GSM SSTEMNDE HCRE PLANLAMASININ

BULANIK MANTIK LE DENETM

Ali Hakan IIK




YKSEK LSANS TEZ
ELEKTRK-ELEKTRONK MHENDSL





GAZ NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS





Kasm 2005
ANKARA







iii



GSM SSTEMNDE HCRE PLANLAMASININ BULANIK MANTIK LE
DENETM
(Yksek Lisans Tezi)

Ali Hakan IIK

GAZ NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS
Kasm 2005


ZET

Bir GSM (Global System for Mobile Communications) sisteminde,
planlama aamasnda kapsanacak blgeler hcrelere blnmekte olup,
bu blme yntemi ve blme ileminin parametreleri byk nem
tamaktadr. Bu tezde GSM sistemi ve hcre planlama sreci
aklanm, bulank mantk algoritmasnn zellikleri hakknda bilgi
verilmitir. Bulank mantk, tasarmc tarafndan ilk deerin atanmas
gerektii, deikenlerin tam olarak belirlenemedii ve zaman iinde
deitii, tasarmda uzman kiinin bilgi ve deneyimlerinin byk nem
tad problemleri dier denetim algoritmalarna gre daha iyi
denetler. Hcre planlamas da bu tipte bir problem olarak ele alnabilir.
Hcre planlamasnn nemli parametreleri olan hcre yarap, baz
istasyonu says ve gc, TRU (alc-verici nite) says, N (her kmede
bulunan hcre says), maliyet, CIR (kanal giriim oran), Ds (ayn
frekans ezamanl kullanan iki hcre arasndaki mesafe) parametreleri
kentsel, yar kentsel ve krsal alanlar iin ok ynl veya sektrl
anten kullanlarak bulunmutur. GSM sisteminde hcre planlamasnn
bulank mantk algoritmas ile simlasyonu yaplm; farkl alanlar iin




iv



baz istasyonu saysn, dolaysyla toplam sistem maliyetini minimuma
indirmeye, ve bununla beraber maksimum trafik talebini karlamaya
alan bir sistemde ne gibi konfigrasyon deiikliklerinin yaplmas
gerektiini ortaya koyan bir program C dilinde yazlmtr. Ayrca, giri
ve k verileri C++ Builder dilinde yazlan ara yz zerinden
belirlenebilmektedir.
































Bilim Kodu : 0605, 0613
Anahtar Kelime : baz istasyonu says, baz istasyonu gc,
kapasite, bulank mantk, maliyet
Sayfa Adedi : 113
Tez Yneticisi : Prof. Dr. Veysel SLNDR,
Yrd. Do. Dr. Erkan AFACAN




v



CONTROL OF CELL PLANNING WITH FUZZY LOGIC IN GSM SYSTEM
(M.Sc. Thesis)

Ali Hakan IIK

GAZI UNIVERSITY
INSTITUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY
November 2005


ABSTRACT

In a GSM system, where coverage areas are divided into cells in
planning phase, the division method and its parameters have a great
importance. In the thesis, GSM system and cell planning process are
explained, and information about the features of fuzzy logic algorithms
is given. Fuzzy logic solves problems better than the other control
algorithms in which initial parameters are needed to be assigned by the
designer, which have variables that arent defined well and change with
time and where system experts knowledge and experience in design
process have great importance. Cell planning can be regarded as a kind
of this problem. The important parameters of cell planning which are
the cell radius, base station number and power, TRU (transceiver unit)
number, N (number of cells per cluster), cost, CIR (channel interference
ratio), Ds (distance between two cells which use same frequency in the
same time) are found for urban, suburban and rural areas by using
omni or three sector antennas. GSM cell planning is simulated by using
fuzzy logic algorithm, a computer program in C programming language
is written to determine what kind of configuration changes have to be
made so as to minimize the number of base station, and hence the total




vi



system cost, and also to maintain the requirements of the maximum
traffic demand. In addition, input and output data can be defined
through the interface which is created in C++ Builder programming
language.



































Science Code : 0605, 0613
Key Words : base station number, base station power, capacity,
fuzzy logic, cost
Page Number : 113
Adviser : Prof. Dr. Veysel SLNDR,
Asist. Prof. Dr. Erkan AFACAN




vii



TEEKKR

Tez almam boyunca yardm ve katklaryla beni ynlendiren deerli
akademisyenler Prof. Dr. Veysel SLNDRe ve Yrd. Do. Dr. Erkan
AFACANa, GSM konusundaki yayn ve tecrbelerinden faydalandm TTG
Uluslararas firmasnn sahibi Mehmet BEYAZa, yksek lisans eitimim
sresince zaman konusunda bana anlay gsteren Mira Mhendislik Ltd.
irketi ve Trk Telekom A..nin deerli yneticilerine, manevi destei ile
beni hi bir zaman yalnz brakmayan aileme teekkr bir bor bilirim.




































viii



NDEKLER
Sayfa
ZET.................iii

ABSTRACT........v

TEEKKR......vii

NDEKLER..viii

ZELGELERN LSTES.......xi

EKLLERN LSTES...........xii

SMGELER VE KISALTMALAR....xv

1. GR.............1

2. ERM TEKNKLER...............................................................................3

2.1. Tdma ve Fdma................3

2.2. Cdma..........5

3. MOBL HABERLEME TEKNOLOJLER...........6

3.1. GSM Tarihesi..............9

3.1.1. GSM sistemi mimarisi........12

3.1.2. letim yaps.............18

4. HCRE PLANLAMASI.....................34

4.1. Hcresel Sistem..........34

4.2. Hcre Kmesi.................34

4.3. Hcresel Sistemlerin Tasarm........................36

4.4. Hcre Planlama Sreci.....................37

4.4.1. Trafik ve kapsama analizi........................37

4.4.2. Taslak hcre plan................................37

4.5. Hcresel Kavram............................38




ix



Sayfa
4.5.1. Hcrelerin blnmesi...........................39

4.5.2. Frekans yeniden kullanm........................................39

4.6. Baz stasyonlarnn Yerleimi ......................................42

4.7. Giriim..................................45

4.8. Komu Kanal Giriimi......................45

4.9. Kanal Giriim (CIR) Orannn Hesaplanmas ..................46

4.10. En Kt Durumda ok Ynl (Omni) Anten Sistemi Tasarm.....48

4.11. Ynl Anten Sisteminin Tasarm.....50

4.12. N=7 Hcre rnts in Sektrel Antenlerin ncelenmesi...51

4.13. Mikro Hcresel ebekeler in Radyo ebeke Mhendislii...........52

4.13.1. lem.......................52

4.14. Kapasite............57

4.15. Hcresel Sistemlerde Kapasite Artnn Karlanmas............58

4.16. Erlang......................59

5. BULANIK MANTIK....................60

5.1. Bulank Sistemlerin Geliimi...................63

5.2. Bulank Kme Kuram ve Bulank Mantk..........65

5.3. Bulank karm.............69

5.4. Bulank Mantk Denetleyicinin stnlk ve Sakncalar.....70

5.5. Bulank Mantk Denetleyiciler.............71

5.6. Bulank Mantk Denetleyici Tasarm................71

5.7. Bulank Denetim Kurallarn Oluturulmas..................72

5.8. Basit Bulank Mantk Denetleyiciler.......73





x



Sayfa
5.9. Genel Bulank Mantk Denetleyiciler....................75

5.9.1. Bulandrma birimi.......76

5.9.2. Bilgi taban.............76

6. BAZ STASYONU GCNN HESAPLANMASI.........83

7. BLGSAYAR PROGRAMININ ALIMASI VE NMERK SONULAR..86

7.1. Programn admlar...........86

7.2. Nmerik sonular..........90

8. SONU VE NERLER.........108

KAYNAKLAR..............................................................................................110
ZGEM.................................................................................................113
































xi



ZELGELERN LSTES

izelge Sayfa

izelge 3.1. eitli GSM standartlarnn frekans bandndaki dalmlar...11

izelge 3.2. TCH (Trafik Kanal) tipleri...........................................................25

izelge 4.1. Hcre kmeleri.........................................................43

izelge 7.1. ok ynl anten ve krsal alan iin kural tablosu................97

izelge 7.2. Programn balang deerleri.................................................100

izelge 7.3. Taslak hcre planlamas sonular.............101

izelge 7.4. Gerek zamanl hcre planlamas sonular............................102


































xii



EKLLERN LSTES

ekil Sayfa

ekil 1.1. Program ara yz............2

ekil 2.1. Zaman blmeli oklama ve frekans blmeli oklama.....4

ekil 2.2. Zaman blmeli oklama ve frekans blmeli oklama
tekniinin beraber kullanm(GSM) ........................4

ekil 2.3. Kod blmeli oklama........................................................................5

ekil 3.1. GSM 900 spektrumu ..............................................................10

ekil 3.2. GSM genel yaps..........................................................................12

ekil 3.3. GSM ann yaps.........................................................................13

ekil 3.4. GSM ereve yaps .....20

ekil 3.5. GSM ara yzleri ve protokolleri ......22

ekil 3.6. GSM mantksal kanallar......24

ekil 4.1. 3/9 yeniden kullanm modeli.35

ekil 4.2. 4/12 yeniden kullanm modeli..........35

ekil 4.3. 7/21 yeniden kullanm modeli.............36

ekil 4.4. ok ynl anten kullanm modeli....36

ekil 4.5. Dzgn altgen hcre geometrisi...................42

ekil 4.6. N=7 deerinin bulunmas................44

ekil 4.7. N=4 deerinin bulunmas.....44

ekil 4.8. ok ynl anten iin CIR deeri....................................................49

ekil 4.9. Kavaklar ve caddelerde yaylma...54

ekil 4.10. Makro-Mikro frekans yeniden kullanm..........56

ekil 5.1. Scaklk iin keskin kme rnei.....66





xiii



ekil Sayfa

ekil 5.2. Scaklk iin bulank kme rnei...........67

ekil 5.3. Scaklk iin bulank kmelerde rtm.............................67

ekil 5.4. gen yelik ilevinin deikenleri .....................................68

ekil 5.5. Yedi ayr etiketli yelik ilevleri ve leklendirme faktr...........69

ekil 5.6. Bulank mantk denetleyici.................................................74

ekil 5.7. Bulank mantk denetleyicinin temel yaps..............75

ekil 5.8. Max-Dot karar verme yntemi......................................78

ekil 5.9. Min-Max karar verme yntemi.....................................79

ekil 5.10. Tsukamoto karar verme yntemi.......................................80

ekil 5.11. Takagi-Sugeno karar verme yntemi.......................................81

ekil 7.1. Programn almas............86

ekil 7.2. Farkl alan iin kapsanacak alanlar............................87

ekil 7.3. yelik derecesinin bulunmas .....89

ekil 7.4. Grafiksel ara yze sahip program.......91

ekil 7.5. Hata iin yelik ilevi.....................................96

ekil 7.6. Hata deiimi iin yelik ilevi.........................................96

ekil 7.7. k deikeni iin yelik ilevi..........................................97

ekil 7.8. Farkl alanlar iin hcre yarap...........................................103

ekil 7.9. Kanal giriim oran ...........................................................103

ekil 7.10. Baz istasyonu says deiimi.............................................104

ekil 7.11. Hcre kmesi deiimi...........................................................105

ekil 7.12. Farkl alanlarda BTS gc deiimi....................................105

ekil 7.13. Farkl alanlarda Ds uzakl deiimi..............................106




xiv




ekil Sayfa

ekil 7.14. Farkl alanlarda Ds uzakl deiimi..................................107

































xv



SMGELER VE KISALTMALAR

Bu almada kullanlm baz simgeler ve ksaltmalar, aklamalar ile birlikte
aada sunulmutur.

Simgeler Aklama

D
s
Ezamanl frekans kullanlan iki hcre aras mesafe

yelik derecesi
N Her kmede bulunan hcre says
u yelik ilevi deikeni

Yaylma yol kayp eimi

q Ortak kanal giriimi azalm faktr
R Hcre yarap

Ksaltmalar Aklama

AGCH Eriim Verme Kanal (Access Grant Channel)
AUC Kimlik Denetim Merkezi (Authentication Center)
BCCH Yayn Kontrol Kanal (Broadcast Control Channel)
BCH Yayn Kanal (Broadcast Channel)
BER Bit Hata Oran (Bit Error Rate)
BSC Baz stasyonu Kontrolr (Base Station Controller)
BSS Baz stasyonu Alt Sistemi (Base Station Subsystem)
BTS Baz Alc ve Verici stasyonu
(Base Transreciever Station)
C Tayc (Carrier)
CCCH Ortak Kontrol Kanal (Common Control Channel)





xvi



Ksaltmalar Aklama

CDMA Kod Blmeli oklu Eriim
(Code Division Multiple Access)
CDMA WLL CDMA Kablosuz Yerel Dng
(CDMA wireless Local Loop)
CIR Kanal Giriim Oran (Channel Interference Ratio)
DCCH Tahsis Edilen Kontrol Kanal
(Dedicated Control Channel)
DCS Saysal Hcresel Sistem (Digital Cellular System)
DL Downlink (Verme Balants)
DRX Sreksiz Alma (Discontinuous Reception)
DTX Kesikli letim (Discontinuous Transmission)
E Erlang (Trafik Birimi)
EDGE Evrensel Geliim iin Gelimi Veri Hzlar
(Enhanced Data Rates For Global Evolution)
EIR Cihaz Kimlik Kt (Equipment Identity Register)
EV-DO Sadece Evrim Verileri (Evolution Data Only)
FACCH Hzl Balantl Kontrol Kanal
(Fast Associated Control Channel)
FCCH Frekans Dzeltme Kanal
(Frequency Correction Channel)
FDMA Frekans Blmeli oklu Eriim
(Frequency Division Multiple Access)
GMSC Geit MSC (Gateway MSC)
GMSK Gaussian Minimum ifre Kaydrma Modlasyon teknii
(Gaussian Minimum Shift Keying)
GoS Servis Derecesi (Grade of Service)
GPRS Genel Paket Radyo Servisi
(General Packet Radio Service)




xvii



Ksaltmalar Aklama

GSM Mobil letiim iin Kresel Sistem
(Global System for Mobile Communications)
HLR Kalc Konum Kt (Home Location Register)
HO Handover (Devir Teslim)
HR Half rate (Yarm Hzl)
I Giriim (Interference)
ID Kimlik (Identification)
IMEI Uluslararas Mobil Cihaz Kimlii
(International Mobile Equipment Identity)
IMSI Uluslararas Mobil Abone Kimlii
(International Mobile Subscriber Identity)
INAP Akll ebeke Uygulama Ksm
(Intelligent Network Application Protocol)
ISDN Saysal ebeke Tmleik Servisler
(Integrated Services Digital Network)
ISM Tmleik Servis Modeli
(Integrated Service Model)
ISUP ISDN Kullanc Ksm (ISDN User Part)
LAC Yerel Alan Kodu (Location Area Code)
LAI Yerel Alan Kimlii (Location Area Identification)
LAPD D kanalnda Link Eriim Prosedr
(Link Access Procedure on the D-channel)
MAP Mobil Uygulama Ksm (Mobile Application Part)
MS Mobil stasyon (Mobile Station)
MSC Mobil Anahtarlama Merkezi (Mobile Switching Centre)
MSS Mobil Anahtarlama Sistemi (Mobile Switching System)





xviii



Ksaltmalar Aklama

MSISDN Mobil stasyon ISDN Numaras
(Mobil Subscriber ISDN Number)
NSS ebeke Alt Sistemleri (Network Subsystems)
OMC letme ve Bakm Merkezi
(Operation and Maintenance Centre)
PAGCH Paket Eriim Verme Kanal
(Packet Access Grant Channel)
PCH Arama Kanal (Paging Channel)
PCM Darbe Kod Modlasyonu
(Pulse Code Modulation)
PCS Kiisel letiim Sistemi
(Personel Communications System)
PLMN Kamuya ait Mobil ebeke
(Public Land Mobile Network)
PRBS Yanltc Rasgele Bit Sralamas
(Pseudo Random Bit Sequence)
PSTN Sabit Telefon ebekesi
(Public Switched Telephone Network)
QoS Hizmet Kalitesi (Quality of Service)
RACH Rasgele Eriim Kanal (Random Access Channel)
SACCH Yava lgili Kontrol Kanal
(Slow Associated Control Channel)
SCH Senkronizasyon Kanal (Synchronization Channel)
SDCCH Bamsz Atanm Kontrol Kanal
(Stand-Alone Dedicated Control Channel)
SIM Abone Kimlik Modl
(Subscriber Identification Module)
SMS Ksa Mesaj Servisi (Short Message Service)





xix



Ksaltmalar Aklama

TCAP lem Yetenekleri Uygulama Ksm
(Transaction Capabilities Application Part)
TCH Trafik Kanal (Traffic Channel)
TCH/F Tam Hzl TCH (Full Rate TCH)
TCH/H Yarm Hzl TCH (Half Rate TCH)
TDMA Zaman Blmeli oklu Eriim
(Time Division Multiple Access)
TMSI Geici Mobil Abone Kimlii
(Temporary Mobile Subscriber Identification)
TRAU Transfer Kodlama ve Hz Ayarlama nitesi
(Transcoder and Rate Adaption Unit)
TRU Alc-Verici nite (Transceiver Unit)
TS Zaman Dilimi (Time Slot)
TUP Telefon Kullanc Ksm (Telephone User Part)
UHF Ultra Yksek Frekans (Ultra High Frequency)
UL Uplink (Alma Balants)
UMTS Evrensel Mobil letiim Sistemi
(Universal Mobile Telecommunications System)
VHF ok Yksek Frekans (Very High Frequency)
VLR Ziyareti Konum Kt (Visitor Location Register)
WCDMA Geniband Kod Blmeli oklu Eriim
(Wideband Code Division Multiple Access)




1
1. GR

Bu almada, farkl alan trnde (Kentsel, yar kentsel, krsal), iki farkl
anten tipi ( sektrl ve ok ynl) kullanlarak baz istasyonlarndan oluan
bir hcresel sistemin, maliyetinin, k gcnn, konfigrasyonunun optimize
edilmesi amalanmtr. Bu amala sistemde bulunan baz istasyonu says ve
k gc, TRU (Alc-verici nite) says, N (Her kmede bulunan hcre
says) deeri, CIR (kanal giriim oran) deeri, hcre yarap ve D
s
(Ayn
frekans ezamanl kullanan iki hcre arasndaki mesafe) deeri ve toplam
maliyet deeri gibi parametreler dikkate alnmtr. Bu deerlerin bulunduu
hcre planlama problemi bulank mantk algoritmas ile zlmtr. Sz
konusu problem iin C dilinde bilgisayar program gelitirilmi olup, veriler
C++ Builder dilinde yazlan grafiksel ara yz zerinden belirlenebilmektedir.

Hcresel sistemlerde, abonelerin konuma sreleri, hareketleri, evre artlar
nceden kesin olarak belirlenemeyen ve zamanla deien birok
parametreye baldr. Bulank mantk algoritmas da kesin olarak
belirlenemeyen, zamanla deien ok deikenli sistemleri etkili
denetleyebildiinden, sz konusu problemi zmede tercih edilmitir.

Hata-Okumura yaylma modeli ile farkl alan tr (Kentsel, yar kentsel,
krsal) iin baz istasyonu k gc bulunmutur.

alma ierisinde mobil iletiim teknolojileri ve zelliklerine deinilmitir.
GSM sisteminin temel yaps ve birimlerinden bahsedilmi, alma
prensibine deinilmi ve hcre planlamas srecinin admlar detayl bir
ekilde incelenmitir.

Programn verileri, zel bir firmann saha almalarndan alnm olup, sz
konusu problemin zm bu veriler iin gerekletirilmitir. Taslak hcre
planlama srecinde, problemin balang zm oluturulmu, daha sonra,
bu zmde elde edilen sistem parametreleri, gerek zamanl hcre




2
planlama srecinde, bulank mantk algoritmas esasna dayanlarak
gelitirilen program ile optimize edilmeye allmtr.


ekil 1.1. Program ara yz











3
2. ERM TEKNKLER

2.1. Tdma ve Fdma

Gnmzde artan trafik talebini karlamak iin mevcut frekans
spektrumunun verimli bir biimde kullanlmas gerekmektedir. Kapasite
artrm amacyla yaplan almalarn nemli bir blmn oklu kanal
kullanm teknikleri oluturmaktadr. En yaygn kullanlanlar, zaman blmeli
oklu kullanm (TDMA) ve frekans blmeli oklu kullanm (FDMA)dr. Zaman
blmeli oklu kullanmda kullanclar servis salayan istasyon ile farkl zaman
dilimlerinde haberlemekte, bylece kanal daha fazla kiinin kullanmna
imkn vermektedir. Doal olarak bu zaman dilimleri ses iletimini
etkilemeyecek aralklarda olmak durumundadr. Bu nedenle zaman blmeli
sistemler kanal kapasitesini belli lde artrabilmektedirler. GSM sistemi
frekans ve zaman blmeli oklu eriim tekniklerini kullanmaktadr. Bir kanal
belirli zamanda belirli frekansa sahiptir. Mevcut bant genilii 200 kHz bant
geniliine sahip tayc frekanslara blnmtr. Zaman ise, her biri sekiz
TS (Zaman dilimi)ye blnm erevelerle ifade edilmektedir. Bir TS
(Zaman dilimi) bir abonenin yapt arama iin kullanlr. TDMA bant
geniliini daha etkili kullanr, nk bu durumda kanallar arasnda frekans
koruma band bulunmamaktadr. TDMA sisteminin dezavantajlar da vardr.
TDMA sistemi gnderim modunda yksek tepe gc ister. Bu da bataryann
mrn ksaltr. ekil 2.1.de frekans, zaman, kod dzleminde TDMAin
zaman dzlemini ve FDMAin ise frekans dzlemini dilimlere ayrmas
grlmektedir.











4











ekil 2.1. Zaman blmeli oklama ve frekans blmeli oklama











ekil 2.2. Zaman blmeli oklama ve frekans blmeli oklama tekniinin
beraber kullanm (GSM)

Frekans blmeli sistemlerde ise kullanlan kanaln frekans, birok kullanc
arasnda bltrlmektedir. Burada snrlayc etken ise ses (ya da veri)
iletimi iin gereksinim duyulan en az bant genilii olmaktadr. Tanabilir
iletiim sistemlerinde kullanlan frekans bandnn snrl olduu dnlrse,
frekans blmeli oklama da kanal kapasitesini snrl lde artrmaktadr (1).
Frekans
Zaman
Kod
Zaman
Kod
Frekans
Zaman
Kod
k
2
k
3
k
4
k
6
k
1

Frekans




5

2.2. Cdma

Son yllarda gelien baka bir yaklam ise kod blmeli oklama tekniidir. Bu
teknikte vericiden gnderilen iaret zel bir kod ile arplmakta alcda ise
alnan iaret vericideki kodu zecek baka bir kod ile arplarak iaret ilk
haline dntrlmektedir. Ayrca btn kanallarn kendine zel kodu vardr
ve ayn anda ayn frekans spektrumunu kullanabilir. Bylece bant geniliinin
efektif kullanm ve giriime kar yeterli koruma salanr.

