Zbirka Resenih Zadataka Iz Mehanike (Statika+kinematika+dinamika)

I I
, r'
I ,,!
" 'I',' ') j
I'
I,
,I"
. i?
,"
U N I V E R ZIT E TUB E 0 G R A DU
Dr inz. DANILO P. RASKOVIC
profesor univerziteta
ZBIRKA ZADAT AKA
IZ MEHANIKE
I
ZA PRVI STE}JEN STUDIJA NA TEHNICKIM
FAKULTETIMA I V1SIM TEHNTCKIM SKOLAMA
ZAVOD ZA IZDA VANJE UDtBENIKA
SOCJJALJSTICKE REPUBLIKE SRBTJE
BEOGRAD
Dr in!. DANILO P. RiASKOVIC, Z B IRK A Z A D A T A K A ! Z M B HAN I K B I " ZAVOD
ZA IZDAVANJE UDZBENIKA SOCIJAUSTICKE REPUBLlKE SRBlJE, Beograd, ObiIieev venae 5{1 " Loktor:
ZDENKA PLESA Tchnicki Ulednik: BORA JOVANOVIC" Korektori: VISESLAVA NIKOLIC, MrRJANA'
LESKOVAC i NADE:tOA PLANOJEVIC ., Rukopis predat u l::tampu oktobra J965-. godine .. Stampanje z;a-
vrscno maja J966. godinc .. Obim: 24112 stamparska tabaka . Tira!: 4_000 primeraka $ Format: 17x24 CIll.
$tampa
1
BEOGRADSKI GRAFlCl<J ZAVOD. Beograd. BuJevar yojvode Mi$iea 17
1
SADRl,AJ
Ideo - TEKST ZADA TAKA
1. STATlKA
A) Statika u ravni (zadaci 1.1. do 1.70) ....................................... ..
B) Statika u prostoru (zadaci 1.71. do 1.130) .................................. ..
C) (zadaci l.UI. do 1.160) ............................................. .
D) Trenje (zadaci 1.161. do 1.170) ............................................ ..
E) Grafostatika (zadaci 1.111. do 1.200) ...................................... ..
n. KJNEMA TIKA
A) Krelanje laeke (zadaci 2.1. do 2.70) .................... " .................. ..
B) Obrtanje krutog tela. Transmisioni prenosnici (zadaci 2.71. do 2.100) ........ ..
C) ReJativno mehanizmi (zadaci 2.101. do 2.125) .............. .
D) Ravno krctanje. mehanizmi (zadaci 2.126. do 2.175) ................... .
E) SJaganje kretanja. Planetski i diferencijalni prenosnici (zadac; 2.176. do 2.2CO) ..
m. DINAMlKA
A) Dinamika rna terijalne tacke (zadaci 3.1. do 3.80) ............................. .
B) Dinamika materijaJnog sistema. Momenti inercije i centrifugalni me mmti (zadaci
3.81. do 3.100) ........................... : ................................. .
C) Dinamika krutog tela (zadaci 3.101. do 3.200) ...............................
II dee - RESENJA
I. STATIKA
A) S!atika u ravni (zadaci 1.1. do 1.70) .................. .
B) Statika u prosloru (zadaci 1.71. do 1.130) ...................... ..
C) Tezisla (zadaci 1.136. do 1.160) ............................................ ..
D) Trenje (zadaci 1.161. do 1.170) ................................ " ........... .
E) Grafostatika (zadaci 1.171. do 1.200) ........................................ ..
II. KINEM"A TIKA
A) KretaDje taeke (zadaci 21. de 2.70) ......................................... .
B) Obnanje krutog tela. Transmisioni prenosDici (zadaci 2.71. do 2.100) .........
C) Relativno kretanje. Bregasti mehanizmi. (zadaci 2.101. do 2.125) ........ .
D) Ravno krelaDje. Ravni mehanizmi (zadaci 2.126. do 2.175) ................... .
E) Slaganje hetanja. i diferencijalni prenosnici (zadaci 2.176. do 2.200)
Strana
9
24
38
44
46
55
63
69
75
85
93
102
105
127
155
180
192
195
223
242
248
262
295
-/
4
IlL DINAMlKA
Stri:l.fiI.\
A) Dinamika m1terijalne tacke (zadaci 3,1. do 3.80) ................ .... ...... .... 305
B) Dinlmikl m lterija Inog sistema. inercije i centrifugalni moment; (zadaci
3.81. do 3.100).................................................... . . . . . . . . .. 324
C) Dinamika krulog tela (zadaci 3.101. do .3.200) ................................ 331
ill deo - TABLICE
Tablica I - Obrasci .................. .
367
Tablica n - Geometrijske i mehanieke Yelicine ....... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . 379
Tablica III - slika .................................................... 380
Tablica IV - Teiisla tela.......... ...................................... 381
Tablica V - M)menti inercije slika ................................. .
Tablica VI - M:Jrnenti inercije tela ................................
Tablica VII - Stepeni, koreni, prirodni logaritmi, reciprccne vrednosl; prirodnih
brojeva, obim i povrsina kruga ....... . ................................
i'ablica VII! - Trigonomelrijske funkcije .................... .
Tabli9a IX - a) Znacajne brojoe vredoosti ................................ ..
- b) Znaeajne brojne vrednost; ............... .
382
383
385
387
391
392
PREDGOVOR
Motto: "Exempla non minus idocunt. quam
precaepta". Ntwton-Principia
fla zahtev studemta Alasinskog jakulteta u Beogradu prosirio sam i
upotpunio prvobilnu malu lilograjisanu 'Zbirku zadataka iz mehanike. OJ'a
zbirka obuhvata 600 zadataka iz slatike, killematike i dinamike, iz :[vake oblasti
po 200 zadalaka, i u skladu je 'sa nastavnim programima iz mehallike Ila prvom
slepenu naslave skoro na svim tehnickim jakuftelima i viSim tehnickim skolama.
Oni su u skladu i sa mojim udtbenieima Mehanika I (slalikaj i Mehallika II
(kinem2tika i dinlmika) za mafillske jakullete.
Zadaci su potpuno proradeni i obu1JI'ataju eeli kurs predvider nastavnim
programom, pn'enstveno za masinske jaku/lele, da bi student; magli na Ol'im pri-
merima da steknu iskustvo za reavanje i drugih slicl1ilJ zadataka iz, ove oblasti.
Ov; su zadaci vefinom: radeni na I'eibanjima sa swdenlima iii su bili
ispitni zadaci iz mehanike na prvom slepenu naslql'e na masinskim jakuiletima
u Beogrqdu' Novom Sadu, odnosno na MaSinskom odseku TehnickoK jakullela
u Nisu.
12. XII 1964. godine
Beograd
AUTOR
I
ZADACI
" "
A) STATIKA U
1.1. Na dnu okna nalazi se radnik, tezine 80 kg, koji,.pomoctl. uzeta
prebacenog preko nepom;cnog kotura, podize teret tdine 50 kg. Koliki je
pritisak coveka na tIe okna? Kuliki llajveci teret moze da podignc covek'!
1.2. Remorker vuce u liniji ("bmzdi") tri slepa razlEtih veJ:c'na,
Slepovi sU medusobno povezani uzadima Icoja mogu da izdrze zateznu silu
jacine 300 kg. Vucna s'la propel era remorkera (F) iznosi 2400 kg. Krelanju
remorkera i slepova protivi se olpor vode (otporna sila F,,), koji kod remor-
kera i prvog sJepa iznosi 600 kg, kod drugog slepa 300 kg, a kod treceg
siepa 200 kg. Sa koLko uZadi treba privezati prvi slep za remorker, drugi
sJep za prvi i treci slep za drugi?
1.3. Napadne linije dveju suceljnih sila, velicina 10 kg i 6 kg, grade
ugao 60. Kolika je velicina rezultante ov:h sila? Kolike ugJove grade napad-
ne linije komponenti sa napadnom linijom rezultante? .
104. Koliki ugao grade napadne Iinije dveju suceljnih sila istih veLc:na
ako njibova rezultanta ima istu velicinu kao j komponente?
~ ~ .
1.5. Silu F = F, treba razloziti na dve L komponentc, od kojih je prva
jednaka rezultanti F; = 'it i sa njom gradi ugao c(. Odred: ti velicinu i polo-
zaj druge komponente; F"
1.6. Velicine komponenata su 3 kg j 4 kg, a velicina rezultante tih
suceljnih sila je 5 kg. Koji ugao grade napadne linije komponenata?
1.7. Silu F. jacine 200 kg, . raz!pziti u dYe komponente, ciji je zbir
velicina 1 ~ 1 + 1 F21 = 450 kg, a napadna linija pive komponente gradi ugao
G( = 30 sa napadnom linijom rezultante.
10
1.8. 'Silu F= F" jaeine 300 kg, treba razloz:ti na dye komponente,
F, i Fz, f<rzlike intellziteta I F; I - I F2 I = 100 kg, tako da prva komponcnta
gradi sa f(;zuitantom ugao a = 45. KoLki ugao grade napadne linije kGm-
i
1.9. 'Silu F= 100 kg razloziti na dye upravne komponente, X i Y, pod
uslovom njihovc velie.ne stoje U odnosu X: Y = 3 : 4.
1.10. i Vrh B stuba AB, visine. 15 m, tdine 420 kg, pridrzavaju dye
celicne zatege, CB i DB, vezane za zemlju u tackama C i D, gde su ras-
tojanja AC = 8 m, AD = 20 m. U kom odnosu moraju biti ve1icine sila u za-
tegama, pod uslovom da stub bude verLkalan? Kolike su veLc:ne tib sila?
Slika l.! 1.
R, povucene su dye paralelne tetive,
upravne na, borizontalni OA, 'a na rastojanjima C od sred sta kruga 0'.
.,; ---?r ---+
Odrcditi rezultantu sila su predstavljene vektorima OA, OB, OC,
-+ -+
OD i OE.
1.12. Odrediti rezultantu sistema suceljnih siJa u tacki 0, cije na-
padne linUS grade sa + Ox-osom ugJove 0;/: F\ (100 kg; 0"), F2 (200 kg; 60),
F
3
(JOOkg; ! 900), F4 (l50 kg; 135), Fs (200 kg; 150), F
6
(400kg; 1800),
F7 (250 kg; ;nOO) i F8 (600 kg; 30(0).
1.13. i Pokazati da je sistem suceIjnih sila Fi u tacki 0, cije napadne
linije grade sa + Ox-osom uglove 0;, u ravnotezi; F\ (40 kg; 0), F2 (30 y'2kg;
45), F;(20'kg; 90), F
4
(l00V2'kg;' 135), Fs(70kg; 180
0
), F6 (50 kg; 2700)
iF
7
(100y'2kg; 315),
1.14.' ,Kugla, teZine G, Vezana je uzetom OA za tacku A zida AC i
oslanja se na glatku strmu ravan CB. Odrediti sHu u uzetu i otpor ravni
ako su poznate vrednosti uglova Cf. i
"
l-
I
A
Slika 1.14.
y
G
stika 1.15.
11
1:15: Kugla, tt!zine G = 10 kg, oslanja se na dye glatke strme ravni,
AO i BO, koje sa horizon tom grade uglove c = 30 i f3 = 45. Izracunati brojne
vrednosti otpora strmih ravni.
1.16. Napadna linija sile F=50kg odseea na koordinatnim osama Ox
i Oy odsecke a = 40 em, b = - 30 em. Izraeunati moment te sile za koordinat-
ni pocetak 0 kao momentnu tatku.
1.17. SlaF(X=4kg; Y=3kg) dejstvuje u tacki N(x=5m; y=2m),
Koliki je moment te sile za koordinatni pocetak 0 kao momentnu tacku?
Za koliko se promeni moment ako se umesto tacke 0 za momentnu taCku
uzme tacka 0' (xo = 2 m; Yo = 1m)?
1.18. SiJa I FI = 5 kg (X = 3 kg; Y = 4 kg) dejstvuje u tacki Nt (6 em;
3 em), a sila - F u tacki N2 (3 em; 2 em), Koliki je sprega ovog
para sila? Pokazati da se moment sprega ne menja ako se za momentnu tacku
uzme tacka 0' (1 em; I em).
1.19. Napisati jednacinu napadne linije rezultante ravnog sistema
proizvoUnib sila F\ (4 kg; - 3 kg), F2 (-15 kg; 8 kg), F3 (6 kg; 8 kg), F4 (20 kg;
15 kg) i Fs (3 kg; - 4 kg), koje dejstvuju u napadnim tackama N, (2 em; 2 em),
N2 (3 em; 2 em), N3 (- 2 em; 3 em), N4 (1 em; - 1 em) i Ns (2 em; - 2 em).
1.20. Kolika mora biti sila F5 u prethodnom zadatku da bi se ravan
sistem sila sveo na spreg? Koliki je tada moment sprega?
1.21. Racunom i graficki pokazati da s.e tri sile, F, (X, = 4 t; Y, = 3 t),
FZ(X2=4ti Y
2
= -3t) i F
3
(X}= -8 t; Y3=O), koje dejstvuju u napadnim
tackama N\ (5 em; 2 em), N
2
(5 em; 6 em) i N3 (8 cm; 2 em) svode na spreg.
Koliki je moment sprega?
1.22. Pokazati da je sistem proizvoljnih sila F, (4 kg; 2 kg), F2 (3 kg;
- 3 kg), F3 ( -- 2 kg; 5 kg) i F4 ( - 5 kg; - 4 kg), koje dejstvuju u tackarna
N,(2em; 3 em), Nz(l em; -2cm), N3(3cm; -4em) j N.(-2cm; -2cm),
12
u ravnote.zi. Pokazati da su tada zbirovi momenata svih sila za tri neka-
Iinearne tacke, O(Oem; Oem),A(lem; 1 em) i B(2em; -lem), jednaki
uuli.
1.23. Dul. straniea pravougaonika ABCDA, duzina AB = CD = b = 8 em,
BC = DA = h = 6 em, dejstvuju sile i; jacine ?kg; 4 kg; 3 kg i 1 kg, ciji su
smerovi od A ka B, od B ka C, od C ka D i od D ka A. Redukovati
sistem ovih sila na srediste 0 pravougaonika. Odrediti poloZaj redukeione
. rezultante i izracunati njen moment za leme A pravougaonika.
1.24. Ako su u prethodnom zadatku vclicine sila. i, i F3 po 8 kg,
-.
sila F2 i F4 Po 4 kg, a smerovi su ostali isti, odrediti na sta ce se svesti
sistem siJa. Kolike moraju biti veliCine sila F,i 1. da bi. pravougaoriik bio
u ravnotezi?
1.25. Duz straniea jednakokrakog A BCD , duzina paralelnih
straniea AB=IOem, CD=4em i krakova visine h=4em,
dejstvuju sile koje su po intenzitetu jednake duzinama straniea, a smerovi
-+ -j. ->
su AB, BC, CD iDA. Na sta se svodi ovaj ravan sistem sila.?
1.26. U temen:m1 T
J
(5em; 0) i T
4
(0; -Scm) kruga, poluprecn:ka
dejstvuju sile F
J
=X
1
=300kg, F.=Y
4
=-400kg, au temenima
T
2
(0; 5 em) i T3 (- Sem; 0) spregovi intenziteta 'ill
z
= 600 kgem i l}T/3 = -- 100kgem.
Redukovati sistem sila i spregova na srediste kruga 0 - koordinatni pocetak
triedra Oxy.
J.27. Silu F(X=Okg; Y= -IOkg), koja dejstvuje u tacki N(4cm; 0),
razloziti u trl komplanarna pravea u ravni Oxy koja prolaze kroz tacke
N] (0 em; . 0), Nz (6 em; 0) i N
J
(S em; 0), a sa + Ox-osom grade uglove 45;
90 i 120
0
1.28. Momenti sile Fza tri nekoliriearne tacke, A(2em; 2em), B(4em;
4 em) j C (3 em; - 1 em), jznose J 3 kgem, 15 kgem i 6 kgem. Odrediti jac:nu
sile i polozaj njene napadne linije u odnosu na triedar Ox),.
yt
CD
c
. Slika 1.29.
Tanki homogeni disk,
teZinetG =}6kg:' poluprecnika
= 1 0 je vezan sa tri
stapa u tackama A (6 em; 8 em), ,,'
B(-6em; -8cm)i C(6em; -Scm).,,':
Pravei stapova pr:kazani Sil na'
slici. Odred.ti sile u stapov:ma u
ravnoteZnom polozaju d'ska.
1.30. Stap AB, duzine 2 m,
opterecen je teretom F= 100 kg na
kraju A. Stap je poduprt sa tri
stapa, (1), (2) i (3), koji su zglobno
r
.)
vezani za stap i pod, Odrediti velie'ne
i karakter' sila u u ravno-
teZnom polozaju sistema.
13
1.31. Paralelne s:le Fl>' jacine A..-___ ... C ____ B{---'-__ ---+
6 kg, - 3 kg, 2 kg i-I kg, grade sa
+ Ox-osom t:iedra Oxy ugao 30
0
i seku
tu osu u tackama Ni (2 em; 3 em; 4 em
i 5 em). Odrediti vel:Cnu i polozaj na-
padne linije ovog s:stema parale1nih
sJa.
Slika 1.30.
1.32. Kol"ka mora bili siJa F. u prethodnom 2adatku da bi se s:stem
sila sveo na spreg'! Koliki je tada moment sprega?
KoLka mora b:ti sila i njena X4 u odnosu ha tr:edat
Oxy da bi s'stem sla b:o u ravnotez.? gu tada zb'rovi mome-
r .'
nata sistema sila za tri nekoLnearne tacke, 0 A (I em; 0): i B (2 em;
2 em), jednaki nuli. _ .
1.33. Poluga AB, te'line G, duz' ne AB = I, '!'zglobno je yezaria
vertikalni zid, a za kraj B vezano je uze koje j e1prebaceno
tura C na zidu. 0 kraj uleta obesen je teret kzine F. tere a '.
F, pod us'ovorn da poluga AB bude u ravnotemom polozaju horizontaina,
ako je na njenom kraju B obesen teret tez.ne Gj2. RastojanJe tacaka A i C
jednako je duz:ni poJuge (AC = AB= I).
'C
a
A
Slika 1.33. Slika 1.34.
1.34. Stap AB, duZine /, teiine G, zglobno je Vezan u A za pod, a za
kraj B privezano je ute koje je ucvrSCeDO u tacki C zida. Odrediti otpor
zgJoba i silu u Uletu ako su poznati uglovi ex i koje stap uze grade
sa +Ax-osom (podom).
14
1.35. 'Stap AB, tezine G, duzine I, opterecen je na kraju B teretom
tezine G12. Za taj kraj vezano je uze koje je prebleeno preko maJog kotura C
na zidu, gde; je AC = h = I. 0 kraj uteta obcsen je tere! F. KoJ ki ugao <p
gradi stap A,B sa zidom u ravnoteznom poJoZaju s:stema? KoLki je tada
otpor zgloba A?
c,
1.36. Stap'AB, tetine
A oslanja se, na glatki
tcinom poloiaju stapa?
Slika 1.36.
I, zglobno je vezan u 0, a krajcm
biti odnos alb u ravno-
1.37. .Raznokraki pravougaoni ugaon'k (Ienjr) ABC, dut'ne krakova
obesen je ozglob A. Odredti koliki ugao <p gradi krak
AB ugaon:ka sa vertlkalom U ravnotemom polotaju ugaon ka.
B
C
Slika 1.37.
c
Slika 1.38.
raznokrakog ugaonika (lenjira) ABC, duzine BC = b =
= 2AB= 2 a, ,grade ugao (f.. = 60. Ugaonik jc jednim krajem obesen za prsten A.
Kolikl ugao:<p gradi krak BC sa horizontalom u ravnoteznom poloZaju
ugaonika? .
I

r
1

I
I,;
15
1.39. Stap AB, teline 4 G, dUline 2 f, kruto je vezan u C, AC = CB, sa
CO, teiine 2 G, duzine h = I, tako da su stapovi upravni. Ovaj kruti
sistem obesen je 0 kariku 0, a na krajevima A i B stapa AB doda!i su
tereti, tetina G i 2 G. Odrediti ugao <p koji gradi stap AB sa horizontalom
u ravnotelnom polozaju sistema.
lOt
D
5/
Slika 1.39.
E C
J
I
I
I
oi
S!ika 1.40.
12/
51
H k
5
R
1.40. Kruzni lueni nosac ABC, poluprecnika R = 10m, sa tri zgloba,
A, B, C, opterecen je u tackama gornjeg pojasa naznacenim silama. Odrediti
otpore zg:obova lucnog nosaea.
1.41. lednokraka poluga OA, prizmaticnog oblika, konstantnog poprec-
nog preseka, teline G, zg:obno je vczana u 0, i u preseku B, gde je
OB= r, obden je teret teZine Q. Za kraj A poluge vezano je uze koje je
prebaceno preko kotura K, 0 cijem drugom kraju visi teret tdine F, koji
odrzava polugu u horizontalnom ravnoteznom polozaju. Odrediti duzinu po-
luge OA (x = I), pod uslovom da teret F ima najmanju tezinu. Kolika je
tada telina tog tereta F!
__ __
B
.0
Q
Slika 1.41. SIika 1.42.
1.42. Raznokraka prava' poluga ABC vezana je krajem C zgJobno pomocll
po luge CD, za oslonac D i kruto, pomoeu poluge BB', za raznokraku polugu
EH, oslonjenu na oslonce E i H. Kolike su sile u pojediniTll delovima sis-
tem;! poluga ako je 0 kraj A prve poluge obesen teret tezine G = 4 kg'?
16
1.43. Odredite odnose duzina krakova poluga deeimalne Quintenz-vage,
pod uslovom da poloiaj tereta na platformi ne utiee na tacnost merenja vage.
B C
0
B x A
.
{>
D
G
. I .
D

5
H'
v/,
"
-0---- b
-I
/---
Slika 1.43.
SJika 1.44.
1.44. Ventil sigurnosti parnog kotla vezan je polugom. BD za polugu
OA, koja se moze obrtati oko zg!oba O. Precnik ventila iznosi IOcm. a
pritisak pare u kotlu je IO atmosfera. Odrediti krak tega ldine G = 50 kg
da bi se ventil sam Ol\'orio pri povecanom pritisku pare u kollu, zanema
rujuci tdine poluga i ventiJa ako je hak Os= 5 em.
1.45. Ruena presa za sabijanje sena sastoji se iz sistema poluga i
platforme. Na po:ugu OAB, duzine OA=!=lQOem, dejstvuje radnik silom
F= 50 kg upravno na polugu koja moie da se obrce oko nepomicnog zg'o-
ba O. Ova je poluga vezana zategom Be, duiine 50em, za zglob e, kojije
dvema polugama, CD iCE, vezan za nepokretni [oslonac (D) i platformu
prese (P). U poJozaju prese, kada je zatega BC upravna na kraku OB.
duzine .10 em, i polovi ugao <J DCE, a zglob C je pomeren ulevo za 10 em
od vertikalnog polozaja ED i ED = 80 em, odrediti silu sabijanja prese.
G
Slika 1.45.
Slika 1.46.
1.46. Tere! ldine G=600kg oddava se pomocu uzeta na strmoj
glatkoj ravni, nagibnog ugla preJUa horizontu 60. Uie je paralelno strmoj
I

