu, ounluun uyanmay dolays iledir. 51 DNE KARI DN eitli dnemlerde bir itiraz olarak statko dinine kar km, Hak peygamberleri vastasyla tebli edilmitir. Bu dinin muhatab insanlardr/halktr. Kendisine arlan ma'bud da Allah'tr. Allah, Tevhid dininin kendisine ard Tanr'dr; nsanlk ve Tevhid dininin (yegne gerek H.H) Tanrsdr. Kur'an- Kerim'e bavurduumuzda, ilk bakta grrz ki, Kur'an- Kerim ilk olarak Allah adyla balar (Besmele ve Fatiha sresi H.H). Sonuta da en-ns ile tamam olur. Muhatap, Kur'an- Kerim'de insanlktr/halktr. Tevhid dini olan slm, felsef adan -Hind panteizminden ayr olarakAllah', tabiattan, insandan, ksacas masiva'dan [Allah'tan gayr olandan] ayrr. Fakat toplumsal bakmdan Allah ve insanlk ayn cephededirler. ktisad ve itima sorunlarda, insan hayatna ilikin sorunlarda, durum byledir. Mesel "Allah'n mal" buyurulmu ise, putperestlik dinlerinde olduu gibi Allah'n -h- mala ihtiyac olduu iin deildir. Allah iin verilecek mal-servet, insanlar iin verilmektedir. Bu, ada dnce akmlarnn etkisinde kalarak benim ortaya atm olduum bir yorum da deildir. Bu yorum, Ebu Zer-i farnin, Muaviye'ye kar karken syledii yorumdur: Mal Allah'ndr deyiinin sebebi, insanlarn/halkn maln yemene gereke hazrlaman iindir. Mal Allah 'indir demekle, "insanlarn/halkn mal deildir" demek istiyorsun. Yani "ben, Muaviye, Allah'n temsilcisiyim, Allah'n maln yiyebilirim ve keyfim kimi isterse ona verebilirim, kimi de sevmezsem ona vermem" demek istiyorsun. Burada Ebu Zer Muaviye'ye, Allah'n malfnm insanla-nn-halkn mal demek olduunu hatrlatyor; bu konuda onu uyararak, Allah'n mah'nn agzl bir zmrenin mal demek olmadn sylyor. zel bir zmrenin, ayrcalkh52 , AL ERATI

larn deil, toplumun maldr. nk toplumsal konularda Allah ve insanlk ayn tarafta, ayn safta ve ayn cephededir. En-nsu lyalullah.^ nsanlk, bu bakmdan Allah'n aile efrad hkmndedir. Aile reisinin de aile efradnn safnda olmas gayet tabiidir. Bu safn karsnda ise, mele ve mtrefn cephe almtr. Bu zmre, tarih boyunca insanla hkmeden zmredir, insanln/halkn maln sahiplenen zmredir, halk ise itima ve iktisad ynetimlerini ele almaktan yoksun braklm, alkonmutur. Bunu yapanlar, materyalistler deildir, ekzistansiyalistler deildir, mele ve mtrefn'dir. Bunlarn tanrlar vard. Fir'avn bile byle idi. Dinlerinin varln ve niteliini de biliyoruz. Peygamberler bunlarn karsna onlarn gcn ve irk dini demek olan dinlerini ykmak iin kyordu. Bylece, Allah'a kulluk dininin karsnda tauta tapma dini yer almaktadr. Yine sylediinizi gibi, irk yalnz felsef anlamnda da deildir. irk, statko dinidir. Tarihte statko ne idi? Toplumsal irk... Toplumsal irk ne demek oluyor? Irk ayrmcl, zmre, soy ve snf ayrmcl... Her ailenin, her rkn, her milletin bir putu vard, kendisine zg bir tanrs vard. Bu eitli tanrlara tapma, u anlama geliyordu: Toplumlarn, snlarn, zmrelerin ayr ayr hak ve hukuklar olduuna ve toplumda bu ayrmlarn doal olduuna inanlyordu. Oysa Tevhid dini, hak peygamberler, yani Allah'n ve halkn dininin peygamberleri vastas ile tebli ediliyordu ve u inan aklanyordu: Allah'tan bak~~hibir ma'bud, yaratc, rabb yoktur. Rabb olan sadece yaratcdr, hda-vendgr (hnkr, efendi, ulu) sadece O'dur. Usl-i Kfiden naklen, mam Sdk yolu ile rivayet edilen bir hadis-i kuds'de el-halku tyal buyurulmaktadr. En-nsu lyalul-lah tarznda da bir nakil olabilir. Metinde kaynak gsterilmiyor (bkz. Seyyid Ali Muhakkik, slm der Kalb-i itima, 1342 H. ems, s. 50, dn. 100). ' 53 DNE KARI DN irk dinleri de Allah'n Yaratc olduuna inanrlar. Ancak, i yaratc olutan Rabb olua gelince, putlar oalr. Hatta Nemrud, Fir'avn ve benzerleri gibi4^ kiiler yaratc olduklarn deil, rabb olduklarn, halkn efendisi olduklarn iddia ediyorlard. Hdavendgr olduklarn, yani sahip olduklarn, malik olduklarn ileri srmeleri, yaratclk iddias deildir. Fir'avn, ene rabbukumu'l-a'l [ben sizin en yce rabbinizim/P7 diyordu, "Ben sizin yaratcmzm" diye-miyordu. Hilkat konusunda btn irk dinleri bir yaratc elin varln, bir ulu Rabbin varln kabul ederler.48 Hatta Yunan mitolojisinde ve btn irk dinlerinde, yaratc, en byk tanrnn sfatdr. Fakat i halkn efendisi olmaya gelince, yaratc Allah'n yannda ilahlar dzlp koulmaktadr. Niin? eitli yntemlerle halka musallat olabilmek, insanlk toplumunu paralayabilmek, insanl rklara ayrabilmek, insanln birliini bozabilmek, bir milletin birliini ortadan kaldrp toplumu birbirine kart zmre ve snflara, hkim ve mahkm, varlkl ve mahrum gibi zmrelere blebilmek iin.

Yine sylediim gibi, Allah'n ve insanln dini srekli olarak tarihte bir devrim 'i temsil etmi ve savamtr. Yoksa toplumda yerleik bir din olarak toplumu kendi ynn4" Metinde biraz aada belirtildii gibi, Naziat/24'te Fir'avn, yaratc deil, rabb olduunu iddia etmektedir. Rabb, o yrede "efendi, bey, stad" gibi anlamlarda da kullanldndan, burada da tanrtanmazlk deil, irk vardr. 4' Fir'avn, Ben sizin en yce rabbinizim! demekle, belki de Allah'n sadece yaratc olduunu, dnya ilerine karmadn, yeryznde kendi tebas zerindeki en stn gcn kendi gc olduunu iddia ediyordu. Son annda ise, esasen halik [yaratc] olarak bildii Allah'n, rabb ve mlkn sahibi olduuna da iman etti. Yukardaki 46 numaral nota ve Naziat/24'e baknz. 54 AL ERATI de etkilemi deildir. nsanlk tarihi boyunca bu dini4^ temel alarak kurulan, o da bir maket gibi ve sembolik olan Medine toplumudur. Bu devlet on yl kadar srmtr. Oysa irk dini ellibin yldr hkm srmekte idi. Ne var ki, bu on ylda Medine'de hem iktisad, itima ynden, hem de eitim, zmreler ve bireyler aras ilikiler ynnden, Allah ve insanlk dininin getirdii sistemin ats ve ana iskeleti kurulmutur, yap btn ayrntlar ile tamamlanm olmasa bile... nsanlar on yl iinde cahiliye dnemindeki eitimlerinin ve huylarnn etkisinen kurtularak kendilerini deitirememiler, hatta bu yapy, at ve iskeleti bile koruyamamlardr. Gryoruz ki, aradan yirmi yl getikten sonra, bu devrimin dman olanlar btn yapya musallat olabilmilerdir. u halde burada u sonuca varyoruz: Bu yargnn veya tarihe bu adan bakn temelindeki ilke, tarih ve din hakkndaki btn yarg ve tasavvurlarmz deitirmektedir. Din ve dine kar olu, aydnlar, bugnn dinsizleri, gemiin dindarlar, bilim ve uygarlk arasndaki ilikiler, materyalist ve dindarlar arasndaki ilikiler... bunlarn tm hakkndaki tasavvurlarmz deimektedir. 49 Yani Allah'n ve insanln dinini, btn peygamberlerin balangtan beri kendisine ardklar dini. Fakat tarih srecinde muhalifler etkili idi. Bu sebeple bu dinin topluma etkisini nledi. u halde insanlk ylesine g kazanmal ve bilinlenmelidir ki, ns ylesine uyanmal ve olgunlamaldr ki, kiiki ve insan haklarn ylesine elde etmelidir ki, bu dini topluma getirebilsiler ve irk dinini, tauta tapclk dinini mahvedebilsinler. nsanlk henz ve hibir zaman bu aamaya ulaamamtr. Tarih'in ve toplumun yazgsnn dizginlerini mele ve mtrefn'in elinden alamam, kendi ynetimine sahip olmamtr. brahimi din'e uygun bir tolum oluturmak toplumun devidir (merhum eriat'nin notu). .,... ..... -,;'' 55 DNE KARI DN Bylece, 17, 18 ve 19. yzyl aydnlarnn "dinin halk ynlarnn afyonu" olduu szne hak verilebilir, ancak, bu dinin hangi din olduunu iyi bilmek artyla? Onlar tarihte var olan dine bakyor, inceliyor ve bu dinin

halka afyon etkisi yaptn tesbit ediyorlar. Yine onlara; "Din, bir aznln ounluk zerindeki tahakkmn yasallatrma etkenidir" derlerken de hak verilmelidir. Feodalite dneminde bu dinin grevi, klelik ve efendilik durumunu yasallatrmak oldu. Yalnzca feodal dnemde deil, her dnemde, her snfn iktisad egemenlii srasnda din statkoyu yasallatrma grevini stlenmitir. Bunun rnei oktur. Tarihin her dnemine bakarsanz, dinin o dnemde ne gibi bir grev stlendiini grrsnz. Mesela slm'dan nceki ran' incelerseniz, toplumun birka kapal snftan olutuunu grrsnz. Ne demektir bu? Sasan dneminde^0 din dorudan doruya toplumda hkim durumda idi. Sasan hkmdar ve ehzadeleri de Mecusi din adamlar ve tapnaklarna baml idiler. Snflar birbirinden ayr ve birbirine kart idi. Aa tabakadan birisinin bir st snfa gemesi asla mmkn deildi. Birinci snfta, Sasan ehzadeleri ve soylular vard. kinci snf birincisinin yannda ve onda da Zerdt din adamlar bulunuyordu. Sasan tarihinde bazen bu ikinci snfn birincisinden nce geldii, bazen birinci snfn ikincisine stn olduu grlmtr. Her iki snf da mele ve mtrefn zmresinin bir parasdrlar, halk yneten ve smren, yoksun brakan zmredirler. Ne var ki, birinci snf zorbalkla, ikinci snf ise din yorumla bunu salamaktadrlar. Halkn var-you bu iki snfn elindedir. Kimi zanan ruhani snfn serveti prenslerden de fazla olabilmitir. Albert Malet yle der: Sasan dnemi hakknda yukarda 28 numaral nota baknz. 56 AL ERATI Kimi zaman servetin 18/20'si mabedlerin, mecs rahiplerinin elinde idi.'1 nc snf, zenaat erbab, esnaf, askerler, toprakta alanlard. Bu snf her trl rtbe ve onurdan yoksundur. Hind'de olduu gibi, aa tabaka temiz olmayan bir soydan saylrd. Bu nc snf kamu haklarndan yoksun braklrd. Hatta drdnc hicr yzylda Firdevs,52 Rstem'in5^ dilinden yle demektedir: slm gelirse her eyi birbirine katar; soylar, rklar birbirine katr: evet bende-i bhoner ehriyr. [Hnersiz kul padiah olabilir]. Yani artk ynetime, halkn bana geebilmek iin: Tebr-o bozorg ne-yyed be-kar. [Soyluluk, ululuk artk ie yaramaz] Demek ki artk rk ve hanedann nemi kalmayacak ve kle kkenli birisi toplumun nderliini ve ynetimi ele alabilecektir. slm'n btn bu duvarlar ykmas sebebiyle Metindeki zel ad Latin harfleri ile yazlmam olduundan "Malet" veya "Mallet" tarznda olabilir. Bu bilginin hangi kitap veya makaleden alnd da belirtilmemitir. Firdevs Ebu'l-Kasm Mansur (940-1026): ehname ad altnda slmncesi ran tarihine ilikin destanlar manzum ve sral olarak toplayan ran airi. Bu eseri Gazne Sultan Mahmud'a sunmutur. ehname, Fars dili asndan, Luther'in ncil evirisinin Alman dili iin nemi lsnde nemli bir eserdir. Ayrca, eski ran dnce ve deerlerini anlayabilmekte de

