Anda di halaman 1dari 94

T.C. ANKARA CUMHURYET BASAVCILII (CMK 250.

MADDE LE YETKL VE GREVL)

Soruturma No Esas No

: 2011/646

: 2012/2 : 2012/2

ddianame No

D D A N A M E ANKARA ..... AIR CEZA MAHKEMESNE (CMK 250. MADDE LE YETKL VE GREVL)

DAVACI

: K.H.

PHELLER : 1- AL TAHSN AHNKAYA, AKR Olu HAYRYE'den olma, 11/10/1925 doumlu, STANBUL ili, KADIKY ilesi, CAFERAA ky/mahallesi, 4 cilt, 1176 aile sra no, 4 sra no'da nfusa kaytl Kadky/ STANBUL ikamet eder. 2- AHMET KENAN EVREN, HAYRULLAH Olu NACYE'den olma, 01/01/1918 doumlu, ANKARA ili, ANKAYA ilesi, NAMIKKEMAL MAH. ky/mahallesi, 62 cilt, 58 aile sra no, 1 sra no'da nfusa kaytl Trkoca Cad. Merkez Orduevi Yan Korumal Konaklar, Kemal Kayacan Apt. Daire:10 ankaya/ ANKARA ikamet eder. VEKLLER : Avukat mer Nihat ZGN (7067) Ankara Barosu, Avukat Haydar KANICIOLU (15132) Ankara Barosu SU : Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn Tamamn veya Bir Ksmn Deitirmeye veya Ortadan Kaldrmaya ve Anayasa le Teekkl Etmi Olan Trkiye Byk Millet Meclisini Ortadan Kaldrmaya veya Grevini Yapmasna Engel Olmaya Cebren Teebbs Etmek SU TARH : 02/01/1980 Tarihi, 12/09/1980-06/12/1983 Tarihleri Aras SU YER : Ankara

SEVK MADDES : 765 Sayl Trk Ceza Kanununun 146, 80, 31, 33. Maddeleri (Her ki pheli Hakknda Ayr Ayr)

DELLLER

ddianameye eklenen mteki beyanlar, Mehmet Demir isimli kii tarafndan gnderilen 1 adet DVD, Trkiye Byk Millet Meclisi Bakanl Kanunlar ve Kararlar Bakanlnn 29/11/2011 tarihli 38483 sayl yazs ve ekleri, T.C. Babakanlk Kanunlar ve Kararlar Genel Mdrlnn 27/12/2011 tarihli 4271 sayl yazs ve ekleri, Tank Ahmet Uncu'nun ifade tutana (Kahramanmara Eski Belediye Bakan), Tank Rafet elli'nin ifade tutana (orum Eski Valisi), Aksiyon Dergisinin 770. says, 201552 sayl 1980 tarihli Bayrak Harekat Direktifi balkl 21 sayfadan ibaret ok Gizli ibareli belge, Adana Cumhuriyet Basavcl tarafndan pheli Ahmet Kenan Evren hakknda Cumhuriyet Savcs Sacit Kayasu tarafndan hazrlanan ddianame, pheliler Ahmet Kenan Evren ve Ali Tahsin ahinkaya vekilleri tarafndan verilen savunma dilekesi, Trkiye Byk Millet Meclisi Genel Sekreterlii Kanunlar ve Kararlar Dairesi Bakanl Kanunlar ve Kararlar Mdrlnn 10 Haziran 2011 tarihli 64982 sayl ekinde 05/06/1977 tarihinde yaplan milletvekili genel seimlerinde Millet Meclisi 5. dnem yeliine seilen milletvekillerine ilikin listenin bulunduu yaz, Ankara Emniyet Mdrl Terrle Mcadele ube Mdrlnn temin etmi olduu 12 Eyll 1980 Askeri darbesi ile ilgili gazeteci yazar Mehmet Ali Birand tarafndan hazrlanan 12 Eyll Belgeselinin bulunduu 4 adet DVD, pheli Ali Tahsin ahinkaya'nn ifade tutana ve ifadeye ilikin 2 adet mini DV kaset ve 2 adet DVD, Babakanlk Personel ve Prensipler Genel Mdrlnn 1 Haziran 2011 tarihli ve 5897 sayl ekinde 13/11/1979 tarihinde greve balayan Bakanlar Kurulu listesi ile kabinedeki deiikliklerin yer ald Resmi Gazete nshalarnn ilgili blmleri, pheli Ahmet Kenan Evren'in ifade tutana ve ifadenin kaydna ilikin 1 adet DVD, 12 Eyll 1980 tarihli 17103 mkerrer sayl Resmi Gazetede yaynlanan 12 Eyll Askeri darbesiyle ilgili bildirilere ilikin Resmi Gazete kts (lke ynetimine el konulduuna ilikin ilk bildiri olan 1 numaral bildiri ile 2,3,4,5,6,7,8,9 numaral bildireler ve pheli Kenan Evren'in basna aklamasna ilikin belge), 16 Ekim 1981 tarihli 17486 mkerrer sayl, 28 Ekim 1980 tarihli 17145 sayl, 12 Aralk 1980 tarihli 17188 mkerrer sayl, 5 Haziran 1981 tarihli 17361 sayl Resmi Gazetelerde yer alan 2533 sayl, 2324 sayl, 2325 sayl, 2356 sayl kanunlar, Milli Gvenlik Konseyinin 52 sayl karar, Trkiye nsan Haklar Vakf tarafndan yaynlanan kence Dosyas Gzaltnda ya da Cezaevinde lenler isimli kitap, sabka ve nfus kaytlar, tm dosya kapsam

SORUTURMA EVRAKI NCELEND: Basavclmzn yukarda says belirtilen soruturmasnda;

I.BLM

1.Soruturmann Balamas Bu soruturma, 12 Eyll 2010 tarihinde yaplan referandumla Anayasann geici 15. maddesinin kaldrlmasnn ardndan Basavclmza ve Trkiyenin deiik yerlerindeki Cumhuriyet Basavclklarna verilmi olan ikayet dilekeleri zerine balatlmtr. Dileke veren mtekiler hem 12 Eyll askeri darbesi hem de bu dnemde maruz kaldklarn belirtikleri ikence iddialar ile ilgili su duyurusunda bulunmulardr. Dier illerdeki Cumhuriyet Basavclklarna verilen ikayet dilekeleriyle balatlan soruturmalar da, Anayasay ihlal (askeri darbe) sularyla ilgili soruturmalarn tamam ile ikence iddialaryla ilgili soruturmalarn byk bir ksm yetkisizlik kararlar verilerek Basavclmza gnderilmitir. Basavclmzda pheliler Ahmet Kenan EVREN, Ali Tahsin AHNKAYA, Nejat TMER, Sedat CELASUN ve Nurettin ERSN hakkndaki Anayasay ihlal (askeri darbe) suundan yrtlen soruturma tefrik edilerek Basavclmzn 2011/646 sayl soruturmasna kaydedilmitir. phelilere atl bulunan su, kamu adna kovuturulmas gereken sulardan olduundan, iddianameye mtekilerin adlarnn yazlmasna gerek grlmemitir. Mtekilerin ikence ve kt muamele sularndan dolay ilgili dosyalarnda soruturma devam etmektedir. Yrtlen soruturmada phelilerin eylemleri, demokrasi ve demokratik kurumlar hedef alm olmas nedeniyle ncelikle, demokrasi kavramna yer verilecek, ardndan, gelinen noktada, bu gnk ada anlaya gre genel olarak benimsenen, oulcu demokrasi terimi zerinde ksaca durulacaktr. Daha sonra 12 Eyll askeri darbesinde gereke olarak gsterilen nemli terr olaylarna yer verildikten sonra iddianamenin konusu olan phelilerin eylemlerine deinilecektir.

2.Demokrasi Bu gn, tartlan bir takm eksiklikleri olmasna ramen demokrasi, ynetim ekilleri ierisinde en iyi ynetim biimi olarak kabul edilmektedir. Demokrasinin tarihine bakldnda yaklak 2500 yl nce tartlmaya balandn sylemek mmkndr. Demokrasi kavramnn 2500 yl nce Antik dnemde Yunanistan'da ortaya kt kabul edilmektedir.(2,s.2,7)Arada kesintiler ve gerilemeler olmakla birlikte demokrasi kavram tarih yolculuunda srekli gelimi ve ideal demokrasi ynetimine ulalmaya allmtr. Demokrasi bugn itibariyle geldii noktada btn ktalara, insanln var olduu her yere greceli olarak yaylmtr. Demokratik olmayan baskc rejimler birer birer yklarak demokrasi adna admlar atlmaktadr. Bu durum, ounlukla halkn basklar ve ayaklanmalar sonucunda ynetimleri zorlamasyla ortaya kmaktadr.

3.Tanm Demokrasi, Latince bir deyim olup, halk anlamna gelen "demos" ile "egemenlikiktidar" anlamna gelen "kratos" kelimelerinin birleiminden meydana gelmitir. Kelime olarak demokrasi, halkn kendi kendini ynetmesi, halk iktidar anlamna gelmektedir. zgrlk, kiinin kendi kendini ynetmesi, bakas tarafndan ynetilmemesi olarak deerlendirildiinde demokrasi toplum ve kii ynnden zgrlk anlamna gelmektedir. Dolaysyla zgrlk ve demokrasi birbirini kuatan ve tamamlayan kavramlardr. (1, s.19) Demokrasi kavramn ilk kullananlarn Yunanllar olduu ve byk ihtimalle Atinallar olduu sanlmaktadr. (2, s.11)

4.oulcu Demokrasi Demokrasinin geliim srecinde birbiriyle badamayan, birbirine zt iki ayr demokrasi anlay ortaya kmtr. Bunlardan ilkine klasik demokrasi veya oulcu demokrasi ya da bat demokrasisi, ikincisine ise Marksist ya da sosyalist demokrasi denilmektedir. oulcu demokrasi ideal zgrle yine zgrlk yolu ile ulamay amalayan bir rejimdir. Bu rejimde zgrlk hem ama hem de aratr. Marksist demokrasi rejiminde ise zgrlk, bir ara deil sadece varlmas gereken bir amatr. Bu amaca zgrlk kanal ile deil ancak proletarya(I) diktatrl(II) ile ulalabilir. (1, s.19) oulcu demokrasiyle kartrlmamas gereken bir de ounluku demokrasi vardr. Kkleri Rousseaunun genel irade grne dayanan ounluku demokrasi anlay, genel irade veya milli irade diye adlandrlan ounluk iradesinin daima kamu iyiliine yneldii, nk ounluun karlaryla toplumun genel karlarnn hibir zaman atmayaca noktasndan hareket etmektedir. Rousseaunun anlatmyla genel irade yanlmaz niteliktedir. (7, s.34) Buna karlk oulcu demokrasi anlay, demokrasiyi mutlak ve snrsz bir ounluk idaresi olarak kabul etmez. Aritmetik bir ounluun daima kamu iyiliine ynelecei, ispatlanma imkan olmayan bir iddiadr. Demokrasi elbette ounluun ynetimi ilkesine dayanmakla birlikte, bunu aznln temel haklaryla badatran bir ynetim biimidir. Kamunun iyilii, toplum iindeki eitli gruplarn bulunmasndan ve bunlar arasndaki zgr tartma ve pazarlklardan ortaya kar. Buna gre ounluk iradesini snrlayan tedbirler ve kurumlar demokrasinin zne aykr deil, uygundur.(7, s.34) Demokrasi, bir salt ounluk ynetimi olarak grlse bile, yine de demokratik bir rejimde aznlk haklarnn ounlua kar korunmas ilkesinden vazgeilemez. nk toplum iradesinin gerek manada ortaya kabilmesi iin eitli grlerin zgr biimde ifade edilebilmesi ve tartlabilmesi gerekir. Ancak kamuoyunun byle serbeste oluabildii bir toplumda, ounluk iradesi

zgr olarak ortaya kabilir. Bu da, aznlklarn haklarnn korunmasn zorunlu klar. Aksi halde belli bir andaki ounluun gr her zaman egemen klnm ve bugnk aznln yarnki ounluk haline gelmesi imkan ortadan kaldrlm olur. Aznlklarn temel haklarnn tannp teminat altna alnmad bir rejimde, yneticileri seme zgrl de byk anlam tamaz. nk serbest ekilde oluamayan kamuoyu bu zgrlkten de gerektii gibi yararlanamaz.(7, s.34) oulcu ve ounluku demokrasi anlay asndan bir deerlendirme yapldnda,1924 Anayasasnn ounluku demokrasiyi, 1961 ve 1982 Anayasalarnn ise oulcu demokrasi anlayn hakim klmak istedii anlalmaktadr. 1924 Anayasasnda kanunlarn Anayasaya aykrl denetimsiz braklm, dolaysyla aznlk haklar gvencesiz kalmtr. 1961 ve 1982 Anayasalarnda ise kanunlarn anayasaya aykrlnn denetimi, sistem ierisinde yer alan Anayasa Mahkemesine verilmitir. Bu ekilde aznln haklar gvence altna alnmtr. 1924 Anayasas demokratik sistemi benimsemi olmasna, hatta Anayasada yer alan Egemenlik kaytsz Milletindir. Trk Milletini ancak Trkiye Byk Millet Meclisi temsil eder ve Millet adna egemenlik hakkn yalnz O kullanr eklindeki dzenlemeye ramen uygulamada, lkede ok partili seimler ilk kez 1946 ylnda yaplabilmitir. 1961 Anayasas ile getirilen sistemde ise, oulcu demokrasi rejimi benimsenmi olmasna ramen, siyaset kurumu ve siyasetiye belli gvensizlik ortaya koyan ve ounluk iktidarn baz brokratik mekanizmalarla denetlemeyi ve snrlamay amalayan vesayeti dzenlemeler bulunmaktayd. Bunlardan birincisi; 1960 askeri darbesini gerekletiren Milli Birlik Komitesinin 13 Aralk 1960 tarihindeki bakan ve yelerinin (23 kii) ya kayd gzetilmeksizin yani mr boyu, Cumhuriyet Senatosunun doal yesi olmasdr. Ayrca Senatoya Cumhurbakanna 15 ye seme hakk verilmesiyle seimsiz olarak greve gelen 38 ye, 150 kiilik seimli ye karsnda ciddi bir arlk meydana getirmekteydi. kincisi; 1961 Anayasas bir askeri mdahale rn oluu nedeniyle askeri otoritenin, sivil otorite karsndaki konumunu glendirecek dzenlemeler getirmitir. Bunlardan en nemlisi 1924 Anayasasnda bulunmayan Milli Gvenlik Kurulunun, bir Anayasal organ olarak kurulmu olmasdr. Kurul, grnte istiari bir nitelik tamakla birlikte, gerek dnemin siyasi konjektr, gerek uygulamada, milli gvenlik kavramnn ok geni yorumlanmas sonucu kurula Anayasa metnindeki dzenlemeden ok daha byk g kazandrmtr. 1961 Anayasasnda Askeri brokrasinin, sivil otorite karsndaki durumunu glendiren bir baka dzenlemesi de 1924 Anayasas dneminde Milli Savunma Bakanlna kar sorumlu olan Genelkurmay Bakannn, Babakana kar sorumlu klnm olmasdr. Bu dnemde seilen Cumhurbakannn (Cemal GRSEL, Cevdet SUNAY, Fahri KORUTRK) siyaset d ve asker kkenli oluu tamamen bir tesadf eseri olarak deerlendirilemez.(7, s.45) Elbette ki bunlar, askeri brokrasinin siyaset zerinde ne kadar etkili olduunun bir gstergesidir. Yakn tarihimizde sivil otorite karsnda konumunu glendiren askeri brokrasi ve askeri brokrasiyle koalisyon yapan elitler, ynetim konusunda

halkn doru karar veremeyeceini, doru karar onlar adna ancak kendilerinin verebilecekleri iddiasyla, demokrasi adna ilan edilen merutiyetten gnmze halk ynetime ortak etmeme dncesini kararllkla devam ettirmilerdir. Bu ekilde halka ramen halk iin demokrasi dncesi egemen klnmtr. Gerek 1961 Anayasasnda gerekse 12 Eyll 1980 asker darbesinden sonra yrrle konulan 1982 Anayasasnda, egemenlik hakknn millete ve onun temsilcisi olan Trkiye Byk Millet Meclisine tek bana verilmedii, onun yannda seimle ibana gelmemi kii ve kurumlara egemenliin paylatrld grlmektedir. Her iki Anayasa da egemenliin, Anayasann koyduu esaslara gre yetkili organlar eliyle kullanlaca ibaresine yer verilmitir. Bu durum, mevcut sistemimizde tam demokrasinin halen iselletirilemediini, gcn milletten almayan, seimle ibana gelmemi brokrasinin bir ekilde ipleri elinde tutmak istediinin gstergesidir. Bu kesimler eklen demokrat grnmekle birlikte, iler kendilerinin veya ideolojisine hizmet etmi olduklar g odaklarnn istedii gibi gitmedii takdirde demokratik ynetime mdahale yollarn aramaya balarlar. Bunun iinde srekli sistemde kendilerine bu imkan salayacak boluklar bulunmasn arzu ederler. stedikleri ortama demokrasi d yollarla ulamak gerekiyorsa derhal o oluum ve almalarn yannda yer alrlar. Demokrasi tarihimize bakldnda, devletin kutsal ve dokunulmaz kabul edildii tarihi geleneimiz ierisinde devlet toplumdan soyutlanarak, adeta sanal varlk olarak grlp gvenlik, kamu dzeni gibi gerekeler ileri srlp zgrlklerin ve haklarn heba edildii anlaylar dayatlmaya devam edilegelmitir. Gvenlik ve kamu dzeni, devletin bekas tabi ki nemli ve vazgeilmez hususlardr. Yanl olan, bunlar ynnden bir tehlike yokken bilerek ya da bilmeyerek sanal bir tehlike paranoyas ierisinde zgrlkleri kstlamak ve ortadan kaldrmaktr. Demokratik bir devlet anlaynda olmas gereken Devlet toplum iindir. zdeyii tersine evrilerek Toplum devlet iindir anlay hakim klnmtr. Adeta bireylerin zgrlkleri, en temel ve vazgeilmez haklar sanal ve dokunulmaz bir devlet anlayna feda edilmitir. Oysa toplumunun ve bunu oluturan bireylerin mutluunu salayamayan devlet ne kadar gl olursa olsun, gvenlii ne kadar yksek olursa olsun yklmaya, deimeye mahkum devletlerdir. Bunun en gzel rnei Bata Rusya olmak zere Demirperde lkeleri dediimiz lkelerdir. Amerika ile birlikte dnyann iki sper gcnden biri olan S.S.C.B halkna yapt bask ve mezalim karsnda daha fazla dayanamam, dalarak, bir ok yeni devlet kurulmutur. u anda Rusya olarak dnyann ve ortak akln kabul ettii liberal ekonomi ve zgrlkler anlayn kabul ederek yeniden sper g olma yolunda ilerlemektedir. Son yllarda Avrupa Birlii ile btnleme abalar yolunda, kii zgrl ve haklar ile ilgili atlan admlar ve yaplan yasal dzenlemelerle sre, demokrasi lehine deimeye balamtr.

ngiliz tarihi ve siyaseti Lord Acton, demokrasi dncesini Gerek demokratik ilke, hi kimsenin halkn zerinde bir gce sahip olmamas demektir. (14) eklinde ifade etmitir. deal bir demokratik rejimde, hastalk veya arizi nedenlerle kendi karlarnn ne olduuna karar veremeyecek olan istisnai yetikinler ile ocuklar dnda dier yetikinlerin ynetim konusunda, neyin iyi ve karlarna uygun olduuna kendilerinin karar vermesi gerekir. Bir kiiye ya da zmreye sresiz ve snrsz ynetme yetkisi verilemez. Ya da bu sonucu douracak yasal dzenlemeler yaplmamaldr. Bizimde katldmz dnceye gre, "Hibir yetikin, ynetim asndan, dierlerine kyasla bir devletin ynetimi zerindeki tam ve nihai yetkiyle donatlacak kadar ehil deildir."(2, s.79)

II.BLM

1.12 Eyll 1980 Askeri Darbesi ncesi Meydana Gelen nemli Terr Olaylar

1970li yllar, toplumda gl ideolojik akmlarn yaygn olarak boy gsterdii bir sreti. Bireylerde kendilerini bir yere bal hissetme duygusu olan aidiyet dncesi n plandayd. Toplumda yasal olarak rgtlenen sivil toplum kurulular, ekonomik ve sosyal amalardan ok siyasi ve ideolojik amalarn n plana karmlard. zellikle bireylere eit hizmet sunmas gereken devlet memurlar arasndaki siyasal ve ideolojik rgtlenmeler toplumun kamplara blnmesine yol at. Bu anlamda, alan says bakmndan byk kitleler oluturan retmenler ve polisler arasndaki rgtlenmeler toplumda byk huzursuzluk oluturuyordu. Sac polisler POL-BR, solcu polisler POL-DER ad altnda, sac retmenler LK-BR, solcu retmenler TB-DER ats altnda rgtlenmiti.Dier meslek gruplarnda da benzeri kart grl rgtlenmeler oluturulmutu. Toplumdaki bu ideolojik blnmelere ek olarak, lkede yaanan kroniklemi ekonomik krizin etkisiyle yoksulluk had safhaya ulam, lke borlarn deyemediinden iflasn eiine gelmiti. lkede kaos ve kargaa oluturarak, darbeye zemin oluturmak isteyen gler, bu ekonomik ve sosyal istikrarszl karlmaz bir frsat olarak deerlendirerek tertipledikleri terr olaylaryla lkeyi adm adm askeri darbeye srklemilerdir.

12 Eyll askeri darbesi ncesi lkede yaanan terr olaylarnda, halk kkrtmak ve kar karya getirmek iin ounlukla ayn argmanlarn kullanlmas, olaylarda herkes tarafndan grlen asl faillerin olaylardan sonra bir trl yakalanamamas, yakalanarak yarglananlarn ise birbirlerine kar kkrtlarak atmaya srklenen kiiler olmas, olaylara ya hi mdahale etmeyen ya da ge mdahale eden glerinin tutum ve davranlar, baz olaylarda bizzat gvenlik glerinin kullanlmas, hususlar gzetildiinde, olaylarn, lke ynetiminin askeri otoritenin eline gemesini isteyen gler tarafndan karld, phelilerin denetiminde bulunan askeri ynetiminse, lkenin kaosa srklenerek darbe artlarnn olumasn bekledikleri sonucuna varlmaktadr. Aada lkenin 12 Eylle gtrld srete yaanan ve toplumu en ok etkileyen ve askeri darbede gereke olarak kullanlan terr olaylar bu ynleriyle deerlendirilecektir.

1.1. 1 Mays 1977 Olaylar 1 Mays 1977 gn i Bayramn kutlamak iin eitli illerden stanbul'a gelen yaklak 500.000 kii DSK (Devrimci i Sendikas)'in dzenlemesi ve nderliinde stanbul Taksim Meydann doldurdu. Katlan saysnn fazla olmas nedeniyle gruplarn meydana girileri uzun srm, bu nedenle miting de uzamt. Saat 19:00 sralarnda dnemin DSK Bakan Kemal TRKLER konumasnn sonuna geldii srada etraftan silah sesleri duyuldu. Sular daresi binasnn atsndan ve meydandaki otelin eitli katlarndan alan ate nedeniyle toplanan insanlar panik halinde kamaya balam, ksa sre sonra ntercontinental Otelinin (bugnk The Marmara Oteli) st katlarndan da ate edilmeye baland. (3, s.42) nsanlar panik halinde kamaya alrken panzerler kalabaln arasna doru girmi ve kitleleri sktrarak Kazanc Yokuu denilen tarafa gitmeye zorlad. nsanlarn yneldii Kazanc Yokuunun bir kamyonla tkandnn anlalmas zerine aaya doru kamaya alan kalabal korkutmak iin alan atele halk panzerler altnda kalarak ve birbirlerini ezerek kamaya devam ettiler. (3, s.42) kan kargaada 28 kii ezilme ya da boulma sebebiyle, 5 kii vurulma nedeniyle, 1 kii de panzer altnda kalarak hayatn kaybetti. 130 kii de yaralanmt. lenlerin byk ounluu Kazanc Yokuunun banda parkedilmi kamyondan dolay skarak ldler. Olay sonras birok kii gzaltna alnmasna ramen atei kimin at tespit edilememi, Sular daresinin atsndan ve otel odalarndan ate edenler bulunamamtr.(3, s.43) Otelin 1 Mays 1977 gn mterilere kapatld belirtilmitir.(8, s.224) 1 Mays 1977 tarihinde Taksim'de meydana gelen olayla ilgili dnemin DSK Hukuk Kurulu Bakan ve 1 Mays 1977 kutlamalarnn Organizasyon Komitesi Bakan Mir Kaya CANPOLAT olayn DSK'in en parlak dneminde

nnn alnmas iin yapldn belirten anlatmnda: " O srada Sular daresinin bulunduu yerden bir silah sesi duyuldu ve arkasndan slah sesleri iyice gelmeye balad ve yava yava kalabalkta bir panikleme oldu. Artk ntercontinental Oteli ve her taraftan silah sesleri younlamaya balaynca kalabalktaki panik iyice artt. O srada emniyet de belki panii nlemek iin panzerlerinden bir ka tanesini harekete geirdi. Taksim azna kadar dolu, o yzden insanlar st ste. Kazanc yokuuna doru insanlar st ste olduu iin herkes kendini kurtarmak iin birbirinin zerine basarak, atlayarak geti. Asl lm olaylar o paniklemeden kaynaklanan ezilmelerle meydana geldi. Dolaysyla malesef 34 kii can verdi. ok yaral oldu ve sonunda gerekten hi beklemediimiz bir biimde oraya gelen iilerin ald tedbirler de bir ie yaramad." (3, s.43) eklinde beyanda bulundu. O dnemde 1 Mays Kutlamalarnda Gladio'nun olay kartmak iin rgtlendii ynnde bilgilerin kendilerine de geldiini belirten CANPOLAT'n anlatmnda " Dolaysyla ntercontinental Otelinden yaplan silahl mdahalenin yle bir gizli rgtlenmenin rn olduu kans bir ok arkadalarmzda olutu. Ama gerek Gladio'ya bal gerekse Maocularn iinde yer almakla beraber yine bu Gladio ile ilikili olanlarn bu ii tertip ettii grndeyiz" eklinde aklamasna devam ettii, 34 kiinin hayatn kaybettii 1 Mays olaylarnn faillerinin yakalanma ansnn 12 Eyll askeri darbesiyle ortadan kalktn belirterek pheli Kenan EVREN'i sulayan CANPOLAT'n szlerine " Tek bana Kenan EVREN'in ii deil ama onun bu tip eylere hevesli bir kariyerist bir tutumu vard. Nitekim ilk kt zamanlarda yapt iin mahiyetini hem biliyor hem bilmiyor gibi kendisini glmekten alkoyamyordu, glerek yorumluyordu. Onun oraya iten anlayn ve onun temsilcilerinin bulunmas lazm. Genelde bu hareketin esasnn DSK'e kar olduunu ve onu glerek sylyordu. O kadar net bir ekilde" eklinde aklamalarda bulundu.(3, s.45) Burada olayn bir ksm baka tanklarn beyanlarna yer verilecektir. (4, s.50-56) Muhittin CENKDA (1 Mays Davas Cumhuriyet Savcs): "Bir gn nce ntercontinental Oteli kapatlyor. Ama resmen kapatlyor. Uakla bir sr Amerikan isimli insanlar Yeilky'e geliyorlar. Olay gecesi kaytlarda yok, otel kaytlarnda yok. Ama onlarn oraya geldikleri sabit." , "...ve onlar ate etmeye balyorlar. Ama halk 1 Mays'tan soutmak, Sosyalizme kar uzak kalmay salamak." , "Onlar Emniyetin urda burda artk eyi telafi etmek iin, bir sank elde edebilmek amacyla yapt giriimler. Yzde 80'i serbest bkarld ve takipsizlik karar aldlar. Yanlmyorsam yirmi ksur kii ancak mahkemeye verildi. Bunun da 7-8 kiisi tutuklanmt. Onun zerinde de tabanca falan bulunmalarndan dolay. Yoksa onlarn direkt 1 Mays Olaylaryla ilgisi yoktu.", Recep ORDULU (stanbul Mali Polis Mdr): "O gnn artlarnda herkes gergindi. Tabi eitli kaynaklardan, basndan olayl geecei, skntlar olaca gibi duyumlar alnyordu ve tedirgin 1 Mays geliyordu.", "Bizim kendini bilmez ekipler. O beyaz Renault dediimiz, Renault(tan) elini karm, eyden havaya ate ediyor. O arkadamz imdi bir byk ilde Emniyet Mdrdr yani. Rtbeli, 1. ubenin o zamanki Ekipler Amiri ahst.", "Bir panik yani, kimin ne yapt km eyden, ite bu arada panzerlere emir verildi ite, panzer mdr tarafndan

panzerler balad eyin etrafnda dnmeye, heykelin etrafnda dnmeye. Polisin orada yapt tek ey panii artrp l adetini artrmakt yani, bir teskinlik eyi grlemedi." Rdvan BUDAK (Tekstil- Sendikas Bakan): "Derhal askerlikte olduu gibi bir uzun yata getik. Kendimizi korumaya altk. nsanlar bulduklar her boluktan kamaya altlar." Mehmet ATAY (DSK rgtlenme Uzman): "Birden bire o silah sesleri balaynca yanmda bir iki arkada da vard, nce bir arabann altna attmz hatrlyorum ve ondan sonra da zaten akl almaz bir silah, bir tarraka balad. Her yerde birden." Rasim Z (DSK Avukat): "Sular daresi zerinde elik yelekli, yelek giymi, uzun namlulu silahlar elinde bulunan insanlar vard. Asgari be kii vard. Tam oradan ilk ate balad." Sabahat TRKLER (Kemal TRKLER'in ei): "Gzlerimle grdm, iki kiiydi, nk herkes o tarafa bakyordu. Bunu grdm.", "Panzerler altnda insanlar can veriyordu. Kafa, kol kapt byle gidiyor. Kurunlardan ok panzerlerin altnda kald insanlar. Korkun bir olayd. Sanki bir film platosu gibiydi. Kyma makinesi gibi adeta byle paletlerin arasnda mthi, feci, korkun bir olayd." Nazm ALPMAN (Sendikac): "Krsye tam kar cepheden ate ediliyordu. Tam karmzda da The Marmara, o zamanki ad ntercontinental olan otel vard. Oradan atlan kurunlarn ekirdekleri, byle leblebi gibi dyordu aaya." etin YETKN (Cumhuriyet Savcs): "1 Mays 1977 olaynda ben durumada savcydm. lk durumada soruturmann geniletilmesine, esas faillerin bulunmasn ve baz kamu grevlileri de aka sulu olduklar dosyadan anlald gibi, haklarnda dava almasn ister istemez hemen bu grevden alndm. Yani bu davann o ekilde yrtlmesini stanbul Cumhuriyet Basavcl istemedi ve beni grevden ald." Blent ECEVT (CHP Genel Bakan): "Daha ilk gnden karmza duvarlar kmaya balad. Yani atei ap, halk panie kaptrp 30'un zerinde insann lmne neden olanlar belli. Yani Emniyet onlar mutlaka filmini ekmi olmalyd. Ona ramen hibir bilgi alamadk.". Olayn Deerlendirilmesi: 1 Mays 1977 tarihinde meydana gelen ve 34 kiinin lm ile birok kiinin yaralanmasyla sonulanan olaylarn olu ekli, grg tanklarnn anlatmlar, olayda gerek ntercontinental Otelinden gerekse Sular daresi binasnn stnden ate edenlerin birok kii tarafndan grlm olmasna ramen gvenlik glerinin gerek sulularn hibirisini yakalayamam olmas hususlar gzetildiinde, olayn toplumu kaosa ve i atmaya srklemek, nihai hedef olarak ise askeri darbeye zemin hazrlamak amacyla devlet iinde ynetimi ele geirmek isteyenlerin ynlendirmesi ve kurgulamasyla karlm bir provokasyon

olduu ve etkili glerin polisin de grev yapmasn engelledii kanaatine varlmaktadr.

1.2. Postayla Gnderilen Bombalar 6 Nisan 1978 tarihinde Ankara Emek Postanesinden (1 nolu delil DVDsi) Malatya Belediye Bakan Hamit FENDOLU Ankara Emek Postanesinden evine gnderilen bombann patlamas sonucu ldrld. Halkn Hamido diye bildii Belediye Bakannn evinde bombann patlamas sonucu kendisi ile birlikte gelini ve torunu da lmt. Belediye Bakannn Adalet Partili olmas nedeniyle solcular tarafndan ldrld dncesiyle halk ayakland. Camilerde "Din elden gidiyor" diye vaazlar verildi. Belediye hoparlrnden Kuran okundu. Camilerden kan halk ayaklanarak Aleviler ve solcu olarak bilinenlere ait 500 dkkan yalamaland. 15 ev atee verildi. Ayrca panii artrmak iin ime suyuna zehir katld ynnde dedikodular etrafa yayld. (4, s.69) Ayn tarihte provokasyonun arkasndaki gizli el tarafndan, ayn postaneden Adyaman Emniyet Mdr Muavini Abdulkadir Aksuya gnderilen kolideki bomba alcya ulaamad gerekesiyle iade edilerek, bomba uzman ekiplerce imha edilmiti. (1 nolu delil DVDsi) Bu tarihten bir gn sonra 7 Nisan 1978 tarihinde (1 nolu delil DVDsi) ise bomba bu kez solcu bir hedefe ynelmiti. Bomba Ankarann ankaya postanesinden gnderildi. Fakat Kahramanmara'n Pazarck ilesindeki CHP'li le Bakan ve milletvekili aday Memi ZDAL(III) paketten phelenerek geri gnderdi. Bomba postanede hibir eyden haberi olmayan postane memurunun hayatn kaybetmesine neden olmutu. (4, s.70) Olayn Deerlendirilmesi: Burada 3 adet bombann ayn ilden bir gn arayla farkl siyasi grteki kiilere gnderilmi olmas ve olayn oluuna gre toplumda kaos oluturmak ve darbeye zemin hazrlamak isteyen gizli gler tarafndan tertiplendiini gstermektedir.

1.3. 16 Mart Katliam 16 Mart 1978 gn Sol grl renciler stanbul Beyazt'ta stanbul niversitesi'nin Beyazt Meydanna alan kapsnda darya karlarken rencilerin zerine ate edilmeye baland. Bir el bombas da rencilerin zerine atld. Yaplan saldrda 7 renci hayatn kaybetti. 50'den fazla kii de yaraland. (3, s.63) Saldr rencilerin korunmad sol taraftan yapld. Dnemin Cumhuriyet Savcs Muhittin CENKDA olay: "Bunlar tertibat alyorlar, ocuklar karken nasl bir bomba belki 100 paraya blnyor. arapnel de deil. Mermi. Ufak ufak mermiler, bir vcuttan belki 50 tane kardlar. Yani Trkiye'de amatrce yaplan

bir ey." eklinde, polis memuru Yahya GERGN ise: "Biz devaml okulun nnde greve geldiimiz zamanlarda burda okulun kapsnn nnde 30-40 kiilik bir polis kuvveti burda gvenlii salamakla mkellefti. O gn iin greve geldiimizde 9 kiilik bizim sadece kendi grubumuz vard. Dier gruplarn polis memurlarn gremeyince okulun nnde bir gariplik olduunu hissettik... Aa yukar birka dakika silah sesleri ate edildikten sonra kesildi ve biz baladk arkalarndan kaan kiileri kovalamaya. Kovalamaya baladmz zaman bunlar 4-5 kiiydi. Biz bunlar belli bir yere kadar kovaladk. Yakalayamadk. Geri geldiimizde, biz kaanlar arkasndan kovalarken arkamzdan bir tanesi, geri dnn, gitmeyin diye barmt, bunun kim olduunu renmek iin sordum arkadalara, orada kalan arkadalara, bunun komiser muavini Reat ALTAY olduunu sylediler. Reat ALTAY olduunu syledikten sonra benim garibime gitti. nk daha evvel kendisi de bizimle beraber orada koruma grevini salayan kiilerinden, birlik amirlerinden birisiydi." eklinde beyanda bulundular. (4, s.70-71) Olaydan uzun sre getikten sonra bombay atan gen Zlkf SOT, katliam ailesine itiraf etti. Zlkf SOT'un ablas Remziye AKYOL yaplan itiraf "Abla dedi. Ben sana bir ey anlatmak istiyorum dedi... 16 Mart katliamn oturdu, anlatt bana. Polis arac ile gittiklerini, polislerin de kendilerine yardm ettiklerini, bombay kendisine attrdklarn... o anda insanlarn feryatlarn, barmalarn gzleri dolu dolu anlatt. ok pimanm dedi... Abla dedi, bir sre sonra teslim olacam, hi meraklanma. Bildiklerimi, bugne kadar yaptklarmz, her eyi anlatacam." eklinde beyan etti. (4, s.72) Zlkf SOT yapt itiraftan ksa bir sre sonra ldrld. Katili de ldren de kendisi gibi bir lkc olan Latif AKTI'yd. 8 sene hapis yatt. Bu konuda asl nemli olan aklamay lkc itiraf Ali YURTARSLAN yapt. rencilerin zerine atlan bombay lk Ocaklar 2. Bakan Abdullah ATLI'nn temin ettiini syledi. Ali YURTARSLAN'a gre ATLI orduda grev yapan bir yzbadan 7 tane TNT kalb temin etti. Bu TNT'lerin bir blm stanbul'da bir blm ise Ankara'da kullanlmt. ATLI ismi ilk defa bu ekilde kamuoyu tarafndan duyuldu. (4, s.72) Olayn Deerlendirmesi: Olayda, sulunun takibine amirleri tarafndan mdahale edildiini belirten grevli polisin beyanlar, yllar sonra ortaya kan ve yarglanp ceza alan fail Zlkf sotun eylemi polisin kendisine yaptrdn belirten beyanlar, olayn oluu, o tarihlerde POL-DER ve POL-BR olarak blnm olan polis ierisindeki grevlilerin de kullanlmas ile toplumda kaos oluturmak ve ynetimi ele geirmek isteyen gler tarafndan karld anlalmaktadr.

