Matematik Kejuruteraan 2 Kertas Penerangan

K
E
R
T
A
S

P
E
N
E
R
A
N
G
A
N

TERHAD
TERHAD
MATEMATI K KEJURUTERAAN 2

Cetakan Kedua Mac 2011
Institusi Latihan Jabatan Tenaga Manusia
http ://www.jtm.gov.my/kurikulum

Hak Cipta Terpelihara. Dokumen ini diklasifikasikan sebagai TERHAD. Tidak dibenarkan
mengeluar mana-mana bahagian dalam kandungan Bahan Pembelajaran Bertulis (WIM)
dalam apa jua bentuk tanpa keizinan daripada Jabatan Tenaga Manusia (JTM).

Bahan Pembelajaran SEMESTER DUA ini dibangunkan bagi kursus sepenuh masa di
Institusi Latihan Jabatan Tenaga Manusia (ILJTM) oleh Ahli Jawatankuasa
Pembangunan WIM dan disemak serta diluluskan oleh Jawatankuasa Pemandu
Kurikulum untuk tujuan gunapakai bagi semua ILJTM yang terlibat.

Kod Pengesahan WIM : WIM/MK 2011/12011/S02/P1
Kod Pengesahan Silibus : SFB/MK 2011/12009/P1
Tarikh Pengesahan WIM : 11 Mac 2011

KANDUNGAN

SENARAI AHLI JAWATANKUASA PEMBANGUNAN WIM ................................................ i
SENARAI SINGKATAN ..................................................................................................... ii
KERTAS PENERANGAN MODUL ....................................................................................1
MK 2011 MATEMATIK KEJURUTERAAN 2 ..............................................................1
GROUP CLUSTERING MODULE .................................................................................2
LE1 INDEKS 3
LE2 ASAS NOMBOR 30
LE3 GARIS LURUS 44
LE4 TRIGONOMETRI 64
LE5 NOMBOR KOMPLEKS 83
i
SENARAI AHLI JAWATANKUASA PEMBANGUNAN WIM

KLUSTER SUBJEK UMUM MATEMATIK KEJURUTERAAN 2

Ahli Jawatankuasa :

1. Pn Ainin Nisak binti Ahmad Asnawi
(Pengerusi Kluster Subjek Umum)
ADTEC Shah Alam
2. En Ismail bin Sukeeman
(Penolong Pengerusi Kluster Subjek Umum)
ADTEC Melaka
3. Cik Norbaini binti Mohd Yusoff ILP Labuan
4. Cik Ayulita Ema binti Mohd Yusop ILP Kuala Lumpur
5. En Abdul Rahman bin Abu Bakar ILP Kangar
6. En Anizan bin Mohamad ILP Ledang

Urusetia :

1. Pn Norpisah binti Jumin BKT, Ibu Pejabat
2. En Ismail bin Mat Taha BKT, Ibu Pejabat

Tarikh dibangunkan : 6 Julai 9 julai 2010

Tempat : ADTEC Taiping
ii
SENARAI SINGKATAN

IS INFORMATION SHEET
WS WORK SHEET
AS ASSIGNMENT SHEET

KOD KURSUS

SEMESTER

NO. MODUL

KREDIT

NO. LE

JENIS WIM

MK 2 01 1-LE2-IS

KERTAS
PENERANGAN
MODUL
MK 2011 MATEMATIK KEJURUTERAAN 2

MK 2011-LE1-IS PINDAAN : 1 MUKASURAT 2

GROUP CLUSTERING MODULE

MK 2011-LE1 INDEKS
1.1 Indeks Dan Hukum Indeks
1.2 Olah Ungkapan Algebra Menggunakan Hukum Indeks

MK 2011-LE2 ASAS NOMBOR
2.1 Kenalpasti Kumpulan Nombor
2.2 Operasi Asas Nombor
2.3 Tukar Asas Nombor

MK2011-LE3 GARIS LURUS
3.1 Kenal Sifat Garis Lurus
3.2 Cari Kecerunan Garis Lurus
3.3 Tentukan Persamaan Garis Lurus
3.4 Cari Jarak Titik Ke Garis Lurus
3.5 Cari Pintasan-x Dan Pintasan-y Bagi Suatu Garis Lurus
3.6 Cari Titik Tengah Bagi Garis Lurus

MK 2011-LE4 TRIGONOMETRI

4.1 Konsep Teorem Pithagoras
4.2 Mengira Tangen, Sinus Dan Kosinus Suatu Sudut Menggunakan Teorem
Pithagoras
4.3 Kenalpasti Graf Sinus, Kosinus Dan Tangen Trigonometri
4.4 Selesaikan Masalah Yang Melibatkan Trigonometri

MK 2011-LE5 NOMBOR KOMPLEKS

5.1 Nombor Kompleks Dan Nombor Kompleks Konjugat
5.2 Selesaikan Operasi NOmbor Kompleks
5.3 Kenalpasti Dan Faham Gambarajah Argand


INSTITUSI LATIHAN
JABATAN TENAGA MANUSIA
KEMENTERIAN SUMBER MANUSIA
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
NAMA KLUSTER SUBJEK UMUM MATEMATIK KEJURUTERAAN 2
KOD DAN NAMA
MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
LE1 INDEKS
NO. TUGASAN
BERKAITAN

1.1 INDEKS DAN HUKUM INDEKS
1.2 PENGOLAHAN UNGKAPAN ALGEBRA BERKAITAN HUKUM
INDEKS

OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
JELASKAN KONSEP INDEKS DAN HUKUM INDEKS DENGAN
MENGGUNAKAN KAEDAH LATIH TUBI SUPAYA PELAJAR BOLEH :

1. MENGENALPASTI UNGKAPAN INDEKS DAN HUKUM INDEKS
2. MENGOLAH UNGKAPAN ALGEBRA DAN PERSAMAAN
MENGGUNAKAN HUKUM INDEKS

OBJEKTIF
MEMBOLEH (EO)
DI AKHIR PEMBELAJARAN PELAJAR MESTI BOLEH :

MENYELESAIKAN MASALAH MATEMATIK YANG MELIBATKAN
NOMBOR-NOMBOR INDEKS


1. INDEKS
1.1. INDEKS DAN HUKUM INDEKS

PENGENALAN :
Kertas penerangan ini adalah bertujuan untuk menerangkan konsep indeks
dan Hukum Indeks bagi menyelesaikan masalah-masalah Matematik yang
melibatkan nombor-nombor indeks.
1.1.1. Konsep Indeks
- Jika suatu nombor nyata ' ' a didarab secara berulang sebanyak ' ' n kali,
maka
n
a akan diperolehi dan disebut sebagai ' ' a kuasa ' ' n .
- Contoh lain (pendaraban berulang) :

(i)
2
8 8 8 = (8 kuasa 2)

(ii) 5 5 5 = ( )

(iii) p p p p p = ( )

(iv) ( )
3 3 3 3
8 2 2 2 2 2 x x x x x x = = = ( )

(v) ( )
4 4 4
b a ab ab ab ab ab = = ( )

- Di mana,

n
a a a a a a = ....

' ' n faktor
1.1.2. Penulisan Indeks
- Contoh :
3
7 7 7 7 = di mana

- Ini bermakna, indeks menunjukkan berapa kali nombor nyata telah
didarab secara berulang.
- Indeks
n
a ialah pendaraban berulang nombor nyata ' ' a sebanyak
' ' n kali iaitu
a a a a a a
n
= ....

asas @ nombor nyata
3
7

indeks @ kuasa


- Contoh :

(i) a a a a a =
4

(ii) =
7
5

(iii) = |
.
|
\
|
3
4
1

(iv) ( ) =
6
3

Latihan :
Dapatkan nilai bagi indeks yang berikut :

(i) =
2
4

(ii) ( ) =
3
5

(iii) = |
.
|
\
|
4
3
2

(v) =
4
3 . 0

(vi) ( ) =
3
1 . 0

1.1.3. Hukum Indeks
- Terbahagi kepada tiga (3) iaitu :

(a)
n m n m
a a a
+
=

(b)
n m n m
n
m
a a a
a
a

= =

(c) ( )
n m
n
m
a a

=


- Contoh : 1
Permudahkan yang berikut :

(i)
5 3
p p

(ii) ( ) ( )
4 4
3 3

penyelesaian :

(i) (a) ( ) ( )
8 5 3
p p p p p p p p p p p = =

(b)
8 5 3 5 3
p p p p = =
+

(ii) (a)
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) | | ( ) ( ) ( ) ( ) | | ( )
8 4 4
3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 = =

(b) ( ) ( ) ( ) ( )
8 4 4 4 4
3 3 3 3 = =
+

KAEDAH 1
KAEDAH 2
KAEDAH 1
KAEDAH 2
Hukum
Indeks (i)
Hukum
Indeks (i)

Adalah Lebih Mudah Menggunakan
HUKUM INDEKS untuk menyelesaikan
Ungkapan & Persamaan Indeks


Latihan : 1
Permudahkan setiap yang berikut

(i) =
7 2
6 6

(ii) =
9 7 4
5 4 5

(iii) ( ) ( ) ( ) =
11 2 3
4 4 4

- Contoh : 2
Permudahkan yang berikut

(a)
7 5 6 4
3 2 3 2 (b)
7 6 2 5 3
4 3 5 4 3

7 6 5 4
3 3 2 2 =
2 5 7 6 3
5 4 4 3 3 =

7 6 5 4
3 2
+ +
=
2 5 7 6 3
5 4 3 =
+ +

13 9
3 2 =
2 12 9
5 4 3 =

Latihan : 2

(i) =
2 3 10 3 11
8 8 7 8 7

(ii) =
5 2 3 4 5 4
11 3 10 11 10 3

(iii) =
3 3 4 5 4
12 12 7 7 12

- Contoh : 3

(a)
2
6 3 p p (b)
7 2 3
5 4 2 m m m

( )
2 1
6 3
+
= p ( )
7 2 3
5 4 2
+ +
= m

3
18p =
12
40m =


Latihan : 3

(i) =
5 2 3
y y y

(ii) =
2 3
5 4 a a

(iii) =
7 2 5
2 4 3 p p p

- Contoh : 4

(a)
7 6 5 4
n m n m (b)
3 2 3
4 2 pq q p

7 5 6 4
n n m m = ( )
3 2 3
4 2 q q p p =

7 5 6 4 + +
= n m ( )
3 2 1 3
8
+ +
= q p

12 10
n m =
5 4
8 q p =

Latihan : 4

(i) ( ) =
2 3 2 2
5 3 ab b a ab

(ii) =
2 3 3 2 5
2 8 b a b a b

(iii) =
3 2 4 3
4 3 y x y x

Penyelesaian INDEKS Lebih MUDAH
Dengan Menggunakan HUKUM INDEKS


- Contoh : 5
Permudahkan yang berikut :

(a)
2 5
2 2

(b)
3
8
4
4

penyelesaian :