yardmc olur. Nitekim Dr. Ali eriat de ehnameden bu adan yararlanmtr. Bu Rstem, slm'n son ve ekmel tebliinden ok nce yaayan destan kahraman Zal olu Rstem deil, Sasan dneminde, snf ayrlklarnn kesinlemesi srasnda yaayan, Kadisiyye sava-'nda (636) ran Ordusu'na komuta eden Rstem olmaldr. Rstem, slm ordusu ile giritii savata ldrlmtr. 57 DNE KARI DN slm'a yneltilen ktleme, aslnda amz dnyasnda en byk bir dstur ve vntr. Sasan dneminde bu nc snfn varl nasl yorumlanmakta, yasallarlmaktadrPktidar sahipleri din ve felsef yorum yapamazlar, metafizik konularda bilgileri yoktur, bu sebeple zora bavururlar, mesela bir kundurac olunun bilgi sahibi olabilmesine kar karlar. Ders okursa, bilgi ile megul olursa brokrat snfna girer, bir st snfa ykselir, oysa babas kundurac olduuna gre, kendisinin de tarih boyunca bu snfta kalmas, soyunnu da byle olmas gerekirdi. sterse bu kundurac ocuu bir dahi olsun. Dahi mi? Cehenneme kadar yolu var, bize ne? Dahiliini kunduraclkta gstersin! Sasan dneminde mbedler ve Zerdt din adamlar ne yaparlard? Onlar da din vastas ile insanlar arasndaki ayrm, snflarn birbirine kaal ve ayr oluunu yasallatrmak, hakl gstermek, gereke bulmak iin alyorlard. Onlara gre tr ate vard. Ate nedir? Ahuramazda'nm tecellisidir. Aluramazda ulu tanr, iyilik ilkesi, iyi varlk'tr.54 Niin tr ate vardr? nk Ahuramazda'nn da tr tecellisi vardr: 1) Azergeesb (Azerbeycan yresindedir).55 54 Daha nce, herhalde Zerdt Dini'nin tahrif edilmedii sralarda, ran'da ate tapnaklar yoktur. Sasaniler zamannda ise Ahura-Mazda'nn simgesi olarak "ate" klt ortaya kmtr. Her evin, her kyn kutsal atei vard. Bu atein hizmetinde bulunacak din adamlarna ihtiya olduundan, herhalde "ruhan" snfna i ve kadro bulmak, "isizlik sorununu hafifletmek" iin bu yola bavurulmu idi (Clement Huart, La Perse Antique, s. 188). 55 element Huart bu Azergeesb'in hkmdara ve muharip snfa ait olup Azerbaycan'da Gandjk [Gence] da bulnuduunu bildirir (s. 188). 58 AL ERATI 2) Azerberzinmehr (Sebzur yaknlarndadr).56 3) Azerstahr, (Pars/Fars yresindedir).57 Bu ate, Aluramazda'dr.58 Ahuramazda'nm da ya-psnn snfl olduu grlmektedir. Azerbeycan'daki Ahu-ramazda ate, padiahlar ve ehzadelere (prensler snf); Fars'taki ate, ruhanler snfna; Sebzuar'daki ate ise torakta alan ifti ve kyller snfna ittir. Bylece "Gzellik ve yilik Tanrs"nn birletii ve btn insanlarn bu din erevesinde Ahuramazda'ya tapmas ve Ehrimen ile savamasnn gerekli olduu Zerdt dininde dahi Ahuramaz-da'nn toplumsal yaayta tek bir

tecellisi, tek bir atei yoktur. "Kutsal ate" dahi insanlarn tabakaya ayrlmalarn ve bunlarn birbirine kapal oluunu, birbirine geiin ve katlmann mmkn olmadn onaylamaktadr. Bu snf insan birbirine benzemezler ve aralarndaki ayrm (onlarn grnce) Ahuramazda'nm iradesinin tecellisidir. Ahuramazda bu eknim-i selse'yi, uknumlu olu ilkesinin toplumsal yaaya yansmasn tesbit etmekte, dei5" Burzin Mihr, iftilerin atei olup Horasan'da Revand danda-dr. (Clement Huart, s. 188). 5' Clement Huart, ruhan snfna zg atein Pars yresinde Kri-yan'da olduunu ve adnn Adher-Farnbah olduunu syler (s. 188). 5 Sasani dneminde de -herhalde Arap Yarmadas'nda Hanifler bulunduu gibi- hayr ve er ilkelerinin zerinde Tek Tann'ya inanan kimseler de bulunmaktayd (Clement Huart, s. 211). Esasen slm'n ran'da -sanld gibi kl zoru ile deil- ok geni lcde benimsenmesinde Zerdt dininin ahlk deerler dzeni ve Tek Tanr inancnn da etkisi vard. Nasl Arap Yarmadas'nda brahim dini bulut altnda kalm olmasna ramen snmemi ise, ran'da da uygun evre artlan slm'a hazrd. Snf ayrlndan strap ekenler de dil bir dzen bekliyorlard. 59 DNE KARI DN mez klmaktadr.59 u halde ifti ve kyl, kendi kutsal ateinin Pars'da veya Azerbeycan'da olmayp Sebzuar yakndalarnda olduunu grr. u halde dier kutsal atelerin onunla bir ilikisi yoktur. Hindistan'a baknz. Buda, tanrlar veya Ulu Tann'y anlatmak veya bir anlam, yce bir duyguyu, st seviyede bir dnceyi aklamak istediinde, "Bu rya, yani arya rkna ait bir slp, bir ivedir"60 der. Yani onun necis [murdar] ve rya [aryen] olmayan, bu yzden de pis saylan snf ile bir ilikisi olmadn ima eder.61 Gryoruz ki, en kutsal din duygu ve dnceler, hatta tanrlar dahi sz konusu olduunda, kullanlan sfatlar, daima snfsal nitelii olan, rk ve soylarla ilikisi bulunan sfatlardr. Bylece rk, soy ve ayrmlar dinden destek ve dayanak bulmaktadrlar. nk bu dnemlerde bu ayrmlara dayanak bulmak iin dine bavurulacaktr, henz dinden bamsz felsefe dncesi domamtr. Felsef dn">9 Uknum, hypostase karldr. oulu eknim'dT. Hristiyanlk'n l inancnda eknim-i selse teriminin kullanlmas gibi. lah sfatlarn bazlar snrlanr da ayr bir "kiilik" verilirse, bu anlaytan knurri\ar doar. Gerek Tevhid inanna aykrdr. "O Aryen rknn stnl dncesinin kkleri, ok eskiye uzanr. Buda'nn rya derken, kelimenin kkenini dnmeden "asil, soylu" anlamnda m, yoksa "rk" bir anlamda m kullandn bilmiyorum. "^ 1824-1883 yllar arasnda yayaan Brehmen Dayanand Sarasvati, Kuzey Hindistan'da 1875 ylnda "Soylular [Arya] Cemaati" [Arya-samaj] ad altnda bir yeni din akm ortaya atm idi. Weda denen Brahmanizm kutsal metinler klliyatna dayanmayan btn dinleri reddeden mutaassp bir din idi. Bugn de bu dine bal yarm milyon kadar insan vardr.

(Bertholet, Worterbuch der Re-ligionen; Dden, die Religionen). Hitler'de ve son zamanlarda da son ran ah'nda -kendisine Aryamebr lakabn taktna gre- benzer eilimler gzlemlenir. 60 AL ERATI ceye gelince, Aristoteles ve Efltun [Platon]62 da zaman zaman yle diyeceklerdir: Kle, ezelden kledir; efendi de, efendi. Aristoteles der ki: Kan ynnden soylu olan, btn yeryznde yalnzca yirmi soylu Atinal ailedir. Bu yirmi ailenin says artmaz da, eksilmez de. Aristoteles bunlar sylediinde de toplum henz felsefeden deil, dinden etkilenmekte idi ve bu grler de statkonun destekleyicisi (toplumun dinine uygun H.H.) grler idi.63 Bu mele dini, toplumlar iin afyon grevini stlenen dindir. Nasl? yle: "Sizin sorumluluunuz yok! Olup-biten herey Tanr'nn iradesiyle olmaktadr, dolaysyla yoksullu62 Aristotales (M. . 384-322): Eski Yunan felsefesinin nl ad. Meai [Peripatetik] felsefe okulunun kurucusudur. Eski alarda klelik yalnz Yunan'da deil, birok toplumda bir olgu olarak kabul ediliyordu. Yunan toplumunda Sofistler'in klelik kurumuna kar itiraz ynelttikleri oldu (Worterbuch der Antike, Tr-ner Verlag, Stuttgart, Sklaven). slm, klelik kurumunu, eski toplumlarda anlalan biimi ile ilga edip sadece sava esirlii kurumunu kabul etti. Ne var ki, slm evresinde gerekletirilen kar-devrim dolaysyla klelik kurumu -olduka yumuatl-m da olsabirok slm-d grnmleri ile toplumda varl-n srdrd. Efltun [Platon] M. . 427-347), -Aristoteles gibi- slm dncesi evrelerinde de ok etkili olmu eski Yunanl feylesofdur. Klelik konusunda yukardaki dipnota baknz. Platon'un hocas olan Sokrates'in (M.. 469-399) irk dini mensuplar tarafndan idam edildii dnlrse, Aristoteles'i bilmem, fakat Sokrates ve Platon'un klelik hakkndaki dncelerinin yeniden gzden geirilmesinin uygun olduu kanaatindeyim. Aristoteles'de Ebu Yusuf, Efltun ve Sokrates'de ise Ebu Hanife zellikleri belirgindir. . 61 DNE KARI DN AL ERATI unuzdan yaknmayn ve rahatsz olmayn. Nasl olsa te yanda karlk greceksiniz. Artk-eksik ne ise burada, dnyada grltsn yapmayn. leride on mislini alacaksnz" derler. Bylece insann, bireyin i aleminde, zihninde bir yadsma ve seme (itiraz ve intihab) ilemi yapmasn nlemek isterler. G ve servet sahiplerine kar eletiri yneltme sorumluluu duyan ve bu bilinle kar koyan halkn veya bir topluluun hareketi, bu yoldan bastrlm olur.64 Dinin grevi; bu devrimi, bu eletiriyi, bu dnce biimini ve bu yadsmay engellemek, insanlarn i aleminde bu devrimi ldrmek, bomak ve bastrmak olmutur (irk dininin grevi H.H.) Nasl? Olup-biten her eyin Tann'nn isteine uygun