'1

\: t
.1
17
ravni i obavijeno je oko dobosa vitIa. Simetrieno vitlo je teiine G
1
= 300 kg,
i oslanja se u taeki A na glatki pod, a u tacki B, AB= 2 a,. vezano je
zavrtnjem za pod. Odrediti otpore oslonaca vitia zanemarujuti razmak
izmedu uzeta i strrne ravni.
1.47. PomoU dizalice podize se tere! tdine G = 500 kg. Roluprecnik
bubnja iznosi r= 5 em, a polupreenici podeonih krugova zupcahika su u
odnosu RdR2 = 1/4, dok je duzina rueice :40, = 1=
= 25 em. Odrediti silu F kojom treba dejstvovati na
kraju A rue ice upravno na istu da bi se postigJo
mirovanje tereta.
Slika 1.47.
1.48. Odrediti potrebnu silu F da bi
naka komra odrZala ravnoteZU teretu, tezine G, obdenog
uslovom da poluga ostane horizontalna. Teiinu
poluge, koturova i uieta zanernariti.
1.49. Kaisni transmisioni prenosnik sa kotu-
rovima, preenika Dj = 60 em i D2 = 20 em, ima kotur
zatezae, precnika D
1
sa srediSlem u
3
, Zatezna
sila u kaisu, koja je jednaka sa obe strane kotura
zatezaca, iznosi F = 20 kg, a ostvaruje se pomocu
pravougle kolenaste po luge A0
2
3
, Odrediti
velicinu tereta G koji se mora staviti ni kraj A
rucice AO" duiine 1= 40 em, u !ravnoteZnom
polo2'aju sistema ako su poznata rastojanja
a=40em, b=20cm.
1.50. Hod zavrtnja zavojne prese je
h = 5 mm, a duzina rueiee je 1= 25 em. Kolika je
potrebna sila F da dejstvuje upravno na kraj ru-
eice da bi driala ravnoteiu leretu tdine G = 500 kg?
2 Zbirka zadaeaka jz mobanike I
2
3
18
Slika 1.51.
kvadratna ploca, tdine 30 kg, oslanja se te-
zid. Za terne B pioce vezano je uze 0 B, du-
line jednake duzini strane pioce (a) koje je drugim krajem, 0, vezano za
isti vertikalni zid. U ravnoteznorn polozaju ploce odrediti silu u uzetu i
malni otpor glatkog zida.
i
].52.! Homogeni poJupr'sten, ldine G, oclnosa poluprecnika r/R = 0,5,
zglobno je: vezan za zglob A. Za teme B vezano je uze koje je prebaceno
preko malog kotura K, postavljenog na isloj horizontali kao i zglob A. 0
kraj uzeta 'obesen je tere! tezine F, koji odrZava ravnotezu poluprstenu. U
ravnotezno/TI poloZaju odrediti velicinu tereta F ako je poznato da je ugao
0;=600 i AK=AB=2R. Koliki je otpor zgloba A? Koji ugao gradi napadna
Iinija otpota zgloba A sa pravom KA (horizontalom)7
1.53.: Homogeni stap AB, duiine II> teline G
1
, zglobno je vezan u A
i osianja se na drugi homogepi stap CD, duzine 1
2
, teZine G
2
, koji je zglob-
no vezan h' zglobu C na istoj visini kao i zglob A. Ovaj se stap naslanja
_?'
1
,..
i
I
II
I
19
na glatki obli osJonac E. U ravnoteZnom polozilju sistema stapovi grade sa
vertikalama uglove 0; i Odrediti otpore zglobova A i C, otpor oslonca Ei
uzajamni pritisak stapova na mestu oslanjanja D, ako je poznato da je u
ravnoteznom poJozaju AE=EC= C. OpStt; resenje.
Izracunati brojne vrednosti ako su podaci: 2/1 = Ii = 180 cm, G
2
= 2 G
J
=
= 80 kg, 20;= 60.
1.54. Stap AB, duzine 1, tezine G
1
= 100 kg, osJanja se u tacki A na
gJatki pod, a B na stap CD, duzine 2/, tezine G
2
= 2 G
1
, koji
da se obrce oko zgloba C, a u tacki D oslanja se na pod. Krajevi AiD
slapova vezani su uzetom. U ravnoteZnom poiozaju sistema stapovi grade sa
podom uglove C( = 45 i = 60. Izracunati silu u uzetu, otpore glatkog poda,
zgloba C i uzajamni pritisak stapova.
Slil<a 1.54.
\y
\
Slika 1.55.
1.55. SupJja polukugla, poluprecnika R, tezine G, sa tezistem u tacki
C, gde je OC=c=R/2, oslanja se na glatki pod. Stap AB, duzine I, tezine
G
1
, krajem A oslanja se na unutrasnjost polukugle i na njen rub u tacki D.
U ravnoteznom poloZaju sistema poluprt!cnik OD polukugle gradi sa horizontom
ugao IX, a sa stapom AB ugao Odrediti te uglove i otpore u tackama
oslanjanja.
1.56. Zglobne nogare AC i BC, jednakib duzina (1=2 m) i telina
(G = 12 kg), sa zglobom u C osJanjaJu se krajevima A i B na glatki pod. Nogare
su vezane horizontalnom zategom DE na rastojanju AD = BE= 1/3. 0 tacku V
kraka AC, gde je VC=I/3, obesen je teret tdine F=G/2. Izracunati pritiske
nogara na pod, otpor zgloba C i silu u zatezi ako u ravnoteinom polozaju
nogare grade sa horizontom uglove C( = 75.
2'
20
c
o
c
A B
SJika 1.56. Slika 1.57.
1.57. Homogeni stap AB, duz.:ne t, tdine G= 6 kg, obeSen je 0 tac-
ku 0 pomocu dva uzeta, OA i DB, iednakih dliZina (OA = DB = d, koja sa
stapom grade jednake uglove, a = 30. 0 tacku D gde je iB-= ABj3,
obesen je teret, (dine F. U kom odnosu inoraju stajati ,tdine stapa i tereta
da bi stap grad:o u ravnoteznom poloz.aju sa horizontalom ugao 'I' = ]5
0
? Za
date odnose odrediti velic:ne sila u uzadima.
1.58. Dva homogcna stapa, AC i BD, od istog materijala i istog pop-
recnog preseka, vezana su zglobno u A, B i C, gde su AC= BC= CD. Ovi
stapovi nose disk, poluprecnika R, te;fne G = 12 kg, koji se u tackama Dj i
D2 oslanja na gde su CDj = CD
2
=AC/3. U ravnoteillom polozaju
s:stema stap AC gradi sa pravom AB ugao a= 30. Odred:ti otpore zglobova
A:" B i C ako je tezinastapa AC takode G kg.
D
Slika1.58. Stika 1.59.
1.59. Stap AB, duzine J, tezme G, zglobno je vezan u A, a drugirn
krajem, B, oslanja se na stap CD, duzille 2/, tezine 3 G. Ovaj se stap osla-
nja na nepokretni oslonae E, a kraj D priddava mu borizontalno liZe KiJ.
i.
I
2.1
o kraj C stapa CD obesen je teret tezine F = G. Za p()znate odnose duzina
AB=AE, DE= CD/) i dati uslov (da su ug'ovi koje grade stapovi
AB i DC sa borizontalama) odrediti otpor zgloba A, otpor oslohea E, slu u
uzetu KD i uzajamni prifsak stapova na mestu osJanjanja B.
Izracunati te velic:ne ako je G = 20 kg; a IX = 30.
1.W. Dve homogene kugle, tezina Gj , i= 1,2, poluprecni'ka R;, obe-
sene su pomocu dva uzeta, OA i DB; 0 tc:.cku O. Oba uzeta gtade ugao a.
a) Ako je poznato da je OA + R
j
= OB + R2 = C j da u ravnoteznom po-
lozaju uze OA gradi sa horizontalom ugao <p, odrediti odnos kug!i,
sile u uzadima i uzajamni pr:t,sak kugli.
b) Jzracunati prethodne vel cine ako su poznate vrednosb G
1
= 24 kg,
a=30
0
i '1'= 75.
Slika 1.60. , Slika 1.61.

1.61. Greda AB, duzine 1,5 t, teZine kg, zglobn()"jeivezana: zglo-
born A za pod: a u tacki E, gde .je BE=lj3 . 2m,
ECDH. 0 kraJ B grede obden Je tefet tezlDe F=G.
- - ,.- :'
ECDH, raspona CD=I, tdine 2,5G, sa prtpustima EC=I/3,DH!=lj4,oslanja
se na pokrCtno (C) i ntpokretno leziste (D); a na slobodnom kraju (H) nosi
terel tdine F/2. Ako u ravnoteznom polozaju sistema greda AS gradi ugao
a = 60 sa borizontalom, a greda ECDH je horizontalna, otpor zglo-
ba A, oslonaea C i D i uzajamni pritisak gred,!.'
1.62. PlocicaABC, obiikapravouglog trougla, stranicaAB= a,BC= b= 3 aj4,
G, zglobno jc vezana u A za pod. Teme :C pridrZava
uze prebaceno preko malog kotma K, 0 cijem kraju visi teret lcline F.
Kotur K se naiazi na vertikali iznad zgloba A _ Koliko mOra b\ti rastojanje
h = AK koturi da hi pri najmanjem teretu F kateta AB plocice' oSlala hori-
zontalna? Za taj sJucaj i vrednosti G = 30 kg, a = 60 em, odrcditi ;velii'inu tere-
ta P i otpor zgloba A,
22
Slika 1.63.

B
1;63. Stap AB, dliZirie.l, teiine G=40kg, zglobno je vezan zglobom A
za pod i osli).nja se u tacb C na glatki rub stoIa, gradeci .sa horizontalom
ugao 0: = 60. 0 kraj B stapa AB obesena je kugla, poluprecnika R = V3//12,
tdine 3 G, k;oja se oslanja na stap u tacki D, gde je BD = AC =1/4. U ravno-
teznom poloz.aju sistema odrediti otpor. zgloba A, tacke osianjanja C i silu u
uzetu OB kojim je vezana kugla.
1.64. Za horizontalnu konzolu AB, duzine 1= 2m, tezine G = 48 kg,
zglobno je vezan stap BC, duzine 4//3, tdine 4 G/3, koji se oslanja u tacki
D na glatki rub stoia, gde jeBD;"" 3 BCj4, i gradi sa horizontal om ugao
0: = 60. 0 kraj C stapa BC obesena je pomocu uzeta CO kugla, poluprecnika
R=lj4, tdine G/4, koja se oslanja na stap. Uie gradi sa stapom CB
(3 = a/2 = 30.; Odrediti otpore .os\onaca sistema i silu u uzelu.
s
A
,Slika 1.64.
Slika 1.65.
1.65. KugJa, te:line G = 20 kg, vezana je uzetom SO za vertikalni zid,
a u tacki E ioslanja se na gredu AB, duZine I, tezine G. Uze SO i greda AB
grade sa vertikalom SA uglove a i (3=4a/3=600. Greda AB krajem B
oslanja se TIa horizontalnu gredu CD, duzine I, tdine 'G, gde je CB= 1/4,
23
koja je u tacki D zglobno vezana za zid, au tacki M priddavana zategom
. MN, pod uglom y=2a/3 prema gredi. Ako je MD=I/4 i AE=lj3, odrediti
otpore oslonaca greda, njihov uzajamni pritisak i silu u uietu.
1.66. Greda AB, tezine G = 40 kg, duzine 1=2 m, vezana je zglobom A
za pod. Za tacke B i C grede, gde je AC = CB, vezano je uze, dliZine L,
prebaceno preko kotnra K, koji se nalazi iznad A na visini h = AK = I. U
ravnotdnom polofuju sistema greda AB gradi sa vertikalorn AK ugao a = 60.
Odrediti duzinu uieta L, pod uslovom da je sila u uzetu k = 2 (3 + (3)/3 puta
manja od tezine grede G. Za taj slucaj izraeunati otpor zgloba A.
K
A
'10 1.67. Stap AB, duzine 21, tezine 2 G, zglobno je', vezan u A za stap AC,
duzine t, tdine G, koji je zglobno vezan u C. 0 kraj B prvog stapa obesen je
teret tdine F = 2 G j vezano je uze BC, koje je drugim krajem \ privezano za
zglob e. U ravnoteZnom polozaju sistema me je upravno na stap AC, a
stap AB gradi sa horizontalom ugao <po U
tome polozaju odrediti ovaj ugao, otpore 8
zglobova A, C i silu u uzetu Be.
1.68. Stap AB, duzine /, tezine G,
vezan je zglobno u tacki A za glatki pod i
oslanja se na glatki valjak, poluprecnika R.
Valjak se oslanja n.a isti pod, a njegovo je
srediste C vezano uzetom, duzine s = AC, za
zglob A. Odrediti silu u uzetu otpO[
zgloba. .
A
Slika 1.68.
1.69. Kugla, poiuprecnika R, tdine G, obesena je pornocu uieta OS,
duiine s=OS=2R,'o
24
tezine G, Venn je jednim krajem za prsten 0 i oslanja se na kuglu.
Koliki ug:l.O 'P gradi uze OS u ravnoteznom polozaju sistema sa
verti kalom?
A
1.70. Dve jednake kugle, poluprecnika R, tezina po G, obeSenc su 0
taeku 0 pJIDOCU dva uzeta, OA i OB, jednakih duiina I, ut.:, = UA + AC, =
= 1+ R = DC2 Na te kugle je postavljena treca kugb, istog poluprecnika R,
ali tdine G
3
U kom su odnosu uglovi 'P i < u ravnoteinom p::Jloiaju
5'stema'l Kotki su uzajamni pritisei kugli i sila u uzetu? KoLka je mogw.':a
najveca tdina trece kugle da bi se. odrzala ravnoteZa?
B) STATIKA U PROSTORU
1.71. Na 0 dejstvuju cetiri sueelne sile koje su odredene svo-
jim projekeijama na koordinatne osetriedra Oxyz; F, (1 kg; 6 kg; 7 kg).
F2 (3 kg; 2 kg; - 2 kg), F7 (0; - 3 kg; 9 kg). i F4 (2 kg; 3 kg; 10 kg). Odrediti
velicinu rezultante ovog sistema sila i uglove koje njena napadna Iinija gradi
sa. koordinatnim osama ortogonalnog triedra Oxyz.

1.72. Pokazati da je sistem sueelnih sila Fl (6 kg; - 2 kg; 7 kg),
F; (- 3 kg; 5 kg; -1 kg), is (2 kg; - 3 kg; 2 kg), (- I kg; 2 kg;- 3 kg),
F, (- 2 kg; 1 kg; 4 kg) i ;:: (- 2 kg; .:.. 3 kg; - 9 kg) u ravnotezi.
1.73. Pravougli paralelepiped ima iviee duiina 5 em, 6 em i 30 em. U
trima upravnim stranieama, koje se sticu u tacki 0, dejstvuju tri sile koje
25
su p() veEcini jednake (d:jagonalama stranica. Kolika je rezultanta tih triju
sucelnih sib?
1.74. S:I::t [\2 kg; 3 kg; 6 kg) dejstvuje u taSki-N (2 em; '2 em; 3 em).
KoJ"ki je te sile za koordmatni p0cetak)F tri(dra Oxyz kao mo-
mentnu tacku? Za koi'ko promeni mcment ako umesto tacke 0
uzm"Omo momentnu tacku 0' (2 em; -1 em; 1 em)?
i
1.75.

U tacki N (2 m; 3 m; 4 m) dejstvuje sistem sucdn!h siia FI (6 kg;
(- 3 kg; 5 kg; - I kg), is (ng;:'" 4 kg; 2 kg), F; (1-1 kg; 2 kg; 2 kg; 7 kg), F
z
- 3 kg), is (2 kg; I kg; 4 kg) i (- 2 kg; - 3 kg; 3 kg). fczultantu
ovog sistema sucdnih s b. Kol ki je moment svih sill sistema ia momentnu
tacku u' koordinatnom poeetku triedra Oxyz?
,
1.76. Tri laka stapa zglobno su vez:ma u zglobu P (0; 0; 120 em), a
oslanjaju se na glatki pod u taekama A (0; 50 em; 0), B (- 40 ell); - 30 em; 0)
i C (40 em;- 30em; 0). Zglob P je :zlozen dejstvu sile; (X = 160 Y = 120 kg;
Z - 480 kg). Odrediti s Ie u stapovima.
1.77. Tri stap:t zglobno su veZlllau zglobu P (0; '0; 160 em) i u tac-
kama A (0; 120cm; 0), B (-120em;-150em; 0) i C (J20em;-480em; 0)
za pod. 0 evor P obesen je terettezine 580 kg.' Odrediti sile h stapovima.
1.78. Stap AB, duzine 2 t, zglobno
je vez1n zglobom A u vertikalni z'.d na
rastojanju OA = I od tacke O. Kraj B
stap:!, 0 koji je obesen teret tei:ne 50 kg,
pridrzavaju dva horizontalno zategnuta
meta, BC i CD, jednak'h duzina, veza-
nih Zl tacke C i D zida, gde je OC=
= OD =BCf2, BC==BD. Odrediti silu u
stapu AB i sile u uZadima BC i BD.
1.79. Tri uzeta vezana su jednim
krajem u tackarna A (50 em; 0; 0), R (0;
50em; 0) i C (150cm; 70cm; 0) plafona,
a drugim u cvoru P. Duzine uzadi su
AP=BP=70cm, CP=140cm. 0 evor P
obesena je lampa ldine 17 kg. Odrediti
sile.u uzadima.
z! b . .-y
i
Slilca 1.78[
I
I
1.80. Na glatkom horizontalnom podu stoji tronozni stativ od stapova
jednakih duzina. Krajevi stapova vezani su koneima, Ie obrazujv sa stativom
pravilni tetraedar. 0 vrh stMivA je terFt 11i kg Odrr,dili silt; u stapo-
virna stativa, pritiske tcreta na pod i sile u koncima.
26
-+
1.81. :Prostorni sistem sila F
t
(0; 4 kg; 0), F
z
(4 kg; 0; 0) i F} (0;
8 kg; 6 kg), :sa napadnim tackama Nt (2 em; 0; 0), N
z
(0; 2 em; 0) i N3 (0;
0; 0), redukovati na koordinatni pocetak 0 ortogonalnog triedra Oxyz kao
redukciOnu iaCku.
: Redukovati prostorni sistem sila F. (0; 2 kg; 0), (0; 0; 6 kg),
!
F} (3 kg; 0;,0), sa napadnim tackama N, (2 em; 0; 0), N2 (0; 2 em; 0) i
N
3
(0; 0; 1 em), na koordinatni poeetak 0 triedra Oxyz kao redukcionu tacku.
c
:r:
i
B
Slika 1.83.
i.83. Du.z iviea AD i BC pravil-
nog tetraedra ABCD, duzine a = 12 em,
dejstvuju sila ,F" jacine 6 kg, i sila
jacine 8 kg. Redukovati ove sile na
teiiste 0 osnove ABC tetraedra. Ko-
Jikl ugao grade napadna fnija gIav-
nog vektora i nosac glavnog mo-
menta ovih sila?
1.84. Pokazati da se prostorni
sistem sila F; (4 kg; 3 kg; 2 kg),
F2 ( - 3 kg; 2kg; 4 kg), is ( - 2 kg;
1 kg; 3kg) i F4(lkg;-6kg;-5kg).
koje dejstvuju u tackama Nt (I em;
- 2 em; 1 cm), N2 (2 em; 3 em; 2 em),
N
3
(2em; -2 em; 3cm) i N4 (1 em;
0; 0), svodi na spreg. Koiiki je
moment sprega7
1.85. Na krulo telo dejstvuju spregovi Sill] (6 kgm; - 2 kgrn; 3 kgm),
---). ---)0
(12 kgm;;- 3 kgm;-4 kgm), (0; 4 kgm; 3 kgrn) i \]]]4' intenziteta 14 kgm,
ciji nosac gradi sa koordinatnim osama ti-iedra Oxyz ugiove ciji su kosinusi
6/7, 3/7 i 2/? Sioziti ove; spregove.
1.86. Paralelne sile 1" jacine 7 kg, 3 kg, - 4 kg i 1 kg, r dejstvuju u
tackama N
1
(2m; 3m; 1m), N
2
(lm; 3m; 6m), N
3
(2m; 2m; 3m) i
N4 (5 m; - I'm; 1 m). Napadne linije sila grade sa koordinatnim osama trie-
dra Oxyz uglove Ciji su kosinusi 2/7, 6/7 i cos y>O. Redt!kovati ovaj pros-
tomi sistem i sila na koordinatni pocetak 0 triedra Oxyz i pokazati da je
vektor glavnog momenta upravan na glavni vektor sistema sila.
un. T ri sile jednakih intenziteta, F
J
= X, F2 = Y, F3 = Z, x = Y = Z = F,
dejstvuju u napadnim tackama N
J
(0; - 3 em; 0); N2 (0; 0;1 em) i N3 (2 cm;
0; 0). da je glavni moment ovog sistema sila upravan na glavni
vektor. I
'f!"
27
1.88. Pokazati da se sile (0; 0; 2 t), F2 (0; 0; I t), F) (0; 0; - 3 t)
u napadnim tackama N, (3 m; 0; 0), N2 (0; 4 m; 0) i N3 (0; 0; 3 m) svode
na spreg.
1.89. S]e F
J
(0; 3 t; 0) i F2 (0; 0; 4 t) u nap3.dnim tackama Nd2 m;
0; 0) i N2 (0; 3 m; 0) i spreg, momenta 4 tm, . koji dejstvuje u ravni Ozx,
redukovati na koordinatni pocetak 0 triedra Oxyz. Kolka je projekcija glav-
nog rriomenta ovog siskma na pravae glavnog vektora?
1.90. Dati sistem sila . u napad-
nim tackama Nt (4 m; 0; 0), N2 (0; 4 m;
0) i N3 (0; 0; 2 m) i sistem spregova
redukovati na koordinatni 'pocetak {O
triedra Oxyz. Vektorski predstaviti glav-
ni vektor i glavni moment ovog sistema.
Koliki ugao grade ova dva vektora?
1.91. Tri uieta Vezana 3U jednim
krajevima za tacke A (Q; 0; 60 em),
B(60em: 0; 0) i C(50cm; 90em;
20 em), a drugim krajevima u cvor
P (20 em; 30 cm; 0). 0 cvor je obeSen
teret tei; ne G = 78 kg. Odred; ti velicine
sila u uietima.
y
Slika 1.90.
1.92. Stap OE, duiine 1= 80 em, CIJU tezinu zanemarujemo, vezan je
zglobno u 0, a za tacke A (0; 20 em, 0) i C (0; 60 em; 0) vezane su zatege
koje su pricvrscene u tackama B(30em; 0; 60em) i D(-30em; 0; 20em)
zida. 0 kraj E stapa obesen je teret, tezine G= 120kg. Odrediti otpoLzglo-
ba 0 isile u zategama u horizontalnom ravnoteznom poIoiaju stapa.
o
B
x
1.93. Kruzna ploea, polupreenika 30 cm, tdine 30 kg, obesena je
pomocu tri uzeta za plafon, Ufud su vezana za sam obod ploce, tako da
28
odgovarajuCi poluprecnici grade uglove a= 120, 1500 i y=900 Odrediti
s Ie u uiadima u hor:zontalnom ravnoteinom poiozaju pIoce.
1.94. Motorska radilica i2loiena Iz
dejstvu sila u cilindrima jednakih vcL-
cina F. Odrediti o(pareoslonaea sfernog
(A) i cilindrienog (B) Ieiista rad.lce.
SJika 1.94.
S!ika 1.95.
1.95. PravougJ.oni poklop:le, tdine 10 kg, duzine stranica a =0 80 em,
b=50cm, sa sfemim (A) i clindrienim leiistem (B), odriava u ravnoteinom
polozaju, nagnutcm prema osnovi za ugao a =0 30, teret tezine F, koji je obeSen
o konae prebacen preko kotura K i v, z:m Z:l poklt pic. Odred ti olpore OS-
lonaca ako je AK = AD = b.
1.96. Pravougaonu straniea a = 120 em, b = 60 em, sa sfernim (A)
i cijindrienim ltiistem (B), odriava u ravnoteznom horizontaInom p'Jlozaju
teret F, obeSen 0 me koje je preko kotura K (0; 0; 120 em) vczano za Ierne Cplo-
eice. Odred t1 teZ nu plociee
zj ako je tezina tereta F = 9 kg.
KoLki Sil tad a otpori oslonaca?
x
x
/
SJika 1.96.
SJika 1.97.
].97. Homogena tanka ploca ABD, oblika jednakostranicnog trougla,
straniee a, tezine G, oslanja se u tackama A, BiD na koordinatne ravni tried-
J.
29
ra Oxyz. Za teme A plocevezano je ule OA, dUline I. Odrediti sllu U ilzetu
j olpore oslonaca u 'tackama oslanjanja A, BiD aka je i XA=Y".
1.98. Kocka, ivice a = 10 cm, sa sfernim JeZistem u 0 triedra
Oxyz i cilindricnim u tacki A (a; 0; 0) na + Ox-osi, izlozena je dt:jstvu spre-
gova intenzitcta' 60 kgcm u ravni Oxy, 80 kgcm u ravni Oyz i 140 kgcm u
ravni Ozx. Izracunati otpore oslonaca zanemarujuci tezinu koch;, Koliki bi
bili otpori ako bi se uzda u obzir i tdina G koeke? '
1.99. Tanka kvadratna plocica, G, tezine G. poduprta je sa sest
stapova vezan h zglobno Zl pJoCicu, ipod. Odred:ti velcine i kanikter s'la u
stapovima ako oni pod uticajem dejstva s;!a odriavaju ploCicu! \l horizon-
talnom ravnoteZnom polozaju i ako je duzina slapova jednaka iVici pJocice.
F
Stika 1.99. Slika 1.l00.
1.100. Tanka trougaona ploe'ca, obl'ka trbugla, stra-
nice a,tezine G = 24 kg, poduprta je sa sest stapova' iglobno veZln:h ZJ. plo-
cicu i pod. Pod uticajem tdine i sle F= G, plocica se nalazi u hofizontalnom
ravnotdnom polozaju na v:sini h = a od poda. Ako su pozdate dUline
OA'=A'A"=OD'=D'B=D'B"=a i ugao <p=30
o
koji gradi praVa OA" sa
+ Ox-osoro, odred:ti ne i karakter s]a u stapov:ma.
1.101. Tanka kvadratna ploci-
co., ivice a, td;ne G, izlozena je
dejstvu sprega sila (1; - F). PloCicu
u vertikalnom rqvnoteznom polozaju,
na udaJjenju [= 4 aj3 od koordinatne
ravni Ozx triedra Oxyz, oddava sest
stapova zgJobno vezanih za p10cicu
i tu ravan. Odreditiye!iclne i ka-
rakter sla u stapovima.
1.102. Ploca, obiika pravoug- }.
log paralelepipeda, ivica 4 a i 2 c, Slika 1.101.
30
debljine d, (ezine G, opterecena je i silama Fl i F2 jacine 2 G. Ploca je poduprta
sa sest stapilVa koji su zglavkasto vezani za ploCu i pod i odrmvaju ploCu
u horizontaJllom ravnoteZnom polo:fuju na visini h = 2a = 4 d iznad poda. Ako
-;- ---,,----- ---- ---
j 'I
! 5' I
! / I
i Slika 1.102.
!
jeb = 3 a, C = a odrediti veliCine i
karakter sila u stapovima u
ravnoteznom polo:fuju sistema.