Kod blmeli sistemlerde kanaln etkin kullanmn salayan, her kullanc iin
kullanlan kodlarn birbirlerine gre ortogonal olmasdr. Bylece alc ayn
frekansta gelen tm iaretleri ayn anda almasna ramen dier iaretler
arplan kodla ortogonal olduklar iin sfrlanmakta ve alc ksmnda sadece
elde edilmek istenen iaret kalmaktadr. Bu tip sistemler, frekans ya da
zaman alannda almadndan, sz konusu alanlarn snrlamalarndan
etkilenmez.













ekil 2.3. Kod blmeli oklama
Frekans
Zaman
Kod




6
3. MOBL HABERLEME TEKNOLOJLER

Bluetooth (Mavi Di) Teknolojisi:

1994 ylnda Ericsson, cep telefonlar ve cep telefonu aksesuarlar arasnda
kablosuz iletiim kurabilecek dk g tketimli, dk maliyetli bir radyo
arabirimi zerinde aratrma yapmaya karar verdi. Bu karar mavi di
teknolojisinin kaplarn aan admd. Mavi di uygulamalar; mevcut veri
alarna uzanan evrensel bir kpr, evre birimleri iin bir arabirim ve kk
apl cihaz alar oluturmak iin bir ara olarak da kullanlabilirdi. Yaplan
almalarn neticesinde 1999 Temmuz aynda katmanl protokol yapsna
sahip mavi di spesifikasyonu karld.

Mavi di dier sistemlere alternatif olarak gelitirilen ksa mesafede yksek
hzda veri aktarm salayan gvenli bir kablosuz iletiim sistemidir.

Mavi di ile dier zmler arasndaki en belirgin fark, mavi di ile birden ok
cihazn birbirleri ile ayn anda iletiim kurabilmesidir. Mavi di sisteminde
radyo balants ile birok aracn balanmas mmkn olmaktadr. stelik
cihazlar arasnda grsel temasa ihtiya duyulmamaktadr. Dier
standartlarda olduu gibi mavi di de 2,45 GHz ISM bandn kullanr.
Parazitleri byk lde nleyebilmek iin frekans atlama yntemine
bavurulmaktadr. Yntemde 2,402 GHz ile 2,480 GHz frekans aral 1
MHz'lik aralklarla 79 kanala blnr. Blnme sonucu, saniyede 1,600
frekans atlamas gerekleebilir. Bu sayede de Mavi di balantlar
dierlerine oranla ok daha kararl olur. Mavi di a ierisindeki cihazlar 10
metre alan ierisinde 720 kbps hznda bilgiyi paylaabilir.









7
GPRS (General Packet Radio Service):

GPRS, verilerin mevcut GSM ebekeleri zerinden saniyede 28,8 ile 115
kbps hzlarda iletilebilmesine imkn veren, cep telefonu ve mobil cihaz
kullanclarna kesintisiz internet balants sunan paket tabanl bir mobil
iletiim servisidir. GPRS, mobil iletiim teknolojisinde halen kullanlan devre
anahtarlamal (circuit-switched) yani kullancya tahsis edilen bir tek hat
zerinden srekli balant yerine paket anahtarlamal (packet switched), ayn
hatt birden ok kullancnn paylat bir teknolojidir. GPRS platformu ayn
zamanda WAP tabanl servisler iin de ideal bir taycdr.

GPRS teknolojisini kullanabilmek iin mobil ebeke ve servis salayc
altyapsna GPRS donanm ve yazlmlar entegre etmek ve GPRS uyumlu
mobil telefon gereklidir.

EDGE (Enhanced Data Rates For Global Evolution):

EDGE, GPRS altyaps zerinden teorik olarak 384 kbpsye, pratikte 236,8
kbps'ye kadar veri haberlemesi salayan, multimedya servisleri ve
uygulamalarn destekleyen bir teknolojidir.

Kod Blmeli oklu Eriim (CDMA):

CDMA teknolojisinde ncelikle iletilmesi istenen sinyal sadece o aboneye
tahsis edilen bir kod ile ileme tabi tutularak geni bir bant zerine yaylr.
Daha sonra ilenmi bilgi sinyali (1,25MHz Spread spectrum yaygn
spektrum) dier abonelere ait sinyallerin zerine bindirilerek gnderilir. Alc
tarafnda btn sinyaller yine ayn kod ile arplarak alnmas istenen sinyal
ayrt edilir. Bylece yksek bant geniliine sahip bilgi sinyali elde edilmi
olur. Gnmzde CDMA teknolojisinin farkl frekanslarda yayn yapan birok
eidi bulunmaktadr. Bunlardan biri 100 milyonun zerinde abonesi olan
CDMA 2000 1x (Ses ve veri iletiimini salayan 3G teknolojisi) teknolojisidir.




8
Sz konusu teknoloji ses iletimine ek olarak abone bana 153,6 kbps
kablosuz mobil veri iletiimi sunarken, sistemde yaplacak birka kart
eklemesi ve yazlm gncellemesi ile CDMA EV-DO (Evolution Data Only-
CDMA 1x in zelliklerine ilaveten grnt iletimi de salanr) teknolojisi
olarak alabilmekte ve abone bana 2,4Mbps hzna ulalabilmektedir.

CDMA WLL (Wireless Local Loop- Kablosuz Yerel Dng) :

CDMA WLL teknolojisi, bata ABD olmak zere Latin Amerika ve Asya
Pasifik lkelerinde 50den fazla sabit ebeke operatr tarafndan kurulmu
ve kullanlmaktadr. Mobil CDMA ebekesi iki ana blme ayrlr; BSS (Base
Station Subsystem Baz stasyonu Alt Sistemi) ve MSS (Mobile Switching
System Mobil Anahtarlama Sistemi). En basit tanm ile BSS santralden
sonra aboneye kadar olan ebeke, MSS ise abone bilgilerinin ilendii
santral ksmdr. CDMA WLL kurulum itibariyle santral ile abone arasndaki
kablo altyapsn ortadan kaldrarak kurulum ve bakm onarm maliyetlerini en
aza indirmeyi hedeflemitir. MSS yerine mevcut PSTN (Public Land Mobile
Network) santralleri ve altyaps kullanlmaktadr. Baz istasyonlar (BTS
Base Transreciever Station) toplama merkezlerine (BSC Base Station
Controller) balanmakta, BSCler de standart V5,2 ara yz ile PSTN
santrallerine balanmaktadr.

Aradaki kablo altyaps ortadan kaldrlrken aradaki mevcut iletim kapasitesi
de byk lde ykselmektedir. rnein BTS ve BSC arasndaki iletimde
kullanlan 2Mbit/s PCM30 balantsnda 32 kanal zerinden 30 abone trafii
yerine 160 (teorik olarak 192ye kadar kabilmekte) ses kanal
iletilebilmektedir.








9
Geniband Kod Blmeli oklu Eriim (WCDMA):

Her trl veriyi 2 Mbpsye kadar ulaan veri alma/gnderme hz ile daha
verimli radyo frekans aral kullanma sunan geni bantl radyo tekniidir.
Giri sinyalleri saysallatrlr ve kodlanr. WCDMA'nn sunduu daha geni
bant aral, nc neslin (3G) tm gcnn ortaya kmasn salayacaktr.
WCDMA ses, grnt ve multimedya servislerine ayn anda ulam salar.

Evrensel Mobil letiim Sistemi (UMTS):

UMTS eriim teknii olarak WCDMA kullanan, geni bantl 3G teknolojisi
olarak kullanlmas planlanan ve nc nesil mobil haberleme sistemine
verilen genel isimdir. UMTS, teorik olarak 2 Mbps hznda internete balanma
imknna sahiptir. UMTS paket anahtarlamal olarak altndan kullanlan
sreye gre deil, transfer edilen (gnderilen ve alnan) veriye gre
cretlendirme yapmaktadr.

3.1. GSM Tarihesi

Teknoloji alanndaki hzl gelimeler zellikle iletiim alannda byk
deiimlere sebep olmutur. Kablosuz haberlemenin temeli Marconi
tarafndan 1897 ylnda atlmtr (1). 1972 ylnda Bell laboratuarlarnda mobil
iletiim iin hcresel haberleme kavram ortaya konulmutur. Bu temelde,
farkl analog mobil iletiim sistemleri gelitirilmitir. Bu sistemlerde sadece ses
tamak mmknd.

Bu sistemlerin bamsz olmalar ve birbirleri ile uyumlu olmamalar gibi
kesin kstlamalar vard. Bir sistemdeki mobil telefon cihaz baka bir sistemde
kullanlamyordu. 1982 ylnda, CEPT (Conference of European Post and
Telecommunications Administration) toplantsnda 2. kuak (Faz 2) sistemi
oluturmak amacyla GSM (Group Special Mobile) alma grubu kurulmutur.
Bu sistem Avrupa lkeleri arasnda dolama izin verecekti (Roaming).




10

Gelitirilen sistem, Global System for Mobile Communications (GSM) adn
almt. Sistem ismi ile komite isminin karklk oluturmamas iin Group
Special Mobile komitesinin ismi, Special Mobile Group (SMG) olarak
deitirildi.

1991 yl sonunda Avrupada kullanlmak zere gelitirilmi olan ilk GSM 900
Sistemi, saysal iletiim teknolojisiyle alan, uluslararas saysal, hcresel

mobil haberleme sistemidir. Bu sistemle mobil haberleme standardnn ilk
aamas tamamland (2).



ekil 3.1. GSM 900 spektrumu

GSM seenekle geldi:

GSM 900: Bu sistem 900 MHz frekans bandn kullanmaktadr. Temel olarak
krsal alan iin tasarlanmtr ve maksimum hcre yarap 33 km'dir.

DCS 1800: Bu sistem 1800 MHz frekans bandn kullanmaktadr. Temel
olarak abone younluunun fazla olduu ehirsel alanlar iin tasarlanmtr ve
maksimum hcre yarap 7-8 km.dir.
Frekans
Zaman
124
1
124
1
20 MHz
200 kHz
890,2 MHz
935,2 MHz
915 MHz
960 MHz
Alma
Balants

Verme
Balants




11

PCS 1900: Bu sistem 1900 MHz frekans bandn kullanmaktadr. Temel ola-
rak abone younluunun fazla olduu ehirsel alanlar iin tasarlanmtr ve
maksimum hcre yarap 6-7 km.dir.

izelge 3.1. eitli GSM standartlarnn frekans bandndaki dalmlar
Sistem P-GSM 900 E-GSM 900 GSM 1800 GSM 1900
Frekanslar
Alma Balants
Verme Balants
(MHz)
Dalga boyu
Bant genilii
Tayc bant
Radyo kanallar
letim hz

890915
935960

33 cm
25 MHz
200 kHz
125
270 kbits/s

880915
925960

33 cm
35 MHz
200 kHz
175
270 kbits/s

17101785
18051880

17 cm
75 MHz
200 kHz
375
270 kbits/s

18501910
19301990

16 cm
60 MHz
200 kHz
300
270 kbits/s

GSM 1800 (DCS 1800 olarak da bilinir) ve GSM 1900 (PCS 1900 olarak da
bilinmektedir) GSM 900 ile karlatrldnda, sz konusu spektrumda esas
olarak hava ara yz farkldr. Bir dier frekans band kullanmalarnn yan
sra mikro hcresel yapy kullanrlar (yani, her bir radyo hcresi iin daha
kk kapsama blgesi). Bu durum, frekanslarn daha yakn mesafede
yeniden kullanlmasn ve abone younluunun artrlmasn salar. ekil
3.2.de GSM sisteminin hiyerarik genel yaps grlmektedir.




12

ekil 3.2. GSM genel yaps

3.1.1. GSM sistemi mimarisi

Ynetilebilir iletiim sistemleri oluturmann en iyi yolu, sistemi
standartlatrlm ara yzler kullanarak birbirlerine balanm olan alt gruplara
blmektir. Bunlar; Mobil istasyon (MS) Trkiye'deki ad ile cep telefonu, baz
istasyonu alt sistemi (BSS) ve ebeke alt sistemleri (NSS)dir.




13

ekil 3.3. GSM ann yaps

Mobil stasyon (MS)

Mobil stasyon, abonenin ebekeye balanmasn salar. Bu istasyon SIM
kart ve mobil telefon cihazndan meydana gelmektedir.

SIM Kart veya Abone Kimlik Modl:

SIM kart abone bilgilerini tayan akll kart olup, mobil cihaz iine taklmaktadr.
SIM kart ierisindeki numara, ebekede aboneyi tanmlayan zel bir numaradr.
Abone ebekede tek numarayla birden fazla servisi kullanabilir. Bu numara
yalnzca ebekeye ilk girite kullanlr. Temel olarak u bilgileri ierir:


Um
A
bis
A
BSS
Radyo
altsistemi
MS MS
BTS
BSC
BTS
BTS
BSC
BTS
ebeke ve anahtarlama
altsistemi
MS
MS
Dier Sabit Telefon
ebekeleri
IWF
ISDN
PSTN
PDN
SS7
EIR
HLR
VLR
ISDN
PSTN




14
Geici Mobil Abone Kimlii (TMSI):

Geici mobil abone kimlii, IMSI (Uluslararas Mobil Abone Kimlii) yerine
kullanlan bir numara olup, periyodik olarak deitirilmektedir. Bylece abone
bilgileri ve konuma gvenlii iin dinlemeye kar ilave bir koruma
salamaktadr.

Yerel Alan Kimlii (LAI):
Abonenin ebekede (Kendi ebekesi veya tanml herhangi bir GSM
ebekesi) bulunduu yeri tanmlar. Bu kod sayesinde aboneye gelen arlar
iin balant kurulmaktadr.

Ki Kodu:

Abone bilgisi ve konuma gvenliini salamak amacyla kullanlan bir
ifreleme ve sorgulama anahtardr. Bu kod her abone iin ayr olup, SIM
kartnda ve AUC'ta kaytldr. Ki kullanlarak MS ile BTS arasnda iletilen tm
bilgiler (Sinyalleme ve konuma) ifreli olarak gnderilir. ifreleme ve deifre
ilemini salayan anahtar kod Kidir.

Baz stasyonu Alt Sistemleri (BSS)

Baz istasyonu alt sistemleri (BSS) baz istasyonu kontrolr (BSC) ve baz alc
ve verici istasyonundan (BTS) olumaktadr.

Baz Alc Verici stasyonu (BTS)

GSM, cep telefonlarn hcresel ebekeye balamak iin BTS ad da verilen bir
dizi radyo ileticiyi kullanr. Bunlarn grevleri arasnda kanal kodlamas ve
kodlama/kod zme bulunmaktadr. BTS, radyo ileticiler ve alclar, antenler,
iletim (PCM) tesisine ara yz vs. den oluur. BTS, gerekli ar ilem
kapasitesini salamak iin bir veya daha fazla alc-vericilerden oluabilir. Bir




15
BTS ok ynl anten ile her yne ya da sektrl (sektrel) anten ile
aralarnda 120
o
fark olan sektre yayn yaplabilir.

ok Ynl Anten (Omni) : Bu anten tipinde baz istasyonu tek hcreden
olumaktadr ve baz istasyonu merkez etrafnda eit olarak maktadr. Bu baz
alc ve verici istasyonu iin antenler bu maya uygun zelliktedir ve ok
ynl anten olarak isimlendirilir.

Sektrl Anten (Sektrel) : Sektrel baz istasyonlar bir veya birden fazla
hcreden olumaktadr. GSM'de kullanlan genel yap hcreden oluan
sektrel yapdr. Her bir hcre ayn zamanda sektr olarak isimlendirilir.
Sektrler ynl antenler kullanlarak oluturulur. Bu tip antenler n yzey
dorultusunda belirli bir ayla ma yaparlar.

Sektr yapda hcre snrlarn bir blgeye odaklama ve daha kesin olarak
belirlemek daha kolaydr. Yine antenler belirli bir eimle monte edilebilirler.
Bylece radyo sinyallerinin gidebilecei alanlar bilmek ve snrlar planlamak
daha kesindir. Dolaysyla ebekenin sinyal kalitesi daha iyi olacaktr. Hcreleri
daha kk dilimlere (sektr) ayrmakla abonelere daha kaliteli hizmet sunma
ve kapasitenin daha etkin kullanm mmkn klnmaktadr.

Dk abone kapasitesinin olduu ve olabildiince geni alanlarn
kapsanmak istenecei krsal blgeler iin ok ynl (Omni-cell) anten tipi,
yksek abone kapasitesi ve youn hcre yerleiminin gerekletirilecei
ehirsel alanlar iin sektrl (Sektr-cell) anten tipi tercih edilir.

Baz stasyonu Kontrolr (BSC)

Bir grup baz alc ve verici istasyonu (BTS) belirli bir baz istasyonu kontrolre
(BSC) balanr ve BSCde radyo kaynaklarn onlar iin ynetir. Mobil
istasyonlar alnan sinyal gc konusundaki bir raporu her 480 ms.de bir




16
gnderirler. BSC, bu bilgilerle dier hcrelere yaplan devir teslimi (Hand
over) balatabilir, BTS iletici gcn deitirebilir.

letim Kodlayc (Transcoder)

Transcoder, GSM'de kullanlan iletim format ile genel iletiim sistemlerindeki
iletim format arasnda dnm salar. GSM sisteminde hava ara yznde
(Air interface) iletimin zorluu nedeniyle ve daha verimli kullanm iin kabul
edilmi iletim deeri 16 Kbit/sdir. Normal iletiim sistemlerinde ise 64 Kbit/s
iletim kullanlmaktadr. Transcoder 16Kbit/s den 64 Kbit/se ve tersi ynde
dnm gerekletirmektedir. Ekipman olarak santrallerin (MSC) yanna
yerletirilmitir.

ebeke Alt Sistemleri (NSS)

Mobil Anahtarlama Merkezi (MSC) : MSC bir mobil abonenin ihtiyac olan
tm fonksiyonellii salar. Ana grevleri arasnda kayt, onaylama, yer
gncellemesi, cretlendirme, devir teslimler ve bir dolam abonesine ar
ynlendirmesi bulunmaktadr. ebeke alt sistemindeki fonksiyonel varlklar
arasndaki sinyalizasyon (kaytlar) iin No.7 sinyalleme sistemini kullanr.
MSC, dier ebekelerle (PLMN, PSTN) iletiim kurmay salyorsa, kpr MSC
(GMSC) olarak adlandrlr.

Kalc Konum Kt (HLR)

Mobil abonelerin ynetimi iin kullanlan bir veritabandr. Uluslararas Mobil
Abone Kimliini (IMSI), mobil istasyon ISDN numarasn (MSISDN) ve geerli
ziyareti konum kt (VLR) adresini saklar. Burada saklanan ana bilgiler,
her bir HLR tarafndan ynetilen mobil abonelere arlar ynlendirmek iin
her mobil istasyonun yeri ile ilgilidir. HLR yine, her bir MS ile ilgili servisleri de
salar. Bir HLR birok MSCye servis verebilir.





17
Ziyareti Konum Kt (VLR)

MSnin mevcut yerini, ar kontrol ve abone olunan hizmetlerin temin
edilmesi iin gerekli olan ve HLRden alnan bilgileri, VLR tarafndan kontrol
edilen her bir cep telefonu iin seilen abonelik hizmetlerinin teminini ierir. Bir
VLR, bir MSCye baldr ve normalde MSC'nin donanmna btnlemitir.

Kimlik Denetim Merkezi (AUC)

Her abonenin SIM kartnda saklanan gizli bir tuun bir kopyasn bulunduran
korunumlu bir veri tabandr. Radyo kanal zerinden onaylama ve kodlama
amacyla kullanlr. AUC, sahtecilie kar ek gvenlik temin eder. Normalde
bir GSM ebekesi ierisinde HLRa yakn bir yerdedir.

Cihaz Kimlik Kt (EIR)

EIR ebeke ierisinde yer alan geerli mobil istasyonu cihazlarnn listesini
ieren bir veri tabandr. Burada her bir mobil istasyonu uluslararas mobil cihaz
kimlii (IMEI) ile tanmlanr.

letme ve Bakm Merkezi

letme ve Bakm Merkezi (OMC), GSM fonksiyonel bloklarn denetleyen bir
ynetim sistemidir. OMC, GSM ebekesinin uygun almasn salamak zere
ebeke iletmecisine yardmc olur. Donanm fazlal ve akll hata belirleme
mekanizmalar, ebekenin almad srenin nlenmesinde yardmc olur.
OMC, MSC, BSC ve BTS'nin kontrol ve bakmndan sorumludur. Tm
kamuya ait mobil ebekeden (PLMN) veya PLMNnin sadece belirli
ksmlarndan sorumlu olabilir.






18
3.1.2. letim yaps

GSM ebekesinde iki temel balant yaps kullanlmaktadr:

Karasal balant: Baz alc verici istasyonundan santral birimine kadar
kullanlan balantdr.

Radyo frekans balants: Mobil telefonla baz istasyonunun balantsn
salayan yapdr. letiim sistemlerinde kullanlan karasal balantlar iin
Avrupa ve Amerika ayr standartlarla tanmlamalar yapmlardr. letim
deerleri asndan ayn yapda olan bu balantlar, yaplandrma olarak
farkldrlar.

E1 Balants

Avrupa standartlarnda tanmlanmtr. Bu standartlar kabul eden lkelerin
ebekelerinde kullanlmaktadr. Trkiye'de kullanlan hat yaps da E1
formatndadr. E1 balants 2,048 Mb/s veri hzna ve 64Kb/s'lk 32 adet
zaman dilimine (TS-Time Slot veya zaman dilimi olarak isimlendirilir) sahiptir.
Sfrnc zaman dilimi her zaman hattn senkronizasyonu iin ayrlmtr.
Geriye kalan 31. zaman dilimi ise PCM verisini tamak iin kullanlabilir. Bu
zaman dilimlerinden herhangi biri sistemi kontrol amacyla, 16. zaman dilimi,
sinyalleme kanal olarak ayrlr.