1.4. 1978 Sivas Olaylar 3 Eyll 1978 gn saat 11'de Alibaba Mahallesinde Osman evikdoan ve Mustafa Karaaslan'n ocuklar arasnda balayp sonradan ana ve babalarn katlmasyla byd, olaylarn Kolej mevkiinde devam ederek yayld, kentin

farkl yerlerinde Alevi ve Snni vatandalarn gruplar oluturarak birbirlerine ta, sopa ve silahlarla saldrarak atmaya baladklar grlmtr. atmalarn balangcnda Alevi vatandalardan 2 kadn ateli silahla ldrlmtr. Olayn kkrtclar olan kiiler "Kanmz aksa da zafer slamndr, Milliyeti Trkiye, Mslman Trkiye, Komnistlere lm, Komnistler Moskova'ya" eklinde sloganlar atmlardr. Atlan sloganlarn etkisiyle galeyana gelen kitleler vilayetteki Vali Kona, Belediye, polis karakollar, polis lojmanlar ve nceden belirledikleri ev ve iyerlerini tahrip ederek yamalamlardr. kan yangnlar sndrmeye gelen itfaiyecilerin de su hortumlarn keserek yangnlara mdahale etmesini engellemilerdir. (Erzurum-Kars ve Artvin illeri Skynetim Komutanl 2 Nolu Askeri Mahkemesinin 1980/2 Esas, 1981/221 Karar sayl ve 7 Temmuz 1981 tarihli karar, Sayfa:50,51) Takviye kuvvet olarak gelen Askeri aralar tahrip edilmitir. Sivas Valisinin srekli olarak silah kullanlarak bu saldrganlarn engellenmesini emretmesine ramen bu emir grevlilerce tam olarak yerine getirilmemitir. (Erzurum-Kars ve Artvin illeri Skynetim Komutanl 2 Nolu Askeri Mahkemesinin 1980/2 Esas, 1981/221 Karar sayl ve 7 Temmuz 1981 tarihli karar, Sayfa:51) 3-4 Eyll 1978 tarihlerinde 2 gn devam eden olaylarda ehirde adeta bir i sava grnts meydana gelmi, olaylar Yurtii Dou Blge Komutanlnn mdahale etmesiyle kontrol altna alnmtr. Olaylarda 1 kii ara altnda kalarak, 10 kii ise ateli silahlarla vurularak ya da lin edilerek ldrlmtr. Olaydan birok kiinin de silah, delici ve kesici aletlerle yaraland, 6 iyeri, 8 meskenin tahrip edilmesinden sonra 351 iyeri ve 97 adet mesken tahrip edilmitir. (Erzurum-Kars ve Artvin illeri Skynetim Komutanl 2 Nolu Askeri Mahkemesinin 1980/2 Esas, 1981/221 Karar sayl ve 7 Temmuz 1981 tarihli karar, Sayfa:51) 1978 Sivas Olaylarnn yarglamasn yapan Skynetim Komutanl Askeri 2 Nolu Mahkemesinin yapm olduu tespitlere gre; baz gvenlik glerinin beyannda, Sivas'a dardan topluluklarn getirildii belirtilmi, Sivas'a gelen militanlarn Alevi vatandalara ait iyerleri, ev, arsa, arabalar, sokak ve kap numaralarn krmz boya ile iaretledikleri, Tugay Komutanlna gelen bir emirde Sivas'ta olaylarn kabilecei belirtilerek tedbirlerin alnmasnn istendii, yetkililerin ise sorulduunda, kendilerine herhangi bir bilginin intikal etmediini syledikleri belirtilmitir. (Erzurum-Kars ve Artvin illeri Skynetim Komutanl 2 Nolu Askeri Mahkemesinin 1980/2 Esas, 1981/221 Karar sayl ve 7 Temmuz 1981 tarihli karar, Sayfa:57) Sivas olaylarndan sonra Devlet Bakan Enver Akova 30/09/1978 tarihli Milliyet Gazetesine yapm olduu aklamada, "Sivas halknn kesin olarak olaylara karmadn, dardan gelen gruplar tarafndan olaylarn karldn Ar ularn silah aldklar kaynaklarn kesin olarak saptandn, bu kaynaklarn ayn olduunu" belirtmitir. Olayn Deerlendirilmesi:

1978 Sivas Olaylarnda Devlet Bakan Enver Akova'nn Sivas halknn olaylara karmadn, ar ularn silah aldklar kaynaklarn ayn olduu ynndeki beyanlar, bir ksm gvenlik glerinin Sivas'a dardan topluluklarn getirildiine ilikin beyanlar, Sivas'n demografik yaps itibariyle Alevi ve Snni vatandalarn birlikte yaamas nedeniyle provokatif eylemler iin uygun olmas, olayda Malatya, Mara ve orum olaylarndakine benzer ekilde Snni vatandalar, Alevi vatandalar aleyhine kkrtmaya ynelik sloganlarn atlm olmas hususlar gzetildiinde, olayn lkeyi kaosa srkleyerek, askeri darbeye zemin hazrlamak isteyen gler tarafndan karld anlalmtr.

1.5. Kahramanmara Olaylar 19-26 Aralk 1978 tarihleri arasnda Kahramanmara'ta meydana gelen olaylar 12 Eyll srecine giden yolda nemli dnm noktalarndan biridir. Kahramanmara Olaylar 12 Eyll 1980 askeri darbesinin nedenlerinden biri olarak grlmektedir. 1978 ylnn Aralk aynn ikinci haftasnda Kahramanmara sokaklarnda ilgin bir hareketlilik vard. Nfus memuru olduklarn belirten grevliler Alevilerin youn olduu mahalle ve semtlerde dolayor, szde yeni saym iin numaralandrma yapyorlard. Gidilen evlerin kaps krmz boya ile boyanyordu. Bunun nedeni bir hafta sonra anlalacakt. (3, s.55) Olaylarn kvlcm bir sinema salonunda atelendi. ehirdeki iek Sinemasnda 15 gn ncesinden gelecek program olarak "Zeynel ile Veysel" filminin gsterilecei belirtilmiken, lkclerin gzdesi olan Stalin zulmnden kaan Krm Trklerinin anlatld "Gne Ne Zaman Doacak" adl film 16 Aralk 1978 tarihinde gsterime girdi. 19 Aralk gn saat 20:00 seansnn sonuna doru sinema salonunda patlayan bomba ile bir anda "Bombay solcular att" sylentisi bir anda kentin her tarafna yayld. (3, s.56) Bombalama eyleminin solcular tarafndan yapldn ileri sren bir grup sac CHP il merkezine PTT ve TB-DER (Tm retmenler Birleme ve Dayanma Dernei) binalarna hcum ettiler.20 Aralkta bu kez Alevilerin gittii Akn Kraathanesine bomba atld. Kraathanenin bombalanmasnn zerinden 24 saat gemeden sac bir vatandan evi bombaland. Akam saatlerinde de sol grl Mustafa YZBAIOLU ve Naci OLAK isimli 2 retmen katledildi. (3, s.56) Bu 2 retmenin cenazesine katlmak zere eitli evre illerinden gelen 10.000'e yakn vatandan katld cenaze treninde, sa grl vatandalar da kar kitlesel grup oluturdular. len retmenlerin cenazeleri Alevi mahallesi olan Yrk Selim'in hemen bitiiindeki Devlet Hastanesinde idi. Hastane nnde solcu ve Alevilerden oluan kalabalk giderek artyor, ancak cenazeler bir trl verilmiyordu. ehrin bir baka tarafnda ise saclar ve onlarn kkrtt Snni vatandalar toplanmaya balamt. Gnlerden cuma idi. Cemaatin Cuma namazndan kt saatlerde cenazelerin teslim edilmesi ile Alevilerden oluan byk bir kitle ehrin merkezine

doru harekete geti. (4, s.81) 25 Aralk 2011 tarihli Radikal Gazetesine aklama yapan Hamit Kapan "Cenazelerin defnedilmesi iin hazrlklara baladk. zellikle Cuma namaznn kna denk getirildi cenazenin teslimi... Hastane Bahekimi etin Diker'in nemli bir ynlendirmesi oldu. Cami kna denk getirilmesini salayan odur... Hastanede bekleyen grubun nnde Mara giysisi giymi insanlar vard. Ben doma byme Maralym. O insanlarn Maral olmadn yz metre teden anlarm. Onlar grubu galeyana getirip mahalleye saldrtmay baardlar." eklinde beyanda bulunmutur. Cenaze iin gelenler, cenazeler Ulucamiye getirilene kadar o blgedeki evleri yama ettiler.(3, s.56) Bu kargaada 3 Snni gen solcularn at atele ldrld.(4,s.82) Cenazenin gtrld camideki topluluk lenlerin cenaze namazlarnn klnmasna engel oldular. ldrlen 3 Snni genle ilgili 22 Aralk gecesi belediye hoparlrnden Mslman din kardeimiz komnistler tarafndan ldrld. Bunlarn kan yerde kalmayacak eklindeki anons kentte infiale yol at. Askerler yaynn yapld belediyeye ait yayn odasna gittiinde kimseyi bulamad. Kime sorduysa yayn kimin yaptn tespit edemedi. (Radikal Gazetesinin K.Mara olaylaryla ilgili yaz dizisi, 23/12/2011) Cenaze trenine gelenlerin camileri atee verdii sylentisi ehrin Snni mahallelerinde hzla yayld. Bunun zerine harekete geen silahl ve sopal gruplar Kahramanmara'n Alevi mahallelerine hcum etti. Gnlerce sren atma ve saldrlarda 105 kii ld. 176 kii yaraland. 210 ev ve 70 iyeri tahrip edildi. Birok kadn tecavze urad. 25 Aralkta Kayseri ve Gaziantep'ten getirilen askeri birliklerin mdahalesiyle olaylar nlenebildi. (3, s.57) 19-26 Aralk 1978 tarihlerindeki Kahramanmara olaylarnn youn olarak devam ettii 3 gn boyunca olaylara ne jandarma ne de polisin mdahale etmedii, olayn grg tanklarnca ifade edilmitir. (Gazeteci Mehmet Ali BRAND tarafndan hazrlanan 12 Eyll Belgeseli, DVD olarak dosyada bulunmaktadr). Adyaman ilinden gelerek elik Palas Otelinde 19-20 Aralk 1978 tarihlerinde kalan ve kendilerini milli piyangocu olarak tantan 26 deiik isimli ahsn, Milli Piyango daresinden alnan 26 Ocak 1979 tarih ve 013/653 sayl yazlar ve ekindeki belgelerden ne sabit ne de seyyar bayi olmadklar, stelik yine yaz ekindeki belgeden 1978 Aralk aynda piyango ekililerinin sadece 9 ve 31 Aralk tarihlerinde yapld, olaylarn olduu tarihlerde ekili bulunmad anlalmtr. Bu hususlar dikkate alndnda bu kiilerin halk kkrtmak iin kente getirilen militanlar olduu kanaati olumaktadr. (Dnemin ileri Bakan rfan zaydnl tarafndan zel bir ekibe hazrlattrld belirtilen rapordan, Yeni Gndem Dergisi, Say 38, Sayfa 10, 1986, Ayrca bkz. 22 Aralk 2011 tarihli Radikal Gazetesi) pheli Kenan EVREN (Genelkurmay Bakan): "Ama skynetim yok ki. Daha skynetim ilan edilmi deil Trkiye'de. Onun iin oradaki Emniyet Gleri

ancak bunlarla ilgiliydi...", Kuvvetim yoktu orada askeri birlik yok, yani orada bu ie mdahale edecek askeri birlik yok diyordu.(4, s.86) 5442 Sayl l idaresi Kanunun 11.maddesinde (29/08/1996 tarihli deiiklik ncesi) Vali, il iindeki kolluk kuvvetleriyle bastrlamyacak olaanst ve ni hdiselerin cereyan karsnda kalrsa en yakn asker kara, deniz, hava kuvvetleri komutanlarna mmkn olan en seri vastalarla mracaat ederek yardm ister ve bunu yaz ile de teyit eder. Bu talep derhal yerine getirilir eklinde dzenleme bulunmaktayd. Olaylarn ikinci gn dnemin Kahramanmara Valisi tarafndan takviye asker kuvveti talep edilmi olmasna ramen talep dikkate alnmamtr.(1 nolu delil DVDsi) Ayrca olaylarn ikinci gn Kahramanmaraa gelen ve eylemcilere mdahale edilmesini isteyen zamann ileri Bakan rfan zaydnlya 2. Ordu Komutan brahim enocak Paam, sizi severim ve sayarm ama emirleri Ankaradan alrm demitir. (Radikal Gazetesinin K.Mara olaylaryla ilgili yaz dizisi, 22/12/2011) Nitekim birok kiinin lmnden sonra olaylara ikinci ordu birliklerinden deil, Kayseri ve Gaziantepten getirilen askeri birliklerce 25 Aralkta mdahale edilmesi ileri Bakan ve Valinin beyanlarn dorulamaktadr. Sz konusu Kahramanmara olaylar iin dnemin Babakan Blent Ecevit Baz evreler bizi srarla ve sistemli olarak skynetim ilanna zorluyorlard. Kahramanmara olaylar CHPnin kurduu hkmeti skynetime zorlamak isteyenlerin tahriklerinin sonucuydu. Nitekim zorlanm olduk. Kahramanmara olaylarnda hkmetin sorumluluu olduunu dnemem. Bir hayli askeri birlikler yardma arlmt. Fakat gvenliin salanmasna doyurucu bir katklar olmamt. Geni lde pasif kalmlard. (Kaynak: Donat, Yavuz Donatn Vitrininden I,s.281- Aktaran:Ankara nv.Trk nklap Tar.Enstits Yksek Lisans Tezi: Anlarda 12 Eyll, Muslih pekliler, Ankara 2010,s.71) dedii, Baka bir yerde ise Blent ECEVT: "Bizi skynetim ilanna mecbur etmek iin o olayn karld kansndaym. Ac bir gerek u ki, vilayet binasna bile, iinde ileri Bakanmz varken, civarda bulunan Silahl Kuvvetler birlikleri bir trl bizim yetkimiz yok gerekesiyle olaya karmak istemediler." demitir.(4, s.86) Mara Olaylar ile ilgili tanklarn anlatmlar u ekildedir: (4, s.81-82) Mehmet TANIR: "O arada cuma namazna gelmi halk, namaz bittikten sonra dalmyor. Bunlar gitsinler, namazn madem byle diyorlar nerde kldryorlarsa kldrsnlar. Gitsinler mezarlkta kldrsnlar. Cenazelerini defnetsinler diye camiye sokmak istemiyorlar." Mehmet TAKESEN: "Ulu Camii'ye yakn yere gelirken burada birikmi adamlar oradan talar atyorlar, tahtalar frlatyorlar... Komnistlerin cenazesi klnmaz, falan etmez udur budur diye sloganlar atyorlar."

Ahmet ARAS (retmen): "Oraya geldiimizde ta saldrlar ve silah sesleri tmeye balamt. Cenazeler omuzlardan derek yerde kald. Tamamen bir ablukaya girmitik." 23 Aralk 1978 gn saclardan len 3 kiinin cenazesi kaldrlacakt. Vali Tahsin SOYLU, sokaa kma yasa koydu. Ancak bunu belediye hoparlrnden bir trl duyuramad. Oysa duyurabilseydi belki katliamlar nlenebilecekti. (4, s.83) Tanklarn dier anlatmlar ise u ekildedir: (4, s.83-86) Mehmet TAKESEN: "Vali 2 retmenin cenazesi yarm kald. Buna sureti katiyede izin vermem der. Fakat buna ramen belediye hoparlrnden yayn memuru devaml u yayn yapar: ehitlerimizin naa hastaneden alnacak ve tren yaplacaktr. Tm Kahramanmara halk cenaze trenlerine davetlidir diye beyanlarda bulunur." kke KENGER (ENDLLER): "Anonsta 3 tane sa grl vatandan ehit edildiini, bunlarn cenazesini almak zere hastaneye gidileceine dair, altnda 810 tane gnll kuruluun, baro dahil, ite belediye dahil, sa grl partiler dahil, hepsinin isminin olduu bir anons, ama o anonsu kimin yaptrd, anonsu kimin gtrd ortaya kmad, o da enteresan bir olay bize gre..." Mehmet KAPAN: "Allah Allah diye bir hikmet bir alamet, ben byle bir ey grmedim ben hi... nde gelenlerin hepsi yz maskeliydi. Arkadan gelenlerin kimisinin elinde balta, kimisinin de elinde... kimisinin elinde kl, Allah Allah diye geliyorlard."

Mehmet TANIR (MHP l Bakan Aday): "Ate ediliyor, karlkl insanlar lyor, baz evler yanyor, polis yok, jandarma yok, asker yok, mdahale yok... Mdahale edin, asker gnderin, bana verilen cevap, askerimiz yok." kke KENGER (Kahramanmara olaylar ile ilgili yargland, davada): "Tayyar diye bir paa vard. Skynetim paasyd o. Onun bize ok enteresan bir ifadesi var. Ben bunun mahkemede de srarla zerinde durdum. Gelip ifade dahi vermedi. O zaman Tugay komutan idi. Tugeneraldi. Bir arkadam daha vard benim. Yunus LHAN diye. Beraber gzaltna alnmtk. O Mara'tayd. kimizi beraber ard. Bizim rahmetli Tahsin NAL diye eski Harp Okulunda tarih hocasyd. MHP Genel dare Kurul yesi idi. Tahsin hoca geldi bize, nce babamla filan grm. Demi ki, 'Bu Tayyar Paa ok milliyeti bir adam. Gelsinler ifadelerini versinler, gitsinler.' Bize yle bir haber geldiydi. Tabi bu 30 gn getikten sonra Tayyar Paa bizi ard huzuruna, nce dedi ki 'Siz ne biim Milliyetisiniz, ne biim lkcsnz, size byle mi emir verildi. Yznze gznze bulatrdnz.' diye bizi fralad." Kahramanmara olaylarnda da Malatya'daki olaylardakine benzer ekilde "Aleviler sularmz zehirledi" , "Aleviler Ulu Camiiyi yakyorlar." sylentileri yayld. (4, s.84)

Dnemin Kahramanmara Belediye Bakan Ahmet Uncu 22/12/2011 tarihli tank olarak alnan beyannda, 25 Aralk 1978 Cuma gn Gaziantep 5. Zrhl Tugay Komutan ve birliklerin Kahramanmaraa geldiklerini, askerlerin zamannda geldiini, Emniyet Mdrnn o tarihteki emniyet ierisindeki blnmeye gre POL-DER yesi olduunu, valiyi de etkileyerek polisi olaylarn dnda tuttuunu, Mara sokak sokak bilen bu kuvvet ekildiinde de askerlerin yabanclk ektiini belirtmitir. Tank beyannda, il dndan gelen askeri birliklerin zamannda ve 25 Aralk 1978 gn geldiini belirtmi ise de, olaylar 19 Aralk gn balam ve en ok zayiatn verildii gnler 25 Aralk ncesi tarihlerdir. Btn kaynaklarda ve beyanlarda da askeri birliklerin olaylarn en youn yaand 3 gn mdahalede bulunmadklar belirtilmektedir. Bu nedenle tann askerlerin olay yerine zamannda geldiklerine ilikin beyanlar dier btn beyanlar ve kaynaklardaki ifadelerle elimektedir. Zaten kaynaklarda da olaya 25 Aralk 1978 gn Kayseri ve Gaziantepten gelen askeri kuvvetlerin mdahale ettikleri ifade edilmektedir. Olaylarn devam ettii gnlerde zellikle polisin hedef alnd gerekesiyle polis-halk atmas kmamas adna, polisin olaylardan tamamen el ektirildii belirtilmektedir. (1 nolu delil DVDsi) Bu bilgi tank Ahmet Uncunun Emniyet Mdrnn Valiyi de etkileyerek polisi olaylarn dnda tuttuu eklindeki beyann dorulamaktadr. Gnlerdir devam eden olaylar nlemekte yetersiz kalan askerin yardm ars dikkate alnmam, ehre takviye askeri kuvvet gnderilmemitir.(13) Olay yaayanlardan Bejan Matur, 25 Aralk 2011 tarihli Radikal Gazetesinde yaynlanan aklamasnda, "Kayseri Tugayndan askerleri bekliyorduk. Asker, Devlet... hi kimse gelmedi. Her ey bittikten sonra askerlerin geldiini, skynetimin ilann hatrlyorum." eklinde beyanyla takviye iin askerlerin zamannda gelmediini belirtmitir. Olayda ldrlen retmenlerden Mustafa Yzbaolu'nun aabeyi Mehmet Yzbaolu 25 Aralk 2011 tarihinde Zaman Gazetesinde yaynlanan aklamasnda, yaananlarn Saclk-Solculuk veya Alevilik-Snnilik meselesi olmadn belirterek, "Bir proje vard ve Mara'n etnik yaps msaitti, olaylar bytld... Millet birbirini kryordu, karde kardei ldryordu. O gn devlet yoktu Mara'ta. Tedbir alnsayd byle olmazd." demitir. Dnemin Elaz Valisi Gngr Aydn 24 Aralk 2011 tarihinde Zaman Gazetesinde yaynlanan aklamasnda, o dnemde 5 hassas il olduunu, bu illerin Mara, Elaz, Erzincan, Sivas ve Malatya olduunu belirterek, "5 ilde ayr ayr Alevi toplu krm yaratlmas planlanmt. Kontrgerilla da bu hadiseleri balatmak iin Elaz' seti." diyerek, kontrgerillann kendisinin grevden alnmas iin talepte bulunup, aka tehdit ettiini, kendisinin Antalya'ya atandn, kentte nifak tohumlar atmak iin oka denemeler yapldn, bunlardan bir tanesinin gece yars yaplan "Elazllar suyumuza zehir atlmtr" anonsu olduunu, daha sonra tutuklanan bu kiilerin kontrgerillann kontrolnde olan insanlar olduunu, o dnem tedbirler alnabilseydi Mara'ta olaylarn yaanmayacan, grevden alndktan sonra Babakan Blent Ecevit'e konuyla

ilgili alnmas gereken nlemlere ilikin sunum yaptn, 5 ilde btn kadrolarn demokrasi ve sivil ynetimi savunan isimlerden oluturulmasn istediini, ancak nlemlerin alnmadn belirtmitir. O dnemde Mara'n Pazarck ilesine bal Alevi ky olan Hanoba'nda retmenlik yapan Akif Dalga 24 Aralk 2011 tarihinde Zaman Gazetesinde yaynlanan aklamasnda, "Arkadamn dkkan olaylarn olduu caddedeydi. Camlar krlmasn diye kepenkleri kapattk. st katn penceresinden yry izledik. Tanmadmz insanlar vard. 'Ordu millet el ele' sloganlaryla ilerleyen topluluu bir subay elleriyle 'gel gel' iareti yaparak Ulu Camiiye ekiyordu. O asker resmen topluluu ynlendiriyordu." demitir. Olaylarn ardndan 26 Aralk 1978 tarihinde stanbul, Ankara, Kahramanmara, Adana, Elaz, Bingl, Erzurum, Erzincan, Gaziantep, Kars, Malatya, Sivas ve anlurfa'da toplam 13 ilde skynetim ilan edilmitir. Kaynaklarda ve tank beyanlarnda ksmi elikiler bulunsa da, esas olarak Kahramanmara olaylarnda Emniyet kuvvetlerinin olaylara mdahaleden el ektirildii, Kahramanmarataki Valinin emrindeki Askeri birliklerin ise olayn en youn yaand gnlerde mdahalede yetersiz ve pasif kaldklar, il dndan talep edilen Askeri birliklerin olaylarn youn olarak yaand gnlerde gelmedikleri, byk kayplar yaandktan sonra ancak 25 Aralk 1978 tarihinde mdahalede bulunduklar anlalmtr. Olayn Deelendirilmesi: 100den fazla kiinin ld, 150den fazla insann yaraland, bir ok evin yaklp ykld vahim nitelikteki Kahramanmara olaylarnda, dnemin ileri Bakann ve Valisinin yardm taleplerine olumsuz cevap verilmesi, olaylara mdahale iin evre illerden gelebilecek askeri birliklerin 25 Aralk tarihine kadar gelmemesi, Babakan Ecevitin, olaylarda Askeri birliklerin pasif kaldna ve iinde ileri Bakan bulunan aracn korunmas konusunda bile etraftaki askeri birliklerin yardm etmedikleri ynndeki beyanlar, olaylarn youn olarak cereyan ettii son 3 gnde polisin olaylardan el ektirilmesi, ildeki askeri birliklerin ise yetersiz ve pasif kalmalar nedeniyle olaylara etkin mdahale edilmemesi, Tayyar Paa adndaki Tugeneralin, kke Kengere syledii Siz ne biim Milliyetisiniz, ne biim lkcsnz, size byle mi emir verildi. yznze gznze bulatrdnz. eklindeki szleri, infiale neden olan anonsu kimin yaptnn tespit edilememesi, kendisini milli piyangocu olarak tantan 26 kiinin bulunamamas, len 2 solcu retmenin cenazelerinin hastaneden tesliminin Cuma namaz saatine denk getirilmesi, dnemin Elaz Valisinin kontrgerilla tarafndan tehdit edildiini belirtmesi, Pazarck ilesinin kynde retmenlik yapan Akif Dalga'n olaya katlan grubu bir subayn ynlendirdiini beyan etmesi hususlar dikkate alndnda, olaylarn toplumda kaos oluturmak ve askeri darbeye zemin hazrlamak isteyen gler tarafndan karld, etkin gvenlik kuvvetlerince de mdahale edilmedii kanaatine varlmaktadr.

1.6. Gazeteci Abdi PEK'nin ldrlmesi 1 ubat 1979 tarihinde terr bu kez Milliyet Gazetesinin bayazar Abdi PEK'yi hedef semiti. Abdi PEK gazeteden ayrlp Nianta Emlak Caddesine geldiinde iyice skk olan trafikte evinin bulunduu karakol sokana dnmek zere yavaladnda arabasnn camndan sklan kurunlarla ldrld. Katili Mehmet Ali ACA 5 ay sonra stanbul'da yakaland. nce susuz olduunu belirterek her eyi inkar etti. Ardndan da: "Mahkemeye karsam herkesi ve her eyi aklayacam." dedi. Gnderdii mesaj adresine ulamt. Ksa sre sonra Mehmet Ali ACA, Maltepe Askeri Cezaevinden asker elbisesi giydirilerek karld. (3, s.89-90) Olayn Deerlendirilmesi: Eylemde tetiki olarak kullanld anlalan Mehmet Ali Acann kendisine eylemi yaptranlar aklayacana dair yapm olduu aklamadan sonra Maltepe Askeri Cezaevinden asker elbisesi giydirilerek karlmas, lkenin kaos ve atmaya srklenerek ynetilemez hale getirilmesini isteyen gler tarafndan planlandn gstermektedir.

1.7. orum Olaylar orum Olaylar ncesi Emniyet Mdr Hasan UYAR grevinden alnarak yerine Tunceli'de grev yapm olan Nail BOZKURT getirildi. Milli Eitim Mdrlne MHP'li Fethi KATAR atand. orum Valiliine ise Rafet ELL getirildi. 40'a yakn polis memurunun atamas baka illere yapld. 1980 ylndaki 19 Mays Genlik ve Spor Bayram kutlamalar hazrlklar srasnda kzlarn kyafetleri ne srlerek, "Mslman, namusuna sahip k." balkl ve u ibarelerle devam eden tahrik edici bildiri datld: "19 Mays gsterileri ad altnda yine namus baclarmzn, iffet ve hayasna kahpece ve haince saldracak bir gn geliyor. Yreklerimizi paralyor. imize kan aktlyor." , "Yine mslman evlad kan alamaya, kafir dzen tarafndan soyularak, en mstehcen ve kepaze klkta tehir edilecektir. Bin yllk mbarek tarihimize bundan daha byk bir leke srlebilir mi? Kurtulu Savanda namusunu Yunan eli kirletmektense lmeyi tercih eden mbarek ninelerimizin kemikleri szlamaz m? Ey mslman, dn, sngyle ana karnndan ocuk karan zihniyetle, bu zihniyetin fark ne? Namazn kl, orucunu tut, yeter; karan m var diyen gafil mslman sen de dn... Dn ki, haddini bilmeyenlere bildirelim hadlerini. u hadis-i erifi asla unutma, hakszlk karsnda susan dilsiz eytandr. Ne mutlu can ile, kan ile, mal ile cihat edenlere... slami Genlik" (3, s.75-79) 27 Mays 1980 tarihinde MHP'nin ileri gelenlerinden Genel Bakan Yardmcs Gn SAZAK ldrld. Bu suikastn ardndan Gn SAZAK'n komnistler ve solcular tarafndan ldrldnn ortaya atlmas zerine, Trkiye'nin her tarafnda byk protesto eylemleri yapld. (3, s.79) Daha nce Kahramanmara ve Malatya'da ortaya konan kaos senaryosu bu kez orumda sahnelendi. Kentin Alevi mahallelerine saldr yapld. lk saldrlarda

4 kii ld. 100'den fazla ev ve iyerine zarar verildi. Dier senaryolarda olduu gibi Alaattin Camii'ne bomba atld sylentisi camilerin hoparlrnden duyurularak cihat ilan yapld. Sularn zehirlendii iddias dalga dalga tm orum'a yayld. Bu ekilde orum Olaylar balatld. (4, s.115) orum olaylarnn yarglamasn yapan 3.Ordu ve Skynetim Komutanl 1 Nolu Askeri Mahkemesinin yapt deerlendirmede; 4 Temmuz 1980 Cuma gn camilerde halkn Cuma namaz kld srada, ayn semtte bulunan tm camilere ayn anda gelen kimlii tespit edilemeyen bir ksm tahrikilerin nceden planladklar gibi Alaattin camisini bombaladlar, cami yanyor eklinde sylentiyi yaymalar zerine bir ksm cemaatin namaz terk edip evlerine koup silahlanmak suretiyle byk gruplar halinde tevikcilerin grevlendirdii kiilerin yol gstermesi ile gene nceden tespit edilen alevi ve solcu olarak bilinen vatandalarn oturduklar mahallelere baskn eklinde saldrlar dzenlediklerini belirtmitir. (Mahkemenin 1981/356 Esas, 1984/157 Karar Sayl ve 05/12/1984 tarihli gerekeli karar, sayfa 110) zellikle Alevi mahallelerine uzun namlulu silahlarla ate ald. Alevilere ait evler ve iyerleri yakld. Nefretin derecesi yle ykselmiti ki yangnlara mdahale edecek itfaiyelerin hortumlar bile kesilmiti. (4, s.115) Olaylarn sona erdirilebildii 10 Temmuz 1980 tarihinde resmi rakamlara gre 26 kii hayatn kaybetmi, ok sayda vatanda yaralanm, evler, iyerleri harap edilmiti. Kayp ihbarlarnn says ise 100'den fazlayd. (3, s.81) Olaylardan sonra karlanlarn cesetleri bir taraflara atlm olarak bulundu. l says 33'e kt. Bunlardan birou feci ikencelerle ldrlmt. Karlanlardan Sadk ERAL bu konuda unlar sylemektedir: "Bizi bir semte gtrdler. O semtte bizi minibsten indirdiler. Kadn erkek aramzda yallar da vard. ivi aklm sopalarla dvdler... Benimle beraber ikence gren insanlardan 3 tanesi grd ikenceye dayanamayarak, olaylardan ok ksa bir sre sonra hayatlarn kaybetti." (4, s.117) orum olaylarndan mahkum olan lkc Adnan BARAN 02 Ocak 2012 tarihli Taraf Gazetesinde yaynlanan aklamalarnda,"orum olaylar olarak bilinen atmalarn ilk blm mays sonlarnda balayp hazirann ilk gnlerine kadar devam etti. lk atmalar drt gn srd. ehrin iki mahallesinin nne barikatlar rld. Barikatlarn ardndan birbirimize binlerce kurun sktk. Asker ve polis atmaya kesinlikle mdahale etmedi. Yalnzca atmalarn ardndan yaral ve lleri toplad. Tam bir i sava ortamyd. lk olaylarda aabeyim, daymn olu ve polisle birlikte toplam be kii hayatn kaybetti. Sonra atmalar durdu. Arada olaylar yaand ama can kayb olmad. Eer gvenlik gleri ilk anda mdahale etseydi ya hi can kayb yaanmayacakt ya da birka kaypla bu olaylar duracakt. Tarihte orum olaylar diye bir ey olmayacakt. Ben o dnemde cezaevi firarisiydim. Benimle birlikte aranan baka lkcler ve solcular da vard. Ama orumda ak ak dolayorduk. Hibir takibe uramyorduk. Bugn seminerlere katlarak orumda katliam yaand diyen dnemin basavcs Erten Trker o zaman neredeydi. Ben o dnemde bunu hareketimizin

gcne balyordum. Ama darbenin ardndan devlet bizi hemen yakalad. O dnemde niye yakalanmadmz imdi ok iyi anlyorum." "Bunun zerine iki tarafta da bir silahlanma yardr balamt. Bizimkiler bir yerlerden av tfekleri bulmutu. Kendisini lkc olarak tantan baz subaylar da bize silah ve patlayc verdi. Yllar sonra rendim ki, solculara da kendisini devrimci-sosyalist olarak tantan subaylar ayn silah ve patlayclardan vermi. eklinde beyanda bulunmutur. Adnan Baran'n aklamalarnn yer ald habere gre,"orum olaylarn kurgulayan karanlk eller en kanl planlarn sona saklamt. Kanl finalin adresi Alaeddin Camiiydi. Temmuz aynn bir cuma gn ehirdeki 20 camide ayn dedikodu yayld: Komnistler ve Aleviler Alaeddin Camiine bomba att. Cemaatten lenler var. Adnan Baran bu haber zerine Alaeddin Camiine ilk koanlardan biriydi. Ama ortalkta ne bomba ne de l vard. Baran bu dedikodunun yaylmasnn ardndan yaanan ilgin bir olay anlatt:Bu haberin verildii camilerde halk galeyana gelirken ocak bakan Kazm Aras isimli bir lkdamz bir camide bu haberin aslsz olduunu bara ara anlatp cemaati yattrmaya alyordu. Birden bire bana inen sopa darbeleriyle yere yld. Anlalan birileri gerein renilmesini istemiyordu. Ancak bu provokasyon etkili oldu ve ehrin pek ok yerinde Alevilere saldrlar yapld. Olaylarda toplam 57 kii hayatn kaybetti. Bunlarn 40 Alevi vatandalarmzd. 17si ise lkcyd. orumu bilmeyen baz kiilerin o dnemde yaananlar tek tarafl bir ekilde aktardn ve derin yapnn sorumluluunun zerini rttn belirten Baran'nn: Hl zel yapnn kulaklarna fsldad bilgilerle orumu anlatanlar var. Hepimiz kanl bir plann paras olduk. Hepimiz madur olduk. Ben ve ailem bu srecin madurlarndanz. Ama tek ynl bir bakla gerekleri ortaya karamayz. Resm tarih anlatmay brakp gerekleri anlatn. Gelin birlikte konuup orumda gerekleri ortaya karalm. dedii belirtilmitir. Dnemin orum Valisi Rafet ELL 28/12/2011 tarihli tank olarak alnan beyannda (Sorulan soru ve verdii cevaba gre), olaya mdahale iin oruma gelen Amasya Tugay komutannn henz olaylar yatmadan gvenlik zafiyetini de bildii halde birliklerini geri ekerek orumu terk ettiini, ardndan kendisinin ileri Bakann arayarak yardm istediinde Yozgattan gnderilen jandarma saysnn 60 civarnda olduunu, bunun da ok yetersiz kaldn, kendilerinin paann tutumunu anlayamadklarn belirtmitir.(Ayrca bkz;1 nolu DVD ve kaynak 12) Olayn Deerlendirilmesi: orum olaylarnda da yine Kahramanmara ve Malatya olaylarndaki gibi cami bombaland , sular zehirlendi gibi sylentilerle alevi ve snni halk kitlelerinin kar karya getirilmesi, olaya mdahale iin gelen Amasya Tugay komutann olaylar yatmadan birliklerini geri ekmesi, olay bizzat yaayan Adnan Baran'n polis ve askerin olaylara mdahale etmedii, kendisiyle birlikte firari sanklarn kentte rahata gezmelerine izin verildii, baz subaylarn sa ve sol gruplara silah ve patlayc verdikleri, Alaaddin Camiine bomba atldna ilikin yalan haberin

aslsz olduunu camide anlatmaya alan Kazm Aras isimli ahsn gerein ortaya kmasn istemeyen kiilerce sopa darbeleriyle etkisiz hale getirildiine dair beyanlar birlikte deerlendirildiinde, olayn lkede kaos kararak yaplacak darbeye zemin hazrlamak isteyenler tarafndan karld anlalmaktadr.

1.8. Fatsa Operasyonu Ordu'nun Fatsa ilesinde 14 Ekimde 1979 ara seimlerinde arkasnda Devrimci Yol rgtnn destei olan Terzi Fikri adyla ne kavuan Fikri SNMEZ belediye bakan seildi. Terzi Fikri bu seimlerle ilgili "Ben Fikri SNMEZ olarak tek bama aday deilim. Trkiye Devrimci Hareketin gstermi olduu bir adaym. Bu seim ilk defa devrimcilerin kazanm olduu bir seimdir." demitir. (3, s.6970) Terzi Fikri, karaborsa dneminde genlerle birlikte stokulara yapt basknlarla nam kazand. Durumu Zeki MUSLU (Fatsa CHP le Bakan): "Belediye bu karaborsac insanlarla uraamaynca ne yapyor, bu sefer o genler karaborsa yapan insanlarn dkkanlarn basmaya balad. Basp ierde bulduklar mallar toplayp, efendim halka datmaya baladlar." eklinde ifade etmektedir. (4, s.119) Belediye bakan Terzi Fikri, halkn destei ile dncelerini uygulamaya balad. Fatsa'da 11 Halk komitesi kurdu. Ynetim bu komiteler araclyla idare ediliyordu. leye giri ve klar halk komitesinin denetimi altndayd. Gazeteciler bile uzun sre sorgulandktan sonra ileye girebiliyordu. Bununla ilgili gazeteci Erhan YILDIZ yaad olay: "Fatsa'ya daha otobslerin yanat otogara girdiimiz anda yanmzda 3 tane gen belirdi. Biz valizlerimizle urarken ite niin geldiimizi sordular." eklinde anlatmaktadr.(4,119-120) Belediye bakan Terzi Fikri Fatsa'da halk iktidarn kurduklarn belirtiyordu. Fatsa'nn sosyalist iktidarn ekirdei olduunu iddia ediyordu. (4, s.120) Fatsa ilesi, sokaklarnda rahata dolalamayan, resmi dairelerinde Trk bayra aslmayan, camilerinde namaz klnamayan, okullarnda mini mini rencilerine dahi sol yumruklar havada enternasyonal mar syletilen, devlet gcne kar, barikatlarla evrilmi, hibir adli ve devlet organ faaliyet gsteremeyen, btn meselelerini 11 Halk-direni komiteleri tarafndan zlmeye allan, milliyeti vatandalarn mallarnn istimlak edilerek ge zorland, gitmeyenlerin acmaszca ldrld bir yer haline geldi. (3, s.74) Bu gelimelerin ardndan Fatsa'ya 8 Temmuz 1980'de Samsun'dan gelen askeri birliklerle operasyon dzenlendi. Operasyon emrini Genelkurmay Bakan pheli Kenan EVREN verdi. Herhangi bir direnile karlalmadan yaplan operasyonlar sonucundan Terzi Fikri SNMEZ ile birlikte 300 kii gzaltna alnd. Olayn Deerlendirilmesi:

Devlet ierisinde kk bir devlet gibi rgtlenen Ordunun Fatsa ilesine, Genelkurmay Bakan pheli Kenan Evrenin emriyle mdahale edilmiti.O tarihte Skynetim ilan edilen iller arasnda Ordu yoktu.Dolaysyla Trk Silahl Kuvvetleri skynetim kurulmam bir blgedeki olaylara mdahalede bulundu.Oysa pheli Kenan Evren, Kahramanmara olaylarna asker olarak neden mdahale edilmedii sorulduunda, skynetim ilan edilmedii iin yetkilerinin olmadn belirtmitir.(Bkz, K.Mara olaylar blm) esasen her gn onlarca insanmzn terr olaylarndan ld bir ortamda, Babakan, Hkmet ve dier siyasi parti liderlerine dorudan, Cumhurbakanna ise dorudan olmasa bile dolayl olarak mdahalede bulunabileceine ilikin uyar mektubu verebilecek kadar kendisini gl gren askeri ynetimin, terr olaylarna mdahale ederek sulular adli merciler nne karmas, toplum ve siyasi iktidar tarafndan ancak takdir edilebilirdi.Fatsa operasyonu bu ynyle dikkate deerdir.

1.9. Cumhurbakanl Seimleri Cumhurbakan Fahri Korutrk'n grev sresi 6 Nisan 1980 tarihinde doluyordu.Siyasi partilerin Milletvekili saylarna gre mecliste bir partinin tek bana Cumhurbakan seme imkan yoktu. Partiler Cumhurbakanl konusunda anlaamadlar. Cumhurbakanlna mevzuat gerei Cumhuriyet Senatosu Bakan hsan Sabri ALAYANGL vekalet ediyordu.Cumhurbakanl seim turlar aylarca devam etti. Sonu alnamayan Cumhurbakanl seim srecinde CHP aday Muhsin Baturun 303 oy ald. Bu srada TSK Komuta Heyetinin Gney Douda bulunuyordu, Cumhurbakannn seilme ihtimalinden TSK Komuta Heyetinin rahatsz oldu. yanlarnda bulunan dnemin ileri Bakan Orhan Erennin anlatmna gre; bir ara komuta heyetinin dar kt, sonra Org. Sedat Celasunun gelerek 1 gn sonra Ankaraya gitmek istediklerini syledi. Orhan Erenin endieyi sezerek ne olduunu sormas zerine, Celasun Paann baksanza adamlar Cumhurbakann seiyorlar, demesi zerine Orhan Erenin endie etmeyin paam seemezler, 303te olsa seemezler diyordu.(GazeteciYazar Mehmet Ali Birantn hazrlayp sunduu 12 Eyll Belgeselinde Orhan Eren grntl olarak anlatmtr.) Olayn Deerlendirilmesi: Bu konumalardan dnemin TSK komuta kademesinin yapm olduu darbe plannn akamete uramamas iin, Cumhurbakannn seilmesini istemedii, siyasi istikrarszl darbe yapmak iin bir frsat olarak grd, asl amacn her halkarda darbe yapmak olduu sonucuna varlmaktadr.