olduunu syleyerek... u halde ykselen her itiraz, Allah'n iradesine itiraz demektir. te btn bu reti, dinin statkoya dayanak hazrlamasndan ibarettir. Din de bu retinin btndr, (irk din, toplumdaki din H.H). Bu dinde de ibadet ve inan vard; bu da, kendisiyle atan harekete kar koyuyor, insanlardan sorumluluu kaldryor, snf ve rk farkllklarn yasallatr-yordu. Hatta bu tanrlarn dini de mill bir zellik tayordu. ran'daki tanrlar, zedler65 ve Hudlar, ranllar ile birlikte Enran ile arpyorlard. Bu da evrenin tanrlarnn bile ran'n stn rknn yannda olduunu ve necis ve pis Martin Luther (1483-1546) byle yapanlardandr. Kurtarc gibi ortaya kp baka bir efendinin bayraktarln yapmtr. Bahalik ve slm'dan sonra ortaya kan btn yeni dinlerin ortak zellii de budur. zed (yazata veya ized) denen varlklar eski ran dininde balangta meleklerin karl iken, sonra bir tr "daha kk tanrlar" olarak da ele alnabilmilerdir. Bazlar yazatdnm peri karl olduunu syler. Bugnk Farsa'da da bazen Tanr karl olarak kullanlan Yezdan kelimesi de buradan gelir. Aslnda tanr veya peri karl deil, byk melekler dndaki melekler demektir (Kars. Clement Huart, a.g.e., s. 212). 65 62 l' l. olan Enran ile savatklarn gsterir. Enran kimlerdir? ranl olmayanlar... Bylece grmekteyiz ki, rk ayrm ve stn rk gr din aracl ile yasallatrlmaktadr. Snf ayrm da ayn ekilde bu din tarafndan yasallatrlr. Zaten dinin stlendii grev de budur. Buna karlk, Peygamberimiz (s.a), btn hak peygamberlerin obanlk yaptn sylemitir.^6 te bu Hak dinin peygamberleri obanlk, iilik yapm, emekilerden de daha fazla olarak yoksulluu ve al kendi nefis ve bedenleri ile tatm, bunlarn yamsra -bir snfn da- mbed-lerin, keilerin, byc ve mularn67 tekil ettii hkim tabakann dinine de kar kmlardr. Tevhid dinine kar kan bu tagut dini; halka/insanla da kardr. Bu din tarihte her zaman 'stn gelmi, ynetmi, hkim snfn yoksul snf susturma, kandrma ve bastrma arac olmutur. Bu din, tarih srecinde ve Ortaa'da iki biimde grlmektedir: Biri, olduka ak biimidir ki, irk dininin ilk biimi budur. Bugn de Afrika'daki birok yrede irk dininin bu ilk biimine rastlanmaktadr. Bu din, resmen ok tanrcla inanr. Tabu dinidir, kutsal saylan bir hayvan yceltir, Afrika kabilelerinde henz bu gibi dinler mevcuttur. Tauta tapclk, yani mele ve mtrefn dini ile mcadele, eer bu din apak ve belirgin biimde ise kolaydr. Buna karlk bu irk ve tauta tapclk dini, Tevhid dininin "" Resl-i Ekrem'den (s.a) btn peygamberlerin bir sre obanlk ettiine ilikin bir hadis rivayet edilmektedir. "' "Zerdt dini devlet dini olup, bu dinin ruhanleri Sasani mparatorluu'nda birinci srada bir nem kazanmlard". Bu ruhan snfn en alt tabakasnda basit mag&lar (mu), onlarn zerinde herbedh'ler (atee

nezaret eden rahipler), daha sonra mbed\&r (mularn bakanlar) gelir (Clement Huart, a.g.e., s. 187). 63 DNE KARI DN bulunduu bir toplumda klk deitirip Tevhid dini gibi grnrek mele ve mtrefn'in arac haline gelirse, -ki bu, irk dininin ikinci biimidir- ite o zaman durum daha tehlikeli olur (Btl hemte btl-u beyhudedir vel [Mkl budur ki suret-i Hak'dan zuhur eder] H. H). Tarihte irk dinin ikinci grn budur. Burada tauta tapclk Tevhid dini grntsyle ortaya ktndan, Tevhid diniyle arp-yormu grnm domamaktadr. Oysa tauta tapanlar Allah'a taptklar bahanesiyle, Allah'n devriminin samimi nder ve mcahidlerine saldrmakta, musallat olmaktadrlar ki, tehlikeli olan durum da budur. Ben slm tarihi dersi vermekteyim ve her yl u soruyu sorar, nceden de herkesin bildii gibi unu sylerim: Bu sorunun doru cevab verilebildii takdirde, mkillerin birou zmlenmi olur, hatta toplumsal sorunlar da... Sorduum soru udur: Ayn toplumda iki zat ayn dini tebli ederek onun kabul edilmesine ve benimsenmesine almaktadrlar. Resl-i Ekrem (s. a) baarya ularken Hz. Ali (zahirde -H. H) yenilgiye uramaktadr. Niin? Halk ayn halkt: yedinci mild yzyln Arap halk... Din de ayn dindi: slm... Kitap da ayn kitapt: Kur'an... Ma'bud da ayn ma'bud'tu: Allah... Dil de ayn dildi, zaman da ayn zamand, toplum da ayn toplumdu, her iki zat da: Resl-i Ekrem de, Ali de ayn eyi istemekte idiler. yleyse, niin birisi baarya ulayor, muzaffer oluyor da, dieri yenilgiye uruyor? Bu soruyu sorduumda, bazlarnn verdii cevaplar ok korkun olmakta idi. Diyorlard ki: "Ali uzlamac deildi, hakka aykr olanla hibir zaman uzlamaya yanamazd. Zulm kabul edemiyordu. Pazarlk tanmazd". Pekl, btn bunlar Ali (k.v) lehinde sylenmi szler... Ancak bu szler ayn zamanda, Resl-i Ekrem'in (s. a) aleyhine de deil midirler? Bu durumda, -Allah esirgesin- Resl-i 64 AL ERATI Ekrem'in (s.a) bu vasflar haiz olmad iin mi galip geldii sylenecek? Evet, Ali'nin uzlamac olmay, zulm hibir zaman kabul edemeyii, btn bunlar etken olmutur, fakat baka bir etken aranmaldr, asl etken ise baka bir eydir. Resl-i Ekrem (s.a) zamannda var olmayp Ali (k.v) zamannda ortaya kan bir etken aranmaldr. Aslnda bu etken apak ortadadr. Bu da tauta tapclk, rka, kabileye, aileye ve snfa bal din... Puta tapclk haline, irk haline getirilen din... Mele ve mtrefn'in leti olan dindir, yani o dnemin Kurey'idir. Bu din, yani irk dini, Resl-i Ekrem (s.a) zamannda apak, rtsz, dosdoru ortada idi. Ebu Sfyan, Ebu Cehl, Ebu Leheb, aka "te bunlar benim putlarm!" di-yebiliyorlard.^8 Aka ve resmen "Kabe'nin bir puthane olarak nemini koruyalm, Kurey'in ticaret hayat bu sayede ayakta durabilir" diyebiliyorlard. Onlarn yine aka slediklerine gre, Kurey'in stnl ve ticareti bu putlara bal idi. Kurey'in Araplar

arasndaki ululuu, mevki ve makam sahibi olmalar, Arap boylan arasndaki stnlkleri, onlara gre, bir puthane haline getirilen Kabe'nin " Ebu Cehl, slm'dan nceki zorbalk ve gerek bilgi kaynandan habersizlik dneminin balca sinalanndandr. 624 ylnda Bedr Sava'nda ldrlenler arasndadr. slm'a ve Resl-i Ekrem'e (s.a) en inat dmanl gsteren birisidir. Ebu Leheb, Resl-i Ekrem'in (s.a) amcas olmasna ramen, -bu aileden-Hz. Peygamber'in en korkun ahs dmanlar ile ibirliinde bulunan yegne kimsedir" (Hamidullah, slm Peygamberi, c. I, stanbul 1980, s. 53). Kur'an- Kerim'de Tebbet sresinde ad geer. Ebu Sfyan'n kzkardei Cumeyl (mm Cemil) ile evli olmas, bu shriyetin etkisinde kalarak slm'a dmanlk etmesine yol amtr (bkz. slm Ansiklopedisi, Ebu Leheb maddesi). Ebu Sfyan, slm'n teblii dolays ile ahs karlarn tehlikede gren ve Mekke'nin fethine kadar slm'a dmanlk eden Emev ailesinin o dnemdeki reisidir. Muaviye'nin babasdr. 65, DNE KARI DN mtevellliinin, ynetim grevlerinin Kurey'te oluu idi. Bunlar atalardan gelen kural ve trelerin [snnetu'l-evveln] bir paras idi. Onlarn atalardan gelen mitolojilerinin, esa-tr ve efsanelerinin [esatru'l-evveln] bir paras idi. "Baka bir eyi asla kabul edemeyiz, biz bu eski trelerin savunucusuyuz" demekte idiler. Bu szleri dobra dobra sylemekte idiler. Bu sebeple, bu gibi kiilerle mcadele daha kolay olmaktayd. Zafer daha kolaylkla gerekleebiliyordu. Re-sl-i Ekrem (s.a) zamannda durum byle olmutur. Biz burada tarih ve itima etkenleri deerlendiriyoruz, yoksa gayb etkenleri ne ben bilebilirim, ne de bakas. Ali de ayn trden kiilerle savamaktadr, ancak bu kiiler artk perdelenmi, maskelenmitir. Burada perdenin-rtnn anlam nedir? Burada tevhid rts, irk bekilerinin zerine ekilmitir. Ali kl ektiinde, artk yle bir Kureyliye kar kl ekmektedir ki, artk putlar deil, Kabe'yi savunduunu sylemekte, Muallakat- Seb'a'y [Yedi Ask] deil, Kur'an- Kerim1 i mzraklara takmaktadr. Bunlarla mcadele kolay deildir. mdi bu irk ne yapmaktadr? Cihada gitmekte, slm adna fetihlere kmakta, hutbe okutmakta, mescid kurmakta, orada cemaat namaz kldrmakta, Kur'an- Kerim okumakta, btn slm bilgin ve hkimlerini kendine tbi klmakta, kendim Resl-i Ekrem'in (s.a) tebli ettii dinin ilkelerini ycelten ve savunan bir kii olarak gstermektedir. Ne var ki, iin iyznde, irk yine ayn irktir. Bu tr ^ Muallakat- Seb'a, slm-ncesi Arap iirinin Kabe'ye aslmaya layk grlen yedi aheseridir. Kur'an- Kerim'in stn, asil ve ilah ifade ve beyanna kar, mrikler eski Arap iirini karmaya kalktlar. Mekke'nin fethinden sonra ise slm'n zne dmanlklarn srdrenler, Sffin sava (657) sonunda -Kur'an- Kerim sahifelerini mzraa taktklar gibiartk Kur'an- Kerim adna mcadele ettiklerini iddia etmeye balam idiler. 66 AL ERATI