Slika 1.l03.
1.103. i Homogena kruzna ploca, poluprecnika R, tdine G, oslanja se
u svom tez!stu (0) na siJjak i zauzima horizontalni poJozaj. Tri konea ve-
zana su za tacku 0 place i 0 njihovim krajevima vise tereli tdina F] = 4 kg,
F2 = 3 kg i F3 = 2 kg. Odrediti uglove koje obrazuju napadne jinije tereta u
ravnoteznom: polozaju sistema.
I
1.104.: Duz iviea AC, BD, CD pravilnog tetraedra ABeD, ivice duzine
a = 60 em, ju Iri jednake sile F, jacine 12 kg. Redukavati ove sile na teziste
(0) osnove i ABC tctracdra i odredi!i ugao koji grade glavni vektor i glavni
mament ovqg sistema sila.
Slika 1.104.
.:t/
,

Slika 1.l05.
1.105.: Tanku pravougaanu pIoCu, straniea a=100cm, b=40em, tezine
G = 12 kg, moze da se obrce oko sfernog (A) i eilindricnog lezista (B),
odrz.ava u ravnoteznom horizontalnom polo:fuju kosnik DE, koji je u tacki E
31
zglavkasto vezan za zid, gde je BE = 30 em. Odrediti otpore osJonaca siln u
kosniku n ravnoteznom poloz.ajn sistema.
1.106. Homogenu plocieu ABD, oblika jednakokrakog trougla, osno-
viee AB = 80 em, visine h = 60 em, odrzava nagnntu pod nglom 60 prema
horizontalnoj ravni Axy teret F obesen 0 me prebaceno preko malog kotura
K (0; 0; 80 V3 em). Ako je tdina p\ociee G = 36 kg, odrediti velicinu tereta F
i atpore sfernog (A) i eilindricnog lezista (B).
D
y
Slika 1.106.
Slika 1.107.
1.107. Horizontalna tanka pravougaona pJoca OABD, iviea
h = 60 em, tezine G = 30 kg, poduprta je sa dva stapa (l) i (2)
zategom (3), a vezana je u A sfernim
zglobom. 0 teme 0 placiee obesen je te-
ret tdine G/2. Ako je poznato da je i
zatega nagnuta prema ploci za ugao
0;=45, da je OK=3b/4 i da se plociea
naJazi na visini H = b iznad pada, odre-
diti silu u zatezi, sile u stapovima i ot-
par sfemog Idista.
1.108. Tanka plocica ABD, oblika
jednakokrakog trougla, osnovice AB=
= a = 20 em, visine h = 3 a, tezine G =
'= 96 kg, zglobno je vezana sa sest sta-
pova, koji je odrz.avaju u horizontalnom
ravnoteznom polozaju na visini H = 80 em
ad poda. Stapovi su zglobno vezani za
pod. 0 teme D plociee obeSen je teret
tdine F, = 2 G/3, a u temenu A dejstvuje
zI
i
Slika !.l08.
b= 80em,
zategnuta
B'
32
sda F
2
, intenziteta GI3 kg. Odrediti yeliCine i karakter sIla u stapoyima u
ravnoteZnom poloZaJu sistema.
1.109. Tanka plociea ABCD, oblika jednakokrakog trapeza, paraleJnih
stranica Xi5'= a = 2 boo 120 em, visine h = 180 cm, tdine G = 60 kg, zglo!;-
no je poduprta sa sest stapoYa vezanih za pod tako da je u horizontalnom raYno-
teZnom poloZaju, 0 sredinu manje paralelne stranice (P) c.beSen je teret F,
tdine G, a u tacki A dejstvuje u ::melU + Ox-cse sila F13. Ako je
AK = DK' = AB/3 i plocica se nalazi na visini H = 80 em od poda, odrediti
sile u stapoyima.
D
Slika J.109,
b/Y
p
7
D,.
Slika !.I 10,
1.110. Homogena tanka ploca ABD, oblika jednakostranicnog trougla,
stranice a = 60 em, tezine G = 90 kg, poduprta je sa sest stapoya, koji je odr-
y/
/
iavaju u horizontalnom ravnotetnom
poloiaju na Yisini H = 80 em iznad poda.
Yeze stapova za plocu i pod su zglav-
kaste. PloCa je u svojoj ravni izlozena dejstvu sprega jacine ,9B = 900 kgem
koji dejstvuje u pozi(vnom sllleru.
p -.:;., Odrediti veliCine i karakter sila u ray
noteinom poloiaju sistema,
G
Slika 1.111.
1.l1I. Sest stapova zglobno ve-
zanih za pod i zid odriavaju tanku
pravougaonu ploCu, iviea a = 80 cm,
b=60cm, teline G=20kg, opterecenu
Ii tacki P teretom tdine G, u horizon-
I
I
;1'
I
i
33
talnom ravnoteinom poloZaju na visini }J = 60 em. Ako su Yeze stapova
za plocu zglaykaste, a poznato je da je 00' = h = 40 em, odrediti sHe u
stapoyima.
1.112. Odrediti silu F kojom treba dejstvovati yertikalnJ na kraj
ruciee CA transmisionog vratiia AB da biisto miroyalo. bubnja.
poluprecnika r = 10 em, tdine G/2, , gde je G tdina ciJindricnog vratila' AB,
precnika i'12, podize se teret tdine 5 G pomocu uzeta narnotanog .na bubanj
i prebacenog preko kotura K: Kaisnik, poluprecnika R = 2 r, tdine G15,
nasaden je na yratilu u preseku E, gde je BE = 40 em. Sile u kdiseyima su
horizontalne, jaCine FI = G i 2 Fl' Ak9 je duzina vratila AB = 2 m, /.jC = 50 cm,
AD = 60em, gde je D tacka na bubnju sa koje se odmotaya uze, ia nagibni
ugao uieta buboja prema horizootu je a: = 30
n
, odrediti otpore sfernog (A) i
eilindricnog (B) lezista vratila u ravnoteznorn poloiaju sistema.
1.113. Teska homogena vrata, oblika pravougaonika, duzine b = 120 em,
visine h = 60 em, te:line G = 300 kg, yezana Sil i cilindricnim le-
Zislem (B) za osoyinu. AB, oko koje se mogu obrtafi:"Yrata su izaokrenuta
za, ugao a: = 60
0
od ravni Ozx i u tom poloiaju ih pridrzava teret iF" obesen
o kraj uieta prebacenog preko kotura K(b; 0; b) i vezanog za tatku P Yfa-
ta, gde je BP=DP.Pored teiine, vrata SU u naznacenom poloiaju izloiena i
dejstvu horizontalne sile PI' jacine GI4 kg, koja dejstYuje u tacki 'H na polo-
yiui ivice DE, uprayno na jyieu. U ravnoteinom poloiaju odrediti
velicinu tereta F2 i otpore oslonaea.
l.H4. Tanka kyadratna ploCa, IVlee a, tezine G, Yezana je cilindric:-
nim (A) i sfernim lezistem (B) za osovinu AB, oko koje se moze Ploca
je nagnuta pod uglom (I; = 60 prema Bxy-ravni i u tom polozaju i odrZava je'
lize vezano za tacku A (a; 0; 0) i teiiste C ploce. Uze je proV1\ceno kroz
prsten P, koji se nalazi na vertikali kroz B na rastojanju a V3 em iod horizon-
3 Zbirka zadataka iz roehanike ]
talnice Bxy.i U ravnoteznompoloZaju sistema odrediti silu u uzetu otpore
oslonaca. resenje. Specijalno za podatke: a = 60 em, G = 20 kg.
Iz
o
(Slika 1.114.
Slika U15.
1.115. Tere! feline F, obesen 0 uze prebaceno preko malog kotuni
K(a; 0; 2 d) i vezano za Ierne D, odrlava p
1
0cicu ABD,oblika jednakokrakog
pravouglog'tTougla, kateta AB= AD = a, teZine 12 kg, U ravnoteZnom pololaju
pod uglom (f. = 300 prema horizontalnoj ravni Axy. PloCa je vezana sfernim (A)
j eilindricnim lezislem (B) za osovinu AB, oko koje se moze obrtali. U ravno-
teznom poi?zaju sistema odrediti velicinu terela i otpore oslonaea.
Iz
:
K.
i .
!.'
lu
o
I
!
I
, Slika 1.116.
1.116. PolukruzllU pJoeicu, poJu-
precni ka R = 20 em, tezine G = 20 kg,
vezanu sfemim (A) i cilindricnim ldis-
tern (B) za osovinu AB, oko koje se
moze obrtati, odrlava u ravnoteznom
pololaju, nagnutom Z'l ugao (f. = 60
0
prema horizontalnoj ravni Oxy, tere!
tezine F, vezan za tlZe prebaceno prekb
malog kotura K na Oz-osi, a na ras"
tojanju R V3 em od pocetka 0 tricdra
Oxyz. U ravnoteznom polozaju sistema
odrediti velicinu tereta i otpore 0510-
naca ako je AD=BD.
1.117. Za koliko ce se prorne-
niti tdina tereta j otpori oslonaea u
prethodnom! zadatku ako se t:icka veSanja D uzeta nalazi na obimu pIoe.iee na
.h
rastojanju ED = R "IT/3?
1.118.' Na sredini vratila AB, duzine 1 m, !dine 200 kg, koje je oslo-
njeno u A ha sferno i u B naeilindricno Jeziste, hasaden je kaisnik, polu-
,
1
precnilCa R = 10 em, (dine 20 kg, pre-
ko koga je prebaceno uze kojim se,
pomocu kotura (K), odrzava ti ravnote-
zi tere! tdine G
3
=' 90 kg usled dejstva
vertikalne pritisne sile F na kraj P
fuciee AP kruto vezane za vratilo. Od-
rediti velieinu sile F je duzina
ruciee AP = r = 30 em i otpore sfemog
i eilindricnog leZista vratila.
35
1.119; Horizontalnom silom F na P
obodu locka vitIa odrlava se ravnotda
teretu G koji se podize pomocu bubnja. Slika l.l 18.
Za poznate duzine a, b, c, i poluprecnike r i R, odrediti silu F
sfernog (A) i cifindricnog !ezista (B) vitIa; BO' = c.
otpore
z,
i
!
F
!f
__ ----J-
Slika 1.119.
1.120. Izracunati sHu F i otpore oslonaca u prethodnom zadatku ako
je vratilo duzine 120 em, feline 60 kg, bubanj duzine 60 em, tdine 40 kg,
{!}
F,
Slika 1.121.
postavljen na sredini vratila, teret tezi-
ne G = 300 kg udaljen je od oslonea A
za 50 em, a tocak, poluprecnika R =
= 5 r= 25 em, gdc jc r poluprecnik bub-
nja, udaljen je 40 em od desnog osJon-
ca B.
1.121. Horizontalno ceJicno tran-
smisiono vrafiJo, speeificne (dine ma-
terijala Ym= 7,85 kg/dm3, kruznog pre-.
seka precnika d = 100 mm, nosi dva
kaisnika, teiine G, = 30 kg j G
2
= 50 kg;
precnika 30 em i 40 em. Sile u
rna kaisa su velicina F; i F;' = 2 Fi i dejst-
vuju u prvom kaisniku llorizontaino, a:
u drugom koso, pod uglom ex = 3.0
0
prema vertikali. Vratilo je duzine J 00 em
36
i oslonjeno je na sferno (A) i 'eiiindricno leiiste (B), a kaisnici su udaljeni:
prvi 30 em od levog, a drugi 20 em od desnog oslonca. Ako je sUa
FI = 400 kg, u horizontalnom delu kaiSa prvog kaisnika, odrediti silu u kaim
drugog kaisnika i otpore oslonaea u ravnoteZnom polozaju sistema, zanema-
rujuCi tezine kaiseva.
1.122. Homogena pravougaona tanka ploCa ABDE, stranice b = 2 a = 80 em.
tezine G = 100 kg, vezana je sfernim (A) i eilindricnim lezistem (B) za osovinu
AB, oko koje se moze obrtati. PloCu u ravnoteZnom polozaju, nagnutom za
ugao Cl = 30
0
prerna horizontalnici, Axy-ravni, oddava ter.et tdine F, vezan {)
me prebaceno preko malog kotura K(a; 0; b/2) i drugim krajem vezano za
teme I} ploce. Pored tdine, ploca je izlozena i dejstvu vetra F", cija rezul-
tanta iznosi 2 G kg i dejstvuje u tezistu ploce pod uglom = 30
0
prerna hori-
zontalnici, Axy-ravni. Projekcija napadne linije rezultante dejstva vetra na ravan
Ax;> usmerena je ka + Ay-osi i sa njom gradi ugao y"= 60. Odrediti velicinu
tereta F i otpore oslonaea ploce u njenom naznacenom ravnoteznom poloZaju.
zl
F
.
,
,
,
/
/8
y
1.123. Plocu datog oblika, R=20cm, (dille G=lOkg, vezanu u A
sfernim i B cilindricnim Iezistem za osovinu AB, oko koje se moze obrtati,
odrhva u horizontalnom ravnoteZnom polozaju teret tdine F, vezan za uie
prebaceno preko rnalog kotura K na osi Oz, na udaljenju OK = 4 R/3, a dru-
gim krajem vezano' za tacku D na obimu ploce, AD= DB. Odrediti u ravno-
tdnom poloZaju ploce velicinu tereta i otpore osIonaca.
1.124. U prethodnorn zadatku umesto tereta F postavljeno je me ve-
-""" r--- r--.
zano za tacke D' i D" obi!lla ploce, AD' =BD" AB/3 i provuceno kroz prs-
ten 1', koji se naIazi na mestu kolura K. Odrediti silu u uzetu i otpore
oslonaca (lezista).
37
1.125. Trostrana prizma OABDEH, os nove pravougaonika, stranica
a = 60 em, b= 80 ern, C = 30 ern, tezine G = 30 kg, poduprta je sa i\est stapova,
koji su zglavkasto vezani za ploi'll i
gIatki pod tako da plocu odrfuvaju
u horizontalnom ravnotdnom
ia ju na visini H = a od poda. Odre-
diti velicinu i karakter siJa u poje-
dinim stapovima, u ravnoteznom po-
IOZaju sistema.
E
Stika Ll25 . stika
1.126. Okrugli sto, po\uprecnika R,teZine G, poduprt je sa tri jed-
naka stativa, ciji krajevi A, B i C obrazuju na glatkom podu jed.qakostranicni
trougao, stranice a. 0 tacku P stoIa obesen je tefet te:line F,i tako dll: je
projekcija poluprecnika OP na pod, prava O'P' upravna na stranicu AC
ugla ABC. Teziste stoIa Co nalazi se na siubu stoIa. Odrediti svake
Doge st;l.tiva na pod. Koji uslov mora biti ispunjen da bi doslo do prevr-
tanja stoIa?
1.127. Odrediti velicine i karakter sUa u koji i su zglobno
vezani za trougaonu ploCicu, oblika a = 60 em,
teZine 96 kg, i za pod, i odrZavaju plocieu u horizontalnorn ravnoteZnom
polozaju na visini H = 40 em od poda. Ploca je, pored sopstvene: ldine, izlo-
zena i dejstvu tereta tezine F = G, 0 besenog 0 me prebaceno kotura K
i drugim krajem vezanim za tacku P ploce, gde je OP=PS=h/2. Kako je
kotur (K) vertikalno iznad temena S ploce, uze je u ravni simetrije ploee i
gradi sa plocorn ugao CI. = 30.
38
H
I,
.'
K,
Slika 1.l27.
1.128. Odrediti sile u stapovima
u prethodnom zadatku ako je teret F
obesen 0 S ploce, a ploCa je jz-
lozena i dejstvu sprcga, momenta spre-
ga 108 V3 kgem, koji dejstvuje u rave
ni ploce u direktnom smeru.
Slika 1.129.
Iz
I
I
A
1.129. Avionski motor, tezine G = 2 000 kg, poluprecnika R = 20 em, po-
duprt je simetricno sa sest stapova, koji su zglobno vezlni u tackama (zglo-
bovima): A(-120em; 80em; 70cm), B(-24cm; 20 em; 0), C(-lOOcm;
. 48em; -90em) i D(O; 0; -20em). Odre-
; Slika 1.130.
diti veliCine i karakter sila u pojedinim
stapovima u ravnoteznom polozaju sistema.
1.130. Konzola ABC uklestena je na
levom kraju (A), kod B savijena pod pra-
vim uglom i na slobodnom kraju C
cena silom F jacine 200 kg koja dejstvuje
upravno na konzolu, a sa horizontal om gra-
di ugao 0: = 45. Odrediti otpore ukleStenja
konzole ako je duzina dc!a AB = 3 metra, a
- I
dela BC = 2 metra.
q TEZISTA
a) Izvesti obrazac za odredivanje sredista (C) sistema vezanih
parale1nih sila u ravni.

b) Odredifi polozaj sredista sistema parllielnih sila Fl Jacme
10 kg, 2 kg:, - 3 kg, -4 kg i 5 kg, koje grade ugao 60
0
sa + Ox-osom trie-
39
dra Oxy, a vezane su u naIJadnim tackama NI (2 em; 2 em), N2 (- 1 em; i em),
N
3
(2em; -2em), N
4
(3em; 2ero) i N
s
(4em, -2em).
1.132. a) Raeuuski i. graficki odrediti koordinate tezista homogenog
vJaka (poligona) ABDEFH.
b) Kolika je povrsina
omotaca obrtnog tela koje postaje
potpunim obrtanjem poligona ABDFH
oko Oy-ose?
yl
I
I
I
AI 8
E
D
__
VLI- ____ 4R .
Slika 1.132.
Slika 1.133.
1.133. a) Raeunski . odrediti polozaj tezista bomogenog poligona
OABDEFHO.
.b) Racunski odrediti poloZaj tdista homogcne slike oivicene
poligonom OABDEFHO.
1.134. Jz tacaka 0 i 01'
kao sredista, opisani su kru-
govi, poluprecuika R. Odrediti
koordinate lezista srafirane po-
vrsine u odnosu na triedar Ox),.
1.135. Jz tacaka 0
1
i O
2
opisani su polukrugovi, pom-
precnika R, a iz tacke 0 kva-
drant kruga, poluprecnika 2 R.
Odrediti polozaj tezista srafirane
povrsine.
1.136. Iz sredista 0' opi-
san je polukrug, poluprecnika
R, a iz taCaka A (2 R; 0) i
B ( - 2 R; 0) Iuei, poluprecnika
3 R. Odrediti poloiaj teZista
slike omedene polukrugom i
lucima.
0,
Slika 1.134.
B(-2R;O)
Slika 1.135.
fJ
A(2R;0!
SJika Ll36.
40
1.137. Kolika mora biti duzina straniee b pravougaonika cia hi :ie
teziste slike poklopilo sa sredistem 0 polukruga?
.,
b
1.138. Kolika mora biti vis ina trougla h da bi se teziste sJike poklo-
pilo sa sredistem polukruga?
1.139. 1z pravougaonika ABDE, stranica b i 2h=b, treba isecijednako-
kraki trougao ABC takve visine (x) da teziste preostale slike bude u ternenu
C (rougla.
1.140. }z jednakokrakog trapeza, straniea a = 2 b, b i visine h = b, ise-
Cen je polukrug, poluprecnika R = bit, sa sredistem na sredini donje osnoviee.
Odrediti po!ozaj tezista preostaJe slike.
1.141. Iz polukruga, poluprecnika R, isecen je eentricni krug, polupre-
cnika r = Rj2. Odrediti polozaj teiista preostale slike. Kolika je zapremina
tela koje postaje potpunim obrtanjem te slike oko horizontalnog precnika?
y
o
Slika 1.141.
2R
Slika 1.142.
:r
1.142. Odrediti koordinate tdista srafirane povrsine i zapreminu tela
loje postaje njenim potpunim obrtanjem oko Ox-ose.
41
1.143. Izracunati zapreminu tela koje postaje potpunim obrtanjem
srafirane povrsine oko Oy-ose.
1.144. Odrediti zapreminu tela koje
postaje potpunim obrtanjem srafirane povr-
sine oko Ox-ose.
!X
Slika 1.143.
Slika 1.144.
1.145. a) Odrediti koordinaietezista srafirane povrsine ~ odnosu Ua
ose Ox i Oy triedra Oxy.
II) U kome su odnosu zapremine tela dobijenih potpunim obr-
tanjem srafirane povrsine oko koordinatnih osa triedra Oxy?
.r
o
o 0,
Stika 1.145.
Slika 1.146.
1.146.
a) Odrediti koordinate tensta srafimne poydine.
b) U korn Sil odnosu za-
prernine tela koja se dobijaju. potpunim
obrtanjem srafirane povrSine oko koor-
dinatnih osa Ox i Oy triedra Oxy?
1.147. U kom su odnosu zapre-
mine tela koja se dobijaju potpunim
obrtanjem srafirane povrsine oko koor-
dinatnih osa triedra Oxy?
1.148. Izracunati zapreminu tela
koje postaje potpunirn obrtanjem ilrafi-
ranepovrsine oko Oy-oseako je R= 3 em.
y
Slib U41.
;Slika 1.148.
I
42
Kolika je zapremina rezcrvoara, poprecnog preseka ABDEH,
aka su af40cm, b=180cm, R=30cm?
la
1.150: a) Odrediti kaordinate tezista homogenog poligona OABDEH aka
je R=4cml
, b) Kolika je povrsina omotaeatela koje se dobije poipunim
obrtanjem iog poligona oko OH-ose?
i c) Odrediti koordinate tezistaslike omedenc pbJigonom OABDEHO.
d) Kolika je zapremina tela' koje postaje potpunim obrtanjem
srafirane slike oko ose OH?
1.151.' Iz valjka, poluprecnika R, duzine 6 R, isecena je na jednoj
osnovi pohllopta, po)uprecnika R, a na drugoj osnovi konus, poluprecnika
Dsnove R i: vi sine 2 R. Odrediti polozaj tezista tela.
'x
1.152. Izkonusa, poluprecnika osnove R, visine
4 R, isecena jc poJulopta sa centrom u sredistu osnove'
konusa, poluprecnika R. Odrediti polozaj tezista tela.
o
jZ
Slika 1.154.
1.153. Odrediti ko-
ordinate tezista tela koje
se sastoji iz polulopte i
konusa.
1.154. Iz bomogene
po1uJopte, poluprecnika R;
isccene su dye polulopte,