T1 Balants

T1 balants genel olarak Amerika ve Japonya'da kullanlr. 1,544 Mb/s'lk bir
veri hzna sahiptir. 24 adet 64Kb/s'lk zaman diliminden oluur ve hepsi PCM
veri iletimi iin kullanlabilir. Senkronizasyon, ek olarak kullanlan 1 bit
sayesinde salanr. Dolays ile bir veri erevesi 193 bit'tir (24x8 bit, ilave
olarak bir senkronizasyon biti). Sinyalleme bilgisi PCM verisi iinde
oullanarak veya ayr bir sinyalleme zaman dilimi ile tanabilir. Hcresel




19
mobil ebekesinin fonksiyonlarndan biri radyo balants zerinden ses veya
veri iletim kalitesini salamaktr.

Frekans Band

Hcresel mobil iletiim sisteminde telefonlarla sistem arasndaki haberleme
radyo frekanslar ile salanmaktadr. Konuma ve haberleme bilgisi bu
radyo frekanslar ile tanmaktadr. Baz istasyonlarndan yaplan radyo
yaylmalar hcre kapsama alann oluturmaktadr.

Frekans band iki ksma ayrlmtr:

Yukar Ynde (Verme ynnde) : Baz istasyonu asndan baktmzda, baz
istasyonundan mobil telefona doru gerekleen iletim yolu verme ynnde
diyebiliriz.

Aa Ynde (Alma ynnde) : Baz istasyonu asndan baktmzda, mobil
telefondan baz istasyonuna doru gerekleen iletim yolu olarak
isimlendirilmektedir. Alma ve verme iin iki farkl frekans aral
kullanlmaktadr. GSM 900 sistemi iin abonelere ait konuma bilgisinin en iyi
ekilde tanabilecei bant genilii 25 MHz olarak hesaplanmtr.

GSM 900'e ait frekans band; 25 MHz verme ynnde, 25 MHz alma
ynnde olmak zere 125 adet 200 KHz'lik tayc frekansa ayrlmtr.
20MHzde iki bant arasnda koruma band ve ileride gerekleecek
uygulamalar iin rezerve olarak braklmtr. Bu frekans dilimlerinin her biri
"frekans band veya frekans kanal" olarak isimlendirilmektedir. Her bir
frekans diliminde zaman oklamas (TDMA) yaplarak 8 kiiye ait bilgi
(konuma veya dier veriler) tanmaktadr. Frekans dilimlerinde kullanlan
radyo dalgalarnn zellii gerei oluan harmoniklerin bant dna tayor
olmas nedeniyle ayrlan frekans aralnn banda ve sonunda 100 KHz'lik




20
ksmlar dier frekanslarn etkilenmemesi iin kullanlmaktadr. Bu nedenle
toplam 125 frekans kanalnn 124 adedi etkin olarak kullanlmaktadr.

GSM 900 sisteminde bir abonenin konumasn ift ynl tamak iin 1 adet
verme ynnde ve 1 adet te alma ynnde frekans kullanmak gerekmektedir.
Abone iin alma ve vermede (Alma ynnde ve Verme ynnde) ayn kanal
numaral frekans kanal kullanlmaktadr. rnein; abonenin konumalar 3
nolu verme ynnde frekans kanal zerinden baz istasyonu aracl ile dier
telefon abonesine iletilirken, kar taraftan gelen ses bilgisi abonemize yine 3
nolu alma ynnde frekans kanal zerinden gelmektedir (2).


ekil 3.4. GSM ereve yaps

1 2 3 4 5 6 7 8
GSM ereve yaps
890915 MHz
124 kanal (200 kHz)
Alma Balants
935960 MHz
124 kanal (200 kHz)
Verme Balants
Zaman
GSM TDMA erevesi
GSM Zaman dilimi(normal burst)
4,615ms
ms
Koruma
boluu
Kuy-
ruk
Kullanc
verileri
T. S S
Kullanc
verileri
Kuy-
ruk
3 bits 57 bits 26 bits 57 bits 1 1 3
Koruma
boluu
577 s




21
GSM sistemi, her erevenin 8 zaman dilimi ierdii ereve yapsn kullanr.
Bilgiler kanallarda 270,833 kbps hznda iletilmektedir.

Bir bitlik zaman dilimi:

T
b
=
3
10 * 833 , 270
1
=3,692 s

Bir zaman diliminin sresi:

T
slot
=Zaman diliminde bulunan bit says * T
b
=156,25 * 3,692 s

T
slot
=577 s

Bir ereve iin gerekli sre:

T
ereve
= 8* T
slot
=4,615 ms.

Kullancya ait bilgiler her 4,615 saniyede bir iletilir (1).

Modlasyon Teknii

GSM sisteminde saysal sinyal iletimi iin GMSK (Gaussian Minimum Shift
Keying) modlasyon teknii kullanlmaktadr. GMSK modlasyonunda, faz
deiiklikleri anlk olmayp, belirli bir periyot sresince yaplmaktadr. Bylece
yksek frekans bileenlerinin oluumu engellenmektedir. Bu da kullanlacak
spektrum bant geniliinin dier tekniklere gre daha az olmasn
salamaktadr. GMSK'de ilk nce saysal sinyal Gaus filtresinden geirilerek,
sinyalin ekli keleri yuvarlamak suretiyle deitirilir. Filtre edilen sinyal, faz
kaydrmas iin tayc sinyale uygulanr.





22
Ara yzler ve Protokoller

Bir protokol, iki cihaz arasndaki haberlemeyi salayan son derece iyi
gelitirilmi kurallar ve yntemler grubudur. Radyo balants zerinden ses
veya veri iletim kalitesini salamak, hcresel mobil ebekesinin
fonksiyonlarnn sadece bir ksmdr. Bir mobil istasyonu, ulusal ve
uluslararas olarak srekli dolaabilir. GSM ebekelerinde standartlatrlm
ar ynlendirme ve yer gncelleme fonksiyonlarn gerektirir. Bir kamu
iletiim sistemi, nc ahslar tarafndan kt amal kullanmlara kar
katmanl gvenlik mekanizmalarn gerektirir. Onaylama, ifreleme ve geici
mobil abone kimliklerinin (TMSI'lar) kullanlmas gibi gvenlik fonksiyonlar
mutlak bir gerekliliktir.

ekil 3.5. GSM ara yzleri ve protokolleri

Hava Ara yzndeki Trafik Kanallar

Trafik kanal (TCH), konuma ve veri trafiinin tanmas iin kullanlr. Trafik
kanallar 26 ereveli oklu ereve (Multiframe) veya 26 TDMA erevesi
CM
MM
RR
LAPD
Radyo
RR
LAPD
Radyo
LAPD
PCM

16/64 kbit/s
Um Abis A
64 kbit/s /
2.048 Mbit/s
MS
BTS BSC MSC
LAPD
PCM
RR
BTS
SS7
PCM
BS
MM
CM
SS7
PCM
BSS
AP




23
kullanlarak tanmlanr. Bu oklu ereve 120 ms. srer. Her bir erevede 8
adet kullancya ait veri (Burst) tanmaktadr. oklu ereve sresinin 26 *
8e blnmesi ile bir burst periyodu iin geen sre bulunur. 26 ereveden,
24' trafik iin, 1'i yava balantl kontrol kanal (SACCH) iin kullanlr. Biri
ise kullanlmamaktadr. Verme ynnde ve alma ynnde olan TCH'ler
zaman ierisinde 3 burst periyodu eklinde ayrlr. Bu ekilde mobil
istasyonun e zamanl olarak alma ve verme zorunluluu yoktur. Bu zellik
elektronik devreleri basitletirmektedir. Bu yntem, karmak ift ynl
(Duplex) filtrelerinin kullanmn gerektirmez ve bylece enerji tketimini
azaltr.

Bu tam hzl (Full rate) TCH'lere ek olarak (TCH/F, 22,8 kbit/s), yarm hzl
(yarm hzl) TCHler (TCH/H, 11,4 kbit/s) de tanmlanmtr. Yarm hzl
TCHler, tek bir kanaldan iki arnn iletilmesine imkn vererek sistemin
kapasitesini iki katna karrlar. Veri iletimi iin bir TCH/Fnin kullanlmas
halinde, kullanlabilir veri hz gelitirilmi gvenlik algoritmalar sebebiyle 9,6
kbit/s deerine der (TCH/H'de: maksimum 4,8 kbit/s). GSM tavsiyelerinde,
bunlar tek bana alan tahsis edilmi kontrol kanallar (SDCCH) olarak
adlandrlr.

Hava Ara Yzndeki Sinyal Kanallar

Fiziksel kanallara birka mantksal kanal elenir. Mantksal kanallarn
organizasyonu, uygulamaya ve bilgi akmnn ynne baldr (Verme
ynnde, alma ynnde veya iki ynl). Bir mantksal kanal, kullanc
verilerini tayan bir trafik kanal (TCH) veya sinyal kanal olabilir. Bir GSM
radyo frekans taycs, 8 MS abonesinin ayn anda grme yapmasn
destekler. Tayc zerindeki her bir kanal (8 kanaldan biri) srenin 1/8'idir.
Bu teknie zaman blmeli oklu eriim (Time Division Multiple Access
(TDMA)) denir. Sre zaman dilimi denilen eit dilimlere ayrlmtr. Zaman
dilimleri sra ile ve 07 arasnda numara verilerek dzenlenmitir.
Tekrarlanan her bir 8 zaman dilimlik periyoda TDMA erevesi denir. Her bir




24
telefon grmesi bir zaman diliminde tanr. Zaman dilimi iinde tanan
bilgi burst olarak isimlendirilir. MS ile BTS arasndaki bu balant, bilgi
tamak iin kullanlan fiziksel kanallardr. Bu kanallarda farkl zaman ve
durumlarda farkl bilgiler tanmaktadr. Ayn fiziksel kanaln farkl amalar
iin kullanlabilmesi amacyla mantksal kanal olarak tanmlanmtr.

GSM Mantksal Kanallar:

Mantksal kanallar iin iki ana grup vardr. Bunlar trafik kanallar ve kontrol
kanallardr.

ekil 3.6. GSM mantksal kanallar

Trafik Kanallar: Trafik kanal konuma ve veri tar. TCH'lerin farkl tipleri
aada verilmitir:
MANTIKSAL KANALLAR
TRAFIK
SNYALLEME
TAM HIZLI
Bm 22.8 Kb/S
YARIM HIZLI
Lm 11.4 Kb/S
YAYIN ORTAK KONTROL
TAHSS EDLEN
KONTROL
FCCH SCH BCCH
PCH
RACH
AGCH
SDCCH SACCH
FACCH

FCCH -- FREKANS DZELTME KANALI
SCH -- SENKRONZASYON KANALI
BCCH -- YAYIN KONTROL KANALI
PCH -- ARAMA KANALI
RACH -- RASGELE ERM KANALI
AGCH -- ERM VER KANALI
SDCCH -- BAIMSIZ ATANMI KONTROL KANALI
SACCH YAVA LGL KONTROL KANALI
FACCH HIZLI BAGLANTILI KONTROL KANALI
SADECE
VERME BALANTISI
SADECE ALMA
BALANTISI
HER KS




25
izelge 3.2. TCH tipleri
Trafik Kanal Konuma Veri
TAM HIZLI 13kb/s normal 9,6kb/s
YARIM HIZLI 6,5kb/s 4,8kb/s

Hava ara yzndeki sinyal kanallar ar oluturulmas, arama, ar bakm,
senkronizasyon vs. amacyla kullanlr. 3 grup sinyal kanal bulunmaktadr.

Yayn Kanal (BCH)

Sadece alma ynnde bilgilerini tarlar. Esas olarak senkronizasyon ve
frekans dzeltmesinden sorumludurlar. Bu nokta-oklu nokta iletiimini
salayan tek kanal tipidir. Burada ksa mesajlar birok cep telefonuna e
zamanl olarak iletilir.

BCH aadaki kanallar ierir:

Yayn Kontrol Kanal (BCCH) : Genel bilgiler, hcreye zel, yerel alan
kodu (LAC), ebeke operatr, eriim parametreleri, komu hcrelerin
listesi vs. verilerini ierir. MS, BCCH'den gelen sinyalleri, ayn ebeke
ierisinde bulunan birok BTS'lerden ve/veya farkl ebekelerden alr.
Frekans Dzeltme Kanal (FCCH) : Sadece alma ynnde kullanlr. MS
frekanslarnn dzeltilmesi, frekans standardnn cep telefonuna
iletilmesi, ayn zamanda zaman aralklar arasndaki snrlar ve bir
TDMA erevesinin ilk zaman aralnn konumunu temin ederek alma
senkronizasyonu amacyla da kullanlr.
Senkronizasyon Kanal (SCH) : Sadece alma ynnde kullanlr. ereve
senkronizasyonu (TDMA ereve numaras) ve baz istasyonun
tanmlanmas bilgilerini ierir. SCH burst'un geerli bir ekilde alnmas,
cep telefonunun bir BTS ile senkronize olmas iin gerekli tm bilgileri
temin edecektir.




26
Ortak Kontrol Kanallar (CCCH)

Cep telefonu ve baz alc ve verici istasyonu (BTS) arasndaki bir grup yukar
ynde (Verme ynnde) ve aa ynde (Alma ynnde) kanallardr. Bu
kanallar, ebekeden cep telefonlarna doru bilgi iletilmesi iin kullanlr ve
ebekeye eriim salar. CCCH'ler, aadaki kanallar ierirler;

Arama Kanal (PCH) : Sadece alma ynnde kullanlr. Cep telefonu, baz
alc ve verici istasyonu (BTS) tarafndan gelen arlar konusunda PCH
zerinden bilgilendirilir.
Eriim Verme Kanal (AGCH) : Sadece alma ynnde kullanlr. BTS, cep
telefonuna bir TCH veya SDCCH tayin eder ve bylece ebekeye cep
telefonunun eriimini salar.
Rasgele Eriim Kanal (RACH) : Sadece alma ynnde kullanlr. Cep
telefonunun bir aramaya cevap olarak veya bir arama sebebiyle bir
SDCCH isteine izin verir. Cep telefonlar bu kanal zerinden gnderme
yapmak iin rasgele bir zaman aral seer. Bu, dier cep
telefonlarndan gelen sinyallerle arpmaya neden olabilir.

PCH ve AGCH, arama (paging) ad verilen bir kanala ve paket eriim verme
kanalna iletilir (PAGCH).

Tahsis Edilen Kontrol Kanallar (DCCH)

DCCH dolam, devir teslimler (Hand overs), ifreleme vs. ilemlerden
sorumludur.

DCCH'ler aadaki kanallar ierir:

Bamsz Tahsis Edilmi Kontrol Kanal (SDCCH) : Cep telefonlar ve
baz alc ve verici istasyonlar (BTS) arasndaki iletiim kanaldr. Cep




27
telefonuna trafik kanal tahsis edilmeden nce, bir dier deyile ar
kurma aamasnda, sinyalleme yapmak iin kullanlr.
Yava lgili Kontrol Kanal (SACCH) : Srekli olarak lm raporlarn
(mesela, baz istasyonu alan glerini) bir TCH'nin veya SACCHnin
almasna paralel olarak iletir. Devir teslim kararlar iin gereklidir.
Genellikle TCH veya SDCCH'ye tahsis edilir. Acil olmayan ilemler, radyo
lm verileri, g kontrol (sadece Alma ynnde) iin gereklidir.
Hzl Balantl Kontrol Kanal (FACCH) : SDCCHye benzerdir ancak
TCHnin almasna paralel olarak kullanlr. FACCH'nin veri hznn
yetersiz olmas durumunda "dn alma modu" kullanlr. TCH'den ek
bant genilii dn alnr. Bu abonenin ar belirleme onay, teslim
kararlar v.s. gibi mesajlar iin geerlidir.

TRAU (Transfer Kodlama ve Hz Ayarlama nitesi) erevesi

TRAU (Transcoding and Rate Adaptation Unit- Transfer Kodlama ve Hz
Ayarlama nitesi) erevesi Abis ara yznde 16 kbit/s trafik kanalnn iletim
birimidir. Kullanc verileri iin 13,6 kbit/s ve 2,4 kbit/s bant ii sinyalizasyon
iin kullanlmaktadr. Burada, sinyalizasyon ve veri bitlerinin meydana geldii
konumlar belirlenir.

Abis ara yznde kullanlan protokol LAPD'dir. Bu protokol ISDN'den adapte
edilmitir. LAPD, gruba ayrlabilen aadaki ereve tiplerini temin
etmektedir:

Numaralandrlmam ereveler
Bilgi transfer erevesi
Denetleme ereveleri

Radyo sinyal ilemlerine ek olarak Abis (BSSde kullanlan protokol) ara yz
yine, BTS'ler iin iletme ve bakm ilemlerine bir iletim yolu ve dorudan




28
ISDN standartlarndan alnan 2. kademe ynetim ilemlerine bir iletim
mekanizmas oluturur.

MSC Protokolleri

MAP (Mobil Uygulama Ksm) : Mobil radyo ebekesindeki farkl veri
tabanlarndaki aramalar kontrol etmek iin kullanlr (HLR, VLR ve EIR).
MAP sorumluluklar arasnda eriim ve yer ynetimi (kullancnn konumunun
belirlenmesi), MSC-MSC devir teslimi, gvenlik fonksiyonlar, iletme ve
bakm, SMS ve tamamlayc servislerinin gereklemesi bulunmaktadr.

TCAP (lem Yetenekleri Uygulama Ksm) : Datlm uygulama srelerine
olan talepleri deerlendirmek iin gerekli evrensel arlar ve fonksiyonlar
salar.

ISUP (ISDN Kullanc Ksm) : PLMN'ler ve dier ebekeler arasnda birlikte
almay kontrol eder (mesela ar dzeni / indirme) ve TUP ile ayn temel
grevleri yerine getirir.

INAP (Akll ebeke Uygulama Ksm) : Var olan ebeke zerinden akll
servislerin almasn salar (rnein, cretsiz arama, zamana bal
ynlendirme fonksiyonlar) .

TUP (Telefon Kullanc Ksm) : PLMNler ve dier ebekeler arasndaki
birlikte almay salar. TUP normalde uluslararas balantlar salamak
iin kullanlmaktadr ve yava yava yerini ISUPa brakmaktadr.

ar Gerekletirme Senaryosu

Aadaki rnekte GSM ebekesinde, sabit ebeke abonesinden cep
telefonu abonesine yaplan bir ar adm adm anlatlmaktadr.





29
Sabit ebekeden gelen ar geit MSC'sine (GMSC) iletilir.
Daha sonra, aranan tarafn MSISDN numarasna dayal olarak, HLR
belirlenir.
HLR, aranan numarann mevcudiyetini kontrol eder. Daha sonra ilgili
VLRden bir mobil istasyonu dolam numaras temin etmesi istenir.
Bu, GMSC'ye geri iletilir.
Daha sonra balant, sorumlu MSC zerinden aktarlr.
Bu durumda VLR mobil abonenin konum aral ve eriilebilirlik stats
konusunda aratrma yapar.
MSnin eriilebilir olarak iaretlenmesi durumunda bir radyo ars
devreye alnr.
Sz konusu radyo ars VLR'ye atanan tm radyo blgelerinde
yrtlr.
Mobil abonenin telefonu, mevcut radyo hcresinde arama talebine cevap
verdiinde, gerekli tm gvenlik ilemleri yrtlr.
Bunun baarl olmas durumunda VLR, MSC'ye ebekenin
tamamlanabileceini bildirir.
Bylece konuma balar.


GSM deki Test ve lmler

nceki blmlerden de grld gibi, GSM teknolojisi ok karmaktr.
Doal olarak bu tr bir teknolojinin kurulmas, iletmeye alnmas, ynetilmesi
ve optimize edilmesi byk bir itir. Kaynaklarn kstl olmas sebebiyle
(yksek maliyetlerine ek olarak) ebeke optimizasyonu gittike kritik hale
gelen bir ekonomik faktr olmaktadr. ebeke performans, ebeke kullanm,
abone davran ve hizmet kalitesi (QoS) konusuna hakim olabilmek iin
aadaki test yntemleri faydaldr.

Trafik Analizi: Burada, E1 veya T1 PCM erevesi ierisindeki sinyal kanallar
Abis ierisinde ve GSM ann A ara yzlerinde analiz edilir ve izlenir. Farkl




30
zaman aralklarnn ilettii trafik tipinin ne olduu nemli deildir (konuma,
veri veya sinyal) .

Bit Hata Oran (BER) Testi: BER Testi, PCM dzeyinde hata lmdr.
PCM bit hata oran (BER) sabit ebeke operatrlerinden kiralk hatlarn
kalitesini onaylamalar gereken GSM operatrleri iin nemlidir.

GSM dzeyinde, TRAU'daki kontrol bitlerinin deerlendirilmesiyle, gerek
iletiim (serviste) esnasnda bir bit hatas olasl (Verme ynnde)
belirlenebilir.

ebeke Kalitesi Testi: ebeke kalitesinin llmesini salayan ve potansiyel
geliim alanlarn ortaya karan bir dizi farkl lmleri ierir. Bu kapsamda:

Ada problemleri
Kapsama deliklerinin belirlenmesi
Sinyal ve trafikle ilgili ebeke yk
Devir teslim hatlar
Alma dzeyi izleme
BTSnin bit hata oran
ok yollu giriim ve yaylma gecikmeleri
Frekans giriimi (frekansn yeniden kullanlmas sebebiyle)
ar tamamlama / kesme hz
Sistemin ar yklenmesi bulunur.

Bir GSM ebekesinin en uygun adan derecelendirilmesi ebeke
parametrelerinin, istatistiklerinin, sinyalleme protokollerinin ve alarmlarn
kapsaml analizini gerektirir.




31

Sistem zellikleri

Bu blmde GSM ebekesinin zelliklerinin ksa bir tanm verilmektedir.

Dolam

Dolam zellii kullancnn herhangi bir GSM ebekesinde ar
gerekletirmesini, almasn ve ayn kullancya ait zellikleri tm dnyada
kullanmasn salar. Bylece dnya apnda dolam ile kullancya her yerde
ayn telefon numarasndan ulalabilir.

Devir Teslim (Hand Over)

Hcresel ebekede, radyo ve sabit ses balantlar, bir ar boyunca srekli
olarak tahsis edilmezler. Devir teslim, devam eden bir ary farkl bir kanala
veya hcreye iletmek anlamna gelir.

GSM de balantnn aktarlmasn salayan drt farkl tipte devir teslim
bulunmaktadr. Bunlar:

Ayn hcre ierisindeki kanallar
Ayn BSC tarafndan kontrol edilen hcreler (BTSler aras devir teslim)
Farkl BSC'lerin kontrol altnda ancak ayn MSCye ait olan hcreler
(BSCler aras devir teslim)
Farkl MSC'lerin kontrol altndaki hcreler (MSCler aras devir teslim)

lk iki tipteki devir teslim sadece bir baz istasyonu kontrolr (BSC)
iermektedir. Sinyal bant geniliini korumak iin, bunlar MSCyi katmadan,
BSC tarafndan ynetilirler. Son iki tipteki devir teslim ilgili orijinal MSC
tarafndan uygulanr.