irk dini ile mcadele, dier bir deyile dost giysisini kuanan bir dmanla, tevhid ve takva giysisi iinde tevhid ile savaan bir irk ile mcadele kolay deildir. ylesine zordur ki, Ali (k.v) bile yenilgiye uramtr (galip saylr bu yolda malub! H.H). Btn toplumsal olaylar ve slahat tarihinde unu grmekteyiz: Yabanc dman, yabanc rktan gelen istilacy kolaylkla yenen ve kovan nderler ok olmutur. Bu nderler yabanc dmanlara kar koyabilmi, olanca g ve azametine ramen onlar yok edebilmilerdir. Ne var ki, dnyann en byk ordularn yenebilen bu kahramanlar, ieride milletin perianlk ve bedbahtlna sebep olan, toplumu mutsuz klan kiilerle savamaya, i savaa giriince, ayn kahramanlar baarl olmayabiliyorlar, yinelgiye urayabiliyorlar. Oysa bu kahraman ayn kiidir, yabanc dman yenmi, i dmana yenilmitir. "Zorbalk ve hilekrlk, dindarlk ve takva giysisini kuanrsa, tarihin en byk facialarndan birisi ve tarihi etkileyen en byk glerden birisi meydana gelmi olur".70 Demek oluyor ki, irkten sz edilince, aklmza hemen hayvana, bitki veya heykele tapnmak gelmemelidir. Byle dnrsek Hz. brahim (a.s) ve Resl-i Ekrem'in (s.a) savalarndan sonra irk dininin mahvolduunu sanrz. Oysa irk dini, halkn din duygusunun topluma tahakkm eden mele ve mtrefn eliyle ynlendirildii dindir. u halde 17 ve 18. yzyln ve Yakna'n aydnlarnn bu din ile savamalar, ona kar kmalar, bu dinin halkn perianlk ve bedbahtlna sebep olduunu, halkn esaret, 70 Metinde Grimen gibi bir ad gemekte, "Zorbalk ve hile, takva giysisini kuannca tarihin en byk facias ve tarihe musallat olan en byk g meydana gelmi demektir" sz, bu zata atfedilmektedir. sim Latin alfabesi ile yazlm olmadndan, bu kiinin kim olduunu tesbit edemedim. 67 DNE KARI DN zillet, zaaf ve sorumsuzluununu deimez ve deimemesi gereken bir durum olarak tesbit ettiini, toplumdaki rk, snf ve zmre ayrmcln koruduunu sylemeleri haksz deildir. Bu dinin ilerleme ile, insann hrriyeti ve eitlii ile badamadn sylemeleri de hakl bir yarg idi. Daha sonra tecrbe de gstermitir ki, bu dini bir kenara atmalarna yol aan yarglar da haksz deildir. Hrriyet uruna sava veren bu aydnlar, insanln bu gibi hurafelerden, bu gibi zillet etkenlerinden, uyuturucu zehirlerden, din adna ortaya atlan ve dzlp koulmakta olan bu gibi nesnelerden insanln kurtulmas ve bamszlk kazanmas iin savayorlard (tarih boyunca btn peygamberler, sonunda toplum iinde bu irk dini karsnda yenilgiye uradlar. u da var ki, tarih boyunca bu irk dini ile de yalnzca peygamberler savatlar, bakalar deil).71 Bu aydnlarn yanlgs urada idi: Onlar ou kez -biz dindarlarn da yapmakta olduu gibi- tarihte din adna, tapnma adna, mabed adna, cihad adna, slm ve Salih sava adna ne grd iseler bunlarn tmn din sandlar ve saydlar. Nitekim biz de ayn dncede idik. Oysa sylemi olduum gibi, slm'n devrimci bir bak as vardr ve irk dinini

reddeder. Hak dininin tam anlam ile ileride gerekleeceini ve Veliyy-i Dn'in geleceini syler.72 slm, ister ak, ister tevhid perdesi altnda gizli olsun, ister Dou, is71 Peygamber ve imamlarn yenilgisi, "Son glen iyi gler" veya Almanlarn deyii ile "Ende gut, alles gut!" sz asndan baklrsa "galib saylr bu yolda malub!" trnden bir yenilgidir. Ayrca, nihai zafer kazanlmam olsa bile, "hatt- mdafaa yok, sath- mdafaa vardr" ve bu sath zerinde eski dnemlere gre Hayr'a ve Hakk'a doru geliim olmu demektir. 72 Mehdi inancna iaret edilmekte ve Kur'an- kerim'de vaadedilen dnem kastedilmektedir (Tevbe/33, Feth/28, Sd/9, Enbiya/105). .. , . . .. . , 68 AL ERATI ter Bat'da olsun, tarih boyunca hkm sren bu irki reddeder. Peygamberlerimiz bu irk dinini ortadan kaldrmak zere gnderilmiler, bir sre sonra zafer yine irk'te olmutur. Sorumluluumuz ve devimiz buradan balamaktadr. slm yle bir dindir ki, aydnn ve zgrlk isteyen her insann dev ve sorumluluu bu dinin peygamberlerinin grevi ile uyumludur, ayn yndedir. Resl-i Ekrem'in (s.a), mmetimin ulems Ben srail nebilerinden stndr buyurmas bunu gsterir.73 Demek oluyor ki, peygamberlik silsilesi son bulduktan sonra ulemnn grevi, peygamberlerin izgisini srdrmektir. Burada ulem, "aydnlar" demektir. Ulem'nn grevi nedir? Gerek dinin anlalmas ve yerlemesi iin irk dini ile savamaktr, dini ihyaya uramaktr, (gerek) bilginlere verilen grev budur. Bu din tarih boyunca toplumda gerekleememitir. Ns'n/halkn ylesine bir olgunlua erimeleri gerekir ki, din uurlarnn ylesine aydnlk olmas, tevhidin anlamn ylesine kavram olmalar gerekir ki, tevhid ile tauta ta-pchk arasndaki fark ne bir ekilde anlasnlar, bu iki dinin eliik olduunu, irk dininin tevhid klna girme sahtekrlm belirleyip ayrt edebilsinler. Yeryznn neresinde olursa olsun, riya perdelerini yrtabilsinler. Bylece insanlk cehlin, korkunun ve materyalistlerin syledii etkenlerin rn olmayan bir dine ulasnlar. Kur'an- Kerim'de, korkunca -mesel bir deniz tehlikesi ile karlanca- Al'-' Metinde bu hadis, mmetimin ulemas Ben srail enbiyasndan efdaldir tarznda rivayet edilmektedir. Benim bildiim, mmetimin ulemas Ben srail enbiyas gibidir tarzndadr. Hadis-i erif metninde resul deil -(ki resuller, ayn zamanda ulu'1-azm peygamberlerdir)- nebi kelimesinin kullanldna dikkat edilmelidir. Ayrca, burada Ulem'nn zel bir anlamnn olmas gerekir (bkz. Henry Corbin'den slm Felsefesi Tarihi evirisi, Prof. Dr. Hseyin Halemi, stabul 1986, s. 270, 158 no'Iu not). 69 DNE KARI DN lah' anp da, tehlike geince tekrar unutan kiilerden sz edilir. Byle bir din, korkunun rn olan dindir. 19- yzyl materyalistinin dedii gibi... Dinin, tabiat olaylar karsnda duyulan korkunun rn olduunu materyalistler sylemeden nce, Kur'an'- Kerim, korku rn olan bu din

mensuplarn, ibadet ile bir ah-veri yapmaya kakanlar, korkaklarn ibadetini, snf ayrmndan doan din anlayn knamaktadr.74 Hangi tabakalar bu din anlayn ortaya attlar? "Burada lokmaya muhta olsan bile, sabret-melisin, orada sana cennet sofralar verilecek" diyenler.... te snf ayrmndan doan din anlay budur. Bizim dinimizde, Peygamberimizin dininde, bu kabil dinlere "ticaret dini", "korkaklar dini" denir. Buna karlk "hr kiilerin dini" [din-i zdegn] ve "hr kiilerin ibadeti" [ibadet-i zdegn, ibadet-ul-ahrr] de vardr ki, bu dinde hrriyet, akn [mtel] olana zlem, adalet ilkesini gerekletirme lks, insann zlemleri, devrimci davranlar, lkleri, eitlik, tam adaletin salanmas, bylece yeryznde her trl irkinlik ve habasetin, murdarlklarn yok edilmesi vardr.7^ Bu din, irk dininin karsnda olan 7^ Marksist bak asndan hazrlanm bir felsefe szlnde, dinin korkudan doduu gr, Demokritos Epikr, Lucretius gibi eski a maddeci dnrlerine atfedilmektedir. Tabiat gleri ve ynetici gler nnde duyulan korku, dinlere yol aar (Philosophisches Worterbuch, Klaus/Buhr, c. II, Religion maddesi, Berlin 1975). Bu szl hazrlayan bilginlerin slm'a ilikin grleri de ok bilimseldir. Esasen Bat'nn materyalistleri de, maneviyatlar da slm szkonusu olunca yalan yanl tehisler koymakta birleirler. '5 mam Hseyin'in yle dedii rivayet edilir: "Korktuklar iin ibadet edenlerin ibadeti korkaklarn, bir karlk umduklar iin ibadet edenlerin ibadeti tacirlerin ibadetidir. Allah'a, srf O'nun rzasn ve O'na yaknlamay umarak ibadet edenlerin ibadeti ise hr kiilerin ibadetidir". 70 AL ERAT dindir. teki din anlay yoksulluun srp gitmesini salamak ister, yoksullua klf uydurur ve din gerekelerle yorumlar, halk ynlarn tarih boyunca mele ve mtre-fn'in ve zorbalarn, servet sahiplerinin kar iin suskunlua srkler, aldatr ve uyuturur, birisinin al ve bir lokmaya muhta oluu karsnda refah ve lks iinde oluu olgusu ile ilgilenmez. Bu din, btn din duygulan ya uyuturucu bir madde biimine veya toplumdan ekilip mnzev olma biimine dntrr. Btn madd nesnelere sahiplenmek ve keyfini srmek isteyen kimse yararna, dier insanlarda maddiyattan nefret duygusunun domasna alr. Toplumsal gcn tmn ve insanlarn kendi yazglar konusundaki dev ve sorumluluklarn, madd ve manev ihtiyalarn zorbalarn ve servet sahiplerinin kar uruna yadsr, inkr eder ve adalete aykr, zalimane bir ekilde oluan statkoyu din yorumlar ve gl ve becerikli din adamlar aracl ile korur; alk, yoksulluk ve hastal Allah'n rzasna uygun bir durum ve manev tekmln hazrlk safhas sayar. Metafizik adan her biriyle ayr trden bir hesab, bir ilikisi vardr; bylece insanlarn bir araya gelmemesini, topluluun bireyin yalnzlna dnmesini ister. Din adamlar, halkn (zgrce) yaama, mutlu olma, mlkiyet ve ynetim haklarn kendi yararlarna gasbederler. te byle bir din karsnda, bu dinin simgesi olan Bel'am- Ba'ur'dan sz edildiinde, Kur'an- Kerim, baka konularda kullanmad bir ifade

