Substncias qumicas sintticas ou naturais com capacidade de destruio de vrias formas de vida So classificados de acordo com o organismo alvo
CLASSIFICAO DOS PESTICIDAS INSECTICIDAS HERBICIDAS FUNGICIDAS RODENTICIDAS ACARICIDAS AGENTES FUMIGANTES Mais importantes na Indstria Alimentar
BENEFCIOS E RISCOS PRODUTIVIDADE AGRCOLA ( Rendimento de colheitas ) SADE HUMANA ( Controlo de epidemias, malria eliminao do vector) POLUIO AMBIENTAL ( Contaminao de guas, solos, alimentos) ENVENENAMENTO HUMANO ( Toxicidade)
TIPOS DE INTOXICAO Intoxicaes agudas pouco significativas Ex: intoxicaes acidentais, suicdios, homicdios Intoxicaes ocupacionais Ex: Indstria qumica ( Sntese de pesticidas ) Trabalhadores na agricultura trs vezes superiores por no Respeitarem intervalo de segurana POLUIO AMBIENTAL E PESTICIDAS NA CADEIA ALIMENTAR Depende da permanncia do pesticida FACTORES AMBIENTAIS - Tipo de solo, pH, humidade - Contedo em microrganismos - Extenso das culturas FACTORES INTRNSECOS - Solubilidade, volatilidade dos pesticidas Em geral Insecticidas so mais persistentes que os Herbicidas. Insecticidas organoclorados mais persistentes que os insecticidas organofosforados.
PESTICIDAS NA CADEIA ALIMENTAR Provm da contaminao de solos e guas por uso em agricultura e outros usos ( Golfe, Florestas, Eliminao de Algas ) CONTAMINAO DE LAMAS CONTAMINAO DE GUAS PLNCTON PEIXES HERBVOROS
EXPOSIO HUMANA
PESTICIDAS NA GUA PARA CADA PESTICIDA NOEL e ADI (CRITRIOS TOXICOLGICOS) ADI mg/Kg/dia x 70 Kg Concentrao na gua em mg / L = 2 L / dia Considerando que os pesticidas entram a 100% na gua Dec. Lei 236/98 de 1 de Agosto Valor Mximo Admissvel (VMA) de 0,1g/L para cada pesticida e de 0,5g/L para a totalidade
PRINCIPAIS PESTICIDAS UTILIZADOS INSECTICIDAS ORGANOCLORADOS Derivados clorados do etano DDT e METOXICLORO Derivados de ciclodienos - ALDRINA E DIALDRINA - HEPATOCLORO - CLORDANO Derivados do hexaclorociclohexano LINDANO INDUTORES ENZIMTICOS
D.D.T .
H C Cl Cl
1,1-( 2,2,2-tricloroetilideno)-bis-(4-clorobenzeno)
Cl
Cl
Cl
* Usado na erradicao do vector da malria ECOTOXICIDADE ( persistentes) * Molcula apolar * Elevada solubilidade nos lpidos ( Tecido adiposo e leite) * Extremamente estvel ( Acumulao nos tecidos e cadeia alimentar) * Banido em 1972 nos Estados Unidos, ainda hoje encontram-se resduos no ambiente * Verificou-se diminuio nos tecidos adiposos (peixes, homens) mas ainda hoje encontram-se nveis de 1ppm
TOXICIDADE DL50 Oral ratos 500 a 2500mg/Kg DL50 Drmica ratos 1000mg/Kg Pouco importantes em toxicidade aguda ( Mecanismo de proteco) Nveis de 100 ppm sem observao de efeitos txicos Problema Persistncia e ecotoxicidade
SINAIS DE ENVENENAMENTO DDT e outros organoclorados so NEUROTXICOS ANESTESIA DA LNGUA, LBIOS E FACE HIPERSUSCEPTIBILIDADE A ESTMULOS IRRITABILIDADE TREMORES CONVULSES E MORTE
Mecanismo neurotxico para o DDT Modificaes da permeabilidade da + + membrana das clulas nervosas para Na e K
METABOLISMO ( BIOTRANSFORMAO)
DDT
H C Cl CCl3 Cl Cl CH2
DDE
H C Cl
Tambm txico
H C Cl CHCl2 Cl Cl
H C Cl COOH
DDD
BIOTRANSFORMAO Enzimas de mamferos e microorganismos do solo catalizam a desmetilao ( grupos metoxi ) e desalogenao, tornando o composto mais polar, menos lipossolvel e menos persistentes pois no acumula nos tecidos DL50 Oral ratos 5000 a 6000mg/Kg
Tambm menos toxico para os organismos alvo INSECTICIDAS CICLODIENOCLORADOS
CLORDANO
Cl Cl Cl Cl Cl Cl Cl Cl Cl Cl Cl Cl Cl Cl Cl Cl Cl Cl
HEPATOCLORO
Cl
ALDRINA
Cl Cl Cl
DIALDRINA
Cl Cl Cl Cl Cl O
100-163 mg/Kg
24-98 mg/Kg
Tal como o DDT so neurotxicos Maior toxicidade Sintomas mais severos primeiros sinais so CONVULSES Mecanismo por inibio do impulso nervoso devido a interferncia nas concentraes de clcio e cloro TOXICIDADE AGUDA Morte por exposio acidental TOXICIDADE CRNICA - Aumento de peso e alteraes histolgicas no fgado - Toxicidade reprodutiva - Carcinognese ( dados inconclusivos ) Altamente solveis e estveis Acumulam-se nos tecidos animais e bioconcentram-se na cadeia alimentar Banidos