43
poluprecnika r = R/2. Odrediti polomj tezista tako dobijenog tela ako Je
R= 8 em.
1.155. Kolika mora biti Vlsma H kruinog konusa da bi teziste tela
bilo u sredistu 0 polulopte, poluprecnika R?
. __ --'i_+
I
Slika 1.155.
o
Slika 1.156.
1.156. Iz homogene polukugle, poluprecnika R, isecen je kruzni konus,
isle osnove. Kolika mora biti visina konusa (y) da bi teziste preostaiog tela
u vrhu C konusa?
1.157. Iz polulopte, poluprecnika R, isecena je eentricna lopta, polu-
precnika R/2. Odrediti polozaj preuslalog tela.
1.158. Pravilni tetraedar, ivit;e u, presecen je na polovini visine rnVlll
paralelnoj osnovi. Odrediti polozaj tezista zarubljenog tetraedra.
1.159. a).Odrediti polomj teiista srafirane povrsine.
b) Kolika je zapremina tela koje postaje potpunim obrtanjem
te povrsine oko Ox-ose?
c) Odrediti polozaj tezisla tela dobijenog oortanjem srafirane
povrsine oko Ox-ose.
SIika 1.159. Slika 1.160.
1.160. a) Odrediti kODrdinate tezista srafirane povrsine.
b) Odrediti po!ozaj teiista tela koje postaje potpunim obrta-
njem srafirane povrsine oko Ox-(Oz) ose.
44
D) TRENJE
}'161. Telo teZine G nalazi se na brapavoj strmoj ravni, nagibnog
ugla CA, koeficijenta statickog trenja 1-'-0' Na telo dejstvuje i sila F, koja sa
strmom ravni gradi ugao Odrediti veliCiou ove sile u ravnoteinom polo-
iaju tela.
1.162. Stap AB, duzine I, (dine G, oslanja se krajem Ana hrapavi
pod, koeficijenta trenja !J.D' Drugi kraj B priddava teret F, obesen 0 uie
prebaceno preko kotura (K) j vezano za kraj B stapa. Kolika mora bili
maksimalna velicina tereta Fda bistap AB u ravnoteznom poloz.aju sistema
gradio sa podom ugao CA1 Izraeuna(i veliCinu tereta ako je koeficijent trenja
1-'-0 = 0,2 i ugao CA = 30
0
; G = 100 kg.
Slika 1.162.
Slika 1.163.
1.163. Homogeni stap AD, duzine J, tdine G, oslanja se krajem A na
hrapavi horizontalni pod, koeficijenta trenja 0,4, a krajem B na vertikalni
zid, koeiicijenta trenja 0,5. Odrediti ugao <p, koji gradi stap AB sa zidom u
ravnoteZnom polozaju sistema.
B
Sli ka 1.1 64.
1.164. Stap AB, duzine J, tdine G,
oslallja se krajem A na brapavi pod i ua-
leze u C na gIatki rub stoIa, gde je J = 2 h.
Koliki je koeficijent trenja pod a ako je
najmanji ugao koji stap gradi sa podom u
ravnoteZ.oom polozaju sistema <Po = 6001
1.165. Homogeni vaJjak, poluprecni-
ka osnove R, tezine G, oslanja se na hra-
pavi zid i odrZava se u ravnoteZnom polo-
iaju pomocu uzeta vezanog za tacku A zida
.\
1 za sam vaijak. oajmanji ugao cp. koji ufe gradi ,sa
noteinom polozaju sistema, silu u uietu i otpor zida.
Slika 1.165.
1.166. Homogeni glatki poluvaljak, poluprecnika
osnove R, ldine G, oslanja se na dva ista' polnvaljka
koja se nalaze na hrapavom podn. Pri kojoj ce razda-
ljini (x) ivica poJuvaljaka poceti njihovo klizanje po
podn?
Slika 1.166.
1.167. Odrediti sile u pojedinim delovima kJestne hvataljke (gripper,
Gre/fer) kojom se podiZu kameni blokovi iii balvani, leiine G, ako su po-
znate duzine poJuga i uglovi CA, i y, zanemarujuCi tdine delpva dizalice.
Koji je uslov zahvatanja tereta kldtima (papueama)?
2
a
o A B
G
6
I
1.168. Krajevi trake koeuice vezani su u tackama A i B;kocne poluge
OAB, 0 koju je u tacki C obesen teg tdine G. Odrediti sila u de-
lovima trake kocnice. Koliko mora biti udaljenje tega (OC = c} ,od zgloba 0
da bi pritisak u zglobu bio jednak nuli? I
46
I ,T,

I
i
G,
Slika 1.169.
T,
1.]69. Transmisionim ureaa-
jcm odrzava se ravnotcZa (creta G
l
i G
2
, cije su veJicine u odnosu I : 10.
Koliki je koeficijent trenja izmeau
uzeta j transmisionih tockova?
1.170. Kocni kotur sa trakom
naJazi se u stanju mirovanja pod
uticajem obimne sile F, jaCine 100 kg,
i otpora trenja koji stvara kocni teg,
(dine G, obesen 0 tacku A koCione
poluge. Kolika je tdina kocnog tega ako je obvojni ugao trake na kotum
fl= 31tj2, ha,k po'uge b'=a!4 i koeficijent trenja 11-0=0,31
a
K
G
Slika 1.170.
E) GRAFOST A TIKA
iii
. i graLicki odrediti otpore oslonaca A i B grede sa
prepustima ABCD,' optcrecenef!eznaccnim teretima, F = j t, Fq = 4[, gde je Fq
totalno pravougaono na delovima AE i HD raspona. Nacrtati
staticke dijagrame (napadnog mgmenta, transvcrzalnc i aksijalnc sile).

b) Napisati analiticke izraze
za transverzalnu silu (Fr) i moment
savijanja (napadni moment, M
f
)
u preseku p 1- p, u funkcijiod z
(udaljenja tog preseka od os 10n-
p rr-
2F
F?
I illnlLn!jJ' J D
t B
z I 2F ", IF
2 2 ---l--- 2 2 2--1
2F
ca A). Slika U7l.
I
I
c) Izracunati transverzalnu silu i moment savijanja u presekn p-p ako
je on udaljen ,za z = 3 ill od osloTIca A.
1.172. a) RaclJnski i graficki odrediti otpore oslonaca A i B glavnog
nosaca ACBDE i oslonaca C i D sekundarnog nosaca CDK, opterecenih
naznacenim teretima, F = 3 t. Nacrtati staticke dijagrame.
!
j
I
!
i
\-
b} Napisati analiticke izraze
za transverzalnu silu i moment sa-
vijanja (napadni moment) u prese-.
ku p - p, u funkciji od njegovog
rastojanja Z od oslonca C.
c) Izrai.'unati brojne vrednosti
transverzalne sile i momenta savijanja
u preseku p - p ako je z = 3 m.
F
Slika 1.In
47
F
1.173. a) Racunski odrediti otpore oslonaca A i B gJavnog ncisai.'a
EAHCDKBPS, opterecenog naznacenim teretima, F= 1 t, q= I tjm; q, = 4 tIm.
I
q
,
C D

Slika 1.173.
b) Sluzeci Se definicijom momenta savijanja, transverzalne aksijalne
sile, n?_crtati staticke dijagrame nosaca.
c) Koliki je najveci moment savijanja glavnog nosaca?
1.174. a) Racunski odrediti otpore oslonaca A i B nosaea CABP sa
prepustima, opterecenog naznacenim teretima, ako je F=2 t, q= Iljm.
b) SJuzeCi se definicijama statickih velicina,
nacrtali u preseku staticke dijagrame nosaca.
c) Napisati analiticke izraze za transverzalnu
silu i moment savijanja u preseku p- p, u funkciji
od njegovog rastojanja Z od oslonca B. Izracunati
te vrednosti ako je Z= 1 m.
d) Analiticki odrediti presek grede u kome
je moment savijanja najveCi.
2F
A
L
//.
Slika 1.175.
1.175. Savijena konzola ABCD opterecena je naznacenim teretima,
F= I t. q = 0,5 tfm. Duzine ddova konzole su AB= 1= 3 m, BC= CD = /f3.
Odrediti komponentne otpore uklestenja A kOllZoJe i nacrtati staLke dijagrame[.
48
1.176. a) Stap AB, duiine 1=2 m, teline G = 40 kg, zglobno je vezan
krajem A za glatki zid. On se oslanja na isti takav stap CED, koji je na
sredini svoje duzine zglobno vezan u E za isti zid, na rastojanju AE = Ill.
o kraj D ovog stapa obesen je teret (ezine F = 2 G. Odrediti u ravnote!nom
polozaju sistema ugao q> koji osa stapa AB gradi sa vertikalom.
A
SJika 1.176.
b) Nacrtati staticke dijagrame
za svaki stap.
Slika 1.177.
1.177. a) Homogeni stap AB, dUline l= 3 m, tezine G = 60 kg, oslanja
se krajem A na gJatki pod, a krajem B na glatku strrnu ravan DC, nagbnog
ugla a = 30. Za kraj B stapa vezano je ule koje je prebaeeno preko kotma K.
o kraj uzeta obesen je teret, tezine F. Deo uzeta CB paraleJan je strrnoj
ravni. Odrediti tdinu tereta i otpore poda i strme ravni.
b) Nacrtati staticke dijagrame stapa AB.
1.178. Luena konzola ABC, R = 2 rn, opterecena je naznacenim tere-
tima, F= 500 kg. Nacrtati dijagram napadnog momenta konzole. U kom je
preseku najveci moment savijanja?
B
C
I
0
F
Q,
<'II
2F
Q:
A
49
1.179. AB, raspona 1=4m, opterecena je naznacerorn teretima,
F= 2 t, q= 1 tim, i poduprta je kosnikorn CD, koji je zglobno vezan za gredu
i za zid, AD=3m, AC=4m. Odrediti
otpor zgloba A i silu u kosniku j uacrtati
staticke dijagrarne grede; AE=EB.
1.180. Homogena prizmatiena gre-
'da AB, duzine 1= 3m, tdine G = 240 kg,
zglobno je vezana u A i opterecena
na slobodnom kraju ekscenlricnom
vertikalnom sHorn F = 100 kg, sa
kom r = 1 m. U tacki C greda je vezana
zategom CD, koja je zglobno vezana
za gredu i plafon. Odrediti otpor zglo-
ba A i silu u zatezi. Nacrtati staticke
dijagrame grede.
D
Slika 1.180.
1.181. a) Racunski odrediti otpore
je F= 1 t, q= l.t/rn.
.nosaca aIm
2F
F
Slika 1.181.
b) Nacrtati staticke dijagrame nosaca.
c) Napisati analiticke izraze za transverzalnu silu i .napadni moment n
preseku p-p, (deo All) u funkcijiod z, i izracunati Ie brojne vrednosti ako je
z=3m. .
1.182. a) Raeunski odrediti olpore oslonaca Gerberovog AGBe
ako je F = 2 t; q = 1 tJm.
b) Nacrtati staticke dijagrame nosaca.
Slika 1.182.
c) Napisati analiticke izraze za
transverzalnu siJu i moment
u preseku p - p, u fUI)kciji od ra-
stojanjll -z:
d) Izracunati transverzalnu siln
i napadni moment u preseku p-p
ako je z=2m.
e) Analiticki odrediti poJozaje poprecnih preseka gredeu Kojima je
napadni moment jednak nulL
4 ZbirL:. zadataL:::a iz mebaniko I
50
1.183, a) Racunski odrediti otpore oslonaca Gerberovog nosaca ako
je F=2.t I tim i nacrtali staticke dijagrame.
Slika 1.183.
b) preseku udaljenom za Z= I mod zgloba Gl' izracunati brojne
vrednosti transverzalne sile napadnog momenta.
1.184. a) Racunski graficki odrediti otpore oslonaca Gerberovog
nosaca ABC ako je F= I t, r = 2 F, 2 q = J tim, qQ = 2 tfm.
F F q
c) U, za z = 2 m od oslonca C, izracunati
transverzalnu silu i napadni
1.185.1 a) Racunski i graficki odrediti otpore osJonaca Gerberovog
nosaca ABC;D nacrtati staticke dijagrame, F = 2 t, q= 2 tim.
,
t I G,
2-1-2
Slika 1.185.
b) Izracunati brojne vrednosti transverzalne sile napadnog momenta
u preseku p p, na udaljenju z = 2 m od oslonca B.
I
1.186.' a) Racunski i graficki odrediti otpore oslonaca okvira ABCD
ako je 1=4.m, F=lt, F
q
=2F.
b) Na
7
rtati staticke dijagrame okvira.
c) U p p, na udaljenju z = I m od rastojanja C, iZracunati
brojne vrednosti transverzalne sile i napadnog momenta.
Slika 1.186.
I
'2
F

Stika 1.187.
51
1.187. a) Racunski odrediti otpore oslonaca okvira i nacrtati staticke
dijagrame, F= 1 t, q= 1 tim.
b) AnaJiticki odrediti poJozaj preseka p polja CD u kome je najveci
napadni moment i izracuiJati njegovu brojnu vrednost.
1.188. a) Racunski i graficki odrediti otpore oslonaca okvira, F= 2 t,
q= 1 tfm.
b) Koristeci se definicijama statickiJi veliCina upreseku grede, nacrtati
staticke dijagrame okvira.
c) Napisati analiticke izraze za transverzalnu siJu i napadni moment u
preseku p-p, u funkciji od udaljenja z, i izracunati Ie vrednosti ako je Z= 3 m.
2 2 2 2
A
Slika U88 .. SJika 1.189.
1.189. a) Racunom odiediti otpore oslonaca Gerberovog okvira i nacrtati
staticke dijagrame ako je F = 2 t, q = 2 tim; AB = 7 m.
b) Napisati analiticke izraze za transverzalnu silu i napadni moment u
preseku p - p, u funkciji od njegovog udaljenja Z od zgloba G.
c) .Izracunati transverzalnu silu i napadni moment u preseku p ako
je z=2m.
1.190. a) Racunski odrediti otpore oslonaca Gerberovog okvira j
nacrtati staticke dijagrame, F= I t, q = I tim.
4'
52
b) Analiticki odrediti polozaj opasnog preseka p-p izracunati najveci
moment savijanja okvira.
2 2-2
A
l'i:i r.
1.191. Racunski odrediti otpore oslonaca i sile u stapovima resetkastog
Dosaca ako je veliCina opterecenja F= 3 t.
1.192. a) Racunski i graficki odrediti otpore oslonaca Teiletkastog
nosaca ako je opterecen teretima F = 1 1.
SJika 1.192.
b) Nacrtati Kremonin plan sila.
F
e) Po Kulmanu i Riteru odrediti velicine i karakter sila u stapovima
naznacenih preseka K - K, odnosno R - R.
Slika 1.193.
1.193. a) Racunom i gra-
ficki odrediti otpore oslonaca re-
setkastog nosaca sa zategom ako
je jacina sile 1 t, a ugao je
0: 45.
b) Nacrtati Kremonin plan
sila.
c) Po Kulmanovoj metodi
odrediti sile u stapovima preseka
K-K, a po Riterovoj metodi-sile
u stapovima preseka R - R.
1.194. Racunski pokazati i Kre-
moninimplanom sila potvrditi i graficki
da je sila u stapu (10) resetkastog no-
saca jednaka nuli ako je F = 1 t.
F