kullanr. Tarih boyunca insanln din duygu ve inanlarn mreffeh hkim zmre yararna smren ve saptran -kendileri de hkim zmreye dahil olan- bu gibi din adamlar anldnda, Kur'an- Kerim, hi szn saknmakszn mes'eluhum ke-meseli'l71 DNE KARI DN kelb [onlarn meseli kpein meseli gibidirP^ buyurur; onlar bu bakmdan kpein davranna benzer bir davran iindedirler. Zulm, smry, zilleti, rk ve snf ayrmlarn, bilgisizlii, insan yeteneklerinin tarih boyunca mahve-diliini, duraklama ve gerilemeleri, insanln byk kahramanlarnn yok ediliini tarih boyunca bunlar savundular ve korudular. Hak dininin peygamberlerinin onca cihad, sava ve uramalarn tarih boyunca yine onlar akm braktlar. te Kur'an- Kerim'in ifadesinin buradaki sertlii, irkin lnetli grevine olan nefretinin iddetinden kaynaklanmaktadr. Sonu olarak unu sylemek isterim: -(Belki de bu szm kabul etmek size ar gelecektir. Belki, ileride doacak frsatlarda bu konuda daha fazla konumamz gerekecek, yararl olacaktr. nk burada sylediimiz, tarihe, dine ve her eye bak amz ve yarglarmz deitirecektir). Szm udur: Bat'da aydnlarn ve zgrlk savalarnn yklendikleri grev, Kilise ve Ortaa dini ile mcadele etmek idi. Avrupa'y bin yllk bir duraklamadan sonra bu sapm dinden ve din sapklktan, dier bir deyile irkten ve tauta tapclktan kurtarmak istiyorlard. irk bu kez sa (a. s) giysisine brnm bulunuyordu. Bunlar vesilesiyle (yani bunlara kar savamak suretiyle) irkle savald. Bu savaanlarn grevi de peygamberlerin tarih boyunca yklenmi olduklar grev gibi idi. (Tabiatyla, onlaA'raf/186'da anlan bu rnein, Hz. Musa (a. s) dnemindeki din adam tiplerinden ve Hz. Musa'ya dmanlk edenlerden-Bel'am- Ba'ur'a ilikin olduu konusuna daha nce deinmi idik. Ayet-i kerimede'de, benzer kiilikler iin kullanlan ar ifade, yine ayn veya benzer kiilikler iin baka bir benzetme ile tekrarlanmaktadr (Cuma/5). 72 AL ERATI rn vardklar sonularn tmyle doru olduunu sylemek istemiyorum).77 Peygamberler de her zaman bu talam ve sapk din anlay ile, insanla, halka kar olan din ile, irk ile, tauta tapclk dini ile savatlar, putlar ve irk dini'nin btn almetlerini ortadan kaldrmakla, klf uydurucu ve uyutuacu dini de yok etmeye altlar. Bu da gelecekte ve dn, tarih boyunca, Hak dinini izleyen btn insanlarn grevidir. irk dininin tarih boyunca hkm srdn, peygamberlerin tarih dinine/irk dinine kar bir devrim balattn sylerken, bizim de bugne kadar mele ve mtrefn elinde kalan insanlk tarihi srecini, tarihin akn deitirme konusunda devli ve ykml olduumuzu ifade etmi oluyoruz. Grevimizin bir tr gericilii gerekletirmek olmad, maziye

dn ile ilgisi bulunmad aktr. Grevimiz hak peygamberlerinin devrimini srdrmektir. Bu peygamberler halkn barndan koptular, yetitiler. mm peygamberler, yani mmet peygamberler, dier bir deyile mele ve mtrefn'e baml olan nderlerin karsnda olan peygamberler, ite bu Hak peygamberlerdir.78 Bu peygamberlerin kar kt nderler ise; ya prenslere, ya feodalite 77 Nitekim bu konumann son satrlarnda merhum eriat'nin bu gre hangi ynden katld ve "Tevhid dini" sz konusu olunca asla katlmad aka anlalacaktr. 78 mm terimini, yine hak dilinde ve gnlk dilde kullanlan manas ile alanlar, bunun "okuyup yazma bilmeyen" anlamna geldiini sanabilirler. Oysa Resl-i Ekrem'in (s.a) bir beerden tahsil grmemesi, Bir mektebe oldu ki mdavim Allah idi zatna muallim beytinde anlatld gibi eitilmesi, okuyup yazma bilmemesi anlamna deildir. mm, Yahudilik ve Hristiyanlk'a mensup olan topluluklar dndaki Araplar veya Hicaz (mm'1-Kur) halk manasn da ifade edebilir. O dnemde Arap Yarmadas'ndaki 73 DNE KARI DN dnemi toprak sahiplerine, ky aalarna balanyorlar, bir veya iki taraftan prens veya toprak aalar soyundan geli-yorlard.7^ Dinde -nitekim bizim de anlamadmz gibi- Batl aydnlarn anlamad nokta udur: Onlar, tarih din veya dier ad ile irk dini hakknda doru bir yargya vardlar. Soylu ve nfuz sahiplerine, soylulua, mreffeh ve soyguncu tabakaya bal din hakknda verdikleri yarg doru idi. Ancak, daha sonra yanl bir sonuca vardlar ve vardklar doru yargy en genel anlam ile dini kasayacak ekilde genelletirdiler. te bu yanltr. Tarih asndan din yoktur, dinler vardr. Nitekim Gurvitch de byle syler: "Genel anlamda bir toplum yoktur, toplumlar vardr".80 Museviler, kendilerinden olmayan Araplar mmiyn olarak vasflandryorlard (l-i mran/75). Belki de kendileri srailoulla-n'ndan sayld ve Arap Yarmadas'nn dier halkn da brahim'in (a.s) dier olu smail (a.s) soyuna mensup saydklar iin, srailoullar'ndan olmayan Araplara mmiyyn diyorlard. u halde Resl-i Ekrem (s.a) iin kullanlan mm sfat da (A'raf/157-158) "tahsil grmemi" anlamnda deil, "smail soyundan" anlamnda olabilir (Kars. Kamus- Kur'an, c. I, mm maddesi). Dr. eriat ise mmye, "mmet" ve dolays ile "toplumcu ve insanc" gibi bir anlam vermektedir (halktan yana olu anlam). '' rnek verilmiyor. Sasan Hanedan ile din adamlar snfnn ilikisine nceden deinmitik. Bazlar da soyca asillerden olmamakla birlikte sonradan gllerin hizmetine girmilerdir. 80 Georges Gurvitch (1894-1965): Diyalektik bir toplumbilim anlaynn temsilcisidir. Rusya'da domu, 1932-1940 yllar arasnda Fransa'da, 1940-1945 yllar arasnda Amerika'da Toplumbilim Krss'nde ders vermi, 1948'de yine Paris'te retim yelii yapmtr. Toplumbilim alannda incelenen olgu ve kurumlar da srekli deitiklerinden, Gurvich

"dogmatist" diye niteledii grlere kardr (Hartfiel/Hillmann, Worterbuch der Soziologie, 3. bas, Stuttgart, Kroner Verlag 1982). 74 AL ERATI u halde her toplum iin bir yargya varrken ayrca bir inceleme yapmak gerekir. Tarihte de iki trl din anlay var olmutur, iki safn, iki kart topluluun var olmasna uygun bir ekilde, din anlay da ikidir. Saflardan birisi zalimin safdr, halkn ilerlemesine, hrriyetine, geree, adalete, ileriye ve uygarla dman olan saf... Bu saf, kendi sapkn igdlerini ve ihtiraslarn tatmin edebilmek iin, halka tahakkm edebilmek ve yoksun brakabilmek iin, belirli bir din anlayna sahip olmutur, bu da "dinsizlik" deil, belirli bir din olarak grnmtr. Kar safta ise Hak Din vardr. Bu Hak Din kar saf sindirmek ve yenmek iin gelmitir. Ben, bir yandan irk dini hakknda olumsuz yargya varan aydnlarn yargsn doru bulurken, dier yandan onlar -u adan haksz ve insafsz grmekteyim: Buda dini, Zerdt dini, Mezdek dini, Mani dini, Yunan dinleri gibi stn tabakalarn ortaya att, mlk sahibi ve feodallarn, refah erbab hkim snflarn dinlerini gzlemleyerek bir sonuca varm, sonra bunlardan karttklar, bu dinlere dayanarak halka hkmeden ynetim ve hanedanlarn tutum ve davranlar dolaysyla elde ettikleri olumsuz yarg ve sonucu ise, doru bir yarg olmasna ramen, yanl bir genelleme ile kar safa da uygulamaya kalkm, hem hak, hem de irk dini hakknda ayn yargy vermilerdir. obanlarn, peygamberlerin dinini irk dini ile bir tutmulardr. Emek ve zahmetin, yoksulluun anlamn insanlardan daha iyi bilen, gerek sekinlerin ve Allah'n setiklerinin dini olan bu din ve bu peygamberler, irk dinine kar -tarihte herkesten fazla (hatta sadece bunlar)-cihada girimiler, onunla savamlardr. Hak dinin peygamberleri kimi zaman irk dininin mensup ve savunucu-larnca ehid edilmi, bu peygamberleri izleyenler, imamlar ve bu izgiyi srdrenler de irk dininin gc aracl 75 DNE KARI DN ile zindanlarda zehirlenmi veya katledilmilerdir. Zaman olmu, ki, Hak dinin mensuplar katlim edilmitir. imdi biz kalkar da, irk dini hakknda varm olduumuz bir olumsuz yargy Hak dine de genelletirir, irk dinine kar lekm dnkm veliye dn buyurarak kendisini irk dininden kesinlikle ayrm olan Hak dini iin de ayn eyleri sylersek, ite bu yarg bilim-d, aydn olu niteliine, hatta ahlka, drstle ve d gereklie aykr bir yarg olur. Aydnlar! Neredesiniz? Bat'dan aktarma yarg verilebilir mi bu konuda? Batl kendi dini hakknda kolayca m bir yargya vard? yz yl boyunca savat urat, okudu, inceledi, ancak bu uramalardan sonra (irk dini haline sokulmu H.H) Hristiyanlk'n Bat'nn bana nasl bir bel kesildiini anlad. Biz ise tecrbe ile deil, sadece tercme ile (deneye deil, bakalarnn baka artlar altnda yaptklar deneyin sonularn aktararak H.H) hemen bir yargya varyoruz. Aydn olu demek, elbette bu demek deildir.