1.10. MSP'nin Konya Mitingi 12 Eyll askeri darbesine gereke gsterilen olaylardan bir tanesi MSPnin Konya mitingi idi. srail'in 23 Temmuz 1980 tarihinde Kuds', srail'in ebedi bakenti

ilan etmesine tepki olmak zere MSP tarafndan 6 Eyll 1980 tarihinde Konya'da Kuds mitingi dzenlenmesine karar verildi. Miting tertip komitesi yesi MSP Konya senatr Ahmet Remzi HATP'in ve MSP Genel Bakan Yardmcs ener BATTAL'n aksi yndeki ikazlarna ramen belirlenmi sloganlar dnda Laiklik kart slognlar baz gruplar tarafndan srarla dile getirildi. (3, s.91-92) Yaplan mitingde provakatr gruplarn rol olduu iddia edildi. Bu konudaki aklamalara bakldnda: (3, s.92-99) Bu konuda MHP Genlik Kollar Bakan Galip KSE beyannda "Okullarda olay karan bir ok komnist kiileri konvoylarda grdk. Bu kiileri eitli sloganlarla lkdalarmz tahrik etmeleri, buna karlk lkdalarmzn bu tahriklere kaplmamalar bizleri sevindirmitir." dedi. MSP Genel sekreteri Ouzhan ASLTRK 7 Eyll 1980'de dzenledii basn toplantsnda "Bu muhteem toplantda hibir memleket evladnn stiklal Mar sylenirken ne oturduuna ne de slogan attna kimse ahit olmamtr." diyerek MSP'nin sulanamayacan belirtti. Dnemin Babakan Sleyman DEMREL 1987 ylnda yasaklarn kalkmas iin yaplan referandum ncesi konumasnda Konya Kuds mitinginden bahsederek "Her askeri mdahale ncesi irtica ve laiklik ineniyor gerekesi vardr. 1980 dahil. 6 Eyll 1980 tarihinde yaplan Konya mitinginde su bulunmadna gre doru mu yaplyor? Dnyorum, geliyorum bu miting 12 Eyll 1980'de karlan ihtilal beyannamesinde ihtilal gerekesi olarak gsteriliyor..." diyordu. 8 Eyll 1980'de ise AP Konya l Bakan Adnan AIRBALI aklamasnda; olaylarn arkasnda Marksist lisan ile konuanlarn olduunu, bugne dek Konya'da grlmeyen kiilerin olaylara kartn iddia etmiti. Dnemin Konya Belediye Bakan Mehmet KEECLER ise 21 Mart 2006'da verdii demete; Necmettin ERBAKAN' ihtilalin geldiine inandramadn belirterek, miting ncesinde ve esnasnda yaananlar u ekilde anlatyordu: "...Erbakan Hoca 'Konya'da Kuds' kurtarma mitingi yapalm' dedi... lk bata beni tertip komitesi bakan yapmak istediler. 'Ben bu mitinge karym' diyerek kabul etmedim... Hocayla meclisteki randevuma gittiimde, Bakanlk Divan toplants vard. Grup odasndaki toplant masasnda Ouzhan ASLTRK, evket KAZAN, Sleyman Arif EMRE, Recai KUTAN ilk gzme arpanlard. 'Hocam dedim 6 Eyll'de Konya'da yapacamz mitingin hi faydas yok. Miting yapmakla Kuds kurtulmaz. Kuds' kurtarmak iin asker yazacaksanz beni bir numaraya yazn. rendiim kadaryla Askeri ura'da ihtilal karar verilmi vaziyette. Bu miting ihtilalin sebeplerinden birisi haline getirilir. Hepimizin, btn partililerin ba derde girer'... Neyse miting yapyoruz. Erbakan mikrofonu alp, stiklal Mar iin bizzat ses verdi. Hep bir azdan sylenirken baktm, en nde baz adamlar ayaa kalkmyor. Kimin veya kimlerin yaptn hala bilmiyorum, oturanlarn hepsi Konya'nn mehur delileriydi. Mustafa'dan smail'e Selahattin'e kadar ne kadar delimiz varsa hepsinin salvermiler sokaa. zerlerine yeil kaftanlar, balarnda yeil sarklar, boyunlarnda koca Mevlana tesbihleri. Dardan gelen gazeteciler

hakl olarak bunlar normal adam zannetti. Ertesi gn Hoca MSP, ben de belediye adna dileke verdik Savcla ve Valilie. stiklal Mar okunurken oturanlardan ikayetiyiz diye..." 6 Eyll 1980'deki Konya mitingi askeri darbenin liderleri tarafndan ise "barda taran son damla" olarak grlmtr. Askeri darbenin lideri pheli Kenan EVREN 16 Eyll'de yapt ilk basn toplantsnda mitingden u ekilde bahsediyordu: "Konya olaylar gericiliin ne boyutlara ulatn gstermitir. Milletimizin bu olay karsnda gzleri alm, tehlikeyi btn boyutlaryla grmtr." Darbenin planlayclarndan Haydar SALTIK ise 29 Ekim 1980'de yapt basn toplantsnda bu konuda: "Konya mitingi 12 Eyll'e gelinmesinde barda taran son damla olmutur." eklinde aklama yapt. Askeri darbe sonras Konya mitingiyle alakal yarglananlarn tm beraat etti. 12 Eyll askeri darbesinin iaretlerinden biri de Genelkurmay Bakan pheli Kenan EVREN'in 30 Austos gn Zafer Bayram nedeniyle vermi olduu mesajlard. EVREN Trk Silahl Kuvvetlerine verdii mesajda, "...Aziz arkadalarm. Sizler de bu olaylar grp duyduka eminim ki en az benim kadar znt duymaktasnz. Ancak una inanz ki bu satlm zavalllar bir avu aznlktr..." , "...Ve siz onlarn hepsini bir anda yok edecek gtesiniz. Asl, sesizliimizi ve sabrnz glerinin kantym gibi gstermek isteyenler, nasl yanldklarn bir zaman gelecek ac ekilde greceklerdir." diyordu. Olayn Deerlendirilmesi: Bu olayda, stiklal Mar srasnda ayaa kalkmayan kiilerin, mitingi dzenleyen MSPnin Genel Bakan olan Erbakann komutuyla sylettii stiklal Mar srasnda ayaa kalkmamalar, olaydan sonra hem Erbakan hem de Belediye Bakan Mehmet Keeciler tarafndan yaplan ikayetlerden bir sonu alnmamas ve bu kiilerin irtica grntleri veren abartl kyafetleri dikkate alndnda MSPli olmad, benzer provakatif eylemler iin hazrlanm, yaplacak darbede gereke kullanlacak kiiler olduu sonucuna varlmaktadr.

III.BLM

12 Eyll ncesi Son ECEVT ve DEMREL Hkmetleri Dnemi

21/07/1977 tarihinde iktidara gelen Sleyman DEMREL bakanlndaki MSP ve MHP'den oluan koalisyon hkmetinin (2. Milliyeti Cephe Hkmeti) 31 Aralk

1977 tarihli oturumunda CHP tarafndan verilen gensoru ile drlmesinin ardndan, hkmeti kurma grevi Blent ECEVT'e verildi. CHP Genel Bakan Blent ECEVT Adalet Partisinden ayrlan 11 bamsz milletvekilinin destei ile kurmu olduu 42. hkmet dnemi yokluklar dnemi olmutu. lkede petrol bulunamyor, Irak parasn alamad iin boru hattn kapatyordu. Yakt olmayan ifti retimi durdurmu, ekinler biilemiyordu. Ktlk tehlikesi nedeniyle ECEVT hkmeti halkn gznden dmt. Maliye Bakan Ziya MEZZNOLU'nun beyanlarna gre lkenin d temsilciliklerinin maalarnn denmesinde zorluk ekiliyordu. Merkez Bankas'nn deme emirlerine uyulmuyor, zaman zaman Trkiye'nin gemilerine ya da Trk Hava Yollarnn uaklarna el konulmasndan bahsediliyordu. denmeyen d borlar nedeniyle lkenin svire'de tutulan resmi altn stoklarnn haczedilme tehlikesine kar nlem olarak bu altnlar gizlice Trkiye'ye getirildi. (4, s.93-94) lkeye d yardm gelebilmesi iin Trkiye'nin IMF'nin (Uluslararas Para Fonu) artlarn kabul etmesi isteniyordu. ECEVT hkmeti bu artlar kabul etmedi. lke Uluslararas tefecilere muhta duruma dt. Trkiye silolarnda bulunan btn tarm rnlerini 150.000.000 Dolarlk kredi karl, Wells Fargo adl Amerikan bankasna ipotek etmek zorunda kald. Bu durum ekmeini topraktan kazanan lke iin manevi bir ykm oldu. (4, s.96) Blent ECEVT iin en nemli destekisi olan byk ounlua sahip DSK bata olmak zere sol gruplarn gvenini kaybetti. Bunun sonucunda 14 Ekim 1979 tarihinde yaplan ara seimleri kaybetti. Seimlerin ardndan Babakan Blent ECEVT istifa etti. Ecevit Hkmetinin istiifasndan sonra Cumhurbakan Fahri KORUTRK hkmet kurma grevini Sleyman DEMREL'e verdi. Sleyman DEMREL'in kurmu olduu 43. Trkiye Cumhuriyeti hkmeti 25 Kasm 1979'da yaplan gven oylamasnda gvenoyu alarak greve balad. Sleyman DEMREL tarafndan kurulan hkmet aznlk hkmeti idi. Adalet Partisi Genel Bakan Sleyman DEMREL'in kurmu olduu hkmetin devrald o gnn Trkiye'sinde ekonomi knt ierisindeydi. Terr olaylar ise gnden gne trmanyordu.

IV.BLM

1. 12 Eyll 1980 ncesi Darbe Ynetiminin Yapt Hazrlklar ve Att Admlar

1.1 Mdahale Fikrinin Ortaya k 12 Eyll ncesi askeri mdahale fikri 1979 ylnn Temmuz ay ierisinde ordunun st kademesinde ak ak konuulmaya baland. Bu tarihlerde pheli Kenan EVREN kuvvet komutanlaryla grmeler yapt. Yapt grmeler sonucunda Genelkurmay 2. Bakan Orgeneral Haydar SALTIK'tan bir alma grubu kurmasn istedi. Bakanln Haydar SALTIK'n kurduu 3 kiilik grupta iki de kurmay subay vard.(5, s.77,79) Haydar SALTIK'n banda bulunduu gizli grup 11 Eyll 1979 tarihinde almaya balad. Hazrlad raporlarla komutanlar ynlendirdi. Askeri mdahaleye karar verildikten sonra da bu grubun saysnn artrlmasyla mdahale hazrlklarna devam edildi. 21 Aralk 1979 tarihinde Genelkurmay Bakan pheli Kenan EVREN, Kuvvet Komutanlar, Harp Akademileri Komutan, Ordu ve Kolordu Komutanlarnn katlmlaryla toplantlar yapt. Bu toplant srelerinin sonunda 26 Aralk 1979 tarihinde hkmetteki parti liderleriyle dier siyasi parti liderlerine uyar mektubu verilmesi ynnde karar alnd. (5, s.80,81)

1.2 Uyar Mektubunun Verilmesi 27 Aralk 1979 tarihinde Cumhurbakan Fahri KORUTRK araclyla Babakan ve dier siyasi parti liderlerine Genelkurmay Bakan Orgeneral pheli Kenan EVREN, kendisinin ve Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Nurettin ERSN, Deniz Kuvvetleri Komutan Oramiral Blend ULUSU, Hava Kuvvetleri Komutan Orgeneral Tahsin AHNKAYA ile Jandarma Genel Komutan Orgeneral Sedat CELASUNun imzalarn tayan ve lkede yaanan siyasi ve sosyal alkantlar karsnda Trk Silahl Kuvvetlerinin grn ieren bir uyar mektubunu, takdim yazs ile Cumhurbakan Fahri KORUTRKe teslim etti. Cumhurbakan Fahri KORUTRK, 2 Ocak 1980 tarihinde, Babakan ve Adalet Partisi (AP) Genel Bakan Sleyman DEMREL ile Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Bakan Blent ECEVTi ankaya Kkne birlikte davet ederek, iki lidere, kendisine sunulan "Trk Silahl Kuvvetlerinin Gr" balkl uyar mektubunun rneini verdi. Cumhurbakan KORUTRK, uyar mektubunun bir rneini ayn tarihte Millet Meclisi Bakan Cahit KARAKA, Cumhuriyet Senatosu Bakan hsan Sabri ALAYANGL, Cumhuriyet Senatosu Milli Birlik Grubu Bakan Fahri ZDLEK, Cumhuriyet Senatosu Kontenjan Grubu Bakan Zeyyat BAYKARA ile Milli Selamet Partisi Genel Bakan Necmettin ERBAKAN, Milliyeti Hareket Partisi Genel Bakan Alparslan TRKE, Cumhuriyeti Gven Partisi Genel Bakan Turhan FEYZOLU ve Demokratik Parti Genel Bakan Vekili Faruk SKANa da gnderdi. (3, s.103) Mektupta Cumhurbakanna sunulan takdim yazs u ekilde idi:

" Sayn Cumhurbakanm, lkemizin iinde bulunduu ortamda Devletimizin bekas, milli birliin salanmas, halkn mal ve can gvenliinin temini iin; anari, terr ve blcle kar parlamenter demokratik rejim ierisinde anayasal kurulularn ve zellikle siyasi partilerin, Atatrk milli bir grle mtereken tedbirler ve areler aramalar kanlmaz bir zorunluk olarak grlmektedir. Milli Gvenlik Kurulunun muhtelif toplantlarnda bu konuda alnan kararlarn muhalefete mensup siyasi partilerin ksr tutum ve davranlar yznden olumlu sonulara gtrlemedii yksek malumlardr. Kuvvet Komutanlar ile beraber yaptm son gezilerimde Ordu ve Kolordu Komutam seviyesindeki general ve amirallerle grmelerimde milli birlik ve beraberlie en ok ihtiya duyduumuz bu dnemde sratle bir sonuca ulaabilmek iin gerekli tedbirlerin mtereken tespiti amac ile tm anayasal kurulular ve siyasi partilerin bir kere daha uyarlmas btn komutanlarca mtereken dile getirildi. Bu karar nda Trk Silahl Kuvvetlerinin grlerini, Milli Gvenlik Kurulu Bakan olarak zatalilerine sunuyorum. Gereini yksek takdirlerine arz ederim. Sayglarmla. " Siyasi parti liderlerine verilmesi istenenen blm ise: "Trk Silahl Kuvvetlerinin Gr lkemizin iinde bulunduu son derece nemli siyasi, ekonomik ve sosyal ortamda her geen gn hzn biraz daha artran anari, terr ve blcle kar milli birlik ve beraberliin salanabilmesi iin; Trk Silahl Kuvvetleri, lke ynetiminde etkili ve sorumlu anayasal kurulular ve zellikle siyasi partileri greve davet etmek mecburiyetinde kalmtr. Kahramanmara olaylarnn yldnmnde henz ilk ve orta-retim andaki evlatlarmzn rgtl eylemciler tarafndan zorla srklendikleri anarik olaylar ibretle mahade edilmektedir. Anayasamzn getirdii geni hrriyetleri ktye kullanarak stiklal Marmz yerine komnist enternasyonali syleyenlere, eriat dzeni davetilerine, demokratik rejim yerine her trl faizmi getirmek isteyenlere, anariye, ykcla ve blcle milletimizin tahamml kalmamtr. ktidar olan siyasi partilerin btn devlet kademelerini kendi siyasi grleri dorultusunda hareket edecek kiilerle doldurmas, kamu grevlilerinin ve vatandalarn blnmesini zorunlu hale getirmektedir. Siyasi partilerce yaratlan bu blnme giderek anari ve blcl destekleyen i kaynaklarn ekillenmesine, himayesine; polis, retmen ve dier birok kurulularn birbirine dman kamplara ayrlmalarna neden olmaktadr.

Trk Silahl Kuvvetleri; lkemizin siyasi, ekonomik ve sosyal sorunlarna bir zm getiremeyen, anari ve blcln lke btnln tehdit eden boyutlara varmasn nleyemeyen, blc ve ykc guruplara tavizler veren ve ksr siyasi ekimeler nedeni ile uzlamaz tutumlarm srdren siyasi partileri uyarmaya karar vermitir. Blgemizdeki gelimeler Ortadouda her an scak bir atmaya dnebilecek durumdadr. te anarist ve blcler yurt sathnda genel bir ayaklanmann provalarn yapmaktadrlar. lkede birlik ve beraberliin, vatandan can ve mal gvenliinin sratle salanabilmesi iin gerekli ksa ve uzun vadeli tedbirlerin Yce Meclislerimizde en ksa zamanda kararlatrlmas bugnk ortam iinde hayati bir nem tamaktadr. Dier yandan Meclislerin alndan birbuuk ay sonra komisyonlarn ancak tekil edilebilmesi ve lkenin acilen zm bekleyen konularn mzakere iin bugne kadar mterek bir gndemin saptanamamas znt ile izlenmektedir. Atatrk milliyetiliinden alnan ilham ve hzla vatandalarmz kaderde, kvanta ve tasada ortak, blnmez bir btn halinde milli uur ve lkler etrafnda toplamann; i bar ve huzurun salanmasnda temel unsur olduu apak bir gerektir. lkenin iinde bulunduu bu durumdan bir an evvel kurtulmas hkmetler kadar dier siyasi partilerimizin de grevleri arasndadr. Trk Silahl Kuvvetleri; Hizmet Yasas ile kendisine verilen grev ve sorumluluun idraki iinde lkemizin bugnk hayati sorunlar karsnda siyasi partilerimizin bir an nce milli menfaatlerimizi n plana alarak, Anayasamzn ilkeleri dorultusunda ve Atatrk bir grle bir araya gelerek anari, terr ve blclk gibi Devleti kertmeye ynelik her trl hareketlere kar btn nlemleri mtereken almalarn ve dier anayasal kurulularn da bu ynde yardmc olmalarn srarla istemektedir." eklindedir. Anayasal demokratik sistem ierisinde sivil otoriteye bal ve onun emrinde olan Trk Silahl Kuvvetleri ve onun komuta kademesinin ierisinde bal olduklar Babakann da bulunduu siyasi parti liderlerine gndermi olduu mektupta kulland, "Trk Silahl Kuvvetleri;... uzlamaz tutumlarn srdren siyasi partileri uyarmaya karar vermitir." eklinde stelikte mektubun devamnda Cumhuriyet tarihimiz boyunca askeri darbe gerekesi olarak kullanlan Hizmet Kanununu da hatrlatarak uyarmas demokratik rejim asndan tehdittir.

1.3. Bayrak Harekat Direktifinin (Plan) Skynetim Komutanlarna Gnderilmesi Askeri darbe plan hazrlklarn tamamlayan Orgeneral Haydar SALTIK 4 Haziran 1980 tarihinde Genelkurmay Bakan pheli Kenan EVREN'e plan sundu. "Bayrak Harekat" ad verilen plan inceleyen EVREN 17 Haziran 1980 tarihinde yaplan 6. Skynetim toplantsndan sonra Genelkurmay Karargahnda Kuvvet Komutanlar, Skynetim Komutanlar ve 2. Bakann katlmyla yaplan toplantda planla ilgili bilgi verilerek nerileri alnd. (5, s.89,90)

1 Temmuz 1980 tarihinde komuta kademesince yaplan toplantda askeri darbe gn olarak 11 veya 12 Temmuz belirlendi. Bu tarihlerin askeri mdahale gn olarak belirlenmesinin iki nedeni vard. Bunlardan ilki, CHP ve MHP tarafndan 3 Temmuz'da hkmeti drmek iin gensoru verilecekti. Zaten anari ve ekonomik nedenlerle kaosa srklenmi lkede hkmetin dt bir ortamda yaplan darbe tepki ekmeyecekti. kincisi ise 8-10 Temmuz tarihleri arasnda devlet borlarnn 3 yl ertelenmesi iin Paris'te yaplacak toplant nem arz etmekteydi. Yaplan askeri darbe bor ertelenmesini engelleyebilir, bunun sonucunda da kt olan ekonomide bor deme skntsyla karlalabilirdi. Alnan karara gre 3 Temmuz 1980 tarihinde zel kuryeler vastasyla Bayrak Harekat Plan Skynetim Komutanlklarna ulatrld. (5, s.91)

1.4. Bayrak Harekat Direktifinin (Plan) Geri Toplatlmas 3 Temmuz 1980 tarihinde DEMREL hkmeti hakknda gven oylamas yapld. Yaplan oylamada beklenenin aksine ERBAKANn son anda fikir deitirerek hkmete destek vermesi nedeniyle, hkmet tekrar gvenoyu ald. Paris'te yaplan bor erteleme toplants ise 22 Temmuz'a ertelenmiti. (5, s.92) Bu iki gelimeden zellikle hkmetin gvenoyu almas sonucu komuta heyeti gvenoyu alm bir hkmete kar darbe yapm konumuna dmemek hem de bor ertelemesinin de gereklememesi nedeniyle harekat emri 4-7 Austos aras geri toplatld. (5, s.92) Austos 1980 tarihinde yaplan askeri urada grev sresi dolan Deniz Kuvvetleri Komutan Blent ULUSU'nun yerine Nejat TMER atand. Hava Kuvvetleri Komutan Tahsin AHNKAYA'nn ise dolan grev sresi 1 yl uzatld. Genelkurmay 2. Bakan Orgeneral Haydar SALTIK Ege Ordu Komutanlna atand. Yerine ise Orgeneral Nejdet ZTORUN getirildi. Bylece askeri darbenin komuta kademesi ekillenmi oldu. (4, s.124)

1.5 Bayrak Harekat Direktifinin (Plan) kinci Defa Skynetim Komutanlarna Gnderilmesi Komuta kademesi tarafndan 26 Austos 1980 gn yaplan toplantda harekatla ilgili son kontroller yapld. kinci kez harekat zaman olarak 12 Eyll 1980 Cuma gn belirlendi. Ayn toplantda askeri darbe sonras yasama grevini Genelkurmay Bakan, Kuvvet Komutanlar ve Jandarma Genel Komutanndan oluacak Milli Gvenlik Konseyinin yapmasna karar verildi. Milli Gvenlik Konseyi Genel Sekreterliine ise Orgeneral Haydar SALTIK atand. Bayrak Harekat Plan Skynetim Komutanlarna tekrar 28,31 Austos gnleri ile 1,2,3,4 Eyll gnlerinde kuryelerle gnderildi. (5, s.93-94) Askeri Harekatn tarih ve saati belli olmasna ramen planda gizli tutularak zaman "G" gn, "S" saati olarak kodlanmt. 5 Eyll 1980 gn Genelkurmay Bakanlndan kan zel kuryeler harekat tarih ve saatinin 12 Eyll saat 04:00

olduunu belirten emrin bulunduu zarflarla Trkiye'nin drt bir yanna hareket ettiler. (4, s.129-130) Artk geri saym balamt. 12 Eyll Askeri ynetiminin iini kolaylatran gelimelerden biri de 5 Eyll 1980 gn Dileri Bakan Hayrettin ERKMEN'in gensoruyla Bakanlktan drlm olmasyd. Dileri Bakan srail'in Kuds' ebedi bakent ilan etmesiyle ilgili yeterli tepkiyi vermemekle sulanmt. Verilen gensorunun kabul edilmesiyle Cumhuriyet tarihinde ilk kez bir Dileri Bakan gensoruyla drlm oldu. (5, s.94)

V.BLM

1.12 Eyll Askeri Darbesi ve Sonras

Beklenen gnn gelmesi ile 12 Eyll 1980 gn saat 03:59'da, Trkiye radyolar (TRT) stiklal Mar'nn alnmasyla birlikte yayna balad. Daha sonra Harbiye Mar'nn alnmasyla Genelkurmay ve Milli Gvenlik Konseyi Bakan Orgeneral Kenan Evren imzasyla yaynlanan Milli Gvenlik Konseyi'nin bir numaral bildirisi okunmaya baland. Bildiri yleydi: "Yce Trk Milleti; Byk Atatrkn bize emanet ettii lkesi ve milletiyle bu btn olan, Trkiye Cumhuriyeti Devleti, son yllarda, izlediiniz gibi d ve i dmanlarn tahriki ile, varlna, rejimine ve bamszlna ynelik fikri ve fiziki haince saldrlar iindedir. Devlet, balca organlaryla ilemez duruma getirilmi, anayasal kurulular tezat veya suskunlua brnm, siyasi partiler ksr ekimeler ve uzlamaz tutumlaryla devleti kurtaracak birlik ve beraberlii salayamamlar ve lzumlu tedbirleri almamlardr. Bylece ykc ve blc mihraklar faaliyetlerini alabildiine arttrmlar ve vatandalarn can ve mal gvenlii tehlikeye drlmtr. Atatrklk yerine irticai ve dier sapk ideolojik fikirler retilerek, sistemli bir ekilde ve haince, ilkokullardan niversitelere kadar eitim kurulular, idare sistemi, yarg organlar, i gvenlik tekilat, ii kurulular, siyasi partiler ve nihayet yurdumuzun en masum kelerindeki yurttalarmz dahi saldr ve bask altnda tutularak blnme ve i harbin eiine getirilmilerdir. Ksaca devlet gsz braklm ve acze drlmtr. Aziz Trk Milleti:

te bu ortam iinde Trk Silahl Kuvvetleri, Hizmet Kanununun verdii Trkiye Cumhuriyeti'ni kollama ve koruma grevini yce Trk Milleti adna emir ve komuta zinciri iinde ve emirle yerine getirme kararn alm ve lke ynetimine btnyle el koymutur. Giriilen harekatn amac, lke btnln korumak, milli birlik ve beraberlii salamak, muhtemel bir i sava ve karde kavgasn nlemek, devlet otoritesini ve varln yeniden tesis etmek ve demokratik dzenin ilemesine mani olan sebepleri ortadan kaldrmaktr. Parlamento ve Hkmet feshedilmitir. Parlamento yelerinin dokunulmazl kaldrlmtr. Btn yurtta skynetim ilan edilmitir. Yurt dna klar yasaklanmtr. Vatandalarn can ve mal gvenliini sratle salamak bakmndan saat 05den itibaren ikinci bir emre kadar sokaa kma yasa konulmutur. Bu kollama ve koruma harekat hakknda teferruatl aklama bugn saat 13.00deki Trkiye Radyolar ve Televizyonun haber blteninde tarafmdan yaplacaktr. Vatandalarn skunet iinde radyo ve televizyonlar banda yaynlanacak bildirileri izlemelerini ve bunlara tam uymalarn ve barndan kan Trk Silahl Kuvvetlerine gvenmelerini beklerim." (Resmi Gazetenin 12 Eyll 1980 tarihli 17103 sayl mkerrer says) Bildiriyle birlikte Trk Silahl Kuvvetleri emir-komuta zinciri ierisinde lke ynetimine btnyle el koyarak, parlamento ve hkmeti fesh etti. Btn yurtta skynetim ilan edildi. Yurtdna klar yasakland. Ayn gn saat 13:00'te pheli Kenan EVREN Genelkurmay Bakan ve Milli Gvenlik Konseyi Bakan sfatyla radyo ve televizyondan "Genelkurmay ve Milli Gvenlik Konseyi Bakan Orgeneral Kenan EVREN'in Aklamas" balkl konumasnda lke ynetimine neden el koyduklarn anlatyordu. (Ayn tarihli ve sayl Resmi Gazete) ki numaral bildiride Skynetim Komutanlklarna kimlerin atand, skynetim komutanlarnn lzum grecekleri her trl tertip ve tedbiri almaya yetkili klndklar ve Skynetim Komutanlklarnn ald ve alaca kararlara, tedbirlere ve yaynlanacak bildirilere uyulacan belirtiyordu. 3 numaral bildiride gda ve salkla ilgili tedbirlerden bahsedildi. (Ayn tarihli ve sayl Resmi Gazete) 4 numaral bildiride Milli Gvenlik Konseyinin, bakan Genelkurmay Bakan Orgeneral Kenan EVREN, yeler ise Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Nurettin ERSN, Hava Kuvvetleri Komutan Orgeneral Tahsin AHNKAYA, Deniz Kuvvetleri Komutan Oramiral Nejat TMER, Jandarma Genel Komutan Orgeneral Sedat CELASUN'dan olutuu, Milli Gvenlik Konseyi sekreterliine ise Orgeneral Haydar SALTIK'n atand belirtiliyordu. (Ayn tarihli ve sayl Resmi Gazete)

Ayrca Milli Gvenlik Konseyi kard 12/12/1980 tarihli ve 2356 Sayl Milli Gvenlik Konseyi Hakkndaki Kanunun 1. maddesindeki Milli Gvenlik Konseyi; Devlet ve Milli Gvenlik Konseyi Bakan Genelkurmay Bakan Orgeneral Kenan Evren, yeleri; Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutan Orgeneral Tahsin ahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutan Oramiral Nejat Tmer ve Jandarma Genel Komutan Orgeneral Sedat Celasundan teekkl eder. eklindeki dzenleme ile Milli Gvenlik Konseyinin oluumuna yer verildi.2324 Sayl ve 27/10/1980 tarihli Anayasa Dzeni Hakknda Kanunun 2.maddesindeki Anayasada Trkiye Byk Millet Meclisine, Millet Meclisine ve Cumhuriyet Senatosuna ait olduu belirtilmi bulunan grev ve yetkiler 12 Eyll 1980 tarihinden itibaren geici olarak Milli Gvenlik Konseyince ve Cumhurbakanna ait olduu belirtilmi bulunan grev ve yetkiler de Milli Gvenlik Konseyi Bakan ve Devlet Bakannca yerine getirilir ve kullanlr. eklindeki dzenlemelerle Trkiye Byk Millet Meclisine, Cumhuriyet Senatosuna ve Cumhurbakanna ait yetkilere cebren el konuldu. Milli Gvenlik Konseyinin 5 numaral bildirisinde, ulam ve haberleme ile ilgili tedbirlere yer verildi. 6 numaral bildiride Trk Silahl Kuvvetlerine bir mesaj yaynland. 7 numaral bildiriyle siyasi parti faaliyetleri yasakland, DSK, MSK ve bunlara bal sendikalarn faaliyetleri durduruldu. Trk Hava Kurumu, ocuk Esirgeme Kurumu ve Kzlay hari dier btn derneklerin faaliyetleri durduruldu. Bir ksm dier tedbirlere yer verildi. 8 numaral bildiride kamu kurulularyla kitlerde ve zerk devlet kurulularnda alan grevlilerin emeklilik, istifa ve iten ayrlmalar ikinci bir emre kadar durduruldu. 9 numaral bildiriyle Emniyet Genel Mdrl tm tekilat ile birlikte 12 Eyll 1980 tarihinden itibaren Jandarma Genel Komutanlnn emrine verildi. Emniyet Genel Mdrlne Korgeneral Hayrettin TOLUNAY atand. (Ayn tarihli ve sayl Resmi Gazete) 12 Eyll askeri ynetimince bu ekilde lkenin tamam denetim ve kontrol altna alnd. 12 Eyll 1980 tarihinde darbenin arkasndan siyasi partilerin faaliyetleri yasaklanmt. 16 Ekim 1981 tarihinde karlan 2533 sayl kanunla bata Atatrk'n kurduu Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) olmak zere btn partiler kapatlarak siyasi partiler ve yan kurulularnn tanr tanmaz btn mallar hazineye devredildi. (16/10/1981 tarihli 17486 mkerrer sayl resmi gazete) 02/06/1981 tarihinde 52 sayl Milli Gvenlik Konseyi kararyla 11 Eyll 1980 tarihinde parlamento yesi bulunan siyasi parti mensuplar ile her kademede siyasi parti yneticisi ve mensuplarnn Trkiye'nin gemi veya gelecek siyasi veya hukuki yapsyla ilgili olarak anlaylar dorultusunda szl veya yazl beyanda bulunmalar veya makale yazmalar ve bu amala toplant yapmalar, skynetim uygulamalarna ilikin olarak Skynetim Komutanlklarnn koyduu yasaklarn ve ald kararlarn herhangi bir ekilde tartlmas yasakland. Yasaklara uymayanlar hakknda fiilleri baka bir su olutursa bile ayrca 1402 sayl Skynetim kanunu 16. maddesi uyarnca ilem yaplacana ilikin hkm getirildi. (05/06/1981 tarihli 17361 sayl resmi gazete)

Askeri darbeden sonra Trkiye 13 Skynetim blgesine ayrlarak, balarna atanan Skynetim Komutanlar Genelkurmay Bakanlna baland. Askeri darbenin liderlerine gre, basn tek ses tek yrek olmal. 12 Eyll'le ilgili haberleri vermeliydi. Ynetimin istemedii hususlar haber yapldnda gazeteler kapatlyordu. Komutanlar basn kurulularn ziyaret ediyorlar, 12 Eyll'n gerekliliini anlatyorlard. Ancak bu tartma eklinde deil, tebligat manasndayd. Onlarn konumas srasnda bakasnn sz hakk yoktu. (4, s.162163) O dnemin gazetecilerinden Nadir Nadi gazeteler zerindeki basklarla ilgili pheli Kenan Evren'le grmesiyle ilgili unlar anlatyordu: "Bari her gazeteye bir albay atayn. O ne yapacamz sylesin" diye sitem ettiinde Orgeneral Haydar Saltk, "Gerekirse bunu da yaparz, cesaretinizi frenlemek iin" cevabn veriyordu. (4, s.163) 12 Eyll dneminde skynetim yasaklarndan bunalan gazeteler, zm magazin haberlerini yer vermekte buldu. Siyasi, ekonomik, sosyal gelimeler hakknda yazmak hemen hemen ihtimal d idi. Bu srete asparagas ve erotik arlkl yeni gazeteler tredi. Bu gazetelerin trajlar milyonlara ulayordu. (4, s.164) 14 Eyll 1980 gn TRT'ye gnderilen yaplacak yaynlarla ilgili emirlerden bazlar unlard (4, s.165): "- Milli Gvenlik Konseyi ve skynetime kar haberler verilmeyecektir. - Aksi belirtilmedike MGK bildirileri gnde defa, skynetim bildirileri de iki defa yaynlanacaktr. - 12 Eyll mdahalesiyle ilgili halkla rportajlar yaplacak, daha ziyade orta yallarla konuulacaktr. Rportaj yayna girmeden nce de tasvip alnacaktr." Bu ekilde toplum zerinde kurulan bask ve aleyhe yayn yasaklaryla dnce hrriyeti tamamen ortadan kaldrlyor, gazetelerin ve televizyonun hangi haberleri yazp hangisini yazamayacaklarna MGK karar veriyordu. Bu dnemde 1402 sayl skynetim kanuna dayanlarak hibir yarg karar olmadan 30.000 memurun grevine son verildi. 7233 memur blgelerinin dna gnderildi. 300.000 kiiye sakncal olduklar gerekesiyle pasaport verilmedi. Pasaport verilmeyenler ierisinde Trk Halk Mzii sanats Ruhi Su da vard. Kanser hastalna yakalanan Ruhi Su pasaport verilmedii iin tedavi olamad ve yaamn yitirdi. 12 Eyll ynetimi tarafndan yurtdna kaan 14.000 kii vatan haini olduklar gerekesiyle vatandalktan karld. (4, s.171, 173)

VI.BLM

1.Askeri Darbe Ynetimince Gzaltnda ve Cezaevlerinde kencelere Dair kence Madurlarnn Beyanlar

Bu blmde darbeyle birlikte gzaltna alnanlarn gzaltnda ve cezaevlerinde maruz kaldklar ikence iddialarna yer verilecektir:(3, s.165-215) Muhsin YAZICIOLU (Byk Birlik Partisi Genel Bakan)(Gazeteci Nuriye Akmana verdii rportajdan alnmtr): "ubat aynn sonuna kadar teslim olmadm... Teslim ol arlar yapld, Kzlay'da bir broda kalyordum. Bir gn kapm alnd.Ben zerimi giyiyorum diye seslenince namahrem misin ya! diye bararak kapy krdlar. Zeki KAMAN adl bir komiser, YAZICIOLU nasl bulduk seni dedi. Kapnn nne ktk. Her taraf sarlm. Arabann oraya geldiimde, bir ka taraftan vurdular. Arabada darp yapmak istediler, kar koydum. Drst OKTAY adl bakomiser, Dokunmayn biz teslim ettikten sonra ne yaparlarsa yapsnlar dedi. Atatrk renci Yurdunun nnde gzm balayp ellerimi kelepelediler. Baka bir ekibe devrettiler. Ama gerekten devir miydi, yoksa o ss m verdiler anlayamadm. Bir nizamiyeden getiimi anlyorum. Kolumdan tutarak indirdiler, daha orada samdan, solumdan ve arkamdan tekme atmaya baladlar. " ...'Kolumu brakn' diye direndim. Arkadan enseme vuruldu, kafam bir yere arpt ve alnmdan aaya doru lk lk kan akt. Hakaret ede ede, vura vura gtrdler, ayakkablarm, orabm karttlar. Bir kalasn zerine srt st yatrldm ve ipe balandm. O zamanki lk Ocaklar, MHP Genlik Kollarnda grev yapm ama henz yakalanmam kiileri soruyorlar." "Beni yatrr yatrmaz sere ve ayak parmaklarmdan devreyi tamamlayacak ekilde cereyana verdiler. Bundan ok etkilenmedim. Sonra btn amarlarm karttlar. O zaman haya duygusuyla direnmeye baladm ve orada ilk hatay yaptm. nk yaplandan etkilenmi olduumu anladlar." "Kollarm ak olarak zerime omuzumdan bir kalas baladlar. T eklini aldm. Bir sandalyenin zerine kartldm. Kalas tavanda bir yere engellere asld, sandalye altmdan ekildi, havada sallanarak bolukta kaldm. O ekildeyken kk parmamdan ve tenasl uzvumdan elektrik verdiler. kenceden ziyade soyundurulmu olmaktan etkilendiim anlald iin, sonraki sorgulara soyundurularak alndm." "Polis ve askerlerden oluan bir tim olduu kanaatindeyim. Zaten Askeri Savclarn kontrolnde, askeri bir ortamda yaplyor. Sonra beni askdan indirip bir demir parmakla gtrdler. Bileklerimden panele kelepelediler. Yan oda da sorgulama yaplyor, ikence sesleri geliyor. Orada herkese komutanm demek zorundayz."