32

Devir teslimler, BSC veya MSC tarafndan (trafik yknn dengelenmesi
amacyla) balatlabilir. Konuma srasndaki zaman aralklarnda komu
hcredeki yayn kontrol taranr ve muhtemel devir teslim konusunda en iyi
alt adayn listesi oluturulur. Bu bilgi BSCye ve MSCye en az saniyede bir
iletilir ve devir teslim algoritmas iin kullanlr. Bir devir teslimin ne zaman
balatlaca konusundaki karar aadaki parametrelerin bir fonksiyonudur.

ok Yollu Eleme

Eleme, sinyalin istenmeyen yansmalardan ayrt edilmesi iin kullanlr.
ncelikle iletilmi sinyalin ok yollu zayflama ile nasl deitii belirlenir.
Sinyalin giriim ksmn karmak iin eitli yntemler uygulanr.

Frekans Sekmesi (Frequency Hopping)

Mobil istasyonun frekans hzll bulunmaktadr. Bunun anlam verileri
iletmek ve almak iin farkl frekanslar arasnda dolalabilmesidir. Normal bir
cihaz bir saniyede 217 defa frekans deiimi yapabilir. Bu yntemle BTS her
bir TDMA erevesi farkl bir tayc frekansta iletilir. Frekans sekme
algoritmas, yayn kontrol kanal zerinde iletilir. ok yollu zayflamann,
tayc frekansna bal olmas sebebiyle yava frekansl sekme, problemin
azaltlmasna yardmc olur. Buna ek olarak, ortak kanall giriim rasgele etki
halindedir. Yayn ve ortak kontrol kanallar frekans sekmesine tabi deillerdir
ve genellikle ayn frekans zerindedirler.

Kesikli letim (DTX)

Cep telefonunun pil tketimini azaltmak ve hava ara yzndeki giriimi
minimuma indirmek iin kullanc sinyali iletimi, konumalardaki durmalar
esnasnda kesilir. MS tarafndan yapay olarak, konumadaki ani kesintiler
sebebiyle kesilmeleri nlemek iin eitli yntemler uygulanr.




33
Sreksiz Alma (DRX)

Mobil istasyondaki pilin enerjisini korumak iin kullanlan bir dier yntem de
sreksiz almadr. Baz istasyonu tarafndan gelen ar sinyalini yaynlamak
iin kullanlan arama kanal alt kanallara yaplandrlmtr. Her bir mobil
istasyonun, kendi alt kanaln dinlemesi gerekir. Birbirini takip eden arama alt
kanallar arasndaki srede, mobil uyuma moduna geebilir, burada hemen
hemen hi enerji sarfiyat olmaz (2).


























34
4. HCRE PLANLAMASI

4.1. Hcresel Sistem

Hcresel sistemin temel birimi hcredir. Hcresel terimi, kaplama alannn
blnd blgelerin bal petei eklinde hcrelere blnmesinden
gelmektedir. Hcre boyutu, koullara bal olarak deiir. eitli nesneler ve
doal arazi nedeniyle oluan bozucu etkiler sebebi ile hcreler tam bir altgen
eklinde deildir. Hcresel sistem krsal ve kentsel vb. alanlar iin ayr ayr
deerlendirilir. Bu deerlendirme kapsama ve maliyet parametrelerinin en
uygun dengeye sahip olmas iin yaplr. Sz konusu denge hcresel ebeke
mhendisliinin en nemli grevleri arasnda yer almaktadr.

4.2. Hcre Kmesi

Hcre kmesi hcreler grubundan oluur. Hcre kmesinde, operatre tahsis
edilen spektrumun tamamndan yararlanlr. Kme ierisinde bulunan hcre
saysna bal olarak her hcrede bulunan kanal says deiir. Frekans
yeniden kullanm faktr kmede bulunan hcre saysna bal olduundan,
operatre tahsis edilen frekans spektrumu bu sayya bal olarak yeniden
kullanlr. Bylece artan trafik ihtiyac karlanmaya allr. Kanallar kme
ierisinde yeniden kullanlmaz. GSM sisteminde artan trafik ihtiyacn
karlamak iin azalan hcre boyutlar sistem kapasitesini artrr fakat
ynlendirme ve devir teslimi (Hand over) gletirir. GSM sisteminde
sektrl antenlerin kullanld durumlarda ounlukla 3/9, 4/12, 7/21 olmak
zere eit hcre kmesi kullanlmaktadr. 3/9 hcre kmesinde, her biri
sektrden oluan adet baz istasyonu, toplamda 9 adet hcre
mevcuttur.




35

ekil 4.1. 3/9 yeniden kullanm modeli

ekil 4.2. 4/12 yeniden kullanm modeli



































1
1 1
2
2 2





4
4 4
3
3 3
















































1
1 1
2
2 2







3
3 3


















36

ekil 4.3. 7/21 yeniden kullanm modeli


ekil 4.4. ok ynl anten kullanm modeli

4.3. Hcresel Sistemlerin Tasarm

Hareketli nitelerin corafi olarak dalm, abonelerin trafik davranlar ile
gerekli kalite ve servisin corafi etki alan, hcre tasarmnn hareket
noktasdr. Btn hcre tasarmlar esas olarak nominal plan zerine kurulur.
rnein dnlen baz istasyonu ebeke yaps ve frekans tahsisinin













































































































2
2 2
3
3 3





7
7 7
1
1 1
4
4 4





6
6 6
5
5 5


















37
geometrik plan esasna dayanan teorik model, tasarmn ikinci admdr.
Byle nominal tasarmlardaki hcrelerin ekli, anten eidine ve temel baz
istasyonunda kullanlan k gcne baldr. Yaygn olarak kullanlan iki
anten eidi vardr. Bunlar her ynde ma yapan ok ynl (omni) anten ve
yaylan gc sektrlerin zerine toplayan sektrl (sektrel) antendir (3).

4.4. Hcre Planlama Sreci

Hcre planlamas, hangi radyo tehizatlarnn kullanlaca, bu radyo
tehizatlarnn hangi alanlarda yayn yapaca ve bu tehizatlarn nasl
konfigre edilecei gibi aktivitelerin btndr.

4.4.1. Trafik ve kapsama analizi

Hcre planlamas, trafik ve kapsama analizi ile balar. Bu analiz sonucunda
corafi alan ve beklenen kapasite ihtiyac konularnda bilgi elde edilir.

4.4.2. Taslak hcre plan

Trafik ve kapsama analizinden elde edilen verilerin derlenmesi ile bir taslak
hcre plan oluturulur. Taslak hcre planlar ilk hcre plandr ve daha
sonraki planlar iin bir temel oluturur.

Kapsama ve giriim tahminleri genellikle bu aamada balatlr. Bu tr
planlamalar radyo yaylm almalar iin bilgisayarl analiz programlar
gerektirir.

ncelemeler

Taslak hcre plan oluturulmu bulunmaktadr. Bir sonraki aamada,
kapsama ve giriim tahminlerini dorulamak iin radyo lmleri
gerekletirilir. Radyo tehizatlarnn konulaca alanlar ziyaret edilir. Bu ok




38
kritik bir aamadr nk hcresel bir ebekeyi planlarken evrenin durumunu
incelemek ve yerleim iin uygun olup olmadna karar vermek
gerekmektedir.

Gerek Zamanl Hcre Plan ve Sistem Tasarm

Analiz programlar ile gerekletirilen tahminlere gvenilerek BTS, BSC ve
MSC tehizatlarnn boyutlandrmalar yaplr. Bundan sonra gerek zamanl
hcre plan oluturulur. Bu plan daha sonra sistem kurulumlarnda kullanlr.

Uygulama

Gerek zamanl hcre planlamas ve sistem tasarmn takiben sistem
kurulumu, hizmete verilmesi ve test ilemleri gerekletirilir.

Sistem Uyumu

Sistem kurulumu gerekletirildikten sonra, sistemin, talepleri ne lde
karlad srekli deerlendirilir. Bunun iin mteri ikyetleri, ebeke
performans parametrelerine baklr (4,8).

4.5. Hcresel Kavram

Hcresel kavramnn iki ana unsuru, frekansn yeniden kullanlmas ve hcre
blnmesidir. Frekans yeniden kullanlmas, birbirinden uygun bir mesafe ile
ayrlm iki hcrenin ayn frekans kanaln ezamanl kullanmasdr.

Hcre blnmesi ise artan trafik ihtiyacnn karlanmas amacyla geni
alanlarn kapsand byk hcrenin kk hcrelere blnmesidir.






39
4.5.1. Hcrelerin blnmesi

Hcre blnmesi hcresel hareketli haberlemede byk nem tamaktadr.
Trafik younluu bymeye baladnda, her bir hcredeki frekans kanallar
yeterli sayda hareketli abonenin aramasna cevap veremez. Bu durumda
orijinal hcre, kk hcrelere blnebilir. Genellikle yeni hcre yarap,
orijinal apn yarsdr. Frekansn yeniden kullanlmas ve hcre blnmesi
sayesinde tek bir alanda ok fazla aboneye hizmet verilebilir.

4.5.2. Frekans yeniden kullanm

Mobil sistemler iin kstl radyo frekans kanal bulunduundan, artan trafik
ihtiyacn karlamak iin radyo kanallarn yeniden kullanacak yollar
aranmaktadr. Bulunan yol, frekans planlamas veya frekans yeniden
kullanmdr.

Frekans yeniden kullanm kavram, kk corafik alan ierisinde her
hcreye bir grup radyo kanalnn tahsis edilmesi zerine temellenmitir. Sz
konusu radyo kanal grubu komu hcrelere tahsis edilen radyo kanallarndan
tmyle farkldr.

Bu sistemde, farkl corafi konumlarda bulunan kullanclar ayn frekans
kanaln e zamanl olarak kullanabilirler. Frekans yeniden kullanm
sistemleri, spektrum etkinliini ok byk oranda arttrmaktadr (19).

Eer sistem uygun olarak dzenlenmemise ciddi boyutlarda giriimler
meydana gelir. Ayn kanaln ortak kullanlmas sonucu meydana gelen bu
giriime, Ortak Kanal Giriimi (Co-channel interference) denir ve frekansn
yeniden kullanlmasnda karlalan en byk sorundur (3).





40
Frekans yeniden kullanm, ortak kanal giriiminin kabul edilebilir seviyede
olduu, birbirinden yeterli derecede uzaklklara ayrlm farkl hcrelerde,
ayn tayc frekansn ezamanl yeniden kullanlmasdr.

rnein sistemde mevcut olan toplam kanal saysnn S olduunu dnelim.
Sz konusu sistemde bir kmede bulunan hcreler S adet kanal
paylamaktadr. Sistem M adet kmeye sahiptir. Her hcrenin k adet kanal
vardr. Bylece sistemin kapasitesi C=M.k.N olur. Bu durumda frekans
yeniden kullanm faktr 1/Ndir. Yeniden kullanmn olmad durumda
sistem kapasitesi S= M.k olur.

GSM 900'de kullanlabilecek toplam frekans kanal says 124 adettir. Bu
frekanslar her lkede bir veya birden fazla ebekenin kapsamasn salamak
iin kullanlacak toplam kapasitedir. Dolaysyla planlanan btn ebekeler
iin bu frekanslar paylalmak durumundadr.

rnein lkemizde, GSM 900 ebekesi iletmecisi olarak Turkcell ve Telsim
ebekeleri kurulmutur. Her iki ebekede 124 adet frekans paylamlardr.
Telsime tahsis edilen 50 adet frekans 2130 ve 4079 aralnda
bulunmaktadr. Ayn ekilde Turkcell'e tahsis edilen 50 adet frekans 1019 ve
81120 aralnda bulunmaktadr. Geri kalan frekanslar frekans tahsisinden
sorumlu makamn (Telsiz leri Genel Md.) kontrolnde olup, yeni ebekeler
iin veya mevcut ebekelere ilave tahsis eklinde kullanlabilir.

Bir operatrn snrl saydaki frekanslarla btn lkeyi kapsamas olduka
zordur. Trkiye gibi bir lkeyi dnecek olursak Turkcell 50 frekansla btn
lkeye yayn gerekletiremez. Bu duruma zm salamak zere,
operatrler frekanslar yeniden kullanmak iin modeller gelitirmilerdir.
Bir ebekede frekanslarn hangi sklkla ve ne kadar kullanlacann
hesaplanmas gerekmektedir.





41
Radyo dalgalar, baz istasyonu ve mobil telefonlardan belirli bir gte
yaynlanrlar. Planlamaya gre deimekle birlikte standart seviye baz
istasyonu iin 20 Watt ve mobil telefonlar iinse 2W gcndedir. Radyo
dalgalar evre artlar ile orantl olarak zayflarlar. Bu zayflama, ilave bir
etki olmakszn, havada zayflama mesafenin karesi ile ters orantldr.

Mobil telefon ve baz istasyonunun sinyalleri arasndaki minimum al seviyesi
-104 dBm'dir (8). Bu seviyeden daha dk gte gelen sinyaller
ilenememektedir. Fakat bu snrlarn dnda sinyal zayflayarak ta olsa
yaylmasn devam ettirmekte ve sonsuzda sfr seviyesine yaklamaktadr.
Bu zayf sinyaller ayn frekansta bir sinyalle (veya yakn frekansla, 1 ve 3
nolu frekanslar 2 nolu frekansn bitiik frekanslardr) karlanca bu sinyali
zayflatc ya da dier bir tabirle bozucu bir etki gstermektedir. Bu olay
"giriim" olarak isimlendirilir. Giriim seviyesi konuma kalitesini dorudan
etkilemektedir. Hcreler planlanrken corafi konum ve sinyal glerinin ne
seviyede olaca ve giriim etkisi gz nnde bulundurulmaldr.

Kabul edilir ortak kanal giriiminin meydana geldii ayn frekansn
kullanlmasna izin veren minimum uzaklk aadaki forml ile bulunur.

N R D 3 = [4.1]

Formlde kmede bulunan hcre saysn belirten N deeri her kmede
bulunan hcre saysdr. D'nin artmas, olabilecek ortak kanal giriim
ihtimalini azaltr. Giriimin azaltlmas iin yksek bir N deeri ve artan trafik
ihtiyacnn karlanmas iin dk N deeri arzu edilir. Aada N ve D
deerlerinin nasl bulunduu ekillerde aklanmaktadr (3).








42
4.6. Baz stasyonlarnn Yerleimi


















ekil 4.5. Dzgn altgen hcre geometrisi

u, v eksenleri 60
0
ayla ayrlr.
Hcre merkezleri aras uzaklk bir birim lt olarak alnr.
Hcre yarap R olarak alnr.
Frekanslarn ezamanl kullanmna hcre merkezleri aras uzaklk D
olarak alnr.
Bu deerlerden yola karak 2Rcos30
0
= 1dir.
. bulunur
3
1
= R [4.2]
x y den u-v koordinatlarndaki P(u,v) noktasna uzaklk
r
2
= x
2
+ y
2
[4.3]
1
N=19
r
3
2
60
0
v=y
4
3
2
D
1
2
4
3
u N=19
P(u,v)
N=7
N=7
x
N=7
N=19
N=19
N=19
N=7




43
x = u.cos30
0
[4.4]
y = v + u.sin30
0
[4.5]
r = (v
2
+ u.v + u
2
)
1/2
denklemleriyle bulunur. [4.6]

Yukardaki eitlii kullanarak ortak kanal hcrelerini bulmak iin referans
hcreden balarz. U ekseni boyunca i miktarnca ve v ekseni boyunca j
miktarnca hareket ederiz. Sonu olarak ortak kanal hcreleri arasndaki
mesafe aadaki ekilde bulunur:

D = (i
2
+ ij + j
2
)
1/2
[4.7]
D, komu kmeler arasndaki ortak kanal hcreleri arasndaki mesafedir.
N R D 3 = denklemi ve
3
1
= R N = D
2
olarak bulur.
Buradan:
N = i
2
+ ij + j
2
olarak bulunur. [4.8]

izelge 4.1. Hcre kmeleri
Yeniden kullanm koordinatlar
Yeniden Kullanm
rntsnde
Hcre says
i j N
1 0 1
1 1 3
1 2 7
2 2 12
1 3 13
2 3 19
1 4 21







44

ekil 4.6. N=7 deerinin bulunmas


ekil 4.7. N=4 deerinin bulunmas

Yukardaki ekillerden ve formlerle baz istasyonu yerleiminin nasl
bulunduunu daha ayrntl anlam oluruz (19).
N = i
2
+ ij + j
2

N

= 2
2
+ 2*0 + 0
2

N = 4 + 0 + 0
N = 4
D =
3N * R
D = 3.46R

i
D
R
i
j
1
2
3
4
5
6
7

N = i
2
+ ij + j
2

N

= 2
2
+ 2*1 + 1
2

N = 4 + 2 + 1
N = 7
D =
3N * R
D = 4.58R

1
2
3
5
6
7
D
R




45

4.7. Giriim

Kablolu haberlemede iletimin snrlandrc parametresi sinyal gc iken,
hcresel sistemlerde sz konusu parametre giriimdir. GSM sisteminde
olumsuz etki eden giriimlerin en yaygn tr ortak kanal giriimidir. Ortak
kanal giriimi, bir hcredeki tayclarla dier hcrelerdeki tayclarn ayn
frekansa sahip olmalar durumudur. lgilenilen tayc ve dier herhangi bir
tayc iin ayn frekans kullanldnda, dier taycdan alnan sinyalin
gc ok byk olursa kalite problemleri ortaya kar. GSM sisteminde
konuma ifrelenerek iletilir ve giriim annda kullanclar birbirlerinin tayc
frekanslarn sese eviremediinden dier kullancnn konumasn
duyamaz.

Kapsama alanndaki byk nesnelerin tayc frekanslar yanstmalar
sonucu ok yollu snmleme (multipath fading) oluur. Kullanlan yksek
frekans nedeniyle kolayca faz farkna sahip olabilen yansyan sinyal ile
gerek sinyalin gcnn yakn olduu durumlarda konumann
gereklemesi zorlar.

Frekans sramas teknii, ar boyunca konuma sinyallerini TS (Zaman
dilimi)lar arasnda aktararak ortak kanal giriimi ve ok yollu snmleme
problemlerine zm salamaktadr.

4.8. Komu Kanal Giriimi

ki kanal birbirine ok yakn olduunda, birbirlerinden zarar grrler. Buna
komu-kanal giriimi ad verilir. Bu, bant geiren szgelerin
gelitirilmesiyle, g kontrolyle ve modlasyonun deitirilmesiyle
azaltlabilir.





46
Komu tayc frekanslar tayc frekans ile karlatrldklarnda, ok gl
sinyal iddetine sahip olmalarna izin verilmez. Farkl frekanslarda olmalarna
ramen, bu gl sinyalin bir ksm mevcut tayc ile karabilir ve kalite
problemlerinin domasna neden olabilir. Hcre planlamas sresince ama 3
dBden byk C/A deeri elde etmek olmaldr.

C/A > 3 dB [4.9]

Ayn hcre ierisinde ve hatta tercihen komu hcreler arasnda komu
frekanslardan kanlmaldr. Tayc frekanslarn, iyi kantlanm yeniden
kullanm modellerine gre, yeniden kullanlmas ile hem ortak kanal giriimi
hem de komu kanal giriimi problemleri en aza indirgenecektir (4).

4.9. Kanal Giriim (CIR) Orannn Hesaplanmas

Farkl hcrelerde mevcut frekans yeniden kullanma ilemi, hcreler
arasndaki ortak kanal giriimi ile snrlanmtr. Ortak kanal giriimi, byk bir
problem olabilir. Hcre boyutu, her hcredeki iaret kuvvetinin kaplama alan
ile saptanr. Kmede bulunan hcre says sabit olduu srece, ortak kanal
giriimi hcrenin gnderdii gten bamsz olacaktr. Ortak kanal giriimi, q
parametresinin bir fonksiyonu olacaktr.

K=
R
D
q = = N 3 [4.10]

Buradaki q parametresi, ortak kanal giriimi azalm faktrdr. q oran
arttka, ortak kanal giriimi azalr. D, frekansn yeniden kullanm uzakldr.
R, hcre yarapn belirtmektedir (3).

I
K , ok ynl antenin kullanld 1. sradaki ortak kanal giriim hcrelerinin
saysdr. C/I ise aadaki bantyla verilir.





47

=
=
I
K
k
k
I
C
I
C
1
[4.11]

C, taycy simgeler. Altgen eklinde hcresel sistemde 1. srada daima 6
tane ortak kanal giriim hcresi vardr. Bu yzden
I
K =6dr. Lokal grltnn
giriim seviyesinden olduka kk olduunu varsayarsak ve bunu ihmal
edersek C/I aadaki formu alr.

=
I
K
k
k
D
R
I
C
1

[4.12]

, gerek arazi evresi ile saptanan yaylma yol kayp eimidir. Bu deer
gerek arazi artlaryla bulunur. Deeri iki ile be arasnda deiebilir ve
mobil radyo ortamnda bu deer 4 olarak kabul edilir (26). 2. sradaki giriim
hcrelerinin ortak kanal giriimi ihmal edilirse:


( )

=
=

=
|

\
|
=
I
I
K
k
k
K
k
k
q
R
D
I
C
1
1
1 1

[4.13]


k
q , k. ortak kanal giriim hcresindeki ortak kanal giriim azalm faktrdr.

Tm
k
D larn ayn olduunu varsayalm. Bu durumda
k
D D = ve
k
q q = olur.
C/I ise aadaki hali alr.


6 6

q
D
R
I
C
= =

[4.14]





48
Pratikte C/Inn deerinin 18 dB ya da bundan daha byk bir deer olmas
beklenir. Yukardaki ifadeye gre q aadaki formu alr.


/ 1
6
|

\
|
=
I
C
q [4.15]

I
C
=18 dB saysal deer olarak 63,1e eittir. Buna gre:

( ) 41 . 4 1 , 63 6
4 / 1
= = x q bulunur.

Bu deer qnun alabilecei en kk deerdir. Bize gerekli olan N i bulalm.

N q 3 = [4.16]

q = 4.41 iin N =7 bulunur. Bu da gsterir ki 18 dBlik C/I iin yedi hcreli
yeniden kullanm rnts gerekmektedir. C/I arttka q artar. Bu da iyi bir
durumdur nk giriim azalm olur.

4.10. En Kt Durumda ok Ynl (Omni) Anten Sistemi Tasarm

En kt durum, mobil birimin kendi hcre sitesinden en zayf iareti ald ve
tm giriim hcrelerinden kuvvetli giriimler ald durumdur. Aadaki
ekilde bu durum gsterilmitir. 6 ortak kanal giriim uzaklklar da bu ekilde
gsterilmitir. Bu uzaklk 2 tane D-R, 2 tane D ve 2 tane D+R uzakldr (3).