leride, slm toplumlarnda aydnlarn nasl olutuunu inceleyecek ve anlatacam. A a braksn da, baka birisi onun ekmeini yama edebilsin diye uraan, yoksulluun srdrcs ve bizzat bir tr uyuturucu hkmnde olan, tarihte srekli bu grevi stlenmi bulunan, yoksullua sebep olan ve yoksulluk olgusunun srekli var olmas iin alan din iin verilen yarg, nasl olur da Ebu Zer'i eiten din iin de doru olur? Ebu Zer, slm'n o pak ve kmil simas, Resl-i Ekrem'in (s.a) bizzat eittii bu insan! O Ebu Zer ki, ne rka, ne sermayeye, ne kltre, hibir eye dayanmyordu. Tercme bir tip de deildi. Her eyden ar bir insanlk ruhuna sahip olan Ebu Zer, bu tezghn, bu kitabn, bu okulun rn idi. 76 AL ERATI Ebu Zer yle der: Evinde ekmek bulamayann tolumdan zorla almaya kal-kmayna aarm.81 Ben bu sz -kimin sylediini belirtmeksizin- Bat'da naklettiimde, bazlar bunun Proudhon'un82 sz olduunu sandlar. "Bu arlkta ve kesinlikte bir sz Proudhon'un ne haddine?" diyordum. Bazlar da "Dostoyewski8^ sylemitir" diyorlard. Dostoyewski, "Bir yerde bir adam ld-rlmse, sua katlmayanlarn da eline kan bulamtr" der. Bu da bir bakma dorudur. Fakat Ebu Zer'in ne dediine dikkat edin! Ebu Zer'in bu sz, bir dinin szdr, Merhum eriat'nin; genliinden beri zel bir ilgi duyduu Ebu Zerr-i Gfr (Cndeb ibn Cnde); slm'dan nce de muvahhid olan Haniflerden idi. Mslmanl ilk kabul edenlerden drdncsdr. Resl-i Ekrem (s.a) ve M'minlerin Emiri Ali tarafndan ok sevilmi ve vlmtr. Muaviye'nin am valilii srasndaki haddi aan yolsuzluklarna kar kmas dolays ile, Medine'ye getirilmi ve oradan da yaama artlan ar olan bir yere srlm, Hicret'in 32. ylnda orada vefat etmitir (Glpnarh, Nehcu'l-Bela-a evirisi, s. 183-184). Dr. eriat henz 20 yana iken Ebu Zerr'in hayat hakknda Arapa bir kitab Farsa'ya evrilmitir (bu konuda bkz. -(bu Kitab'n Sunuu'nda da anlan)- Ali eriat zerine Bir Oturum, s. 12). Metinde Ebu Zerr'den nakledilen sz iddetli bir sz olduundan, hafife yumuatlmtr. "Evinde azk bulamayan kii nasl olur da topluma kl ekerek kar kmaz, aarm" mealindedir. Pierre Joseph Proudhon (1809-1865): Gazeteci ve kendini sosyalist kuramc olarak eitmi bir zattr. Anarizm erevesinde ele alnabilecek grleri vardr. Faiz veya toprak gelirinden, allmadan elde edilen serveti hrszlk olarak nitelendiinden, mutlak olarak "mlkiyet hrszlktr" grnde olduu sanlr (Phi-losophisches Worterbuch ve Worterbuch der Soziologie). Dostoyewskiy Feodor Mihailovi (1821-1881): nl Rus dnr ve romancsdr. Ezilenler'in yannda grler ileri srdnden, Ebu Zerr'e ait yukardaki szn de ona ait olduu sanlmtr. . ... ... ....... i

77 DNE KARI DN din adna konutuunu iddia eden bir din adamnn deil! Fransz htilli'nden sonra sylenmi, eitli etkilerin rn bir sz de deildir. Fransz htilli'nden ok nce, Gfar Ka-bilesi'nin evre artlan iinde sylenen bir szdr.8^ Yoksulluu douran, yoksulluun domasna sebep olan kiilere kar ayaklanlmas, a olan kiinin kendisini smren kiiye kar ayaklanmas deil, toplumdan hakkn zorla istemesi belirtiliyor. Niin topluma, herkese kar? nk herkes bu toplumda yaamaktadr. Herkes smrc olmasa bile, bu toplumda yaayan herkes, benim yoksul ve a olmam dolays ile sorumludur... Smrcnn eylemine katlm demektir...85 Bu szn temsil ettii dini, insanla ve halka kar bu adan bakan bir dini, tarih boyunca yoksulluu statiko haline getirmeye ve korumaya alan din ile ayn saymak ve ayn yargy vermek; insafszlk, cehl-i mutlak, hem glnecek, hem de alanacak bir durum deil midir? Selm 84 Gfar, Ebu Zerr'in mensup olduu kabiledir. Dr. eriat, Ebu Zerr'in bu sznn Fransz htilalli'nden sonra Bat'da gelien "insan haklar" edebiyatnn etkisinde sylenmeyip dorudan doruya slm'n getirdii bir bak as olduunu belirtmektedir. Metinde, Ebu Zerr'in yukarda 81 numaral notta anlan sznn iddetli ve heyecanl bir yorumu vardr ki, bu heyecana kanunlar elverili olmayp "sigortann atmas" ihtimali olduundan, ifade yumuatlmtr. Esasen Dr. eriat.bile bu sz sylerken sonunda daha lml bir ifade kullanmtr. Dr. eriat bu sz yorumlarken, bir kiinin yoksulluundan btn toplumun sorumlu olduunu, bu toplumun yoksulluu ortadan kaldrc bir dzen kuramam olduklarn belirtmek istemektedir. 78 SONSZ SONSZ Kitabn nc basks srasnda, merhum Dr. eri-at'nin bu kitapta szn ettii din ile kar din olgusunun gnmzdeki grnmleri zerinde bir-iki sz ylemeyi yararl grdm. Tevhid dini, -Ali eriat'nin de belirttii gibi- btn Tanr elilerinin tebli ettii dindir ve bu dinin ad slm'dr (bkz. l-i mran/19). Kim bu gerei kavrayacak yetenekte olduu halde inat veya kar yznden reddeder, baka bir din veya din sentezi ortaya atmaya alrsa, bu dinin Allah katnda bir deeri yoktur ve bu kii de hi-ret hayatnda hsrana urayanlardan, akl almaz yanlgsnn bilincine varanlardan olur (bkz. l-i mran/85). Allah, Kur'an- Kerim vahyinin tamamlanmas ile bu dini kemale erdirmi, olgunlatrm, insanla nimetini tamamlam, 81 SONSZ insanlk mmeti iin slm' din olarak belirlemi ve semitir (bkz. Mide/3).

Allah katnda din, slm olduuna ve bu din olgunlap tamamlandna gre; artk slm'dan sonra hibir din veya sentez gelecek deildir. Resl-i Ekrem'den (s.a) sonra gelenler ve tamamlanm tamamladklarn iddia edenler sadece yalancdrlar ve blis'in yaldzl szlerini vahy-i ilah yerine srmeye alan eytanlardr, blis dostlardrlar (bkz. En'am/112). Daha nceki btn gerek Tanr elileri de -Resl-i Ekrem'in (s.a) tebli ettii vahiyde olduu gibi- bu Tevhid dinini "slm" olarak adlandrmlardr, Musevlik veya sevlik olarak deil! Ben srail'in son nebilerinden olan Haggai de Tevhid dininin aslndaki safla dndrleceini ve dinin kemale erdirileceini ayn ad ile tebir etmitir: Btn kavimlerin Ahmed'i [mm Nebi ve Resul] gelecek... Alemlerin rabbi buyurur ki: "Arzda slm' hkim klacam" (Haggai/7-9). Hz. sa da ayn dinin teblicisi idi, ayni ilah'n, tek ilah olan Allah'n elisi olarak bu dine aryordu. Bu sebeple, Hz. sa'nn ve o'na iman edenlerin selm da, Hz. sa'dan ncekilerin ve bizim selmmz idi. Merhum eriat Dine Kar Diride btln hakka kar durma abasnn zellikle bir grnm zerinde durmutur: Bu da, yeni bir din getirmeye kalkmayp Tevhid dinini yanl yorumlar ile afyon haline getirenlerdir. Ancak, kendisini Mesih zanneden Sabetay Sevi'nin 17. yzylda Yahudi dnyasnda sebep olduu byk hayal krklndan sonra, Tevhid dinine dman olanlar yeni yntemlerle sentez dinleri icat etme denemesine kalk82 SONSZ mlar, ilk modern an btl dini de masonluk olarak ortaya kmtr. Bu dinin merkezi nerede olacakt? Elbette, bugn saylar ok artm olan btl dinlerin merkezi nasl ABD'de ise, modern an ilk btl dininin merkezi de emperyalizmin o zamanki merkezinde, Londra'da olmal idi. Katolik Kilisesi, bu btl dinin getirebilecei tehlikelerin abuk farkna vard. Fakat bu btl din ksa zamanda ABD'ye ve tekrar Kara Avrupas'na atlayp yansd ve Fransz Devrimi ile olduka grkemli bir geici zafer kazand. Bylece btln, yani kar-dinin elinde artk iki yntem vard: Dinin afyon haline getirilmesi ve "insanlk dini" grnmnde yeni bir btl din teblii! Bu btl dinin (masonluk) Fransz Devrimi ile parlak bir baarya ulam grnmesi, btln bir yanan yeni yeni btl dinler tretmesine ve bu i iin de zellikle ABD'deki evre artlarn uygun grmesine yol aarken, bir yandan da materyalizmi bir din haline getirmesine sebep oldu (marksizm). Yine merhum eriat'nin belirttii gibi, materyalizm dini, Tevhid dinini hi gz nne almayarak ve bilmezlikten gelerek, dinleri afyon olarak niteledi ve insanl materyalizm dinine ard. 1917 Ekim Devrimi de bu btl dinin geici fakat parlak bir baars eklinde grnd. Masonluk 1789 Fransz Devrimi ile, Marksizm 1917 Ekim Devrimi ile sralarn savdktan ve bir atmlk barutlarn tkettikten, fakat her ikisinin de zaferlerinin Tevhid dinine, slm'a kar olmayp yine btln bir dier grnm olan afyon-dine kar olduunu kendileri de anladktan sonra, zellikle son yllarda, Btl, afyon-din biimlerine kar savamann, canavarn kendi kuyruunu srmas kabilinden olduunun da bilincine