(a) (i)
3 2 5
2 2 2 2
2 2
2 2 2 2 2
2 2 = =

=

(ii)
3 2 5 2 5
2 2 2 2 = =

(b) (i)
5
3
8
4 4 4 4 4 4
4 4 4
4 4 4 4 4 4 4 4
4
4
= =

=

(ii)
5 3 8 3 8
3
8
4 4 4 4
4
4
= = =

KAEDAH 1
KAEDAH 2
KAEDAH 1
KAEDAH 2
Hukum
Indeks (ii)
Hukum
Indeks (ii)


Latihan : 5

(i) =
2
7
9
9

(ii) =
4 3 15
10 10 10

(iii) = 12 12
6

- Contoh : 6

(a)
3 7
3 9 a a (b)
3 8
18 12 b b (c)
6 9
5 20 m m

3 7
3
9

= a
3 8
18
12

= b
6 9
5
20

= m

4
3a =
5
3
2
b =
3
4m =

Latihan : 6

(i) ( )=
2 5
2 20 d d

(ii) =
3 7
4 36 e e

(iii) =
3 6
25 625 p p


- Contoh : 7

(a)
2 3 6 7
y x y x (b)
2 6 6 9
11 121 f e f e

2 3
6 7
y x
y x
=
2 6
6 9
11
121
f e
f e
=

2
6
3
7
y
y
x
x
=
2
6
6
9
11
121
f
f
e
e
=

2 6 3 7
= y x
2 6 6 9
11

= f e

4 4
y x =
4 3
11 f e =

Latihan : 7

(i) =
2 4 2 3 6 7
t s r t s r

(ii) =
4 7 5
2 8 pq b a

(iii) = r q p r q p
3 4 5 6 7
81 243

- Contoh : 8

(a) ( )
6 2 3
2
3
2 2 2 = =

(b) ( )
18 3 6
3
6
3 3 3 = =

(c) ( ) ( ) ( )
20 5 4
5
4
8 8 8 = =


Latihan : 8

(i) ( ) =
6
6
11

(ii) ( ) =
3
5
13

(iii) ( ) =
7
3
5

- Contoh : 9

(a) ( )
12 4 3
4
3
p p p = =

(b) ( )
30 5 6
5
6
m m m = =

(c) ( )
6 3 3 2 3 1
3
2
3 3 3 q q q = =

Latihan : 9

(i) ( ) =
6
4
q

(ii) ( ) =
5
3
a

(iii) ( ) =
9
10
n
( )
n m
n
m
a a

=
Di mana ;


- Contoh : 10

(a) ( )
3
5 4
5 3 (b) ( )
3
7 4 3
4 3 2

3 5 3 4
5 3

=
3 7 3 4 3 3
4 3 2

=

15 12
5 3 =
21 12 9
4 3 2 =

(c) ( )
2
7 6
q p (d) ( )
5
2 3
2 b a

2 7 2 6
= q p
5 2 5 3 5 1
2

= b a

14 12
q p =
10 15 10 15 5
32 2 b a b a = =

- Latihan : 10

(i) ( ) =
4
3 6
7 2 (ii) ( ) =
3
7 5 3
11 7 6 (iii) ( ) =
3
2
ab

(iv) ( ) =
2
2 3
5 y x (v) ( ) =
3
4 3 2
3 z y x (vi) ( ) =
2
5 4
5 yz x

Secara ringkasnya, didapati bahawa

( )
p n p m
p
n m
b a b a

=


- Contoh : 11

(a)
2
4
7
7
6
|
|
.
|
\
|
(b)
3
4
3
|
|
.
|
\
|
q
p

( )
( )
2
4
2
7
7
6
=
( )
( )
3
4
3
3
q
p
=

2 4
2 7
7
6
=
3 4
3 3
=
q
p

8
14
7
6
=
12
9
q
p
=

Latihan : 11

(i) =
|
|
.
|
\
|
2
6
14
a
a
(ii) =
|
|
.
|
\
|
3
6
3
2
16
x
x
(iii) =
|
|
.
|
\
|
4
5
3
9
18
y
y

Kesimpulannya,

p n
p m
p
n
m
b
a
b
a
=
|
|
.
|
\
|


- Contoh : 12

(a) ( )
2
4
3
2p p (b)
4
3
x
y
x
|
|
.
|
\
|
(c)
2
4
8
2
a
a
|
.
|
\
|

2 4 3
2p p =

( )
( )
4
3
3
x
y
x
=
( )
( )
2
4
4
8
2
a
a
=

2 12
2
+
= p
3
4 3
y
x x
=
4
2 4
2
8a a
=

14
2p =
3
4 3
y
x
+
=
16
8
2 4+
=
a

3
7
y
x
=
2
6
a
=

Latihan : 12

(i) ( )
3
2 10

(ii) ( )
2
3
3 2
x y x

(iii) ( ) ( )
3
2
4
3
3 2 a a

(iv)
15
3
3
2
x
x
|
.
|
\
|

(v)
4
2
2
2
2
2
3
3
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
n
m
n
m


1.1.4. Indeks Negatif
- Jika ' ' n ialah integer positif ( ) ve + , maka :
n
n
a
a
1
=
dan
sebaliknya
n
n
a
a
=
1
dengan syarat ( ) 0 = a

- Contoh : 1
Tukarkan yang berikut kepada indeks positif

(a)
9
1
3
1
3
2
2
= =
(b)
216
1
6
1
6
3
3
= =
(c)
625
1
5
1
5
4
4
= =

Latihan : 1
Tukarkan yang berikut kepada indeks positif

(i) =
9
7 (ii) =
2
9 (iii) =
3
8 (iv) =
3
p

(v) =
4
x (vi) =
1
7a (vii) ( )
2
2

y (viii)
3
18

b

- Contoh : 2
Tukarkan yang berikut kepada indeks negatif

(a)
5
5
3
1
3
1

= x
x
(b)
5
5
4
4
1

= (c)
4
4
7
7

= y
y

Latihan : 2
Tukarkan yang berikut kepada indeks negatif

(i) =
6
11
1
(ii) =
11
1
c
(iii) =
7
6
y
(iv) =
5
8
1

(v) =
m
x
2
(vi) =
5
5
3
r


- Contoh : 3
Permudahkan setiap yang berikut kepada indeks positif

(a)
5 6
p p (b)
3 6 4
q q q (c)
3 2
4 28 m m

( ) 5 6 +
= p
( ) 3 6 4 +
= q
3
2
4
28
m
m
=

1
p =
1
= q
3 2
7

= m

p =
q
1
=
5
7

= m

5
7
m
=

(d)
4 4
15 30

r r (e)
7 5 2
36 6 18

s s s

4
4
15
30
=
r
r

7
5 2
36
6 18
=
s
s s

( ) 4 4
2

= r
7
5 2
3
=
s
s s

8
2r =
( ) ( ) 7 5 2
3
+
= s

0
3s = 3 =

Latihan : 3
Permudahkan setiap yang berikut kepada indeks positif

(i) ( )
2
5 3 6
6 6 6 (ii)
3 2 5
7 7 7

(iii)
2
3
5

|
.
|
\
|
x

(iv)
2
2
2 3
3
2

|
|
.
|
\
|
b a
b a
(v)
8 4 5
6 6 6

(vi) ( )
2
3 3 4
9 9 9


1.1.5. Indeks Pecahan
- Jika ' ' a dan ' ' n ialah integer positif, maka
n
a
1
adalah punca kuasa
' ' n bagi
nombor ' ' a iaitu :

n n
a a =
1

- Contoh : 1
(i) Pertimbangkan
2
2
1
5
|
|
.
|
\
|
dan ( )
2
5

2
2
1
5
|
|
.
|
\
|
=
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
2
1
2
1
5 5 dan ( )
2
5 = ( )( ) 5 5
=
2
1
2
1
5
+
@
2
2
1
5

= 5

=
1
5

= 5

Didapati bahawa,
2
2
1
5
|
|
.
|
\
|
= ( )
2
5
Maka,
2
1
5 = 5

(ii) Pertimbangkan
3
1
3
1
3
1
3 3 3 dan
3
3

Di mana,
3
1
3
1
3
1
3 3 3 =
1
3 dan
3
3 =
3

= 3

3
1
3 =
3
3

iaitu
2
1
5 adalah punca
kuasa 2 bagi 5.
iaitu
3
1
3 adalah punca
kuasa 3 bagi 3.

Kira menggunakan
kalkulator
Kira menggunakan
kalkulator


(iii) Pertimbangkan
3
1
27 dan ( )
3
27

3
1
27 = ( )
3
1
3
3

=
3
1
3
3

=
1
3

= 3

Di mana, ( )
3
27 = 3

3
1
27 = ( )
3
27

(iv) Pertimbangkan
4
1
16 dan ( )
4
16

4
1
16 = ( )
4
1
4
2

=
4
1
4
2

=
1
2

= 2

Di mana, ( )
4
16 = 2

4
1
16 = ( )
4
16

- Contoh : 2
Tukarkan ungkapan indeks berikut kepada ungkapan punca kuasa

(a)
4 4
1
5 5 = (b)
3 3
1
7 7 = (c)
5 5
1
4 4 =

1) Tekan No. 3
2) Tekan Butang Shift
3) Tekan Simbol
x

4) Tekan No. 27
5) Tekan Butang (=)

1) Tekan No. 4
2) Tekan Butang Shift
3) Tekan Simbol
x

4) Tekan No. 16
5) Tekan Butang (=)


Latihan : 2
Tukarkan ungkapan indeks berikut kepada ungkapan punca kuasa

(i) =
5
1
3 (ii) =
4
1
8 (iii) =
6
1
4 (iv) =
3
1
2

- Contoh : 3
Tukarkan ungkapan punca kuasa berikut kepada ungkapan indeks

(a)
5
1
5
9 9 = (b)
7
1
7
8 8 = (c)
8
1
8
20 20 =

Latihan : 3
Tukarkan ungkapan punca kuasa berikut kepada ungkapan indeks

(i) =
3
5 (ii) =
5
11 (iii) =
7
q (iv) =
5
32

1.1.6. Mencari Nilai Indeks

- Contoh : 1
Kirakan nilai bagi yang berikut
(a)
3
1
8 ( )
3
1
3
2 = (b)
6
1
64 ( )
6
1
6
2 = (c)
5
1
243 ( )
5
1
5
3 =

3
1
3
2

=
6
1
6
2

=
5
1
5
3

=

1
2 =
1
2 =
1
3 =

2 = 2 = 3 =

Latihan : 1

(i) =
4
1
81 (ii) =
7
1
128 (iii) =
9
1
512 (iv) =
7
1
2187


- Contoh : 2a

(a)
3
2
27 ( )
3
2
3
3 = (b)
4
3
81 ( )
4
3
4
3 = (c)
11
3
2048 ( )
11
3
11
2 =

3
2
3
3

=
4
3
4
3

=
11
3
11
2

=

2
3 =
3
3 =
3
2 =

9 = 27 = 8 =

Latihan : 2a

(i) =
5
2
32 (ii) =
7
3
128 (iii) =
3
2
216 (iv) =
4
3
625

- Nilai bagi
n
m
a boleh didapati melalui dua (2) kaedah iaitu :