Buna gre tayc-giriim oran aadaki ifadeye dnr:


( ) ( ) ( )
4 4 4
4
2 2 2

+ + +
=
R D D R D
R
I
C
[4.17]





49

( ) ( ) ( )
4 4 4
1 2 2 1 2
1

+ + +
=
q q q I
C
[4.18]

Kabul edilir giriim uzaklnn D olduu, R yarapna sahip baz
istasyonlarnn bulunduu sistemde meydana gelen giriimin ekli aada
verilmitir.



ekil 4.8. ok ynl anten iin CIR deeri

N=7 iin 6 , 4 21 7 3 3 = = = = x N q bulunur. Bu deer iin C/I yukardaki
ifadeden 54 ya da 17 dB deerini alr. Bu deer de istenen 18 dB deerinden
dk bir deerdir. imdi de en kt durum olarak tm giriimler iin D-R
uzakln alalm. Bu durumda C/I ifadesi aadaki ekle dnr.


( ) ( )
4 4
4
1 6
1
6

=
q R D
R
I
C
[4.19]


A
A

R R



D D- -R R
D D- -R R
D D
D D
D D+ +R R
D D+ +R R




50

Bu durumda q = 4,6 iin C/I ifadesi 28 deerini yani 14,47 dB deerini alr. Bu
da istenen bir durum deildir. Buradan da anlalyor ki q = 4,6 deeri yani N
= 7 deeri yeterli deildir. Tam dorusal hcre sistemi iin N = 9 ve N = 12
seimleri uygun bir seim olacaktr.

q = 4,6 , N=7 iin
= 5,2 , N=9 iin
= 6 , N=12 iin

Bu deerleri yukardaki denklemde yerine yazarsak N=9 iin C/I=84,5 (19,25
dB), N=12 iin C/I=179,33 (22,54 dB) deerlerini alr.

4.11. Sektrl Anten Sisteminin Tasarm

Konuma trafii artmaya balad zaman, frekans spektrumunu etkili bir
ekilde kullanmamz gerekir ve ayrca Ni arttrmaktan kanmamz
gerekecektir. N artt zaman, bir hcre iin ayrlan frekans kanallarnn says
klecektir ve frekans yeniden kullanm taslann uygulanma yeterlilii
azalacaktr.

N i arttrmak yerine sektrl anten dzenei kullanmak yeterli olacaktr.
Ortak kanal giriimi dorusal anten kullanlarak azaltlabilir. Bu da her
hcrenin 3 ya da 6 sektre blnmesi ve bir baz istasyonunda 3 ya da 6
dorusal anten kullanlmas anlamna gelir. Her sektr bir frekans kmesine
ayrlr. ki ortak kanal hcre arasndaki giriim azalr.









51
4.12. N=7 Hcre rnts in Sektrel Antenlerin ncelenmesi

3 sektr durumu: Dorusal antenlerde en kt durumdaki ortak kanal giriimi
hesaplanabilir. Dorusal antenlerin kullanm nedeniyle temel olarak giriime
neden olan hcrelerin says 6dan 2ye inmitir.


( )
4 4
4
7 . 0

+ +
=
D R D
R
I
C
[4.20]


( )
4 4
7 . 0
1

+ +
=
q q
[4.21]

N=7 iin yani q=4,6 iin C/I = 285 yani 24,5 dB bulunur. Bu deer de 18 dB
den byk olduu iin yeterlidir.

6 sektr durumu : Bir hcreyi ayn zamanda 6 tane dorusal anten kullanarak
6 sektre de blebiliriz. Bu durumda sadece bir giriim rnei her sektrde
meydana gelecektir. Tayc giriim orannn ifadesi de aadaki ekilde
olacaktr.


( )
( )
4
4
4
7 . 0
7 . 0
+ =
+
=

q
R D
R
I
C
[4.22]

q=4,6 iin yani N=7 iin C/I=794 yani 29 dB bulunur. Bu deer 18 dB den
byk ve bu bizim iin yeterli bir deer olacaktr (3).








52

4.13. Mikro Hcresel ebekeler in Radyo ebeke Mhendislii

Kapsama, ebeke yerleiminin ilk aamasnda operatr iin en nemli
konudur. Daha sonraki aamalarda trafik kapasitesi deerlendirilir. Bina
ierisindeki kapsama, mobil abonelerin en nemli ihtiyalarndan biridir. Bu
ihtiyac karlayacak birok yntem vardr. En nemli zmlerden biri mikro
hcresel ebekeler olarak adlandrlan hiyerarik ebeke yapsdr. Bir mikro
hcresel katman, tm hcrelerin kapsand emsiye hcre katmannn altna
kurulur (5).

Bylece mikro hcreleri kapsayan makro hcreler kullanlarak devir teslim
skl azaltlmaya allr ve olas konuma kesilmelerinin nne geilir.

emsiye hcreler, hiyerarik hcre yapsnn st katmannda bulunan makro
hcrelerdir. Makro hcrelerden en nemli fark, farkl devir teslim
algoritmalarnn kullanlmasdr. Makro hcreler genellikle byk hcre
alanlarn kaplar. Birou ok ynl veya sektrldr.

4.13.1. lem

Radyo ebeke mhendislii ilemi birok basamaa blnmtr:

Birinci basamak: ebeke durumunun deerlendirilmesi ve deiim
stratejisi
kinci basamak: Olas hcre yarapn deerlendirmek iin balant
btesinin kurulumu
nc basamak: Yerletirme Stratejisinin tanmlanmas
Drdnc basamak: Bilgisayar tabanl radyo ebeke mhendislii
Beinci basamak: Frekans Planlamas
Altnc basamak: ebeke Elemanlarnn devreye alnmas ve kurulmas




53
Yedinci basamak: Radyo ebeke optimizasyonu

ebeke durumunun deerlendirilmesi ve deiim stratejisi:

lk basamakta ebeke durumunun deerlendirilmesi gerekmektedir.
ebekedeki her tekil hcrenin megul saatteki yk ayr ayr belirlenmelidir.
Her hcre iin:


Mikro hcreler iin potansiyel kapsama alann belirlemek iin trafik art
dikkate alnmaldr. Bundan dolay ebekedeki kullanc artn belirlememiz
gerekmektedir.

Bu varsaym her hcrede uygulanp trafik tahmini yaplmaldr. Her hcre iin
ayr ayr alma yaplrken;

Eer hcre younluu olduka dk ve kapsama boluklar var ise
hlihazrdaki hcrelerin arasna makro hcre eklemek dnlebilir.
Eer kapasite artrm iin talep olduka dk ise frekans yeniden
kullanm yeterli olabilir.
Uzun zaman diliminde kapasite art tahmin ediliyor ise, yeni frekans
spektrumu lisans alnmas dnlebilir.
Eer kapasite ihtiyac var olan kullanc tabanndan fazla ise mikro
hcreli hiyerarik ebeke yaps tek zm yntemidir.
Eer belirli binalarn i blgelerinde talep varsa mikro hcre en iyi
zm sunar.

Olas hcre yarapn deerlendirmek iin balant btesinin kurulumu:

Abone art =
Beklenen Abone Says
Varolan Kullanc Says
Her hcredeki Yk =
Her hcredeki kurulu kapasite
Her hcredeki llen trafik




54
Bu basamakta yol kaybna bal olarak hcre yarap tahmini yaplr.

Yerletirme Stratejisinin tanmlanmas:

Saha iin iki farkl strateji izlenir. Baz istasyonlar, caddelerin keleri ya da
caddelerin ortalarna yerletirilir.

Kavak noktas BTS
Cadde
merkezi BTS

ekil 4.9. Kavaklar ve caddelerde yaylma

Kavaklarda bulunan BTSler her siteye byk kapsama alan sunar ama bu
durum kmde dk trafik kapasitesine neden olur. Caddelerin ortasnda
bulunan BTSler komu mikro hcrelerden iyi izole olur ve ou kez frekans
yeniden kullanm salar.

Bilgisayar tabanl radyo ebeke mhendislii:

Hcre yarapnn tahmin edilmesi ve yerleim stratejisinin seilmesinden
sonra radyo ebeke planlamasna balanlabilir. Kapsanacak alanda bulunan
binalara ait doru bilgilere ulamak zor fakat zorunlu bir basamaktr.





55
Sz konusu bilgilere ulaldktan sonra hcre planlama takm her hcrenin
kapsama alann optimize etmek iin tek tek hcre kapsama tahminini
gerekletirir. Daha sonra hcre planlamaclar kapsamann hedefi yakalayp
yakalamadn kontrol ederler. Mterinin kapsama gereksinimi
karlandktan sonra, hcre planlama takm BTSlerin yerletirildii saha
dokmann salar.

Frekans Planlamas:

Hcresel ebekenin kalitesi frekans planlamasnn kalitesi ile direkt ilikilidir.
ki katmanl ebekedeki frekans planlamas klasik tek katmanl ebekeden
ok farkldr. Mikro hcresel katmandaki kritik yerler cadde keleridir. Bu
alanlara daha ok dikkat etmek gerekir nk devir teslim (Hand over)
olaylarnn birou buralarda gerekleir.

Makro hcre frekanslarnn mikro hcrelerde yeniden kullanlmas:

nemli bir konu makro hcre katman tarafndan kullanlan frekanslarn mikro
hcreler iin kullanlp kullanlmayacadr. emsiye hcre altndaki bitiik
mikro hcresel katman dnelim. Basitletirilmi modelde her emsiye
hcre komu hcrenin iki erevesine sahiptir. Alt makro hcreyi ieren ilk
erevenin emsiye hcre ile genel snr vardr. On iki makro hcreyi ieren
ikinci ereve ilk altl makro hcre ile genel snr vardr.

Bu basitletirilmi model aada gsterilmektedir:




56


ekil 4.10. Makro-Mikro frekans yeniden kullanm

ebekeden elde edilen aadaki sonular genelletirilebilir:

Cadde seviyesinde ikinci ereve emsiye hcrelerinin ayn frekanslar,
mikro hcreler tarafndan yeniden kullanlabilir.
Cadde seviyesinde ilk ereve emsiye hcresinin komu kanal
frekanslar, mikro hcreler tarafndan yeniden kullanlabilir.
Mikro hcreler iin senkronize frekans sramas kullanlmaldr.
Bu sonu operatrlere makro hcrelerin altnda giriim olmadan mikro
hcre kullanlmasna izin verdiinden ok nemlidir.
Yukarda belirtilen bu sonular cadde seviyesinde geerlidir fakat yksek
binalar bulunmas durumunda yeterli sonular vermez.








57
ebeke Yerleimi:

Saha bilgileri toplanr toplanmaz antenler yerletirilir. Anten yerleimi ok
nemlidir. ok ynl antenler arasndaki ve duvar ile anten arasndaki
mesafe en az 20 cm olmaldr. ok ynl antende dalgalarn yaylmas duvar
ve benzeri nesnelere bal olarak deimektedir.

Radyo ebeke Optimizasyonu:

Burada ama, mikro hcresel sistemde devir teslim parametrenin deerini
optimize etmektir. Bu:

Mikro hcresel katmanda mmkn olan en fazla mobil istasyonu
muhafaza etmek,
Aramay mikro hcrelerde olabildiince uzun sre muhafaza etmek,

iin yaplr.

Mobil istasyonun mikro hcreler arasnda sk geiinde konumann
kesilmesini engellemek iin makro hcreye devir teslim yaplr. Optimizasyon
mikro hcreleri teker teker ayarlamaldr. Ama optimum trafik kapasitesinde
gerekli servis kalitesi ve kapsama elde etmektir (5).

4.14. Kapasite

Kapasite, alc-verici nitelerin (TRU=transceiver unit) says ve GoS (Servis
derecesi) deerleri ile doru orantl, kmede bulunan hcre says ile ters
orantldr. Frekans yeniden kullanm deeri ortak kanal giriimi snrlamas
altnda deerlendirilmektedir. GoS deeri artan trafik ihtiyacn karlamak
iin son are olarak ele alnmaktadr. Kapasite ihtiyacnda en ok kullanlan
TRU parametresidir. Bir TRU ierisinde sekiz adet kanal bulunmaktadr.
Sistemin ihtiyalar gz nnde bulundurularak bu kanallarn bir ksm trafik,




58
bir ksm ise sinyalleme iin kullanlmaktadr. Baz istasyonunun kapasitesi
ierdii TRU saysna gre belirlenmektedir. Bir baz istasyonunda,
maksimum on iki adet TRU bulunmaktadr. Yksek maliyetten kanmak iin
TRU artnn iyi hesaplanmas gerekmektedir.

4.15. Hcresel Sistemlerde Kapasite Artnn Karlanmas

Mobil telefon sistemleri iin snrlayc faktr, kullanlacak olan radyo frekans
araldr ve mobil iletiim iin olduka dar bir bant tahsis edilmitir.
ehirlerde ayn anda yaplan birok grme iin yeterli kapasiteyi
salamann tek yolu, ebekenin baz blmlerinde ayn radyo frekanslarn
yeniden kullanmaktr.

Bu amala sistem, bal petei gibi birbirine bitiik olarak alan hcrelerden
olumakta ve her hcre dk k gc ve ksa mesafeli radyo sinyalleri
salayan ana alc ve verici istasyonu (BTS) ile almaktadr. Bylece ayn
frekanslar deiik hcrelerde yeniden kullanlmakta ve ayn frekans daha
fazla saydaki telefon grmeleri iin kullanlabilmektedir. Byk ehirlerde
ve ayn anda birok grme younluu tayan blgelerde hcre daha
kk ve daha sk yapdadr.

Eer bir sistemdeki abone says artmaya devam ediyorsa, bir noktadan
sonra sistemin kapasitesini artrmak zorunlu hale gelir. Bunu yapmann
birok yolu vardr:

Her kmede bulunan hcre saysnn azaltlmas
GoS deerinin artrlmas
TRU saysnn artrlmas
Frekans bandn bytmek (rnein bir GSM 900 operatr GSM 1800
lisans alabilir)
Yarm hzl iletim kullanmak




59
Frekans yeniden kullanm alann daraltmak (rnein 4/12 modeli
kullanan bir sistemin frekans sramas kullanarak 3/9 modeline
dnmesi)
Hcreleri ok daha kk hale getirmek

Yarm hzl iletim, teoride ebekenin kapasitesini ikiye katlyor gibi grnse de
gerekte byle deildir. Yarm hzl iletimin salanmas iin drlen sistem
kalitesi, hcre planlamas srecinde girime ihtimalini artrr, dolays ile
frekans yeniden kullanm ileminin uygulanmasn zorlatrr. Yarm hzl
iletiim teknii, trafiin tepe deere ulat geici durumlarda son are olarak
kullanlabilir.

Son zm, hiyerarik hcre yaps altnda mikro-hcrelerin kullanmdr (4).

4.16. Erlang

Erlang trafik younluunun temel birimidir. Baka bir deyile bir saatte
devrenin kullanlma miktardr. rnein bir saatte 300 dakika konuma
300/60=5 Erlang ya da sz konusu saatteki trafik demektir. Erlang B
tablosunda, kanal says ve GoS deerine bal olarak trafik (Erlang) deeri
elde edilmektedir.

GoS (Servis Derecesi):

Servis derecesi arama yapld zaman konuma kanallarnn megul olma
olasldr. rnein %2 GoS, trafiin yzde ikisinin megul tonu almas,
konumann gereklememesi anlamna gelmektedir.







60

5. BULANIK MANTIK

Endstriyel bir sre denetiminin, sistemin gvenlii ve kararlln
salamas, kolay, anlalr, tamir edilebilir ve deitirilebilir olmas, sistemin
performansn istenen seviyeye karmas, yatrm ve iletme acsndan ucuz
olmas istenir. Bununla beraber sistemin deikenleri matematiksel
modelleme yaplabilecek kadar kesin olarak bilinmeyebilir veya bu
deikenler zaman iinde deiiklik gsterebilir (6,11).

Baz sistemlerde modelleme doru ekilde yaplsa bile elde edilen modelin
denetleyici tasarmnda kullanm karmak problemlere ve olduka yksek
maliyetlere neden olabilir. Bu nedenle, baz denetim algoritmalarnn
deikenleri iyi tanmlanmam, zamanla deien ve karmak sistemlere
uygulanmas mmkn olmayabilir. Bu durumda ya hi zm retilememekte
ya da elde edilen denetleyicinin performans yeterince iyi olmamaktadr. Bu
gibi durumlarda genellikle bir uzman kiinin bilgi ve deneyimlerinden
yararlanma yoluna gidilir. Uzman kii az, ok, pek az, pek ok, biraz az, biraz
ok gibi gnlk hayatta ska kullanlan dilsel niteleyiciler dorultusunda bir
denetim gerekletirir. Bu dilsel ifadeler doru bir ekilde bilgisayara
aktarlrsa hem uzman kiiye ihtiya kalmamakta hem de uzman kiiler
arasndaki denetim fark ortadan kalkmaktadr. Bylece denetim
mekanizmas esnek bir yapya kavumaktadr.

Sistemin temeli, insann herhangi bir sistemi denetlemedeki dnce ve
sezgilerine bal davrannn benzetimine dayanmaktadr. Dolaysyla insan
bir sistemin bulunduu gerek durumdan, istenilen duruma gtrmek iin
sezgilerine ve deneyimlerine bal olarak bir denetim stratejisi
uygulamaktadr.





61
Bulank denetim bu tr mantk ilikileri zerine kurulmutur. Bulank mantk
iin, matematiin gerek dnyaya uygulanmas denilebilir. nk gerek
dnyada her an deien durumlarda deiik sonular kabilir.

Bulank mantk yaklam, makinelere insanlarn zel verilerini ileyebilme ve
onlarn deneyimlerinden ve nsezilerinden yararlanarak alabilme yetenei
verir. Bu yetenei kazandrrken saysal ifadeler yerine sembolik ifadeler
kullanlr. te bu sembolik ifadelerin makinelere aktarlmas matematiksel bir
temele dayanr. Bu matematiksel temel bulank mantk kmeler kuram ve
buna dayanan bulank mantktr.

Bulank mantk denetleyicinin temeli bu tr szl ifadeler ve bunlar arasndaki
mantksal ilikiler zerine kurulmutur. Bulank mantk bilinen klasik mantk
gibi (0, 1) olmak zere iki seviyeli deil, [0, 1] aralnda ok seviyeli ilemleri
ifade etmektedir.

rnein odadaki klimann motorunun otomatik olarak deil de, bir insan ta-
rafndan denetlendii varsaylsn; Eer oda scakl biraz arttysa iletmen
motorun hzn biraz artracaktr, eer oda scakl ok dtyse motor hzn
ok azaltacaktr. Burada kullanlan biraz, ok terimleri dilsel terimler olup
"bulank deikenler" olarak isimlendirilirler. Bulank mantk denetimi, dilsel
olarak tanmlanm denetim stratejisini, uzman tabanl otomatik denetim
algoritmasna evirir. Deneyimler, bulank mantk denetimi ile elde edilen
k performansnn klasik yntemlerle elde edilene gre daha iyi olduunu
gstermitir. zellikle sistemin karmak olduu ve analizinin klasik
yntemlerle yaplamad ve bilgilerin niteliklerinin belirsiz veya kesin
olmad durumlarda bulank mantk denetim yntemi ok uygun olmaktadr.

Bu yaklam ilk defa Amerika Birleik Devletlerinde dzenlenen bir
konferansta 1956 ylnda duyurulmutur. Ancak bu konudaki ilk ciddi adm
1965 ylnda Lotfi A. Zadeh tarafndan yaynlanan bir makalede bulank
mantk veya bulank kme kuram ad altnda ortaya konulmutur. Zadeh bu




62
almasnda insan dncesinin byk ounluunun bulank olduunu,
kesin olmadn belirtmitir. Bu yzden 0 ve 1 ile temsil edilen boolean
mantk bu dnce ilemini yeterli bir ekilde ifade edememektedir. nsan
mant, ak, kapal, scak, souk, 0 ve 1 gibi deikenlerden oluan kesin
ifadelerin yan sra, az ak, az kapal, serin, lk gibi ara deerleri de gz
nne almaktadr. Bulank mantk klasik mantn aksine iki seviyeli deil,
ok seviyeli ilemleri kullanmaktadr. Ayrca Zadeh insanlarn denetim
alannda, mevcut makinelerden daha iyi olduunu ve kesin olmayan dilsel
bilgilere bal olarak etkili kararlar alabildiklerini savunmutur. Klasik denetim
uygulamalarnda karlalan zorluklar nedeniyle, bulank mantk denetimi
alternatif yntem olarak ok hzl gelimi ve modern denetim alannda geni
uygulama alan bulmutur.

Bulank mantn genel zellikleri Zadeh tarafndan u ekilde ifade edilmitir;

Bulank mantkta, kesin deerlere dayanan dnme yerine, yaklak
dnme kullanlr.
Bulank mantkta her ey [0,1] aralnda belirli bir derece ile gsterilir.
Bulank mantkta bilgi byk, kk, ok az gibi dilsel ifadeler eklindedir.
Bulank karm ilemi dilsel ifadeler arasnda tanmlanan kurallar ile
yaplr.
Her mantksal sistem bulank olarak ifade edilebilir.
Bulank mantk, matematiksel modeli ok zor elde edilen sistemler iin
daha uygundur.
Bulank mantk tam olarak bilinmeyen veya eksik girilen bilgilere gre
ilem yapma yeteneine sahiptir.








63
5.1. Bulank Sistemlerin Geliimi

Bulank mantn ilk uygulamas, Mamdani tarafndan 1974 ylnda bir buhar
makinesinin bulank denetiminin gerekletirilmesi olmutur. 1980 ylnda bir
Hollanda irketi imento frnlarnn denetiminde bulank mantk yntemini
uygulamtr. 3 yl sonra Fuji elektrik irketi, su artma alan iin kimyasal
pskrtme aleti zerine almalar yapmtr. 1987'de ikinci IFSA
kongresinde ilk bulank mantk denetleyicileri sergilenmitir. Ayn ylda
Hitachinin tasarlad Japon Sendai metro denetleyicisi almaya
balamtr. Bu bulank mantk denetim metroda daha rahat bir seyahat,
dzgn bir yavalama ve hzlanma salamtr. 1989 ylnda Omron irketi
Japonya'nn Harumi ehrinde bulunan alma merkezinde yapm olduu
cihazla depolama, tekrar etme ve bulank sonular elde etmek iin kullanlan
bilgisayara dayal olan almalarn tantmtr (6,11).