JF
Slika 1.194.
53
Slika 1.195.
1.195. a) Racunski i graficki odrediti otpore oslonaca resetkastog nosaea.
Sila F je jacine 2 1.
SJika 1.196.
c) Po i Riterovoj metodi
odrediti velicine i J; karakter sila u, stapovima
naznacenih - K, R - R.
t;,
1.196. Nacrtiti Kremonin sUa - za
dati potporni resefusti nosac Jojij je izlozell
dejstvu horizontaJn\h sila, jaCin' , 6 t.
'
-n-
SJika 1.197.
1.197. a) Racunski i graficki
Gerberovog nosaea. SiJa iznosi F = 2 1.
odrediti otpole oslonaca resetkastog
1.198. a) Racunski, i grafic!d
odrediti otpore oS!Oill\ca Gerberovog
resetkastog nosaca.
_ b) Nacrtati pian sila.
c) Po KuJmanoYoj i Riteroyoj
metodi odrediti sile u stapovima na
wai:;enih preseka K-K i 'R-R.
54
1.199 .. Nacrtati Kremonin plan sila resetkastog Gerberovog nosaea i
po Kulmanovoj i Riterovoj metodi proveriti Ie vrednosti u stapovima nazua-
cenih preseka K - K i R - R.
otpore oslonaca Gerberovog resetkastog
G
2 . 2
Slika 1.200.
c) Pq Kulmanovoj j Riterovoj metodi odrediti sile u stapovima u pre-
secima K-:K i R-R.
. \
II. KINEM ATIKA
A) KRETANJE TACKE
2.1. Tacka se krece pravolinijski po zakonu puta 5=21+4/2, gde je
5 mereno u metrima, a 1 U sekundima. Odrediti zakonc promene brzine i
ubrzanja u zavisnosti od vremena (I). Koliki su brzina i ubrzanje u trenutku
1 = 1 sec? Kolika je srednja brzina tacke u vremenskom razmaku na pocetku
petog i kraju sestog sekunda? Kolike su brzine u tim trenucima?
2.'2. Tacka se krece pravolinijski po zakonu s= 2 + 4 { - {2. Odrediti
pocetnu brzinll krctanja. Kada ce se tacka zallstaviti? Koliki je lada presla put?
2.3. Tacka se krece pravolinijski po zakonll 5 = {3 - 3 (2 + JOt + I, gde
je put meren u metrima, a vreme II sekllndima. Odrediti pocetnll i najmanju
brzinll pokrctne tacke. Izracllnati sve kinematicke velicine II trenutkll 1 = 3 sec.
2.4. Pokazati da je kretanje tacke u ravni Oxy, koje se vrsi prema
zakonima kretanja x=4-2(2, y=31
2
/2 (s u metrima, (u sekundima), pravo-
linijsko. Odrediti brzinu i llbrzanje ovog kretanja. Izracllnati predeni put,
II 6 h putnicki voz koji se krece sred-
njom '5?zinom 36 km/h. Pol a cas a kasnije krene iz iste stan ice, u istom smeru,
brzi voz koji se krece prosecnom brzinom 15 rri!sec. Kada ce brzi voz stici
putnicki i na kojoj razdaljini od polazne stanke A ako se vozovi ne zallstav-
ljaju na llsplltnim medllstanicama?
2.6. Tacka se krece pravolinijski, jednako ubrzano, llbrzanjem 4 m/sec
2
,
polazeci iz stanja mirovanja, bez pocetne brzine. lz istog poJozaja krene za
njom druga tacka 2 sekunda docnije, ali pocetnom brzinom 10m/sec i krece
se takode jednako ubrzano, istim ulJrzanjem kao i prva. Kada -ce druga tacka
stici prvu i na kome udaljenju od pocetnog polozaja?
/)( ___- 2.7. 17: tacaka A i B, koje se nala7>e na rastojanjll 100 m, jednovremeno
krenu dye tacke u istom pravcu (AB) i smeru. Prva tack a krene pocctnam
56
brzioom 15 m/sec i !Creee se jednako ubrzaoo, ubrzanjem 1 m/sec
2
Druga tacka
hene dva puta vecom pocetnom brzinom od prve, ali se krece jednako uspo-
reno, usporenjem jednakim ubrzanju prve tacke. Posle koliko ce vremena prva
i na kome udaljenju od polaznog mesta (B) druge tacke?
2.8. Tri tacke CA, B, C) krenu iz istog polozaja i keeeu se u istom
prav(;u i.sfueru. Druga tacka krene iz pocetnog poloZaja (0) 10 sekundi doc-
nije od prve, ali pocetnom brzinom 35 m/sec i krece se jednoliko. Prva tacka
(A) krecese jednako usporeno, usporenjem 4 m/sec
2
, ali dvostrukom pocetnom
brzinom od one koju ima druga tacka. Treca tacka (C) krene 5 sekundi doc-
nije od druge (B), ali istom pocetnom brzinom kao ta tacka, pa se dalje krece
jednako ubrzano, ubrzanjem koje je jednako usporenju prve tacke. Posle,koliko
ce vremena biti prva tacka (A) toliko udaljena od druge (B) koliko ova od
irece tacke (C)? Koliko je to udaljeuje?
2.9. Tacka se krece u ravni Oxy i u poeetku kretanja (10 = 0) bila je
11 pocetnom polozaju No (1,5 cm; 2 Cni). Ona je imala pocetn:u brzinu v
o
' cije
projekcije na koordinatne ose Ox i Oy triedra iznose 3 cm/sec i 4 cm/sec.
Tacka se dalje krece tako da su joj pozuate projekcije vektora ubrzanja na
koordinatne ose, 3 cm/sed i 4 cm/sed. Pokazati da je ovo kretanjetacke
pravolinijsko. lzracunati predeni put, brzinu i ubrzanje u trenutku t = 2 sec od
poeelka kretanja.
2.10. Tach se krece pravolinijski po Ox-osi ubrzanjem a = x = - 4 x.
Odrediti zakon kretanja pokretne tacke ako su pocetni uslovi' kretanja: za
10=0 pocetni polozaj je xo=4cm, a pocetna brzina v
Q
=x
o
=6cm/sec.
2.11. TaCka se krece pravolinijski po Ox-osi ubrzanjem a= 10 t cm/sed.
U trenutku t = 2 sec od pocetka kretanja brzina iznpsi 25 cm/sec, a u trenutku
t = 3 sec tacka se nalazi na udaljenju 80 em pd koordinatnog poeetka O. Odre-
diti zakon kretanja i zavisnost promene brzine od vremena (r).
2.12. Teret koji je obesen 0 uze vrlli harmonijsko oscilovanje po zakonu
x=Acos (Ult+37t/4), gde jeA mereno u centimetrima, a Ul u sec-I. Poznato
je da je period oscilovanja T = 0,5 sec i da je u poeetku kretanja to = 0 tacka
bila u polozaju Zo= - 6 VI cm. Odrediti amplitudu i frekvencije oscilovanja.
tao i broj oscilacija u sekundu.
2.13. Voz se krece bizinom 72 km/h. Pre ulaska u stanicu masinovoda
je poceo da koei voz i postigao je usporenje 0,5 m/sec
2
Na kojoj razdaljini
od stanice mora masinovoda poeeti da koci voz da bise zaustavio u staniei?
Za koje vreme voz prede taj put?
2.14. Tacka se krene pocetnom brzinom 6 m/sec i posle 2 sec postigne
brzinu 10 cm/sec. Odrediti ubrzanje i zakon ovog pravolinijskog kretanja ako
je pocetni predeni put iznosio 20 m.
2.15. Napu5tajuci stanicu voz se krece jednako ubrzano, ubrzanjem
1}9 m/sec
2
, dok ne postigne brzinu od 72 km/h, a zatim se krece jednoliko
57
tom postignutom brzinom. Pred narednom stanicom, koja je od pi)lazue uda-
Ijena 14 Jun, masinovoda je poceo da koci voz i liSp eo je da pastigrte usporenje
od 1m/sec'. Odrediti kolike puteve prede voz i u kojim vremenskim razma-
cirna u sva tri kretanja i kada se zaustavlja u stanici. Kaliko je vremena trajalo
koeenje voza? Kolika je (prose6J.a) brzina voza na ovoj debnici pruger
2.16. Tach se krece u prostoru odredenom. triedrom Oxyz, a po zakoni-
rna X= 6+ 2 I; y= 6+ 3 t; Z= 3 + 6 t. Odrediti putanju, zakon puta, promenll
brzine u zavisnosti od vremena i promenu ubrzanja.
2.17. Sloziti harmonijska kolineatna oscilovanja koja se po zake-
Rima xl=3cos (7tt+TC/3) i x
2
=4 sin (TCt-27t/3).
2.18. Sloziti harmonijska oscilovanja koja se vrse po zakonima XI =
=12cos (2t+7t/4), x
2
=9cos (2t+37t/4). Kolika je amplituda rezultujuceg
oscilovanja? Koliko je pomeranje faze? Koliko traje period oscilovania?
2.19. Kretanja tacke u ravni Oxy predstavljeno je zakonima kretan.ia
X= 10 cos
2
7t t/2, y= 10 sin
2
TC 1/2. Odrediti putanju tacke, zakon puta, brzinu :i
ubrzanje. Ako je tacka u poCetku kretanja bila u polozaju na Ox-bsi, za koje-
ce vreme preti 1l po]ozaj na Oy-osi? .
2.20. Radionicka dizalica (granik) krece se u podufuom pravClf po zakonu.
X= 2 r, gde je x mereno u metrima, a vreme u sekundim'l. "M3.cka" dizalice
krece se u popreclom pravcu na radionicu po zakonu y= 3 t, dok se teret
podize uvis jednoliko, brzinom 1 m/sec: U pocetnom pOiozaju je bio na
podu (Oxy-ravan), a Oz-osa je usmerena Odrediti putanju i brzinu.
kretanja tdista tereta. IF.
*,\.
2.21. Tacka se krece u ravni Oxy taka chW:joj
po zakonirna x = 5 cos 2 t, Y = 5 si n 2 t. Odrediti
brzine, hodograf brzine, komponentna i ukupno tibrzanje.
abide celu putanju?
2.22. Tacka A krece se po krugll, polupreenika R, obirnnom brzinom:
0,3 m/sec. Druga tacka, B, kreee se na koncentricnom krugu, obimn:om brzinom.
lQcm/sec,ali tako da je uvek 'na istom po!uprecniku OA na rastojanju od
tacke A za AB = 16 cm. Koliki je poluprecnik kruzne putanje tackf A?
2.23. Kolike su ugaonc brzine obrtanja sekundne, minutne :i satne ka-
zaljke casovnika? Kolika je ugaona brzina jednolikog Zemljinog obrtanja1
2.24. U toll! dva sekunda broj obrtaja tacke koja se krecb pokruiu.
polupreenika R = 10 cm, popeo se od 30o/min na 90o/min. K6liki je put.
prdJa tacka u tom vremenskom razrnaku? KoJiki su u tom trenlltku brzina
i ubi:zanje pokretne tacke? ;
2.25. Iz tade A horizontalnog precnika kruga, polupreenika R = 9 em .
jednovremeno krenu dYe tacke u suprotnom smeru, aJi istim pocetnlm brzinaJruL
V
o
, kojima odgovara minutni broj obrtaja 10 o/min. Prva tach beee se jed-
58
nako ubrzano, a druga jednako usporcno, ali jednakim tangencijalnim ubrzanjima
TC cmfsec
2
. :rosie koga ce se vremena, .od pocetka kretanja, tacke sresti j na
kome mesiu kruine putanje?
. Tacka se kreee po krugu poluprecnika R = 10 cm. U polozaju
N (x y> 0) na putanji projekcije vcktora brzine i vektora ubrzanja na + Ox-
-osu iznosr v" = - 40 em/sec, ax = - 150 em/sec
2
Odrediti brzinu i ubrzanje
pokretne Koji obJik ima hodograf brzine?
" .1
'.Kre,tanje u ravniOxy dato je ovim jednacinama: x=2+ScosSt,
tacke, hodograf brzine, brzinu i ubrzanje.
.1';Iacka krece llli ravni Oxy tako da se njene Dekartove koordi-
nate 10 cos
2
/, Y = 5 sin 2 t. Odrediti putanju pokretne
tacke. Kahw oblik ima brzine? Koliko je tOlalno ubrzanje pokretne
1
2.29. Kretanje je zakonima kretanja x = 8 cos 21,
Y = 4 sin t. Qdrediti putanju pokretne tacke i hodograf brzine. Izracunati brzinu
i ubrzanje tacke u poJozaju N(x=4em; y>O) na putanji. Koliki je
krivine putanje na tome meslu?
2.30. i Zakoni kretanja tacke u pravcima osa Dekartovog triedra Oxy
jesu x=4e\.ls2t, y=2sin2t. Odrediti putanju i hodograf brzine. U polozaju
pokretne u tacki N (x'= 2 em; y> 0) putanje izracunali brzinu, kompo-
nentna prirodna ubrzanja, tolaino ubrzanje i poluprecnik krivine. Kolike su
brzine pokietne tacke u temenima putanje (preSeC!m1 linije putanje sa koor-
-dinatnim oyama)? Za koje vreme obide pokretna tacka celu putanju?
2.31. ! Kretanje je prikazano sistemom jcdnacina x = - x, y = - 4 y. U
pocetnom polozaju No (xu = 0; Yo = 4 em) tacka je imala pocetnu brzinu 2 cm/sec
paraleinu + Ox-osi. Izracunati brzinu, ubrzanje, radijalno i cirkularno ubrzanje
u onom po]ozaju tacke na putanji gde putanja sece +Ox-osu. Koliki je po-
luprecnik krivine putanje na tome mestu?
2.32. ! TackaM, krece se po krugu poluprecnika R = 9 em, jednoliko,
brzinom J 8 direktnom smeru, polazeci iz pocetnog poloZaja No (9 cm; 0).
lednovremeno krene iz poloZaja A na krugu dTUga tackaM2 i krece se po
precniku A1, nagnutom za ugao 45" prema + Ox-os!.c jednako ubrzano, ubrza-
njem J cm/sec
2
Koja ce tacka pre stib u poloiaj A konjugovan prvom po-
lo.zaju A? :
I
2.33. ' Tacka se kreee u prostoru tako da se njene Dekartove koordinate
u odnosu; nn tri(dar 0 xyz menjaju sa Vf{ me nom po zakonima x = 2 (2,
y=3t', z=\912. Odrediti putanju, brzinu iubrzanje ovog kretanja.
2.34. : Tacka se kl'eee prema zakonima komponentnih kretanja x =
, ------
= 4 cos 3 I, 'y = 4 sin 3 t,. z =9 t. Odrediti putanju, hodograf brzine, brzinu i
ubrzanje oveg kretanja.
59
. @ Tacka se krece po krugu, poluprecnika 25 em, pocetnom obimnom
brzinom 5 em/sec, tako da su uvek tangencijalno i normal no ubrzanjc jednakih
velicina. Odrediti zakone promene brzine i ubrzanja.
2.36. Tacka (A) kreee se po krugu, poJuprecnika R, jednako ubrzano,
bez pocetne brzinc iz pocetnog poloZaja N, (R; 0). lednovremeno krene iz
N
z
( - R; 0) druga tacka (B), koja se krece po tetivi koja gradi pozitivni ugao
IX. = + 30 sa horizontalnim precnikom N2 N, , jednako ubrzano, bez pocetne brzine.
U korn odnosu moraju bili ubrzanja pokretnih tacaka da bi se sudarile na
krugu?
2.37. Tacka (A) kreee se u ravni Oxy po krivoj putanji preTIla zako-
nima kretanja x = 4 cos 2 I, Y = 2 sin t i u pocetku kretanja bila jc na + Ox-osi
i imala je pocelnu brzinu velicine 2 cm/sec, upravnu na toj osi, a u smeru
+ Oy-ose. Iz laCke 0 krece se druga tacka (B) pravolinijski i jednoliko, tako
da obe tacke jednovremeno stignu u tacku M(x=2cm; y>O) na putanji prve
tacke. Odrediti brzinu kretanja druge pokretne tacke (B).
2.38. Tacka se krece po eentralnoj elipsi, poluosa 6 em i 2 em, iz po-
cetnog poloiajil No (6 em; 0) tako da pri jednolikom kretanju obide putanju
za 8 sekundi. lednovremeno krene iz sredista 0 elipse druga tacka j kreee se
po potegu OM, gde je M (3 em; y>O) tacka na elipsi. Obe tacke st:gnu jed-
novremeno u poloiaj M. Odrediti ubrzanje druge pokretne tacke.
2.39. Tacka se krece po cikloidi, ciji se gencratorski hug, poluprec-
nika R= IOem, obree jednoliko, bez klizanja, sa 30/min. Druga tacka krece
se jednoliko po potegu OE, gde je E teme cikloide, i stigne u Ierne cikloide
jednovremeno sa prvom tackom. Koja tilcka ima vecu brzinu u lemenu
eikloide?
2.40. Tac):a se krece po paraboli cija je jednacina'y2=4x U odnosu
na triedar Oxy. Odrediti Dekartove koordinate vektora bnine pokrelne tacke
ako se ona po putanji krece jednoliko (konstantnom velicinom vektora brzine).
Odrediti i poluprecnik krivine putanje.
2.41. Poz.nati 5U 'zakoni promene Dekartovih koordinata vektora ubrza-
nja krivolinijskog kretanja jedne pokretne tacke x = - 4 x, ji = - 4 y. U po-
cetku kretanja tacka jebila u pocetnom polozaju No (2 em; 0) i imala je
pocetnu brzinu 4 cm/see upravnu na + Ox-osi, a u smeru + Oy-ose. Pokazati
da je tangenta na hodograf brzine upravna na brzini pokretne tacke ako je
pol hodografa brzine koordinatni pocetak (0) putanje pokretne tacke.
2.42. Tacka se kreee u ravni Oxy po zakonu x = 2 cos 2 I, Y = 4 sin I.
Odrediti hodograf brzine pokretne tacke.
2.43. Tacka se krece u ravni Oxy tako da su joj poznata komponentna
ubrzanja x= 0, Y = - 6 cm/see
2
. U pocetkn kretanja (to = 0) tacka je bila u
poJoZaju No (0; 10 em) na putanji i iroala je pocetnu hrzinu "0 (XO = 2 em/sec; 0).
Odrediti hodograf brzine pokretne tacke
60
2.44. Tacka se krece po eikloidi, ciji generatorski' kru!(ima
nik R = 10 em, i koji se pri kotrljanju bez pravoj
6o/min. Odrediti hodograf brzine pokretne tacke. U kom poIozaju na putanjl
tacka ima najveeu brzinu i koliko ona iznosi?
2.45. Tacka se kreee u prostOfU, pa je njen polozaju odnosu na po-
cetak 0 triedra Oxyz odreden jednacinama X= 3 cos t, Y = 3 sin t, Z = 4 t. Odre-
diti putanju pokretne tacke i hodograf brzine. Kolike su prirodne koordinate
vektora ubrzanja? Koliki je polupreenik krivine putanje?
2.46. Tacka se krece u ravni Oxy, ali je kretanje prikazano polarnim
koordinatama r;= 4 t, rp = 2 t. Odrediti brzinu i ubrzanje pokretne tacke.
2.47. Kretanje je odredeno sistemom jednacina f=cI
2
, q:>=wt, gde su
c= 8 em/sec
2
, W= 2 Eec
l
Odrediti putanju tacke j izracunati brzinu i ubrzanje
tacke u onom polozaju u kome putanja prvi put sece + Oy-osu. Kolike su
prirodne koordinate vektora ubrzanja u tom polozaju? Koliki je poluprecnik
krivine pUianje na tom mestu?
2.48. Krivolinijsko kretanje tacke prikazano je jednacinama X= 2 (e
2t
+
+ e-
21
), y = 2 (el
t
- e-
2
1). Odrediti liniju putanje i hodograf brzine, kao i
ubrzanje u funkciji od pot ega r = OM.
2.49. Kretanje je prikazano sistemom jednacina r= 4 t, q:>= 2/t = 21-
1
Odrediti putanju tacke .. lzracunatibrzinu i ubrzanje pokretne tacke u tre-

nutku t = 2 sec. Koliki je poluprecnik krivine putanje u (oj tacki?
2.50. Kretanje je prikazano sistemom jednacina r= e
2
',q:>= 2 I. Odre-
diti putanju, brzinu i ubrzanje pokretne tacke.
2.51. Tacka se krece po lemniskati cija je poJama jednacina r2 =
= ceos 2 <p, gde je r poteg, a <p polarni ugao, tako da joj je cirkularno ubr-
zanje uvek jednako uuli. Odrediti zavisnost radijalnog (odnosno totalnog)
ubrzanja u funkciji od potega r pokretne tacke.
2.52. Tacka se krece po centralnoj elipsi, poluosa a= 5 em, b= 3 cm,
sa sredistem u 0, tako da joj je eirkulamo ubrzanje, kada se uzme pol u
desnoj Ziii FI (x = e; y = 0), uvek jednako nuli, a da je velicina rZ 4> = C kon-
stantna i iznosi C = 6 cmz/sec. Izvesti polarnu jednacinu elipse sa polom u
desnoj iiii (F
I
) i odrediti radijalno (odnosno totalno) nbrzimje. Kolike su
brzine pokretne tacke u temenirna ejipse na Ox-osi. (perihe/ i aphe/)?
2.53. Tacka se krece po eli psi cija jepolarna jednacina r=p/(l +
+ E cos '1') sa polom u desnoj iizi, gde su: p - parametar eli pse, E - brojiia
(numericka) ekseentricnosti rp- polarni ugao. Odrediti hodograf brzine u
odnosu na pol P triedra Pxy u desnoj zilti (F
I
) ako je clfkularno ubrzanje
uvek jednako nuli.
2.54. Tacka se krece u ravni Oxy tako da su pomate zavisnosti De-
kartovih koordinata vektorll brzme u funl<eiji od samih koordinata X= ,...ky,
61
i
y=kx, gde je k konstanta. U pocetnom polozaju tacka je bila ina +Ox-osi
u tacki No(xo=c; 0). Odrediti trajektoriju pOkretne:::t'iicke. KOlikb je vremena
potrebno da tacka prede iz pocetnog polozaja fio u neki p6Iozaj N na
putanji?
2.55. a) Tacka se krece u ravni tako dil. su joj i ugaona
brzina konstantne. U pocetku kretanja tacka je bila u polu O. iOdrediti pu-
tanju, brzinu i ubrzanje pokretne tacke. ;
b) Kakva ce biti putanja pokretne tacke ako :lU radijalna: i cirkuJarna
brzina konstantne, au pocetku kretanja tacka je bila u tacki No(}=R; q:>=O)
na polarnoj osi? Odrediti ubrzanje pokretne tacke.
2.56. Tacka se krece pravolinijski po zakonu a = 6 Vs. : U trenutku
J = 2 sec preaeni put je s = 27 m, a brzina V= 27 m/see. Nacrtati kinematicke
dijagrame (s, t), (v, I) i (a, t) ovog kretanja.
2.57. Tacka izvodi pravolinijsko harmonijsko osciJovanje p,rema zakonu
x = R cos w t. Poznato je da je u polozaju Xl = 10 em brzina XI =. - V3 cm/see,
au polozaju x
2
=5cm brzina je xz= -IOVf5cm!see. Odrediti amplitudu, pe-
riod osciJovanja i frekveneije. Nacrtati kinematicke dijagrame kretanja.
2.58. facka se krece pravolinijski po Ox-osi po zakonu 1=e-
t
sin2t.
Nacrtati kinematicke dijagrame. O:!rediti preaeni put i u tf enutku
zaustavljanja. '
2.59. Kretanje tacke u ravni Oxy prikazuje se zakonima
y = 10 sin
2
t. Odrediti putanju pokretne tacke, zatim brzinu
nacrtati kinematicke dijagrame.
X= 10 cos
2
t,
ubrzanje i
2.60. Dijagram (s, t) jednog kretanja prikazan je sJik0JJ:i sa razme-
rama: za put Us = 20 mil cm, a za vreme U,- 1 sec/l em. Konstruis{lti dijagrame
,
(v, t) i (a, t) ovog kretanja.
If S
2
o 4 15 8 x
Slika 2.60. Slika 2.6
;
2.61. Dijagtami (v, t) kretanja dveju tacaka (1) i (2), Vise pra-
volinijsko kretanje po istoj pravoj i iz istog pocetllog poloiaja No, predstav-
ljeni su jednacinama y=2xj3, y=[5+2(x-2)]j3 u odnosu na'triedar Oxy,
sa razmerama crtanja: za brzinu u, = 6msee-
1
!1 em, a za vreme u; = 1 sec/l eill.
Ddrediti zakone kretanja tacaka i vreme kada ce druga tacka stici prvu.
62
2.62.
,Dijagram (s, I) jednog kretanja Irna prikazani oblik, - a razmere-
put u, = 2 mil em, a za vreme 11, = I seefl em. Poluprecnik kruga,
U trenutku 1=2 see odredi Ii sve kine mat iCke velicine ovog
I
'Iv 0
0)
Slika 2.62.
SJika 2.63.
2.63. i Dijagrami (v, t) kretanja dveju tacaka prikazani su slikom, gde
je R = 5 em, a koefieijenti razmera su: za brzinu 11, = 2 msee-1J I cm"
a za vreme: u, = I seefl em, Odrediti zakone kretanja tacaka.
2.64. : Voz, po]azeei iz stanice, krece se jed/lako ubrzano, ubrzanjein
25 cm/se
e2
, dok ne postigne brzinu voznje 90 km/h, a (ada se kreee jedno-
liko tom pqstignutom brzinom. P,ed stanieorn, koja je udaljena od polazne
staniee 10 k:m, voz poCinje da se koCi, te postigne usporenje od 50 em/se
c2
i zaustavi s;e u staniei. Kretanje prikazati kinematickim dijagramirna u iz-
vesnim pogodnim razmerama.
2.65. ! Poznat je zakon promene ubrzanja u funkeiji od brZine a = 2 (v
jednog pravpJinijskog kretanja. U trenutku t = 2 sec predeni put jZnosi 64/3 rn,
a brzina je jv= 16 m/see. Naertati kinematicke dijagramei u trenutku t=4sec'
izracunati sve kinematicke velicine.
2.66. Zakon promene ubrzanja jedne tacke je a=12t-20. Poznato je
da je u trenutku t= 0 put s = - 10m, a da u trenutku t = 5 sec
put iznosi r- 10m. Konstruisati kinematicke dijagrame ovog pravolinijskog
kretanja'.
2.67 . Zakon promene brzine od vremena je v = 31
2
+ 2 t + I, gde je v
mereno urn/sec, a vreme u sekundirna. Nacrtati kinematicke dijagrame ako je
poznato da je u pocet:som trenutku (10=0) poeetni predeni put so=4 m.
Izracunati sye kinem;iicke veliCine u trenutku t = 3 sec.
2.68. i Konsiruisatikinematicke dijagrame kretanja ako je poznat zakon
promene v=4eos(1t1/4)[ a pocetni predeni put jedn
ak
je nuli. V
I
2.69. i Zakon prornene ubrzanja u funkeiji brz:ne je a= -kv= -2v,
gde je a rnbreno u m/sec2, v u m/sec, a k usee-I. Konstruisati dijagra
rn
pula i brziIje ako je pocctna brzina 1'0= 4 mjsec, a pocemi put jednak je iluli'
2.70. 1z tacke .jednovremeno krenu dva tela. Prvo se krece jednako
ubrzaIlo, bez pocetne brzme, 4m/sec
2
; drugo telo se krece jed-
nako pocetnom brZlllom 20 m/sec, ali sa usporenjem jednakim
ubrzanJu tela. ?raficki predstaviti kretanja i odrediti vreme kada ce
prvo telo drugo 1 na korn udaljenju od polaznog polozaja.
B) OBRTANJE KRUTOG TELA. TRANSMISIONI PRENOSNICI
2.71. Disk,. precn.ika 1.00 em, obrce se jednoliko oko svoje geometrijske
ose: Tacka ob.lrnu dlska Ima obimnu brzinu J m/see. Kolika je ugaona
brzlna obrtanJa dlska? Kojim se minutnim brojem obrtaja obree disk?
se obrce iz stanja mirovanja jednako ubrzano i za prvih
10 sekundl uelnl 50 obrtaja. Odrediti ugaono ubrzanje kotura i ugaonu brzinu
u trenutku t= 20 sec. Koliko je ukupno'obrtaja do tada uCinio kotur?
. . ?73. Vratilo jednog motora obrce se jednoliko sa 3000 o/min. Posle
IsklJucenjamotora vratilo je ucinilo jos 100 obrtaja i staIo. Koliko se vre-
:nena obrtalo vratilo od iskljucenja motora do zaustavljanja ako se obrtalo
Jednako usporeno? .
. 0 Vratilo se obrce jednako usporeilO, ugaonim usporenjem 7C sec-
2
I J.e posle .10 sec. Kolika je pocetna ugaona brzina obrtanja vralila?
Koliko JC obrtaja ukupno uCinilo vratilo do zallstavljanja?
2.75: Vralilu. motcra porasta.o je broj obrtaja posle (Dminuta na
Tada Je motor .zaustavljen, a vratllo je nacinilo jos 160 obrtaja
I stalo .. Pod pretpostavkom -Jednako promenljivog obrtanja odrediti ugaonu
brzlnU I ugaono ubrzanje (usporenje) vratila. Koliko se vremena obrtalo
vraldo? K<iliko je obrtaja ukupno uCiniIo?
Terel (G) 0 uze . prebaceno preko
tocka ('I'f, precnika 40 em, obrce vratiJo (V). Teret se
spusta jednakoubrzano, ubrzanjem 20 cm/see
2
. Odrediti
ugaonu brzinu i ugaono ubrzanje vratila. Na koju se
dubinu .spusti 0 teret posle 10 sec od _ pocetka kretanja?
Ko!Jko Je obrtaja ukupno ucinilo vratiIo u tom trenutku?
2.77. Kotur nasaaeri na vratilu obrce se jz sta-
nja prema kinematickorn zakonu 8 tp = iJ2 Slika 2.76,
OdredJlI ... zakone promene ugaonog ubrzanja, ugaone brzine i obrtnog ugla
u funkCljl od vremena ako je pocetno vreme ujedno i 'nulio vreme.
_ 2.78. Pogonsko vratilo (I) tarnog (frikeionog) transrnisionog uredaja
obr:e se 300o/min i pomera se aksijalno premazakonu x = (2 R - 1)/3, pa
obrce tarn] kotur (K
2
) nasaaen na vratilu (2). Poluprecnici tarnih koturova
su R = 18 em, r = R/2. Odrediti brzinu i ubrzanje tacke A na obodu tarnog
:kotura K
z
u onom trenutku kada je aksijalno pomeranje prvog vratila x=r;
vreme se meri sekundima.
J[
2
][
Slika 2.78.
IP)
Slika 2.79.
2.79. Parna masina (P) pomocu transmisionog uredaja, kaiSnika, pree-
nika 90 em i 30 em, sa beskrajnim kaisem, pokrece dinamomasinu (D). Odmah
-posle pU5tanja U rad ugaono ubrzanje parne masine iznosi 0,21t see-
2
Posle
koliko ce se vremena dinamomasina obrtati jednoliko sa 180o/min?
)
Slika 2.80.
2;80. Elipticki tocak, poluosa
a = 5 em, b = 3 ern, obrce se u svojo
ravni oko vertikalne ose' kroz zizu
01 (F
1
) i usled zahvatanja pokrece isti
,takav tocak koji moze da se obrce
oko svoje :tize 0z (F'I)' Odrediti broj
obrtaja drugog tocka kada se prvi to-
cak obrce jednoliko li direktnom sme-
rli sa 10 o/min i ako rastojanje ziza
iznosi OjOz=2a.
2.81. Odrediti prenosni odnos
redne sprege zupcanika ako Sli brojevi
zubaea zupcanika Zj (redom) =20; 10;
18; 15 i 30. Zupcaniei su svi istog
modula.
2.82. Odrediti prenosni odnos paralelne sprege zupeanika ako su bro-
jevi zubaca zupcanika ZJ (redom) = 40; 20; 10; 50; 15 j 30.
Slika 2.81. SJika 2.82.
65
2.83. Zupcanik (1) obree se jednoliko sa I 200o/min u i indirektnom
smeru. Odrediti brojeve i smerove obrtaja svih zupcanika mesovite sprege ZJ
(red om) = 20; 60; 15; 40; 16; 32 i 20. Koliki je ukupni prenosni odnos? U
kom se smeru obrce Poslednji zupcanik (7)7 I
Slika 2.83.
Slika 2.84.1
2.84. Pogonski zupcanik (I) obrce se u direktnom smeru Jednoliko sa
o/min. Odrediti broj obrtaja i smer obrtanja poslednjeg zDpcanika (7)
mesovlte sprege aku su brojevi zUbaea Z/ (redom)= 18; 40; 15; 33;'36; 16 i 48.
i,
2.85. Pogonsko vratilo (OJ transmisionog uredaja obrce Je jednoliko
sa 360o/min. Odredili broj obrtaja i smer obrtanja radnog (0 \
k b" b ". VI
a 0 su rOJevl zu aea zupeamka Zj (redom) = 20; 30; 40; 24; 60; 20 i 48,
a zahvaceni zupcanici Sil istog modula.
SJika 2.86.,'