"Bizim admz da 'Lan'. Bir ara omuzuma bir ot yastk kondu... Anladm ki yastk da ikencenin bir paras. Yemek yok, su imek yasak... Bir de cereyana verildiimiz iin vcut susuz kalyor, ani bir su ime halinde i kanamadan lmler meydana geliyormu. Baz arkadalarmzn tuvalet ihtiyac iin gittiimde, oraya buraya dklm sulardan eliyle alp yaladklarn biliyoruz. Bizi soyundurduklar zaman, zerimizden bir kova su dklyor. Vcudumuzda elektrik akm gezdirildiinde o su her tarafmz birden etkiliyor. Ayaklarmzn altna falaka vuruldu. Bir arkadamz, araba lastiinin iinde sktrlarak dndrld. Yzlerce arkadam ikenceyi benden ok daha ar yaad." "(Hcrede) Hep sandalyeye bal oturuluyoruz. Hi yatmadk 20 gn. Sonra, Haluk KIRCI ile Savcnn nnde kar karya geldik, gzlerimiz ak. Beni grr grmez, 'Abi zr diliyorum. Bana srarla ifadende Muhsin YAZICIOLU'na yer vereceksin dediler. Nasl olsa yakalanmamtr, srf oradan bir an evvel kaym diye bunlar syledim.' dedi. (Haluk KIRCI'nn ikenceyle Bahelievler cinayetine Muhsin YAZICIOLU'nun adnn kartrlmas ynnde ifadesinin alnmasndan bahsediyor.)" "Mamak cezaevinde kafes diye bir yer var. taraf demir parmaklklarla evrili. Biz de girdik o kafese. Her hareket iin izin almak zorundasnz. zinsiz oturduunuz iin coplanyorsunuz. ster bir kii ol, ister yirmi kii belli saatlerde kalk, rahat, hazr ol, yerinde say, uygun adm mar. Kafesin iinde drt dnyorsunuz. Ayan arttn, 'Gell bakaym' dayak. 'Niye gzme baktn? Tavana bakacaksn?' dayak. Solcular da lkcler de ayn kafeste. Konumak yasak. Kesinlikle sana soluna bakamyorsun. Sadece nne bakacaksn. arldn zaman tavana bakarak gideceksin." "... (Kafeste) zmir Mar, Eskiehir Mar, saat 16:00'da stiklal Mar sylettiriliyor. Tuvalet ihtiyacnz oldu, uygun adm marla gidiyorsunuz. Ben bunu yaamamak iin hi tuvalete gitmek istemedim. Sonra koua gnderildim... Nbetlee karavana almaya gidiliyor. Orada sorular soruluyor. Cevap veremeyenler ve bararak sylemeyenler dayak yiyor. Zemin bir iki diye bir kou var Mamak'ta. Orada kalanlardan birinde tetanoz kt. Birine verem tehisi kondu. Dilekeleri yazdryorlar. Diyorlar ki: 'Bu kou salkszdr, kapatlsn.' hi cevap verilmiyor... Cezaevi iinde Avrupa'dan gelen nsan Haklar Komitesi dolayor. lkcler 'Kendi devletimizi yabanc birisine ikayet etmeyiz' diyorlar. 'kence oldu mu?' deyince, 'Trk Devleti ikence yapmaz. Bu bizim i sorunumuzdur.' diye milli bir duyarllkla konuuyorlar." "Yabanclara ikayeti onurumuza yediremiyoruz. Bu milli gururumuzu incitiyor. Uzun sre ikayet etmemekte direndik. Ama bir gn nsan Haklar Komitesi koridordan geerken bizim ocuklardan biri Almanca olarak 'Zemin bir iki kontrol edin.' diye bard. Heyet duruyor, kapy atryor. O koua giriyorlar, sadece bir kokluyorlar ve diyorlar ki: 'Bu kouta insan yaayamaz, kapatlsn.' 45 dakikada kou kapatld. Ondan sonra baka bir psikolojiye kapldk. Yani kendi devletimize, hukuku korumas iin yaptmz mracaatlara cevap verilmiyor, ama dardan biri geliyor ve bunu kapattryor... Biz yine de ailelerimize ikence grdmz sylemedik."

"Aileleriyle ellerini arkada tutarak gryordu arkadalarmz, ilikleri grmesinler diye. Ben hi ailemi ziyarete istemedim.Sadece ak grte, bayramlarda benim ailem geldi." "Hayr, yedi buuk sene kaldm ierde. Zeki KAMAN, beni ilk yakalayan komiser haber gnderdi, 'Kesinlikle ben ikence yapmadm. Drst OKTAY yapt.' diye. Drst OKTAY haber gnderdi baz kiilerle, 'Ben yapmadm Zeki KAMAN'lar yapt.' diye ikisi de birbirini suladlar. Sonra Zeki KAMAN gece ryasna girdiimi, ocuklarn okula gnderemediini, korktuunu, kesinlikle ilgisinin olmadn syledi. Ben de 'Biz hukuk dnda asla bir ey dnmeyiz. ocuklarna ynelik en kk bir kayg ierisinde bulunmamaldr. ocuklar okullarna gitsin.' diye haber gnderdim. Ama herhalde vicdan ok rahat etmedi, bir trafik kazasnda ok ciddi ekilde ar yaraland. Arkasndan da vefat ettiini duydum." (kence yapanlarla hesaplatnz m sorusu zerine) "Ben Savcla bavurdum. Mahkemeye gelen doktor raporlarnda kafamda bir yark, parmamda yank izi, ayak trnamn deforme olduu, kollarmn altnda omzumda rmelerin olduu yazlm. Ama mahkeme bunlarn ikenceden dolay bir iz olduklarna dair delile rastlanmamtr diyor. O zamanki Savc Nurettin SOYER'in, ikence srasnda yzn grdm, gzlerim bal iken ayakkabas ve pantalonunu grdm ifade ettim. 'Peki bunu delillendirebilir misin' diyorlar. Ben kiminle delillendireyim." "... 79'da Ankara Emniyetine gtrlrken kapnn nnde benim kolumdan tuttu bir polis, dedim ki, 'Benim kolumdan tutma. Ben Trk genliini temsil ediyorum. Hrsz deilim, terrist deilim, vatan haini deilim.' o zaman bir komiser dedi ki: 'Brak kardeim dokunma, zaten braksan da kamaz.' asansre bindim ayn polisle, yukar kyoruz. 'Sen kolundan tutulamaz adam msn?' dedi. Hi seslenmedim, gzne baktm sadece, 'Bakma gzme' dedi. Sonra da geldi bir baka grevli, 'Dokunma kardeim, sen buraya kadar getirirsin, buraya teslim ettiine gre seni ilgilendirmez.' dedi. 12 Eyll'den sonra C-5'teyim. Birden bire mideme gm gm vuruldu. Btn organlarm azmdan kt zannettim. Sonra dedi ki vuran: 'Bir zamanlar kolundan tutulamazd.' "

Nimet TANRIKULU: "(Gzalt) 1981'in 4 Mays', sabaha kar geldiler. ok kalabalklard. Babam kapy at, beni sordular. Babam 'Evde yok' dedi. 'O zaman sen bizimle geleceksin' dediler. Babam hzl hzl giyindi, btn konumalar duyuyordum. O arada polislerden biri odama girerek 'Adn ne?' dedi. 'Nimet' deyince hepsi birden ieri daldlar. Bana hakaret etmeye baladlar, evin iinde bir tela vard. Annem ve kz kardelerim alyordu. Tipleri ve davranlar ok rktcyd. Beni beinci kattan merdivenden ite kalka indirdiler. Sonra bir polis merkezine gtrdler. Burann Gayrettepe olduunu sorgu annda rendim. zerimdeki kemer, ayakkab ba gibi eyleri karmam syleyip, beni aynal bir odaya aldlar. Babacan grnen polis beni sorguya ekmeye balad. Randevularm soruyordu. 'Sabah dokuzda dershaneye gidecektim.' cevabma ok tepki gsterdiler, itip

kakmaya baladlar... Sonra baka bir yere gtrp gzlerimi baladlar. Gzlerimi balamadan nce oradaki kalaslar, ipleri, manyetoyu grdm. Beni askya balayp, yukarya doru ektiler. Bu Filistin Asksym. hi ilgimin olmad eyleri soruyorlard. Askdayken elektrik verdiler." "Bedenime dokunmalar bana ok korkun geldi. stm karmaya altlar. Epey bir iti kak oldu. kence srasnda benden bekledikleri tavr gremiyorlard. 'Tiyatrocu kar' diye baryorlard. Konumuyorum ya, rol yapyorum sandlar. kencenin ne olduunu yaaynca daha iyi anlyorsun. Sonra beni karanlk bir odaya koydular, orada benim gibi sorgudan gemi, ikenceden kafas gz yarlm, ayaklar i insanlar vard. Kafam kaldrdmda kolu kelepeyle kaloriferin demirine bal, bir battaniyenin zerinde oturan gen bir adam grdm. Bu gen adam yakalanrken kurun yaras alm. Barsaklar bir poetin iinde duruyordu. Hastanede olmas gereken bu kii orada, ikencehanedeydi ve o orada srekli ikence lklar dinliyordu. Orada iinizi ister istemez bir korku kaplyor. 'Kimse korkmadm' demesin. te byle geen krk be gn..." "Saatlerce meydan dayandan getik. Be saat srekli dayak yediimi hatrlyorum, artk baygn yatyorsunuz... Sorgu seanslar dnda da her geen tekme atp, srklyor. Aza alnmayacak kfrler ediyorlard. lmne tank olduum insanlar oldu orada. Nurettin YEDGL bunlardan biri. Sonradan rendiime gre cesedini yok etmiler. Bugn ad 'kayplar listesi'nde. Sorguda kafasna ivi aklarak ldrld. Mehur 'bambulu oda' dediimiz bir oda vard. Orada biri rlplak vaziyette oturuyordu. Kendinde deildi... Onun grnts hala belleimde capcanl durur. Sonra Metris Cezaevine gtrldm." "(Metris'te) Kaldmz yerde siyasi davadan tutuklanm ok sayda kadn vard. Herkes ar ikencelerden gemiti. Metris'te baz tartaklamalar dnda fiziki iddeti ok yaamadk. Ama, komutanlarn ve gardiyanlarn hitaplar, davranlar ktyd. Salksz koullarda kalyorduk. Cezaevine gittiimde ciddi salk sorunlar yayordum. Sorguda enem km, sol kolumda ksmi bir g kayb vard. Samn byk bir ksmn kaybetmitim. Daha sonra salarmn bir ksm yerlerine gelmedi. enem ve kolum iin doktor talebinde bulunduumda beni Askeri Hastaneye gtrdler. Orada sadece bir ar kesici verdiler. kence kaytlara gemesin diye doktor raporu vermediler." "12 Eyll dneminde doktorlarn ikencelere bizzat katld, ikence madurlarna rapor vermedii zerinde hi durulmad. Gzaltna alndm davadan be yl yarglandm, sonuta beraat ettim. Eve gelince kendimi ok yalnz hissettim. 'Geride braktm insanlar hala ikence gryorlar ve biz hibir ey yapamyoruz' duygusunu ok ar yaadm." "Ankara Mamak Askeri Cezaevinde C-5 ad verilen bir baraka lkcler iin zel sorgulama yeri olarak kullanlyordu. Skynetim Savcs Nurettin SOYER, Polder'li polislerden oluturduu, aralarnda Zeki KAMAN ve Drst OKTAY gibi ikencecilerin bulunduu bir ekiple, C-5 isimli bu barakada MHP ve lkc Kurulular Davas sanklarna akla hayale gelmeyecek ikenceleri, kendisi de

bizzat yapyordu. Sanklar stlm elik dolaplarda Filistin asksna aslyor, rlplak soyulup, elektrik veriliyor, her eit ikence vcutlarnda deneniyordu." "Bu ikencelerin bazlar sanklarn analar, babalar, eleri, kz kardeleri, aabeyleri, ocuklarnn nnde yaplarak tehditte bulunuluyordu. Milliyeti Hareket Partisi avukatlarnn doktor raporlaryla belgelettikleri ikence raporlar, zabtlara gemesine ramen, mahkeme tarafndan dikkate alnmyordu. Orhan AKIROLU, Ylma DURAK, Mustafa DKC, Aydn ES, Nuri DEMRYREK ve Celal ADAN gibi pek ok madur kendilerine yaplan ikenceleri raporla teyit ettirmilerdi." "Ankara'da Bekir BA, Malatya'da Aydn DEMRKOL ve Mehmet KAZGAN, tutuklu bulunduklar srada ar ikencelere dayanamayarak hayatlarn kaybetmilerdi. Yakalanan her lkc, Mamak Garnizonunu iinde bulunan ve C-5 ad verilen binaya gtrlyordu. Dayak binann nne gelindiinde balyordu. 'Burada ne iin var lan' kelimelerini, cop darbeleri, tekmeler, yumruklar izliyordu. Daha sonra bir tahtann zerine yatrlp, gzler bal olarak 'falakal sorgu' balatlyordu. lk krklar ve kklar genelde burada balyordu, bu krk kklar dardakilerin ii iyi bilmemelerinden kaynaklanyordu. ylesine pervaszlard ki sorularna cevap vermeyenleri tekmeliyorlar, kollarn, bacaklarn kryorlard." "Cinsel organndan elektrik verilmesinden etkilenenlere defalarca elektrik veriliyordu. rlplak soyulup haya duygusuyla morali bozulanlar srekli olarak plak tutuluyorlard. Bu kadarla da kalnmyordu. Baz lkclerin kollar bir kalasa balanyor, rlplak sandalyenin zerine karlyor, kalas tavana asldktan sonra altndaki sandalye ekiliyordu. Askya aslanlar havada sallanrken, defalarca cinsel organna elektrik veriliyordu." "kencenin sresi de dayanklla gre deiiyordu. Dayankllk gsterenlerin, 30-40 gn ikenceye tabi tutulduklar bile oluyordu. Cezaevine gtrlp, ihtiyaca gre tekrar ikencehaneye getirilenler bile vard." "Ankara'da Bekir BA, Mahir DAMATLAR'n yan banda ikenceyle ldrlmt. Kadir Mahir DAMATLAR ise iki buuk ay ikence grm, en ar ikencelere ramen tek kelime konumamt. Bu nedenle ikenceciler, kendilerine zorluk kartanlar 'Mahirleme' diyerek, ar ikence grecei ekilde uyarmak zorunda kalmlard. kence aamasn geen lkcler A Blokta bulunan 'kafese' konuluyorlard. Bu, sirklerdeki aslan kafeslerinin benzeri bir yerdi. Burada oturmak, kalkmak, ayak deitirmek, kyafet dzeltmek, hatta oturu dzenini deitirmek izne tabiydi." "... Buradaki eitim(!) bir gn ile bir ay arasnda deiiyordu. Ardndan isnat edilen sua gre koulara ya da hcrelere sevk ediliyorlard. Kou ve hcrelerde ise, 'kartr-bartr' metodu uygulanyordu. Solcu ve lkc genler bir arada kalyorlard."

Namk Kemal ZEYBEK (Ahmet Yesevi Vakf Mt. Hy. Bk.):

"Selimiye'de dtm ve yaralandm. Hastaneye kaldrdlar. Haydarpaa Askeri Hastanesinde tedavi grrken oraya gelen bir yarbay hakaret etti, ben de kendisine karlk verdim. Bunun zerine askerler saldrdlar. Mamak'ta bir kafes vard. Oraya gelen ilk bu kafese konurdu. Alt gn orada bada kurarak oturdum. Akllarna estike arr, ellerimi uzattrr copla vururlard. Sorgum 6 ay kadar srd. 12 Eyll ncesinde ftk ameliyat olmutum, yine bir sorgumda 'Ameliyatlym' dedim. 'Nereden ameliyatlysan oran tut' deyip, dvdler. Ftm yine patlad." "... Ama komik olaylar da oluyordu. Mesela, MHP davas Basavcs Nurettin SOYER, lkclere 'Sizi kim eitti?' diye sormu. ocuklar da beni sylemiler. 'Peki ne anlatyordu?' diye sormu, bizimkiler, 'Ahmet Yesevi'yi anlatrd' demiler. Bunun zerine Savc, 'kisini de, Zeybek'i de Yesevi'yi de tutuklayn' demi." "Kouun karsnda Solcu kzlar yere yatrdlar. lkc kz azd. Ama Solcu kz baya vard. Sonra zerlerinde postallaryla yrdler. O grnty unutamam, ok dokunmutu bana, onlar iin iir yazmtm."

brahim NAL: "Sorgum 75 gn srd... Ben darbeyi gzaltnda yaayanlardan oldum. erisi insanla dolmaya balaynca darda bir eylerin olduunu anladm. Kabadayak, kulak memesi, cinsel organ, dil, di ve parmaktan her gn elektrik veriyorlard... Adli Tp'a girdik, ayaklarm patlam, ayakta duramyorum. Doktorun cmlesini asla unutmam: 'Evet ayaklarn imi ama ok yrdm zaman benimkiler de iiyor, ikence raporunu vermem.' " "Yaadm ikence srecinde, en ok canm actan olay, hamile bir kadnn, 'Elektrik vermeyin, karnmda ocuum var, ne yaparsanz yapn, bana elektrik vermeyin' feryad oldu. Burada kaburgalarm demir sopalarla krld. Gnlerce deil dorulmak, nefes alamadm." "Arkadalarmzdan dinlediklerimiz, durumalar srasnda Mamak'a gidince grdklerimiz, ikence zihniyetlilerin soylarna yetecek bir utantr. Uzuvlara elektrik vermek, slak zeminde plak brakp, coplamak, Filistin asksna almak, iffet ve namusa el uzatmak vs. gibi maddi ve manevi insanlk d ikenceler Mamak'n gndelik uygulamalar haline gelmiti. O.. maruz kald ikenceyi dava dosyasnda yle anlatyordu: 'Salarmz ve sakallarmz devaml yolunuyor. Trnaklarm bir eyle ekiliyor. Sorulan sorular bilmediimi sylediim zaman iddetini artryorlar. kenceden baylyorsunuz, aylp tekrar ikenceye tabii tutuluyorum. Kanc kez bayldm hatrlamyorum. Dayaktan altmza pislemek zorunda kalnca, pisliinizi elindeki sopayla yemeye zorlanyorsunuz, ksaca yiyorsunuz. stediklerini cevaplamyorsanz, ansnze cop sokma ilemi balyor. Sonra da ssz bir yere gtrp, elindeki silahn azna mermiler sryorlar, lmle tehdit ediyorlar. Ananza, ailenize, bacnza, tm kutsal saydnz deerlere galiz kfrler ediyorlar' Zeki KAMAN gibi eski POL-DER'li veya

Marksist polisler, MHP davas sanklarna buna benzer yzlerce ikence uygulamlard." "... Daha sonra yaptm baz incelemelerden anlyorum ki, ABD'de, Arjantin'de, ili'de uygulanm olan cezaevi metodlar tamamen Trkiye'ye adapte edilmitir. Dolaysyla ok programl bir ekilde sindirme, kiilikleri ezme ve o ezilen kiilii ile insanlarn teslim olmasn salamaya ynelik bir uygulama vard... 12 Eyll ncesinden biraz ayrm, fikri olarak yapy deerlendirerek, saclarn zerinde sol grl polisler, sol grllerin zerinde ise sa grl polisler grevlendiriliyordu." "... (Mamak) C-5'ten ar ikencelerden geenlerden biri de Mahir DAMATLAR'd. Bekir Ba ise 17 yanda idi. Mahir Damatlar ve Emir Kudemir'le birlikte korkun ikencelere tabi tutuluyordu. stelik btn sulamalar kabul etmi, 'Tamam, ben yaptm.' demiti. Verdii bu ifade ikencecileri tatmin etmedi. nk 17 yandayd ve ceza alsa bile ksa bir sre yatp, kacakt. Onlar, Bekir Ba'n farkl ifade vererek Mahir Damatlar ve Emir Kudemir'i sulamasn istiyorlard... Srekli olarak ayn telkinde bulundular: - 'Bu ifadeni deitireceksin Bu sular sen ilemedin. Asl sulularn Mahir ve Emir olduunu syleyeceksin.' 17 yandaki Bekir Ba gnlerce ar ikencelere tabi tutuldu. Bir gn askerler tela iinde kouturmaya baladlar... Baz lkc genleri hcrelerinden kardlar, Bekir Ba'n hcresinin yanna gtrdler: - 'Arkadanz kendisini ast.' Herkes annda neler olduunu anlamt. nk tamam C-5'ten gemiti... Askerler ise olaya bir aklama getirmek iin rpnyorlard: - 'Yatak arafn yukardaki elektrik tellerine balam. Kendisini asm.' Oysa bu mmkn deildi. Hibir lkc tek kelime bile etmedi. Hibiri yorum yapmad. Tamam 'Biz aptal myz?' dercesine askerlerin yzne bakt. O srada bir temen de hcrenin nne gelmiti. Birlikte Bekir'i dar karp, soydular. Btn vcudu mosmordu ve cesedi alabildiine imiti. Belli ki lmn zerinden uzun sre gemiti." "Mamak Askeri Cezaevindeki C-5 adl blm askerler iin 'disiplin kouu' olarak tasarlanmt. Skynetim Komutanl tarafndan da zel bir ikencehane haline getirilmiti. i de ikence uzman polislerle doldurulmutu." "Hcrelere sktrlyor, zerimize iinde ne olduunu bilmediimiz sular dklyordu. Her tarafmz bitlenmiti... Hepimiz byle yap yapz... zerimize deterjanla kartrlm su dker, iki saat yle tutarlard bizi. Bu her zaman olan bir ey deil. Hcrede saymz 14-15'e dtnde kendimizi gerekten sarayda hissediyorduk. Srt srta, dip dibe yatyorduk. Adamlarn btn amac direniimizi krmaya dnkt. Baylmalar, kusmalar, ba dnmeler, kprdayamyorsun. Hcredeki tuvaletimizin zerini giysilerle kapatmtk. Drdnc kattan su

damlyordu, lavaboyu kapatmtk, hi kullanmyorduk. Bylece biriken suyu iiyorduk..." "Cezaevinde acayip fareler vard, kedi kadar byktler... Mecburen farelerin de itii sudan iiyorduk. Kaldmz hcrenin tuvaleti lamla dolmutu. 'Size banyo yaptracaz' diye, lama batrp karyorlard. Koularda kimilerine fare yedirildi. Mahkumlara koularda, birbirine tecavz etmeleri iin ikence yapld." Mamak Cezaevinde zellikle lkclere yaplan ikenceler o kadar aryd ki, lkcler kendilerine sembol olarak setikleri kurt kpekleriyle bile saldrya uradlar.

Yaar YILDIRIM (MHP Ankara l Bakan): "... Dnemin Cezaevi Mdr Raci TETK lkcleri tek tek avluya kard. 10 tane de kurt kpei dikti bamza. Cezaevi mdr ddk alnca kurt kpekleri lkclerin zerine saldryor, yere yklan lkcleri de grevliler copluyordu. Bu ikence tam 45 dakika srd... Bu ikencede en ok zorumuza giden de cezaevi mdrnn kurt kpeklerine saldr emrini ayn yudumlama aralarnda ddkle vermesi oldu.

Celalettin CAN (78'liler Dernei Szcs): "Darbeden be ay sonra Malatya'nn Glkaynak kynde yakalandm. Askeri Havalimannda bir barakaya koydular. 72 gn kontr-gerilla tarafndan sorgulandm. Ben askdayken hemire bir kz getirdiler. Bunun acs kendi acm unutturdu. Kz soymaya balar balamaz beni yan barakaya aldlar. Kzn siyasi bir yan yoktu... Sol grl aranan iki akrabas yemek iin bunlarn evine gitmi, tek suu bu... Beni sorgulayan 7-8 kiilik grup kza 10 gn boyunca tecavz etti. 'Abi kurtar beni' diye feryat ediyordu. Tecavz edenler 'Solcularn namuslu olduunu bilmiyorduk, kz bakireymi' dediler. Bunlar yaanrken askda patlayan omzunuzun, yrtlan bacaklarnzn, kesilen tabanlarnzn sizin iin bir anlam kalmyor. Malatya'nn ardndan Elaz'a gtrldm. Askeri hastanenin morgunu hcrelere dntrmlerdi. Yerin 3 metre altndayd. nl 3 nolu zel hcreler... Burada 6 yl kaldm. Hava, su ve gne yoktu. Hayatta kalmam iin zorunlu havalandrma amacyla kullandklar bir odaya her karttklarnda temiz hava beni arpyor, baylyordum."

Gkhan EREN (18 yandan kk olduu halde idam edildii iddia edilen Erdal EREN'in amcasnn olu): "... (Darbeden) 7 ay sonra bir arkadamn evine yaplan basknla yakalandm. Sirkeci'de imdi adliye binas olan binann st katna gtrdler. Dayak ve elektrik burada da uygulanyordu, yaadm ama Gayrettepe bakayd. in merkezi idi.

kencenin ikenceciyi bile yorduu bir yerdi. Gayrettepe'de 80 gn kaldm. 'Erdal' astk, Ekrem'i ldrdk, senin buradan kn olur mu' mesajyla girdim her ikenceye. Elektrii dz askda kullanrlard... armha gerer gibi asyorlard. Elektrii vcuda apraz olarak verdiklerinde iddetinin arttn biliyorlard, yani uzmanlamlard. Bir ucunu penisimize balarlar, dier ucunu kalamza dedirdikleri zaman penisimizin koptuunu hissedecek kadar ac duyarsnz. Bu 56 saniyede bedeniniz rlplak kaslr. Eer ok uramak istemiyorlarsa, Filistin (Ters ask) yapyorlard. Onda da omuzlarnzn koparldn zannediyorsunuz. Omuzlar vcudu tayorsa acdan baylyorsunuz, tamyorsa omzunuz kyor... Gayrettepe'de dinlendirmelerim hari 65 gn ikence grdm."

Yaar OKUYAN (Hrriyet ve Deiim Partisi Genel Bakan): "Ankara Mamak'ta 29 gn hcrede kaldm. ektiimiz ac ve zdrab anlatamam. O hcrede elime yarm jilet paras gese rahatlkla canma kyardm... Su yok, dzenli olarak tra olmamz istenir, tkrnzle tra olursunuz... Kafeste 24 saat kprdaman durmanz istenir, duramayacanz bilinir ama her hareketiniz karl artk jop ya da sopadr. ok da cannz yakarlar ama duyduklarnz, bir insanda yle sesler kar m diye banz bacaklarnzn arasna alp, nnze eilmeniz en dayanlmaz olandr... O hcrede bir jilet paras bulsaydm bugn ben yoktum." "Bir kiinin sabilecei ii tala dolu yatakta 3 ay Taha AKYOL, Namk Kemal ZEYBEK ve ben yattk. Zeybek smadmz iin ayak ucumuza doru yatard, ama yine smazdk. ay uyuyamadk." Mustafa YALINER (Emein Partisi Genel Bakan Yardmcs): "Darbeden yedi ay sonra tutuklandm... Elektrii vcudumuzun her yerinden veriyorlard. Ama bana diimden verdiklerinde ok daha iddetli hissediyordum, daha iyi bir iletken miydi bilmiyorum ama, dorudan beyninizde hissediyorsunuz. Sorgum 3.5 aya yakn srd. Bittiinde cinsel organmda halka eklinde bir morluk vard. 2 ay idrarmla kan attm. Her yl bir diim dkld. Boyun ve belimde ftk olutu. Falakadan sonra ayaklar kan toplamasn ve patlamasn diye zellikle yrtrlerdi."

Mahir Kadir DAMATLAR (80'lerde lk Ocaklar Genel Bakan Yardmcsyd... Elektrik ve falakann ardndan sesi kmayan lkclere 'Mahirleme' denmesinin nedeni oydu): "8 Ekim 1980'de yakalandm. Sorgu sreci 2.5 ay buldu. Bunlar artk bizim iimizde kalan eyler. Gzyalarmz iimize akt ve bir hazine bence... ok konuulmamas gereken ve kutsall olan bir acyd bizimkisi... Trkiye'nin her yerinde ikence vard... Bize de yaptlar... Malatya'da iki arkadamz ldrp camdan attlar. Mamak C-5'te Bekir BA' yanmda ldrdler, sonra 'kayboldu' dendi. Aklnza gelmeyecek ikenceleri yaptlar.

Ouzhan MFTOLU (Birgn Gazetesi Ke yazar), (DEV-YOL stanbul sormulusuydu.): "12 Eyll'den drt ay sonra stanbul'da yakalandm. Ankara Emniyet Mdrlnn ikenceyle n yapan blmn DAL'da (Derin Aratrma Laboratuar) 80 gn Devrimci Yol'un bir numaral sorumlusu olarak sorgulandm. Hemen herkese uygulanan falaka, elektrik, Filistin asks, tazikli souk su gibi dnemin btn rutin ikence yntemleri bana da uyguland... Polisler 80 gn kaldm ikence yerinden alarak Mamak Cezaevine gtrdler. Cezaevine teslim edilirken revirde doktorlara salam raporu yazdryorlard. Doktordan, ikence izlerini zapta geirmesini istedim. Doktor Astemen, yanmda duran astsubaya ekinerek bakt ve byle bir yetkisinin olmadn syledi. Avukat olduumu, bana ikence yapan polisler hakknda dava aacam, ikence izlerini zapta geirmezse su ilemi olacan syleyerek steledim. Astsubay, doktora 'Olur' dedi ve grnr durumdaki ikence izlerini veri kartna iledi. Bavurum zerine 1 ay kadar sonra Savcla arldm. Bana ikence yapan polisin ismini renmiim. Syledim. Tarif etmemi istediler. kencede gzler bal olduu iin tarif edemeyeceimi dndler. Oysa yazl ifadem alnrken odaya girip kan ikenceciyi sesinden tanm ve yzn grmtm. sterlerse resmini de yapabileceimi syledim, ardlar. "... kenceci polisin resmini izdim. Hepsi malum ikenceci polisi resimden tand. Polis hakknda dava ald. 1 ay sonra ikenceci polis Mahkemede sank sandalyesinde karmzda oturuyordu. kence doktor raporlaryla sabitti. Tehis, tanklk hepsi tamd. Polisin ceza alaca kesindi. Karar gn mahkeme hakimi baka yere tayin edildi. Yerine getirdikleri hakim bizi dinlemeden polis hakknda beraat karar verdi. Avukatmz brahim TEZAN o mahkeme dosyasna ikenceci polis tarafndan savunma delili olarak bir belge sunulduunu tespit etmiti:Kenan EVREN tarafndan 'stn hizmet belgesi' verilmi bir takdirname!"

Ylma DURAK (Dou'nun Babuu olarak tannyordu) : "Beni lmle burun buruna getiren yer Harbiye'deki Askeri nzibat Merkezi oldu. Casuslarn sorguland yerdi buras. 38 gn kaldm bu merkezde her trl ikenceyi yaadm. Ask ok ktyd, cinsel uzvumla birlikte dilimden ok elektrik verdiler. Tecavz etme teebbsnde de bulundular. Gzmdeki band elimle amaya baarnca il yavrusu gibi daldlar... Sorgulanan arkadalarmdan benim iin Aspirin almalarn ve biriktirmelerini istedim. 8-10 tane Aspirin ile birlikte yerden avuladm kireci kurtulmak iin itim. lmedim ama o gn ne yaptlarsa ac hissetmedim, vcudum uyumutu. Ailemi oraya getirmekle tehdit ettiler. Bu bilinaltma nasl ilemise, sorgudan sonra hcrede yerde yatarken kzm Saliha'y grmeye baladm. Sabaha kadar konutum onunla. Sabah olduumda kzm orada deildi. O halimle kalkp, iki rekat kr namaz kldm. Halsinasyon grmtm."

brahim NAL (Ylma DURAK'n yaadklarn u ekilde anlatyor): "MHP ve lkc Kurulular davasnda sanklarn tek tek sorgular yaplyordu... Ylma DURAK kendisine yaplan ikenceleri anlatyordu. Konumasn srdrrken hkrklara bouldu. Kendisini zorluyor, ama bir trl konuamyordu. Duruma Hakimi Kdemli Binba Vural ZENRLER araya girdi: 'sterseniz, sorgunuzu erteleyelim.' DURAK, hkrklar arasnda zor anlalan bir sesle cevap verdi. 'Hayr, konuacam.' buna ramen, hkrklar dinmiyordu. Duruma Hakimi, bir defa daha araya girmek zorunda kald: 'Rahatszsanz oturun, biraz dinlenin'

Selim DNDAR (Diyarbakr Cezaevinde yaadklarn anlatyor): "Yaadklarmzn gerekliinden kukuya debiliyorduk tabi. Mesela Mehmet Salih Besen olaynda gereklik duygumu ben tamamen yitirdim. Elli yalarndayd. TK'de memurdu. Kendisini ve bizleri l zannediyordu. 'Biz lyz, u anda kabirdeyiz.' diyordu. Biz, 'amca yok yle bir ey, gerek hayattayz' desek de, kouun aslnda bir mezar olduunu, yle mantkl savunuyordu ki, ben dahil bazlarmz l olduumuza inanmaya balamtk. Mesela Cuma gnleri grme gnmzd. Bize soruyordu. 'Bizi ziyarete gelenlere biz dokunabiliyor muyuz? hayr. Bize uzaktan bakyorlar, alyorlar ve gidiyorlar. nk onlar bizim kabrimizi ziyaret ediyorlar. Cizre'de biliyorsunuz kabir ziyareti Cumalardr.' diyordu. Gardiyanlarn da zebani olduunu sylyordu." "Gerekten de kouun camlar boyalyd. Biz dary gremiyorduk, koklayamyorduk, duyamyorduk. Bu durum uzun srd ve ona yaadmz bir trl ispat edemiyorduk. Bir gn mazgal ald ve 'Mehmet Salih Besen hazrlansn, tahliye oluyor' dendi. Ben ehadet getirdim. Dedim ki, 'Biz yayoruz...!' Salih Amca ise 'Seyidim, sen beni gnderme, sen bana sahip kyordun, imdi tek bama mahere hesap vermeye gidiyorum' diye alad. Sonradan onunla birlikte tahliye olan genten rendik ki, onlar Siirt'teki sivil cezaevine gtrmler. 'Eer beni hanmmla, ocuklarmla konuturursan lmediime inanrm' demi. Cezaevi mdr de telefon etmelerine izin vermi. Gen, Salih amcann evini aram, karsna hanm km. Telefonu Salih amcaya vermi. Salih amca, hanmna 'Ben sa mym, lmedim mi?' diye sormu ve ahize yere dm, Salih amca ierideki vaheti grnce, oradan sa kurtulacana inanamad. Sa kurtulduuna inandna ise buna kalbi dayanamad."

Orhan Mirolu (Yazar): "Toplama yerinden Diyarbakr Cezaevine gittikten sonra bize hemen ikenceye baladlar. lk nce soyunmamz sylediler. Soyunduk, rlplaktk. Daha nce hazrladklar kalaslarla bir anda zerimize ullandlar. Her tarafmz mosmor yaptlar... Herkes arlar yznden inliyordu... Cezaevinin mdr olan Yzba Esat Oktay Yldran, bizim banyoya gtrlmemizi emretti. Baz arkadalar bunun normal banyo olduunu sand. Halbuki bu cezaevinin alt katndaki lamlardan oluan yere gtrmeydi. Orada iki karlk lamn iinde zerinde bokun yzd yere yatmamz emrettiler. Orada uzun sre yle tuttular. Daha sonra ancak iki kiinin kalabilecei hcrelere en az on kiiyi koydular. Her tarafmz mosmor olduu iin birbirimize dokunmamz ok ac veriyordu. Ancak biz(i) rlplak bir ekilde orada birbirimize yapk ekilde gnlerce beklettiler. Daha sonra kapy ilk atklarnda balk istifi gibi hepimiz yere st ste ykldk." Cezaevinde ar ikenceler sonucu hayatn kaybettii belirtilen Bedii Tan'n arkadalar yaananlar u ekilde anlatyor: "Ramazan geldi, 1982'nin Temmuz ay. 'Oru serbest' dediler. Sahura kalkmak yok, iftar saat 20'den sonrayd. 'Bu oru tutma' mesajyd. Bedii Tan oru tuttu. Betonda, stmz plak halde, dnyann idmann yaptryorlar. Bedii'nin orucunun farkna vardlar. Kanalizasyon kapan kaldrdlar, avula pislik yedirdiler. Bedii dayak yedi, yataa dt. Gardiyan ard. Kafasndan bir bidon souk su boalttlar. Yere yld. Kalkmas emredildi. Glkle kalkt. Kalkmasyla beraber, gardiyan bir tekvando hareketiyle dn yapt ve botunun tabann Bedii Tan'n gsne indirdi. Adamcaz kafast yere dt. Yerde yatan Bedii Beyin karnna bastlar. Barsaklar ve bbrei patlad. Bedii Bey 33 nolu koua girdikten 33 gn sonra ld."