vard ve gerek slm'a kar Btl'n btn grnmlerinin ittifak etmelerinin zorunlu olduu anlald. 83 SONSOZ zellikle Ekim Devrimi'nin bir atmlk barutu bittikten, uurulan havai fiek yalanc bir parlaklk ile serpilip daldktan sonra; a) Afyon dinler, b) Afyon dinlere kar grnen btl dinler ve her ikisine de kar grnen, c) "Dinsizlik dini", son yllarda bir ittifak aray iine girdiler. nk, Hakk geldi, btl ykld, btl kesinlikle ykhp gidicidir (sr/81) yetinden korkmaktadrlar. Bu ittifak dolays ile, lkemizde en "muhataral" dnce aklama, gerek slm'dan sz edilmesidir. slm adna yutturulmak istenen veya asrlardr yutturulan herhangi bir "afyon"un propagandalarn yapabilirsiniz, hele kendinizi Hind-Mool imparatoru Ekber'in deneyini hatrlatan Trk-slm Sentezi dininin emsiyesi altnda gstere-bilirseniz hi bir mesele yoktur. Daha az gvenceli olmakla birlikte, Arap krallklarnn szcs olmann da fazla sakncas yok, hele samimi deil kurnaz iseniz, yarar dahi vardr. Musevilik ve Hristiyanlk adn alm olan slm'n tahrif edilmi ve afyonlatrlm eski grnmlerine de mensup olabilir, savunmasn yapabilirsiniz. Hele AB'ne girme midinde olduumuz u sralarda, lkeye Turoya atlar yerletirmek ok da zor bir i deildir. Batllarn bir blm daha ak szl davranr ve "AB'ne giremezsiniz, nk slm dinindensiniz" derken, daha byk bir ksm da "Kesin bir red cevab vermiyoruz. Her ey sizin elinizde! lerideki son be-on yl iinde slm' seerseniz, AB'ne giremezsiniz. Bat'y, dier bir deyile Yahudi-Hristi-yan kltrn seerseniz, belki olabilir" derler. Bu arada baz Trk dnrleri bizimle deta alay eder de farknda bile olmaz, sylenenleri ciddiye alrz. Bir rnek verelim: Stefanos Yerasimos'a "Bata 84 SONSZ diye sorulur. O da der ki: "Hareket noktasn dinden almak gerekiyor. Bat'da Trinite [leme] diye bir ey var... Bu aslnda eski Yunan'dan kma bir ey. Ama Dou'ya baktmzda Tanr tektir". Stefanos Yerasimos bu mantn srdrr ve sonuta btl teslis inancn "ileriye gidi" ve Tevhid inancn "geriye dn" olarak gsterir (bkz. Nokta Dergisi, VIII/22, 3 Haziran 1990 iinde, "Bat, Biz ve Gelecek zerine" balkl sylei). Bu kargalar bile gldrecek szler yzylmzn banda sylense idi, kahkaha ile karlanrd. Bugn ise t olarak alnyor, teslis inancna sahip olmadmz iin esef ve ilk frsatta gericilere yklenmek iin ahdediliyor. Vah ve eyvah!.. leriye mit ile bakma ve daha iyisi iin uramann, teslis bhatl inanc ile ne ilgisi vardr? Kur'an- Kerim'de de insanla ilah hilafet grev ve devi yklenmi, son dnemin "salihler" dnemi olaca mjdelenmi deil midir? Nazar alanda dinin tamamlanmas ile uygulamada mkemmellie erimek ayn olgular mdr? Bu nice mantktr?

Yerasimos, AB'ne girme midimiz olmadn da belirttikten, Trkiye baya kenarda kalacak mjdesini (!) de verdikten sonra, aklnca inceden inceye alay etmeyi de srdryor: Trkiye'ye -slm'n hkim olduu lkeler deil- Makedonya, Balkan lkeleri daha yakn imi. Trk i adamlar ve aydnlarnn ou da Balkan kkenli olduuna gre, Trkiye AB'ne deil yeni bir Balkan Pakt'na girmeli imi. nk Balkan lkelerinin de AB'ne girme anslar Trkiye kadar dk imi. Yunanistan AB'ne girmi olduuna gre, Trkiye'nin ancak Bulgaristan ile yakn iliki 85 SONSOZ kurmas, AB'nden midini kesmesi, slm dnyasndan da uzak durmas gerekiyor u halde! nsanla ancak bu kadar alay edilebilir! Fakat su cevap verende mi? Yoksa soranda ve ciddiye alp yaynlayan da m? Materyalist dine de mensup olabilirsiniz. Bunun da artk muhataras kalmamtr. Yine de bir yandan Kemal Ta-hir yolu ile Trk-slm Sentezi dinine bir yandan da laiklik gibi terimlerle bu din mensuplarndan uzak olmayan evrelere bir selam gnderirseniz ihtiyata uymu olursunuz. Btl ve eytan dinlerin envai da lkemizde temsil edilmektedir. Ruhuluk dinlerinin envai, transandantal meditasyon, Japon kapitalizmine zentinin glendirdii Zen-Budizm, yz trl Hind hurafat, Bahailik, Yahova ahitlii, Moon Kilisesi [Uluslararas Dinler Vakf] gibi akla gelen her btl dinin lkemizde bir temsilcisi, acentas vardr. Bu arada ada Yezidlik [eytan klt] ve kara-by gibi gelecek nesillerin ruh sal iin en az uyuturucular kadar tehlikeli ve yz karas olan uursuzluklar da reva bulmakta, kk salmaktadr. Bu piyasadan, karnza uygun grdnz bir tanesini seme gibi bir mecburiyet de sz konusu deildir. slm' sememek art ile -esasen onu bu pazarda bulamazsnz- istediiniz dini, hatta bu btl dinlerden bir kan birden seebilirsiniz; mesel hem mason, hem de Moon Kilisesi'nin Trkiye temsilcilerinden olabilirsiniz. Her gn bir kravat takar gibi, dinsel bukalemunluk zgrlnden yararlanabilirsiniz. Yeter ki "Allah'n verdii rengi" (bkz. Bakara/138) zlemeyesiniz! 86 SONSZ Fakat unutmayalm ki, gnlk dnya saltanatn deil Resl-i Ekrem'i (s.a) ve Ehl-i Beyt'ini sevenler ve seenler de vardr. Saylar az da olsa vardrlar! Akbet de bunlarndr (ve'l-kbetu li'l-muttakri). Seimini bu ynde yapan, Resl-i Ekrem'i (s.a) seen, btn nceki resul ve nebiler'in, btn gerek velilerin ve salihlerin yolunu semi olur. Bu yolun ad slm'dr. Bu kitab okuduktan sonra seimimizi yenileyelim: slm' m semitik, btl' m? slm' seiyorsak bilelim ki hi kimsenin gnl iki ma'bud alacak kadar geni deildir. slm'n yansra bir veya birok dini de birlikte semi isek, gnlmzdeki ma'bud Allah deildir, setiimiz yol da slm deildir.

Oysa bunalp aresiz kalana ard anda yetien Rabbimizden baka bir seenek var m gerekten? (Bkz. Nemi/62) Sorulunca, bir oumuz slm'a mensup olduumuzu syleriz. Oysa Emiru'l-M'minn'in [Hz. Ali'nin] belirtmi olduu gibi, hakk ile hakk kart olmaz. ki dava birbiriyle kart duruma gelmi ise, atyorsa, mutlaka birisi hakk, dieri btldr; yahut her ikisi de btldr. Tabiatyla, burada kastedilen din atmas, ideoloji veya dnya gr kartlamasdr, yoksa iki mslmann mesel bir yorgan uruna ekimesi demek deildir. Zahiren mslman hkmnde olmakla, m'min olmak ayn eyler deildir (bkz-. Hucurat/14). Byle olunca da -m'minler arasnda deilmslmanlar arasnda da dnya gr kartlklar olaca tabiidir. Mslmanlar arasnda sadece karclk yznden deil, kavram ve terim kargaas yznden de ihtilaf- kelime domas iin, 87 SONSOZ btln toplumbilim ilikilerinde habire yeni terimler retilir. Bylece imann sesi duyulmaz olur ve mslmanlar, "Sen saltanat-milliyeti, sen hmanist, sen liberalist-milli-yeti, sen fundamentalist, sen modernist, sen radikalist, sen tasavvufu, sen Vehhab, sen Mealci, sen ruhu, sen Moon'cu mslmansn. Sen ise Rfzsin, esasen msl-man saylmazsn. Bana gelince ben drt-drtlk mslma-nm" haykrlar ile birbirlerine girerler. Yaplacak ey nedir? Elbette bu irkin grlt iinde Resl-i Ekrem'in (s.a) sesi duyulmaz olur. Eek de Allah'n ok sevimli ve ok yararl bir mahlkudur. Ancak, anrmaya baladnda, bu anrma belki ancak yine eeklere ho gelir, ku sesinden holanan insan kula, bu sesden rahatsz olur. te bu sebeple, eein kendi lemi snrlar iinde anrmas "bizatihi kabih" olmad ve insanlar rahatsz etmedike anrma zgrl olduu halde, insanlarn fikr tartma alannda eee yknmeleri Hikmet asndan ho grlmez (bkz. Lokman/19). Bu yet-i kerime'nin tne uyulmaz da sadece kendi haykrn duyacak ekilde naralar atlrsa ne olur? Bu durumda Resl-i Ekrem'in (s.a) sesi duyulamaz hale geldiinden, insan farknda olmakszn, tekml yolculuunda kazanm olduu btn dereceleri yitirebilir. Derhal Kur'an- Kerim'e bavuralm ve Hucurat/1-5 yetleri zerinde dnelim. Btn gerek deerlerin kayna elbette ilah sevgidir ve ilah sevgiye sahip olduunu iddia edip de Resl-i Ekrem'i (s.a) sevmeyen yalancdr. Nitekim, Nokta Dergi-si'nde N. Vergin, bu gerei ok samimi bir dil ile belirti88 SONSZ yordu: "Benim en byk eksikliim Hz. Muhammed'i sev-mememdi". Allah' sevdiini, fakat Resl-i Ekrem'i (s. a) sevmediini syleyen nasl yalanc ise, Resl-i Ekrem'i (s. a) sevdiini, fakat Ali'yi, Hseyin'i,

Fatma'y, Ehl-i Beyt'i sevmediini syleyen de yalancdr. Nitekim bunun aksini syleyenin, Ehl-i Beyt'i sevdiini, fakat Resl-i Ekrem'i (s. a) sevmediini syleyenin yalanc olmas gibi. Tasavvufun temelinde safa olmaldr (safv). Nitekim bir frka kendilerine "hvanu's-Safa" adn takm idiler. Belki de bu kelime ile Yunanca'da hikmet teriminin karl olan sophia ya da benzetilerek tasav v uf terimi uydurulmu, daha sonra sof giyenler etimolojisi, birok dier kelimede yapld gibi galat- mehur olarak tutunmutur. Safa kknde "arlk, katkszlk, saflk" anlam vardr. Ameller niyetlere gredir. Tasavvuf derken Kur'an- Kerim anlamnda hikmet sahibi olmay ve ilah sevgi yolu ile arnmay, Allah tarafndan da sevilmeyi kastediyorsa, bu esasen slm'n gerei, z, hedefidir. Buna karlk, tasavv uf derken, eyh'i Resl-i Ekrem'den (s. a) ne geirmeyi (bkz. Hucurat/1), ilah sevgi yerine sapk nefs-i em-mre drtlerini koymay, nce bidatlere sonra btl dinlere kap amay kastediyorsak bu, gnln arnmas, hikmet ve ilah sevgi ile dolmas deil, tam aksine bozulmas ve kararmasdr. Bunun gibi, tasavvuf dmanlm bidat ve btl dmanl anlamnda deil de gnln sevgi ve hikmet ile doldurmu, Rabbi ile karlkl sevgi ilikisi kurabilmi velilere dmanlk anlamnda alyorsak, elde edecimiz yine ancak hsrandr. Hz. sa'y Romal smrclere ldrt89 SONSZ mek isteyen Yahudi ulems da bu kafada idiler. Zalim gler deiir, fakat her dnemde zulm, gerek yanl anlamda tasavvuf adn kullananlardan, gerek tasavvufa iddetle dman grnen ve ilah segiden nasibi olmayanlardan nice hizmetkrlar bulur. Btln bu iki hizmetkrnn bir araya gelebilmeleri iin, Hakk'n bir tecellisinin arz'da belirmesi, kendisini gstermesi gerekir. Byle bir tecelli zuhurunda bir de bakarsnz ki on yl nce birbirini tekfir eden mutasavvflar ile fundamentalistler, son derece laik ve efendilerine layk rgtler iinde bir araya gelmilerdir. Fundamentalist olarak nitelendirilebilecek akmlar mslmanlar arasnda olabilir ise de, bu gibi akmlar m'minlerin benimseyebilecei akmlar deildirler. Bunlar aslnda "biz atalarmzdan byle grdk" diyen mriklerin tutumunu miras alanlardr. Bunlara temel slm ilkelerde sz ettiinizde "Biz atalarmzdan byle grdk. slm tarihi bize 661 ylndan balar. Bizim fundamentaliz-mimiz buraya kadardr" derler. ster i, ister Snn olsun, fundamentalist yntem, rivayetleri Kur'an- Kerim ile deerlendirme deil, Kur'an- Kerim1 i rivayetlerle deerlendirme yntemidir. Aile hukuku alannda priten grnen bu frka, aslnda her alanda sadece makyavelist ve oport-nistdir. Son zamanlarda bu zelliklerine de pragmatizm adn takarak iinmeye ve bbrlenmeye balamlardr. Radikalizm (kktencilik) ise kt bir anlam tamaz. Her m'min doru anlam ile kktencidir, elverir ki bu terim yanl olarak "fundamentalizm" anlamnda kullanlmasn! Kktencilik, slm'n temel ilkelerinde uzlamaya gitmemek demektir. "Modernizm" de radikalizm veya tasavvuf gibi iki