-
Izracunati na obimu kQtuira (KHrad-
n.og vratlJa (OVII) , precnika 18 ern, ako se vratilo
llko sa 270o/min. Zupcanici (3), (6) i (9) imajulPo 60 svl-:01;taIl'f>
po 20. ;-,,>' I 5'i!"1;;'
2.87. Pogonsko vratilo (01) prenosi preko kaisnog transmisionog
daja i zupcastog prenosnika snagu na radno vratil0 (Ov). Odreditj brzinu i
tac.ke M kotura K, precnika 120 mm, kada se vratilo
obrce jednollko sa 1500/min. Precniei kaisnika su D = 200 mm D:=) 50 rom
a brojevi zubaca su ZI (redom) = 40; 20; 20; 50;18 Ii 36. ,z, ,
5 Zbirka zadataka iz ruehanikc-]
66

i Ii D.
I I,
I Df
STika 2.87.
Slika 2.88.
l.SS. Pogonsko vratilo (0,) obrce se jednol"ko. sa I 200o/min u smeru
kretanja saine kazaljke. Odrediti broj obrtaja puznog locka (8) ako ima 36
zubaca i 'trohodni zavrtanj. Precnici kaisnika Sl! D, = 120 mm. Dz = 200 mm,
a brojevi 'rzubaca zupcanika su Z; (redom)= 18; 36; 20 i 40. U kom se smeru
obrce locak?
2.89. Pogonsko vratilo (0
1
) obrce se jednoi"ko, sa I 350o/min. Odre-
diti broj obrtaja radnog vrat]a (011) ako je puz (P) dvohodni, a puzni locak
ima Z = 60 zubaca. Brojevi zubaca ostalih zupcanika su z/ (redom) = 20; 54;
18 i 30. Zupcanik (3) je tanjirast.
,
I
V
Or
I
On z
Ll
. "
Slika 2.89.
Slika 2.90.
2.901 Kabi na dobosu, precnika D = 30 em, odmotava se pomocu pre-
Dosnog u.:eaaja. Odrediti brzinu odmotavanja kabla alo se pogonsko vratilo
(0
1
) obrcd jednoliko sa 900o/min, a puz je trohodni, sa z=45 zubaca. Zup-
canici (1): i (2) spregnuti su Jancem, a imaju brojeve zubaca Zl = 15 j Z2 = 30
zubaea.
2.91; Ruciea 0, A kolske dizalice obree se sa 60o/min jednoliko oko
osovine Pr,vog zupcaoika (0,) i preko zupcastog prenosoog uredaja pokreee
zupcastu pOlugll (2p). Brojcvi zllbaca zupcanika Sll z, (redom)= 12; 48;
67
6 i 24. Precnik pogonskog zUpCanika je Dp = I OJ mm. Odrediti aksijalnu
brzinu zupcaste poluge.
S1ika 2.91. Slika 292.
2.92. Zllpcasfa poluga podize se pomoeu prenosnog uredaja. Odredili
brzinu pofuge kad se pogonsko vratilo obrce jednol.ko, sa 8eO o/min, ako
su: prvi puz trohodni sa z, = 30, drug; puz dvohodni sa z. = 20 zubaca, bro-
jeyj zubaca od Zz do Zg su (redom)=25; 40; 30; 20; 25; 16; 48, modul
pogonskog zupcanika m = 10 mm i broj zubaca zp = 30.
2.93. Odniditi broj zubaca drugog zupcanika (2) i smer obrtaja prvog
zupcanika (I) da bi se konvejer pod'zao brzinom 25 'It em/sec ako se pogonsko
vratilo obrce sa 150 o/min, a brojevi zubaca su: z, = 20, ZJ = 18, = 54, Zs= 40'
moduJa m=lSmm. Zupcaniei (3) i (4) sprcgnllti su lancem.
2.94. Odrediti hrojeve obrtaja vratila 0llI, OVI i OYII ako se pogonsko
vratiJo (01) obrce sa 1200 o/min, a brojevi zubaca ZUpCanika su z, (redom)=
=20; 40; 15; 45; 40; 15; 60; 20; 50 j 30.
68
2.95. Odrediti obimnu brzinu krajeva lopatiea (L) mesaliee ako se pogon-
sko vratiJo (01) obrce sa 180 o/min, a precnik Jopaticnog kola je D = 900 mm. Pre-
cniei kaisnika su Dl = 300 mm, D2 = 450 mm,

D,
2 )[

Slika 2.95.
a brojevi zubaea konicnih zupcanika su
30 i 60.
2.96. Hod zavrtnja je h = 40 mm, a
obrce se jednoliko, sa 60 o/min. Odrediti
ugaonu i translatornu brzinu zavrtnja, nje-
gOY parametar i nagib tangente zavojnice
ako je poluprecnik eilindra zavrtnja 10 mm.
2.97. Kolika bi bila tacnos! mikro-
metarskog zavrtnja hoda 0,40 nun, ako disk
nonijusa irna 4D podeljaka?
2.98. Valjak poluprecnika R = 20.mm
obrce se oko svoje poduzne geometrijske
ose sa 90o/min i krece se translatorno br-
zinom 6 em/sec. Odrediti sve elemente zavrt-
nja. Ako bi hod ovakvog zavrtnja bio 10 puta manji, a nonijus mikrometra
imao 50 podeljaka, kolika bi bila njegova tacnost merenja?
2.99. Hodovi zavrtnja prese su hI = 12 mm j h2 = 18 mm. Rucica prese
obrce se sa 30o/min, a ugao ploce prese je 0: = 60. Odrediti brzinu kretanja
ploce.
Stika 2.99 Slika 2.100
2.100. Odrediti brzinu zgloba C zavojne prese u funkeiji od ughi e.
Zavojno vreteno je hod a h=12 mm i obrce se jednoliko, sa 60o/min. Ovo
vreleno prolazi kroz dYe navrtke, A i B, koje su zglavkasto spojene sa zglo-
bovima C i D rombnog zglavkastog cetvorougla ADBC.
69
C) RELATIVNO KRETANJE. BREGASn MEHANIZMI
,/' '\ ; J
Reka protice brzinom 0,5 m/see po eeloj svojoj; sirini, koja
iznosi ':>tIm. Plivac moze da postigne brzinu 2 m/sec. Pod kojim uglom prema
;bali Ireba da zapliva plivac da bi tacno popreko doplivao na drugu obalu?
Za ce vreme preplivati reku?
/ ........ '.
Koliko ce vremena putnik, koji sedi u vozu koji se krece hrzinom

54 km edati mimoilazni voz, duzine 150 m, koji se krece brzinbm 30 km/h1
.10 Brad se krece brzinom 10 cvorova (nmile/h). Sa palube broda
putnik i uvis predmet pocetnom brzinom 5 m/see, koji se dalj'e krece jed-
nako usporeno, usporenjem 2 m/ser;2. Odrediti apsoiutnu kretanja
predmeta i njegovu apsolutnu putanju.
2.104. Prizmaticni klin ABC, vi-
sine AC=h,nagibnog ugla 0:, krece se
jednoliko u smeru + Ox-ose, koja se
poklapa sa njegovom osnovom CB. Niz
strmu ravan klina CAB) krece se iz po-
cetnog poloiaja (A) pokretna tacka M
jednako ubrzano, ubrzanjem an bez po-
eelne brz'ne. Odrediti apso!utnu brzinu
tacke M i njenu apsolutnu putanju.
A
B
Slika 2.104.
2.105. Tramvaj se krece pravolinijski jednoliko, brzinom 28,8 kmfh.
Njegova sasija na oprugama vrsi harmonijsko osciiovanje, amplitude A I em,
perioda T = 1 sec. Odrediti apsolutnu pmanju tezista sasije, koje se nalazi na
rastojanju h = I m od horizontalne ravui. poslavljene kroz osoviJ,le tockova.
Precnik tockova je 800 mm. U pocet-
ku kretanja (/0 = 0) tdiste se nalazi u
srednjem polozaju, a vektor brzine
oscilovanja usmeren je navise.
Slika 2.105.
L
K
Slika 2.106.
2.106. Prava L krece se jednoliko, brzinom vp usmeru -OJ-ose. Odre-
diti brzinu i ubrzanje presecne tacke M te prave i nepokretnog I kruga (lI:).
poluprecnika R, sa sredistem u O.
70
2.107
r
Krug ('0 krece se u svojoj ravni (Oxy) translatorno, jednako
ubrzano, ubrzanjem Qp u srueTu + OX-ose. Po krugu se krece tacka (M), jed-
nolike, u !direktnom smeru. Odrediti apsolutnu putanju tacke M ako je
U pocetkul kretanja hila u polo.zaju Mo (R; 0).
!y
I
!
i
L
o
SJika 2.lOi.
Slika 2.108.
2.108! Kvadrat ODAB, slraniee 1= IOem, ohrce se. u horizt:ntalnoj.
Oxy.ravn.i oko temena a u indirektnom smeru, jednol:ko, sa 30o
l
mn. Po
stranici AS; krece se od A ka B pokretna tacka (M) jednol:ko, tako da za
jedan obrlaj kvadrata stigne iz pocetnog polozaja A u poiozaj B. Odrediti u
pplozaju (A) apsolulnu brz'nu i apsolulno ubrzanje pokretne tacke (M).
.Z.1?9
j
ploCiea ABCI?, stran'ea b= 12 em, h = 2 b, obrce se iz
stanJa mlrovanJa Jednako ubrzano u dlf(:ktnom smeru. }z lane D (pocetnog
polozaja M,) krece se 'z Jtanja mirovanja pokretna tacka M duz stran'ee DC
po zakonuiPuta r=i5M= 0,5 heos(-:rI/6), gde je aD = OC. Kada pokretna
tacka st'gne u polozaj M, gde je MoM=DM=h/4, plociea se zaokrenula
za ugao 90 U odnosu na pocetni polozaj. U tom poJozaju odrediti brzinu i
zl
DiMe)

8;
,
! M
I
h _._- .- .. __ . 0
y
c
b I
Slika 2.109.
ubrzanje pokretne tacke. Kolki su brz'na
i ubrzanje pokretne tacke u trenutku
t = 4 sec od pocetka kretanja?
Slika 2.110.
71
2.110. Trougaona plociea ABC"kateta b= 30 em, h = 40 em, obrce se
oko katete AB po zakonu prornene obrtnog ugla '.p= 11: (2 I + /2)/4. Iz temena B
krece se po hipotenuzi BC pokretna tacka po zakonu puta s = BM = 50/'/2.
Odrediti brzinu j ubrzanje pokretne tacke M u trenutku I = I see od
kretanja iz pocetnog poloiaja B. Koliki su brzina i ubrzanje pokretne tacke
M kada stgne u terne C trougla?'
2.111. Polukruzna plocica, poluprecnika R = 16 em, obrce se oko 050-
vine AB jz stanja mirovanja, prema zakonu prornene obrtnog ugla 'f = 11: 12/4,
u direktnorn smeru. Iz tacke B plocke krece se po obodu ploeiee pokretna
tacka M jednako ubrzano, bez pocetne brzine, i stigne u tacku A za ista
vreme za koje plocica ucini osam punih obrtaja',
U polozaju C, gde je Be = AG, odrediti ap-
solutnu brzinu i apsolutno ubrzanje pokretne
tacke M.
c
en
'-'--.1:-
Slika 2.111.
I y
I
j
I
I
I
c; I
Slika 2.112.
2.112. Cev OA, duzine 20em, obrce se u ravni Oxy prcma zakonu
promene obrtnog ugla <p= 0,511: sin (1t1/8). Kroz eev se krece pokretna tacka
M jz pocetnog polozaja A ka polozaju 0 prema zakonu puta r;; OM =
=20eos(11:1/8). gde je poteg r meren od
tacke O. Odrediti brzinu i ubrzanje pokretne
tacke M u trenutku t = 2 sec od pocetka kre:
tanja.
2.113. Kruzni konus, poluprecnika 05-
nove R=6em, vi sine H=8ern, obrce se:oJ(-;;
vertikalne geometrijske ose Oz jednako
usporeno u direktnom smeru i zaustavi se
cetiri puna obrtaja. Jednovremeno sa pocet-
kom obrtanja plociee krene jz vrba A konusa
. pokretna tacka M i krece se po izvodnici
konusa AB od A ka B jednako ubrzano, SJika 2.113 ..
72
ubrzanjem 1,25 em/sec" bez pocetne brzine, i u lrenutku zaustavljanja plociee
stigne u poJozaj B. Odrediti apsolutnu brzinu i apsolutno ubrzanje pokretne
tacke (M) kada stigne na polovinil duzine izvodnice AB konusa.
2.114. Odrediti ugaono ubrzanje kulise (K) kratke brzohodne rendi-
saljke ("shaepinga") kada se krivaja OA, duzine R= 10em, obrce oko tacke
o jednoliko, sa 90o/rilln. Rastojanje osJonaea 0 i 0
1
iznosi h = 3 R. Kolika
Slika 2.114.
je brojna vrednost ugaonog ubrzanja kui:se
u onom polozaju kada se krivaja zaokrene
za ugao 30 od pocetnog horizontalnog po-
loiaja?
ly
o
m
Slika 2.115.
2.115. Posle promene opterecenja Watlov regulator se obrce oko svoje
vertikalne osovine jednoliko, sa 60o/min, a kugle se spustaju jednako ubr-
zano, obrcuci se oko tacke 0 ugaonom brzinom, kojoj posle dva sekunda
odgovara 15 obrtaja u minutu. SmatrajuCi kugle tackama, odrediti njihovu
B

I
.... - .
. +.
Slika 2.116.
brzinu i ubrzanje u tom trenutku (t=2see)
Duiina rutica regulatora je / = 40 em, a ugao
cp= 30.
2.116. Ekseentar, poluprecnika R =
= 10 em, ekseentricnosti e = R/2, obrce se
oko horizontalne !=>se kroz tacku 0 i podize
stap AB razvodnika. Odrediti zakon kretanja
stapa, njegovu brzinu i ubrzanje u najudalje-
nijem polozaju ako se ekseentar obrce jed-
noJiko, sa 300/min.
2.117. Prizmaticni klin, nagibnog ugla
30, kreee se pravolinijski u smeru + Ox-ose
jednako ubrzano, ubrzanjem 9 emjsee
2
Odre-
diti ubrzanje kretanja stapa CD, koji se osla-
nja na klin i moze da se pokrece u svojim
leZistima.
73
,
2.118. Bregasto telo, oblika polukruga, poluprecnika R = giem, krece
se pravolinijski, jednol;ko, brzinom vp = 4 em/sec. Odrediti brzinu i ubrzanje
kretanja stap:.t AB sa tockicem, poluprecnika r = 1 em, na kraju ! = 2 sec. ako je
kit stapa bio u pocetnom pololaju u
i
Ao. Za ko-
B

I
Slika 2.119.
Jiku se visinu h spustio stap AB u tom trenutku'!
2.H9. Bregasta osovina,
R= 10 em, obrce se jednoliko, sa )50/min, i
podize stap AB, koji se krece zakonu
pUla y = J 0 + 4 t, gde je y rnereno u eenti-
metrima, a vreme u sekundima; Odrediti
oblik konture brega.
5j
I
I
j
Slika 2.120.
2.120 .. "Zlkon . podizlnja centricnog radnog tela ..b-l'egastog fnehanizma
prikazan je (s, cp). Odrediti obl.k brega J ako je precnik vratila
bregastc osovine 2 R =40 mm,.a ona se. obrce jednoliko, sa 60o/mi'n.
I
r_ 2.121. oblik'konture bregastog mehanizma aka je hod
st;Pl sa siljkom izvrsen 'Z'l 1/3 polovine radnog hoda oso-
vine. Drugoj trecini polovine obrtaja bregaste osovine odgovara zastoj stapa,
a-trecoj trecini poluobrtaj'l odgovara i spustanje stapa po istom 'iakonu po
tome se vrsiJo i podizmje.1PoJuprecnikbregaste osovine je R = 1 S mm, hod
itap:.t h = 20 mm, a broj obrtaja .. bregast<osovine 30o/min.
74
,
$
! I
2345-6789101112
f800 ----1--- (50
0
---l300l---
i
Slika 2.122.
Slika 2.123.
2.122. D'jagram (s, I),
odnosno (s, q:, jednog centric-
nog bregastog mehanizma, sa
_ bregastom osovinom precnika
2 R = 30 mm, prikazan je na
slid. Naertati oblik bregastog
tela.
2.123. Dijagram (s, t), odnos-
no (s, '1'), ekseentricnog bregastog me-
hanizma prikazan je slikom. Odre-
diti oblik brega aka je poJuprecnik
bregaste osovine R = 20 mm, e =
=lOmm, r=Smm.
Dijagram (s, I), odnosno (s, '?), bregastog mehanizma prikazan
je slikom. Odred,ti obJik brega aka je poluprecnik bregaste osovine R= 15 mm.
456789
I/J:if ZWJ{
Slika 2.124.
2.125; U obrtnom zvezdastom motoru tipa "Gnome" vezani su cilindri
za karler i, zljedno se sa njim obreu ugaonom brziDom w. Uzimajuei srediste
Ovratila z::i pocetak triedra Ox-y,
odrediti: a) apsolutnu putanju kli-
pova b) zakon relativnog
kretanja u odnosu na eilindre, pod
pretpostavkom cia je odnos R/l
Inali, gde je R poiuprecnik krivaje,
a I duzina ,spojne poJuge, c) izra-
cunati apsQlutnu brzinu krpa ka-
da -poluga AB zauzima dva
i dva vertikalna po-
lozaja. su: krivaje R =
= 100 mm,: spojne poluge AB =
= 1= 300 a cilindri sa kar-
teram abreu se jednoliko, sa
1500o/mib.
Slika 2.125.
75
D) RAVNO KRETANJE. RAVNI MEHANIZMI
2.126. Ploca (P) vriii ravno kretanje u ravni Oxy translatornom brzinom
6 em/sec i ugaonom brz:nom 2 see- I, obreuei se u srr:nu krftanja saIne k
zaJjke. Odred Ii brzinu tacke B ploce, na rastojanju AB = 5 em od tacke A, u
trenutku kada vektor brzine tacke A gradi
ugao ex = 30 sa pravom AB. Ovaj ugao je me-
ren od vektora brzine ka pravoj AB.
2.127. Stap AB, duzine 1= 1 ru, kreee se
u rami. Brzina lacke A stapa iznosi 2 V3 m/see,
a njen veklor gradi sa praveem slapa ugao 0: =
= 60. Vektor brzine kraja B stapa AB gradi
sa stapom ugao = - 30". Uglovi su mereni od
pravca stapa AB lea vektor:ma brzina. Racunski
j graficki odrediti polozaj trenutnog pola.
KoLka je trenutna ugaona brzina obrtanja stapa
oko pola? Odrediti poioZajtacke K stapa AB,
ciji je vektor brzine kolinearan sa stapom.
a
Slika 2.126.
2.128. Kvadrat ABeD, straniee /= JOcm, kreee se u svojoj ravni ugao-
nom brzinom 2 see- 1 u direktnom smeru. Brzina temena A kvadrata iznosi
20 em/sec, a njen vektor gradi sa stranicom AD ugJo IX = 60. Odrediti polo-
Zaj trenutnog pola kvadrata. Izracunati brz;ne ostalih temena kVadrata i tacke
S na sredini straniee AB, AS = BS. Racunske vrednosti proveriti graficki.
B
2.129. Krivaja OA zglavkastog cetvorougla OABC, duzina stranica OC=
=p=35em, OA=k=lOcm, BC=b=20cm, obree se oko tacke 0 jednoliko,
sa n
1
= 90 o/min .u direktnom srueru. Odrediti ugaone brzine obrtanja stapova
AB i BC i brzinu zgloba B u polozaju cetvorougla odredenoin uglovima
e=60 i tjJ=45.
. OA, duzine 12 em, obree se oko tacke 0 jednoliko, sa
60o/mm. Odredltl ugaone brzine stapova AB, duzine /, i Be, duzine h = 16 ern,
<::: U polozaju mehanizma odredenom uglovima e = 45 i t = 30.
76
c
Slika 2.131.
2.131. Ploca (P) izvodi ravno kretanje u svojoj ravni. Poznati su:tran-
sJatorno ubrzanje, 20 cm/sec
l
, ugaona brzina obrtanja, I sec-I, i ugaono ubr-
zanje, 1 sec-
2
. Odrediti ubrzanje tacke B ploce na udaljenju !=AB= 10cm od
tacke A, ciji vektor ubrzanja gradi sa pravom AB ugao (J. = 30.
2.132. Kruzna ploca, poluprecnika R, kotrlja se bez klizanja po pra-
voj L, a njeno srediste (0) krece se pravolinijski po zakonu pUla s = I + (2/2,
gde je s mereno u met rima, a vreme u sekund:ml. U trenutku t = 0 odrediti
brzine i ubrzanja taeaka M, ploce koje se nalaze
na horizontalnom M
J
M, i vertikalnom pree-
niku M2 M.. Poluprecnik ploce je 40 cm.
T
Slika 2.132.
Slika 2.133.
..-r ___ -:--_..:O:;,_ C K vadrat ABCD, straniee 1= 10 em,
b ravno kretanje, obrcuci se u direktnom srneru.
B
Slika 2.134.
Poznate su velicine ubrzanja temena A i B, aA =
= 20 cm/sec2, as= 40 (2 em/sec
1
, kao i vektori lih
Odrediti ubrzanja ostalih temena kvad-
rata j taeke S, gde je AS = BS.
2.134. Pravougli trougao ABC; kateta
12crn, h= 16em, krece se u svojoj ravni tran-
i obrce u direktnom smeru. Brzina teme-
na A trougla iznosi 12 cm/sec, a vektor brzine
gradi sa katetom AB ugao (1. = 60. Poznata su i
, i
\ I
"
II
Ii
'I
I
77
temena B i C, koja iznose G
B
=45cm/sec
l
, G
c
=25cm/sec
2
Odrcditi
trenutlll pol obrtanja. Racunski i graficki odrediti brzine i ostalili
I
2.135. Kraj A stapa AB krece se jednoiiko, brzinom VA = l', duz
+ Ox-ose, stalno dodirujuCi nepomicni poluL-ug polupr(cnika R, sa sredistelli
u O. Odrediti ugaonu brzinu i ugaono ubrzanje obrtanja stapa U funkciji od
poJuprecnika polukruga (R), brzine (v) i udaljenja kraja A stapa od sredista
O(x=OA).
:x
B
Slika 2.135. Stika
Krug, poiliprecnika R, kotrlja se bez kl'zanja po! nepokretnoj
pravOJ (L). Za tacku A obima kruga vezan je stap AB, duzine J. Odrediti brzinu i
ubrzanje kraja B stapa AB ako su pozna!i brzina i ubrzanje sfedista kruga
(C). Opste feSenje. resenje za podatke: 1=2R=8qcm, q>=90,
11 (kruga) = 30 o/Jl1in.
2.137. Krivaja OA mehanizma, duzine OA=R= JOcm obrce se oko
tacke 0 jednoliko, sa 600/min u direktnom smeru, i BAC pokrece
kLzac B po Ox-osi. Odrediti brzinu j ubr-
zanje klizaca (B) i slobodncg kraja (C)
poluge BA C ako je BA = R = ACf2 = b12.
Pokazati da je vektor ubrzanja taeke C
kolinearan sa pravom CO. U polotaju me-
hanizma kada je ugao e = J 20 izracunati
brzinu i ubrzanje klizaea j tacke' C poluge,
a dobijene vrednosti prokontrolisati graficki.
2.138. Odrediti ubrzanje zgJoba B
zglavkastog cetvorougla OABC jz zadatka
2.129. i ugaona ubrzanja poJuga AB i BC.
2.139. Krug (K), po\uprecnika
R I
= 5 ein, kotrlja se bez klizanja po pravoj Slika 2.137,
(L). Brzina njegovog sredista je konstantna !
[
i iznosi 10 cm/sec. Odrediti brzinu i ubrzanje obimu kruga u po-
kada se on zaokrenuo za ugao 60
0
od svog pocetnog Mo,
kOJI se poklapa sa pocetkom triedra Oxy. Nacrtati hodograf brzine tacke M.
U istom polozaju kruga odrediti brzinu i ubrzanje tacke M
1
, koja se nalazi
na poluprecniku CM, na rastojanju MM
J
= 3 em. I
7'0
2.140.. Krug (K
2
), poluprecnika R2 = 2 em, kotrlja se spolja po nepo-
kretnom kfugu (K
1
), dvaput vee{ g poJuprecnika, Rl = 2 R
z
Odrediti putanju
tacke M na obimu pokretnog kruga ako joj je pocetni polozaj Mo na + Ox-
-osi triedra Oxy, sa pocetkom (0) u sredistu kruga KI (xo = R; Yo = 0).
Jzracunati brz'nu i ubrzanje pokretne tacke M u pc.lozaju kada se krug Z10-
krenuo Zl i 20 u odnosu na pocetni poloZaj M
o
, a poznato je da srediste C (0
2
)
pokretnogkruga pri jednvl.kom kretanju obide svoju putanju Z.l 10 sekundi.
2.141.. Krug K
l
, poluprecnika R
z
= 8 em, kotrlja se bEZ krzanja spolja
po nepomicnom kmgu K" pcluprecnika R, = 12 em, a pri tom kretanju nje-
govo (0,) obi de svoju putanju Zl 8 sekundi. U polozaju kruga K
1
,
kada 0
1
0
1
sa hor'Z0ntalnom p:-avom 0
1
x ugao =.rr/3, odr:diti
brz nu, pr;todne koordmate vektora ubrzanja, ukupno ubrzlnJe I p_luprccn k
krivine putanje tacke M na ob;mu krugl K
l
, koja je U pocetku kretanja b:Ia
u pdozaju( Mo na + 0, kosi (Xo = R,; Yo = 0).
2.142. U preth6dnom Zldatku odrediti putanju tacke M kruga K
2
, koja
se u pocethom polozaju naLzla u tacki Mo (16 em; 0) na + 0
1
x-osi. K01ike
su pr;rodne koordinate vektora ubrzlnja Ie tacke u naznacenom polozaju,
eentraine tazdalj:ne 0
1
0
1
krugova prema O,x-osi? K0Lki je poluprccnik
kr;vine puianje u toj tackl?
i
Krug K
l
, poluprecnika R
2
= lOcm, kotrlja se spdja po nepo-
mlcnom kmgu K
1
, istog pduprecnika, R, = R2 = R, tako da njegovo srediste
pri kretanju ob:oe svoju kruznu putanju za 20 sekundi. U polozaju
kada eentnilna razdaljina 0
1
1
gradi sa + 0, x-osom ugao CO" iznicunati
brzinu i llbrzanje pokretne tacke M na obiinu kruga K
2
, koja je u pocetku
kretanja bi.la u poloiaju Mo (R; 0) na + 0, x-osi.
Krug K
l
, poluprecnika Rl = 4 em, kotrlja se bez HZlnja iznutra
po krugu K
I
, poluprecnika R
1
=2R
2
Odrediti putanju tacke M
na obimu kruga K
2
, koja je u pocetku kretanja b'la u polozaju Mo (R,; 0)
na + triedra Oxy, sa pocelkom 0 u sredistu kruga K
1
Odrediti brz'nu
i ubrzanje 'pokretne tacke M u polQzaju kada je ona na + Oy-osi triedra Oxy,
a poznatd je da srediste kruga K
z
obide svoju putanju pri jednoLkom kre-
tanju za 16 sekundi. .
I
214Sl Odrediti putanju tacke M pokretnog kruga Kl iz prethodnog
zadatka akb su poluprecniei krugova Rl = 3 Rl = gem, a tacka je bila u po-
cetnom Mo (5 em; 0) na. + Ox-osi triedra, sa pocetkom u sredistu 0
1
kruga K!. !ZTacunati brzinu i ubrzanje pokretne tackeu polozaju na putanji
kada se centralna razdaljina 0, O
2
zaoi<renuJa za ugao 60 u odnosu na po-
cetni polozaj; poznato je da se taj poteg obree jednoliko okotacke 0) ugao-
nom kojoj odgovara broj obrtaja 30o/min.
2.146; Pri hipoeikloidnom kretanju su poluprecniei krugova R)= lOem,
lzracunati prirodne koordinate vektora ubrzanja pokretne tacke
I
i
j
I
I
I
79
M i poJuprecnik krivine putanje na sredini dela putanje prvog kvadranta
triedra Oxy, sa pocetkom 0 u sredistu ncpokretnog kruga (0,), ako je p)cctni
polofuj tacke bio u Mo (l0 em; 0) na + Ox-osi; poznato je da sred:ste pelkret-
nog krup opise s'voju kruznu putmju pri jednolikom okretanju Zl 24 sekunda.
2.147. Stap AB, duzine 60 em, kotrlja se bez kfzanja po nepokretnom
krugu (K), pobprecnika R= 20 em, tako da se pJteg OP, gde je 0 sred:ste
kruga, a P dodirna tacka stapa i kruga, obree iednolko, ugaonom
brz'nom kojoj odgovara broj obrtaja 150/min. Jzracunati brzinu i ubrzmje
krajl A stapa koji je bio u pocetnom po)ozaju u tacki Ao (20 em; 0) na + Ox-osi
triedra Oxy, u po]oZaju kada je poteg OF vatikalan. Kol.ki je tad a po-
lupr(.cnik krivine putanje pokretne tacke?
2.148. Lancana transmisija bicikh sastoji se od bnea koji nhvata
zupean;k (I), koji ima 30 zubaca, i zupeanik (2), koji ima 10 zubaca. Prvi je
zupcanik na pogonskom vrat:lu, a drugi je V(zm sa ndnj:m tockom b.c:kla,
precnika 75 cm. Odrediti kretanja b:e:kh kada se Zldnji tocak kotrlja
po putu bez krZlnja, a prvi zupcanik cini' 40 obrtaja u minutu.
'" ,
l..,
Slika 2.148.
Sfika 2.149.
2.149_ Dve paralelne letve heeu se jednoI:ko brz'nama VI i 1'2 bez
krzanja, dodirujuei kruznu plocu, poluprecnika R. Odrediti ugaonu brz'nu
obrtanja kruzne ploce kada se letve kreeu istosmerno, odnosno suprotnosmemo,
j ako je Vl <V)' KoLka je brzina kretanja sredista C ploce? Izraeunati te
vrednosti ako je R = 42 cm; a brzine su v, = 10 em/sec, 1'1 = 4 em/sec.
2.150. Dvokrivajni mehanizam
ima krivaje jednakih duzina, OA = Be =
= R = 20 cm. Pogonska krivaja OA obrce
se jedno)iko, sa 90o/min. Odrediti br-
zinu zgloba B spojne poluge AB meha-
nizma ako je duzina krivaje jednaka
duzini spojne poluge i dvaput je duza
od postolja OC u polozajima
kada je tacka A n? pravoj OC, kada
je spojna poluga paraldna postolju i
bda je tacka B na pravoj oc.
A
SJika 2.150.
\
,
.
\
.
80
2.151. Stap AB, duzine 1= 80em, klizi klizacima A i B po koordinat-
nlm osama Ox i Oy triedra Oxy. Odrediti rulete. Izracunati brzine i ubrzanja
tacaka B, C i D stapa ako se klizac A krece jednako ubrzano po Oy-osi,
ubrZlnjem 20 em/see
2
bez pocetne brz!ne, jz polozaja AD' gde je OAo = /, a u
polazaju stapa kad.. je ugao <p=60, i aka su duzine AC=BC, AD=AB/4.
o
!J
A
I..
B
L.
2.152. Stap AB, duzine AB = 1 = 30 ern, kl'zi kl'zaCima A i B po kra-
eirna LI i L
2
ugla.q:: LI OL
2
= fJ = 60. Klizac A krece sc jednol:ko,
60 ern/sec. Odrediti rulete. Izracunati brzinu i ubrzanje kJ'zaca B u on om
polozaju kada stap BA gradi sa krakom L2 ugao '1'= 120. Kolika je tada
brzina tacke C sredine stapa?
2.153. Kraei BA, i AC ugaonika BAC grade' ugao 6= 60. Ugaonik se
krece u svojoj ravni taka da mu kraci prolaze stalno kroz dva obrtna posto-
lja, OJ i O
2
, na rastojanju 1=01 O
2
= 36 ern. Odrediti rulete ovog kretanja.
Ako Slap AB klizi kroz svoje leiiste brzinom 10 em/sec, odrediti brzinu kli-
zanja drugog kraka i brzinu temena A u polozaju kada je <p=60.
2.154. Krak AB pravouglog lenjira ABC krajem A klizi po osi + Oy
triedra Oxy, dok mu drugi kraj BC stalno prolazi kroz obrtno postolje OJ,
koje se nalazi na raslojanju OOj =AB=I od pocetka triedra O. Odrediti Tulete.
Iy
I
S!ika 2.154
o
Slika 2.155.
j
2.155. Stap AB, duzine I, klizi krajem A po + Ox-osi i osianja se na
rub D glatkog stoIa, visine OD= h. Odrediti nilete ovog kretanja.
Racunski i graficki odrediti brzine leiista (C) i kraja B stapa, duzine
100 em, ako kraj A stapa klzi jednoliko brzinom 10em/see, u poloZaju u
kome stap AB gradi sa ivicorn stoIa OD ugao.q:: ADO = 'I' = 60, a visina
stoIa je h=20cm, '
2.156. stap AB,duzine AB= I, klizi krajem A po osi + Ox, i oslanja
se stalno na glatki polukrug, poluprecnika R, sa sredistem u O. Odred:ti
mlete. Ako je R=lOem, 1=4R, a kraj A kbjjednoliko brz'nom,5 cm!seeu
smcru + Ox-ose, odrediti brzinu kraja B stapa u polozaju kada je AD = DB,
gde je D dodirna tacka stapa j polukruga. '
B
8
A
Slika 2.157.
2.157. Stap AB, duzine AB = / = 100 em, krece se u ravni,. dodirujuci
nepokrelni krug K, poluprecnika R = 1/5, koji se oslanja na pod. Kraj A stapa
klizi po podu (Ox-os i) jednoliko, brz:nom 10 em/sec. Odrcditi rulcie. Izracli-
nati brz'nu i ubrzanje kraja B stapa AB u poJozaju kada sa pOdom gradi
'ugao 8=30. '
2.158. Odrediti fulete kretanja sistema u zadatku '2.149.
Stap AB, duzine AB = 1 = 60 em, krajem A klizi po gJatkoj sup-
Ijoj polukugli, polupiecnika R = 1/3, brzinom VA = 20 ern/sec, i stalno proiazi
kroz obrtno postolje D na rubu polukugie. Odrediti mlele. Izracuhati brzinu
i ubrzanje kraja B stapa AB u polozaju karla se kraj A nalazi u tacki S pc-
lukugle OS = SD. Graficki odrediti brzinu i ubrzanje tacke C, tdista stapa AB.
,
. i .
R I=R