INSECTICIDAS ORGANOFOSFORADOS Derivados esteres do cido fosfrico No se acumulam pois so rapidamente metabolizados ( fcil hidrlise ) e excretados MENOS ECOTOXICOS EMENOS PERSISTENTES DL50 mais baixa, logo com maior toxicidade aguda EXEMPLOS
OCH3 H3CO P S S CH COOC2H5 H2C COOC2H5 H5C2O OC2H5 P O NO2 S
MALATIO
METABOLISMO DOS ORGANOFOSFORADOS - MALATIO Muito susceptvel hidrlise por esterases - Baixa toxicidade para mamferos ( uso por jardineiros ) - PARATIO ESTER AROMTICO COM GRUPO ELECTROFLICO - Mais resistente hidrlise, logo maior toxicidade ( s aplicadores treinados) RESUMO DAS TRANSFORMAES METABLICAS 1) OXIDAO TionoOXO DESALQUILAO OXIDATIVA TIOETERSULFXIDOSULFONA OXIDAO DOS SUBSTITUINTES ALIFTICOS HIDROXILAO DE ANIS AROMTICOS 2) 3) 4) 5) 6) REDUONITROAMINO ISOMERIZAO HIDRLISE ENZIMTICA E NO ENZIMTICA (ESTERCIDO) DESALQUILAO DE GRUPOS CARBONILO CONJUGAO OHCIDO GLUCORNICO OU SULFATO
MECANISMO DE ACO TXICA E EFEITOS TXICOS Os Organofosforados inibem a Acetilcolinesterase (Neurotransmissor) acetilcolinesterase ACETILCOLINA ACETATO + COLINA
ORGANOFOSFORADOS E METABOLITOS Inibio por ligao ao centro de ligao Aumento da acetilcolina, o que leva a efeitos MUSCARNICOS, NICOTNICOS e efeitos no S.N.C. Inibio depende de factores estreos (grupos aromticos electroflicos ligam-se fortemente s acetilcolinesterases, o que implica uma maior toxicidade ( PARATIO e PARAOXO ) EFEITOS MUSCARNICOS CONSTRIO TORXICA, naseas, vmitos, braquicardia, hipotenso, incontinncia urinria, miose e aumento de sudao EFEITOS NICOTNICOS Hipotonia, caimbras, palidez e taquicardia EFEITOS NO S.N.C. Tonturas, tenso, insnias, pesadelos, ansiedede, morte ( por asfixia devido a falha respiratria ) Exposio ocupacional de agricultores e resduos nos alimentos normalmente resulta em graves sintomas txicos
CARBARIL
ALDICARB
Em relao aos organofosforados apresentam : * DL50 via drmica muito elevada * Benefcio na exposio ocupacional pois a via de exposio drmica * Metabolitos podem aumentar ou diminuir a toxicidade * O mecanismo de aco deve-se inibio da acetilcolinesterase, o que implica um sndroma neuroptico com lgrimas, salivao, convulses e morte
INSECTICIDAS DE ORIGEM NATURAL EXEMPLOS * NICOTINA - DL50 Oral 10-60 mg/Kg Oral 100-300 mg/Kg ( 13 ISMEROS * ROTENOIDES - DL50 extrados das razes de Denis eliptica em que o principal a ROTENONA * PIRETRO - DL50 100-300 mg/Kg Flores de Piretro ( PIRETRINAS I e II e CINERINAS I e II) Provocam dermatites de contacto e reaces alrgicas Decomposio pela luz
PIRETROIDES SINTTICOS ALETRINA, PERMETRINA, RESMETRINA, BIORESMETRINA E CIPERMETRINA Pouco txicos para mamferos Selectividade Muito txico para insectos Rpida destoxificao Neurotxicos Muito txicos para os organismos aquticos Persistncia maior que os Organofosforados e menor que os Organoclorados
HERBICIDAS Usados no controlo de crescimento de ervas daninhas Traos de herbicidas nos alimentos Exemplo: Compostos clorofenoxi ( agentes desfolhantes )
Cl
Cl
CH2-COOH
Cl
CH2-COOH
Cl
Cl
TOXICIDADE Fraqueza muscular ( Doses sub-letais ) Ataxia, paralisia e coma ( Doses superiores ) TERATOGNICOS E CARCINOGNICOSRelacionados com o contaminante TCDD METABOLISMO Hidrlise forma cida Conjugao Fcil excreo No se acumulam TOXICOLOGIA COMPARATIVA DOS PESTICIDAS MSR Quociente da DL 50 Oral em ratos e DL50 Tpica para moscas
CLASSE COMPOSTO Organoclorados DDT Metoxicloro Clordano Aldrina Dialdrina MSR 59 668 72 27 24 CLASSE COMPOSTO Organofosforados Malatio Paratio Carbamatos Carbaril Baigon MSR 37,7 4 0,6 4,5
TOXICIDADE DE INSECTICIDAS EM INSECTOS E RATOS RATOS - DL50 INSECTOS - DL50 CARBAMATOS 45 mg/Kg 2,8 mg/Kg ORGANOFOSFORADOS 67 mg/Kg 2,0 mg/Kg ORGANOCLORADOS 230 mg/Kg 2,6 mg/Kg PIRETROIDES 2000 mg/Kg 0,45 mg/Kg * MAIS SELECTIVOS * PERSISTNCIA INTERMDIA MSR 16 33 91 4500 *