Abdurrahman YCEL (Adyamanl): "... Terzilik meslei ile uraan Abdurrahman Ycel'in ac hikayesi, bir sivil polisin dkkanna gelerek 'Aileniz kavga etmi, karakoldalar. Seni gtrelim' szleriyle balyor... Ondan sonrasn yle anlatyor: Karakolda bana 'Abdurrahman sen misin?' dediler. Ben de 'evet' dedim. Beni bir araca bindirip o zamanki mehur Pirin Palas hapishanesinde karanlk bir odaya soktular. 'Suum nedir?' diye sorduumda, komutan 'Sen rgte yardm ediyormusun' dedi. rgtle balantm olmadn, yakinen tanyan mahalle muhtarna sormalarn istedim. Ama dinleyen kim. Copla vurmaya baladlar. Daha sonra bir alt kata indirdiler. Gzlerimi ve azm bezle baladlar. Falakaya yatrp ayamn alt patlayncaya kadar ikence ettiler. Ayaklarm jiletle kestiler. Ondan sonra tuzlu suda yrttler. Salarm kestiler." Bu Abdurrahman Ycel'in maruz kald cop darbeleriyle kulaklarnn zar delindi ve gzleri kr oldu. ki ay ikence grdkten sonra da isim benzerlii yznden kartrld ortaya knca, hibir aklama yaplmadan kimle kartrld bile sylenmeden 'Hadi defol git' denilerek serbest brakld. Hayatnn geri kalan otuz yln 'karanlklar' iinde yaad. (3, s.216,217)

Yaar Okuyan anlarn anlatt kitabnda, Mamak Cezaevinden tahliyenin ardndan gnlerce uyuyamadn, tekrar Mamaka gnderecekler diye endie ettiini, kuruna dizilmesinin nemli olmadn, ancak Mamaka dnmenin daha ar olacan, bu nedenle takm elbiselerinin vatkalarna jiletleri yerletiini, bundan sonra psikolojik olarak rahatladn, Mamaka alrlarsa intihar ederim diye dndn belirtmektedir. (10, s.141)

2. 12 Eyll Darbe dneminde Grdkleri kence Nedeniyle ikayette Bulunan Mtekilerin Beyanlar

Bu blmde grdkleri ikence ve Anayasay ihlal (askeri darbe) suundan dolay ikayette bulunan mtekilerin ilgili dosyalardaki beyanlarna yer verilmitir

Mteki Mustafa KAHYA (2011/856 Sor. 14/11/2011 tarih beyan aynen): Ben 12 Eyll ncesi Diyarbakr'da 1 yl Edebiyat retmenlii yapmtm. Daha sonra aa alndm. O tarihte retmenlerin ye olduu TBDER (Trkiye retmenler Birleme ve Dayanma Dernei) yneticisiydim. Bismil ube ynetim kurulunda grev yapyordum. Aa alndktan sonra memleketim olan Antalya'ya yerletim. Daha sonra stanbul'a tandm. stanbul'da darbe sonras bir tekstil atlyesinde ii olarak alyordum. 13 Nisan 1982 tarihinde stanbul'da gzaltna alndm. stanbul Gayrettepe'deki Emniyetin siyasi ubesinde 44 gn sorgulandm. Sorgularm esnasnda ve siyasi ubeye getirilirken srekli gzm kapal idi. Sadece hcreye koyduklarnda gzmz ayorlard. Sorgu srasnda bana o zaman faaliyette olan Kurtulu isimli sol grl rgtn yneticilerini ve alttaki hiyerarik yaplardaki kiileri soruyorlard. Bilmediimi sylediim iin de siyasi ubeye geli tarihinden ayrlana kadar srekli ikence yaptlar. kenceler falaka ile dayak atma, plak vaziyette Filistin asks denilen bir kalasa t eklinde kollarmz balanarak havaya kaldrlp o ekilde plak vaziyette vcuduma elektrik veriyorlard. Grdm ikencelerden dolay ayaklarm itiinde kangren olmayaym diye ayaklarmn i olan blmlerine jilet atp keserek kesik blmlere bu durumda olanlara kullanlan beyaz bir merhem sryorlard. Ayaklarm bu ekilde iip kesildii zaman ikencenin falaka blmne ara verip dier ksmlarna devam ediyorlard. Gayrettepe'de ilk 15 gn bu ikenceler aralksz her gn devam etti. Dier zamanlarda iki gne bir gne bir ikenceler maruz kalyordum. Ayrca Gayrettepe'de bulunduum 15. Gn olduunu tahmin ediyorum. Bana gzlerim bal iken sigara iip imediimi sordular, ben de sigara itiimi syleyince ellerindeki yanm vaziyette bulunan sigarann yanan tarafn azma sokarak azmn yanmasn saladlar. Daha sonraki gnlerde tekrar sigara teklif ettiklerinde braktm syledim. stanbul Gayrettepe Siyasi ubede grdm ikencelerde gzlerim bal olduu iin ikence yapan kiilerin kim olduklarn bilmiyorum. Ancak daha sonra

o dnemde siyasi ube mdrnn nal ERKAN, mdr yardmcsnn ise Mehmet AAR olduunu rendim. stanbul Gayrettepe'de geirdiim 44 gnden sonra beni Antalya Emniyeti Siyasi ubesine teslim ettiler. 45 gn de orada gzaltnda kaldm. Antalya'da da ayn ikenceler maruz kaldm. Orada da ilk 10-15 gn her gn ikence grdm. Daha sonraki gnlerde ise iki gne bir gne bir ikenceye maruz kalyordum. Hem stanbul'da hem de Antalya'da elektrii genellikle cinsel organma, gbeime, kulak memesi, alnma, ayak ve el parmaklarma veriyorlard. Antaya'da da, stanbul'da da ikence srasnda ikenceciler birbirlerine kod isim kullanyorlard. Mesela stanbul'daki gzaltnda duyduum Cabbar ismi kullanlyordu. Antalya'da ikence yapan grevlilerin isimlerini hatrlamyorum. Antalya'da gzaltnda 45 gn kaldktan sonra Antalya Cezaevine nakledildim. Cezaevine girdiimde 37 kiloya dmtm. Arkadalarmn bakmyla kendime geldim. Cezaevine gelmeden nce sorgu hakimine ktmda ikence yapldn hakime syledim. Ancak zapta gemedii gibi herhangi bir ilem de yaplmad. Antalya Cezaevinde 2 ay kaldm. Antalya Cezaevinde ikence grmedim. Oradan zmir Buca Cezaevine nakledildim. Orada tek tip elbise uygulamas gndeme geldi. Kabul etmediimiz iin benim de iimde olduum 13 kiiyi rlplak soyarak yer altnda bulunan hcrelere koydular. Hcrelerde ikier kiiydik, hcrelerde hibir stma sistemi, yatak yorgan yoktu. lmemek iin birbirimizi stma yntemi bulmutuk. Birimiz altta yzkoyun yatyor, birimiz de srtst onun zerine uzanyorduk, bu ekilde hcrede 13 gn kaldktan sona doktor bunlar kesin lecek dedii iin bize kendi elbiselerimizi vererek tekrar koulara aldlar. Buca Cezaevinde yaklak 4 ay kaldktan sonra, zmir irinyer Askeri Cezaevine nakledildim. Orada ilk gelenleri tecrit denilen birer kiilik hcrelere koyuyorlard. 3 gn kaldm. 3 gn boyunca genel uygulama her gn tecritte 3 posta dayak atyorlard. Tekme, tokat, sopa ve jopla dvyorlard. Her iki cezaevinde de gzlerimiz akt. Burada koua getikten sonra mahkemelere gtrlrken koutan ktan itibaren rink aracna kadar srekli kaba dayak atyorlard. Elbiselerimizi karp tek tip elbise giydirerek ellerimizi arkadan kelepeliyorlard. Buca Cezaevi sivildi, yneticilerini ve bana ikence yapanlar hatrlamyorum. Ancak sorulduunda tespit edilebilir. irinyer Askeri Cezaevine 4 yl kaldm. Orada da yneticileri ve bana ikence yapanlar hatrlamyorum. Ancak sorulduunda tespit edilebilir. Ben irinyer'den sonra 1987 ylnn Mays aynda Ankara Mamak Cezaevine geldim. Burada 1989 ylna kadar kaldm. Ben geldiimde Mamak Cezaevinin en iyi dnemi olduu syleniyordu. Cezaevine girdiimde bana ismimi sordular. Ben Mustafa Kahya deyince benim enseme bir jop indirdiler. Yere dtm, kalktm, tekrar sordular. smin ne dediler, ben de Mustafa Kahya deyince, burada sana soru sorduumuzda emret komutanm diyeceksin dediler. Cezaevine koularda kalyordu. Gnde 3 defa saym alnyordu. 15 dakika da havalandrmaya kyorduk. Havalandrma sresinde bize dayakla hareketler yaptryorlard. Saym srasnda ise Atatrk'n Genlie Hitabesini ve stiklal Mar'n okutturuyorlard. Okumayan ya da sesi az kan dayak yiyordu. Ben bunlarn ikence yntemi olarak kar ktm iin ok defa dayak yiyordum. Bana kou kdemlisi

olduumu sylediler. Grevli askerler gelip bana lan unu yap, lan bunu yap diye hitab ediyorlard. Tepki gsterdiim iin beni o dnem Aslan Kafesi olarak geen yere gtrdler, orada gvenlik Komutan benim yanmdaki askerlere bu ismini bilmiyor muymu, ismini retin dedi. Bana ismimi sordular, ben de Mustafa Kahya deyince beni yere ykncaya kadar dvdler, kaldrdklarnda senin adn Lan, Mustafa Kahya deil dediler. Ben de Mustafa Kahya dediim iin bu dayak olay srekli tekrarland. Burada 3 gn ikence grdm. Mamak Cezaevinde grevli bulunan Albay Raci Tetik Cezaevi Mdr idi. A Blok Emniyet Amiri Binba idi. Bunu ve dier kiilerin isimlerin bilemiyorum. Ben dilekemde de belirttiim gibi darbeyi yapan kiilerden ve bana ikence yapan ifademde belirttiim grevlilerden ikayetiyim. irinyer, Buca ve Mamak'taki bana yaplan ikencelere ayn ekilde cezaevinde bulunan Hseyin Akta, Sleyman Selen isimli kiiler tanktr. Ayrca tespit edeceim dier tanklar da bildireceim. Mteki Ylmaz KIZILIRMAK (2011/864 Sor. , 22/11/2011 tarihli beyan aynen): Ben 12 Eyll 1980 ncesi DSK'e bal DEV.MADEN-SEN isimli sendikada personel olarak alyordum. 10 Eyll 1980 tarihinde Genel Bakanmz Mslm ahin ile birlikte beni gzaltna aldlar. nce Ankara Bahelievler Merkez Komutanlna gtrldm. Oradan Ankara Emniyet Mdrlne gtrldm. Burada Sendikalar Brosu benim ifademi ald. Daha sonra Skynetim Askeri Savclna karldm. Mahkemece tutuklandm. Tutuklanmamn ardndan 11 Eyll 1980 gn Mamak Askeri Cezaevine sevk edildim. Orada cezaevlerine gelenlerin konulduu "Kafes" denilen yere gtrldm. Saat 15:00'ten 24'e kadar kafes denilen yerde askerler tarafndan srekli dayak yedik. Kafesin delikleri geniti. Oradan jopla bize vuruyorlard. Saat 24 olduunda beni B Blok 10. Koua koydular. Saat 04:00 sralarnda askerler gelerek kaplarmza vurup, "O... ocuklar kalkn, sizi bundan sonra yaatmayacaz" diye kfr ve tehditlerle uyandrdlar. Koularda ranzalardan inip ayakta bekledik. Sonra havalandrmaya karp, havlandrmada o gn akama kadar dayak fasl devam etti. Daha sonraki zaman ierisinde de ayn ekilde dayak atarak ikencelere devam ettiler. Bir grup asker koua gelip, bize dayak atyor, daha sonra da "Sendikac nerede" diyerek beni soruyor, ben ortaya ktktan sonra tekrar dayak yiyordum. C-5 Blokta tutuklularn emniyete gtrlmeden nce sorgulandklar bir ikence merkezi vard. Ben oraya 5 kez ayr ayr tarihlerde gtrldm. Her defasnda bana elektrik verdiler, ayr tarihlerde gtrldm. Her defasnda bana elektrik verdiler, kaba dayak attlar, tazyikli souk su tutuyorlard. Bize DSK'in yasad bir rgt olduunu, genleri zehirlediini syleyerek, sendika yneticilerin aleyhine ifade vermeye zorluyorlard. Sz konusu yerde benim cinsel organma, ayak parmaklarma elektrik vererek ikence yaptlar. Cezaevinin B Blounda 14 tane kou vard. O koulardan 1 tanesinin banyosu vard. O banyoyu da ikence yeri olarak kullanyorlard. Oraya 2 gnde bir tm koular srayla gtryorlard. Koulardan karrken bizi tek sra haline sokup, ellerimiz ensemizde, askerler iki tarafl dayak atarak gtryorlard. Buras tm bloktaki koularn temizlik ihtiyalar iin yaplm bir hamamd. Buraya gtrldmzde "Soyunun" diyorlard, soyunduktan sonra ykanmak iin kullanlan hamam talarnn

balarna oturtuyorlard. nce souk ya da scak su verip, zerimize dktryorlard. Sonra ilk verdikleri suyun tersi olan scak ya da souk suyu atrp, bir scak bir souk suyu zerimize dktryorlard. Ardan alanlar "Daha hzl"diyerek ve joplayarak dvyorlard. Bu ikence yaklak 4-5 dakika sryordu. Arkasndan zerimizdeki sabun ykanmadan bizi kaldryorlard, plak vaziyette elbiselerimizi giyemeden tekrar sraya koyarak, dayak atarak koulara gtryorlard. Bu ekilde banyo ikencesine yaklak 6 ay boyunca 2 gne bir maruz. Kaldm. Koulara zannmca Kara Kuvvetleri Komutanlnca yazlm Atatrk lke ve nklaplar isimli bir kitap getirip, yksek fiyata herkese sattlar. Bu kitaptan dersler verip, soru soruyorlar, bilemeyenleri dvyorlard. Karavanaya yemek almaya gidenlere bu kitaptan sorular sorup, bilmedikleri takdirde yere yatrp dvyorlad. Benim ezberim iyi olduu iin bu konuda fazla dayak yemedim. Ayrca ailelerimizden gelen paralar istediimiz gibi kullanamyorduk. Bu paralardan kendilerinin istedii miktar kadar az az veriyorlard. rnein, sigara, st ve yourt almak istesek, istediimiz kadar alamyor, cezaevi ynetiminin ngrd kadar bize veriliyordu. Bu ekilde de manevi olarak ikenceye maruz kalyorduk. Emniyet sorgularnda istenen ifadeyi vermeyen kiileri daha ar sulularn bulunduu A Bloktaki hcrelere koyuyorlar, orada ailelerimizin ou zaman ziyaretlerimize gelmelerini istemiyorduk. nk yaklak 4 dakika kadar bir grme hakk veriliyordu. Grme iin getirilip gtrlrken de hem dayak hem de hakaretlere uruyorduk. Ailelerimize de hakaret ediyorlard. Durumaya giderken de hem aralara gtrlrken hem de aralarn ierisinde de dayak atyorlard. 12 Eyll'de cezaevlerinde grev yapan askerlerin zel olarak seilip, zel eitim aldklarn dnyorum. nk sradan askerlerin daha dorusu halkn iinden km kyl, ii ocuklarnn bu ekilde ikence yapabileceklerini dnmyorum. Bunlarn kullandklar yntemlerin, konumalarndaki jargonlarn birbirinin ayn olmas, kalp cmleler olmas zel olarak eitilip, cezaevlerinde ikenceci olarak grevlendirildiklerini ortaya koymaktadr. Mahkemelerde duruma salonunda bizi getirip gtren askerler bize mdahale ediyor, yeri geldiinde dayak atyor, bizi susturup, konuturmuyor, yere bakmamz istiyor, sanki o zamanki Skynetim Mahkemelerindeki Hakim ve Savclar bir btnn paras gibi davranmaktaydlar. Ben Mamak Cezaevinde yaklak 1 yl tutuklu kaldm, daha sonra da beraat ettim. Mamak Cezaevinden bu yana geceleri srekli kabus gryorum. Arkamdan birileri geliyor, yaknda tedavi iin bavurmay dnyorum. O zaman Mamak Cezaevinde ikence edenleri tam olarak hatrlayamyorum. Ancak Cezaevini yneten Albay Raci Tetik idi ve onun emri, talimat altnda dier askerler ve grevliler ikenceye itirak etmilerdir. Darbeyi yapan bata Kenan Evren olmak zere dier askerler ve grevlilerden, ikenceyi yapan kiilerden ikayetiyim dedi.

Mteki Yener TURAN (2011/857 Sor., 15/11/2011 tarihli beyan aynen): Ben 12 Eyll askeri darbesinden sonra Kasm 1980 tarihinde Artvin avat Lisesinde okurken gzaltna alndm. 1 hafta avat Blge Okulu olarak yaplan inaatn gzalt yeri olarak dzenlenen ksmnda kaldm. Gzaltna alnmadan nce avat Cezaevinin yanndaki Jandarma Karakolunda yaklak 8 saat kaldm. zerime srekli hortumla souk su dktler, arada da kaba dayak yedim, ayrca karakolun bahesinde havuza sokup karyorlard. Karakolda bana yaplan ikencelerden sorumlu Yzba Mustafa Eken ve Astsubay Bahri Deniz vard. Erler de vard ancak bunlarn isimlerini bilmiyorum. Gzlerim zerime su dklrken ve dayak yerken kapal idi. Havuza attklarnda akt. Gzaltnda kaldm Blge Okulu inaatnda hakaret ve kfr edildi. Grevlilerin isimlerini bilmiyorum. Buradan sonra Artvindeki retmen Okulunun tutuk evi haline getirilen ksmna gtrdler. Yaklak 2 hafta orada kaldm. Oradaki sre ierisinde hakaret, sopa, kaba dayak, gece uykusuz brakmak, souk havalarda at yry, eek yry denilen garip eitimler eklinde muameleler grdm. Burada da grevli Binba Ahmet SELEK vard. Bir yzba vard ama ismini hatrlamyorum. 21 gn gzaltnda kaldktan sonra serbest brakldm. Srmene Lisesine eitimime devam ettim. 1981 yl Temmuz aynda 9. Kolordu Skynetim Mahkemesi hakkmda tutuklama karm, tutuklandm. 9 ay Erzurum 3 nolu cezaevi ve 1 nolu cezaevinde tutuklu kaldm. Bu cezaevlerinde her gn sopa yedik. Yemek konusunda skntmz vard, uygunsuz ve pis yemek yedirdiler. Yemein ierisinde rnein bir kl yuma ya da bir farenin kuyruu kyordu. Hakaret, kfr, tehdit tarz muameleler oluyordu. Bu cezaevlerinde sorumlu olarak bir yzba vard, cezaevi mdr idi. Hatta kendisine karateci yzba diyorlard. Kendisi karate yaparak bizi dvyordu. Dilekemde belirttiim ve ifademde belirttiim kiilerden ikayetiyim, cezalandrlmasn isterim dedi.

Mteki Reat KESKN (2011/860 Sor. , 22/11/2011 tarihli beyan aynen): Ben 12 Eyll 1980 ncesi o zamanki siyasi ve ideolojik gruplamalar nedeniyle kurmu olduumuz ve yasal olan DYARBAKIR DEVRMC GENLK DERNEnin kurucularndandm. Darbe yapldktan sonra yasal olmasna ramen derneimizi gizli rgt kapsamna sokarak, rgt yneticisi olarak beni Diyarbakrda gzaltna aldlar. Darbe ncesi Dicle niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Biyoloji Blm rencisiydim. Darbeden 2-3 gn sonra gzaltna alnarak Diyarbakr Emniyetindeki 1. ubeye gtrldm. Orada 1 gn gzaltnda kaldktan sonra ertesi gn bizi Diyarbakr Askeri Savclnn binasnn bulunduu yere gtrdler. Orada minibsten indirdiler, gzlerimiz akt.Orada dosyamza savcnn baktn sylediler. Ancak bizim herhangi bir ekilde ifademizi Savclkta alnmad. Ancak 1. ubede gzaltna alndm gn alnmt. Orada ar bir ikence grmedim. Ancak polisin sorduklarna bilmiyorum diye srekli cevap vermem zerine, polis bir sopayla omzuma vurdu, bunun ifadesini bu ekilde yazn, nasl olsa daha sonra blbl gibi konutururuz diye sylemiti.

Askeri Savcln bahesinde bulunduumuz srada, Savclk binasna yaklak 100 metre mesafede bulunan, ta duvarl, tek katl bir bina vard. Orada bulunduum srada bu binadan bir polis kt, Savclk binasna girdi, oradan da karak bizim bulunduumuz yere gelerek, bizim bamzdaki polislerle konutu. Bu polis sivil giyimli, zerinde alt ksmnda mavi kot pantolon ve izgili bir spor ayakkab, st ksmn dikkatimi ekmemiti. Savcln bahesinde bekletildikten sonra bizi tekrar minibse bindirdiler, gzmz baladlar, minibse 5-6 kii bindirilmitik, toplam 1314 kii vard, geri kalan Savcln bahesinde kalmt. Bizi gzmz bal olarak minibse bindirdikten sonra tahmin ediyorum, Askeriyenin ierisinde gezdirdiler. Sonra belli bir yerde minibsten indirdiler, gzmz bal olarak yaya yrttler. Yaya yrrken bizim dalk talk yerlerde yrdmz izlenimini vermek iin banz ein, taa demesin, u kprnn altndan geeceksiniz eklinde szler sylyorlard. En son yaya olarak bir binaya sokulduk. Orada gzaltnda yaklak 33 gn kaldm. Kaldm sre ierisinde 3-4 kez falaka daya yedim. En az 7-8 kez vcuduma elektrik verilerek ikence yapld. Elektrik ikencesi yaplrken sandalyeye oturtularak ellerim arkadan bal ekilde bulundurulurken arkamdaki polisin sorduu sorulara istedii cevab vermeyince el ve ayaklarma bal olan elektrie arkamdan nasl olduunu bilmediim ekilde akm vererek elektrik ikencesine maruz braklyordum. Baka bir elektrik verme yntemi ise plak vaziyette Filistin Asks denilen bir kalasla aslarak vcudumun eitli yerlerine, cinsel organma, di ve kulama elektrik veriliyordu. Bu ekilde elektrik ikencesine 2 ya da 3 kez maruz kalmmdr. Bunun dnda koturarak duvara kafamz vurdurma, zerimize kum torbas sallayarak arptrma, gnlerce ayakta uykusuz bekletme eklinde oluyordu. kence odalarnda genellikle ikence yaplyordu. Burada yukarda anlatm olduum ilk gzaltnda kaldktan sonra Askeri Savcln bahesinde mavi kot pantolonlu ve izgili spor ayakkabl polisin ayak ksmn ve pantolonunun alt ksmn gzbamn alt ksmndan grdm. O zaman burann Askeri Savcln bahesinde tarif ettiim tek katl bina olduu kanaatine vardm. Burada gzm srekli bal olduu iin ikence yapan kiileri hi grmedim. Bulunduumuz yerde ikence srekli devam ediyordu. Yaplan ikencelerden dolay srekli barma, arma sesleri duyuluyordu. Burada 33 gn kaldktan sonra Askeri Savcla karldm. Askeri Savc ifademizi alarak Mahkemeye sevk etti. Mahkemenin tutuklama karar vermesinden sonra beni Diyarbakr 5 Nolu Askeri Cezaevine gnderdiler. Cezaevinde ilk 2-3 ay bir skntmz olmad. Yemekler gzeldi. Kitap okuma imkanlarmz vard. Fazla bir sknt ekmedik. Ancak bu sre sonunda cezaevine Gvenlik Amiri olarak atanan Yzba Esat Oktay YILDIRAN atandktan sonra kt uygulamalar balad. lk nce yemeklerde zorla dua yaptrlmak istendi. nce dualar yapmamak iin direndik, nk bunu yaptmz takdirde arkada istemediimiz baka eyler de yaptracaklard. Zorla yaptrlmasna karlk cezaevinde tutuklularn byk bir blm alk grevine balad. Zamanla alk grevinden baz koular vazgetiler. nk alk grevinden vazgeip dua etmeyi kabul eden koulara yemek veriliyordu. 8-9 gn bizim kou olarak alk grevine devam ettik. Sonra biz de grevden vazgetik. Arkadan ikence uygulamalar balad. Spor faaliyetlerini ikenceye evirmilerdi. Spor iin havalandrma ya da koularda bulunduumuz sralarda zorla stiklal Marn, Atatrkn Genlie Hitabesini sylettirip, ezberlettiriyorlard. Atatrkn hayat

ile ilgili bir kitap vard. Bu kitab nokta, virgl ezberlememizi istiyorlard. Bir kelime hata olduu zaman dayak ve ikence nedeni idi. Havalandrmaya karldmz zamanlarda bir kii hata yapt zaman havalandrmann ortasnda mazgal kaldrtp, kafasn oraya, lamn iine sokturup, arkadan da bir tekme vurdurarak, bu kiinin beline kadar lama batmasn salyorlard. Koua dnldnde banyo yapacak herhangi bir suyumuz yoktu. Banyo yapmak iin su verilmiyordu. Sadece gnlk kii ba 1 ay barda su dyordu. Onu da ancak imek iin kullanyorduk. 3-4 kez ben de bu ekilde lama batrlma ikencesine maruz kaldm. Ancak cezaevinde kalp da bu ekilde ikencelere maruz kalmayan kimse yoktur. Gnlk arkadalar arasnda konuurken o gn 50den aa sopa yemisek kendimizi anl gryorduk. Bunlarn dnda banyoya gidip gelirken mutlaka dayak oluyordu. Grmze akrabalarmzn gelmesini istemiyorduk. nk 2-3 saniye bir sre veriliyordu. Yaknmza naslsn diyip cevap alamadan ddk alnyor, sopa yememek iin tekrar ieriye kamak zorunda kalyorduk. Dolaysyla bu durumu ailemizin grmesini istemiyorduk. Kou yaam ve cezaevi ierisinde oturmak, kalkmak, glmek, konumak su saylyordu. Bu ikenceler bahsettiim gibi cezaevinde ilk 2.5-3 ay hari, kalm olduum 2.5 yl boyunca devam etti. 2.5 yl sonra tahliye oldum. Diyarbakr 5 nolu cezaevinde kaldm sre ierisinde uradm ikencelerden dolay sorumlu olanlardan Gvenlik Amiri Esat Oktay YILDIRAN daha sonra ld. Yine 7. Kolordu Komutan ve Diyarbakr Skynetim Komutan Kemal YAMAK da ld. kence yapan gardiyanlar, askerler ve sorumlu olan dier kiilerden ve darbeyi yapan Kenan EVREN ve dier Komutanlardan ve Adalet Bakanndan ikayetiyim dedi.

Mteki Metin TERZ (2011/861 Sor. , 14/11/2011 tarihli beyan aynen): Ben 1980 askeri darbesinden sonra 25/01/1981 tarihinde gzaltna alndm. Diyarbakrda 1 nolu ube siyasi sulara bakyordu. Oraya gtrldm. Gzlerim bal olarak gtrlmtm. 2 ay boyunca gzaltnda kaldm. Gzaltnda iken gzlerim hi almad. Benim hakkmda Devrimci-yol rgt yeliinden soruturma yapyorlard. Benim rgtle balantm ortaya karmaya alyorlard. Gzaltnda kaldm sre ierisinde srekli falaka daya, jopla dvme, Filistin asksna aslarak uzuvlarma elektrik verilmesi eklinde ikenceler devam etti. kence bittiinde dinlenmememiz iin oturmamza izin verilmiyordu. Baylana kadar bu ikenceler devam ediyordu. 2 aydan sonra Savcla karldm. fadem alnd. Mahkemece tutuklandm. Yine Diyarbakr 5 nolu cezaevine konuldum. Girite btn gelenlere uyguland gibi bir ho geldin daya attlar. Cezaevi srecinde bizi hcrelere koydular. Hcrelerden televizyonlu olan m yoksa banyolu olan m tercih edersiniz diye soruyorlard. Televizyonludan kast st kattaki hcrelerin cam krkt. Ondan bahsediyorlard. Banyolu hcreler ise alt kattaki ierisi lam dolu olan hcrelerdi. lk gittiimde cezaevinde hcrelerde 20 gn kaldm. Cezaevinde ikence yapmak iin mutlaka bir neden bulup bizi dvyorlard. Banyoya gittiimizde srnerek tekrar koua gitmemizi istiyorlar, zerimizi de deitirtmiyorlard.

Kouumuz kk bir koutu, daha dorusu daha nce iyeri olarak planlanm ancak tutuklu says fazla olunca koua evrilen bir yerdi. 173 kii bu kouta kalyorduk, normalde 50 kiinin birlikte kalamayaca bir yerdi. Pencereleri hi atrmyorlard. Bir defasnda cezaevinin havalandrmasnda buz zerinde bizi koturdular, buz yumuadktan sonra krdrdlar, daha sonra da krlan sulu buzun zerinde srndrdler. Sonra da o elbiselerle slak ve amurlu vaziyette akama kadar bulundurdular. Bu uygulamalar nedeniyle bir Ahmet amca dediimiz 70 yandaki kii rahatszland, apar topar mahkemeye karp tahliye ettiler. kenceler faslasz olarak her gn devam ediyordu. Cezaevinde bize ikence yapanlar ve dayak atanlar genel olarak askerler emirle bu ileri yapyorlard. Cezaevinde gzlerimiz ak vaziyette idi. Askerlerden ikence iin uyum salayamayan kiileri ayrp geri gnderiyorlard. kenceye uyum salayan kiilere grev yaptryorlard. Hatta bir defasnda bir askerin gece bizi dvmek iin iki defa nbete kalkp uykusundan uyandn belirterek bize kzp bu nedenle bize dayak attn da hatrlyorum. Bir defasnda havalandrmada hepimizi toplayp youn bir ekilde dayak attlar. Bu dayak neticesinde 2 arkadamz fel oldu, 2 kii de akli dengesini kaybetmilerdi. Akli dengesini bozulanlardan bir tanesinin ismi Sabahattin idi. Dierlerini hatrlamyorum. Daha sonra bildirebilirim. Ben cezaevinde yaklak 5 yl 3 ay kadar kaldm. Tutuklu olarak kaldm, sonunda da beraat ettim. Bahsettiim ekilde ikenceler 1984 ylnn Haziran ayna kadar devam etti. Ondan sonra kaba dayak bitmiti, ancak 8 ay havalandrmaya kmadmz oldu. 1984 ylnn Ocak aynda cezaevinde ikenceleri ve uygulamalar protesto etmek amacyla alk orucu uygulamas balattk. Bu dnemde Diyarbakr cezaevinde Cemal ARAT ve Orhan KESKN alk grevinde ld. 2 kii basklara dayanamayarak kendini ast. Bunlardan birinin ad Remzi AYTRK, dierini hatrlamyorum. Bir kii de kaba dayaktan ld, bu kii ise Necmettin BOYKKAYA dr. Bizim tespit edebildiimiz Diyarbakr Cezaevinde ihtilalden itibaren 1984 Nisanna kadar olan srete 54 kii hayatn kaybetti. Darda ve dier yerlerde lenlerin saysn bilmiyoruz. Gzaltnda bulunduum srede gzm bal olduu iin bana kimlerin ikence yaptn bilmiyorum. Diyarbakr Cezaevinde ise gvenlik Amiri Esat Oktay YILDIRAN ve Cezaevi mdr olan binbann ise ismini hatrlamyorum. O dnem cezaevinde ve gzaltnda bana ikence eden bunun iin emir veren kiilerden ikayetiyim. Ben tank olarak cezaevinde ikence dneminde benimle birlikte kalan Fikret DENZ, smail NAKPOLU, Ali DEMRAK ve tespit edeceim dier tanklarm bildireceim dedi. Devamla gzaltnda kaldm srede gzmn srekli bal olmas nedeniyle burnumun zerinde halen iz vardr. Parmak

aralarmda da mermi konularak parmaklarmn sktrlmas nedeniyle iz kalmtr. 12 Eyll dnemindeki soruturmalarda cezaevinde yaklak 150den fazla kii dier insanlar aleyhine ifade vererek itiraf olmaya zorlanmlardr. Bu kiilere de ayn ikence yntemleri uygulanmtr.

Mteki Cumhur YAVUZ (2011/858 Sor. , 15/11/2011 tarihli beyan aynen): Ben dilekemde ayrntl olarak bana yaplan ikenceleri belirttim. Gzaltnda bulunduum yerlerde gzlerim bal idi. Fatsada gzaltnda bana ikence yapan kiilerden bir tanesinin Bakomiser Mustafa YAYLA olduunu bana bir yer gsterme yaptrdklar srada gzlerimi atklarnda Yer buras diye syleyen kiinin daha nce bana ikence yapan kii olduunu, daha nceki sesinden tanyarak tespit ettim. Dier polis memurlar Tuncer MEKK, Yemen TRKAN, Ali AY ise daha sonra yazlan Fatsa Gerei isimli kitapta Mustafa YAYLAnn ekiplerinde bu polislerin isminin getii iin bu polisleri de tehis ettim. nye Karakoluna gzm ak gtrldm iin ikenceyi yapan Baavu Ramazan KARTLAK ve emrinde grev yapan askerleri tehis ettim. Askerlerin isimlerini bilmiyorum. Ankara Mamak Cezaevinde bize ikence yaptran Cezaevi Mdr Albay Raci TETK, dier isimlerini hatrlamyorum. Aydn Cezaevine gnderildiimizde maruz kaldm ikenceleri anlattm. Orada plak olarak yediim dayaktan yumurtalmn bir tanesi ezilmiti. Ayrca bacam da 1 yl bkemedim. kence yapan dier kiilerin adlarn bilmiyorum. lgili cezaevlerinde o tarihte grevli olanlar tespit edilebilir. Ben 02/12/1980 tarihinde gzaltna alndm. Gzaltnda nye ili Erenyurt beldesinde karakol haline getirilen Merkez lkretim Okulunda yaklak 14 gn kaldm. Sonra toplama kampna dntrlm Fatsa Et Balk Kurumuna gtrldm. Orada ilk sorgum 11 gn srd. Fatsadan sonra nyeye gtrldm. Orada 2 gn kaldm. nyeden sonra Perrembe Eitim Enstitsne gtrldm. Orada tahminime gre 14 gn kaldm. Oradan da Ordu Efilli Cezaevinde Mehade Kouuna gittim. Orada tutuklandm. 1981 yl tahminime gre Mays aynda Amasya Cezaevine sevk edildim. Amasyada 1982 ylna kadar kaldm. 1982 Ocak ya da ubat aynda Mamak Cezaevine gnderildim. 1 ay sonra tekrar Amasya Cezaevine gittim. 1983 ylnda Haziran aynda tekrar Mamak Cezaevine getirildim. 1988 ylna kadar Mamak Cezaevinde kaldm. Oradan Eskiehir E Tipi Cezaevine sevk edildim. Burada 1 yl kaldm. Ondan sonra da Aydn E Tipi Cezaevine sevk edildim. Ankara Skynetim Mahkemesi bana idam cezas vermiti. 1991 ylnda karlan artl Tahliye Yasasndan Aydn Cezaevinden tahliye oldum. Dilekemde belirttiim ve ifademde belirttiim kiilerden ve tespit edilecek kiilerden ikayetiyim, cezalandrlmasn istiyorum.

Mteki Osman BAER (2011/1290 Sor. , 09/12/2011 tarihli beyan aynen): Ben 12 Eyll askeri darbesi olduu srada Ankara Abidinpaa Kartal Tepede bulunan Abidinpaa Endstri Meslek lisesinde renciydim. Askeri darbe yapldktan sonra

8 gn sonra bir gece vakti benim evime balarnda Bakomiser POL-DERli Zeki KAMAN olan asker ve polislerden oluan grup gelerek beni gzaltna alp 4. Kolordu Komutanl 28. Mekanize Piyade Tmeni ierisinde bulunan C-5 isimli bloka gtrdler. Orada bana polis Osman BAKIR kim ldrd diye sordular. Ben ilgim olmadn syledim. Ancak bana ikenceye baladlar. Yaklak 1 hafta 10 gn boyunca ikence ettiler. Bu sre zarfnda beni Filistin asks denilen askya aldlar. Falakaya yatrdlar. rlplak soyup cinsel organma, dilime, parmaklarma ve vcudum eitli yerlerine elektrik verdiler. rlplak vaziyette iken bizi slatp, gnlerce plak vaziyette a, susuz o ekilde bekletiyorlard. Souktan tir tir titriyorduk. Bu ikenceler yapld srada Erzurumdan mer Haluk PRMOLU isimli u an iadam olan kii de getirilmiti. Ayn ikenceleri o da grmtr. Bu 1 hafta on gnlk sre ierisinde Emine PEKGZ isimli emekli hemireyi tank olarak getirip, beni tehis ettirdiler. Emine PEKGZ beni gstererek Polis Osman BAKIR vuran kii bu diye syledi. Daha sonra mahkemede de Emine PEKGZ ayn ekilde tanklkta bulundu. Bu tanklktan sonra ikencelere dayanamayarak ben Osman BAKIR vurduumu syledim. Bana bunun zerine Kim emir verdi diye sordular. Emri sana Ankara lk Ocaklarnda ynetici olan Cabbar KANAT m verdi. Yoksa Ankara lk Ocaklar Bakan Ali UZUNIRMAK m verdi diye sordular. Ben ikenceden dolay bu kiilerin bana talimat verdiini syleyerek hayali bir senaryo uydurdum. Ancak senaryo geree uymuyordu. Bu sulama dnda benim oturduum mahallede meydana gelen ve u an hatrladm Salim KABAKn evinin bombalanmas, Mehmet PATIRn evinin bombalanmas, Hseyin isimli kiinin evinin bombalanmas, Sabri YTin ldrlmesi, bunun dnda da hatrladm eitli kurunlama vs. su olaylarn benden sorup, bilgi almak istiyorlard. Bunlarn faillerini kim olduunu sylemem iin bana ikence yapyorlar, bunlar benim yaptm, bu nedenle kabul etmemi istiyorlard. Yaplan ve devam eden yukarda anlattm ikenceler nedeniyle bu sular da zerime almak zorunda kaldm. Gzalt sreci devam ederken bizi ara sra Mamak Askeri Cezaevinde bulunan B Bloktaki koulara gtryorlard. Orada da her gn en az 100 sopa yiyorduk. Sopa atarken cop kullanyorlard. Sabah akam alnan saym iin dar ktmzda koarak kyorduk. Sal sollu askerler dizilmi vaziyette hepsi bizi copluyorlard. Biz de en az dayak yemek iin daha hzl komak zorunda kalyorduk. Bunun dnda gnlk 3 n yemek almaya gittiimizde, havalandrmaya ktmzda, ziyaretimiz geldiinde, dayak yiyorduk. Bu faaliyetler srasnda, Atatrkn Genlie Hitabesi, Onuncu Yl Nutku, stiklal Marnn belli bir ktasn sylememizi istiyorlard. Syleyemediimiz ya da ezbere okuduumuz halde yanl okudun diyerek dayak atyorlard. Bu dayaklardan srekli yedim. Bizi banyoya gtrp rlplak halde sopa atyorlard. Bu banyodaki sopalardan dolay Mamak Askeri Cezaevinde benim gzmn nnde Bekir BA ve Hasan ALEMLOLU ld. Tutulan tutanaklarda bunlarn kendilerini asarak ldkleri belirtildi. Oysa kaldmz cezaevinde bir mahkumun kendisini asabilecei hibir ksm yoktu.

Soruturma ilemlerinin yapld gzalt olarak kullanlan yerde dosyalarmz gndeme geldike tekrar cezaevinden alnp, gzaltnda bulunduum yere gtrlerek tekrar sorgulanyorduk. Bu sorgulamalar srasnda da yukarda bahsettiim dayak, falaka, elektrik verme, Filistin asksnda bekletme, zerime su sklarak plak olarak bekletme eklinde ikenceler gryordum. Ben MHP ve lkc kurulular davasnda 223. sank olarak yarglandm. Cezaevinde ya da gzaltnda ikenceden geirildikten sonra bizi revire gtrp, bir ar kesici vererek geri gnderiyorlard. stm bam grdm ikencelerden dolay kan olduunda ailelerimizden temiz elbise isteyerek, temiz elbiseleri verip kanl elbiseleri alyorlard. Bir defasnda benim kanlanm olan elbiselerimi Ankara l Emniyet Mdrlnde beki olan ve ayn zamanda komum olan Necati MEK benim temiz elbiselerimi alp, kanl elbiselerimi almt. Ben Askeri Skynetim Mahkemesinde MHP ve lkc kurulular davas alana kadar hem bahsettiim cezaevinde hem de gzaltnda kaldm. Bu sreler boyunca srekli bahsettiim ikencelere maruz kaldm. Bu ikenceler nedeniyle bir defasnda tm vcudum mosmor olmutu. Dkap Askeri Mevki Hastanesine kaldrldm. Orada 45 gn yattm. Sorgulamay yapanlar benim lmemi bekliyorlard. Ancak iyiletim. O dnemde Mevki Hastanesi tabiplerinden Binba Tabip Selim KAPTANOLU ve Tabip Albay Mehmet NL benim yattma ve durumuma ahittir. Ancak kendileri bana ikence raporu veremeyeceklerini sylediler. Bunlarn dinlenmesini isterim. Ben mahkemeye knca polis memuru Osman BAKIRn ldrlmesi ile ilgili olay gn hava durumunun nasl olduunun tespit edilerek, olay yerinde uygulama keif yaplmasn istedim. Mahkeme talebimi kabul etti. Yaplan keifte grevlendirilen Bilirkii havann sisli olmas nedeniyle tank Emine PEKGZn bulunduu yerden benim bulunduum yeri net olarak gremeyeceini siluet eklinde grebileceini syleyerek, bu kiinin tanklktan drlmesini istedi. Ayrca zgr AHN ve Aye GDEK isimli DEV-YOL sanklarda ldrlen polisin beylik tabancas ve kafasna isabet eden mermi ekirdeine uygun tabanca yakalanmas, onlarn da olay kabul etmesi ve sonucunda da o dava dosyasnn istenerek incelenmesi neticesinde ben yaplan yarglamada polis memuru Osman BAKIRn ldrlmesi olayndan delil yetersizlii nedeniyle beraat ettim. Benim Osman BAKIR davasnda verdiim ifadeler o tarihte Yeni Dnce Dergisinde yer almt. Bunu da dileke ekimde sundum. Benim yukarda belirttiim Osman BAKIR olay dndaki dier olaylarla ilgili de ikence yaparak benim bir ksm silah ve mermileri teslim ettiime dair ifade ve tutanak imzalatmlard. Bu ifade ve tutanaklar Savcla intikal ettiinde ifadem srasnda Cumhuriyet Savclar Nurettin SOYER, Fahrettin DEMRAL, Orhan YALINKAYA ve Erkan BAERe bana ikence yapldn, bu ifade ve tutanaklarn ikenceyle imzalatldn syledimse de beni dinlemediler ve ifademi dahi zapta gemeden gtrn dediler.