farkl anlamda kullanlabilmektedir: Radikalist (fundamentalist deil) olanlar, "Ahbr" deil "Usl" ol90 SONSZ duklarndan, doruluklar pheli baz rivayetlerin lafzna nem vermektense, her ada temel ilkelerin korunabilmesi ve uygulanabilmesini istediklerinden itihada nem verirler. ctihad, slm bir kurum ve terim olduundan, ic-tihad taraftarlarnn knayc ve hor grnc bir anlamda modernist olarak nitelendirilmeleri doru olmaz. Moder-nizmin bir de gerekten kt anlam vardr ki, bu da, fundamentalist grnenlerin btl ile kar temeline dayanan uzlamalar gibi, ictihad taraftarlarnn ctihad artlarna riayet etmemeleri, temel ilkelere uygunluu salayacak ictihad yerine, temel ilkeleri yrrlkten kaldrmay salayacak itihada bavurmalardr. Oysa, mevrid-i nass'da itihada mesa yoktur. "Modernist", bu ikinci anlamda ise, zahiren slm iinde kalsa bile "iman'dan uzak kimse" demektir. Buna karlk, Batllar ictihad kurumu taraftarlarna "modernist" adm veriyorlar diye ve srf bu sebeple baz slm dnrlerine eri bakmann da anlam yoktur. Esasen, radikalizm ile fundamentalizm arasnda fark gzetmeksizin kafa kartrmayan ve ve salkl bir snflama yapmaya imkn yoktur. Bakarsnz ki, ayn kimse, mesel Seyyid Cemaleddin-i Esedabad, bazen ayn yazar tarafndan, bir yerde "Selefi" ad altnda Vehhabiler ile ayn kefeye konur, baka bir yerde Batc modernistlerle ayn snflamada yer alr. Kavram ve terim kargaas iinde mr tketmek yazgmz olmasn! Ne zaman kendimize gelebileceiz? Mslmanlar ounluu sersemletirildikten, kavram ve terim kargaasna bodurulduktan ve gerek retiden uzaklatrldktan sonra, byle bir topluma ne istenirse, yaplabilir ve yaptrlabilir. Emiru'l-m'minin'in [Hz. Ali'nin] fiilen ulu'1-emr oluundan sonra bile mslmanlarn o91 SONSZ gnl bu nimetin kadrini bilecek yerde gnlk dnya karlar uruna zulm ve zalimi desteklediler, imam Hasan' desteksiz braktlar ve sonra da utanmadan "Ey m'minlerin yzn karartan!" eklinde hitab ettiler. Sanki kendilerinin kzarmaz yz, gerekten m'min yz imi gibi! Ardndan mam Hseyin'i destekler grndler ve zoru veya vaadedilen kar grnce bizzat karsna kmaktan da utanmadlar. Daha sonra da Ehl-i Beyt imamlarn ayn ekilde oyuna getirmek iin uratlar. Oysa Hseyin oyuna gelmemiti, hak ile btl'n arasn kan ile ekilen bir izgi ile ayrmak iin, l-i brahim ve l-i Mu-hammed'in (s.a) ulu ehidi olma devini bilerek yerine getirmiti (bkz. Saffat/108). Tekrar ediyorum: slm dmanl, belki de imdiye kadar ulam olduu, Hal seferleri dneminden de zorlu bir younlua ulamtr. Bu dmanln sebebi, Tev-hid dininin adalet ve iffet dini olmas zellii dolays ile, namus ve iffet dmanlar da namus ve iffet dini olmas dolays ile slm'a hcum ederler. Bunun iin de son yllarda yle bir

dankl de bavurulur: Btl cephesinde yer alan afyon-dinler mensuplar nce Tevhid dinine kar desteklenir, gelitirilir, daha sonra Tevhid dini mensuplar ile ounlukla ayn terimleri kullanan, ancak hakk syleyip btl kasteden mslman nderlere haddini bildirmek, Tevhid dini mensuplarna da gzda vermek iin, dinsizlik dini mensuplar ile birlikte, kendi ceplerindeki mslmanlara, zellikle de mslman bilginlere yklenilir. Btl iindeki i elikiler de, dankl dler de iman cephesini ilgilendirmez, yeter ki -Emiru'l-M'minin'in [Hz. Ali'nin] deyiiyle- hak syleyip btl kastedenleri tehis edebilsinler ve bu gibilerin iman cephesine de sirayet ettirmek istedikleri kafa karklndan korunabilsinler. 92 SONSZ man cephesinde olanlar da bilsinler ki, iman ile islm ayn ey deildir: Her m'min muslinidir, fakat her mslim m'min deildir. Kelime-i ahadet getiren kimse mslman saylr, fakat kimsenin kelime-i ahadet getirmeyi, namaz klmay' vs. Resl-i Ekrem'e (s.a) ve dolays ile o'na tbi olan m'min-lere minnet ykleme vesilesi saymasna msaade edilemez (bkz. Hucurat/17). Biz bu feraseti gster(e)nedike, ayn zamanda btl cehpesinden bir veya birka dier dinin mensubu olan "mslmanlar" artk "mnafk" kavram ortadan kalkt iin, istedikleri makam ve itibara gelerek, mslmanlar diledikleri gibi smrecek ve smrtecek-lerdir. Smrteceklerdir, nk zulmn efendilii dahi -adaletin ve dilin kadri bilinmedii iin- mslmanlarn elinden kmtr. Daha kts, zulmn ad adalet, adaletin ad zulm olduu iin! man edenlerin, Allah'n Zikr'i ve Hak'dan inenle gnllerinin huyla dolaca, yumuayaca zaman gelmedi mi hl? Biz de bizden nce kendilerine kitab verildii halde kalbleri katlaanlar, bir trl Allah'n indirdii ile hidyete eremeyenler gibi ounlukla fasklardan m olduk? (Bkz. Hadid/16). Bat'nn gcn grdmz, parlaklna kapldmz iin, iman terk mi edeceiz? pini birgn eiren, ertesi gn onca zahmetle eirdiini tekrar zenlerden mi olacaz? Oysa emperyalizmin bugnk stnl de, bizim iin bir snamadr ve bu snav sorusunu -btnlemeye kalarakkendimiz armzdr (bkz. Nahl/92). Gnllerimizi yoklayalm: Resl-i Ekrem (s.a) sevgisi sadece dilimizde ise, gnlmzde Yahova ahidi, Baha, 93 SONSOZ Budist, Hindu, yamyam, daha bilmem ne bel varsa, mesel Moon'cu vs. isek, her mmete bir tank getirildii ve tm insanlk mmetine de nsanlk Peygamberi [mm Nebi ve Resul] tank getirildii gn, vay halimize! (Bkz. Nahl/89). O gn, "Ah keke Resul ile birlikte bir yol tutsaydm!" diyerek ellerin srlaca zamandr ve o nlan ellere dnyalk sktracak bir blis grevlisi de yoktur. O gn blis, btn ins've cinn eytanlar ile birlikte kendi derdine dmtr (bkz. Furkan/27-29). O gn ortada ne Hz.

Moon'u, ne de enb- Bah'y grmek kabildir. O gn rneditasyon vs. de insan kendi elleri ile hazrlad azabtan kurtaramaz. Btl cephesi, bir yanan afyon dinleri, bir yandan yine ayn cinsten fakat meneinde de btl olan ada dinler, bir yandan da dinsizlik dini ile hcuma gemitir. slm cephesinden de -tpk Aura gecesi zlmesi gibi- zlmeler balamtr ve oalmtr. Bu gidile daha da oalacaktr. M'minler mitsizlie kaplmasnlar. Sadece mnafklardan saknslar. Aka irtidad edenlere'gelince, bilsinler ki, kendisine Taberistah -valilii vaadedildii iin Hseyin'e kar Yezid ordusunun bana geen mer ibn Sa'd nasl tercihini yanl ynde kulland ise, onlar da yanl ynde kullanmaktadrlar. Bu da dnya hayatn ahirete stn tutmalarndan ileri gelmektedir. Mslmanlardan mellefe-i kulb faslndan da olsa bir ey veya hrslarn tatmin ediecek bir eyler elde edemeyince, btl dinlerden herhangi birine yanamaktadrlar. Alemlerin rabbi bunu da aka belirtmitir (bkz. Nahl/106-109). Kim Tevhid dinine dmanlk eden dinlerden birisine kaplarak Tevhid dinine dmanlk ederse, ancak kendisine zarar vermi, gerek hayat kayna yerine blis'in sera94 SONSZ bini semi olur. Bize den ancak uyarmadr. Dinde zorlama yoktur. Akbet muttaklerindir. Allah'a hamd, Resl-i Ekrem'ine ve o'nun tertemiz Ehl-i Beyti'ne salt ve selm olsun. Prof. Dr. Hseyin Hatem stanbul, Haziran 1990 "Dine Kar Din" tabirinden dolay bir tereddt domas ve anlamnn ilk bata aka anlalamamas mmkndr. Bunun sebebi de udur: imdiye kadar biz 'din'in 'kfr'e kar olduunu ve teden beri de bunun bylece sregeldiini sanmzdr, bu sanmza gre tarih boyunca savalar din ile dinsizlik arasnda olagelmitir. Bu sebeple balk ilk bakta garip, anlam kapal, artc ve kabul edilemez grlebilir. Bu dncenin aksine, tarih boyunca her zaman din ile din arpmtr, yoksa hibir zaman bugn anladmz anlamyla din ile dinsizlik sava grlmemitir. Yazar, elinizdeki konuma metninde "Din Halk Ynlarnn Afyonudur" slogann ele almakta ve slm adan eletirisini yaparak doru sonuca varabilmenin metod ve yollarn gstermeye almaktadr. Dr. eriati'yi rahmetle anyor, bu evirinin de zerinde