SlikH 2.159. Slika 2.160.
2.160. Odrcditi rulete krivajnog klipnog mehanizrna Cija je :spojna po-
luga AB iste duzine kao i krivaja, OA=AB=20cm. Odrediti brzinJ i ubrzanje
klizaca B rnehanizma ako se krivaja obrce jednoliko oko tacke 0, sa 90o/min,
6 Zbirka zadataka iz mehanike I
82
a u krivaje kada gradi ugao 6 = 30 sa postoljem OB. Nacrtati di-
jagrame brzine i pUla, odnosno ubrzanja i puta, klizaca B.
2.161. Dva s(apa,' Ae . i Be, vezana su zglobom e, a drugim kraje-
virna za Jd:zace A i B, koji klize u smeru + Ox-ose brzinama ;:. i ;;,. Poka-
zali da trenutni polovi stapova AC i BC leze ria pravoj koja prolazi kroz
zglob C. :
c
B,-______________ -,C
h ?
Slika 2.161. Slika 2.162
2.162. Zglavkasti paralelogram ABCD ima nepokrelni zglob u temenu
A. Oko tog zgloba obree se stranica AB ugaonom brzinom w, a stranica AD
dva pula manjom ugaonom brz:nom. Oba su obrtanja istosmema. Odrediti
Tulete stapova Be i CD.
1.163. Krivaja OA centricnog klipnog mehanizma obree se oka tacke
o jednoliko, sa 180 o/min: Odrediti brzinu i ubrzanje klizaca (ukrsne glave)
ako jeA=R/l=Ij7, R=20cm, u polozaju u kome krivaja gradi ugao6=30
sa Ox-osom. KoJika je tada brzina sredista C spojne poluge AB mehanizma?
Koliko je pbrzanje tog sredista? VeJicine odrediti racunski i graficki.
2.164'. Za odredivanje ubrzanja klizaca B centricnog klipnog mehanizma
postoji Ov(! graficka metoda. Pravac AB spojne poluge sd:'e osu + Oy u tacki ,.
D. lz ove 'lacke treba povuci upravnu na spojnu polugu, a iz trenutnog poJa
(P) pravu paralelnu Ox-osi (postolju OB); one se seku u tacki S.
povucena if D paralelno postolju j prava seku se u tacki K. Odsecak KU
prave L srazmeran je ubrzanju, aB =W
0
2
KU, gde je Wo ugaona brzina obrta-
nja krivajel Dokazati ispravnost konstrukcije.
Slika 2.165.
83
2.165. Pokazati da se pomoeu analognog racunara, koji se sastoji iz
obrtnog pravouglog ugaonika (Jenjira) A013 sa dYe kulise (K
J
) i (K
2
), mogu
runoEiti dva broja. ledna kulisa je horizontalna (K
l
), a druga vertikalna (KJ,
na rastojanjima a i b od obrtne tacke 0 lenjira.
2.166. Krivaja OA, duzine R, obrce se oko tacke 0 u direktnom smeru,
jednoliko. 'Za rukavac A krivaje vezan' je pravougli Jimjir koji stalno prolazi
kroz obrtna poslolja B i C, koja se naJaze na horizontalnom
precniku kruzne putanje krivaje. Odre-
diti brzine klizanja krakova lenjira
kroz obrtna postolja ..
1.167. Odrediti brzinu i ubrzanje kJizaca ekscentricnog klipnog meha-
nizm"l, duzine krivaje R = 20 em, duzine spojne poluge 1= 2 R, ekseentricnosti
h = 2 R/5, ako se krivaja obree jednoliko oko oslonca 0, sa 150o/min, i to
u polozaju mehanizma kada je spojna poluga AB upravna na krivaju OA.
2.168. Krivaja OA, duzine R = 20 em, obree se jednoliko oko tacke 0,
sa 60o/min. Stap AB, duzine 1=3 R, klizi kroz obrtno postolje D na rastoja"
nju OD=b=2R od tacke O. Graficki odre-
diti brzinu i ubrzanje tacaka B i' D stapa
AS u polozaju krivaje 6=60. Analiticki od-
rediti brzinu i ubrzanje kraja B stapa u pro-
izvoljnompolozaju krivaje.
1.169. Krivaja OA centricnog klipnog
mehanizma obrce se oko tacke 0 jednoJiko, uga-
onom brzinom Wo' Pravac spojne poluge .AB
sece + Oy-osu u tacki D.
Slika 2.168.
a) Pokazati da se brzina svaketacke C stapa AB (spojne po luge) moze
odrediti pomoCu duzi OC' koja spaja tacku 0 sa tackom C, koja deli duz
AD u razmeri AC' : AB = s: 1, ida' je upravna na pravu OC'.
b) Pokazati da se pamoCu duzi AD = d i duzine spojne poluge AB =
moze odrediti ugaona brzina ravnog kretanja spojne poluge (w).
1,170. Za sredinu C spojne poluge AB centricnog klipnog mehanizma
zglobno je vezan kraj C stapa DC,koji je drugim krajem, D, zglobno vezan
za stap DE, koji moze da se obrce oka zgloba E. Krivaja OA, duzine 30 em
6"
84
A
s
SJika 2.170.
SIika 2:171.
B
obree se jednoliko, sa 240 o/min.
Odrediti ugaonu brzinu obrtanja
stapa DE oko zgloba E, duzine
DE= 120cm, u polozaju kada je
stap CD' upravan na stap DE,
koji gradi sa vertikalom ugao.
'P = 30.
2;171. Na vratiJo 0 klip-
nog mehanizma, duzine kriyaje
R = 30 em, sPo.jne poluge AB = 1=
= 150cm, slobodno. je nasaden
zupcanik (I) koji ima z";30 zu-
baca. Na osovini rukayca A kri-
vaje nasaden jc zupcanik (2) ko.ji
k kruto. spojen sa spojnom Po.-
lugo.m AB mehanizma, a spregnut
Je sa zupCanikom (1). Zupcani!<
(1) o.bree se na vratilu jednoliko.,
sa 90o./min, i Po.mo.cu lUpCanika
(2), koji ima takode 30 zubaca' i
istog je modula kao i pryj zupcanik, pokrece spojnu polugu AB, a time i
krivaju Odrediti ugaonu brzinu krivaje OA mehanizma u cetiri njena ka-
rakteristicna poJotaja: dva ho.rizo.ntalna i dva vertikalna.
2.172. Krivaja OA mehanlzma, duzine 20cm, obrce se oko taeke 0
(pola P14) jedno.liko., sa 120o/min. Graficki o.drediti brzinu i ubrzanje klizaca
K (6) ako. su poznate duzine poiuga: BC'=50em, OC=p=
= 60 em, h = 10 em, BK = 80 em.
K
2.173. Poluga AC rendisaljke vezana je krajem A za koji se
pomera duz nepokretne prave x-x. Ona prolazi i kroz o.brtno posto.lje (mu)
1: .. i :i': 85
C, koje moze da se obree oko nepomicne da'klizi .
klizac B, koji je krivajom OB vezan za 0, oko 0.,
pozna tom ugaonom brzinom. Graficki odrediti. brzinu i uD[zai1jeKli
poluge AC. cf: ",
2.174.
sa 900/min,
Krivaja OA, dutine R = 25 cm, obree se jcdnoliko 6ko rola 0,
i pomocu mehanizma sepinga Po.krece klizac K (noz). Ako su Po.-
c
znate duzine poluga: B&80 cm, cf:: = 60 em,
DB = 40 cm, graficki odredi!i brzinu i ubr-
zanjc klizaca K.
SJika 2.174. SJika 2.175.
2.175. Po.znata je brzina klizaca A dato.g m'ehan:zma. Odre,diti graficki
brzinu klizaca K ako su poznate dui'ine poluga: AB= BC=,BD = 30 em,
DK"o 50 em. i to II polozaju mehanizma kada je kateta BD krutc ploce CDB
horizontalna. Rastojanje zgJoba C od Yodice klizaca A iznosi c = 20 em, a
brzina kl zaca je 10 em/sec.
(E SLAGANJE KRETANJA. PLANETSKI I DIFERENCIJ4LNI
PRENOSNICI
2.176. a) Tacka M krece se u ravni Oxy tako da ima dYe konstantne
brzine; jedna je velicine Vj i upravna je na +Ox-osu, a usmercna je u smeI'U
+ Oy-ose, i drUglI, velieine V
z
= 2 v
J
' llpravnuna potegu r= OA1, takyog smera
da je ugao (;:: ;;;) = n:/2. Odrediti putanju, brzinu i ubrzanje tacke.
b) Tacka M krece se harmonijski po. pravoj L, kruznom
w i amplitudom R, koja se obrcc oko pola 0 triedra Oxy jednoJiko, ugao.llom
brzinom W= n:/3. Odrediti apsoJutnu putanju pokrctne tacke M ako je u po-
celno.m polozaju bila na + Ox-osi u tacki Mo (xo = R; Yo = 0), a oba kretanja
pocinju jednovremeno.
2.177. Cigra Po.dUprla u tacki 0 obrce se jcdnoliko. oko, svo.je geo-
metrijske ose simctrije, sa ]50o./min, apri tome sc i njena osa i obrce jed-
noliko oko nepokrelne ose Oz, sa 900/min. Oba obrtanja su istosmerna, u
86
I
direktnom' smeru obrtanja. Odrediti trenutnu osu oko koje se obrce cigra
ako je ugao izrnedu osa (t. = 60.
o

Slika 2.177.
Slika 2.178.
2.17
Y
" Disk, poluprecnika R = 14 ern, nasaden je na stap LI i obrce se
oko njega jednoliko, sa 90/min u direktnom smeru,i l;ljedno sa stapom oko
ose L2 , takode jednoliko, sa 150/min u direktnom smeru ("karu-
sctn.tOsp se seJ<u u tacki 0 i grade ugao a = 60. Odrediti brzinu tacke A na
. teziste diska, C udaljeno od obrtne tacke 0 za OC = 28 em
I "' J 'F";l!f'"
" .",,}Z9.;r '''' 'ni konus, osnove R = 3 ern, visine H = 4 ern,
l,c ,)e geomctrijs0fe ose u indirektnom smeru i, oslanjajuci se
na gla.tki Oz-osu u smeru 9 puta u minutu.
Odredltl obrtaJat.ilfonusa oko svoJe geometrijske ose.
"". 1ft
A

'<-"
{
L
Siika 2.179.
Slika 2.180.
2.1!1O; Pokretni kruzni KOllUS sa horizontalnom geometrijskom osom
simetrije k?nusa, poluprecnika osnove R = 6 em, visine H = 8 em, obide ne-
pokretni k?nus Cija je osa simetrije vertikalna - Oz-osa, sa zajednickim
vrhom 0, }O pUla u minutu. Odrediti trenutnu osu obrtanja i brzinu tacke
A na obimu osnove pokretnog konusa.
2.181.1 Krivaja (k) spaja osovine 0
1
i Oil dva zupc<)nika (I) j (2), koji
imaju broje.;ve zubaea ZI i Z2' a istog Sil modula. Zupeanik (1) je nepokretan,
87
a krivaja i wpeanik (2) obrcu se oko svojih osovma ugaonim brzinama {Ok
i (,)2 u direktnom smeru. Odrediti apsolutnu ugaonu brzinu drugog zupeanika
i njegovu relativnu ugaonu brzinu prcma krivaji (,)2,) pri spoljasnjem i
trasnjem Zlhvatanju zupcanika ovog planetskog prenosnika. Izracunati te brzine
ako su brojevi zubaca ZI = 36 i Z2 = 12 i ako je zi = Z2 = 20.
Stika 2.181. Slika 2.182.
2,182. Krivaja (k) spaja osovine tri zupcanika koji su spregnuti redno.
Zupcanik (1) je nepokretan, a krivaja se obrce oko osovine prvog zupeanika
(0
1
) u direktnom smeru. Odrediti apsolutne i reJativne ugaone brzine zupca-
nika. Speeijalno resenje za podatke: broj obrtaja krivaje nk = 60 o/min, a bro-
jcvi z:lbaca su z( (redom) = 36; 20 i 12.
Koliki ce biti minutni broj obrtaja trcceg zupcanika ako se krivaja obrce
sa 30/min u indirektnom smeru, a brojevi zubaca su Zi (red om) = 75; 20 i 15?
Kada nas1upa Fergusonov paradoks?
2.183. Krivaja (k) spaja osovine zupcanika (4), (3) i (2) pJanetskog
prenosnika i obrce se jednoliko oko osovine zupcanika (4), sa 300/min u
direktnom srneru. Zupcanik (2) je spregnut unutrasnjom spregom sa nepokret-
nim zupcanikom (I). Odrediti brojeve obrtaja svih zupcanika ako su brojevi
zubaca Zi (redom) = 100; 60; 30 i 20. Primeniti i tablicnu metodu.
2.184. Odrediti brojeve obrtaja svih pokretnih zupcanika planetskog
prenosnika (2 do 5) ako je zupcanik (I) nepokretan, krivaja se obrnc jcdan-
88
put u smeru kretanja satne kazaljke. Brojevi zubaca zupeanika su 21 (rc-
dom)= 120; 30; 15; 40 i 10.
2.185. Zupcanik (2) planetskog prenosnika je nepom:can. Odrediti
brojeve obrtaja svih pokretnih np:anika ako sc krivaja obrce sa 400/min u
direktnom smeru. Brojevi zubaca zupcanika
su z, (redom)=20; 40; 10; 25 i 100.
s
Slika 2.186.
2.186. Krivaja planelskog prenosnika (k) obrce se oko osovine nepo-
kretnog zupcanika (I), sa 150/mn u direktnom smeru. Odrcditi broj obrtaja
zupcanika (4) koji je slobodno nasaaen na krivaju koja nosi osov:nu dvojnog
zupcanika (2 i 3). Brojevi z'Jbaca zupcanika su Zj (redam) = 50; 30; 40 i 20.
2.187. Kr;vaja (*) pJanetskcg prenosnika obrce sc oko nepomicne oso-
vine AB u direktnom jednoliko, sa J 00 o/min. Na vratiJu CD, para-
JeJnom osov:ni AB. slobodno su naglavl}.:ni zupcanici (2) i (3), koji su meau-
sobno kruto sp0jeni. Odrcditi broj obrtaja zupeanika (4) koji se moze sJobodno
obrtati oko osovine AB ako su brojcvi zubaca zupcanika Zi (redom) = 20;
50; 15 i 60.
4
2
k
SJika 2.187.
Slika 2.188.
2.188. Zlipcanik (I) nasaaen na vratilu 0 1 obrce se jednoliko, sa
700/min u direktnom smerll. Odrediti broj obrtaja krivaje (k) planetskog
89
prenosnika ako je zupcanik (4) nepomican. Brojevi zubaca svih IZlIpcanika su
Zi (red om) = 40; 60; 50 i 80.
2.189. Odrediti minutni broj obrtaja vratila 011 reduktora
brzina ako se pogonskovratilo 0
1
i krivaja (k) obrcu u direktnom smeru
jednojiko, sa 800o/min. Brojev; zubaca svih zupcanika su Zj '(redom) = 60;
20; 30 i 80.
n..
3
I 12 P
" I
1
T
On
(lJ z k 4 1 . 01I
L-J L.J
1r
,-,

T
J
I
, I z p:
Slika 2.189. Slika 2,']90. !
; ',:11::\,,<,
2.190. Pogonsko vratilo
obrcu se jednoliko, sa 8000/min u smeru.
radnog vrat;Ja (011) ako su brojevi zubaca sv:h 10
40; 30 i 60.
2.191. Rucica (krivaja k) planetskog prenosnika obrcc se jedhoiikO
k
. I
re tnom ,m:ru, sa 400 o/m:n. Odrediti broj obrtaja poluge (p) nasadene na vra-
tilll 0 1 ako Sll poznat; brojevi zubaca sv;h zupcanika Zj (redam) = 21;: 20; 19 i 20.
I
4
Slika 2.191.
2.192. Odrediti broj obrtaja vratila Ou planetsko-frikcionog prenosnika,
pretpostavJjajuCi da nema klizanja kaisa, ako se pogonsko vratilo (0
1
) obrce
u direktnom .smerU jednoliko, sa n, o/min. Opste rcSenje. lzrabmati taj broj
1
90
obrtaja ako; su poznati ovi podaci: D = 600 mm; R = 3 r = 150 mm; ZI = 15;
Z2 = 60; n
1
200 o/m :n, kais je na polovini frikcionog konusa.
2.193.! lzracunati pomeranje pJoce-navrtke (M)-za jedan obrtaj rucice
(krivaje) planetskog prenosnikakada liod zavojnice vodcceg vretena (L) iznosi"
h = 12 mm, ,a brojevi zubaca sv:h spregnuiih zupeanika su z,- (redom) = 30; 30;
20; 40; lSi 15.
} Slika 2,194,
,-,
"(k) osovine 0
1
i On spregnutih zupcanika (1) i
oduIa, a Zl odnosno Z2 zubaca. Ona se obrce oko
osovine 0
1
zupeanika brzinom {Ok, a prvi se zupcanik takode
slobodno o!:\rce oko te osovincil ugaonom brz:nom WI' Oba su obrtanja isto-
smerna, i to pozitivna, Odredi'ti apsolutnu i reJativnu ugaonu brz'nu sateJita
I
(2) ovog p:anetskog - diferencljalncg prenosnika. Opste TeSenje. lzracunati te
vrednosti ako je zahvatanje spoljasnje (unutrasnje), a poznati su podaci:
n
1
= 100 o/min. nk = 80 o/min. Z, = 36 i Z2 = 12 zubaca, Koliki bi bio broj obrtaja
drugog zupcanika (2) ako bi zupcanici imali jednak broj zubaea?
2.195. ': Reduktor brz;ne ima difercneijalni prenosnik sa zupcanicima ciji
Sil brojevi zbbaca z,- (red om) = 80; 20; 30 i 100, Pogonsko vratilo 0 1 sa kri-
vajom (k) obrce se jednoliko, sa 800 a/min u direktnom smeru, a zupca-
nik, koji je na njemu slobodno nasaden, obrce se sa 200 o/m:n, ali u indirektnom
smeru. broj obrtaja radnog vratila On. Primeniti i tabJicnu metodu.