Kaedah Pendaraban Hukum Indeks
(Rujuk Contoh : 2a di atas)

Kaedah ( )
m
n n
m
a a =

- Contoh : 2b
Kirakan nilai bagi yang berikut mengikut Kaedah ( )
m
n n
m
a a =

(a)
3
2
27 ( )
2
3
27 = (b)
4
3
81 ( )
3
4
81 = (c)
11
3
2048 ( )
3
11
2048 =

( )
2
3 = ( )
3
3 = ( )
3
2 =

9 = 27 = 8 =


Latihan : 2b
Kirakan nilai bagi yang berikut mengikut Kaedah ( )
m
n n
m
a a =

(i) =
5
2
32 (ii) =
7
3
128 (iii) =
3
2
216 (iv) =
4
3
625

- Contoh : 3

(a)
3
1
27
8
|
.
|
\
|

3
1
3
3
3
2
|
|
.
|
\
|
= ATAU
3
1
27
8
|
.
|
\
|

3
27
8
=

( )
( )
3
1
3
3
1
3
3
2
=
3
3
27
8
=

3
1
3
3
1
3
3
2
=
3
2
=

1
1
3
2
=

3
2
=

(b)
5
1
32
243
|
.
|
\
|

5
1
5
5
2
3
|
|
.
|
\
|
= ATAU
5
1
32
243
|
.
|
\
|

5
32
243
=

( )
( )
5
1
5
5
1
5
2
3
=
5
5
32
243
=

5
1
5
5
1
5
2
3
=
2
3
=

1
1
2
3
=

2
3
=


Latihan : 3

(i) = |
.
|
\
|
4
1
256
16
(ii) = |
.
|
\
|
3
1
8
64
(iii) = |
.
|
\
|
5
1
1024
243
(iv) = |
.
|
\
|
7
1
128
2187

- Contoh : 4

(a)
3
1
27
8

|
.
|
\
|

3
1
8
27
|
.
|
\
|
= (b)
5
1
32
243

|
.
|
\
|

5
1
243
32
|
.
|
\
|
=

3
8
27
=
5
243
32
=

3
3
8
27
=
5
5
243
32
=

2
3
=
3
2
=

Latihan : 4

(i) = |
.
|
\
|

4
1
256
16
(ii) = |
.
|
\
|

3
1
8
64
(iii) = |
.
|
\
|

5
1
1024
243
(iv) = |
.
|
\
|

7
1
128
2187


- Contoh : 5
Kirakan nilai bagi setiap yang berikut

(a)
3
2
27
8
|
.
|
\
|

2
3
27
8
|
|
.
|
\
|
= (b)
4
3
256
16
|
.
|
\
|

3
4
256
16
|
|
.
|
\
|
=

2
3
3
27
8
|
|
.
|
\
|
=
3
4
4
256
16
|
|
.
|
\
|
=

2
3
2
|
.
|
\
|
=
3
4
2
|
.
|
\
|
=
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=
3
2
3
2

3
2
1
|
.
|
\
|
=

9
4
= |
.
|
\
|
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=
2
1
2
1
2
1

8
1
=

Latihan : 5

(i) = |
.
|
\
|
4
3
16
81
(ii) = |
.
|
\
|
3
2
125
27
(iii) = |
.
|
\
|
3
2
216
8
(iv) = |
.
|
\
|
3
4
512
64

- Contoh : 6

(a)
3
2
27
8

|
.
|
\
|

3
2
8
27
|
.
|
\
|
= (b)
4
3
256
16

|
.
|
\
|

4
3
16
256
|
.
|
\
|
=

2
3
8
27
|
|
.
|
\
|
=
3
4
16
256
|
|
.
|
\
|
=

2
3
3
8
27
|
|
.
|
\
|
=
3
4
4
16
256
|
|
.
|
\
|
=

2
2
3
|
.
|
\
|
=
3
2
4
|
.
|
\
|
=
|
.
|
\
|
|
.
|
\
|
=
2
3
2
3

4
9
= ( )
3
2 = 8 =


Latihan : 6

(i) = |
.
|
\
|

4
3
16
81
(ii) = |
.
|
\
|

3
2
125
27
(iii) = |
.
|
\
|

3
2
216
8
(iv) = |
.
|
\
|

3
4
512
64

1.2. PENGIRAAN BERKAITAN HUKUM INDEKS

- Contoh : 1

(a) ( ) ( )
3
2 3
4
5
2 p p p (b)
( ) ( )
( )
2
2
3
3
2
2
mn
mn n m

6 3 20
2 p p p =
2 2 2 1
3 3 3 1 2 1 2 2

=
n m
n m n m

6 3 20
2
+
= p
4 2
9 3 2 4
n m
n m n m
=

17
2p =
4 9 2 2 3 4 + +
= n m

7 5
n m =

(c)
5
3
3
2
x
x
|
.
|
\
|

( )
( )
5
3
3
3
2
x
x
=

5
9
8
x
x
=

5 9
1 8
x x
=

5 9
8
+
=
x

14
8
x
=


Latihan : 1

(i) =
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
4
2
2
2
2
2
3
3 n
m
n
m
(ii)
( )
=

3 2
4 2
2
3
a a
a a a
(iii)
( ) ( )
=
3 3 4
6 5 2 3
9
3 12
z y x
yz x y x

- Contoh : 2

(a)
4
1
2
3
2
81 3 27 (b)
3
2
6
5
4
3
8 64 16

( ) ( )
4
1
4 2
3
2
3
3 3 3 = ( ) ( ) ( )
3
2
3
6
5
6
4
3
4
2 2 2 =

( ) ( )
1 2 2
3 3 3 = ( ) ( ) ( )
2 5 3
2 2 2 =

1 2 2
3
+
=
2 5 3
2
+
=

3
3 =
0
2 =

27 = 1 =

Latihan : 2

(i)
( )
=

7
2
3
3
3
3 3
(ii) =
|
|
.
|
\
|
|
|
.
|
\
|
4
2
3
1
3
3
2
4 4 4

(iii) =
5
4
2
3
3
1
32
4 64
(iv) ( ) = 4
1
5
256
2
1
128

(v) = |
.
|
\
|

3
1
2
8
1
4 64 (vi) =
4 3
2 8 32


1.2.1. Persamaan Berkaitan Indeks

Objektif : Mencari nilai bagi pembolehubah

- Contoh : 1
Kirakan nilai pembolehubah bagi persamaan berikut

(a) 0 9 27
3 1
=
x x

( ) ( )
0 3 3
3
2
1
3
=
x x

0 3 3
6 2 3 3
=
x x

( ) 0 6 2 3 3 = x x

0 6 2 3 3 = + x x

3 6 2 3 + = x x

3 = x

(b) 0 49 7
5 3
=
y y

( )
0 7 7
5
2 3
=
y
y

0 7 7
2 10 3
=
y y

y y 2 10 3
7 7

=

y y 2 10 3 =

10 2 3 = + y y

10 5 = y

5
10
= y

2 = y

Ambil indeksnya
sahaja apabila
nombor asas telah
sama iaitu 3
Ambil indeksnya
sahaja apabila
nombor asas telah
sama iaitu 7


Latihan : 1

(i) 0 16 8
3 10 2
=
+ x x
(ii)
1
8 32
+
=
x x
(iii) 1 625 125
2 2 1
= +
x x

- Contoh : 2

(a)
2 5
3 3 9 27 =
y
(b) ( )
x x 2 1
81 9 3 =
+

( ) 2 5 2 3
3 3 3 3 =
y

( ) ( ) x x 2 4 1 2
3 3 3 =
+

2 5 2 3
3 3 3 3 =
y

x x 8 2 2 1
3 3 3 =
+

2 5 2 3
3 3 =
+ y

x x 8 2 2 1
3 3 =
+ +

2 5 2 3 = + y x x 8 2 2 1 = + +

3 5 2 2 + = y 1 2 2 8 + = x x

4 2 = y 3 6 = x

2
4
= y
6
3
= x
2 = y
2
1
= x

(c) ( ) 4
32
1
8
2
=
y
y

( )
2
5
2
3
2
2
2
=
y
y

2
5
6
2
2
2
=
y
y

2 5 6
2 2 =
y y

2 5 6 = y y

2 = y


Latihan : 2

(i) (a)
9 3
3 3 =
x

(b)
6 2 2
5 5 =
+ x

(c)
6 4
2 2 2 =
x

(d) ( )
6
2
7 7 7 =
x x

(e) 4 4 4
1 2 2
=
x x

(ii) 32 4 2
2
=
x x

(iii) 243
9
27
=
y
y

(iv) 27 81
9
243
3
=
y
y

(v) 32
8
128
32
1
2
=
+ y
y

Rujukan :
1. Khoo Cheng, Siri Analisis PELANGI Matematik Tambahan Tingkatan 4 & 5 KBSM
(Penerbitan PELANGI Sdn. Bhd - 1994)
2. Ooi Soo Huat, Moy Wah Goon, Wong Teck Sing, Khoo Cheng, Chew Su Lian dan
Chong Pak Cheong, Focus Super SPM Additional Mathematics (Penerbitan
PELANGI Sdn. Bhd - 2007)


INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
NAMA KLUSTER SUBJEK UMUM - MATEMATIK KEJURUTERAAN 2
KOD DAN NAMA
MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
LE2 ASAS NOMBOR
NO. TUGASAN
BERKAITAN

2.1 KENALPASTI KUMPULAN NOMBOR
2.2 OPERASI ASAS NOMBOR
2.3 TUKAR ASAS NOMBOR
OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
JELASKAN KONSEP ASAS NOMBOR DAN OPERASI PENUKARAN
ASAS NOMBOR SUPAYA PELAJAR BOLEH :

1. MENGENALPASTI KUMPULAN NOMBOR YANG BERKAITAN
2. MENGENALPASTI OPERASI ASAS NOMBOR
3. MELAKUKAN PENUKARAN OPERASI ASAS NOMBOR

OBJEKTIF
MEMBOLEH (EO)

OPERASI DAN PENUKARAN ASAS NOMBOR


2.1 KENALPASTI KUMPULAN NOMBOR

TUJUAN :

Kertas penerangan ini adalah bertujuan untuk menerangkan asas sepuluh
(Demical), asas dua(Binary), asas lapan (Octal), dan proses pengoperasian
asas nombor.