Ben yaplan yarglamalar ve ikence ile imzalatlan ifadelerimde sulamalar kabul etmem nedeniyle 36 yl ar hapis cezasna mahkum oldum. Ankara Mamak Askeri Cezaevinde 7 yl, Eskiehir zel Tip Cezaevinde 2 yl, Bursa zel Tip Cezaevinde 2 yl 11 gn, toplam 11 yldan fazla cezaevlerinde yattm. 3713 sayl yasadan yararlanarak tahliye oldum. Ben yukarda sylediim gibi dava aldktan sonra da sonulanana kadar Mamak Askeri Cezaevinde kaldm. Mamak Askeri Cezevinde 1987 ylna kadar kaldm. Bu tarihe kadar cezaevinde srekli ikence grdm. Cezaevinde telefon, televizyon, gazete, radyo hibir ey yoktu. Gnlk olarak sayma klarda rutin dayak yiyorduk. Cezaevi Mdr Albay Raci TETK cezaevinin bir kulesi vard, oradan aaya bakyordu, aada mavi bereli askerler bizi yere yatrp, zerimizde botla geziyorlard. Cezaevinde elektrik verme dnda dier yukarda anlattm btn ikenceleri grdm. Gnlk rutin olarak dayak yiyordum. Mesela; aynasz tra olmak zorunda kaldmz iin hafif bir sakal kalsa bundan dolay dayak yiyordum. Sebepsiz yere de gnlk dayak yiyordum. Mesela ziyaretimiz gelse onlarn yanna giderken dayak atyorlard. Toplu olarak bulunduumuzda bir arkadamz hata yapsa ondan dolay hepimiz dayak yiyorduk. Dayak yemek iin herhangi bir nedene gerek yoktu. Bir eyi bahane edip, dayak atmann yolunu buluyorlard. Cezaevinde bize ikence yapan kiiler askerlerdi. Bunlarn balarnda subay ve astsubay bulunuyordu. Bu askerler askere alndktan sonra acemi birlii eitimini takiben i gvenlik ad altnda eitime alnyor, orada 1980 ncesi asker, polis ne kadar cinayet olay varsa bunlara anlatlyordu. Bu eitimden sonra askerler kendilerine anlatlan olaylardan sonra intikam hissiyle hareket eden insanlara dnyorlard. Bizleri insan olarak deil de birer cani olarak gryorlar ve o ekilde acmaszca ikence ediyorlard. Askerlerin cezaevine gelmeden nce bu ekilde eitim aldklarn ben kendilerinden bizzat dinledim. Hatta bu ekilde eitim alan Bingln Gen ilesinden Ali GLEL bu ekilde alm olduu eitimi bize anlatt iin tutuklanarak asker kouuna konulmutu, sonra ne olduunu bilmiyorum. Cezaevinde grdmz ikenceyi gerek anlamda anlatabilmek mmkn deildir. Bu ikencelerin mahiyeti ancak yaanld takdirde anlalabilir. Cezaevindeki artlar ok ktyd. Yemeklerden avu avu kum kyordu. Yemek ierisinden orap, askeri bot, fare, palaska, bot altndaki kee kt oluyordu. Bunlar yemein iine atlarak bizlere veriliyordu. Cezaevinde bahsetmi olduum Gvenlik Komutan Albay Raci TETK en st yetkili kiiydi. Onun zerinde bal olduu Tmen Komutan ve 4. Kolordu komutan vard. Cezaevinde Raci TETKin altnda Yksel Yzba, uut Binba ve Yozgatl Tank Binba Ahmet isimli kiiler vard. Benim Mamak Cezaevinde kaldm srede daha sonra Bakanlk yapan Namk Kemal ZEYBEK, Yaar OKUYAN, Necati GLTEKN Paa, Albay Tahsin NAL, Albay Ahmet ER, Kurmay Yarbay akir NER de gzaltna alnp, Mamak Askeri

Cezaevinde ayn muameleleri grmlerdir. Bu kiiler cezaevinde yaklak 15 gn kaldlar, sonra Merkez Komutanl ierinde bulunan Dil Okuluna gtrldler. Taha AKYOL da Mamak Askeri Cezaevine getirilenlerdendi. Taha AKYOL ile Albay Ahmet ER Mamak Askeri Cezaevinde kafese konulduunda ben de ayn yerdeydim. Mamak Askeri Cezaevinde Kafes denen yere mahkemeye kp tutuklanan kiiler getiriliyordu. Buras aynen hayvanat bahelerindeki aslan ve kaplanlarn konulmu olduu demirden blmeli kafes eklindeydi. Ortasnda bir duvar vard. ki blmeden oluuyordu. Bir tarafa Saclar, br tarafa Solcular konuluyordu. Burada her eyi izinle yapmak gerekiyordu. Oturmak, kalkmak, saa dnmek, sola dnmek, tuvalet ihtiyac gidermek, her ey izne balyd. Kafesteyken yry esnasnda asker kt a dur komutu verince durduk. O anda kuruna dizileceimizi dnerek yanmdaki arkadaa karde bizi ldrecekler, hakkn helal et diye sylemem zerine bunu duydular. Beni kafesten karp alt katta gaz odas denilen bo bir odaya gtrdler, orada bana 1,5-2 saat cop, tekme, palaska ile dvdler, sonra tekrar kafese gtrp attlar. Kafeste hata yapan ve cezalandrmak istedikleri kiileri bu ekilde cezalandryorlard. Ben kafes denilen yerde 1 hafta kaldm. Bu kaldm srede zerimdeki elbiselerle zeri ak olan ortamda kaldm. 1 saatte bir asker nbet deiimine geliyor, 10-15 dakika yerinde sayma ve yrtme eklinde talim yaptryorlard. Burann alt betondu. Isnmak iin battaniye yorgan hibir ey yoktu. Mamak Cezaevinde kaldm srede 3 defa hcreye atldm. Bunlardan bir tanesi mahkeme salonunda toplu olarak stiklal Mar okumamdan dolay,bir tanesi cezaevinde cemaatle namaz kldmdan dolay, bir tanesinde de saym srasnda yava ve isteksiz davrandm iddiasyla ceza aldm. Bu hcre cezalar birincisi 10 gn, ikincisi 12 gn, sonuncusu da 7 gndr. Konulduumuz hcreler 70x70 cm ebadnda, ierisinde rdek denilen lazmlk dnda hibir ey olmayan, dinlenmek iin oturma imkan bulunmayan, dar yerlerdi. Dinlenmek iin meliyorduk. Ayak uzatma imkan olmad iin aryordu. Baz zamanlarda dinlenebilmek iin amuda kalkar gibi ayamz yukar kaldrp o ekilde kalyorduk. Hcrede bulunan lazmla ihtiyacmz gideriyorduk. Saym zamanlar bunlar dktrp, ykatyorlard. Hcreye gnde 1 defa sadece len saatlerinde yemek veriyorlard. Hcre cezalar boyunca darya kamadm, darya ktmda yryemiyorduk, kabz oluyorduk, sakalmz da uzam oluyordu. Bu hcreler askeri ihtilalden sonra yaplm, halen de duruyor. Gidip grdm. 12 Eyll darbesinden sonra Abdullah ATLI dardayken ASALA terrne kar faaliyet gstermek zere Kenan EVRENle Bahelievler sanklarnn ceza almamas ve Alparslan TRKEin tahliye edilmesi karlnda anlamlardr. Bu Sabah Gazetesinin 7 Haziran 2010 tarihli saysnda yer ald. Haluk KIRCIyla bu konuda rportaj yapld. Bu rportaj yer almtr, ayrca Haluk KIRCI u an Bolu M Tipi Kapal Cezaevindedir. Kendisinin bilgisine bavurulabilir. Dilekem ekinde yer verdiim gazete kprnde de anlald zere Zaman Gazetesinin 21 Ekim 1990 tarihli nshasnda Fehmi KORU tarafndan Kenan EVRENin el yazs notlarna yer verildi. Kenan EVREN notlardan anlald kadaryla arya giden solun karsna sa karldn, bunun da bir hata

olduunu belirtiyordu. Ben bu yazy okuduktan sonra Kenan EVRENe 9 soru sorarak yazl olarak gnderdim. Ayn sorular Fehmi KORUya da gnderdim. Fehmi KORU bu sorularm Zaman Gazetesinde yaynlad. MHP ve lkc Kurulular davasnda yarglama yaplrken bizim hakkmzda iddianamede 765 sayl TCKnn 149, 168, 146 ve dier bir ksm maddelerden cezalandrlmamz istenmiti. Hakknda dava alan ancak firari olan kiilerin bazlar yurtdnda olduundan iddianamedeki sular da siyasi sular olmas nedeniyle dava devam ederken bizim suumuz siyasi sulardan karlarak sevk maddelerimiz 313, 314, 448, 454 maddeleri eklinde deitirildi. Bundan sonra yurtdna kaan kiilerin iade talebi yapld. Dilekem ekimde sunduum Ek-3 belge Adalet Bakanl Ceza leri Genel Mdrlnn Ankara Skynetim Komutanl Askeri Mahkemesine Abdullah ATLInn iadesinin salanabilmesi iin sevk maddelerinin siyasi su olmaktan karlmas talebini ieren bir yazdr. Dilekemde belirttiim phelilerden grdm ikenceler nedeniyle ikayetiyim, gerekli soruturmann yaplarak cezalandrlmasn talep ediyorum.

Mteki Ylma DURAK (2011/1379 Sor. , 22/12/2011 tarihli beyan aynen): Ben 12 Eyllden nce de imdi olduu gibi ticaretle urayordum. Erzurumda Tek. Olpet isimli irketimiz vard. irket Kereste arlkl faaliyet gsteriyordu. Ben Erzurumda tahminime gre 1968 ylnda MHP Erzurum l Genlik Tekilatn kurdum. l Genlik Kolu Bakanln yaptm. Orada genel olarak lkc genlik hareketlerinin ierisinde ve ynetiminde bulundum. Erzurumun kltr hayatnda da bir yerimiz vard. Babam Erzurumun ilk matbaasn kuran kiiydi. Dolaysyla Erzurumun entelektel evresinde de arl olan bir aileydik. Ben Erzurumda zaman zaman dergi ve gazeteler kardm. zellikle Alparslan TRKE Trkiyeye geldikten sonra genlik hareketleri hzland. O dnemde Erzurum Atatrk niversitesi bizim de almalarmz sayesinde srekli eitim verebilen bir kurum haline gelmiti. niversiteye her kesimden gelen genler ounlukla milliyeti, vatansever insanlar olarak yetiiyordu. O dnemde Erzuruma gelen rsen YMEN ve Engin KONUKSEVER gibi gazeteciler gelip benimle rportaj yaptlar. Ardndan benim hakkmda Dounun Babuu eklinde bir sfatla anlmaya balandm. O dnemde Erzurum Atatrk niversitesinin bu yapsndan dolay u anki PKKnn o zamanki temeli olan rgtler Erzurum niversitesinin tercih edilmemesi konusunda talimatlar veriyordu. O dnemde Erzurumda Alevi dedeleri ile de toplant yaptm. Bu hususta baarl olduumuzu dnyorum. Erzurumda 1980 ncesi hibir Aleviye ynelik bir saldr olmamtr. 1976 ylnn sonunda ben stanbula yerletim. stanbulda genlere ynelik vatanseverlikle ilgili eitim almalar yapyordum. 1979 ylnda stanbulda MHP l Bakan Yardmclna seildim. 12 Eyll htilali olduunda Erzurumdaydm. Ailevi gelenekten dolay ocuklarmn Erzurumda domasn istiyordum. O tarihte ocuumun Erzurumda domas iin Erzuruma gitmitim. 5 Eyll 1980 tarihinde doum oldu. 12 Eyllden 1 gn sonra stanbula uakla gittim. 2 gn sonra geri Erzuruma

dndm. Uaktan iner inmez beni gzaltna aldlar. 2 astsubay, 1 polis uakla stanbul Maltepe Askeri Cezaevine gtrdler. Oraya gzm bal olarak gtrldm. Cezaevine girdiimde yanmda Alfred Weberin ktidar isimli bir kitab vard. Yanmdaki subay bu kitab alp bakarak bu Alfred Weber faist bir kii mi, sen hangi rtbedesin, Baki TUdan aada msn yukarda msn diye sordu, ben de MHPde rtbe diye bir ey olmadn syledim. Cezaevinde gzm bal olarak ellerimi duvara dayattlar. O ekilde dururken boynuma tahta kurusu boalttlar. O ekilde dururken vcudum uyutu. 6-7 saat o ekilde bekledim, ayn gn beni stanbul Harbiyede bulunan askeri casuslarn sorguland yere gtrdler. Buras hcre eklinde yaplm, zeri tel rgyle kapal olan bir yerdi. Konulduum hcre yaklak 2.5 metreye 1.5 metre olan bir yerdi. Vardktan sonra benim gzm balayarak beni sorguya gtrdler. Sorguya balamadan nce ar bir falaka dayandan geirdiler. Sonra ayaklarm imiti, beni kumda yrttler. Ondan sonra sorguya baladlar. Anadan doma plak olarak sorgu yapyorlard. Sorguda bana o tarihlerde Trkiyede ilenmi btn siyasi cinayetleri sordular. Sen bu cinayetleri biliyorsun, bize syleyeceksin diyorlard. Hatta bana, bize gerek bir olay anlat, bu olayda Alparslan TRKEin vermi olduu emirle alttaki kiiler bu cinayeti ilemi olsun, sen de bunu duymu gibi anlat, o zaman seni burada 1 gn bile tutmayacaz diye teklifte bulundular. Ancak ben kabul etmedim. Bana 38 gn, her gn ikence yaptlar. Her gn falaka, rlplak vaziyette elektrik kablosunun bir ucunu erkeklik organma, bir ucunu ise kulak memesi veya dilime veriyorlard. Bu ekilde olunca kendimi adeta yere arplan bir top gibi hissediyordum. Bunun dnda Filistin asksna alyorlard. iddetli arlardan sonra vcudumu uyumasyla adeta vcudumu hissetmemeye balyordum, bakasnn vcudu gibi gryordum. Vcuduma rlplak soyduktan sonra hortumla su skyorlar, sonra da elektrik veriyorlard. Btn vcudum mosmor olmutu. 38 gn boyunca her gn bu ikenceler devam etti. Orada beni 2 ayr ekibin sorguladnn farkna vardm. yle ki akam sorgulayan ekiple gndz sorgulayan ekip ayn sorular soruyorlard. Beni sorgulayan ekibin bir tanesinin polis, bir ekibin de MTten olduunu dnyordum. Beni hcreye gtrp getiren Mrsel adnda bir avu vard. O bana senin sorguna bir yarbay da katld dedi. Yarbayn ismini vermedi. Bu Mrsel isimli avuun bana herhangi bir kt muamelesi olmamt. Bu sorgulamalar srasnda benden bir bilgi alamaynca ailemi ve ocuklarm getireceklerini sylemilerdi. Bir defasnda hcreye gtrldmde hcrede Saliha isimli kzm grdm. Kendisine neden burada olduunu, annesinin nerde olduunu sormutum. Arkasndan bunun hayal olduunu anladm ve kafam duvarlara vurdum. Bahsettiim 38 gnlk ikenceli sorgunun ardndan beni Selimiye Askeri Savclna gtrdler. Askeri Savc beni vcudumdaki yaralardan dolay Haydarpaa Askeri Hastanesine sevk etti. Hastaneye gittiimde vcudumun st tarafnn tamamn alya aldlar. Vcudumun her taraf simsiyaht. Hastanede yatarken Hrriyet gazetesi ve Gnaydn gazetesinde kan manet haberlerinde benim cezaevinden katm, kaarken vurulduumu, birinci ameliyat geirdiimi, ikinci ameliyattan sonra komada olduumu belirtiyordu. Bu haber zerine orann komutanlar olan bir Tugeneral ve yannda dier subaylarla birlikte beni kontrole geldiler. Sonra gittiler. Ertesi gn benim

tedavim sonulanmamasna ramen allarm skp hastaneden taburcu edip, Selimiye Cezaevine gtrdler. Hastanede 8-10 gn kalmtm.

Selimiye Cezaevi Osmanl dneminde at haras olarak yaplm, daha sonra kou haline getirilmi bir yerdi. Orada yaklak 1 ay kaldm. Koularda 10, 20, 30 kii vs. kadar kalyorduk. Benim kouum 20 kiilikti. Bu cezaevinde fiziki olarak ikence grmedim. Ancak Askeri Cezaevi olduu iin hareketler olumsuzdu. Buradan sonra stanbul Kabakoz Askeri Cezaevine nakledildim. Orada 10 gn kaldm. Orada da fiziki olarak herhangi bir ikence grmedim. Ondan sonra Ankara Mamak Cezaevine otobslerle sevk edildim.

Mamak Askeri Cezaevine geldiimde orada D Kafes denilen bir yer vard. Oraya gelen kiiler 24 saat falaka, dayak, askeri eitimden geiriliyordu. Orada alak sesle askere komutanm demek, askerin yzne bakmak yasakt. Bamz dik ve ufuk izgisine bakmak zorundaydk. Aykr davran falaka nedeniydi. Ben Mamak Cezaevinin Kafes blmnde 3 gn kaldm. Burada bana falaka, dayak gibi ikence yntemleri uyguland. Bizi bu yntemler ve ar askeri eitimlerle terbiye ettiklerini sylyorlard. Kafeste doktorlar gelip, bizi muayene ediyorlard. Beni muayene eden doktor, revir defterine benim ellerimde, ayaklarmda ve vcudumda ikence izlerini yazd. Mahkemeye dava aldnda da bu revir defterinin sayfasn mahkemeye intikal ettirdik. Mamak Askeri Cezaevinin B Blounun 13 numaral kouuna yerletirildim. B Blokta hem Solcular hem Saclar kartr-bartr yntemiyle bir arada bulunuyorduk. Burada bir arkadamz askerler hamama diye gtrdler, geldiinde vcudu simsiyaht, biz 3 gn azna pamukla su vermek suretiyle ona bakarak iyiletirdik. Koutan havlandrmaya karken, sadan soldan hayvanlar gibi dayak atyorlard. O yzden koarak gitmek zorundaydk. Her havalandrmaya kta bu dayak fasl uygulanyordu. O yzden havalandrmaya kmak istemiyorduk. Ben raporlu olmama ramen zorla karyorlard. Cezaevinde ayn ortamlarda bulunduumuz Solcularla da grmemiz irtibatmz oluyordu. Bir gn DEV-YOLculardan bir tanesi gece nbeti srasnda benim cebime bir pusula koydu. Pusulaya baktmda Devrimci Yol Merkez Komitesinin hakkmda lm emri verdiini yazyordu. Ben bu pusulay bizim idareyle irtibatmz salayan ahin BLGe verdim. O da idareye verince kouta arama yaptlar. Kaldm kouta ldrmek iin hazrlanan iler bulundu. Beni A Bloktaki tecrit hcresi denilen yere gtrdler. Orada kartrbartr projesi kapsamnda Bahar ETNTA, Blent FORTA ile birlikte kaldm. Hcrede bunlarla deiik zamanlarda kaldm. Hcrede 2 kii kalyorduk. Burada 2 katl tahtadan yaplm bir ranza vard. Ranzann yerin darl nedeniyle iki taraf da duvara dayalyd. Hcrenin n taraf demir parmaklklarla kapalyd. Karda nbet tutan asker srekli bizi gryordu. Hcrede kaldm kiiyle deierek st ranzalarda yatyorduk. Ranzann n taraf sadece bir kiinin yryebilecei bir

blm olmas nedeniyle burada da ikier saatlik blmlerde deierek volta atyorduk. Kalktmzda srekli yukarya ufuk izgisinin olduu ykseklie bakmak zorundaydk, aaya baktmz asker grd takdirde bu dayak ve ikence sebebiydi. Hcrenin nnde nbet tutan asker elinde sigara bar ak ekilde dolayordu. Adeta bu askerler alameti farika diyebileceimiz bir stnlkleri vard. Askerlik disipliniyle badamayan grntleri sz konusuydu. Kouta sigara imek istediimde askere komutanm cigara yakabilir miyim diye sylediimde yak lan diye cevap veriyordu. Arkasndan iebilmek iin bir defa ekebilir miyim dediimde ek lan diye cevap veriyordu. Mamak Cezaevinde subaylar bahsettiim disiplinsiz askerlere de bir ey yapmyorlard. Askerler itibarl hale getirilmilerdi. Ancak bir askerin bizimle muhatap olduunu grdkleri takdirde onu da ikenceden geiriyorlard. Hcrede ikence amacyla uygulanan 15 gnde bir arama yaplyordu. Bu aramalarda yataklarmzn iindeki pamuklara kadar yere boaltlp, yiyeceklerimiz de onun ierisine dklyordu. Cezaevinde kouta olduumuz zamanlarda ise gelen yemeklerde 2-3 tabak ta bulunuyordu. Ancak bu yemekleri de yemek zorunda kalyorduk. Ben Mamaktaki cezaevinde bahsettiim hcrede 4.5 yl aralksz kaldm. Bu hcre Mamak Askeri Cezaevi A Blok 2 n koridoru olarak adlandrlyordu. Mamak Cezaevinde iken rahatszlmdan dolay zaman zaman Ankara Dkapdaki Mevki Hastanesine gtrlp getiriliyordum. Hastanaden gelilerde cezaevinin d kafes denilen blmnde bekletiliyordum ve saymlar yapldktan sonra koulara gnderiliyordum. Bir defasnda hastane dn bu kafes blmnde beklerken saymlar yapld. Ben komutanm diye bardm, asker ne var lan diye cevap verdi. Beni kouuma gtrmeyeceksiniz diye syledikten sonra 2 asker apar topar gelerek saa sola bakma, hibir yere bakma diyerek beni kafesten karp, kafesin dnda bir odaya sokup ellerimi duvara dayattlar. O halde iken bir kii arkamdan Ylma DURAK beni Muhsin YAZICIOLUyla beraber infaz edecekmisin diye syleyince, ben olayn ne olduunu sordum. Meer Mevki Hastanesinde Muhsin YAZICIOLU ile birlikte tedavi grdm srada nci Baba isimli kaaklk suundan hkml olan kii hastaneye gelmi, hastanede biraz da bizim admz kullanp kendisine pay karmak amacyla Ylma DURAKla Muhsin YAZICIOLU karar verdiler, seni infaz edecekler diye Cezaevi Gvelik Amiri Yksel Yzbana sylemiler. Bunlar konuurken arkamdaki Yksel yzba kendisini tanyp tanmadm sordu. Ben de kendisinin Yksel yzba olduunu syleyince hemen bana sahip kp, Ylma DURAKa neden byle davranyorsunuz diyerek beni oturtup, sigara ikram etti. Ben de koua gideceimden sigaray kabul etmedim. Benim kendisini tanmamdan korkmutu. Tahliye olduumda cezaevinde yaplan ikenceleri grmek zere Cezaevi Mdr Yardmcs olan binbaya kendisiyle grmek istediimi syledim. Saymdan sonra grelim dedi. Saym bittikten sonra kendisine Mamak Cezaevinde ve Diyarbakr Cezaevinde uygulananlarn ne amala yapldn bir ideolojiye sempati duyulanlarn militan m yaplmak istendiini sordum. Buradaki insanlarn ceza almam tutuklu olduklarn, bu ekilde davranlmad takdirde bu insanlarn kazanlabileceini sylediimde Binba bana kendilerinin Askeri

Hizmet Tzne gre hareket ettiklerini syleyerek kendisinin bir ey diyemeyeceini syledi. Bu ekilde kendilerinin de yaptklar iin farknda olmadklarn anladm. Bana gre Mamak ve Diyarbakr Cezaevinde uygulanan ikenceler ideolojik militarizmin temellerini oluturmutur. Bugn devletimizin urat PKK terr rgtnn dayanak noktalarndan birisi de Diyarbakr Cezaevinde ve Mamak Cezaevinde uygulanan ikencelerdir. Mamak Cezaevinde cezaevi mdr olarak Albay Raci TETK vard. Kendisini cezaevinde saymlara geldiinde ve hastaneye gidi ve dnlerimde gryordum. Benim kanaatime gre Cezaevinde askerler grup gruptu. Nbet tutan askerler vard.Onlar dorudan ikence yapmyorlar ancak bizim hareketlerimizi ikence grubuna haber veriyorlar, o grup da gelip ngrdkleri ikenceleri yapyorlard. Bazen nbeti askerler de copla dayak atyorlard. Tahminim bu ikence yapan askerler birliklerinden karakter durumuna gre zel olarak seiliyorlar, cezaevlerine gelip, deneniyorlar. Bu ii yapamayacak olanlar gnderiliyorlar, ikencede grevlendirilen askerlere 12 Eyll ncesi ilenen cinayetleri gstererek ve anlatarak cezaevindeki kiilerin birer katil olduunu, devlet dman olduunu her trl muameleye mstehak olduklarn anlatyorlar ve bu askerler artlanm olarak cezaevlerinde grevlendiriliyorlard. stanbul Harbiye Sorgu Merkezinde polislerin bandaki bakomiser oradan ayrlrken benim yanma gelerek ismini syleyip, benim adm u, burada sana yaplan ikencelere ben katlmadm, sakn benim adm verme diye syledi, ben bu kiinin adn u an hatrlayamadm, daha sonra dilekeyle bildirebilirim. Ben Mamak Cezaevinde bahsettiim hcrede 4.5 yl kaldktan sonra tahliye oldum. Tahliye olurken yukarda bahsettiim nbeti binbaya Mamak Cezaevinde uygulanan ikencelerin vehametini anlatmak iin Trkiye bir baka devletle savasa, sava sonunda da bizi esir alm olsa bu muameleleri bize yapmayacan, uygulayamayacaklarn syledim. Bana herhangi bir cevap vermedi. Ben Mamakta ikence yaptran Raci TETKin zel olarak seilmi olduunu duydum. Bu konuda herhangi bir belgem yoktur, genel kanaat bu ekildedir. Sacs da Solcusu da bunu bu ekilde sylemektedir. 12 Eyll ncesi Mamak Cezaevinde bir ksm disiplinsizlikler yaanm, buradaki disiplinsizlikleri gidermek amacyla Raci TETKin zel olarak seilip, her trl yetkiyle donatldn dnyorum. 12 Eyll ncesi MHPye atfedilen komando kamplar olarak bilinen kamplar yanl aksettirilmektedir. Buralarda silahl eitim verildii ve hedefler belirlendii iddia edilmitir. Ancak ben bu kamplarla ilgili yarglanp beraat ettim. Bu ilerin iinden gelen bir kii olarak sylyorum. Erzurumda Bulkasm isimli kamp vard. Bu kamp Atatrk niversitesine bavurularak Atatrk renci Dernei Bakanl tarafndan niversitenin de izniyle alm bir kampt. niversite as da orada yemek yapmtr. Bu kamplarda kitap okunuyor ve genlerin beden eitimlerine ynelik olmak zere spor, karate, judo, kros gibi sporlar yaplyordu. Kesinlikle

silahl eitim yaplmamtr. Bu konuda MHPli kabna smayan genler kullanlmak istendii gibi baz olaylarda kullanmlardr. Mesela 1979 ylnda stanbulda bulunurken bir ahs bizim genlere gelip ierisinde Kontr-gerilla taktiklerinin anlatld, yani ierisinde bomba yapmann, tuzak kurmann, adam karmann tekniklerinin anlatld bir bror imza karl datm. Ben bunu fark ettiimde bu ahs yakaladm. ahsn ad tahminimce Ergin RGGREN idi. Bu yargland. Bununla ilgili MHP Genel Bakan Alparslan TRKE basn toplants yapt. Babakan ECEVT de cevap vererek resmi deil gayri resmi olarak MTe hizmet eden bir ahs olduunu syledi. Yine ayn yl ierisinde stanbulda bir yzbann bizim genlere 4-5 tane silah datp, u u evler komnistlerin evleri buralara operasyon yapn dediini renmemiz zerine harekete getik, ancak yzba yakalanamad. MHPli genler bir ksm provakatif eylemlerde kullanlmlardr. Bunlar; 16 Mart 1977 stanbul Beyazttaki bomba atma eylemi, Abdi PEKnin ldrlmesi gibi eylemlerdir. bu eylemleri yapan genler kullanlmtr. Ancak bunlar MHPnin kontrol edemedii genlerdir. Ben ifademde belirttiim bana kt muamele ve ikencede bulunan ahslarla birlikte u an isimlerini hatrlamadm kiilerden ikayetiyim, isimleri ayrca tespit edip dilekeyle bildireceim Mteki Avukat Osman BAER beyannda, Ayrca delil olarak Yaar OKUYANn kitabn ibraz edeceim. Bu kitapta Cezaevi Mdr Albay Raci TETKin zel olarak Genelkurmay tarafndan seildiini kendisinin sylediine dair beyanlar bulunmaktadr. Mtekinin tespit edip bildirecei dier phelilerle ilgili de soruturma yaplp dava almasn talep ediyoruz

3. phelilerin ve lgililerin Konuya Ik Tutan Dier Beyanlar 12 Eyll Dneminin 2. Ordu Komutan Bedrettin DEMREL, 5 Temmuz 1987 tarihinde Milliyet Gazetesinden Yener SSOYa 12 Eylln ge yapldna inanyorum. Arkadalarmn ou Tam olgunlasn, millet tarafndan tasvip edilsin dediler. Bana kalsayd en az bir yl nceden yapardm. Bir yl ok kan akt. demitir. (Ayn konuda bkz. kaynak 11, s.23) Bu szlerden, phelilerin darbe yapmaya yaklak bir yl nceden karar verdikleri, yaplacak askeri darbenin halkn gznde meru grlebilmesi iin terr ve anari olaylarnn zerine bilerek gitmedikleri, phelilerin darbe yapmak iin bir yl artlarn olgunlamasn bekledikleri, darbe iin frsat kolladklar anlalmaktadr. 8 Ekim 2010 tarihinde Milliyet Gazetesinde yer alan habere gre, dnemin Babakan Sleyman Demirel, Eko Enerji Dergisi Genel Ynetmeni Prof. Dr. Mustafa zcan ltanra verdii rportajda; Siz her eyden evvel bu kan durdurun. nk benim ikinci bir ordum yok, kan durduracak baka gvenlik gcm de yok. Benden ne isterseniz vereyim. Para isteyin para vereyim, asker isteyin asker vereyim. Hepsini vereyim. Yalnz benden drt eyi istemeyin. Dersim Kanunu istemeyin. Takriri Skun Kanunu istemeyin. Bir Tehcir Kanunu

istemeyin. Bir stikll Mahkemeleri Kanunu istemeyin. nk bunlar denenmitir ve bunlar ok ters neticeler vermitir. Bunun dnda her eyi isteyin." "13 Eyll gnne kadar kan akt Trkiyede, ama 13 Eyll sabah durdu. Sonra syledim, 11 Eyll gn akan kan, 13 Eyllde nasl durdu? dedim. Yetkimiz yoktu dediler. 13 Eyll gn yetkiniz nereden kt? dedim. 13 Eyll gn var olan yetki, 11 Eyll gn de vard. Skynetimin btn yetkileri vard,Verdii cevaplar da kurtarmaz kendisini. Kendileri daha iyi biliyor niye durmadn o kanlarn. Kanlar akyordu, nk Sayn Evrenin ankayaya kmas gerekiyordu. Bu ithamla kar karyadr. Yani, Evren ankayaya ksn diye 11 Eyll gn o kanlar akyordu maalesef, 13 Eyllde de onun iin durmutu demitir. Aklamalarna devam eden Demirel, 12 Eyll darbesi ncesi grev sresi dolan Cumhurbakan Fahri Korutrkn yerine yeni cumhurbakan seilememesinin de etkisi olduu grne katlmadn belirterek, "Cumhurbakan seilse ne olacakt? Yani ihtilal yapmaya kendisini ayarlam kiiler bundan vaz m geecekti?" demitir. Demirel, kinci Ordu Komutanl da yapan emekli Orgeneral Bedrettin Demirelin kendisine 12 Eyll darbesi iin "Biz buna bir sene evvel karar vermitik, ama olgunlamasn bekledik" dediini belirten Sleyman Demirel, siyasetilerin darbeyi nleyemeyeceini savunarak "Eer bir lkede ihtilal alkanl, darbe alkanl varsa, hibir ey onu nlemez" eklinde aklamalarda bulunmutur.(9) Baka bir yerde Demirel, Efendim skynetim ilan edilmi, skynetim komutanlarna yetkiler verilmi, hkmet olarak bizim yapacak bir eyimiz yok ki. Askerler isteselerdi anari ve terr nleyebilirlerdi, nitekim 12 gn bakla kesilir gibi kesildi. dareye el koymaya kararl olduklar iin bilerek anarinin zerine gitmediler (5, s.72) demitir. (Sleyman Demirelin ayn nitelikte beyanlarda bulunduuna ilikin bkz. kaynak 10, s.140,158) Sleyman Demirelin 23 Kasm 1990 tarihli Milliyet gazetesinde yaynlanan Demirelden Evrenin Anlarna Yant balkl yazsnda, Komuta heyeti bir taraftan sureti haktan grnp, dier taraftan tertip ierisinde olmutur. Bu tertibi de iyi kamufle etmitir. Sonu olarak, tarihe gmdmz ve zaman iinde tarihin hkmne braktmz zellikle altn izerek sylyorum, silahl kuvvetlerimizin deil, yalnzca 5 kiilik komuta heyetinin kanla besledii darbe plannn irkin yzn ve kirli belgelerini biz demedik. Ne yaptnz? Ne devralp ne braktnz? Elinizdeki yetkileri kullanp devleti koruma ve kollama grevi yerine devletin dibine dinamit koyanlarn akttklar kanlar ikbalinizin merdivenlerine basamak yaptnz. Memleket elden gidiyor, gelin kurtaralm diyenlere hem baktnz bal ap ac sattnz. Anariyi, terr, vurgunu, soygunu nleme arlarna kulanz tkayp seyre daldnz. Kap aralarnda gezip mektuplar yazdnz. Akan kanlar, yanan canlar, gl olan yalar karsnda darbenize meru zemin yarattnz. (10, s.158) Yine benzer ekilde Milliyet gazetesinin 29 Kasm 1990 tarihinde yaynlanan Ecevitten Evrenin Anlar zerine Dnceler balkl syleide merhum Ecevit, Terrn artmaya balad baz illerde skynetim ilann

istedim, fakat Genelkurmay Bakan Evren, Elimizdeki kuvvetler daha ok ilde skynetime el vermez, buna gcmz yetmez gerekesiyle benim bu isteklerime kar kt. Peki, bu gerekeyi ortaya koyan Evren, nasl oldu da 12 Eyll 1980 tarihinden itibaren Silahl Kuvvetlerin gcnn 67 ilde skynetime yetecei grne vard. 11 Eyll 1980 gecesine kadar skynetim uygulanan illerde iddet eylemindeki trman engelleyemeyen Silahl Kuvvetler, 12 Eyll sabahndan itibaren btn lkede gvenlii nasl salayabilecekti? (10, s.159) Bu aklamalarda yer ald zere, phelilerin her halkarda darbe yapma niyetinde olduklarn, darbe artlarnn olumas iin bir yl beklediklerini bu nedenle terr olaylarna kasten mdahalede bulunmadklar anlalmaktadr. 12 Eyll askeri darbesinin ba sorumlusu pheli Kenan EVREN 01/03/2006 tarihinde Kanal D televizyon kanalnda yaynlanan Gen Bak programnda kendisini dinleyen renci kitlesine unlar sylyordu: "Yahu sorsanza... kenceyi sorsanza. Asl bunlar sormanz lazm. Evet itiraf ediyorum. Hapishanelerde ikencelere engel olamadk. Birok insan bu yzden sakat kald, ld. O kadar rica ettik. Yapmayn filan diye. Ama bizi dinlemediler. O gardiyanlar yok mu; ah o gardiyanlar... Onlar yapyorlard. nk 12 Eyll'den nce seslerini karamyorlard. Mahkumlar hep onlar dvyorlard. 12 Eyll olunca balarna temenler falan diktik. Frsat ellerine geince gardiyanlar da ne yapsnlar? kence yaptlar. Fena muamelede bulundular. ok rica ettik, yapmayn falan dediysek de maalesef dinletemedik, bu messif olaylar oldu." "Ama tespit ettiklerimizi yakaladk. Hatta sanrm bir polisle, bir astsubay mahkum oldu. Hem her lkede ikence var. Bakn bugn bile bizde var. Amerika da yapyor, mapushanedeki Irakllara... Ama bana diktiimiz temenler ie yarad. Onlara stiklal Marmz sylettiler. Sabahlar hani ilkretimde sylerler ya, her sabah Trkm, alkanm falan diye onlar syletirlerdi." (3, s.219) pheli szleriyle cezaevlerinde yaplan ikencelerden haberdar olduunu itiraf etmektedir. Ayn zaman da Amerikann da Irakta ikence yaptn belirterek ikenceyi basit ve kabul edilebilir olarak gstermeye almaktadr.

4. 12 Eyll Askeri Darbe Dneminde Gzalt Merkezleri ve Cezaevlerinde Uygulanan kence Yntemleri(3,s.159-163; Benzer yntemler iin bkz: 6,s.70)

Falaka: Yaygn ve srekli kullanld. Ayak taban, ellerin ii gibi vcudun kasl blmlerine kalas, cop, zincir, saz sap, pik demir vb. vurularak gerekletirilirdi. Bu yntem, ayak tabanlarn ve el ayaklarn patlatr, kaba yerleri ezer, morartr, trnaklar skerdi. El ayak gibi herhangi bir yeri krar, sakat brakrd. Kpek Saldrtma: Tutuklu rlplak soyulur, kurt kpei zerine saldrtlrd. Kpein ilk kapt yer bacak aras olurdu. Zincir: 20-25 metre uzunluundaki zincirin ular iki tutuklunun boynuna balanr, tutuklular srt srta verdirilerek ters ynde hzla itilir. Tutuklu tek ayandan

zincire balanr, bu zincir yksek bir yere aslr, tutuklu baylncaya kadar askda kalrd. Germe: Tutuklunun bir baca merdiven kenarlna balanr, dier baca da ak braklan kouun gzetleme deliine balanp kap kapatlr, tutuklunun bacaklar kou kapsnn eni kadar gerilir ve yle kalrd. Kouturulur, zincir tam gerilince, her iki tutuklu da srtst yere derdi. Ayaktan Asma/Tepe: 50-60 kii havalandrmaya alnrd. Gardiyan "tepe ol" komutu verince tm tutuklular st ste bindikten sonra, bir tutuklu da st ste yatan tutuklularn stne kar, stiklal Mar'nn on ktas okutulurdu. Kule: Havalandrmaya kan tutuklular alt kiilik daire olutururlard. Bunlarn zerine 3-4 kat olacak biimde tutuklular karldktan sonra, gardiyann "ykl" komutuyla kule oluturan tutuklular kendini yere brakr ve bylece tutuklularn deiik yerlerinde krlma, incinme ve kk olurdu. Ranza Alt: Gardiyanlarn ellerinde kalaslarla koua girip, "ranza alt ol" komutunu verince, kouta bulunan tutuklularn hepsi ranzalarn altna girerdi. Herhangi bir yerlerinin akta kalmamas gerekiyordu. Ranzalarn altna tm tutuklular smad iin kimini eli, kiminin kolu darda kaldndan, gardiyanlar ellerindeki kalaslarla tutuklularn darda kalan ksmlarna vurmaya balard. Kantar: Tutuklular havalandrmada rlplak soyundurulup tek sra halinde dizilirler, srann n tarafnda duran tutuklu srt st yatrlrd. kinci tutuklu, yatan tutuklunun testis ve erkeklik organlarndan tutarak yukar kaldrr, tutuklunun ka kilo geldiini sylemesi istenirdi. Tm tutuklular birbirin tartana kadar bu ilem devam ederdi. Kervan: Havalandrmada, tutuklular tek sra dizilir, her tutuklu nndeki tutuklunun srtna bindirilir, bacaklar altndaki tutuklunun boynundan aaya sarktlr ve kulaklarndan tutmas istenirdi. Gardiyann komutuyla tutuklular yrmeye balar ve bu ilem tutuklular ayakta duramayacak duruma gelene kadar srerdi. Sehpa: Tutuklu gece koutan alnp, kou koridorunda gardiyan ve subaylardan mizansen olarak oluturulan bir mahkemede sorgulanrd. Mahkeme, tutukluyu idam cezasna arptrr, ikinci katn merdiven kenarlna bir ip geirilip, ipin ucuna tutuklunun boyun kemiini krmayacak dzeyde kaln bezden bir ilmik taklr, tutuklunun boynu bu ilmie geirilir ve temsili infaz gerekletirilirdi. Tutuklu tam boulaca srada ip alrd. Cop Sokma: Gardiyanlar copu zeytinyana batrr ve yal copu tutkulun makatna zorla sokard. Sonra bu copu kendisine ya da bir baka tutukluya yalatrlard. ek-ek: Tutuklu rlplak soyundurulur ve erkeklik organna bir ip taklrd. Gardiyan ipin dier ucunu alp hzla koar, tutuklu da zorunlu olarak gardiyann peinden koar.