Bulank kuram uygulamalarnn rnleri Japonya'da 1990 ylnda tketicilere
sunulmutur. rnein, bulank denetimli amar makinesi, amarn
cinsine, miktarna, kirliliine gre en etkili amar ykama ve su kullanm
programn seebilmektedir. Trkiyedeki Vestel ve Arelik firmalar da
bulank denetimli amar makinesi retmektedir.

Bulank sistemlerde denetim kurallarnn tantm genellikle daha kolay ve
basittir. Genel olarak bulank mantk denetleyiciler daha az kural
gerektirmekte ve daha yksek performans salamaktadr.

Bulank mantk ilemleri problemin analiz edilmesi ve tanmlanmas,
kmelerin ve mantksal ilikilerin oluturulmas, mevcut bilgilerin bulank
kmelere dntrlmesi ve modelin yorumlanmas aamalarndan
olumaktadr. Birok nkoul kullanarak bulank mantn, problemi zme
gtrp gtremeyeceine karar verilir. Bu nkoullara sonucun tutarllk
oran ve verilerin belirlilik lleri de dahildir.





64
ncelikle zlecek problem iin bulank mantk yaklamnn doru bir
seenek olup olmadna karar verilir. Eer uygulanacak sistemin davran
kurallarla ifade ediliyorsa ve karmak bir matematiksel ilem gerektiriyorsa,
bulank mantk yaklam uygulanr. Aksi takdirde bulank mantk ile elde
edilen sonular byk olaslkla istenilen deerleri vermeyecektir.

Sistemin her bir k ve giri deikenleri iin yelik ilevi (Bulank Kme)
tanmlanmaldr. yelik ilevinin says sistemin davranna bal olmakla
birlikte, ayn zamanda tasarmc seimine de baldr. Ka tane yelik ilevi
gerektiine tasarmc karar verir.

Bulank mantk ok deikenli mantktr. Yani bu mantkta kme yeleri
derecelendirilebilir. Bu basit bir rnek ile aklanacak olursa; bilgisayar
dnyasnda byk nemi olan ikili saylarda, say 0 ya da 1 olabilir, bilgisayar
mantna uygulanrsa ya doru ya da yanl olabilir.

Bulank mantk kuramnn en byk zellii 'klasik' bilgide olduu gibi
saylardan ok sembollerin kullanlmasdr. Bu bilgi kavramlar, nesneleri
dnrken bir insann gz nnde bulundurduu olgularn aynlarn temsil
eder. Bu saysal ilem yntemlerinin kullanlmasn dlamaz, ancak
sonularn incelenmesi genellikle sembole dayal olarak yaplr. Bulank
mantkta bulunan ikinci bir kavram da klasik algoritma yntemlerinin tersine
tecrbeye dayal bilgi yntemini kullanmasdr.

Bulank mantn bir baka zellii de ilenen verilerin ve bilgilerin belirsiz,
eksik, yanl ve hatta elikili olduu durumlarla yetinmesidir. Bulank mantk
ok karmak bir problemi tamamen zmese de etkili yntemler gelitirir.

Bulank mantk ile tasarlanan rnlerin kullanm, tasarlanmas, denenmesi
daha kolay ve standart sistemlere gre daha iyi bir denetim salamaktadr.
Ayrca bulank mantn uygulamaya geirilii kolay, hzl ve ekonomiktir.




65
5.2. Bulank Kme Kuram ve Bulank Mantk

Klasik kme kuramnda bir eleman o kmenin ya elemandr ya da deildir.
Hi bir zaman ksmi yelik olmaz. Nesnenin yelik deeri 1 ise kmenin tam
eleman, 0 ise eleman deildir. Baka bir deyile klasik veya yeni rn
kmelerinde elemanlarn yelikleri {0,1} deerlerini alr. Bulank mantk,
insann gnlk yaantsnda nesnelere verdii yelik deerlerini, dolaysyla
insan davranlarn taklit eder. rnein elini suya sokan bir kii hibir zaman
tam olarak ssn bilemez, onun yerine scak, az scak, souk, ok souk gibi
dilsel niteleyiciler kullanr.

Klasik kmelere rnek ekil 5.1.'de verilmitir. Eer scaklk 20 derecenin
altna derse scak deildir. Yani klasik mantk kuramna gre 19,5
derecede scak deildir. Doal olarak bu mantn hi bir esneklii yoktur.
Gerek dnyada ise snrlar bu kadar keskin deildir. Endstriyel denetleyici
iin bu durum ele alnrsa, denetleyicideki fiziksel byklklerin dahil olduu
kmeler birbirlerinden byle keskin snrlarla ayrlmlarsa denetim ktsnn
ani deiiklikler gstermesi kanlmaz olacaktr. Bir de yelik durumunun
belirsizlii sz konusudur. ok sk olarak, gerek fiziki kelimelerle kar
karya gelen nesnelerin kmeleri, yeliklerin koullar tam olarak
tanmlanamaz. rnein, hayvanlar kmesi aka kpekleri, atlar, kular vb.
ve onlarn yeliklerini kapsar. Fakat bakteriler vb. hayvanlar kmesiyle
ilikileri belirsiz yaplara sahiptirler.













66









ekil 5.1. Scaklk iin keskin kme rnei

Klasik kmelerin aksine bulank kmelerde elemanlarn yelik dereceleri [O,
1] aralnda sonsuz sayda deiebilir. Bunlar yeliin derecelerinin devaml
ve aralksz btnyle bir kmedir. Keskin kmelerdeki souk-scak, hzl-
yava, aydnlk-karanlk gibi ikili deikenler, bulank mantkta biraz souk,
biraz scak, biraz karanlk gibi esnek niteleyicilerle yumuatlarak gerek
dnyaya benzetilir.

Bulank kmeler iin ekil 5.2.'de bir rnek verilmitir. Burada 10-40 C
arasndaki deerler scak kmesine yedirler. 20-40 C arasndaki deerlerin
yelik dereceleri 1'dir, 10-20 C derece arasndaki scaklklar ise yelik
dereceleri 0 ile 1 deerleri arasnda deiecektir. Baka bir deyile rnein
11 C az scak, 15 C biraz scak olarak deerlendirilecektir. 20 C yi oda
scakl kabul ederek, scaklk bulank kmesi oluturulduunda ekil 5.3.
elde edilir.







20 40
Scak Souk
yelik
derecesi
Scaklk
(C)
1




67









ekil 5.2. Scaklk iin bulank kme rnei









ekil 5.3. Scaklk iin bulank kmelerde rtm

ekil 5.3.te grld gibi, 15
o
C 0,5 yelik derecesi ile hem scaklk hem
bulank kmesine, hem de souk bulank kmesine yedir. 10 ile 20 derece
arasndaki deerler hem scak hem de souk kmesine aittirler. ekilde taral
olarak gsterilen bu blge bulank kmelerin kesiim kmesidir ve bulank
kmelerin rtm olarak adlandrlr.

Bulank Mantk denetleyici herhangi bir x

Xe [0, 1] kapal aralnda bir

yelik derecesi atar. Bulank mantk kesin olmayan ya da matematiksel
olarak tam modellenemeyen bilgilerle ilgilenmesine ramen, szel nitelikli
matematiksel kurama dayanmaktadr.

10 20 40
Scaklk
(C)
Souk Scak
yelik
derecesi
1
1
10 15 20 40
yelik
derecesi
Scak Souk
Scaklk
(C)
0,5




68
Geleneksel kmeler olarak bilinen keskin kmeler ait olduu evrensel
kmenin her bir elemanna 1 veya 0 deerini atayarak, o elemann kendisiyle
ilikisini belirtirler. Bir nesne 1 deerini alrsa kmenin eleman, 0 deerini
alrsa kmenin eleman deildir.

Bulank mantk sisteminin temeli, yelik ilevlerinden ortaya karlan dilsel
deikenlerin oluturduu girileri karar verme srecinde kullanmaktr. Bu
deikenler, dilsel EGER-O HALDE kurallar ile birbirleriyle eleirler. Her bir
kuraln sonucu, girilerin yelik dereceleri, durulatrmayla saysal bir deer
elde edilmesiyle belirlenir. Bulank mantk sistemin kural listesi ve yelik ilevi
tasarm iin genellikle uzman iletmenden salanan bilgiler kullanlmaktadr.
yelik ilevi olarak gen, yamuk, an erisi kullanlmaktadr. Sistemin
zelliine gre bunlarn dnda uygun bir ilevde kullanlabilir.

yelik ilevlerinde genel olarak gerek saylar kullanlr. Bu ilevler [0,1]
aralnda bir yelik derecesine sahiptirler. rnek olarak, gen yelik ilevi
ekil 5.4'de gsterildii gibi a, b, c deikenlerinin seimi ile tanmlanr.









ekil 5.4. gen yelik ilevinin deikenleri


yelik ilevleri genellikle kk, orta, byk olarak 3, kk, orta kk, orta,
orta byk, byk olarak 5 veya ok kk, kk, az kk, sfr, az byk,
u

1
a b c
yelik
derecesi
gen yelik
ilevi

0,5




69
byk, ok byk olarak 7 etiketle vb. tek say olarak tanmlanmtr. rnek
olarak 7 etiketle oluturulmu gen yelik ilevi ekil 5.5.de verilmitir.












ekil 5. 5. Yedi ayr etiketli yelik ilevleri ve leklendirme faktr

k yelik ilevinde bulunan NB, NO, NK, S, PK, PO, PB harfleri; negatif
byk, negatif orta, negatif kk, sfr, pozitif kk, pozitif orta,
pozitif byk bulank kmelerini temsil etmektedir.

Sonu olarak bir bulank kme, o kmenin elemanlar ve elemanlarn yelik
dereceleri ile oluturulabilir.

5.3. Bulank karm

Klasik mantkta, verilen nermelerden bir sonuca varmaya karm denir.
Klasik mantkta nermeler kesin ve aktr. karm ise nermeler birbiri ile
tam olarak uyutuu zaman yaplabilir. rnein;

nerme: GSM trafii youn.
nerme: Kk hcrelerin trafik kapasitesi fazla, byk hcrelerin dk.
karm: Kk hcre kullan.
d
u
1
NB
NO NK S PK PO PB
-1 -0,75 -0,5 -0,25 0 0,25 0,5 0,75
3

2

1

0

-1

-2

-3

-4

d
u
=1/4





70

Bulank sistemlerde giriler orta, souk, yksek gibi dilsel deikenlerden
olutuundan dolay; bu giriler hakknda sonuca varma ve karar verme
ancak EGER - O HALDE (IF - THEN) trnden kurallarn kullanlmas ile
mmkndr.

5.4. Bulank Mantk Denetleyicinin stnlk ve Sakncalar

Bulank mantk yaklamnn klasik yaklamlara gre bir takm stnlk ve
sakncalar bulunmaktadr.

Bulank mantk kuramnn insan dn tarzna ok yakn olmas en byk
stnln oluturmaktadr. Bilindii gibi denetim ilemlerinin birou dilsel
niteleyicilerle yaplmaktadr.

Bulank mantk yaklam matematiksel modele ihtiya duymadndan,
matematiksel modeli iyi tanmlanamam, zamanla deien ve dorusal
olmayan sistemler en baarl uygulama alanlardr.

Bulank mantk yaklamnda iaretlerin bir n ilemeye tabi tutulmas ve
geni bir alana yaylm deerlerin az sayda yelik ilevlerine indirgenmeleri,
uygulamalarn daha hzl bir ekilde sonuca ulamasn salar.

Bulank mantk uygulamalarnda kurallarn mutlaka uzman deneyimlerine
dayanarak tanmlanmas gerekir. yelik ilevlerini ve bulank mantk
kurallarn tanmlamak her zaman kolay deildir.

yelik ilevlerinin deikenlerinin belirlenmesinde kesin sonu veren belirli bir
yntem ve renme yetenei yoktur. En uygun yntem deneme yanlma
yntemidir, bu da ok uzun zaman alabilir. Uzun testler yapmadan gerekten
ne kadar yelik ilevi gerektiini nceden kestirmek ok gtr.





71
Sistemlerin kararllk, gzlemlenebilirlik ve denetlenebilirlik analizlerinin
yaplmasnda ispatlanm kesin bir yntemin olmay bulank mantn temel
eksikliidir. Gnmzde bu sadece pahal deneyimlerle mmkn olmaktadr.
Bulank mantk yaklamnda yelik ilevlerinin deikenleri sisteme zeldir,
baka sistemlere uyarlanmas ok zordur.

5.5. Bulank Mantk Denetleyiciler

Bir denetleyici, fiziksel sistemin tepkisini denetleyen, dzelten, fiziksel
elemanlardan olumaktadr. Denetim sistemleri genel olarak ak dng ve
kapal dng (geri beslemeli) olarak iki tiptir. Ak dng denetim
sistemlerinde denetim hareketi sistem kndan bamszdr, kapal dng
sistemlerde ise denetim hareketi sistem kna bal olarak
deiebilmektedir. Ak dng denetim sistemlerine rnek olarak tost
makinesi ve otomatik amar makinesi verilebilir. Tost makinesinde s
miktar kullanc tarafndan ayarlanr, otomatik amar makinesinde ise
suyun ss veya makinenin devir says kullanc tarafndan seilir. Her iki
rnekte de denetim ilemi k deerine bal olarak deimemektedir. Geri
beslemeli veya kapal dng denetim sistemlerine rnek olarak bir odann
ssn ayarlayan termostat denetimi ve otomatik pilot denetimi verilebilir.
Termostat denetiminde stma ve soutma nitesinin almas, oda ssnn
istenen deerin altnda veya stnde olmasna baldr. Bu tezde yaplan
alma, kapal dng sistem olup ilk dngde elde edilen hcre yarap,
hata ve hata deiimin yeni deerlerinin bulunmasn salamaktadr. Dng
bu ekilde drt defa tekrar eder ve sonuta gerek hcre yarapna ulalr.

5.6. Bulank Mantk Denetleyici Tasarm

Bir bulank mantk denetleyici tasarlarken gerekli temel aamalar aadaki
gibi sralanabilir. Bunlar genel olarak btn sistemler iin geerlidir.





72
ncelikle problemin zm iin bulank mantn uygun olup
olmad tespit edilir. Eer sistemin davran hakkndaki bilgi klasik
kurallarn tanmlanmas iin yeterliyse bulank mantk uygulanabilir.
Her bir giri ve k parametresi iin yelik ilevleri tanmlanr.
yelik ilevlerinin says tasarmcnn seimi ve sistem
davranlarna baldr.
Hangi kurallarn uygulanaca belirlenir.
Bir kural taban tertip edilir. Kural tabannda tasarmc, kurallarn ne
kadar nemli olduunu tanmlar.
Oluturulan kural taban ile baz rnek giriler iin sistemin
klarna baklr. Elde edilen klarn, doruluu ve verilen giriler
kmesi iin kural tabanna uygunluu tespit edilir.
Uygulanan kurala gre sonu tespit edilir.
Denetim ileminde, en uygun bir tane zm deil, yeterli derecede
iyi bir zm elde edilmelidir.

Daha sonra ise denetleyicinin dinamiklerini tekil eden bulank EGER-O
HALDE kurallarna dayal yaklamlardan kurallar tanmlanr.
Bir bulank denetleyici drt aamal bir yapy iermektedir. Bunlar:

Uzman karar vericinin dilsel stratejilerinden oluan kurallar kmesi
Giri bilgilerinin kmesi
stenen hareketi (k) elde etmek iin verilen verilere kurallarn
uygulanmas
Hedeflenen en iyi deerin elde edilmesi

5.7. Bulank Denetim Kurallarnn Oluturulmas

Uzman bilgileri genellikle "Eer sistem u durumda ise o halde yle bir
denetim uygula eklindedir. Ksaca:
EGER durum = x ise O HALDE denetim =y seklindedir




73
Veya (IF durum=x THEN denetim=y) eklindedir.

Bulank denetim kural bir neden ve bir sonutan oluur. Denetim
kurallarndaki nedenler ve sonular birden fazla olabilir.

Bulank mantk denetim kurallar saysal deerlerden ok dilsel terimler
olarak daha iyi formlize edilebilir. Bu deikenlerin seiminde deneyimlerin
ve mhendislik bilgisinin nemli bir rol vardr. zellikle dilsel deikenlerin
seiminin, bulank mantk denetimin dilsel yaps zerinde nemli bir etkisi
vardr. Tipik olarak bulank mantk denetimindeki dilsel deikenler genellikle,
giri deikenleri, giri deikenlerinin hatalarnn trevi veya bir nceki
adma gre deiiminden elde edilmektedir.

5.8. Basit Bulank Mantk Denetleyiciler

Bulank mantk denetleyici iin ncelikle giri ve k deikenleri tanmlanr.
Bulank alt kmelerin her bir deikeni iin belirli bir aralk tanmlanr ve her
birine dilsel etiket atanr. Daha sonra her bulank alt kme iin yelik ilevi
belirlenir. Giri ve durum deikenlerine ait bulank alt kmeler ile giri
deikenine ait alt kmeler arasnda bulank ilikiler kurulur. Denetleyici
tarafndan giriler bulanklatrlr. Bulank kurallar kullanlarak bulank
karm yaplr. Her kural tarafndan iaret edilen bulank klardan tek bir
bulank deer elde edilir. Durulama yaplr ve keskin giri deeri elde edilir.
Bu ekilde hazrlanan bir bulank mantk denetleyici u zelliklere sahiptir;

Giri ve k lek faktrleri sabittir.
Kural taban deimez ve kurallar aras etkileim yoktur. Btn
kurallar ayn derecede kesin ve sabittir.
yelik ilevleri sabittir.
Kurallarnn says giri deikenlerinin says ile belirlenir.
k durulama ve kurallarn sonularn hesaplama yntemi sabittir.




74

ekil 5.6. Bulank mantk denetleyici

Genel olarak bir bulank mantk denetleyicinin yapsn gsteren blok ema
ekil 5.6.'da grlmektedir. Veri taban btn bulank giri ve k
blmlerine ait deerleri ierir. Bulank kural taban, sistemin giri
deikenlerini, yelik ilevini oluturan kmeleri ve denetlenen sistemin k
deikenleri veya denetim hareketlerini iermektedir.

Basit bir bulank mantk denetleyici tasarm iin aadaki ilemler yaplr.

Sistemin giri, k deikenleri tanmlanr.
Bulank alt kmelerinin her bir deikeni iin belirli bir aralk
tanmlanr ve her birine dilsel etiket atanr.
Alt kmeler evrensel kmenin btn elemanlarn kapsamaldr. Her
bulank alt kme iin yelik ilevi belirlenir.
Giri ve durum deikenlerine ait bulank alt kmeleri ile k
deikenine ait altkmeleri arasnda bulank ilikiler kurulur. Baka
bir deyile kural taban oluturulur.
Giriler
Bulank
karm
Veri
taban
Kural
taban
k lek
faktr
lek
faktr
Bulank-
latrc
Durulayc Sistem
Alglayc
k




75
Denetleyici tarafndan giriler bulanklatrlr.
Bulank kurallar kullanlarak bulank karm yaplr.
Her kural tarafndan iaret edilen bulank klardan tek bir bulank
deer elde edilir.
Durulama yaplr ve keskin k deeri elde edilir.

Basit bir bulank mantk denetleyici ifade edilen yukardaki ksmlardan
meydana gelmektedir.

5.9. Genel Bulank Mantk Denetleyiciler

Bulank mantk denetleyiciler, bulandrma, bilgi taban, karar verme ve
durulama birimleri olmak zere drt temel birimden olumutur. ekil 5.7.'de
bir bulank mantk denetleyicinin temel yaps grlmektedir.















ekil 5.7. Bulank mantk denetleyicinin temel yaps

Bulandrma
Birimi
Durulama
Birimi
Karar Verme
Birimi

Bilgi Taban
Kural taban Veri taban
Gerek giri E Gerek k U
Bulank ) (e Bulank ) (u




76

Sistem deikenleri, denetlenen sistemden llen E giri deikenleri (hata
ve hata deikeni) ve sistemi denetim iin bulank mantk denetleyici
tarafndan kullanlan U k deikeni olmak zere iki eittir. Bulandrma
birimi en son llen verinin uygun dilsel deerlere dntrlmesini salar.
Bulank bilgi taban bilginin iki ana tipini kapsar: veri taban, her bir sistem
deikeninin deerleri gibi kullanlan bulank kmelerin yelik ilevlerini
tanmlar, kural taban ise giri bulank deerlerin, k bulank deerlerine
tam olarak elenmesini temsil eder. Karar verme birimi bulank mantk
denetleyicinin zdr ve arzu edilen denetim stratejisine erimek iin,
yaklak karm salamas ile insan gibi karar verme yeteneine sahiptir.
Durulama birimi ise karar verme biriminden gelen bulank bilgileri, gerek
deerlere dntrerek, sistemin tanmlayabilecei denetim hareketi haline
gelmesini salar.

5.9.1. Bulandrma birimi

Bulandrma, sistemden alnan denetim giri bilgilerini dilsel niteleyiciler olan
sembolik deerlere dntrme ilemidir. yelik ilevinden faydalanarak giri
bilgilerinin ait olduu bulank kmeyi/kmeleri ve yelik derecesini tespit edip,
girilen saysal deere kk, en kk gibi dilsel deiken deerler atar.
Sistemin verimli almasn salamak amacyla farkl sayda ve zellikte
bulank kme oluturulabilir.

5.9.2. Bilgi taban

Bilgi taban, karar verme biriminin kural tabannn da kulland bilgileri ald
veri taban (Data base) ve denetim amalarna uygun dilsel denetim
kurallarnn bulunduu kural taban (Rule base) olmak zere iki ksma
ayrlabilir. Genel olarak da uygulama dnemindeki bilgilerden ve denetim
amalarndan oluur. Dilsel denetim kurallarnn tanmlanmasnda ve bulank




77
mantk denetimindeki bulank bilgi ileme sresince yararlanlr. Kurallar
kmesi denetim amalarn ve denetim stratejisini belirler.

Denetimi yaplan sistemle ilgili bulandrma, bulank karm, durulama
ilemleri srasnda gerek duyulan yelik ilevi ve kural tablosu bilgileri veri
tabanndan kullanma sunulmaktadr.

Karar Verme Birimi

Karar verme birimi, karm motoru (Fuzzy Engine) olarak da adlandrlr.
Bulank mantk denetiminin ekirdek ksmdr. Bu ksm insann karar verme
ve karm yapma yeteneinin benzeri bir yolla bulank kavramlar iler ve
karm yaparak gerekli denetimi salar. Burada birok bulank gerekleme
yaplr. Yani insan beyninin bir benzetimi yaplmaya allmaktadr.