2.1.1 PENGENALAN KEPADA ASAS NOMBOR

Semua litar digital, instrumen dan perjalanan sistem ditunjukkan dalam
kuantiti yang tertentu. Contohnya, pengukuran nilai voltan analog oleh
voltmeter digital ditukar kepada bentuk digital dan dipaparkan sebagai
nombor sepuluh (decimal). Terdapat 3 jenis asas nombor yang perlu
diketahui iaitu :-

1) Asas sepuluh (decimal)
2) Asas dua (binary)
3) Asas lapan (octal)

2.1.2 ASAS SEPULUH (DECIMAL)

Asas sepuluh menggunakan angka dasar 10 kerana ia menggunakan 10
digit iaitu 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 dan 9.
Jadual 1 menunjukkan tanda kedudukan nilai bagi kuasa positif asas
sepuluh.
Asas 10 Nilai Asas 10 Nilai
10
0
1 10
5
100000
10
1
10 10
6
1000000
10
2
100 10
7
10000000
10
3
1000 10
8
100000000
10
4
10000 10
9
1000000000

JADUAL 1


Jadual 2 menunjukkan tanda kedudukan nilai bagi kuasa negatif asas
sepuluh.

Asas 10 Kedudukan Nilai
10
-1
1/10 0.1
10
-2
1/100 0.01
10
-3
1/1000 0.001
10
-4
1/10000 0.0001
10
-5
1/100000 0.00001

JADUAL 2

2.1.3 ASAS DUA (BINARY)

Asas dua menggunakan angka dasar 2. Oleh itu, bagi sistem perduaan,
digit yang digunakan ialah 0 dan 1. Dua digit ini mempunyai nilai yang
sama sebagai 0 dan 1 dalam sistem sepuluh.
dua.
Asas 2 Nilai Asas 2 Nilai
2
0
1 2
6
64
2
1
2 2
7
128
2
2
4 2
8
256
2
3
8 2
9
512
2
4
16 2
10
1024
2
5
32 2
11
2048

JADUAL 3

dua.
2
-1
0.05
2
-2
0.25
2
-3
1/8 0.125
2
-4
1/16 0.0625
2
-5
1/32 0.03125
2
-6
1/64 0.015625
2
-7
1/128 0.078125
2
-8
1/256 0.00390625

JADUAL 4


2.1.4 ASAS LAPAN (OCTAL)

Asas lapan menggunakan angka dasar 8. Ia biasanya digunakan dalam
mikropemproses. Oleh itu, sistem ini mempunyai 8 digit iaitu 0, 1, 2, 3, 4,
5, 6 dan 7.

lapan.
Asas 8 Nilai
8
0
1
8
1
8
8
2
64
8
3
512
8
4
4096
8
5
32768
8
6
262144
8
7
2097152
8
8
16777216

JADUAL 5

lapan.
8
-1
1/8 0.125
8
-2
1/64 0.015625
8
-3
1/512 0.001953125
8
-4
1/4096 0.00024414
8
-5
1/32768 0.000030517
8
-6
1/262144 0.000003814

JADUAL 6


Jadual 7 menunjukkan hubungan di antara ketiga-tiga asas nombor ini.

Sepuluh Perduaan Perlapan
0 0000 0
1 0001 1
2 0010 2
3 0011 3
4 0100 4
5 0101 5
6 0110 6
7 0111 7
8 1000 10
9 1001 11
10 1010 12
11 1011 13
12 1100 14
13 1101 15
14 1110 16
15 1111 17

JADUAL 7

2.1.5 MENYATAKAN NILAI SESUATU DIGIT BAGI SUATU NOMBOR DALAM
ASAS DUA DAN ASAS LAPAN

Contoh 1
Nyatakan nilai bagi digit yang digariskan dalam setiap nombor asas dua
yang berikut:

a.10 11
2

b. 1100001
2

Penyelesaian
a) Nilai bagi digit yang digariskan = 2
1
= 2
b) Nilai bagi digit yang digariskan = 2
6
= 64


Contoh 2
Nyatakan nilai bagi digit yang digariskan dalam setiap nombor asas lapan
yang berikut:

a.1234
8

b. 71756
8

Penyelesaian
a) Nilai bagi digit yang digariskan
= 8
3

= 1 x 512
= 512

b) Nilai bagi digit yang digariskan
= 7 x 8
2

= 7 x 64
= 448

2.2 OPERASI ASAS NOMBOR

2.2.1 MEMBUAT PENGIRAAN MELIBATKAN OPERASI TAMBAH ATAU
TOLAK BAGI DUA NOMBOR DALAM ASAS DUA.

Dua nombor dalam asas dua boleh ditambah atau ditolak melalui cara
pengiraan yang sama seperti penambahan atau penolakan nombor biasa,
kecuali pemindahan atau peminjaman nilai bersebelahan adalah
berasaskan dua.


a) Berikut ialah beberapa hubungan am dalam operasi tambah bagi dua
nombor dalam asas dua.

0 0 1 1 11
+ 0_ + 1__ + 0 + 1__ + 1
0 _ __1__ _ 1_ 10__ 100

Perhatian : 1 + 1 = 2 dan 2 = 10
2

b) Berikut ialah beberapa hubungan am dalam operasi tolak bagi dua
nombor dalam asas dua.
1
2 2
0 0 1 10
2
1 00
- 0_ - 1__ - 0 - 1_ - 1 1_
0 _ __1__ _1__ 1_ 1_

Contoh 3 :
Cari hasil tambah bagi setiap yang berikut dalam asas dua.

a) 100
2
+ 110
2

b) 1011
2
+ 1001
2

Penyelesaian :
a) 100
+ 110_
1010_ maka, 100
2
+ 110
2
= 1010
2

b) 1011
+ 1001
10100 maka, 1011
2
+ 1001
2
= 10100
2


Contoh 4 :
Cari baki bagi setiap yang berikut dalam asas dua.
a) 1011
2
- 1001
2

b) 11001
2
- 1011
2

Penyelesaian :
a) 1011
- 1001_
10_ maka, 1011
2
- 1001
2
= 10
2

b) 11001
- 1011_
1110 _ maka, 11001
2
- 1011
2
= 1110
2

2.3 PENUKARAN ASAS NOMBOR

2.3.1 ASAS SEPULUH KEPADA ASAS PERDUAAN DAN ASAS
PERLAPAN

Contoh 5 :
Tukarkan 17
10
kepada nilai asas perduaan dan asas perlapan.

Penyelesaian :
a) Perduaan

2 17 Baki
2 8 1
2 4 0
2 2 0
2 1 0
0 1

Oleh itu, 17
10
= 10001
2
Arah bacaan


b) Perlapan

8 17 Baki
8 2 1
0 2

Oleh itu, 17
10
= 21
8

Contoh 6 :
Tukarkan 30
10
kepada nilai asas perduaan dan asas perlapan.

Penyelesaian :
(a) Perduaan

2 30 Baki
2 15 0
2 7 1
2 3 1
2 1 1
0 1

Oleh itu, 30
10
= 11110
2

(b) Perlapan

8 30 Baki
8 3 6
0 3

Oleh itu, 30
10
= 36
8

Arah bacaan
Arah bacaan
Arah bacaan


2.3.2 ASAS PERDUAAN KEPADA SEPULUH DAN ASAS PERLAPAN

Contoh 7 :
Tukarkan 101
2
kepada nilai asas sepuluh

Penyelesaian :

101
2

= (1 x 2
2
) + (0 x 2
1
) + (1 x 2
0
)
= (1 x 4) + (0 x 2) + (1 x 1)
= 4 + 0 +1
= 5
10

Contoh 8 :
Tukarkan 111001
2

Penyelesaian :

111001
2

= (1 x 2
5
) + (1 x 2
4
) + (1 x 2
3
) + (0 x 2
2
) + (0 x 2
1
) + (1 x 2
0
)
= (1 x 32) + (1 x 16) + (1 x 8) + (0 x 4) + (0 x 2) + (1 x 1)
= 32 + 16 +8 + 0 + 0 +1
= 57
10


Contoh 9 :
Tukarkan 1100
2
kepada nilai asas perlapan.

Penyelesaian :

(a) Perlapan
Asas
2
1 100
+ +
Asas
8
1 4
Oleh itu, 1100
2
= 14
8

Contoh 10 :
Tukarkan 1011001101
2
kepada nilai asas perlapan.

Penyelesaian :

(a) Perlapan
001 011 001 101
+

+ + +
1 3 1 5

Contoh Pengiraan :

101
2
5
8

= ( 1 X 2
2
) + ( 0 X 2
1
) + ( 1 X 2
0
)
= 4 + 0 + 1
= 5
Oleh itu, 1011001101
2
= 1315
8


2.3.3 ASAS PERLAPAN KEPADA ASAS SEPULUH DAN ASAS PERDUAAN

Contoh 11 :
Tukarkan 55
8

Penyelesaian :
55
8
= (5 x 8
1
) + (5 x 8
0
)
= (5 x 8) + (5 x 1)
= 40 + 5
= 45
10

Contoh 12 :
Tukarkan 267
8

Penyelesaian :
267
8

= (2 x 8
2
) + (6 x 8
1
) + (7 x 8
0
)
= (2 x 64) + (6 x 8) + (7 x 1)
= 128 + 48 + 7
= 183
10

Contoh 13 :
Diberi 110
8
= x
10
, dengan keadaan x ialah Intiger, cari nilai x;

Penyelesaian :

110
8
= ( 1X 8
2
) + (1X 8
1
) + (0X 8
0
)
= 64 + 8 + 0
= 72
10

maka, x = 72


Contoh 14 :
Tukarkan 32
8
kepada nilai asas perduaan

Penyelesaian :

Asas 8
3 2
+ +
Asas 2 011 010

Oleh itu, 32
8
= 11010
2

Contoh 15 :
Tukarkan 356
8
kepada nilai asas perduaan

Penyelesaian :

Asas 8 3 5 6
+ + +
Asas 2 011 101 110

Oleh itu, 356
8
= 11101110
2

SOALAN :

1) Nyatakan nilai bagi digit yang bergaris dalam setiap nombor berikut :
a. 110
2
d. 25
8

b.1 0011
2
e. 136
8
c. 111100
2

2) Tukarkan setiap nombor berikut kepada nombor dalam asas sepuluh:
a. 111
2
d. 1101
2
b. 10111
2
e. 10100101
2

c. 110010
2


3) Tukarkan setiap nombor berikut kepada asas perlapan :
a. 110010
2
d. 10101110
2

b. 1110111
2
e. 111000
2

c. 10001
2

4) Cari hasil tambah bagi setiap yang berikut :
a. 10
2
+ 11
2

b. 1011
2
+ 1101
2

5) Cari baki bagi setiap yang berikut :
a. 101
2
- 100
2

b. 1101
2
- 111
2

6) Tukarkan setiap nombor berikut kepada nombor dalam asas sepuluh :
a. 56
8

b. 357
8

c. 2564
8

7) Tukarkan setiap nombor berikut kepada nombor dalam asas dua :
a. 266
8

b. 32
8

c. 547
8

Rujukan :
1) Siri Analisis Matematik (SPM) Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd Tahun 1999

2) Siri Analisis Pelangi Matematik (SPM 1868 Soalan) - Penerbitan Pelangi
Sdn. Bhd Tahun 2005

3) SPM Persediaan Ke Universiti Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd Tahun 2005