Lam Suyuna Sokma: Tecrit blmnn alt katndaki baz tuvaletlerin delikleri tkanr. Hcrelerin pislii ve lam sular burada biriktirilir, diz boyu kadar oluturulan pisliin iine tutuklu atlr ve pislik yedirilirdi. Kitap Okuma: Kouta bir tutuklunun eline kitap verilir, tutukluya avaz kt kadar yksek sesle tek tek szckler okutulurken, dier tutuklular bu szckleri tekrarlard. Sabahtan akama kadar yaplan bu ilem srasnda, tutuklular ayakta durmak zorundayd. Mar Syletme: Cezaevinde bulunan herkes elli'yi akn mar ezberlemek zorundayd. Bu marlar tutuklularn ses telleri tahri oluncaya kadar syletilirdi. l Dediimde: Tutuklu havalandrmann orta yerine karlr, hazr ol durumuna geirilirdi. Gardiyann "l" komutuyla tutuklu kaskat, eklemlerini krmadan eyer drlrd. Bu ilem gardiyann keyfine gre tekrarlanrd. Sigara irme: Bunun ok eitli yntemleri vard. En ok uygulananlar unlard: Kouta kalan tutuklularn eline be adet sigara verilir, sigaralarn tm yaklarak devaml aznda tutulurdu. Gardiyann "ek-brak" komutuyla sigaralar bitinceye kadar iirilir, sigaralar-filtreleri dahil tutuklulara yedirilirdi. Bu srada kou pencereleri kapatlr, havaszlk ve dumanla boulma ortam yaratlrd. Banyo: Tutuklular rlplak soyundurulur ve tek sra halinde banyoya gtrlrd. Banyoda sabun kullanlmazd. Hortumla tazyikli su tutuklularn zerine fkrtlrd. Daha sonra tutuklular koridora karlr, "Yat-srn" komutuyla tutuklular yerlerde srndrlerek koularna gtrlrd. Saym Dzeni: Tutuklular gnde en az be kez saylrd. Her saymdan nce, tutuklular saym dzenine geer , saym talimi yaptrlr, yksek sesle tekmil verilir, rahat-hazr ol ile, ker kalkarlard. Gece Nbeti: Geceleri her kouta mevcuda gre 2-7 kiiye kadar tutukluya srayla nbet tutturulurdu. Nbet srasnda devriye gezen gardiyanlar, kouun mazgal deliini aar, nbeti tutuklunun mazgaldan dar elin uzatmasn ister, tutuklunun ellerine cop veya kalasla istedii kadar vururdu. Lokomotif: Tutuklular havalandrmaya karlr. ki kii rlplak soyundurulur, bunlardan birisi domalp iki eliyle diz kapaklarn tutar, dieri de arkadan bunu kucaklard. Gardiyann "uygun adm mar" demesiyle her iki tutuklu havlandrmada dolarlar, dier tutuklular zorunlu olarak bunlar izlerdi. Pislik Yedirme: Her havalandrmann ortasnda bir lam ukuru vard. Lam sular ve insan pislikleri burada toplanrd. Tutuklulara bu ukurdan avu avu pislik alp yemeleri istenirdi. eme: Havalandrmada bir tutuklunun yere yatmas istenir, dier tutuklulara, yerde yatan tutuklunun yzne iemesi istenirdi. Tecavz: Cezaevinde grev yapan gardiyanlar, gen tutuklara merdiven altlarnda zorla tecavz ederlerdi. Ayrca iki tutuklu rlplak soyundurularak birbirlerine tecavz etmeleri istenirdi.

Hastane: Hastanede de cezaevindeki kurallar geerliydi. Hasta, tuvalete gtrlmez, yatakta da hazr ol vaziyetinde yatard. Verem: Veremlilerle, salam tutuklular birbirinden tecrit edilmez, ayn kapta yemek zorunda braklrd. Ayn battaniyenin altnda yatrlrlard. Veremlilerin balgamlar tahlil yaplacak bahanesiyle toplanr, karavanadaki yemeklere kartrlr ve bu yemekler tm tutuklulara yedirilirdi. Ayakta Bekletme: Bu yntem cezaevinde her gn geerliydi. Sabah saat 05'den akam 17-19'a kadar tutuklularn oturmas yasakt. Konuma Yasa: Kou iindeki iki kiinin birbiriyle konumas, tutuklunu glmesi ve dnr gibi grnmesi yasakt. Byle bir suu ileyen tutuklulara yukardaki ikence yntemleri uygulanrd. Gece Baskn: Nbeti subay ve gardiyanlar, gece ge saatte tutuklularn kouuna girerek, uyku srasnda tutuklulara cop veya kalaslarla dayak atarlard. Avukat-Ziyaret Daya: Avukat grmesine ve dier grmelere gidip gelirken tutuklulara dayak atlrd. Grlerde hibir ey konuulmamas tembih edilirdi. Tutuklular avukatlaryla savunma konusunda gr alveriinde bulunamazlard. Mahkeme Daya: Tutuklular mahkemeye gtrlrken cenaze arabasna bindirilirlerdi. Elleri arkadan kelepeli olurdu. Cenaze arabasna binerken ve karken gardiyanlar tarafndan dvlrlerdi.

5. 12 Eyll Askeri Darbe Dneminde Gzaltnda ya da Cezaevinde lmler

12 Eyll askeri darbesiyle birlikte gzalt ilemlerinde delil elde etme yntemi olarak ifade, istenilen ifadeyi vermeyenler iin ikence tek yntem olarak benimsendi. Gzaltna alnan ya da yakalanan kiiler sa grl iseler sol grl polis ve askerlerden oluturulan ikence ekipleri, sol grl iseler sa grl polis ve askerden oluturulan ikenceci ekipler tarafndan ikenceli sorgulara tabi tutuluyordu. nsanlar gzaltnda ve cezaevinde keyfi ve sistematik ikencelere tabi tutuldu. Cezaevlerinde eitim ad altnda bir ksm hareketler ve marlar mahkumlara psikolojik bask ve ikence yntemi olarak kullanld. Sistematik ikencenin merkezi haline getirilen cezaevleri Diyarbakr Askeri Cezaevi ile Mamak Askeri Cezaeviydi. Ayn zamanda Ankara Emniyet Mdrlndeki DAL (Derin Aratrma Laboratuvar) olarak adlandrlan yer, Adyamanda Pirin Palas Hapishanesi, stanbulda Gayrettepede ne kan ikence merkezlerindendi. Saylan bu yerler ne kmakla birlikte, lkede tm gzalt ve cezaevlerinin o dnemde bu ekilde kullanld ortaya kmaktadr. Diyarbakr Cezaevinde Gvenlik Komutan Esat Oktay Yldran, Mamak Askeri Cezaevinde ise Gvenlik Komutan Raci Tetik bulunuyordu. kence emirlerini bu subaylar veriyordu.Ankara Emniyetinde ise polis amirleri Zeki

Kaman ve Drst Oktay ikence uygulamalarnda ne kmaktayd.En ok bunlarn adlar kmakla birlikte darbe ynetimi altnda lkenin btn cezaevlerinde ayn tr ikencelerin yaygn ekilde uyguland anlalmaktadr. 12 Eyll askeri darbesinin ardndan cezaevleri ve gzalt merkezlerinde insanlk d uygulamalarn sonucunda lmler meydana geldi.12 Eyll 1980 askeri darbesi ile ynetimin eklen de olsa sivillere devredildii 1983 tarihine kadar gzalt ve cezaevinde lenleri toplam says 191 kiiydi. Bunlardan 5'i cezaevinde alk grevinde, 1 tanesi de ikence sonucunda hastalanp lmt. Sadece 12 Eyll 1980 tarihiyle 31 Aralk 1980 tarihi arasnda cezaevinde lenlerin says 43 kiiydi. (6, s.51)

6. Gdml Demokrasiye Dn

12 Eyll darbe ynetimi hazrlatm olduu Anayasay pheli Kenan Evren aksine konumann ve propaganda yapmann yasak olduu bir ortamda il il dolaarak halka anlatt. Nihayet 7 Kasm 1982 gn yaplan halk oylamasnda %92,7 evet, %8,6 hayr oyuyla Anayasa kabul edildi. Yaplan oylamada evet oyu beyaz renkte, hayr oyu ise mavi renkteydi. Kullanlan zarflarn effaf olmas nedeniyle mavi oy kullananlar ortaya kacandan bu husus oy kullananlar iin bir korku ve ekinme duygusu oluturuyordu. (3, s.267 ve 4, s.216) Dolaysyla 1982 Anayasas kamuoyunun serbeste olutuu demokratik bir ortamda oylanmamtr. 1983 Nisan aynda siyasi parti kurma yasa kaldrld. Ancak kurulacak partilerin kurucu listesinin Milli Gvenlik Konseyi onayndan gemesi gerekiyordu. Bu nedenle Milli Gvenlik Konseyi seime sokmak istemedii partileri kurucu listesini 30'dan aaya indirip, partinin kurulmasn engelliyordu. Askeri ynetim sadan iki, soldan ise bir parti girmesini istiyordu. Buna gre sadan kendisinin destekledii Turgut Sunalp'n kurduu MDP ile Turgut zal'n Anavatan Partisine, soldan ise Nejdet Calp'n kurduu Halk Partinin seimlere girmesine izin verdi. Seimlere sokmak istemedii dier partilerin bir ksmn kapatt, bazlarn ise kurucularn veto ederek kurulmasna engel oldu. 6 Kasm 1983 tarihinde yaplan milletvekili seimlerinden nce partiler milletvekili adaylarn da Milli Gvenlik Kurulunun onayndan geirmek zorunda kald. Parti kurucularnda olduu gibi milletvekili listelerinin bir ksm da veto edildi. pheli Kenan Evren seim ncesi yapt konumalarda Turgut zal'a oy verilmemesi ynnde toplumu ynlendirmeye alyordu. Bu balamda 4 Kasm'da yapt televizyon konumasnda byk tesislere, Keban Barajna ve Gneydou Anadolu Projesine sahip kan Turgut zal' sert bir ekilde eletiriyor, yle diyordu: "1980-1981 yllarnda ekonomik durumun

dzelmesinin kendilerine mal edenleri, ekonominin tabii kanunlarn yalnzca kendilerine verildiini byk bir gururla ekinmeden her gn ifade edenleri... (4, s.230) 1982 Anayasasna gre Cumhurbakan olan pheli Kenan Evren'in konumasnda Milliyeti Demokrasi Partisi lideri Turgut Sunalp'n Turgut zal'a kar kendisini destekleyecek konuma yapmasn istediini ise u szleriyle ortaya koyuyordu: "... Canm ben Cumhurbakanym, dedim. Baz yerlerde dedim, hani bunu ima eder eyler sylyorum ama, dedim. Halk anlarsa anlar. te Van'da falan byle bir konuma yaptm... 4 Kasmda yaptm konumada ima yollu byle bir ey syledim. (4, s.230) 6 Kasmda 1983de yaplan genel seimlerde Anavatan Partisi seimi kazanm olmasna ramen, pheli Kenan Evren hkmeti kurma grevini Turgut zala yaklak iki hafta getikten sonra 20 Kasmda verdi. pheli Kenan Evrenin: "Benim imdiki intibam o ki, 83te deil 84de efendim bu seimler yaplsayd, belki baz eyler, konular daha iyi halledilmi, yle teslim edilmi olabilirdi. eklindeki beyanndan ynetimi sivillere devretmekten piman olduu anlalmaktadr.(4,s.231)

VII.BLM

1.Genel Deerlendirme

1.1 Anayasay hlal (Askeri Darbe) Suu Asndan Deerlendirme 1 Mays 1977 tarihinde meydana gelen ve 34 kiinin lm ile birok kiinin yaralanmasyla sonulanan olaylarn olu ekli, grg tanklarnn anlatmlar, olayda gerek ntercontinental Otelinden gerekse Sular daresi binasnn stnden ate edenlerin birok kii tarafndan grlm olmasna ramen polisin gerek sulularn hibirisini yakalayamam olmas, Malatyadaki olayda 3 adet bombann ayn ilden bir gn arayla farkl siyasi grteki kiilere gnderilmi olmas, orum ve Kahramanmara olaylarnda olduu gibi ehirde sulara zehir konulduu iddiasnn yaylmas, 16 Mart katliamnda, sulunun takibine amirleri tarafndan mdahale edildiini belirten grevli polisin beyanlar, yllar sonra ortaya kan ve yarglanp ceza alan fail Zlkf sotun eylemi polisin kendisine yaptrdn belirten beyanlar,

1978 Sivas Olaylarnda Devlet Bakan Enver Akova'nn Sivas halknn olaylara karmadn, ar ularn silah aldklar kaynaklarn ayn olduu ynndeki beyanlar, bir ksm gvenlik glerinin Sivas'a dardan topluluklarn getirildiine ilikin beyanlar, Sivas'n demografik yaps itibariyle Alevi ve Snni vatandalarn birlikte yaamas nedeniyle provokatif eylemler iin uygun olmas, olayda Malatya, Mara ve orum olaylarndakine benzer ekilde Snni vatandalar, Alevi vatandalar aleyhine kkrtmaya ynelik sloganlarn atlm olmas, 100den fazla kiinin ld, 150den fazla insann yaraland, bir ok evin ve iyerinin yaklp ykld vahim nitelikteki Kahramanmara olaylarnda, dnemin ileri Bakann ve Valisinin yardm taleplerine olumsuz cevap verilmesi, olaylara mdahale iin evre illerden gelebilecek askeri birliklerin 25 Aralk tarihine kadar gelmemesi, Babakan Ecevitin, olaylarda askeri birliklerin pasif kaldna ve iinde ileri Bakan bulunan aracn korunmas konusunda bile etraftaki askeri birliklerin yardm etmedikleri ynndeki beyanlar, olaylarn youn olarak cereyan ettii son 3 gnde polisin olaylardan el ektirilmesi, ildeki askeri birliklerin ise yetersiz ve pasif kalmalar nedeniyle olaylara etkin mdahale edilmemesi, Tayyar Paa adndaki Tugeneralin, kke Kengere syledii Siz ne biim Milliyetisiniz, ne biim lkcsnz, size byle mi emir verildi. yznze gznze bulatrdnz. eklindeki szleri, infiale neden olan anonsu kimin yaptnn tespit edilememesi, kendisini milli piyangocu olarak tantan 26 kiinin tespit edilememesi, len 2 solcu retmenin cenazelerinin hastaneden tesliminin Cuma namaz saatine denk getirilmesi, dnemin Elaz Valisinin kontrgerilla tarafndan tehdit edildiini belirtmesi, Pazarck ilesinin kynde retmenlik yapan Akif Dalga'n olaya katlan gruplar bir subayn ynlendirdiini beyan etmesi, Gazeteci Abdi pekinin ldrlmesinde tetiki olarak kullanld anlalan Mehmet Ali Acann kendisine eylemi yaptranlar aklayacana dair yapm olduu aklamadan sonra Maltepe Askeri Cezaevinden, hem de asker elbisesi giydirilerek karlmas, orum olaylarnda da yine Kahramanmara ve Malatya olaylarndaki gibi cami bombaland , sular zehirlendi gibi sylentilerle alevi ve snni halk kitlelerinin kar karya getirilmesi, olaya mdahale iin gelen Amasya Tugay komutann olaylar yatmadan birliklerini geri ekmesi, olay bizzat yaayan Adnan Baran'n polis ve askerin olaylara mdahale etmedii, kendisiyle birlikte firari sanklarn kentte rahata gezmelerine izin verildii, baz subaylarn sa ve sol gruplara silah ve patlayc verdikleri, Alaaddin Camiine bomba atldna ilikin yalan haberin aslsz olduunu camide anlatmaya alan Kazm Aras isimli ahsn gerein ortaya kmasn istemeyen kiilerce sopa darbeleriyle etkisiz hale getirildiine dair beyanlar, Yukarda Cumhurbakanl seim sreciyle ilgili blmde anlatld zere,ileri Bakan Orhan Erenin anlatmna gre, CHP aday Muhsin Baturun seilmeye yakn bir oy almas zerine dnemin TSK komuta kademesinin, yapm olduu darbe plannn akamete urayaca endiesiyle, Cumhurbakannn seilme ihtimalinden rahatsz olmalar,

MSPnin 6 Eyll 1980 tarihinde dzenledii Kuds Mitinginde, mitingi dzenleyen MSPnin Genel Bakan olan Erbakann komutuyla sylettii stiklal Mar srasnda bir ksm kiilerin ayaa kalkmayarak stiklal Marn sylemeyen kiiler hakknda, hem Erbakan hem de Belediye Bakan Mehmet Keeciler tarafndan yaplan ikayetlerden bir sonu alnamamas, bu kadar abartl kyafetlerle mitinge katlarak ortalkta dolaan kiilerin yakalanamamas, stelik bu kiilerin eylemlerinin de MSPye yklenerek darbeye gereke yaplmas, basit bir mantkla bu kiiler MSPli olsalar kendi genel bakanlarnn sylettii stiklal Marnda ayaa kalkmalarnn gerekmesi, 14 Ekim 1979 tarihinde ara seimlerinden sonra devlet ierisinde kk bir devlet gibi rgtlenen Ordunun Fatsa ilesine, skynetim ilan edilen blge olmamasna ramen pheli Kenan EVRENin emriyle operasyon yaplarak mdahale edilmi olmasna ramen, phelinin, dier bir ksm illerdeki terr olaylarna, rnein, Kahramanmara olaylarna askerin neden mdahale etmedii sorulduunda, skynetim ilan edilmedii iin yetkilerinin olmadn belirtmi olmas, esasen her gn onlarca insanmzn terr olaylarnda ld bir ortamda, Babakan, Hkmet ve dier siyasi parti liderlerine dorudan, Cumhurbakanna ise dorudan olmasa bile dolayl olarak mdahalede bulunabileceine ilikin uyar mektubu verebilecek kadar kendisini gl gren askeri ynetimin, terr olaylarna mdahale ederek sulular adli merciler nne karmasnn toplum ve siyasi iktidar tarafndan ancak takdir edilebilecek bir durum olmas, 12 Eyll 1980 tarihinden nce 26 Aralk 1978 Kahramanmara olaylar nedeniyle Adana, Ankara, Bingl, Elaz, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, stanbul, Kars, Malatya, Kahramanmara, Sivas ve anlurfadan oluan 13 ilde, yine iddet olaylar nedeniyle 26 Nisan 1979da Adyaman, Diyarbakr, Hakkari, Mardin, Siirt ve Tuncelide, 20 ubat 1980de Hatay ve zmirde, 20 Nisan 1980de Arda olmak zere toplam 22 ilde skynetim ilan edildii, Sivas ve Erzincan'da 26 ubat 1980 ve 20 Nisan 1980 tarihlerinde skynetimin kaldrld, kalan 20 ilde skynetim devam ettii halde 12 Eyll 1980 ncesi sulularn yakalanp yarg nne karlmamas, 12 Eyll Dneminin 2. Ordu Komutan Bedrettin DEMREL, 5 Temmuz 1987 tarihinde Milliyet Gazetesinden Yener SSOYa verdii rportajda 12 Eylln ge yapldna inanyorum. Arkadalarmn ou Tam olgunlasn, millet tarafndan tasvip edilsin dediler. Bana kalsayd en az bir yl nceden yapardm. Bir yl ok kan akt. eklindeki szleri, Dnemin Babakan Sleyman DEMRELN darbe yapmaya karar veren askeri ynetimin terr olaylarnn zerine bilerek gitmediklerine, komuta heyetinin bir taraftan sureti haktan grnp dier taraftan tertip ierisinde olduklarna, akan kanlarla darbeye meru zemin oluturulduuna, 2. Ordu Komutan Bedrettin DEMRELin kendisine, darbe yapmaya bir sene evvel karar verdiklerini ancak artlarn olgunlamasn beklediklerini sylediine, terr olaylarnn darbe sonras bak gibi kesildiine ve askeri ynetimin terr olaylarna mdahale iin isteklerini yerine getirmeye hazr olduklarna dair beyanlar,

Blent Ecevitin, terrn artmaya balad gnlerde kendisinin baz illerde skynetim ilan edilmesi isteine, Genelkurmay Bakan Kenan Evrenin ellerindeki kuvvetlerle daha ok ilde skynetim ilanna glerinin yetmeyeceini belirterek kar ktna, 12 Eyll 1980 tarihinden nce baz illerde skynetim ilanna gc yetmeyen askeri gcn 12 Eyll 1980 tarihinden itibaren 67 ilde nasl skynetim ilan ettiklerine dair beyanlar, Gzetilerek; Tm bu hususlar nda 12 Eyll 1980 ncesi terr olaylarna bakldnda,olaylarn toplumu kaosa, i atmaya srkleyerek lkeyi ynetilemez hale getirip, askeri darbeye zemin hazrlamak ve ynetimi ele geirmek isteyen devlet iindeki derin yaplarn ynlendirmesi ve kurgulamasyla karlm terr olaylar olduu, devlet iindeki etkili glerin, olaylarda gvenlik glerinin etkin olarak grev yapmasn engelledii, gvenlik glerinin baz olaylarda kullanld, bu kadar organize ve geni apl olaylarn devlet iinde rgtlenmi illegal glerin planlamas ve itiraki olmadan yaplamayaca, phelilerin darbe yapmaya yaklak bir yl nceden karar verdikleri, her halkarda lke ynetimini cebren ele geirmek niyetinde olduklar, yaplacak askeri darbenin halkn gznde meru grlebilmesi iin terr olaylarnn zerine bilerek gitmedikleri, mdahale etmedikleri veya tertiplenen olay amacna ulatktan sonra mdahale ettikleri, phelilerin darbe yapmak iin bir yl artlarn olgunlamasn bekledikleri, darbe iin frsat kolladklar anlalmtr.

1.2 kence ve Kt Muamele ddialar Asndan Deerlendirme 12 Eyll Askeri ynetimi, gzaltna alm olduu sa ve sol grl kiileri ar fraksiyonlarn etkisinde kalm, dolaysyla topluma zararl, yola getirilmesi gereken kiiler olarak grmtr. Bu nedenle gzalt ve cezaevlerinde uygulanan yntemlerle kiiliklerini ezip ortadan kaldrarak toplumu tek-tipletirmek istemitir. Bu amala cezaevlerinde 'kartr-bartr' denilen yntemle sa ve sol grl kiileri ayn kou ve hcrelere koyup, zorla yaptrm olduklar bir ksm hareketler, bir ksm marlarn ve konularn zorla retilmesi ve ezberlettirilerek yksek sesle sylettirilmesi suretiyle dnce ve farkllklar ortadan kaldrmaya almlar, bu yntemleri de bir ikence yntemi olarak uygulamlardr. lgili blmde deinildii zere, pheli Kenan EVRENin 01/03/2006 tarihinde Kanal D televizyon kanalnda yaynlanan Gen Bak programnda kendisini dinleyen rencilere syledii Evet itiraf ediyorum. Hapishanelerde ikencelere engel olamadk. Birok insan bu yzden sakat kald, ld Frsat ellerine geince gardiyanlar da ne yapsnlar? kence yaptlar szleriyle Askeri Cezaevlerinde sistematik olarak uygulanan ikencelerden haberdar olduunu itiraf etmesi, grevlilere ikence yapmamalar konusunda ricada bulunduunu, dinletemediini sylemesinde ise, askeri darbe ve devamnda dnce zgrl adna ne varsa ortadan kaldran, basnn hangi haberleri yazp, hangi haberleri yazmamas gerektiini syleyen, siyasi faaliyeti yasaklayan, siyasi partileri

kapatan, lkeyi adeta ak cezaevine eviren darbe ynetiminin lideri olan phelinin ikenceleri nleyemediine ilikin szlerinin inandrc ve samimi bulunmamas, Ayrca pheli szlerinde bugn de ikence olduunu, Amerikallar'n hapisteki Irakllar'a ikence yaptn belirterek ikenceyi basite indirgeyerek kabul edilebilir gstermeye almas, Gzaltnda kalan veya cezaevinde kalan kiilerin beyanlarndan da anlaldna gre btn merkezlerde benzer veya ayn tr ikence yntemlerinin kullanlmas, cezaevi ve gzaltna alnan kiilerin rutin olarak ayn ikence yntemlerinden geirilmesi, ikence uygulamalarn yapan grevlilerin ayn tr davranlar sergilemesi cezaevlerinde sa ve sol grl kiilerin arasndaki husumetleri yok etmek amacyla kullanlan 'kartr-bartr' yntemleri, ikencelerin cezaevlerinde bu dnem iinde bilinli ve sistematik olarak uygulandn gstermektedir.

VIII.BLM

1.phelilerin Savunmalar

1.1 pheli Ahmet Kenan Evrenin Savunmas phelilerden Ahmet Kenan EVREN'in tarihli savunmasnda; 12 Eyll 1980 tarih ncesi Trkiye'nin ne halde olduunu detayl olarak anlatmaya gerek olmadn, lkenin o zamanki durumu herkes tarafndan bilindiini, terr olaylarnn youn ekilde arttn, zellikle sa sol kavgalarnn younlatn, banka soygunlarnn arttn, polisin ikiye blndn, POL-DER bir tarafta POL-BR bir tarafta, retmenlerin ayrca blndn, polisin grev yapamaz hale geldiini, Kahramanmara olaylarnda 102 vatandamzn, orum olaylarnda 80e yakn vatandamzn terr olaylar nedeniyle can verdiini, Trkiye sathnda her gn 10 ile 15 vatandamzn terr olaylarnda hayatn kaybeder hale geldiini, Trk Silahl Kuvvetleri Hizmet Kanununun 35. maddesinin Trk Silahl Kuvvetlerine Cumhuriyeti koruma ve kollama grevi verdiini, bu kanunun Atatatrk zamannda karldn, lke ynetimine el koymaya ne kendinin ne de Trk Silahl Kuvvetleri Komuta kademesinin tek bana karar vermediini, 12 Eyll ncesi bu terr olaylar nedeniyle kuvvet komutanlar olarak bir araya geldiklerini, ne yapabiliriz diye deerlendirme yaptklarn, lkenin kt gidiatnn engellenmesi amcyla 27 Aralk 1979 tarihinde Cumhurbakan Fahri KORUTRK araclyla siyasi parti bakanlarna uyar mektubu verdiklerini, Cumhurbakan Fahri KORUTRK'n grev sresinin dolmu olmasna ramen Austos ayna

kadar Cumhurbakan seilemediini, o tarihteki kanunlara gre Cumhurbakan seilebimesi iin meclisin te iki ounluunun oyunun gerektiini, Meclisin alamaz hale geldiini, Meclisin alamamas nedeniyle lkede gvenliin salanabilmesi iin Trk Silahl Kuvvetleri Komutanlar ve Skynetin Komutanlar olarak bir ksm kanunlarn karlmasn istediklerini, ancak bu kanunlarn karlamadn, kanunlarn karlmasn lkede istediklerini, rnein polise silah kullanma yetkisin verilmesini istediklerini ancak bunlarn yaplamadn, Anayasal kurumlarn (Trkiye Byk Millet Meclisi, Cumhurbakan, Bakanlar Kurulu) grevini yapamaz hale geldiini, lkenin fel olduunu, bu nedenle ynetime el koymak durumunda kaldklarn, ayrca meclisin grevini de ynetime el koyduktan sonra oluturulan Danma Meclisine verdiklerini, lke ynetimine el koymay istemediklerini, bu nedenle uzun sre beklediklerini, lkede meclisin alamaz hale geldiini, zellikle polisin silah kullanamadn, ikiye blndn, hibir yasann kmadn, bir ksm Skynetim blgelerine polis ihtiyacnn olmasna ramen yaplan atamalarn engellendiini, mahkeme karar ile durdurulduunu, dolays ile skynetim blgelerinin polis ihtiyacnn giderilemediini, o zaman lkenin iinde bulunduu durumun gzeterek Trk Silahl Kuvvetleri Hizmetler kanununun 35. maddesinin lke ynetimine el koyma yetkisi verdiini kendisini ve dier komutanlar olarak deerlendirdiklerini, bu yetkinin artlar itibariyle sahip olduklar kanaatine vardklarn, lke ynetimine el koymadan nce Trk Silahl Kuvvetlerinin ynetime el koyabileceini Babakan olan Sleyman DEMREL ve Ana Muhalefet Partisi liderinin hissedip hissetmediklerini bilmediini, ancak konumalarnda skntlar birok kez dile getirdiini, Milli Gvenlik Kurulu toplantlarnda da bu hususlarn kendinin ve kuvvet komutanlar tarafndan dile getirildiini, ancak aka kanunlar karlmad takdirde Trk Silahl Kuvvetlerinin ynetime el koyaca konusunda gizli ya da ak bir ey sylenmediini, baz yaplan konumalardan ve gelimelerden siyasilerin Trk Silahl Kuvvetlerinin lke ynetimine el koyabileceini tahmin etmeleri gerektiini, hatta baz senatrler ve milletvekillerinin kendisiyle grerek bu meclisin artk almad, lke ynetimine el koymaktan baka kar yol olmadn sylediklerini, lke ynetmine el koyduktan sonra Trkiye Byk Millet Meclisi ve hkmetin feshedildiini, kesinti olmamas iin bu yetkileri kullanacak kurumlara ihtiya olduunu, bu nedenle Trkiye Byk Millet Meclisi, Senato, Cumhurbakan ve Millet Meclisine ait yetkileri, oluturulmu olan Milli Gvenlik Konseyine geici olarak verdiklerini, ardndan oluturduklar danma Meclisine grevleri devrettiklerini, Parlamenter sistemi esas aldklarn, lkenin fel olmu durumda olduunu, Meclisin almadn, Danma Meclisi oluturulana kadar yetkiyi Milli Gvenlik Konseyine verdiklerini, bunun nedeninin ise bir kuruma ihtiya olduunu, ksa sre sonra da yetkiyi Danma Meclisine devrettiklerini, Anariyi nlemek ileri Bakanlna bal olarak alan polislere ait olduunu, Trk Silahl Kuvvetleri ve Skynetim Komutanlklarnn ancak ileri Bakanl yardm istedii takdirde onlara yardmc olduunu, Skynetim Komutanlklarnn bulunduu yerlerde sulularn yakalandklarn, ancak

hapishanelerden toplu olarak kalarn sz konusu olduunu, Skynetim Komutanlklarnn silah kullanma yetkisinin olmadn, lkenin tamamen fel olmu durumda olduunu, 19 ilde skynetim ilan edilmi olmasna ramen dier illerde skynetimin olmadn, olaylarn dier illerde de meydana geldiini, hapishane ynetimlerinde otorite boluunun olduunu, ynetimin mahkumlarn elinde olduunu, "11 Eyll 1980'de devam eden terr ve anari eylemleri 12 Eyll 1980 tarihinde birden nlenmi, sulular yakalanmtr" iddiasnn Sleyman DEMREL tarafndan ileri srldn, doru olmadn, 12 Eyll gn sokaa kma yasa ilan edildiini, devam ettiini, herkesin aknlk yaadn, 1 hafta boyunca herhangi nemli olayn olmadn, ancak ardndan olaylarn tekrar baladn ve 6 ay kadar devam ettiini, olaylarn ancak 6 ay ierisinde kontrol altna alnabildiini, 12 Eyll 1980 tarihinde lke ynetimine el koyduktan sonra terr rgt mensuplarnn tmnn adres ve kimliklerinin bilinmediini, daha sonra Milli stihbarat Tekilat ve Jandarmann beraber almas ile bunlarn ortaya karlarak yakalandn, (19-26 Aralk 1978 Kahramanmara olaylar iin dnemin Babakan Blent ECEVT'in "Baz evreler biz srarla ve sistemli olarak skynetim ilanna zorluyorlard. Kahramanmara olaylar CHP'nin kurduu hkmeti skynetime zorlamak isteyenlerin tahriklerinn sonucuydu. Nitekim zorlanm olduk. Kahramanmara olaylarnda hkmetin sorumluluu olduunu dnemem. Bir hayli askeri birlikler yardma arlmt. Fakat gvenliin salanmasna doyurucu bir katklar olmamt. Geni lde pasif kalmlard." diyerek orduyu sulad, yine dnemin Babakan Sleyman DEMREL ise "Efendim skynetim ilan edilmi, skynetim komutanlarna yetkiler verilmi, hkmet olarak bizim yapacak bir eyimiz yok ki. Askerler isteselerdi anari ve terr nleyebilirlerdi, nitekim 12 Eyll gn bakla kesilir gibi kesildi. dareye el koymaya kararl olduklar iin bilerek araninin zerine gitmediler" eklinde Trk Silahl Kuvvetlerini sulamlardr.Bu sulamalar sorulduunda) Bu sulamalar kabul etmediini, bunlarn Trk Silahl Kuvvetlerine siyasiler tarafndan atlm bir iftira olduunu, siyasilerin tabi ki kabahati zerlerine almalar sz konusu olamayacan, Trk Silahl Kuvvetlerinin insanlarn lmn bekleyip sonuta bunu frsat olarak deerlendirip ynetime el koymasnn dnlemeyeceini, bunu vicdanlarnn kabul etmeyeceini, bunu kesinlikle kabul etmediini, halen eski Cumhurbakan DEMREL ile grtklerini, bu ekilde kendisine bir ey sylemediini, ayrca ECEVT Babakan iken kendisini ziyarete gittiinde, kendisini kapda karladn, bu ynde kendisine herhangi bir ey sylemediini ve grmelerinin de devam ettiini, bu iddialarn o zamann arlarna gre siyasiler tarafndan sylenmi szler olduunu, Cumhurbakan aday Muhsin BATUR'un akademiden snf arkada olduunu, onun seilmesinden rahatsz olmalarnn mmkn olmadn, bir sz olduunu 'su samur krk olsa kimse giymez', bu ekilde bir olay olmadn, Orhan EREN'in 'CELASUN paann baksanza adamlar Cumhurbakann seiyorlar, demesi zerine' endieyi sezerek bu ekilde bir sz sylediini de hatrlamadn,

(pheliye sorulmas zerine)12 Eyll sonras Ege Sorunu konusunda Yunanistan'dan herhangi bir yazl gvence almadan NATO Bakomutan Rogersn vermi olduu szl gvenceye dayal olarak Yunanistan'n NATO'ya girmesine izin vermesinin hata olduunu, Piman olmadn, anari olaylarnn srekli arttn, gnlk 20-30 lm olaynn olduunu, Trkiye'de eski bir Babakan olan Nihat ERM'in, ismini hatrlamad bir Orgeneral ile emekli Oramiral Kemal KAYACAN'n ldrldn, olaylarn giderek trmandn, faillerin yakalanamadn, 12 Eyll'den sonra Danma Meclisi tarafndan hazrlanan 1982 Anayasa'nn taslanda Cumhurbakan'nn 2 kez seilebilecei konusunda hkm bulunduunu, ancak kendisinin "Cumhurbakan 2. kez seilecek olursa tekrar seilebilmek iin iktidardaki partiye destek vermeye balar" dediini ve bunun yanl olacan syleyerek Cumhurbakan'nn 2. kez seilemeyecei ynndeki hkm Anayasa'ya koydurttuunu, yine Cumhurbakanl grevinin dolmasna yakn rahmetli Turgut ZAL'n kendisine gelerek Anayasa deiiklii yaparak kendisinin 2. kez Cumhurbakan olmasn teklif ettiini, ancak kendisinin bunu kabul etmediini belirtmitir. pheli Ahmet Kenan EVREN'in vekili ise, mvekkilinin ve dier konsey yelerinin lkenin ierisinde bulunduu artlar nedeniyle Trk Silahl Kuvvetleri Hizmet Kanununun 35. maddesindeki yetkilere dayanarak ynetime el koyduklarn, harhangi bir rejim deiiklii peinde olmayp demokrasinin btn koullar ile yeniden hayata gemesi konusunda faaliyette bulunduklarn, o artlara gre mmkn olan en ksa srede parlamenter rejime dnerek yeniden sistemin ilemeye baladn belirtmitir.