Bulank mantk denetleyici iindeki bu benzetim bulank ierme, bileke kural
karmlar ve cmle balayclar ile ilgilidir. Genel olarak bir bulank denetim
kural bir bulank ilikidir ve bulank ierme ile aklanr. Bulank mantkta
bulank iermeyi tanmlamann birok yolu vardr ve bulank mantk
denetleyici iinde hangi tipin kullanlaca daha ok sezgisel olarak belirlenir.

Birok farkl bulank ierme ilevi bulunmaktadr. Bir bulank denetim kural
"EGER x=A O HALDE y=B bulank ierme ilevi ile gsterilen A ve B
srasyla U, V uzaylarnda tanmlanm bulank kmelerdir.

Bulandrma ilemiyle saysal deerlerden, sembolik ilgili kmeye aitlik
deerleri karlmt. Bulank karmda ise denetimi yaplan sistemi kullanan
uzman operatrn kulland dilsel niteleyiciler ve kurallar kullanlarak
sembolik sonu elde edilir. Bulank mantk denetiminin beyni bulank
karmdr. Burada veri taban ve karar verme mant kullanlmaktadr. Veri
taban, bulank kmelerin giri k deikenleri ile yelik ilevini, kural
taban ise bulank kural cmlelerini ierir.




78
Max-Dot Yntemi

Her bir giri deeri, ait olduu yelik ilevindeki yelik derecesine bal olarak
ilgili bulank kmeyi yeniden leklendirir. k deeri yeniden
leklendirilmi bulank kmeler ierisindeki maksimum deer alnarak
bulunur.

ekil 5.8. Max-Dot karar verme yntemi

Min-Max Yntemi

En yaygn kullanlan yntemdir. Her bir giri deeri iin ait olduu yelik
ilevindeki yelik derecesine bal olarak ilgili bulank kmenin yelik
deerinin stndeki ksm kesilir. k deeri, elde edilen bulank kmelere
arlk ortalamas ynteminin uygulanmasyla bulunur. Min-Max karm ekil
5.9.da grlmektedir.




Max- Dot Yntemi

- Kuraln
kndaki
bulank kme
yeniden
leklendirilir.

- k saysal
deeri en
yksek olan
bulank
kmenin
saysal
deeri
alnarak
bulunur.




79


ekil 5.9. Min-Max karar verme yntemi

Tsukamoto Yntemi

Bu yapda k yelik ilevi tek ynl artan bir ilev olarak seilir. k
deeri ise her bir kuraln keskin k deerinin arlk ortalamas alnarak
bulunur.











Min- Max Yntemi

- Kuraln
kndaki
bulank kme
yeniden
leklendirilir.

- k saysal
deeri arlk
ortalamas
yntemiyle
bulunur.




80


ekil 5.10. Tsukamoto karar verme yntemi

Takagi-Sugeno Yntemi

Her bir kuraln k giri deerlerinin dorusal birleimiyle bulunur. Keskin
k deeri ise arlk ortalamas alnarak bulunur.












Tsukamoto Yntemi

- klar, tek
ynl artan
fonksiyon
olarak alnr.

- k saysal
deeri, her bir
kuraln keskin
k deerinin
arlk
ortalamas
alnarak
bulunur.




81



ekil 5.11. Takagi-Sugeno karar verme yntemi

Durulama Birimi

Bulank karmn sonucu bulank bir kmedir. Bu sonucun tekrar sisteme
uygulanmas iin saysal deere dntrlmesi gerekir. Bu ilem durulama
olarak adlandrlr. Durulama birimi, karar verme biriminden gelen bulank bir
bilgiden bulank olmayan ve uygulamada kullanlacak gerek deerlerin elde
edilmesini salar.

Durulama ileminde deiik yntemler kullanlmaktadr. En ok kullanlan
yntemler unlardr;
Maksimum yelik yntemi
Arlk merkezi yntemi
Arlk ortalamas yntemi
Mean-Max yelik yntemi
Sugeno Yntemi

- Her bir kuraln
k, girilerin
dorusal
birleimi
eklinde alnr.

- k saysal
deeri, her bir
k
fonksiyonunun
keskin k
deerinin
arlk
ortalamas
alnarak
bulunur.




82
Maksimum yelik Yntemi

Ykseklik yntemi olarak da adlandrlmaktadr. Durulanm deer, btn
yelik dereceleri iinde en byk olana eittir.
) ( ) ( z z
c
x
c

[5.1]

Arlk Merkezi Yntemi

Arlk merkezi veya alan merkezi olarak da bilinen bu yntem en yaygn
kullanlan durulama yntemidir.

=
dz ). z (
dz . z ). z (
z
c
c
x
[5.2]

Bu denklemde ) z (
c
yelik derecesini, z yelik derecesinin bulunduu
hcrenin merkezini ifade etmektedir.

Arlk Ortalamas Yntemi

Bu yntemde girilerden elde edilen btn bulank deerler ile yelik deeri
kullanlarak durulama yaplmaktadr.

=
) (
). (
z
z z
z
c
c
x

[5.3]

Mean-Max yelik Yntemi

Maksimum yelik ilevi yntemiyle ilikilidir. Bu ilev maksimum yelik
derecesi tek bir nokta olmayp, dz olabilen sistemler iinde
kullanlabilmektedir. u ekilde ifade edilir (6,11).
2
b a
z
x
+
=
[5.4]




83
6. BAZ STASYONU GCNN HESAPLANMASI

Hcresel iletiim sistemlerinde nemli almalardan biri de kapsama
alanndaki yaylma modelinin belirlenmesidir. Yaylma modeli, baz istasyonu
ile mobil nite (cep telefonu) arasndaki kayplar belirler. Yaylma modeli,
evre artlarna gre deitiinden tek bir modelle tm ortamlardaki kayplar
belirlemek imknszdr. Bunun iin birok deneysel ve teorik model ortaya
atlmtr. Bu modeller ierisinde en nemlilerinden biri de Hata-Okumura
modelidir. 150MHz ile 1500MHz frekans aralnda geerli olan model,
kentsel, yar kentsel ve krsal alanlara uygulanabilir. Sz konusu model ile bu
alanlardaki baz istasyonunu k gc elde edilir.

Bu model ilk defa Yoshisa Okumura tarafndan VHF ve UHF Mobil radyo
servislerindeki deikenlik ve alan gerilimi adl almasnda tanmlanmtr.
Daha sonra Masaharu Hata, Alanlardaki yaylma kayplar iin deneysel
forml adl almasnda sz konusu modeli basitletirmitir.

Hata-Okumura modeli iin alma frekans, alc anten ykseklii, verici
anten ykseklii, yaylma yarap yeterli olduundan hesaplama zaman ok
ksadr. Bu modelde verici tepede bulunmakta ve yaylma iin hibir
dezavantaj bulunmamaktadr.

Hata-Okumura modelindeki farkl alanlar iin yol kayp denklemleri aadaki
ekilde bulunmaktadr.

Kentsel alan iin :

b
h
c
f
u
L log 82 , 13 log 16 , 26 55 , 69 + =

R
b
h
m
h a log ) log 55 , 6 9 , 44 ( ) ( +
[6.1]






84
Yar-kentsel alan iin :

4 , 5
2
28
log 2 =
(

|
|

\
|
c
f
u
L
su
L
[6.2]

Krsal alan iin :

94 , 40 log 33 , 18
2
) (log 78 , 4 + =
c
f
c
f
u
L
r
L [6.3]

Buradaki yol kayplarn belirten Ller dB cinsindendir. Burada
c
f , tayc
frekans ( 1500 150
c
f MHz);
b
h , baz istasyonu anten ykseklii
( 200 30
b
h m); ( )
m
h a , dzeltme faktr; R, baz istasyonundan olan
uzaklktr. Farkl alanlar iin ( )
m
h a aadaki ekilde hesaplanr (19,23).

Kk ve orta boyutlu ehir iin :

8 , 0 log 56 , 1 ) 7 , 0 log 1 , 1 ( ) ( + =
c
f
m
h
c
f
m
h a dB [6.4]

Byk ehir iin :

97 , 4
2
) 75 , 11 (log 2 , 3 ) ( =
m
h
m
h a dB [6.5]

Buradaki
m
h , mobil istasyon anten ykseklii ( 10 1
m
h m) dir.

Her blge iin ( kentsel, yar kentsel, krsal ) verilen nfus ve alan bilgileri ile
hcre yaraplar hesaplanabilir. Bu yaraplardan yararlanarak da daha nce
verilen Hata-Okumura modelindeki yol kayp denklemleri (
r
L
su
L
u
L , , )
kullanlarak baz istasyonu verici gleri bulunabilir.





85

Kentsel alan iin:

r
G
t
G
u
L L
r
P
tu
P + + =
0 min
[6.6]

Yar kentsel alan iin:

r
G
t
G
su
L L
r
P
tsu
P + + =
0 min
[6.7]

Krsal alan iin:

r
G
t
G
r
L L
r
P
tr
P + + =
0 min
[6.8]

min r
P , minimum alc hassasiyetidir ve deeri 104 dBmdir (8).
0
L (dB),
ilave kayplar gsterir.
t
G , verici anten kazanc (dB);
r
G , alc anten
kazancdr. Burada hesaplanan baz istasyonu verici gleri de dB
cinsindendir.

Bylelikle tm bu denklemler kullanlarak farkl corafik alanlar iin baz
istasyonu verici gc kestirilebilmektedir (9,19,24).














86
7. BLGSAYAR PROGRAMININ ALIMASI VE NMERK SONULAR

7.1. Programn Admlar

Tez almasnda yazlan programn alma admlar aadaki
gsterilmektedir.
























ekil 7.1. Programn almas

Bala
CIR> 18 dB
1. Balang Deerleri

Hayr
Evet
2. Taslak Hcre Planlama
sreci
3. Gerek Zamanl Hcre
Planlama sreci
Hayr
Evet
Gerek zamanl
maliyet >
Taslak maliyet
Bulank Mantk Algoritmas
4. Baz stasyonu Gcnn
Hesaplanmas
(
tr
P
tsu
P
tu
P , , )
5. Artan Trafik htiyacnn
Karlanmas
(TRU, N)
Dur




87
Adm 1: Balang deerleri

Birinci admda programn almas iin gerekli deikenler sisteme girilir.
Bunlar;

Kapsanacak alan 200, 600, 1000 (km
2
)
Kapsanacak alan eitleri Kentsel, Yar Kentsel, Krsal alan
Anten tipleri sektrl, ok ynl anten
N (Her kmede bulunan hcre says) 21
Kullanc says 20 000, 18 000, 10 000 (adet)
GoS (Servis derecesi) 0.02
Toplam trafik 140 ~ 500 Erlang
Baz istasyonunun yerden ykseklii (h
b
) 30 metre
Kullancnn yerden ykseklii(h
m
) 1,5 metre
Kullanlan frekans 900 Mhz

2.5 km 5 km 10 km 5 km 2.5 km

Kentsel
20 km

Yar Kentsel
10 km



Krsal 10 km


ekil 7.2. farkl alan iin kapsanacak alanlar





88
Buradan da grld zere kentsel alann yzlm 200
2
km , yar kentsel
alann yzlm 600
2
km ve krsal alann yzlm 1000
2
km dir.

imdi de optimizasyon iin gerekli olan nfus bilgilerine bakalm. Kentsel
alann nfusu 20 000, yar kentsel alann nfusu 18 000, krsal alann nfusu
da 10 000 olarak alnr. Dier parametreler de yukarda belirtildii ekildedir.

Adm 2: Taslak Hcre Planlama Sreci

Bu admdan nce, kullanlacak anten tipine ( sektrl ve ok ynl) bal
olarak CIR deeri kontrol edilir. Bulunan deer 18 dBden byk ise program
devam eder, 18 dBden daha kk ise N deerinin yeniden belirlenmesi
istenir.

Bu admda, programn banda belirlenen balang deerlerine bal olarak
taslak baz istasyonu says, TRU says ve kullanc bana den trafik
deeri ve maliyet hesaplanr.

Adm 3: Gerek Zamanl Hcre Planlama Sreci

Bu admda, ncelikle bulank mantk algoritmasnn giri deikeni olan trafik
hatas bulunur. Bu deer, taslak hcre planlamasnda bulunan referans trafik
deerinden gerek zamanl hcre planlamasnda belirlenen anlk trafik
deerinin karlmas ile elde edilir. Bulunan deer leklendirme faktr ile
arplr. yelik ilevlerinde bulunan genlerin a, b, c deerleri
fuzzy_baslangic fonksiyonu ile bulunur. leklendirilmi giri deikenleri,
bulanklatrmann gerekletirildii fuzzyify fonksiyonuna aktarlr. Sz
konusu fonksiyon ierisinde bulunan set_dom fonksiyonunda yelik
derecesi,
gen yelik derecesi = ) 0 , )
b - c
x - c
,
a - b
a - x
( min ( max fonksiyonu ile bulunur.




89










ekil 7.3. yelik derecesinin bulunmas

Bulunan yelik dereceleri inf_defuzz fonksiyonuna gelir. Bu fonksiyonda,
Max-Min yntemi ile bulank karm ve arlk ortalamas yntemiyle
durulatrma ilemi gerekletirilir. k deikeninde elde edilen deer
taslak hcre planlamasna gre maliyetin azalmasn salamyor ise bulank
mantk algoritmas drt defa daha alr, salyor ise sz konusu deer
ka aktarlr.

4. Baz stasyonu Gcnn Hesaplanmas

Bu admda, Hata-Okumura yaylma modeli yardmyla alma frekans,
hcre yarap, baz istasyonun yerden ykseklii ve kullancnn yerden
yksekliine bal olarak farkl alan iin (Kentsel, yar kentsel, krsal) baz
istasyonu gc bulunur.

5. Artan Trafik htiyacnn Karlanmas

Bu admda, taslak hcre planlamasna gre artan trafik ihtiyacnn
karlanmas iin ilave TRU says ve deien N (Kmede bulunan hcre
says) parametreleri bulunur.

1
yelik
derecesi
x
1
/ x
2

a x b c




90
7.2. Nmerik Sonular

Bu almada, GSM sisteminde hcre planlamasnn bulank mantk ile
denetimi probleminin C programlama dili ile benzetimi yaplmtr. Ayrca giri
ve k verileri C++ Builder dilinde yazlan ara yz zerinden
belirlenebilmektedir.

Program, taslak hcre planlamas ve gerek zamanl hcre planlamas olmak
zere iki ksmdan meydana gelmektedir. Gerek zamanl hcre
planlamasnda, taslak hcre planlamasnda bulunan baz istasyonu says
dolaysyla maliyet optimize edilmeye allmakta, bulank mantk
algoritmasndan elde edilen yarap, baz istasyonun yerden ykseklii,
kullancnn yerden ykseklii ve frekans deikenlerinin Hata-Okumura
modelinde deerlendirilmesiyle baz istasyonu k gc bulunmakta, artan
trafik ihtiyacnda ilave edilmesi gereken TRU says ve deien N (Her kmede
bulunan hcre says) deeri elde edilmektedir. Btn sonular GSM 900
frekansn kullanan ve 50 adet tayc frekansn tahsis edildii Turkcell veya
Telsim iin gerekletirilmektedir.

GSM blmnde belirtildii gibi, dk abone kapasitesinin olduu ve
olabildiince geni alanlarn kapsanmak istenecei krsal blgeler iin ok
ynl (Omni-cell) anten tipi, yksek abone kapasitesi ve youn hcre
yerleiminin gerekletirilecei ehirsel alanlar iin sektrl (Sektr-cell)
anten tipi tercih edilmektedir. C dilinde yazlan program da kentsel alanlarda
sektrl, krsal alanlarda ok ynl, yar kentsel alanlarda ise her iki anten tipi
kullanlmtr.

Kullanc tarafndan programn taslak hcre planlama ksmnda, kapsanacak
alan, kapsanacak alan eidi (Kentsel, Yar-Kentsel, Krsal), anten tipi,
kullanc says, N (Her kmede bulunan hcre says), servis derecesi (GoS),
sistemin trafik ihtiyac (Erlang), kullancn yerden ykseklii, baz istasyonun
yerden ykseklii tasarmc tarafndan belirlenir.




91


ekil 7.4. Grafiksel ara yze sahip program

Bu deerler belirlendikten sonra program altrlr. Programda ncelikle N
(Her kmede bulunan hcre says) deeri ile bulunan CIR (Kanal giriim
oran) deerinin 18 dBden kk olup olmad while dngs ile kontrol
edilir. Bulunan CIR deeri 18 dBden daha kk ise N deerinin yeniden
belirlenmesi istenir. Erlang B tablosunu salayan kanalbul fonksiyonu ile
trafik ve GoS (Servis derecesi) deerine bal olarak ihtiya duyulan toplam
kanal says bulunur. Taslak baz istasyonu says, toplam kanal saysnn,




92
bts_kanal_sayisi, fonksiyonundan elde edilen, bir baz istasyonunda bulunan
kanal saysna blnmesi ile bulunur. Bulunan baz istasyonu says birim
maliyet ile arplp TRU maliyeti de ilave edilerek taslak maliyet bulunur. Bir
baz istasyonunda maksimum 12 adet TRU bulunabilecei snrlamas altnda
tru_bul fonksiyonu ile bir baz istasyonundaki TRU says elde edilir. Bu say
baz istasyonu says ile arplarak sistemin ihtiyac olan toplam TRU (alc-
verici nite) says bulunur. Sistemin toplam trafik deerinin (Erlang) kullanc
saysna blnmesi ile kullanc bana trafik deeri elde edilir. Bylece taslak
baz istasyonu says, maliyet, TRU (alc-verici) says ve kullanc bana
den trafik miktarnn hesaplanmas ile taslak hcre planlama sreci
tamamlanm olur.

Kullanc tarafndan gerek zamanl hcre planlama srecinde ncelikle
kullanc bana trafik deeri belirlenir. Pratikte kentsel alanlar iin ortalama
1,5 dakikaya karlk gelen 25 mE, yar kentsel alanlar iin 1,2 dakikaya
karlk gelen 20 mE, krsal alanlar iin 0,9 dakikaya karlk gelen 15 mE
trafik deerleri gzlenmitir.

Gerek zamanl ve taslak kullanc bana den trafik deerleri arasndaki
farktan hata deeri ve bu deerin zamanla deiiminden hata deiim deeri
elde edilir. Bu deerler bulank mantk algoritmasnn giri deikeni olarak
alnr. Giri deikenleri ve k deikeninin deerlendirildii yelik
ilevlerinde bulunan genlerin says, genilii ve merkezi fuzzy_baslangic
fonksiyonu ile bulunur. Hata ve hata deiim deeri leklendirme faktrleri
ile arplr. leklendirme faktr ile arplm giri deikenleri fuzzyify
fonksiyonuna aktarlr. Bulanklatrma ilemini yapan bu fonksiyon gelen
verinin hatadan m, hata deiiminden mi geldiini, yelik fonksiyonlarndan
hangisi ya da hangilerinden yelik derecesi elde edildiini bulur. Sz konusu
fonksiyonun iindeki set_dom fonksiyonu ile yelik dereceleri bulunur.
Bulunan yelik dereceleri inf_defuzz fonksiyonuna gelir. Bulank karm ve
durulatrma ilemi bu fonksiyonda gerekletirilir. Mamdaninin Min-Max
yntemi ile yaplan bulank karmda, hata ve hata deiim deerinden




93
minimum deer alnr (9). Kapsanacak alan eidi ve anten tipine gre
belirlenen alt adet kural tablosunda, hata ve hata deiiminin bulunduu
genlere bal olarak, k yelik fonksiyonunda hangi k genin
merkezinin alnaca EER O HALDE eklinde kurallarla bulunur.
almada, durulatrma yntemlerinden arlk ortalamas yntemi
kullanlmtr. Bu yntemde bulank karmdan elde edilen minimum deerler
ile kural tablosundan elde edilen k yelik ilevinde bulunan ilgili genin
merkezleri arplr. Sz konusu arpm deerlerinin toplam, minimum
deerlerin toplamna blnerek durulatrma ilemi tamamlanm olur.
Bylece bulank mantk algoritmas ile hcre yarap elde edilmi olur. Sz
konusu yaraptan bulunan baz istasyonu says taslak hcre planlamasna
gre maliyetin azalmasn salyor ise sonu ka gnderilir. Eer maliyetin
azalmasn salamyorsa bulank mantk algoritmas drt defa daha
altktan sonra nihai hcre yarap ve baz istasyonu says elde edilir.

Hcre yarap, baz istasyonun yerden ykseklii, kullancnn yerden
ykseklii ve frekans parametrelerinin Hata-Okumura modelinde
deerlendirilmesi ile baz istasyonu gc bulunur.

Buna ilaveten taslak planlamaya gre artan trafik varsa ihtiya duyulan yeni
TRU says ve yeni N deeri de programda bulunur.

Bu tez almasnda bulunan sonulardan biri olan, farkl alan trnden
(Kentsel, yar kentsel, krsal) krsal alann ve iki farkl anten tipinden ok
ynl antenin kullanld rnein ayrntl gsterimi aadadr.

Balang evre taslak hcre planlama ksmnda aadaki balang verileri
alalm.

Kapsanacak alan = 1000 km
2

Kapsanacak alan tr = Krsal alan




94
Anten tipi = ok ynl anten
N (Her kmede bulunan hcre says) =21
Kullanc says = 10 000
GoS (Servis derecesi) = 0,02
Toplam trafik = 140 Erlang
Baz istasyonunun yerden ykseklii (h
b
) = 30 metre
Kullancnn yerden ykseklii (h
m
) = 1,5 metre
Kullanlan frekans= 900 MHZ (Tm uygulamalarda ayn frekans
kullanlr.)

CIR (Kanal giriim oran) farkl anten tipleri iin aadaki formllerle elde
edilen sonucun on tabannda logaritmasnn alnmas ile bulunur. Bu rnekte
CIR deeri ok ynl anten iin bulunmaktadr.

sektrl anten iin:

CIR
( )
4
4
) 3 ( 7 . 0 3
1

+ +
=
N N
[7.1]

ok ynl anten iin:

CIR
( ) ( )
4
4
4
1 3 2 ) 3 ( 2 1 3 2
1

+ +
=
N N N
[7.2]

Taslak hcre planlama sonular:

CIR (Kanal giriim oran) = 27,7 dB
Taslak BTS says = 8 adet
Taslak TRU (alc-verici nite) = 8 adet
Taslak maliyet = BTS says * birim maliyet + TRU says * birim maliyet
= 8*100 + 8*10 = 880 br.




95
Taslak kullanc bana trafik deeri = 14 mE

Gerek zamanl kullanc bana trafik deerini 28 mE (Toplam trafik 280
Erlang), hatay x
1
, hata deiimini x
2
, bulank mantn sonucunu u(k) olarak
ele alalm.