4) Fokus U (SPM) - Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd Tahun 2005


INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA

KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
LE3 GARIS LURUS
NO. TUGASAN
BERKAITAN

3.1 KENAL SIFAT GARIS LURUS
3.2 CARI KECERUNAN GARIS LURUS
3.3 TENTUKAN PERSAMAAN GARIS LURUS
3.4 CARI JARAK TITIK KE GARIS LURUS
3.5 CARI PINTASAN-X DAN PINTASAN-Y BAGI SUATU GARIS
LURUS
3.6 CARI TITIK TENGAH BAGI GARIS LURUS

OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
JELASKAN KONSEP GARIS LURUS DAN PENGGUNAAN RUMUS-
RUMUS YANG BERKAITAN SUPAYA PELAJAR BOLEH :
1. MENGENALPASTI SIFAT GARIS LURUS
2. MENCARI KECERUNAN GARIS LURUS
3. MENENTUKAN DAN MEMBENTUK PERSAMAAN GARIS
LURUS
4. MENCARI JARAK TITIK KE GARIS LURUS
5. MENCARI PINTASAN-X DAN PINTASAN-Y BAGI SUATU
GARIS LURUS
6. MENCARI TITIK TENGAH BAGI GARIS LURUS

OBJEKTIF
MEMBOLEH (EO)
MENGENALPASTI SIFAT GARIS LURUS DAN MENYELESAIKAN
MASALAH MATEMATIK YANG MELIBATKAN GARIS LURUS
MENGGUNAKAN RUMUS-RUMUS YANG BERKAITAN


3.1 KENAL SIFAT GARIS LURUS

3.1.1 Titik-Titik Segaris

- Tiga atau lebih titik yang terletak pada satu garis lurus dipanggil titik-titik
segaris.
- Jika luas yang dilingkungi oleh tiga atau lebih titik ialah 0 unit
2
, maka titik-
titik itu adalah segaris.
- Tiga titik A, B dan C adalah segaris jika kecerunan AB = kecerunan BC.

Contoh 1
Tentukan sama ada titik-titik A(2,4), B(-4,7) dan C(6,2) adalah segaris.

Penyelesaian :
Kaedah : Dengan kecerunan
Kecerunan AB =
2
1
6
3
2 4
4 7
=
=

Kecerunan BC =
2
1
10
5
4 6
7 2
=
=
+

Oleh kerana kecerunan AB = kecerunan BC, maka titik A, B dan C adalah
segaris

3.2 CARI KECERUNAN GARIS LURUS

Kecerunan m, bagi satu garis lurus yang menyambungkan A(x
1
,y
1
) dan
B(x
2
,y
2
) diberi oleh

2 1
2 1
1 2
1 2
x x
y y
x x
y y
m
=

Bagi dua garis lurus yang mempunyai nilai kecerunan yang sama, ia
dikatakan selari.


(a) Kecerunan garis lurus yang condong ke sebelah kanan adalah positif.

Contoh 1:

Kecerunan AB = 1
4
4
2 6
1 5
= =

(b) Kecerunan garis lurus yang condong ke sebelah kiri adalah negatif.

Contoh 2 :

Kecerunan CD =
3
1
1
3
4
4 1
1 5
=

y
x
C(1 , 5)
D(4 , 1)
y
x
A(2 ,1)
B(6,5)


(c) Kecerunan garis lurus yang selari dengan paksi-x adalah sifar.

Contoh 3 :

Kecerunan EF = 0
5
0
1 6
3 3
= =

(d) Kecerunan garis lurus yang selari dengan paksi-y adalah tidak
tertakrif .

Contoh 4 :

Kecerunan GH = = =
0
5
3 3
1 6
(tidak tertakrif)

Contoh 5 :
Dapatkan kecerunan bagi garis lurus yang menyambungkan titik-titik
(a) ( ) 2 , 3 A dan ( ) 2 , 5 B
(b) ( ) 5 , 3 C dan ( ) 6 , 3 D
(c) ( ) 1 , 2 E dan ( ) 4 , 1 F

y
x
E(1 , 3)
F(6 , 3)

y
x
H(3 ,6)
G(3 , 1)


Penyelesaian :

(a) A(3,2) dan B(5,2)

m = 0
2
0
3 5
2 2
= =

(b) C(3,5) dan D(3,6)

m = = =
0
2
3 3
5 6

(c) E(2,1) dan F(-1,4)

Contoh 6
Jika titik-titik (-2,-5), (-2,-2) dan (8,p) adalah segaris, carikan nilai p.

Penyelesaian :
Katakan koordinat bagi A, B dan C masing-masing ialah (-2,-5), (-2,-2) dan
(8,p).
Kecerunan AB, M
AB
=
4
3
2 2
5 2
=
+
+

Kecerunan BC, M
BC
=
6
2
2 8
2 +
=
+ p p

Oleh kerana titik-titik A, B dan C adalah titik-titik segaris, maka M
AB
dan M
BC

adalah sama.

M
AB
= M
BC

6
2
4
3 +
=
p

2
1
2 2
2
9
2 6
4
3
= = |
.
|
\
|
= x p

m = 1
3
3
2 1
1 4
=
=


Contoh 7 :
Berdasarkan rajah di bawah, cari kecerunan bagi garis lurus PQ.

Penyelesaian :

1 2
1 2
x x
y y
m
=

8 0
0 10

=

8
10
=

4
5
=

3.3 TENTUKAN PERSAMAAN GARIS LURUS

Persamaan garis lurus yang bercerunan m dan melalui titik (x
1
,y
1
) ialah

c mx y + =

Dengan c ialah pintasan pada paksi y.

y
x
P
Q
10
8


Contoh 1
Bentukkan persamaan garis lurus yang menyambungkan titik-titik A(2,5) dan
B(4,6).

Penyelesaian :
Dari bentuk persamaan garis lurus : c mx y + =
Mula-mula cari nilai kecerunan, m :
2
1
2 4
5 6
1 2
1 2
=
=
x x
y y
m
Masukkan nilai
2
1
= m , 2 = x dan 5 = y ke dalam persamaan c mx y + =
c mx y + =
( ) c c + = + = 1 2
2
1
5
4 1 5 = = c
Maka persamaan garis lurus yang melalui titik-titik A(2,5) dan B(4,6) ialah
4
2
1
+ = x y

Contoh 2
Carikan persamaan garis lurus yang mempunyai kecerunan 3 dan melalui
titik (4,-2)

Penyelesaian :
Diberi 3 = m
Masukkan nilai 3 = m , 4 = x dan 2 = y ke dalam persamaan am garis lurus
c mx y + =
c mx y + =
( ) c c + = + = 12 4 3 2
17 12 5 = = c

Maka persamaan garis lurus yang mempunyai kecerunan 3 dan melalui titik
(4,-2) ialah 17 3 = x y .


y
x
(-2 ,0)
(0 ,
4
3
)

Contoh 3
Carikan persamaan garis lurus yang melalui titik-titik (-5,3) dan (3,-6).

Penyelesaian :
Mula-mula cari nilai kecerunan, m :
( ) 8
9
5 3
3 6
1 2
1 2

=

=
=
x x
y y
m
Masukkan nilai
8
9
= m , 5 = x dan 3 = y ke dalam persamaan am garis lurus
c mx y + =

c mx y + =
( ) c c + = + =
8
45
5
8
9
3
8
21
8
45 24
8
45
3

=
= = c

Maka persamaan garis lurus yang melalui titik-titik (-5,3) dan (3,-6) ialah
8
21
8
9
= x y .

Contoh 4
Tuliskan persamaan garis lurus yang ditunjukkan di dalam rajah di bawah
dalam bentuk c mx y + = .

Penyelesaian :
Daripada rajah di atas, diberi pintasan y, c =
4
3


Kecerunan garis lurus,
( ) 8
3
2
4
3
2 0
0
4
3
1 2
1 2
=
=

=
=
x x
y y
m
Maka persamaan garis lurus yang melalui titik-titik (0,
4
3
) dan (-2,0) ialah
4
3
8
3
= x y .

3.3.1 Pembentukan Persamaan Garis Lurus Apabila Kecerunan Dan Satu
Titik Diberikan

Persamaan garis lurus yang mempunyai kecerunan m dan melalui titik ( )
1 1
, y x
di beri oleh

Contoh 1 :
Bentukkan persamaan garis lurus yang mempunyai kecerunan 2 dan melalui titik
( ) 5 , 3 .
( )
1 1
x x m y y =
y
x
( )
1 1
, y x
) (
1 2
x x
( ) y x,
) (
1 2
y y
1
x x
1
y
y
0


Penyelesaian :
Masukkan nilai m = 2, x = 3 dan y = 15 ke dalam persamaan am garis lurus
c mx y + =
-5 = 2 (3) + c
-5 = 6 + c
C = -5 6
C = -11

Persamaan garis lurus yang melalui (3,-5) ialah y = 2x -11

3.3.2 Pembentukan Persamaan Garis Lurus Apabila Dua Titik Diberikan

Persamaan garis lurus yang melalui titik-titik ( )
1 1
, y x dan ( )
2 2
, y x ialah

Contoh 1 :
Cari persamaan garis lurus yang melalui titik-titik ( ) 2 , 3 dan ( ) 4 , 1 .

Penyelesaian :
3
1
= x 2
1
= y 1
2
= x 4
2
= y

1 2
1 2
1
1
x x
y y
x x
y y

3 1
2 4
3
2
+
=
+
x
y

4
2
3
2
=
+
x
y

2
1
3
2
=
+
x
y

) 3 ( 1 ) 2 ( 2 + = x y
3 4 2 + = x y
1 2
1 2
1
1
x x
y y
x x
y y


4 3 2 + + = x y
7 2 + = x y
2
7 +
=
x
y
2
7
2
1
+ = x y

Contoh 2 :
Tuliskan persamaan garis lurus yang ditunjukkan di dalam rajah di bawah
dalam bentuk c mx y + = .

Penyelesaian :
2
1
= x 0
1
= y 0
2
= x
4
3
2
= y
1 2
1 2
1
1
x x
y y
x x
y y

2 0
0
4
3
2
0
+

=
+
x
y

2
4
3
2
=
+ x
y

8
3
2
=
+ x
y

) 2 ( 3 8 + = x y
6 3 8 + = x y
4
3
8
3
= x y
8
6
8
3
= x y
x
y
) 0 , 2 (
)
4
3
, 0 (


3.4 CARI JARAK TITIK KE GARIS LURUS

) , (
1 1
y x A dan ) , (
2 2
y x B adalah dua titik dalam satah koordinat seperti yang
ditunjukkan di atas. AC adalah selari dengan paksi x dan BC adalah selari
dengan paksi y, maka = Z 90 ACB .

Daripada Teorem Pithagoras,

2
1 2
2
1 2
2 2 2
) ( ) ( y y x x
CB AC AB
+ =
+ =

Jarak di antara dua titik, ) , (
1 1
y x A dan ) , (
2 2
y x B

AB = ( ) ( )
2
1 2
2
1 2
x y y x +

Contoh 1
Dapatkan Jarak antara 2 titik A(2,2) dengan B(-15,-6).