1.2 pheli Ali Tahsin ahinkayann Savunmas phelilerden Ali Tahsin AHNKAYA'nnn savunmasnda, 12 Eyllden evvelki zamanlarda veya 12 Eyll devresi ierisinde Trkiye'nin o ackl halini yaamadktan sonra anlatmak ve anlamann ok g olduunu, mesleinin teyyarecilik olduunu, yle yetitiini, btn gayesinin komutan olarak ocuklarnn lmeden nce uularn yapmak, silahlarn i ve d tehditlere kar korumak olduunu, baka bir dncesinin olmadn, ancak ierisinde bulunduklar durumda, memleketin blnm ve ayrlm, parampara olduunu, kardein kadrei ldrdn, sa sol hareketlerinin hat safhasna geldii ve kendilerinin halk karsnda mevcudiyeti mahafaza edecek ve yahutta dnemin banda grevini yapamam bir insan olarak grdklerini. Btn komuta kademesi, yksek komuta kademesi tugaylara kadar hep beraber buna bir are bulunmas iin Genelkurmay Bakanl altnda ve emir komuta zinciri altnda buna bir zm bulmak istediklerini, darbe yapmadklarn, zira darbe yapan insann 2-3 yl sonra hkmeti brakmayacan, darbe yapmadklarn ve kanl olaylarn nne getiklerini,

Hizmet Kanununun 35. maddesinde verilen devleti koruma ve kollama yetkisine dayanarak bu ynetime el koyduklarn, Silahl Kuvvetlerin her kademesinin bu olayn ierisinde olduunu, 1982 Anayasasna geici 15. maddesini dzenlemeyle ilgili sadece komutanlar asndan dnlmedii, o dnemdeki danma Meclisi sivil idarede grev alan ahslarn da yarglanmasnn uygun olmayacan dndklerini, O dnemde Meclis diye bir eyin olmadn, Milletvekillerinin meclisteki toplantlara dahi itirak etmediini, siyasi liderler arasnda ztlamann mevcut olduunu, seim yaplm olmasna ramen 6 ay boyunca Meclis Bakan ve Cumhurbakan'nn seilemediini, dolaysyla millet adna bu yetkileri kullanacak bir kurumun olmadn, yasad tekilatlarn kol gezmekte olduunu, devlete meydan okuduunu, gnde 20-30 kiinin ldn, sa sol atmalarn devam etmekte olduunu, Memleketin o dnemde sahibinin olmad, bu erevede ne gerekiyorsa onu yaptklarn, Yine 2324 sayl ve 27/10/1980 tarihli Anayasa Dzeni Hakknda Kanunun 3. ve 4. maddesindeki dzenlemeyle ilgili olarak buradaki amacn sadece Milli Gvenlik Konseyini deil, o dnemde sivil idareyi devrettikleri kiilerin ve idarenin de rahat almasn salamak iin bu dzenlemeleri yaptklarn, mevcut yrrlkte bulunan kanunlar erevesinde de olabilecek hakszlklarn engellenebileceini, O dnemde CMK ve Terrle Mcadele Kanunlarnda deiikli yaplmas, Skynetim Komutanlnn yetkilerinin artrlmas hususunda o dnemin hkmetinden taleplerde bulduklarn, ancak siyasi ekimeler nedeniyle bu isteklerinin kabul grmediini, dolaysyla sulularn yakalandn, yarg karsna karldn, cezaevine girdikten sonra cezaevinin dier kapsndan kp gittiklerini, bu nedenlerle o dnemin Skynetim Komutanlklar istenilen ekilde alamadn, Askeri mdahaleden sonra halkta bir sevin yaandn, bu sevin ve rehavetten kaynaklanan nedenlerle eylemlerin azaldn, muhtemelen yasad gruplarn deerlendirme yapmak amacyla beklediklerini, ksa bir sre sonra takriben 1 ay sona tekrar yeniden hadiselerin baladn, bu srada kardklar kanunlarla Skynetim Komutanlnn yetkilerin artrdklarn, bu komutanlklarn yetkilerini kullandka eylemlerde azalma ve kesilme olduunu, ondan sonra gruplarn kontrol altna alndn, (19-26 Aralk 1978 Kahramanmara olaylar iin dnemin Babakan Blent ECEVT'in "Baz evreler biz srarla ve sistemli olarak skynetim ilanna zorluyorlard. Kahramanmara olaylar CHP'nin kurduu hkmeti skynetime zorlamak isteyenlerin tahriklerin sonucuydu. Nitekim zorlanm olduk. Kahramanmara olaylarnda hkmetin sorumluluu olduunu dnemem. Bir hayli askeri birlikler yardma arlmt. Fakat gvenliin salanmasna doyurucu bir katklar olmamt. Geni lde pasif kalmlard." diyerek orduyu sulad,

yine dnemin Babakan Sleyman DEMREL ise "Efendim skynetim ilan edilmi, skynetim komutanlarna yetkiler verilmi, hkmet olarak bizim yapacak bir eyimiz yok ki. Askerler isteselerdi anari ve terr nleyebilirlerdi, nitekim 12 Eyll gn bakla kesilir gibi kesildi. dareye el koymaya kararl olduklar iin bilerek araninin zerine gitmediler" eklinde Trk Silahl Kuvvetlerini sulamlardr.Sulama sorulduunda) Bu beyanlar ok komik bulduunu, asker i ve d dmanlara kar memleketi koruduunu, ancak bu memleketin ayn zamanda emniyet tekilatnn olduunu, o dnemde emniyet tekilatnn ikiye e drde blndn, POLBR'ler, POLDER'lerin mevcut olduunu, o dnemin valileri yardm talep ettiinde Skynetim Komutanlklarnn yardmc olduunu, bu yndeki iddialara ve deerlendirmelere katlmadn, Zamann komutanlar olarak ynetime el koymak gibi bir dncelerinin olmadn, zira siyasi kiiler olmadklarn, asker olduklarn, kesinlikle siyasi istikrarszlklardan faydalanmak gibi bir dncelerinin olmadn, asl amalarnn TSK'y bu konulardan tecrit etmek olduunu, "Darbe yapmaya ok nce karar verdiinin, yaplacak askeri darbeniin halkn gznde meru grlebilmesi iin terr ve anari olaylarnn zerine TSK'nn komuta kademesi olarak bilerek gidilmedii, darbe iin frsat kollanldnn" iddialar iin, bu gr kabul etmediini, askeri mdahale yapmak amacyla terr olaylarnn zerine gidilmemesi diye bir eyin sz konusu olmadn, bu konularla Genelkurmay Bakanlnn ilgilendiini, kendilerinin kuvvetler olarak kendi ilerine baktn, Amerikallarn kendisini ve eini Hava Kuvvetleri Komutan olarak Amerika'ya davet ettiklerini, Amerika'ya gitmeden nce mdahale tarihini 12 Eyll sabah olarak kararlatrdklarn, hatta Kenan EVREN'e Amerika'ya geziye katlmayaym dediini, bunun zerine bu gezi porgramn ksa tutmak amacyla einin rahatsz olduunu ve bir an nce Trkiye'ye dnmesi gerektiini ilgililere bildirdiini, hatta o dnemin Amerika Bykelisi olan kr ELEKDA'n da eini arayarak Washington'da eini grdnde hayrola nasl bir rahatszlnz var diye soru ynelterek ilgilendiini, hatta 11 Eyll 1980 gn Trkiye'ye dnecei srada Amerika Genelkurmay Bakan ile kahvalt ettiklerini, bir gn sonra Trkiye'de askeri mdahalenin olduu kendisine sylendiinde ararak bir gn nce birlikte kahvalt ettiklerini ve byle bir eyi kendisine sylemediini beyan etmi olduunu, Trk Hava Kuvvetleri Komutan olarak yabanc bir lkeden emir ve talimat almayacan, onlarn talimatlaryla hareket etmeyeceini, 12 Eyll askeri darbesinin Amerika'nn bilgisi ve desteiyle yaplm olduu iddiasna kesinlikle katlmadn, "Yunanistan'n 1967 Albaylar cuntasndan sonra NATO'nun askeri kanadndan ayrld, 12 Eyll 1980 askeri darbesinden yaklak bir ay sonra NATO Bakomutan B.Rogers'n, Yunanistan'n Ege'deki komuta kontrol yetkisini kaldrlmas konusunda verdii szl gvenceye dayal olarak Yunanistan'n NATO'ya dnmesine devlet Bakanl yetkisini kullanan Kenan EVREN'in onay verdii anlalm, Yunanistan'n ise NATO'ya dn sonrasnda yazl bir belge bulunmamas nedeniyle anlamaya uymamasndan Ege'deki komuta kontrol ve saha sorumluluklar zmsz kalmtr. Trkiye'nin elindeki bu nemli siyasi koz,

sadece bir iyi niyet gstergesi olarak Yunanistan lehine kullanlarak kaybedilmitir. Trkiye yllarca Yunanistan ile Ege'de sorun yaamtr. Darbe sonras ABD ve blgede etkin bulunan ngiltere gibi devletler 12 Eyll askeri darbesini olumlu karlamtr. Buna gre darbe ncesi Yunanistan'n NATO'ya dn konusunda sz m verilmitir? Dolaysyla 12 Eyll askeri darbesi ABD ve Avrupa devletlerinin destei ve bilgisi dahilinde mi yaplmtr?" eklindeki hususlarda bilgisinin olmadn, daha ziyade bu almalarn Genelkurmay Bakanl tarafndan yapldn, O dnemin artlarnda gerek fert olarak gerek Kuvvet Komutan olarak kendisini bu olaylardan soyutlayamayacan, aksi takdirde kendisini vatan haini grp utantan yaayamayacan, ayn artlarda imdi olsa elinden de imkan gelse byle bir olaya katlacan, nk milletin acziyetini srekli grdn, bir annenin yanna gelip ayaklarn peyim diyerek gsterdii minneti hi unutamadn belirtmitir. Her 2 pheli vekilleri vermi olduklar 21/06/2011 tarihli savunma dilekesinde ise mvekkillerinin Trk Silahl Kuvvetleri Hizmet Kanununun 35. maddesindeki "Silahl Kuvvetlerinin vazifesi Trk yurdunu ve Anayasa ile tayin edilmi Trkiye Cumhuriyeti'ni korumak ve kollamak " eklinde ifade edilen yetkiyi kullandklarn, 12 Eyll 1980 ncesi Trkiye'nin bir kaos ierisinde bulunduunu, TBMM'nin grev yapamaz hale geldiini, 6 ay akn bir sre Cumhurbakan'n seemediini, srekli seim ileri dolaysyla asl ii olan yasama grevini yapamadn, bu arada yaanan anarinin nne geecek yasal dzenlemelerin mecliste karlamadn, lkede zellikle Dou ve Gneydou Anadolu blgesinde insanlarn olaylar nedeniyle sokaa kamadn, Kahramanmara olaylarnda 107 kiinin ldn, orum olaylarnda bir o kadar vatandan hayatn kaybettiini, bu blgede grev yapan hakim, savc, kaymakam ve valilerin grev yapamaz hale geldiklerini, O dnemde lkeyi yneten siyasi iktidar ve muhalefet partilerini Trkiye'nin ierisinde bulunduu durumu bilmemelerinin mmkn olmadn, ancak sorumluluklarn yerine getirmeyen dnemin siyasi partilerini 27 Aralk 1979 gn Cumhurbakan araclyla gnderilen lke sorunlarn aklayan mektubu bile ciddiye almadklarn, mvekkillerinin Hizmet Kanunu 35. maddesindeki kendilerine yklemi olduu Devleti koruma ve kollama grevini ifa iin lke ynetimine el koyma zaruretinde kaldklarn, mvekkillerince gerekletirilen eylemin zaruret halinde gerekletirilen bir eylem olduunu, evrensel hukuk kurallarna gre zaruret halinin bir cezaszlk nedeni olduunu, 1982 Anayasas'nn geici 15. maddesinde "Her trl karar ve tasarruflarndan dolay haklarnda cezai, mali ve hukuki sorumluluk iddias ileri srlemez ve bu maksatla herhangi bir yarg merciine bavurulamaz" dendiini, bu hkmn ncelikle bir sorumsuzluk hkm olduunu, 12 Eyll 2010 tarihinde yaplan Referandumla 1982 Anayasas'nn geici 15. maddesinin kaldrlmasnn sz konusu kiilerin yarglanabilmesinin nn amadn, nk geici 15. maddeyle belirtilen kiiler iin sorumsuzluk hali yani yarg dokunulmazlnn sz konusu olduunu, geici 15. madde ile getirilen

dzenleme geici bir dokunulmazlk olmayp milletvekillerinin krs masumiyeti ile ayn olduunu, milletvekillerinin Anayasa'nn 83/1 maddesindeki yasama dokunulmazl gibi geici 15. maddenin kalkmas ile mvekkillerinin yarglanmasnn mmkn olmadn, 7 Kasm 1982 tarihinde referanduma sunularak %92 evet oyuyla kabul edilen 1982 Anayasasnn bir hkm olan geici 15. maddenin af niteliinde olduunu, Mvekkillerinin 765 sayl Trk Ceza Kanunun 146 ve 147. maddeler kapsamnda sorgulandn, ayn kanunun 102. maddesinde bu sular iin ngrlen zaman am sresinin 20 yl olduunu, 104. maddesinde ise ngrlen olaanst zamanam ile bu srenin yar orannda artrlarak 30 yl olduunu, mvekkillerine atl bulunan sularn zamanamna uradn belirtmilerdir.

IX.BLM

1. Hukuki Deerlendirme

1.1.phelilere snat Edilen Anayasay hlal (Askeri Darbe) Suu Asndan Deerlendirme 12 Eyll 1980 tarihinde, 12/11/1979 tarihinde(15) Adalet Partisi Genel Bakan Sleyman DEMREL tarafndan, Cumhurbakan Fahri KORUTRK'n onayyla kurulan Trkiye Cumhuriyeti'nin 43. hkmeti grevde bulunuyordu. phelilerden Ahmet Kenan EVREN'in 12 Eyll 1980 tarihinde Trkiye Cumhuriyeti Genelkurmay Bakan olarak grev yapt, pheli Ali Tahsin AHNKAYA'nn ise Hava Kuvvetleri Komutan olarak grev yapt, vefat etmeleri nedeniyle haklarnda ek kovuturmaya yer olmadna dair karar verilen Nurettin ERSN'in Kara Kuvvetleri Komutan, Mehmet Nejat TMER'in Deniz Kuvvetleri Komutan,Osman Sedat CELASUN'un Jandarma Genel Komutan olarak grev yapt anlalmtr. pheliler tarafndan 12 Eyll 1980 gn daha nce gizlice hazrladklar Bayrak Harekat Direktifi adl darbe plan erevesinde, Trkiye Cumhuriyeti Halknn vergileriyle alnm ve yurt savunmas iin kendilerine tevdi edilmi silahlar kullanarak cebren lke ynetimine btnyle elkoymulardr. phelilerin yaptklar askeri darbeyle Parlamento ve Hkmet feshedilerek ortadan kaldrlm, Parlamento yelerinin dokunulmazl kaldrlarak btn yurtta skynetim ilan edilmitir. Yurt dna klar yasaklanmtr.

pheliler Anayasal dzen ortadan kaldrlmtr. O tarihte yrrlkte bulunan 1961 Anayasasnn; 4.maddesindeki, Egemenlik kaytsz artsz Trk Milletinindir. Millet, egemenliini, Anayasann koyduu esaslara gre, yetkili organlar eliyle kullanr. Egemenliin kullanlmas, hibir suretle belli bir kiiye, zmreye veya snfa braklmaz. Hibir kimse veya organ kaynan Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz. 5.maddesinde, Yasama yetkisi Trkiye Byk Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez. 6.maddesinde, Yrtme grevi, kanunlar erevesinde, Cumhurbakan ve Bakanlar Kurulu tarafndan yerine getirilir. eklindeki dzenlemelerde yer alan, Millete ait olan Egemenlik yetkisi, Trkiye Byk Millet Meclisine ait olan yasama yetkisi ile Cumhurbakan ve Bakanlar Kuruluna ait olan yrtme grevini, silahl g kullanlarak ele geirmilerdir. pheliler lke ynetimini ele geirdikten sonra kardklar 12/12/1980 tarihli ve 2356 Sayl Milli Gvenlik Konseyi Hakkndaki Kanunun 1. maddesindeki Milli Gvenlik Konseyi; Devlet ve Milli Gvenlik Konseyi Bakan Genelkurmay Bakan Orgeneral Kenan Evren, yeleri; Kara Kuvvetleri Komutan Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutan Orgeneral Tahsin ahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutan Oramiral Nejat Tmer ve Jandarma Genel Komutan Orgeneral Sedat Celasundan teekkl eder. eklindeki dzenleme ile Milli Gvenlik Konseyi oluturmular, meruiyete dayanmadan kardklar 2324 Sayl ve 27/10/1980 tarihli Anayasa Dzeni Hakknda Kanunun 2.maddesindeki Anayasada Trkiye Byk Millet Meclisine, Millet Meclisine ve Cumhuriyet Senatosuna ait olduu belirtilmi bulunan grev ve yetkiler 12 Eyll 1980 tarihinden itibaren geici olarak Milli Gvenlik Konseyince ve Cumhurbakanna ait olduu belirtilmi bulunan grev ve yetkiler de Milli Gvenlik Konseyi Bakan ve Devlet Bakannca yerine getirilir ve kullanlr. eklindeki dzenleme ile Anayasada yer alan, Trkiye Byk Millet Meclisine, Cumhuriyet Senatosuna ve Cumhurbakanna ait yetkilere cebren el koymulardr. phelilerin kard 2324 Sayl ve 27/10/1980 tarihli Anayasa Dzeni Hakknda Kanunun 3.maddesindeki Milli Gvenlik Konseyince kabul edilerek yaymlanan bildiri ve karar hkmleriyle yaymlanan ve yaymlanacak olan kanunlarn Anayasaya aykrl ileri srlemez eklindeki dzenleme ve 4.maddesindeki dzenleme ile Milli Gvenlik konseyinin bildiri ve kararlarnda yer alan ve yer alacak olan hkmlerle 12 Eyll 1980 tarihinden sonra karlan ve karlacak olan Bakanlar Kurulu Kararnamelerinin ve l kararnamelerin yrtlmesinin durdurulmas ve iptali isteminin ileri srlemeyeceinin belirtildii grlmtr. Bu dzenlemelerle, Anayasa ve Anayasal dzen ortadan kaldrlarak, kii hak ve zgrlkleri tamamen Milli Gvenlik Konseyinin insiyatifine terk edilmitir. Bata yaam hakk olmak zere temel hak ve zgrlkler asndan hibir gvence kalmamtr.

O tarihte yrrlkte bulunan 765 sayl Trk Ceza Kanunun 146.maddesinde Trkiye Cumhuriyeti Tekilat Esasiye Kanununun tamamn veya bir ksmn tayir ve tebdil veya ilgaya ve bu kanun ile teekkl etmi olan Byk Millet Meclisini iskata veya vazifesini yapmaktan men'e cebren teebbs edenler, arlatrlm mebbet ar hapis cezasna(IV) mahkum olur. eklindeki dzenleme ile Anayasay ortadan kaldrmaya, TBMM'sini ortadan kaldrmaya veya vazifesini yapmasna g kullanarak engel olmaya teebbs etmek, 147.maddesinde ise Trkiye Cumhuriyeti cra Vekilleri Heyetini cebren iskat veya vazife grmekten cebren men edenlerle bunlar tevik eyliyenlere arlatrlm mebbet ar(V) hapis cezas hkmolunur. eklindeki dzenleme ile Bakanlar Kurulunu ortadan kaldrmak ve vazifesini yapmasna g kullanarak engel olmak eylemleri su olarak dzenlenmitir. 765 sayl Trk Ceza Kanununun 146. maddesinde Anayasann tamamn, bir ksmn, tayir ve tebdil veya ilgaya veya Anayasa ile teekkl etmi Trkiye Byk Millet Meclisi'ni zor kullanarak ortadan kaldrmaya veya vazifesini yapmasn engellemeye teebbs edenlerin arlatrlm mebbet ar hapis cezasyla cezalandrlacann belirtildii, dzenlemede seenek olarak saylan eylemlerin tamamlanm halinden bahsedilmedii, ancak Anayasa ve Trkiye Byk Millet Meclisi gibi demokratik dzenin temel unsurlarnn ortadan kaldrlmasna veya deitirilmesine teebbsn cezalandrld bir durumda, bu eylemlerin tamamlanm hallerinin cezalandrlmayaca dnlemeyeceinden phelilerin eylemine 765 sayl Trk Ceza Kanununun 146. maddesinin uygulanmas gerekmektedir. 01/06/2005 tarihinde yrrle giren 5237 sayl Trk Ceza Kanununun 309, 311. ve 312. maddelerinde 765 sayl Trk Ceza Kanununun 146 ve 147. maddelerinin karl olan dzenlemelere yer verilmitir. 5237 sayl Trk Ceza Kanununun 309. maddesinde Anayasay hlal bal altnda cebir ve iddet kullanarak, Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn ngrd dzeni ortadan kaldrmaya veya bu dzen yerine baka bir dzen getirmeye veya bu dzenin fiilen uygulanmasn nlemeye teebbs edenler arlatrlm mebbet hapis cezas ile cezalandrlrlar. Bu suun ilenmesi srasnda baka sularn ilenmesi hlinde, ayrca bu sulardan dolay ilgili hkmlere gre cezaya hkmolunur. eklindeki dzenleme ile cebir ve iddet kullanarak Anayasal dzeni ortadan kaldrmaya, bu dzen yerine baka bir dzen getirmeye veya bu dzenin fiilen uygulanmasn nlemeye teebbs suu, 311. maddesinde Yasama Organna Kar Su bal altnda, "Cebir ve iddet kullanarak Trkiye Byk Millet Meclisini ortadan kaldrmaya veya Trkiye Byk Millet Meclisinin grevlerini ksmen veya tamamen yapmasn engellemeye teebbs edenler arlatrlm mebbet hapis cezasyla cezalandrlrlar. Bu suun ilenmesi srasnda baka sularn ilenmesi halinde, ayrca bu sulardan dolay ilgili hkmlere gre cezaya hkmolunur." eklindeki dzenleme ile cebir ve iddet kullanarak Trkiye Byk Millet Meclisi'ni ortadan kaldrmaya veya grevlerini ksmen veya tamamen yapmasna engel olmaya teebbs suunun dzenlendii,

312. maddesinde ise, Hkmete Kar Su bal altnda "Cebir ve iddet kullanarak Trkiye Cumhuriyeti Hkmetini ortadan kaldrmaya veya grevlerini yapmasn ksmen veya tamamen engellemeye teebbs eden kimseye arlatrlm mebbet hapis cezas verilir. Bu suun ilenmesi srasnda baka sularn ilenmesi halinde, ayrca bu sulardan dolay ilgili hkmlere gre cezaya hkmolunur." eklinde cebir ve iddet kullanarak Trkiye Cumhuriyeti Hkmetini ortadan kaldrmaya veya grevlerini yapmasn ksmen veya tamamen engellemeye teebbs etmek suu dzenlenmitir. 765 sayl Trk Ceza Kanunundaki ilgili dzenlemeler ile karl olan 5237 sayl Trk Ceza Kanununun 309, 311 ve 312. maddelerindeki dzenlemeler karlatrldnda; 5237 sayl Trk Ceza Kanununda gerek Anayasal dzene, gerekse TBMM ve hkmete kar eylemlerin teebbs halinin dzenlendii, eylemlerin tamamlanm hallerine deinilmedii, kanun koyucunun Anayasal dzen, TBMM ve Bakanlar Kurulu gibi demokratik dzenin temel kurumlarn ortadan kaldrmaya ynelik teebbs eylemlerini cezalandrp, ayn sularn tamamlanm hallerinin cezalandrlmasn istemeyecei dnlemeyeceinden maddelerde saylan sular tamamland takdirde de sz konusu 309, 311 ve 312. maddeleri uygulanacaktr. 765 sayl Trk Ceza Kanunu ile 5237 Sayl Trk Ceza Kanunundaki ilgili hkmler lehe kanun uygulanmas ynnden karlatrldnda, her iki Ceza Kanununda da sularn cezasnn arlatrlm mebbet olarak dzenlendii grlmektedir. Ancak 5237 Sayl Trk Ceza Kanununun gerek 309, 311 ve 312. maddelerinde "Bu suun ilenmesi srasnda baka sularn ilenmesi halinde ayrca bu sulardan dolay ilgili hkmlere gre cezaya hkmolunur." eklindeki dzenlemeler gzetildiinde pheliler hakknda 765 Sayl Trk Ceza Kanununun 146 ve 147. maddelerinin lehe dzenlemeler olduu kanaatine varlmtr. pheliler askeri darbe yaparak 765 Sayl TCKnun 146. ve 147 maddelerini birlikte ihlal etmilerdir. Burada phelilerin eylemlerine 765 Sayl TCKnun 146. ve 147. maddelerinden hangisinin uygulanacana bakmak gerekir.765 Sayl TCKnun 79.maddesinde ledii bir fiil ile kanunun muhtelif ahkamn ihlal eden kimse o ahkamdan en edit cezay tazammun eden maddeye gre cezalandrlr. denilmektedir. Dzenlemeye gre ilenen bir fiilden dolay kanunun birden fazla hkm ihlal edilmise en ar cezay gerektiren maddeye gre ceza verilir. 146. ve 147. bakldnda her iki maddede ceza olarak arlatrlm mebbet ngrlmtr. Kanunumuzun fikri itimada cezalarn ayn olmas halinde bir dzenlemeye gitmedii anlalmaktadr. Kanun koyucunun en ar fiile, en ar cezay ngrd deerlendirildiinde, 765 Sayl TCKnun 146. ve 147. maddesindeki eylem ve sonularna bakmak gerekecektir. 147. madde de, Trkiye Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunu cebren ortadan kaldrmak veya vazifesini yapmasna cebren engel olmak suu dzenlenmiken, 146. maddede, Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn tamamn veya bir ksmn deitirme, bozma veya ortadan kaldrmaya ve Anayasa ile teekkl etmi olan Byk Millet Meclisini ortadan

kaldrmaya veya grevini yapmasna engel olmaya cebren teebbs etmek suu dzenlenmitir. 147. maddedeki suun ilenmesi halinde sadece hkmetin ortadan kaldrlmas veya vazifesini grmesine engel olunmas, TBMMnin grevine devam etmesi dnlebilecekken, 146. maddedeki suun olaymzdaki gibi tamamlanm hali gerekletiinde Anayasa ve TBMMsi ortadan kalkacak, bunlara bal olarak Hkmette ortadan kaldrlacaktr. Dolaysyla 146. madde sonular itibariyle daha ardr. Bu nedenle pheliler hakknda 765 Sayl Trk Ceza Kanununun 146. maddesinin uygulanmas gerektii kanaatine varlmtr. pheliler 12 Eyll 1980 tarihinde gerekletirmi olduklar askeri darbeden sonra ynetimleri boyunca, demokratik kurumlarn kurulmasna ve faaliyet gstermesine engel olmalar nedeniyle Trkiye Byk Millet Meclisi Bakanlk Divan oluturuluncaya kadar yani 06/12/1983 tarihine kadar atl bulunan suu ilemeye devam etmilerdir. lgili blmde ayrntsyla anlatld zere 27 Aralk 1979 tarihinde verilen uyar mektubu asndan durum deerlendirildiinde, pheliler 27 Aralk 1979 tarihinde Cumhurbakan araclyla hkmetteki siyasi partilerle dier tm siyesi parti liderlerine TSK Hizmet Kanununu hatrlatarak muhtra niteliinde uyar mektubu vermilerdir. Bu mektup 2 Ocak 1980 tarihinde Cumhurbakan tarafndan Babakan Sleyman Demirel ve CHP lideri Blent Ecevite iletilmitir. Verilen muhtra dorudan siyasi parti mensuplarna verilmitir. Ancak dolayl olarak Cumhurbakanna verilmi muhtra olarak kabul etmek gerekir. Demokratik sistemin ba olan Cumhurbakann altndaki Babakana verilmi muhtra ayn zamanda Cumhurbakanna verilmi bir muhtradr. nk askeri darbe yapldnda Cumhurbakannn grevde kalma garantisi yoktur. Anayasal demokratik sistem ierisinde, Trk Silahl Kuvvetlerinin, bal olduu Babakann da ierisinde bulunduu, siyasi parti liderlerine gndermi olduu mektupta kulland, "Trk Silahl Kuvvetleri;... uzlamaz tutumlarn srdren siyasi partileri uyarmaya karar vermitir." eklinde, stelikte mektubun devamnda Cumhuriyet Tarihimiz boyunca askeri darbe gerekesi olarak kullanlan Hizmet Kanununu da hatrlatarak uyarmas demokratik rejim asndan kabul edilemez bir tehdit ve sutur. Askeri darbeye teebbs suu ancak bu ekilde ilenebilir. Aksi halde Silahl Kuvvetleri elinde bulunan silahlarla harekete getikten sonra engelleme imkan yoktur. Dolaysyla pheliler 27/12/1979 tarihinde vermi olduklar ve 02/01/1980 tarihinde Babakana ulaan muhtra ile ayrca Anayasay ortadan kaldrmaya ve Trkiye Byk Millet Meclisini ortadan kaldrmaya ve grevini yapmasn engellemeye teebbs suunu ilemilerdir. Eylem 765 Sayl TCKnun 146.maddesinin ihlali niteliindedir. Madde de cebren denilmitir. Buradaki cebir unsurunu mutlaka maddi cebir olarak anlamamak gerekmektedir. Cebir hem maddi hem manevi olabilir. Elinde, devlet ierisinde baka bir kurumca kar konulamayacak bir g bulunan Silahl

Kuvvetlerin, Anayasal demokratik sistem ierisinde hiyerarik olarak bal olduu, Babakan ve tm siyasi partileri dorudan, bunlarn temsil edildii TBMMsi ile Cumhurbakann dolayl olarak, stelik Trkiye Cumhuriyet tarihi ierisinde darbe gerekesi olarak kullanlan TSK Hizmet Kanununun 35. maddesini ima ederek uyar mektubu gndermesi, tehdit niteliindedir. Ayn zamanda bu tehdit manevi cebir niteliindedir. Dolaysyla nitelii belirtilen uyar mektubuyla 146. madde ihlal edilmitir. Ancak pheliler 02/01/1980 tarihindeki suu, 12 Eyll 1980 tarihi ve devamnda ilemi olduklar Anayasay ihlal (askeri darbe) suunun icras kapsamnda ilediklerinden haklarnda 765 sayl Trk Ceza Kanununun 80. maddesindeki zincirleme su hkmleri uygulanmaldr.

1.2. Eylemin TSK Hizmet Kanununun 35. Maddesi Asndan Tartlmas pheliler ve vekilleri savunmalarnda askeri darbenin Trk Silahl Kuvvetleri Hizmetler Kanunu 35. maddesindeki yetkiye dayanarak yapldn belirtmi iseler de, 211 sayl Trk Silahl Kuvvetleri Hizmet Kanunu 35. maddesindeki dzenlemenin "Silahl Kuvvetlerin vazifesi; Trk yurdunu Anayasa ile tayin edilmi olan Trkiye Cumhuriyetini kollamak ve korumak" eklinde olduu, Anayasa ile kurulmu bir devlet olan Trkiye Cumhuriyeti'nde yasal dzenlemeler arasnda bir hiyerari olduu, bunlardan en yukarda Anayasann yer ald, kanunlarn ise Anayasann hiyerarik olarak altnda yer ald, dolaysyla kanunlarn Anayasaya aykr olamayacaklar temel hukuki kurallardandr. Bu nedenle, kanunlar Anayasaya aykr olamayacaklar gibi, kanunla verilen bir yetkinin Anayasay ortadan kaldrmak amacyla kullanlmas da mmkn deildir. Dolaysyla sz konusu hkm, Anayasal dzeni, Anayasa ile kurulmu devlet dzeninin temel kurumlarndan olan Trkiye Byk Millet Meclisi ile hkmeti ve tm hak ve zgrlkleri ortadan kaldrmak amacyla kullanlamaz. Her ne kadar Trkiye Cumhuriyeti tarihinde sz konusu Hizmet Kanununun 35. maddesi askeri darbe gerekesi olarak ileri srlm ise de, bu durum hukuka aykrla klf bulma gayretinden teye gitmemektedir. Kald ki, askeri darbeyi yapan pheliler kendilerinin darbe ve sonras eylemlerinden dolay yarglanacaklarn ve eylemlerinin su olduunu bildiklerinden 1982 Anayasasnn geici 15. maddesindeki "12 Eyll 1980 tarihinden, ilk genel seimler sonucu toplanacak Trkiye Byk Millet Meclisinin Bakanlk Divann oluturuncaya kadar geecek sre iinde, yasama ve yrtme yetkilerini Trk milleti adna kullanan, 2356 sayl Kanunla kurulu Milli Gvenlik Konseyinin, bu Konseyin ynetimi dneminde kurulmu hkmetlerin, 2485 sayl Kurucu Meclis Hakknda Kanunla grev ifa eden Danma Meclisinin her trl karar ve tasarruflarndan dolay haklarnda cezai, mali veya hukuki sorumluluk iddias ileri srlemez ve bu maksatla herhangi bir yarg merciine bavurulamaz." dzenlemeyi koyma ihtiyac hissetmilerdir. Ayrca, Hizmet Kanununun 35. maddesinin askeri darbe yapma yetkisi verdiinin kabul edilmesi halinde, bu eylemlerin su olarak dzenlendii 765 sayl Trk Ceza Kanununun 146 ve 147. maddelerinin bir anlam kalmayacaktr. Hatta sz konusu 35. madde hiyerarik olarak Anayasann da zerinde kabul

edilmi olacaktr ki, bu durumun dnlmesi bile mmkn deildir. Kanunlar Anayasaya uygun olmak zorundadr. Sonu olarak, Hizmet Kanununun 35. maddesi hi kimseye demokratik dzeni ortadan kaldrarak, diktatrlk kurmaya yol aacak bir askeri darbe yapma yetkisi vermemektedir.

1.3 Zamanam Ynnden Deerlendirme 1982 Anayasasn geici 15. maddesindeki dzenlemeye bakldnda dzenlemenin pheliler hakknda bir soruturma ve yarglama engeli ortaya koyduu anlalmaktadr. 765 sayl Trk Ceza Kanununun 107. maddesinde "Hukuku amme davasnn ikamesi mezuniyet veya karar alnmasn, yahut dier bir mercide halli lazmgelen bir meselenin neticesine bal bulunduu takdirde mezuniyet ve kararn alnmasna yahut meselenin halline kadar mruru zaman durur." eklinde, Anayasann 83/3 maddesinde ise "Trkiye Byk Millet Meclisi yesi hakknda, seiminden nce veya sonra verilmi bir ceza hkmnn yerine getirilmesi, yelik sfatnn sona ermesine braklr; yelik sresince zamanam ilemez." eklinde, 5237 sayl Trk Ceza Kanununun 67/1 maddesinde "Soruturma ve kovuturma yaplmasnn, izin veya karar alnmas veya dier bir mercide zlmesi gereken bir meselenin sonucuna bal bulunduu hallerde; izin veya kararn alnmasna veya meselenin zmne veya kanun gereince hakknda kaak olduu hususunda karar verilmi olan su faili hakknda bu karar kaldrlncaya kadar dava zamanam durur." eklinde dzenlemelere yer verilmitir. Gerek Anayasada gerekse Trk Ceza Kanunlarnda soruturma ve yarglama engelinin bulunduu hallerde zamanamnn ilemeyecei kural ngrlmtr. Anayasann 12 Eyll 2010 tarihinde referandumla kaldrlan geici 15. maddesi de burada olduu gibi bir soruturma ve kovuturma engelidir. Dolaysyla phelilere atl bulunan eylemlerde zamanam, eylemlerin gerekletii 02/01/1980 ve 12/09/1980 tarihlerinde ilemeye balam ancak 1982 Anayasasnn geici 15. maddesinin yrrle girdii 09/11/1982 tarihinde durmutur. Sz konusu sularda zamanam sresi 20 yl olup, 09/11/1982 tarihinde durmu olan zamanam geici 15. maddenin kaldrld referandum sonucunun resmi gazetede yaynland 23/09/2010 tarihinden itibaren yeniden ilemeye balamtr. Aklanan nedenlerle hukukumuza gre zamanam sresinin dolmad anlalmaktadr.

1.4 Su Tarihi Ynnden Deerlendirme phelilere atl bulunan 27/12/1979 tarihli muhtra asndan bir tartma yoktur. Buradaki Anayasay ihlal (askeri darbe) suu muhtrann Babakana ulat 02/01/1980 tarihinde ilenmitir. 12 Eyll 1980 tarihinde ilenmeye balanan Anayasay ihlal (askeri darbe) suu asndan durum deerlendirildiinde ise, bu su 12 Eyll 1980 tarihinde ilenip sona ermemitir. Askeri darbe gerekletikten sonra, darbe koullar devam etmi, bu koullar ierisinde pheliler topluma

byk maduriyetler yaatan eylemlerine devam etmilerdir. Bu dnemde temel hak ve zgrlkler tamamen gvencesiz braklmtr. Temel hak ve zgrlklerin gvencesi olan demokratik rejime geilmesine izin verilmemitir. Dolaysyla demokratik rejime gei serbest braklncaya kadar, yani TBBMsi grevine balayncaya kadar Anayasay ihlal (askeri darbe) suu temadi etmitir. TBMMsi grevine, Bakanlk Divannn olutuu 6 Aralk 1983 tarihinde balamtr. Buna gre, bu suun su tarihi; 12/09/1980 ile 06/12/1983 arasdr.

1.5 Geici 15. Maddenin Af Niteliinde Olup Olmad Ynnden Deerlendirme Anayasann geici 15.maddesinin bir tr af kanununun olarak deerlendirilmesi mmkn deildir. Yukarda akland zere Anayasay ihlal (askeri darbe) suu temadi eden bir su olup, bu su TBMMnin grevine balad 06/12/1983 tarihine kadar ilenmeye devam etmitir. Anayasann 15. maddesi ise 09/11/1982 tarihinde yrrle girmitir. Sz konusu geici 15. maddede "12 Eyll 1980 tarihinden, ilk genel seimler sonucu toplanacak Trkiye Byk Millet Meclisinin Bakanlk Divann oluturuncaya kadar geecek sre iinde, yasama ve yrtme yetkilerini Trk milleti adna kullanan, 2356 sayl Kanunla kurulu Milli Gvenlik Konseyinin, bu Konseyin ynetimi dneminde kurulmu hkmetlerin, 2485 sayl Kurucu Meclis Hakknda Kanunla grev ifa eden Danma Meclisinin her trl karar ve tasarruflarndan dolay haklarnda cezai, mali veya hukuki sorumluluk iddias ileri srlemez ve bu maksatla herhangi bir yarg merciine bavurulamaz." dzenleme getirildii, dzenlemede, TBMM Bakanlk Divan oluturuluncaya kadar, yani 06/12/1983 tarihine kadar ilgililer hakknda yarg merciine bavurulamayacandan sz edilmektedir. Bir af kanununun yrrle girdii tarihten sonra gerekleecek eylemler iin uygulanacan kabul etme imkan bulunmamaktadr. Ayrca darbe ynetiminin denetimi ve isteine gre hazrlanm bir Anayasada yer alan madde metninde af tabiri kullanlmamken, gzalt merkezleri ve cezaevlerinde, insanlk d ikence ve kt muamele gren binlerce madurun aleyhine yorum yaparak, dzenlemenin af niteliinde olduunu syleme olana yoktur. Bu nedenlerle Anayasann kaldrlan geici 15. maddesinin af kanunu olarak deerlendirilemeyecei anlalmtr.

X.BLM

Sonu ve stem

pheliler Ahmet Kenan Evren ile Ali Tahsin ahinkayann CMKnn 250-252 maddeleri uyarnca yarglamalarnn yaplarak 765 Trk Ceza Kanununun 146,80,31 ve 33 maddeleri uyarnca ayr ayr CEZALANDIRILMALARINA, phelilere atl bulunan suun nitei, phelilerin ilerlemi yalar ve salk durumlar dikkate alnarak haklarnda CMKnn 109. maddesinde saylan adli kontrol tedbirlerinden birine karar verilmesi kamu adna talep ve iddia olunur. 03/01/2012

KEMAL ETN 38707 Cumhuriyet Savcs (E-mza le mzaldr)

NOT : NURETTN ERSN, MEHMET NEJAT TMER, OSMAN SEDAT CELASUN hakknda Anayasal dzeni zorla deitirmeye kalkmak suundan ek takipsizlik karar verilmitir.

EKLER: 38 Adet Numaralandrlm Klasr

Yararlanlan Kaynaklar: 1) GZBYK, A.eref, Anayasa Hukuku, Turhan Kitapevi, Ankara, 1997 2) DAHL, Robert A, Demokrasi stne, eviren: Betl Kadolu, Phoenix Yaynevi, Ankara, 2001 3) KUZU, Ali, 12 Eyll htilali ve Onlarn ocuklar, Kariyer Kitabevi, stanbul, 2010 4) BRAND, Mehmet Ali - BLA, Hikmet - AKAR Rdvan, 12 Eyll Trkiye'nin Milad, Doan Kitap, Eyll 2010 5) PEKLLER, Muslih, Anlarda 12 Eyll, Ankara 2010, Ankara niversitesi nklap Tarihi Enstits Yksek Lisans Tezi 6) THV yaynlar 5, kence Dosyas, Gzaltnda ya da Cezaevinde lenler, 12 Eyll 1980 - 12 Eyll 1995, Trkiye nsan Hakk Yaynlar (5) Ankara 1996

7) ZBUDUN, Ergun, Trk Anayasa Hukuku, Yetkin Yaynlar, Ankara, 2011 8) BELGE, Murat, 12 Yl Sonra 12 Eyll, Birikim Yaynlar, Ekim 1992 9)http://www.milliyet.com.tr/demirel-den-evren-e-agir-12-eylulithami-/siyaset/sondakika/08.10.2010/1298958/default.htm Eriim:26/12/2011 Saat:20.32 10) OKUYAN, Yaar, 12 Eyllden Anlar, Mektuplar ve Belgeler O Yllar, Doan Kitap 2010 11) ULU, Ahmet, Mamakta 30 gn, Dileksan Katlk Tic. San. Ltd. ti. 2010 12) http://www.haber10.com/makale/24731 Eriim: 30.12.2011, Saat:13.58 13)http://www.kalemlervekiliclar.com/forum/Thread-K-MARAS-KATLIAMI-ninPERDE-ARKASI 14)http://www.canaktan.org/politika/demokrasi/makaleler/ozlusoz-demok.htm Eriim:01/01/2012 Saat:11.56 15) http://www.ulku-ocaklari.com/turkiye-cumhuriyeti-tarihi/cumhuriyettengunumuze-k. Eriim:24/11/2011 Saat:15:21

Dipnotlar: I. Tamamyla mlksz olan ve bu yzden, emeklerini, karlnda zorunlu geim aralar edinmek iin burjuvalara satmak mecburiyetinde kalanlar snf. Bu snfa proleterler snf, ya da proletarya denir. (http://www.toplumdusmani.net/modules/wordbook/entry.php?entryID=617, E:.30/11/2011, 07.07) II. Marksizmdeki tarihsel ve siyasal proleter dnceye gre, kapitalizmle komnizm arasnda uzanan gei dneminin siyasal biiminin addr. Sosyalizm dnemi, komnizme yani snfsz topluma gei dnemi olmas itibariyle proletarya diktatrl dnemidir. ttp://tr.wikipedia.org/wiki/Proletarya_diktat %C3%B6rl%C3%BC%C4%9F%C3%BC e.30/11/2011, s.06.55) III. Baz kaynaklarda Memi Soylu olarak gemekle birlikte 2011 ylnda lmyle ilgili verilen haberden de Memi zdal olduu anlalmtr. http://www.pazarciktan.com/makaleler/376-memi-oezdaln-ardndan-a-buelentoezdemir.html Eriim:01/01/2012 Saat:12.26

IV. 2002 yl deiiklii ile idam cezas, arlatrlm mebbet ar hapse evrilmitir.(4771 S.K.-R.G:09/08/2002) V. 2002 yl deiiklii ile idam cezas, arlatrlm mebbet ar hapse evrilmitir.(Ayn Kanun)

Anda mungkin juga menyukai