Bulank mantkta hata, hata deiimi ve sonucun birbirleri ile ilikisini
belirleyen denklem aada verilmektedir.

x
1
(k+1) = x
1
(k) + x
2
(k) [7.3]
x
2
(k+1) = x
2
(k) + x
2
(k) - u(k) [7.4]

Problemde yer alan x
1
, x
2
ve u(k)nin deiim aralklar srasyla -5 x
1
+5,
10 x
2
+10 ve -12 x
2
+12 olarak alnmtr.

Programn balangcnda hata ve hata deiim deerleri birbirlerine eit
alnmaktadr.
x
1
(k) = x
2
(k) = x
taslak
x
gercek zamanl
= (0,014 0,028)* leklendirme faktr
= 5,18 bulunur.

lk dngde hata ve hata deiimi iin ayn deer alnr.




96

ekil 7.5. Hata iin yelik ilevi

ekil 7.6. Hata deiimi iin yelik ilevi







-10 0 +10

N S P
1
x
2

5,18
0.518
0.482
yelik
derecesi
1
-5 0 +5

x
1

N S P
yelik
derecesi
1
5,18




97
izelge 7.1. ok ynl anten ve krsal alan iin kural tablosu
x
1\
x
2

P

S

N

P

PK

S

PB

S

PK

PB

PB

N

N

PK

S


EER (x
1
= P) ve (x
2
= S) O HALDE (u

= S) min(1, 0,482) = 0,482 *(S)
EER (x
1
= P) ve (x
2
= P) O HALDE (u

= PK) min(1, 0,518) = 0,518 *(PK)

ekil 7.7. k deikeni iin yelik ilevi

Bu deerler durulatrma ilemine tabii tutulur ve u = 4,144 elde edilir. Bu
deer baz istasyonu saysn optimize etmek iin yeterli olmadndan
algoritma E. 7.3, 7.4 denklemlerinden bulunan yeni hata ve hata deiim
deerleri ile devam eder.

Bulank mantk algoritmasnn sonucunda hcre yarap (u k deikeni)
8 km olarak bulunur.
0,518
0,482
NB NK N S P PK PB
-12 -8 -4 0 +4 +8 +12
k deikeni
1
yelik
derecesi




98

Gerek Zamanl hcre planlama sonular:

BTS says = 1000 \ (2,6*8
2
) = 6 adet bulunur.
TRU says = 12 adet bulunur.
Gerek zamanl maliyet = BTS says * birim maliyet + TRU says * birim
maliyet
= 6 * 100 + 12 * 10
Gerek zamanl maliyet = 720 br.
Yeni N (Kmede bulunan hcre says) = 12 bulunur.

Baz istasyonu gc aadaki ekilde bulunur. Formller:

h
m
, mobil istasyonu anten ykseklii = 1,5 metre ( 10 1
m
h metre)
h
b
, baz istasyonu anten ykseklii = 30 metre ( 200 30
b
h metre)
f
c
, frekans = 900 Mhz ( Mhz f
c
1500 150 )
min r
P , minimum alc hassasiyetidir ve deeri 104 dBmdir.
t
G (verici anten kazanc (dB))=10 dB
r
G ( alc anten kazanc (dB)) =1,5 dB
0
L =6 dB
R, kullanc ile baz istasyonu arasndaki mesafe

Hata-Okumura Yaylma modeli:

r t r su u r tr tsu tu
G G L L P P + + =
, , 0 min , ,
[7.5]








99
Kentsel alan iin :

b c
h f L
u
log 82 , 13 log 16 , 26 55 , 69 + =
R h h a
b m
log ) log 55 , 6 9 , 44 ( ) ( + [7.6]

8 0 56 1 7 0 1 1 , f log , h ) , f log , ( ) h ( a
c m c m
+ = ( dB ) [7.7]

r t u r tu
G G L L P P + + =
0 min
[7.8]

Yar-kentsel alan iin:

4 , 5
28
log 2
2

\
|
=
c
f
L L
u su
[7.9]
r t su r tsu
G G L L P P + + =
0 min
[7.10]

Krsal alan iin:

94 , 40 log 33 , 18 ) (log 78 , 4
2
+ =
c c u r
f f L L [7.11]

r t r min r tr
G G L L P P + + =
0
[7.12]

formlleri ile bulunmaktadr. Bu zmde krsal alan yaylma modeli
kullanlmaktadr.

Baz istasyonu gc bts_guc_bul fonksiyonu ile bulunur. Yarapn 8 km.
olduu problemde krsal alan iin L
u
= 158,214, L
r
= 129,708 ve baz
istasyonu k gc P
tr
= 20,2 dB bulunur.








100

izelge 7.2. Programn balang deerleri
Alan
Tr
Anten
Tipi
Taslak
Trafik
(Erlang)
N
Alan
(km
2
)
Kullanc
Says
GoS
hm
(m.)
hb
(m.)
Kentsel
sektr
500 21 200 20 000 0,02 1,5 30
Kentsel
sektr
500 21 200 20 000 0,02 1,5 30
Kentsel
sektr
500 21 200 20 000 0,02 1,5 30
Kentsel
sektr
500 21 200 20 000 0,02 1,5 30
Yar
Kentsel

sektr
360 21 600 18 000 0,02 1,5 30
Yar
Kentsel

sektr
360 21 600 18 000 0,02 1,5 30
Yar
Kentsel

sektr
360 21 600 18 000 0,02 1,5 30
Yar
Kentsel

sektr
360 21 600 18 000 0,02 1,5 30
Yar
Kentsel
ok
Ynl
360 21 600 18 000 0,02 1,5 30
Yar
Kentsel
ok
Ynl
360 21 600 18 000 0,02 1,5 30
Yar
Kentsel
ok
Ynl
360 21 600 18 000 0,02 1,5 30
Yar
Kentsel
ok
Ynl
360 21 600 18 000 0,02 1,5 30
Krsal ok
Ynl
140 21 1000 10 000 0,02 1,5 30
Krsal ok
Ynl
140 21 1000 10 000 0,02 1,5 30
Krsal ok
Ynl
140 21 1000 10 000 0,02 1,5 30
Krsal ok
Ynl
140 21 1000 10 000 0,02 1,5 30
Krsal ok
Ynl
140 21 1000 10 000 0,02 1,5 30







101


izelge 7.3. Taslak hcre planlamas sonular
Maliyet
(birim)
BTS
Says
(adet)
TRU
Says
(adet)
Kullanc
Bana
Trafik
(miliErlang)
CIR
(dB)
1080 9 18 25 33,6
1080 9 18 25 33,6
1080 9 18 25 33,6
1080 9 18 25 33,6
720 6 12 20 33,6
720 6 12 20 33,6
720 6 12 20 33,6
720 6 12 20 33,6
2090 19 19 20 27,7
2090 19 19 20 27,7
2090 19 19 20 27,7
2090 19 19 20 27,7
880 8 8 14 27,7
880 8 8 14 27,7
880 8 8 14 27,7
880 8 8 14 27,7
880 8 8 14 27,7












102

izelge 7.4. Gerek zamanl hcre planlamas sonular

T
r
a
f
i
k

(
E
r
l
a
n
g
)

M
a
l
i
y
e
t

(
b
i
r
i
m
)

B
T
S

S
a
y

(
a
d
e
t
)

T
R
U

S
a
y

(
a
d
e
t
)

N

D
e

e
r
i

H

c
r
e

Y
a
r

a
p

(
k
m
.
)

B
T
S

G

(
d
B
)

D
s

(
k
m
)

C
I
R

(
d
B
)

900 1170 9 27 9 1,7 16,9 8,82 26,6
800 1040 8 24 9 1,78 16,9 9,26 26,6
680 520 4 12 9 2,41 27,5 12,5 26,6
600 420 3 12 9 2,65 27,5 13,8 26,6
720 650 5 15 9 3,68 23,8 19,1 26,6
612 520 4 12 9 4 28,2 20,8 26,6
540 420 3 12 9 4,63 28,2 24,1 26,6
522 320 2 12 9 5,09 31,6 27 26,6
720 1870 17 17 12 3,68 23,8 22,1 22,5
612 1540 14 14 12 4 28,2 24 22,5
540 1320 11 22 12 4,58 28,2 27,5 22,5
522 960 8 16 12 5,12 31,6 30,7 22,5
330 720 6 12 12 8 20,2 48 22,5
280 720 6 12 12 8 20,2 48 22,5
230 600 5 10 12 8,3 20,2 49,8 22,5
210 480 4 8 12 8,94 20,2 53,6 22,5
180 480 4 8 12 9,37 20,2 56,2 22,5

Tez almasnda elde edilen saysal sonular kullanlarak aada bulunan
ekiller izdirilmitir. Ayrca bu ekiller hakknda ksa aklamalarda
bulunulmutur.








103
2
0
0
2
0
0
6
0
0
6
0
0
6
0
0
6
0
0
2
0
0
2
0
0
1
0
0
0
1
0
0
0
1
0
0
0
1
0
0
0
0
200
400
600
800
1000
1200
0 2 4 6 8 10
Hcre Yarap
K
a
p
s
a
n
a
c
a
k

A
l
a
n
Farkl alanlar iin hcre yarap
Kentsel
Yar
Kentsel
Krsal

ekil 7.8. Farkl alanlar iin hcre yarap

ekil 7.8.de grld gibi kapasite ihtiyac yksek ve mevcut frekanslarn
daha sk kullanld kentsel alanda hcre yarap ve kapsama alan kk,
krsal alanda ise bu deerler daha byktr.

3
3
,
6
3
3
,
6
3
3
,
6
3
3
,
6
3
3
,
6
3
3
,
6
3
3
,
6
2
7
,
7
2
7
,
7
2
7
,
7
2
7
,
7
2
7
,
7
2
7
,
7
2
7
,
7
2
7
,
7
2
6
,
6
2
6
,
6
2
6
,
6
2
6
,
6
2
6
,
6
2
6
,
6
2
6
,
6
2
6
,
6
2
2
,
5
2
2
,
5
2
2
,
5
2
2
,
5
2
2
,
5
2
2
,
5
2
2
,
5
2
2
,
5
2
2
,
5
2
7
,
7
3
3
,
6
0
5
10
15
20
25
30
35
40
21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21
Hcre kmesi (N)
C
I
R

(
d
B
)
Taslak Planlama Gerek Zamanl Planlama

ekil 7.9. Kanal giriim oran




104
ekil 7.9.da grld gibi gerek zamanl planlamada, taslak planlamaya
gre mevcut frekanslar daha sk kullanldndan kanal giriim oran
dmtr.

9 9 9 9
6 6 6 6
8 8 8 8 8
9
8
4
3
5
4
3
2
8
6 6
5
4 4
19 19 19 19
17
14
11
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
5
0
0
5
0
0
5
0
0
5
0
0
3
6
0
3
6
0
3
6
0
3
6
0
3
6
0
3
6
0
3
6
0
3
6
0
1
4
0
1
4
0
1
4
0
1
4
0
1
4
0
Trafik (Erlang)
B
T
S

S
a
y

Taslak Planlama Gerek zamanl Planlama

ekil 7.10. Baz istasyonu says deiimi

ekil 7.10.da grld gibi gerek zamanl planlamada bulank mantk
algoritmas kullanlarak, taslak planlamaya gre baz istasyonu says
drlmtr.

Aada bulunan ekil 7.11.de grld gibi gerek zamanl planlamada,
taslak planlamaya gre mevcut frekanslar daha sk kullanlmtr.









105
21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21
9 9 9 9 9 9 9 9
12 12 12 12 12 12 12 12 12
0
5
10
15
20
25
9
0
0
8
0
0
6
8
0
6
0
0
7
2
0
6
1
2
5
4
0
5
2
2
7
2
0
6
1
2
5
4
0
5
2
2
3
3
0
2
8
0
2
3
0
2
1
0
1
8
0
Trafik (Erlang)
H

c
r
e

K

m
e
s
i

(
N
)
Taslak Planlama Gerek Zamanl Planlama


ekil 7.11. Hcre kmesi deiimi


2
0
,
2
2
0
,
2
2
0
,
2
2
0
,
2
2
7
,
5
2
7
,
5
1
6
,
9
1
6
,
9
3
1
,
6
2
8
,
2
2
8
,
2
2
3
,
8
2
0
,
2
0
5
10
15
20
25
30
35
0 2 4 6 8 10
Hcre yarap (km)
B
T
S

G

(
d
B
)
Kentsel Alan Yar Kentsel Alan Krsal Alan


ekil 7.12. Farkl alanlarda BTS gc deiimi


ekil 7.12.de grld gibi kentsel alanda hcre yarap kk ve baz
istasyonu gc yksek, krsal alanda ise hcre yarap byk ve baz
istasyonu gc dktr.





106

4
8
1
3
,
8 9
,
2
6
8
,
8
2
1
2
,
5
2
0
,
8
1
9
,
1
2
4
,
1
2
7
2
2
,
1
2
4
2
7
,
5
3
0
,
7
4
9
,
8
4
8
5
3
,
6
5
6
,
2
0
10
20
30
40
50
60
0 2 4 6 8 10
Hcre Yarap (km)
D
s

U
z
a
k
l

(
k
m
)
Kentsel Yar Kentsel Yar Kentsel Krsal


ekil 7.13. Farkl alanlarda D
s
uzakl deiimi

ekil 7.13.de grld gibi kapasite ihtiyac fazla olan kentsel alanda, ayn
frekansn ezamanl kullanld hcre merkezleri aras uzaklk kk, krsal
alanda ise byktr.

ekil 7.14.de grld gibi gerek zamanl planlamada bulank mantk
algoritmas kullanlarak, taslak planlamaya gre toplam maliyet
drlmtr.









107

ekil 7.14. Farkl alanlarda D
s
uzakl deiimi

1
0
8
0
1
0
8
0
1
0
8
0
7
2
0
7
2
0
7
2
0
2
0
9
0
2
0
9
0
2
0
9
0
2
0
9
0
8
8
0
8
8
0
8
8
0
8
8
0
1
0
8
0
7
2
0
8
8
0
1
1
7
0
1
0
4
0
1
8
7
0
1
3
2
0
1
5
4
0
9
6
0
7
2
0
7
2
0
6
0
0
4
8
0
4
8
0
3
2
0
4
2
0
5
2
0
6
5
0
4
2
0
5
2
0
0
5
0
0
1
0
0
0
1
5
0
0
2
0
0
0
2
5
0
0
5
0
0
5
0
0
5
0
0
5
0
0
3
6
0
3
6
0
3
6
0
3
6
0
3
6
0
3
6
0
3
6
0
3
6
0
1
4
0
1
4
0
1
4
0
1
4
0
1
4
0
T
r
a
f
i
k

(
E
r
l
a
n
g
)
M a l i y e t ( b r . )
T
a
s
l
a
k

P
l
a
n
l
a
m
a
G
e
r

e
k

Z
a
m
a
n
l

P
l
a
n
l
a
m
a




108
8. SONU VE NERLER

Bu almada, GSM sisteminde hcre planlamasnn bulank mantk
algoritmas ile denetimi incelenmitir. Problem, baz istasyonu saysn
dolaysyla maliyeti, artan trafik talebini karlayacak sistem
konfigrasyonunu, baz istasyonu gcn optimize etmektir.

Bulank mantk, deikenlerin tam olarak belirlenemedii ve zaman iinde
deitii problemleri dier denetim algoritmalarna gre daha iyi denetler.
Hcre planlamasnda da toplam trafik kesin belirlenemez ve zaman iinde
deiebilir. almada, iki sistem arasndaki sz konusu benzer yn
zmlemede nemli kolaylk salamtr.

Bulank mantkta, uzman kiinin bilgi ve deneyimleri byk nem tar ve
problemin ilk deeri tasarmc tarafndan atanr. Bu deerin doruluk
derecesine bal olarak istenilen denetim salanr. Hcre planlamasnda da
trafik, N, kullanc says vb. deerler kullanc tarafndan atanmtr. Sz
konusu deerlerin doruluk derecesi ile en iyi zm elde edilmeye
allmtr.

almada bulank mantk ve hcre planlamasnn benzer zellikleri
programn istenilen sonular vermesinde etkili olmutur. Pratikte grlen
trafik deerleri ve dier deikenlere bal olarak baz istasyonu says
dolaysyla maliyet optimize edilmeye, artan trafik ihtiyac karlanmaya, baz
istasyonunun k gc elde edilmeye allmtr. Elde edilen sonularda,
sistemin trafik ihtiyacn karlayan ve minimum maliyetli sisteme ulalmaya
allmtr.

Bulank mantn parametreleri, deneme yanlma yntemi haricinde
bulunamadndan, sz konusu problem iin uygun zm bulmak uzun
zaman almaktadr. Bu zellik problem zm sresini uzatmaktadr.





109
stenildii takdirde farkl giriler iin bulank mantn leklendirme faktr,
yelik ilevleri ve kural tablosu deitirilerek daha etkili sonular elde
edilebilir. Bulank mantn bu zellii, dier denetim algoritmalarna gre
daha esnek olmasn ve istenilen sonular vermesini salamaktadr.
































110
KAYNAKLAR

1. Kumar, B.P., Wireless Communication Systems Lecture Notes (1-9)
California State University, Sacramento, 1-9 (2005).

2. Beyaz, M., GSM El Kitab, Livane yaynclk, stanbul, 27-86 (2004).

3. Akay, O., Hcre planlamasnda Hcre Yaraplarnn ve Baz
stasyonu G Seviyelerinin Optimizasyonu, Yksek Lisans, K.. Fen
Bilimleri Enstits, Trabzon, 1-5 (2000).

4. Kamsz, K., GSM Sisteminde Kapasite Art durumunda Tabu arama
Algoritmas ile Hcre Planlamas, Yksek Lisans, G.. Fen bilimleri
Enstits, 1-12 (2004).

5. Alcatel, Radio Network Engineering for Microcellular Networks,
Alcatel Training Document, France, 112 (1997).

6. Elmas, ., Bulank Mantk Denetleyiciler, Sekin yaynclk, Ankara,
86-99, 25-40 (2003).

7. Groves, Prof. Dr. I., Fundamentals of Communications Cellular Radio
Principles Lecture notes, Kings College University of London,
London, 3-20 (2003).

8. Ericsson, GSM Cell Planning Principles, Ericsson Radio Systems,
Sweden, 7576 (1997).

9. Hata, M., Emprical Formula for Propagation Loss in Land Mobile Radio
Services, IEEE Trans. on Vehicular Technology, 80 (19): 317325
(1986).

10. Hansen, F., Meno F. I., Mobile Fading-Rayleigh and Lognormal
Superimposed, IEEE Trans. Vehicular Technology, 77 (26): 332337
(1992).

11. Babuska, R., Fuzzy Modelling for Control, Kluwer Academic
Publishers, Boston, 1036 (1998).

12. Mamdani, E., Application of Fuzzy Logic to Approximate Reasoning
Using Linguistic Variables, lEEE Trans. on Computers., 26 (1): 1182-
1191 (1977).

13. Takagi, T., Sugeno, M., Fuzzy Identification of Systems and its
Applications to Modeling and Control, IEEE Trans. Syst. Man.
Cybernet, 116132 (1985).





111
14. Elmas, . F., Fuzzy Logic Modelling of Induction Variation of the
Switched Reluctance Motor, Journal of Polytechnic, 10 (3): 1-6
(1999).

15. Zander, J., Optimum Power Control in Cellular Radio Systems, Royal
Instit. of Technol., Stockholm, 1-5 (1991).

16. Lee, C. Y., Kang, H. G., Cell Planning with Capacity Expansion in
Mobile Communications: A Tabu Search Approach, IEEE
Transactions On Vehicular Technology, 49 (5): 16781691 (2000).

17. Ericsson, GSM Cell Planning Overview, Ericsson Radio Systems,
Sweden, 1-6, 21-72 (2000).

18. Neskovic, A., Neskovic, N., Paunovic, G., Modern Approaches in
Modeling of Mobile Radio Systems Propagation Environment, IEEE
Communications Surveys, 2-12 (2000).

19. Korpeoglu, ., Mobile and Wireless Networking Lecture Notes,
Computer Engineering Department Bilkent University, Ankara, 1-8
(2005).

20. Zander, J., Performance of Otimum Transmitter Power Control in
Cellular Radio Systems, IEEE Trans. Veh. Technol., 41 (1): 5762
(1992).

21. Zander, J., Distributed Co-channel Interference Control in Cellular
Radio Systems, IEEE Trans. Veh. Technol., 41 (1): 305311 (1992).

22. Whitaker, R. M., Hurley, S., Evolution of Planning for Wireless
Communication Systems, IEEE computer society Department of
Computer Science, Cardi. University, USA, 110 (2002).

23. Wang, X., Long, T., Lee, H. Y., Automated Cell Planning Based on
Propagation Loss, Pacific Rim Conference on Multimedia,
Singapore, 2-5 (2003).

24. Kaufmann, A., Gupta, M. M., Introduction to Fuzzy Arithmetic: Theory
and Applications, Van Nostrand Reinhold, New York, 8-16 (1991).

25. Korpeoglu, ., Mobile and Wireless Networking Lecture Notes,
Computer Engineering Department Bilkent University, Ankara, 1-8
(2005).

26. Aghvami, Prof. Dr. H., Mobile and Personal Communications Systems,
Kings College London Department of Electronic and Electrical
Engineering, London, 316 (2002).




112

27. Kandukuri, S., Boyd, S., Optimal Power Control in Interference-Limited
Fading Wireless Channels With Outage-Probability Specifications,
IEEE Transactions on Wireless Communications, 1 (1): 14
(2002).

28. Walfisch, J., Bertoni, H.L. A Theoritical Model of UHF Propagation in
Urban Environments, IEEE Trans. On Antennas and Propagation, 88
(36): 17881796 (1992).

29. Lee, W., Mobile Communication Design Fundamentals, John Wiley,
New York, 820 (1993).




























113
ZGEM

1980 ylnda Burdurda dodu. lkokul renimini Gazi lkokulunda, ortaokul
renimini Burdur Anadolu Lisesinde, lise reniminin ilk iki yln Isparta
Sleyman Demirel Fen Lisesinde, son seneyi Burdur Cumhuriyet Lisesinde
tamamlad.

2002 ylnda Gazi niversitesi Elektrik-Elektronik Mhendislii Blmn
bitirdi. 2002 ylnn Eyll aynda yksek lisans eitimine balad. 2003 ylnda
Mira Mhendislik Limited irketinde otomatik kontrol ve SCADA sistemleri
zerine alt. 2003 ylnn Kasm aynda Trk Telekom A..de Uzman
Yardmcs olarak almaya balad. Halen ayn firmada, bahsedilen
pozisyonda almaya devam etmektedir.