Penyelesaian :

AB = ( ) ( )
2 2
6 2 15 2 + + +
64 289 + =
unit 79 . 18 353 = =

y
x
) (
1 2
x x
) , (
1 1
y x A
) , (
2 2
y x B
) (
1 2
y y
) , (
1 2
y y C


Contoh 2
Carikan jarak di antara pasangan A(2,1) dengan B(5,5).

Penyelesaian :
AB = ( ) ( )
2 2
1 5 2 5 +

2 2
4 3 + =
unit 5 25 = =

Contoh 3
Carikan jarak antara titik (-1,3) dan (4,15).

Penyelesaian :
AB = ( ) | | ( )
2 2
3 15 1 4 +
( ) ( )
2 2
3 15 1 4 + + + =

2 2
12 5 + =
144 25 + =
unit 13 169 = =

Contoh 4
Jarak antara dua titik A(1,4) dan B(-2,a) ialah 5 unit, carikan nilai-nilai yang
mungkin bagi a.

Penyelesaian :
5 = ( ) ( )
2 2
4 1 2 + a
5 = 16 8 9
2
+ + a a
5 = 25 8
2
+ a a
25 = 25 8
2
+ a a
0 8
2
= a a
( ) 0 8 = a a
0 = a @ 8 = a


Contoh 5
Diberi titik-titik A(3,8), B(3,-2) dan C(t,1). Carikan nilai yang mungkin bagi t
jika AB =2BC.

Penyelesaian :
( ) ( )
2 2
2 8 3 3 + + = AB
unit AB 10 100 = =
( ) ( )
2 2
1 2 3 + = t BC
9 6 9
2
+ + = t t BC
unit t t BC
2
6 18 + =
BC AB 2 =
Maka,
2
6 18 2 10 t t + =
2
6 18 5 t t + =
2
6 18 25 t t + =
0 7 6
2
= t t
( )( ) 0 1 7 = + t t
( ) 7 = t @ ( ) 1 = t

Contoh 6
Tunjukkan bahawa titik-titik A(3,-3), B(-3,5) dan C(4,4) adalah bucu-bucu bagi
satu segitiga sama kaki.

Penyelesaian :
Panjang AB = ( ) ( )
2 2
5 3 3 3 + +
AB = 64 36 +
AB = unit 10 100 =

Panjang AC = ( ) ( )
2 2
4 3 4 3 +
AC = 49 1+
AC = unit 50

Panjang BC = ( ) ( )
2 2
4 5 4 3 +
BC = 1 49 +
BC = unit 50
Maka, ABC A adalah satu segitiga sama kaki.


3.5 CARI PINTASAN-X DAN PINTASAN-Y BAGI SUATU GARIS LURUS

- Pintasan-x ialah koordinat-x bagi titik persilangan suatu garis lurus
dengan paksi-x.
- Pintasan-y ialah koordinat-y bagi titik persilangan suatu garis lurus
dengan paksi-y.

Contoh 1:
Nyatakan pintasan-x dan pintasan-y bagi garis lurus AB di bawah.

Penyelesaian :

Pintasan x = 4

Pintasan y = -3

Pi nt asan y
Pi nt asan x

m =
b
y
x

a
Pintasan -y
Pintasan -x
B
A
0
x
y
4
-3
Koordinat-x bagi titik B
Koordinat-y bagi titik A


Contoh 2:
Dapatkan nilai kecerunan bagi rajah yang berikut:

Penyelesaian :
Pintasan x = 3
Pintasan y = -9

x asan P
y asan P
m

=
int
int

3
) 9 (
=

3
9
=
3 =

Contoh 3:
Diberi pintasan-x bagi garis lurus AB ialah 8 dan kecerunannya ialah
2
1
. Cari
pintasan-y bagi garis lurus AB.

Penyelesaian :

Pintasan x = 8
Kecerunan, m =
2
1

x asan P
y asan P
m

=
int
int

3
y
x

-9


x asan P m y asan P = int int
8
2
1
int = y asan P
4 int = y asan P

Contoh 4:
Suatu garis lurus mempunyai kecerunan 6 dan melalui paksi-y pada -12. cari
Pintasan-x bagi garis lurus itu.

Penyelesaian :

Pintasan y = -12
Kecerunan, m = 6

x asan P
y asan P
m

=
int
int

m
y asan P
x asan P

=
int
int

6
) 12 (
int

= x asan P

6
12
int = x asan P
2 int = x asan P

3.6 CARI TITIK TENGAH BAGI GARIS LURUS

) , (
1
y x D
) , (
1 2
y y C
) , ( y x M
) , (
2
y x E
y
x
) , (
1 1
y x A
) , (
2 2
y x B


Dalam rajah di atas, ) , ( y x M ialah titik tengah bagi ) , (
1 1
y x A dan ) , (
2 2
y x B .
Titik tengah bagi titik-titik ) , (
1 1
y x A dan ) , (
2 2
y x B ialah

Contoh 1 :
Carikan koordinat titik tengah bagi garis yang menyambungkan
(a) ) 1 , 2 ( A dan ) 3 , 4 ( B
(b) ( ) 7 , 4 M dan ( ) 3 , 2 N

Penyelesaian :
(a) Titik tengah AB =
|
.
|
\
|
+ +
2
3 1
,
2
4 2

= ( ) 2 , 1
2
4
,
2
2
=
|
.
|
\
|

(b) Titik tengah MN = |
.
|
\
| + +
2
) 3 ( 7
,
2
) 2 ( 4

= |
.
|
\
|
2
3 7
,
2
2 4

= ( ) 5 , 1
2
10
,
2
2
=
|
.
|
\
|

Contoh 2 :
Jika ) 1 , 2 ( M ialah titik tengah bagi ) 2 , 3 ( A dan ) , ( q p B .Dapatkan nilai p dan q.

Penyelesaian :
Titik tengah AB = |
.
|
\
| + +
2
2
,
2
3 y x

( )
|
.
|
\
| + +
=
2
2
,
2
3
1 , 2
y x

Pertimbangkan koordinat-x Pertimbangkan koordinat-y:
2
2
3
=
+ x
1
2
2
=
+ y

1 3 4 = = x 4 2 2 = = y

Maka koordinat titik B ialah (1,-4)
( ) |
.
|
\
| + +
=
2
,
2
,
1 2 1 2
y y x x
y x M


Latihan :

1. Cari persamaan garis lurus yang mempunyai
a) kecerunan 2 dan melalui titik ( ) 3 , 5
b) kecerunan
3
2
dan melalui titik ( ) 6 , 1
c) kecerunan 5 dan melalui titik ( ) 7 , 0
d) kecerunan 4 dan melalui titik ( ) 0 , 0

2. Cari persamaan garis lurus yang melalui setiap pasangan titik berikut.
a) ( ) ( ) 9 , 8 , 6 , 2 .
b) ( ) ( ) 2 , 6 , 2 , 2
c) ( ) ( ) 1 , 3 , 3 , 1
d) ( ) ( ) 0 , 0 , 4 , 3
e) ( ) ( ) 3 , 3 , 3 , 1
f) ( ) ( ) 5 , 2 , 3 , 2

3. Cari persamaan garis lurus apabila diberi pintasan-x dan pintasan-y masing-
masing ialah
a) 2 dan 5
b) 4 dan 3
c)
3
1
dan 2
d)
4
3
dan
2
1

4. Cari jarak antara titik-titik berikut.

a ) ) 3 , 0 ( dengan ) 5 , 6 (
b) ) 5 , 3 ( dengan ) 5 , 8 (

5. Jika jarak antara titik ( ) 5 , k A dengan titik ( ) 3 , 8 B ialah 10 unit, cari nilai-nilai
yang mungkin bagi k.


6. Cari koordinat titik tengah bagi garis lurus yang menyambungkan titik-titik
a) ( ) 3 , 2 dan ( ) 11 , 6
b) ( ) 0 , 5 dan ( ) 4 , 5
c) ( ) 7 , 8 dan ( ) 4 , 2
d) ( ) 6 , 3 dan |
.
|
\
|

2
1
2 , 1

7. Jika ( ) 1 , 1 M ialah titik tengah bagi garis lurus yang menyambungkan titik
) , ( k h P dan ) 4 , 3 ( Q . Dapatkan nilai h dan k.

8. Jika ( ) 1 , 2 C ialah titik tengah bagi titik ) , 4 ( m A dan titik ) 3 , ( n B . Dapatkan
nilai m dan n.

RUJUKAN :
1. Ibrahim bin Samad, Matematik untuk Juruteknik Elektrik Jilid 1, DBP 1988.
2. Jasbir Kaur dan Sim I- Jee, Aset Peperiksaan Matematik, Longman 2000, ISBN
9837415622
3. Ang Siew Ling, Matematik Tambahan, Pan Asia Publication 1995, ISBN
9838142239
4. Nota Matematik Politeknik Malaysia.
5. Lim Swee Hock, Matematik SPM, Fajar Bakti Sdn. Bhd., 1999
6. Yoong Kwee Soon, Yang Chor Chaw, Khoo Choong Quan, Matematik SPM 4&5,
Sasbadi Sdn. Bhd., 2005

MK2011-LE5-IS PINDAAN : 1 MUKASURAT 64

INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
LE4 TRIGONOMETRI
NO. TUGASAN
BERKAITAN

4.1 KONSEP TEOREM PITHAGORAS
4.2 MENGIRA NILAI TANGEN, SINUS DAN KOSINUS SUATU
SUDUT MENGGUNAKAN TEOREM PITHAGORAS
4.3 KENALPASTI GRAF SINUS, KOSINUS DAN TANGEN
TRIGONOMETRI
4.4 SELESAIKAN MASALAH YANG MELIBATKAN TRIGONOMETRI

OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
JELASKAN KONSEP TEOREM PITHAGORAS DAN PENGGUNAAN
TRIGONOMETRI SUPAYA PELAJAR BOLEH :
1. MENGENALPASTI DAN MEMAHAMI RUMUS TEOREM
PITHAGORAS
2. MENGIRA NILAI TANGEN, SINUS DAN KOSINUS SUATU
SUDUT MENGGUNAKAN TEOREM PITHAGORAS
3. MENGENALPASTI GRAF SINUS, KOSINUS DAN TANGEN
TRIGONOMETRI
4. MENYELESAIKAN MASALAH YANG MELIBATKAN
TRIGONOMETRI

OBJEKTIF
MEMBOLEH (EO)

TEOREM PITHAGORAS DAN TRIGONOMETRI


4.1 KONSEP TEOREM PITHAGORAS

4.1.1 PENGENALAN
Teorem Pithagoras digunakan untuk segitiga bersudut tegak sahaja.
Dalam sebuah segitiga bersudut tegak, sisi yang bersetentang dengan
sudut tegak dinamakan hipotenus.
Hipotenus juga adalah sisi yang terpanjang dalam sebuah segitiga bersudut
tegak.

Bagi suatu segitiga bersudut tegak ABC,

Contoh 1:
Cari panjang sisi yang tak diketahui, x bagi setiap segitiga bersudut tegak
berikut.
a)

Penyelesaian :

2 2 2
AC AB BC + =
2 2 2
8 10 + = x
2 2 2
8 10 = x
64 100
2
= x
36
2
= x
2 2 2
AC BC AB + = .
c
Hi po t enus

a
b
C
B
A
x
8 cm
10 cm
A C
B


36 = x
cm x 6 =
b)

Penyelesaian :
2 2 2
QR PQ PR + =
2 2 2
5 13 + = x
2 2 2
5 13 = x
25 169
2
= x
144
2
= x
144 = x
cm x 12 =

Contoh 2 :
Cari panjang sisi yang tak diketahui, x bagi setiap segitiga bersudut tegak
berikut.

a)

x
12 cm
C
B
A
5 cm
x
5 cm
13 cm
P
Q
R


Penyelesaian :
2 2 2
BC AC AB + =
2 2 2
12 5 + = x
144 25
2
+ = x
169
2
= x
169 = x
cm x 13 =

b)

Penyelesaian :
2 2 2
MN LM LN + =
2 2 2
12 15 x + =
2 2 2
12 15 = x
144 225
2
= x
81
2
= x
81 = x
cm x 9 =
x
15 cm
12 cm
M
N
L


Contoh 3 :
Berdasarkan rajah di bawah , PQR dan QRS adalah segitiga bersudut tegak.
Cari panjang QS (bundarkan jawapan kepada 2 tempat perpuluhan).

Penyelesaian :
2 2 2
QR PQ PR + =
2 2 2
5 13 QR + =
2 2 2
5 13 = QR
25 169
2
= QR
144
2
= QR
144 = QR
cm QR 12 =

2 2 2
RS QR QS + =
2 2 2
6 12 + = QS
36 144
2
+ = QS
180
2
= QS
180 = QS
cm QS 42 . 13 =
S
P
13 cm
5 cm
Q R
6 cm


4.2 MENGIRA NILAI TANGEN, SINUS DAN KOSINUS SUATU SUDUT
MENGGUNAKAN TEOREM PITHAGORAS

4.2.1 Trigonometri
Dalam sebuah segitiga bersudut tegak, hubungan sisi-sisi dengan sudut tirus,
adalah seperti berikut :

Hipotenus adalah sisi yang terpanjang dan bertentangan dengan sudut
tegak.
Sisi tentangan adalah sisi yang bertentangan dengan sudut tirus, .
Sisi sebelahan adalah sisi yang berada di sebelah sudut tirus, .

Sin Bagi Sudut Tirus

Kos Bagi Sudut Tirus

Hi pot enus
Tent angan
Sebel ahan

A
Hi pot enus
Tent angan
C
B
= sin Tent angan
Hi pot enus

AC
BC
=
Hi pot enus
Sebel ahan

A
C
B
kos = Sebel ahan
Hi pot enus

AC
AB
=


Tan Bagi Sudut Tirus

Nisbah tangen juga boleh didapati dengan mengira nisbah sin berbanding
dengan nisbah kos.
tan u = sisi bertentangan
sisi bersebelahan
sisi bertentangan
= hipotenus
sisi bersebelahan
hipotenus
Oleh itu

Contoh 4 :
Hitung nilai kos bagi segitiga EFG di bawah.

= tan Tent angan
Sebel ahan

AB
BC
=

Sebel ahan
A
C
B
Tent angan
5 cm
G
E
F
3 cm

4 cm
tan =
kos
sin


Penyelesaian :

kos =
Hipotenus
Sebelahan

kos =
EG
FG
=
5
3

Contoh 5 :
Hitung nilai sin , kos dan tan bagi segitiga ABC di bawah.

Penyelesaian :

sin =
Hipotenus
gan Ten tan

sin =
AC
BC
=
10
6
=
5
3

kos =
Hipotenus
Sebelahan

kos =
AC
AB
=
10
8
=
5
4

tan =
Sebelahan
gan Ten tan

tan =
AB
BC
=
8
6
=
4
3

B
A
C
10 cm
8 cm

Hipotenus
G
E
F
Sebelahan

Tentangan
Tentangan
B
A
C

Sebelahan
Hipotenus
6 cm


Contoh 6 :
Hitung nilai kos bagi segitiga PQR di bawah.

Penyelesaian :

kos =
Hipotenus
Sebelahan

kos =
PR
QR

2 2 2
QR PQ PR + =
2 2 2
12 9 + = PR
144 81
2
+ = PR
225
2
= PR
225 = PR
cm PR 15 =
kos =
PR
QR
=
15
12
=
5
4

P
9 cm
Q R
12cm

Tentangan
P
Q R

Sebelahan
Hipotenus


4.2.2 Menggunakan kalkulator untuk mendapatkan sinus, kosinus dan
tangen

Sekiranya anda telah memahami konsep nisbah trigonometri yang telah di
terangkan sebelum ini, anda dapat mencari nisbah trigonometri menggunakan
kalkulator saintifik dengan senang. Kalkulator anda mempunyai kekunci sin, cos
dan tan pada papan kekunci. Jika anda menggunakan kekunci sin, kalkulator
akan memberi nisbah sinus, kekunci cos akan memberi nisbah kosinus dan
kekunci tan akan memberi nisbah tangen. Bagi lebih memahami lagi dalam
menggunakan kalkulator, sila baca manual kalkulator dan pastikan anda telah
memilih mode yang bersesuaian dengan penggunaannya.

Kadangkala, nilai nilai sisi segi tiga bersudut tegak diketahui tetapi nilai sudut
tidak di ketahui. Konsep trigonometri songsang sangat penting dalam keadaan
sedemikian. Jika a adalah sisi bertentangan, b sisi bersebelahan bagi sudut
dan h adalah hipotenus, maka kita boleh menyatakan simbol songsangan seperti
berikut :-

Anda boleh mencari songsangan bagi nisbah fungsi trigonometri dengan
menggunakan kalkulator. Untuk membuktikan kenyataan ini gunakan kalkulator
anda bagi menyelesaikan nilai nilai berikut :-
Simbol Di sebut sebagai
= sin
-1

h
a

Songsangan bagi
sinus
= kos
-1

h
b

Songsangan bagi
kosinus
= tan
-1

b
a

Songsangan bagi
tangen


sin = 0.5
= sin
-1
(0.5) = 30
o

Hanya tekan kekunci di kalkulator anda

Contoh 1:
Dengan menggunakan kalkulator dapatkan nilai-nilai yang berikut:
a) kos = 0.62
= kos
-1
(0.62) = 51.684
o

b) tan = 1.5
= tan
-1
(1.5) = 56.309
o

Contoh 2 :
Tentukan nilai-nilai bagi setiap fungsi trigonometri berikut. Bundarkan jawapan
kepada 4 tempat perpuluhan.

a) 30 sin = 0.5
b) 30 kos = 0.8660254038 = 0.8660
c) 30 tan = 0.5773502692 = 0.5774
d) 135 sin = 0.7071067812 = 0.7071
e) 150 kos = -0.8660254038 = 0.8660
f) 308 tan = -1.279941632 = -1.2799


4.3 KENALPASTI GRAF SINUS, KOSINUS DAN TANGEN TRIGONOMETRI

4.3.1 Graf sin

4.3.2 Graf kos

0
0
90
0
180
0
270
0
360
0

sin 0 1 0 -1 0
0
0
90
0
180
0
270
0
360
0

kos 1 0 -1 0 1
90
0
270
0
180
0

360
0

y

y = sin


4.3.3 Graf tan

0
0
30
0
60
0
90
0
120
0
150
0
180
0

tan 0 0.577 1.732 -1.732 -0.577 0
90
0
270
0
180
0
360
0

y

y = kos
90
0
270
0
180
0

y

y = tan


4.4 SELESAIKAN MASALAH YANG MELIBATKAN TRIGONOMETRI

Contoh 1:
Berpandukan segitiga PQR di bawah, diberi = 40dan panjang QR = 12 cm.
Cari panjang PQ dan PR.

Penyelesaian :

tan 40 = 12
PR
PR = (12)
tan 40
= 14.30 cm

maka :
PQ
2
= PR
2
+ QR
2
= (14.30 x 14.30) + (12.0 x 12.0)

= 348.49
PQ = 18.67 cm

Contoh 2:
Berdasarkan rajah di bawah, dapatkan sin, kos dan tan bagi sekiranya
adalah bersamaan dengan
o
30

Q
P
R

30
2
1
C
2
B
R
A


Penyelesaian :

Sin u = Tentangan
Hipotenus
sin =
AB
AC
=
2
1

kos u = Sebelahan
Hipotenus
kos =
AB
CB
=
1
2

tan u = Tentangan
Sebelahan
tan =
CB
AC
=
2
1

Contoh 3:
Berdasarkan gambarajah di bawah; Diberi nilai sin =
13
8
;

a. Cari panjang sisi QR.
b. Cari nilai kos dan tan .

R
Q P


Penyelesaian :
a. Cari panjang sisi QR.

sin =
Hipotenus
Tentangan
=
PR
PQ

Diberi sin =
13
8
; maka PQ = 8 dan PR = 13;

QR
2
= PR
2
PQ
2

QR
2
= 13
2
8
2

QR
2
= 169 64
QR
2
= 85
QR = 85
QR = 9.22

b. Cari nilai kos dan tan .

kos =
Hipotenus
Sebelahan
=
PR
QR

kos =
13
22 . 9
= 0.709

tan =
Sebelahan
Tentangan
=
QR
PQ

tan =
22 . 9
8
= 0.868
Sebelahan
Tentangan
Hipotenus
R
Q P


Contoh 4 :
Rajah di bawah menunjukkan sebuah tangga 20m panjang tersandar
pada sebuah dinding 12m tinggi. Jika kaki tangga itu berada 9m dari
dinding kira berapakah panjang tangga yang melepasi dinding itu?

Penyelesaian :

AC = AD + CD
= 9 + 12
= 81 + 144
= 225
AC = 225
= 15 m

Panjang tangga yang melepasi dinding,

BC = AB AC
= (20 - 15) m
= 5 m

20m
B
C
12m
A 9m D


Latihan.

1. Kirakan nilai-nilai berikut:
a. sin 30
b. sin 170
c. sin (-70)
d. kos 100
e. kos 1000
f. tan 75
g. tan (-100)
h. tan 285

2. Tapak bagi satu segitiga kaki sama ialah 10 cm dan sisinya yang sama
ialah 15 cm. Kira
a. Tinggi tegaknya, dan
b. Ketiga-tiga sudut segitiga itu.

3. Kirakan panjang sisi-sisi yang bertanda x dalam rajah berikut:

a.

b.

5 cm
G
E
F
x cm
40
0
B
A
C
x
9 cm
26
0


RUJUKAN :
7. Ibrahim bin Samad, Matematik untuk Juruteknik Elektrik Jilid 1, DBP 1988.
8. Jasbir Kaur dan Sim I- Jee, Aset Peperiksaan Matematik, Longman 2000, ISBN
9837415622
9. Ang Siew Ling, Matematik Tambahan, Pan Asia Publication 1995, ISBN
9838142239
10. Nota Matematik Politeknik Malaysia.
11. Lim Swee Hock, Matematik SPM, Fajar Bakti Sdn. Bhd., 1999
12. Yoong Kwee Soon, Yang Chor Chaw, Khoo Choong Quan, Matematik SPM 4&5,
Sasbadi Sdn. Bhd., 2005


INSTITUSI LATIHAN
MALAYSIA
KERTAS PENERANGAN
KOD DAN NAMA
MODUL
PENGALAMAN
PEMBELAJARAN
LE5 NOMBOR KOMPLEKS
NO. TUGASAN
BERKAITAN

5.1 NOMBOR KOMPLEKS DAN NOMBOR KOMPLEKS KONJUGAT
5.2 SELESAIKAN OPERASI NOMBOR KOMPLEKS
5.3 KENALPASTI DAN FAHAM GAMBARAJAH ARGAND

OBJEKTIF
PRESTASI
AKHIRAN (TPO)
JELASKAN KONSEP NOMBOR KOMPLEKS DAN OPERASI NOMBOR
KOMPLEKS SUPAYA PELAJAR BOLEH :
1. MENGENALPASTI NOMBOR KOMPLEKS DAN NOMBOR
KOMPLEKS KONJUGAT
2. MENYELESAIKAN OPERASI PENAMBAHAN, PENOLAKAN,
PENDARABAN DAN PEMBAHAGIAN BAGI NOMBOR
KOMPLEKS
3. MENDAPATKAN MODULUS DAN HUJAH BAGI NOMBOR
KOMPLEKS
4. MENYATAKAN NOMBOR KOMPLEKS DALAM GAMBARAJAH
ARGAND

OBJEKTIF
MEMBOLEH (EO)
DIAKHIR PEMBELAJARAN PELAJAR MESTI BOLEH :

MEMAHAMI DAN MENYELESAIKAN MASALAH MATEMATIK YANG
MELIBATKAN NOMBOR KOMPLEKS


5.1 NOMBOR KOMPLEKS DAN NOMBOR KOMPLEKS KONJUGAT
5.1.1 Nombor Kompleks

- Nombor kompleks ditakrifkan sebagai nombor yang mempunyai
bentuk bi a + dimana a dan b adalah nombor nyata dan i =-1.
- Suatu nombor kompleks terdiri daripada dua bahagian :
a) a ialah bahagian nyata
b) bi ialah bahagian khayalan

- PERHATIAN : , 1
2
= i

Contoh

Tuliskan yang berikut dalam bentuk nombor kompleks bi a + :

(i) 9

(ii) 4 3 +

(iii) 36 5 +

Penyelesaian :

(i) 9 9 1 =
i 3 =

(ii) 4 1 3 4 3 + = +
i 2 3 + =

(iii) 36 1 5 36 5 + = +
i 6 5 + =

Soalan

Ungkapkan yang berikut dalam bentuk bi a + :

a) 64

b) 9 2 +

c) 12 4 +

d) 7 9


5.1.2 Nombor Kompleks Konjugat

- Jika nombor kompleks bi a z + = , nombor kompleks konjugat bagi z
ialah bi a z =
-

- Hasil darab dua nombor kompleks konjugat ialah satu nombor nyata.
) )( ( * bi a bi a zz + =

2 2 2
i b abi abi a + =

2 2
b a + =
- PERHATIAN : Perwakilan z juga boleh digunakan untuk mewakili
konjugat nombor kompleks bagi z

Contoh

Dapatkan nombor kompleks konjugat bagi yang berikut :

(i) i z + = 2

(ii) i z 5 3 + =

(iii) i z 2 1 =

Penyelesaian :

(i) i z + = 2

i z = 2

(ii) i z 5 3 + =

i z 5 3 * =

(iii) i z 2 1 =

i z 2 1 * + =

Soalan

Nyatakan nombor kompleks konjugat bagi yang berikut :

a) i z 3 9 + =

b) i z 12
2
3
+ =
c) i z
2
1
5 =

d) i z = 1


5.2 SELESAIKAN OPERASI NOMBOR KOMPLEKS
5.2.1 Penambahan

) ( ) ( di c bi a + + +
i d b c a ) ( ) ( + + + =

Contoh :

) 5 ( ) 3 2 ( i i + + +
i ) 1 3 ( ) 5 2 ( + + + =
i 4 7 + =

5.2.2 Penolakan

) ( ) ( di c bi a + +
i d b c a ) ( ) ( + =

Contoh :

) 3 2 ( ) 4 3 ( i i + +
i ) 3 4 ( ) 2 3 ( + =
i + =1

5.2.3 Pendaraban

) )( ( di c bi a + +
2
bdi bci adi ac + + + =
bd bci adi ac + + =
i bc ad bd ac ) ( ) ( + + =

Contoh :

) 5 )( 3 2 ( i i + +
) )( 3 ( ) 5 )( 3 ( ) )( 2 ( ) 5 )( 2 ( i i i i + + + =
2
3 15 2 10 i i i + + + =
3 15 2 10 + + = i i
) 15 2 ( ) 3 10 ( i i + + =
i 17 7 + =

1
2
= i


5.2.4 Pembahagian

- Pembahagian suatu nombor kompleks dengan suatu nombor
kompleks boleh dilakukan jika penyebut (atau pembahagi) dijadikan
sebagai suatu nombor nyata.
- Untuk menjadikan penyebut (atau pembahagi) sebagai nombor nyata
, darabkan pengangka dan penyebut dengan konjugat nombor
kompleks bagi penyebut (atau pembahagi).

) (
) (
) (
) (
) (
) (
di c
di c
di c
bi a
di c
bi a
+
+
=
+
+

2 2 2
2
i d cdi cdi c
bdi bci adi ac
+
+
=
2 2
2
d c
bdi bci adi ac
+
+
=
2 2
) ( ) (
d c
i ad bc bd ac
+
+ +
=

Contoh :

) 5 (
) 5 (
) 5 (
) 3 2 (
) 5 (
) 3 2 (
i
i
i
i
i
i
+
+
=
+
+

i i i
i i i
+
+
=
5 5 25
3 15 2 10
2

1 25
3 13 10
+
+ +
=
i

26
13 13 i +
=
i
26
13
26
13
+ =
i
2
1
2
1
+ =

Soalan

Diberi :
i P 4 2 + =
i Q 2 5 =
i R = 3
i S 5 1+ =

Darabkan pengangka
dan penyebut dengan
nombor kompleks
konjugat i 5
) )( ( ) )( 5 ( ) )( 5 ( ) 5 )( 5 (
) )( 3 ( ) 5 )( 3 ( ) )( 2 ( ) 5 )( 2 (
i i i i
i i i i
+
+
=
1
2
= i


Cari :
a) P+Q

b) R+S

c) Q-R

d) 3Q

e) SQ

f)
P
Q

5.3 KENALPASTI DAN FAHAM GAMBARAJAH ARGAND
5.3.1 Gambarajah Argand

- Gambarajah Argand ialah perwakilan satah suatu nombor kompleks oleh satu
titik dengan koordinat (a,b) pada satah koordinat.
- Dalam gambar rajah Argand, paksi-x mewakili nombor nyata manakala paksi-y
mewakili khayalan. Oleh itu, paksi-x juga dikenal sebagai paksi nyata, manakala
paksi-y dikenal sebagai paksi khayalan.

Rajah 1

a
b
P (a, b)
x
y


Contoh

Plotkan setiap yang berikut pada gambarajah Argand :

a) i z 3 2 + =

b) i z + = 3

Penyelesaian :

a) i z 3 2 + =

b) i z + = 3

1
-3
(-3, 1)
2
3
(2, 3)


Soalan

Plotkan setiap yang berikut pada gambarajah Argand:

a) i z + = 5

b) i z 9 2 + =

c) i z 5 3 =

d) i z 2 1 =

5.3.2 Modulus dan Hujah Nombor Kompleks

Modulus bagi suatu nombor kompleks, , yi x z + = ditulis sebagai z ialah jarak/panjang
titik P dari asalan O ( nilai modulus sentiasa positif ). Jarak, r diperoleh dengan
menggunakan teorem Pithagoras, iaitu

2 2
y x r z + = =

Rajah 2

Oleh kerana , *
2 2
y x zz + = maka
2
* z zz = . Hujah nombor kompleks , yi x z + =
ditulis sebagai huj z, ialah sudut yang dicangkum oleh garis OP dengan paksi-x (atau
paksi nyata). Sudut dinyatakan dalam radian, iaitu . s <

x
P(x , y)

r
y
x
y


Daripada rajah 2,

|
.
|
\
|
= =
=
x
y
z huj
x
y
1
tan
tan

Contoh

Cari modulus dan hujah bagi setiap nombor kompleks yang berikut :

(i) i z 4 3 + =

(ii) i z 2 4 + =

(iii) i z = 5

Penyelesaian :

(i) i z 4 3 + =

2 2
4 3 + = = z z Modulus

16 9 + =
25 =
5 =
|
.
|
\
|
= =

3
4
tan
1
z huj z Hujah
radian 93 . 0 =

(ii) i z 2 4 + =

2 2
2 ) 4 ( + = = z z Modulus

4 16 + =
20 =
|
.
|
\
|
= =

4
2
tan
1
z huj z Hujah
radian 46 . 0 =
Jika R y x yi x z e + = ,
2 2
y x r z z Modulus + = = =

|
.
|
\
|
= =

x
y
z huj z Hujah
1
tan


(iii) i z = 5

2 2
) 1 ( ) 5 ( + = = z z Modulus

1 25 + =
26 =
|
.
|
\
|
= =

5
1
tan
1
z huj z Hujah
radian 20 . 0 =

Soalan

Dapatkan modulus dan hujah bagi setiap nombor kompleks yang berikut :

a) i z + =1

b) i z 12 5 + =

c) i z = 2

d) i z 5 3 =

RUJUKAN :

1.Tey Kim Soon,Tan Ah Geok, Goh Choon Booy, MATEMATIK STPM ( Matematik S &
Matematik T Kertas 1 ), Penerbitan Pelangi Sdn. Bhd., ISBN 983 50 3485 0

2.Quek Suan Goen, Leng Ka Man, Yong Ping Kiang, Pasport Kecemerlangan STPM (
Matematik T ), Penerbitan Federal Publications, ISBN 983 58 0610 0
3.pptnotes.ump.edu.my, Nombor Kompleks, 01 Jun 2010, 10 p

Matematik Kejuruteraan 2 Kertas Penerangan

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Matematik Kejuruteraan 2 Kertas Penerangan

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

K

Anda mungkin juga menyukai