5
i'ln
4
4
! _ J
0,
1 k
OD
k
JU ' '-'
<-J
T
" .--.

11 ;::;6

1 1 1:=:3-
,...,
OJ
6
Slika 2.195,
Slika 2.196,
,---;::::;"
91
2.196. Vratilo (K) na kome je nasadena k' " . ,
sa 120o/min u indirektnom D flvaJa (k) obrce se Jednoliko
k Smeru. rugo pogonsko v 'J (0 '
ruto vezan zupcanik (I), obrce se takode 'e . ratJ 0 1), na kome je
prvo vratilo, ali sa 5001m;n Od d" b . J 1 u Istom smeru kao i
. . . .. re HI rOJ obrtaJa 'k
JevI zubaca svih zupcanika z (red ) _ O. zupeanl a (6) ako su bro-
I om -2 , 25; 50; 40; 60 i 80.
2.197. Pogonsko vratilo 0 ob . ,
, tnom smeru i . I ;ce. se Jednollko, sa 300o/min u direk-
. ' para zahvacemb zupcanika (1)_( .
vratllo, OlI sa knvaJom (k) N' 3) pokreee drugo
.' , a ovom su vratilu d -
. I (5), medusobno kruto spojena ai' nasa ena dva zupcanika (4)
Zupcanik (4) spregnut J'e a '. Ik se mogu slobodno obrtati na vratilu,
s zupcam om (2) k " ,
Odrediti broj obrtaJ'a l' d ' . OJI Je nasaden na vratilu 0
" ' pos e nJeg zupean,ka' (9) ak ' , I,
zupcamka z{ (redom) = 36' 40' 24' 20' 2 ' 0 su broJevl zubaca svib
, " , 5, 75; 80; 15 j 20.
7
6
0.::., T3

k
r
L..>
r-.
'-"'1
:r-l

216
Slika 2.197.
iiSlika 2,198,
, 2.198. .Pogonski zupcanik (1) konicn d;.f1" ,
se JednoJiko sa I 200 0/' d' og ; erenclJalnog prenoswka obrce
, mm U lrektnom sm . .
canika (3), nasadenog na vratilu 0 k' eru,' I. pOll1oeu nepokretncg zup-
2upeanika (5) ako s b" '. fl po reee knvaJu. Odrediti broj obrtaja
u fOJeVI zubaca svih v'
75; 12 i 24, zupcamka Z; (redom)= J5; 60;

2 5 (j
of
'"
2hJ-1
,
II<;

,
,1*
n,
J ' , '0
*f
-E
'lL 1. , " f
f
,
Slika 2.199,
Slika 2,200,
92
2.199. Pogonsko vratilo 0" na kpme je kruto nasaden zupcall.ik (I),
se jednoJiko u direktnom smeru, sa 1 200 o/min, .i poniocu zupca-
nika (3) pOkrece krivaju (k). Odrediti broj obrtaJa vrattla 0.
11
ako su
poznati brojevi zubaca svih zupcanika ovog d prenosn1ka Zi (re-
dom)= 16; 45; 48; 32 i 16.
2.20:1. pogonsko vratilo 0, diferencijalnog reduktora !irme :,Dema
g
."
obrce se jednoliko, sa 7350/min u d:rektnom smeru. Odredltl broJ.
dobosa (D) za koji su kruto vezani zupcanici (5) i (6) ako su po:t;.natI broJev,
zubaca 5vih spregnutih zupeanika ZI (redom) = 15; 17; 20; 20; 50 I 60.
[
I
1
I
I
I
I
III. DINAMIKA
A) DINAMIKA MATERIJALNE TACKE
3.1. Zakon pula pravolinijskog kretanja je 5=4+ 101+4/2,' gde je put
meren metrima, a vreme sekundima. Odrediti silu koja proizvodi kretanje
na telu kline 20 kg. j
. 3.2. Sa koje je vi sine palo tesko telo U ,bezvazdusnom prostoru ako je
posle 10 sekundi od pocetka pada udarilo u Kojom je brzinom uda-
rilo telo u zemlju? . ':
IE'\':
3.3. Na koju visinu treba podici maljWparnog cekica da bi pri padu
udario u nakovanj brzinom 4 m/sec, zanemi'tujuCi uticaj, vazduha? Koliko
traje padanje malja cekica? ., .fig .. ,; ; .
Voda izbija iz vodoskoka brzinorltn Do
koje ce visine i za koje vreme dopreti mlaz ulbezvazdusnoritilf(ht<fru
!foll;Frr'1 i
3.5. ledno tela pada u bezvazdusnom ptostoru sa visine" 40 ill e no-
vremeno je baceno uvis drugo telo, pocetnom brzinom 20 m!SetNa'kom lee
se rastojanju od zemlje sudariti tela i u kom trenutku?
3.6. 0 kraj elasticnog uzeta obesen je teret tdine 100 kg!. Kolika je
najveca sila u uzetu ako je poznato da se ono pod uticajem istog tereta
izduzi za 1 milimetar? Koliki je period harrnonijskog oscilovanja I tereta oko
ravnoteznog polozaja?
3.7. Vagon tdine 8 tona krece
se brzinom 2 m/sec i udari 0 dva
elasticna odbojnika. Opruge odbojnika
su takvog kvaliteta da se pod uticajem
sile jacine 5 lona skrate za 5 mm. Koliko
je najvece skracenje opruga odbojnika
pri udaru vagona? Kolika je frekvencija
oscilovanja odbojnika? Koliki je period
oscilovanja?

X;LWl.'Vll " -..:
!
I
Slika 3.7.
94
3.8 .. Tdo se krece pravolinijski pod dejstvom sile konstantne jacine
1 (i(; kg, pOC1:tnom brzinom 36 km/h. Poznato je da je posle 10 sekundi od
poeelka kretanja brzina telaporasJa na 30 m/see. Koiika je tezina pokretnog
tela? !
i
3.9. Automobil tdine I tone krece se brzinom 72 km/h. Kolikom
kocnom s]olm treba dejstvovati' da bi mu brzina voznje za ! 0 sekundi spala
Om/!3!;c?
;/if"-':'\ ! . 'c'
'lO.fLiftom koji se jednako ubrzano prenosi se teret tdine
a t odredilo' ,lfbrzanje lifta, izmeri se pomocu opruzne vage
tezina1 etA':ti'pokretnomliftu. Koliko je ubrzanje lifta ako lezina tereta
".
I t' .
3.11. IKretanje u ravni!iL0xy predstavljeno je jednacinama x=4+ JOt
2
,
y = 3 + 5 12, gde su x j y meJ,eni u metrima, a vreme u sekundima. Kolika
sila proizvodi ovo kretanje nal!telu kline 2 ki!ograma?
i
3.12. !Materijalna tacka" mase m = 4 gram-mase krece se u ravni Oxy
po:! uticajem privlacne sile ;';"-c-;' gde je poteg -; vektor polozaj<i pokretne
tacke .. Na r= 4 em jacina sile je 16 dina. Odrediti putanju pokretne
tacke ako je, u pocetku kretanja (t= 0) bJa u poeetnom polozaju No (xo = 4 em;
Yo = 0) i imila poeefnu brzinu Vo = 8 cm/sec, eiji vektor (;;:) gradi sa + Ox-osom
ugao IX = 30? Izracunati brzinu, ubrzanje i kineticku energiju pokretne
tacke u p%zaju N (x = 0; y> 0) na putanji. Koliki je poluprecnik krivine
putanje na tbme mestu?
I
3.13. lTaeka mase m krece se po krugu polupreenibl R eija je polama
jednaeina r,h 2 R cos <po sa polom na obimu kruga, tako da joj je uvek
. I
eirkularno ubrzanje jednako nulL Odredlti silu koja dejstvuje na rnaterijalnu
tacku. I
3,14. Tacka se krece u ravni Oxy pod uticajem sileo koja zavisi od
rastojanja r lacke od pola (0), tako da joj je cirkularno ubrzanje uvek jednako
nuli, a brzine obrnuto srazmerna potegu v = b/r, gde je b koeficijent
Odrediti putanju pokretne tacke ako je u pocetku kretanja
bila na osi u tacki No (ro; <Po = 0). Odrediti i siJu koja proizvod
ovo Izraeunati njenu vrednost ako je b = 15 cm
2
/see, r = 10 em,
G=I kg. !
3.15. Jacka se krece po kardioidi poJarne jednaeine r= b (I +cos<p)
tako da joj je cirkuJarno ubrzanje jednako nuli i u polozaju <p = 0 ima pocetnu
brz'nu vo. qln:diti zlkon prorn!ne sHe koja proizvodi ovo i zakOD
promene brzlne pokretne tacke u funkeiji od pot ega r =
\ .. 3.16. leti 900km/h na visini od 4 krn. U jednom trenutku
pilot je ispu,stio bom'5i:ltezine 500 kg. Posle koliko ce vrernena p3.sti bornba
na zcm!ju, zanernarujuci otpor vazduha? Koliki je dornel bombe? Kojorn
brzinom udata bomba u zemlju?
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
1
95
3.17. Sa terase zgrade, vIsine 10m, baeen je u horizontalnom smeru
hmen na ulieu na razdalfni 50 m od zgrade. Kojom je brzinom baeen kamen?
Kojorn je brzinom udario kamen u zemlju? UZeti da je ubrzanje tde
9,80 m/sec
z
,
3.18. Avion leti horizontalno na visini 2 km, brzinom 360 km/h. Iz
protivavionskog topa ispali se granata u trenutku kada je avian bas iznad
topa. Odrediti pocetnu brzinu i elevacioni ugao pod kojim se mora
izbaciti.
3.19. Iz topa je izbacena granata poq eJevacionim uglom 30, poeetnom
brz:nom 600 m/see. Odrediti visinu penjanja i domel granate, kao i vrerne
leta do udara u zemlju.
3.20. Pod kojim elevacionim uglom treba izbaciti iz topa granatu,
pocetnom brzinom 800 rn/sec, da bi se . pogodio dj u horizontu topa na
rastojanju 4 krn?
3.21. Projektil je izbacen pocetnom brznom 100 m/sec, pod elevacionim
uglom 30. KoLki je krivine putanje u njenom temenu?
3.22. U kom su odnosu dometi jednog projektila ako su elevacioni
. uglovi u odnosu 1:2 pri istoj pocetnoj brzini?
3.23. Za kono ce se promeniti domet i Vlsma penjanja projektila ako
mu se brzina uveca dvaput pri istom elevae:onom uglu?
3.24. Sa vrha jednog brda ispaljena su iz topa dva projcktila islom
poeetnom brzinom, 100 m/sec, ali pod e1evaeionim uglovima od 45 i 300, i
udarila Sll u istu tacku u horizontu podnozja brda. Kolika je visina brda?
3.25. Iz taeke 0' na + Oy-osi, gde je 00' = It = 5 m, izbaei se pro-
jektil poeetnom brzinom lOrn/sec, ali pod' elevacionirn uglom 60 prema
+ Ox-osi. U kojuce taeku U strrne ravni koja prolazi kroz taeku 0, nagibnog
. ugla f3 = 30 prema + Ox-osi, udariti projektil? Izracunati kinet'eku
energiju pri udaru ako je tet:na projektila 10 kg. Radi lakseg racunanja,
uzeti da je g= 10 m/sec
2
Koliku gresku c:nimo pri tome?
3.26.\/ Telo tezine 2 kg krece se pravolinijski jednako ubrzano, ubrzanjern
2 m/see
2
, bez pocetne brzlne. U trenutku t = 10 sec kolicinu kretanja
i kinetieku energ'ju pokretnog tela. Koliki rad izvrsi sila koja dejstvuje
na to telo pri pomcranju 5 rn u smeru dejstva sile?
._ 3.27. Telo tetine 4,9 kg krece se po elipsi prema zakonima kretanja
x = 5 cos 21, Y = 3 sin 2 t, gde su x i y rn::reni u rnetrima. lzracunati rad sile
koja dejstvuje na telo pri OVOID kretanju od pacetnog pcloZaja No na + Ox-osi
do temena elipse na + Oy-osi.
3.28. Telo tdine 2,45 kg krece se po krugu, poluprecnika 50 cm, sa
n= 30 obrtaja u rninutu (o/rnin). Kolika je centrifugalna sila?
96
3.29. Voz se kreee pravolinijski, jednoliko, brzinom 54 km/h. Da bl
ubrzao kretanje Yoza, rriasinovoda poveeava vucnu sHu lokomotive za 20%, te
brzina poraste na 72 km/h. Koliki je put preSao voz za to vreme ako je
Olpor voza konstantan i iznosi 0,5% od njegove tdine?
3.30. Telo {dine I kg baceno je vertikalno uvis pocetnom brzinom
Vo = 10 m/see. Do koje ce se vi sine popeti telo, i za koje vreme, ako je otpor
vazduha srazmeran prvorn sttpeuu brzine, F" = br, gde je b = 0,02 kg sec/m?
3.31. Sa koje je visine palotelo iz prethodnog' zadatka ako je paJo
na zemiju posie 10 stkundi od trenutka padanja, bez pocetne brzine?
3.32. Telo tezine 2 kg kreee se pravolinijski u otpornoj sredini, ciji
otpor zavisi od brzine, prema zakonuF",=-bVv, gde je b=0,04. Koliki Ce.
put preci telo do laustavljanja ako mu je pocetna brzina 4 m/see?
3.33. Telo tdine 2 kg baceno je uvis pocetnom brzinom 30 m/see. Do
koje ce se visine popeti ako je otpor vazduha srazmeran kvadratu brzine.
F,,= -bv
2
, gde je b=0,02kgsec
2
/m2?
3.34. Telo tdine 19,62 kg krece se u otpornoj sredini, ciji je otpor
zavisari od brzine i puta, F", = - bv
2
/s, gde je b = I kg see
2
/m; l' je mereno u
m/see, a put u metrima .. Odrediti brzinu i predeni put ako su u pocetku
kretanja (t =0) poznati pocetna brzina 3 m/see i poeetni predeni put 4 m.
3.35. Otpor pri pravolinijskom kretanju voza iznosi po toni Fw' =
= - (25 + v), gde je F' w mereno u kg, a v u m/see. Koliki ce put preCi VOl od
trenutka obustavljanja upustanja pare u parni dindar do zaustavljanja ako
je tetina voza 500 lona, a brzina voznje bila je 72 krn/h?
/ Vo?. tel.ine 200 (ona krece se po horizontalnom koloseku jednako
ubrzanQ,tako da mu je za 10 sekundi brzina voznje porasla od 18 km/h na
36 km/h. Kofka mora biti snaga parne masine lokomotive u 10m Irenutku
ako otpor VOla iznosi 5 kg po toni njegove lezine?
3.37. Tacka, mase In = 2 kg rnase, vrsi harmonijsko oscilovanje, sa
koeficijentom c=50kg/m u otpornoj sredini, otpora Fw= -bv, gde je
b = 12 kg see/m. Odrediti zakon kretanja ako je u poeetku kretanja (acka
bila u poJoz.aju Xo = 8 m, bez pocetne brzine .
. @ Tacka mase m = 2 kg mase vrsi harmonijsko oseilovanje, sa
koeficiJentom c = 18 kg/m, liZ dejstvo poremecajne sile F = 16 cos l. Odrediti
zakon kretanja ako je u pocetku kretanja tacka bila u koordinatnom pocetku,
bez pocetne brzille.
. G) Kako ce glasiti zakon kretanja u prcthodnom zadatku ako se,
sila menja prema zakonu F=X= 12cos3t?
3.40. Kojom pocetnom brzinorn treba ispaliti raketu u bezvazdusnom
prostoru da bi se popela na' visinu H = 2 R od pov[sine Zemlje, gde je
R = (j 370 km Zemljill poluprei':nik, a tela opada sa kvadratom rastojanja?
I
/
,r
97
.. vrha (A) strme ravni AB, vi sine h = 6,9 m, nagibnog ugla
ex = 30, kl.1Z.1 teSko telo, pocetnom brzinom 2 rn/sec. Za k . ,
1 oJe ce se vreme
te 0 SpustItl u krajnju tacku (B) strme ravni? Uzeti da J'e
g=9,80rgLsec2 teze
o @ Telo, .G, klizi niz strmu ravan AB, vi sine h, nagibnog ugJa
30: I pn I.orne Je koeeno siJom F=2G,koJ'a deJ'stvuJ'e . .
t b uz 'cavan. Koju
nu rzmu lreba saopstiti telu u' vrhu (A) ravni da bi se z .. auStavilo .na
kraju ravm?
, 3.43;. Kugla konusnog klatna (Wattovog regulatora) tesh J'e 3 k .
obrce se Jednolik 30 /. '. . g I
. . 0, sa 0 mm. Kohka Je brzina kretanja hgJ ak .
naglblll ugao konea (ruciee) prema vertikali G( = 3007 Kolika je ;ila :
d . 3.44. Kolik? je vreme jednog ophoda (kruzenja) konusnog klatna
uzme 1 m, kada Je poluprecnik horizontalnog kruga 60 em? K 1'1' . ;
klatna? . 0 1 I Je illmutn.
. '."\
3.45. \-:Zeleznicki vagon tezJne lOt I' k . . ,
. ..,1. " pre aZI flVlUU llormalnog koloseka
m: brzino.m 54 krn/h. Koliko je nadvisenJe spoljisnje sine
tQJ"krlVllll? KOilka Je cehtflfugalna sila vagona? :
. Automobil se krece brzinom 72 krn/h po putu sirine 12 m
Kollb Je poluprccnik krivine puta ako je nadvisenje spoljasnjcg deJa J em?
.3.47. ? jednim krajem za plafon, obesen je :teret tezine
':' 1 otkJollJen Je od vertlkalnog polo.zaja za ugao 600 a dat i
l
. _
brzma I / ' a fiB Je pocetna
, ,. sec, sa nadole - ka ravnoteznom poJotaju tereta. Do koje
ee se \ lsme popel! lere, ako Je du.zina konca 50 Kol'k . "1
. I k ,a Je 51 a u koneu
pfl pro as u tereta kroz ravnoleini polozaj?
Kolika 5e pocetna brzina mora saopstiti
po]ozaj?
da bi se

. 3.48. 1z A vertikalnog kruga, R,
brzJnom VA = vo, 1 U tacki C kruga napusta
brzinom udariti kugliea u horizontalnu 1:'
(Ax) osu?' .x
,
vratiq U poeetni
Slika 3.48.
Slika 3.49.
. 3.49. Kuglica, Idine 100 g, je IZ tacke AD polukruzne putanje,
poluprecnika R, sa sredistem u 0 b -
, ez pocetne brzine. Kolikl mora bili
7 Zbirka:;zadataka iz mchanike
98
i
poluprecnik (R) te putanje da bi kuglica presla gornju tacku (B) vertikalnog
p (AB), koja ese u tacki A nastavlja na prvu
:
odrediti mesto (U) plve polukruzne putanje u koje
, u iritt kugli(a.
'. i; l' ;
3,50. : vertika lnog krugl, poluprecnika R = 10'm, bacena je
horizontalnp ,brzin0n3120 m/sec:, Ona napusta kruznu putanju u tacki
B, gde je AB=2Rn:/3. l{lkoju ce tacku (U) precnika BO udariti kuglica?
i -}j c
A
Slika 3.50.

Slika 3.5l.
3.51.: Vertikalni krug, 'poluprecnika R, presecen je tetivom
da su A2 = AD = 2 R rr/3. Koliku 'pocetnu brzinu treba dati kuglici u
donjoj tacki (A) vertikalnog precnika da Lbi opet vratila u prvobitni
polofaj (A)?
- i
3.52.'! Kuglici koja se nalazi u gornjoj tacki (B) vertikalnog precnika AB
kruzne putanje, poluprecnika R, data je horizontalna pocetna brzina VO' Na
kome ce mestu C kuglica napustiti krllznu putanju?
yl
Slika 3.52.
Slika 3.53.
3.53. Teska tacka krene iz tacke A vertikalnog kruga, poluprccnika
R = 2 m, !pocetnom brzinom 8 m/sec. U tacki B kruzne putanje, gde je luk
AB= 3 R rr/4, prelazi na giatku strmu ravan Be, vi sine 11 = 4 m, koja :;:dodiruje
l.
,
99
krug u tacki B, i krece se uz ravan. U koju ce tacku (U) ose + Ax udariti
pokretnatacka? Ko]ika je kineticka energ:ja pri udaru?
3.54. Kuglici je data pocetna horizontalna brzina 10m/sec u tacki B
vertikalnog prcmika krug:!, poluprecnika R = 10m. Ona napusta kruznu
putanju u tacki C, gde je ..g:AOC= 0: = 60. U kojll ce tacku ose + Ax udariti
pokretna tacka?
3.55. Tacka M se kreee po kminoj putanji, po)upreenika R, pod
uticajem privlacne sile Fr= - cr
n
, sa centrom privlacenja u tacki P na
obimu putanje, i to na horizontal nom precniku( - Ox-osi). Koliki mora
biti eksponent n veliCine privlaene siIe da bi otpor putanje bio na svakom
mestu konstantan? Koliki je taj otpor?
3.56. Telu, tdine G = 20 kg, koje se nalazi na hrapavJj horizontalnoj
ravni, koef-cijenta trenja 0, I 0, a vezano je liz-elom paralelnim toj ravni, dato
je ubrzanje 2 m/sec
2
Odrediti silu u uzetu.
3.57. Disk bacen na led, koeficijenta trenja 0,08, stane na rastojanju
50 m od pocetnog poloZaja. Kojom je pocetnom brzinom bacen disk?
3.58. Sa vrha hrapave strme ravni, visine h = 10m, nagibnog ugJa 30,
kJizi liz ravan tesko telo, bez pocetne brzine. Posle napustanja strme ravni
tela se krece daIje po horizontalnoj hrapavoj ravni, istog koeficijenta trenja,
i zaustavi se kada je preslo put jednak trostrukom predenom putu niz ravan.
Koliki je koeficijent trenja ravni?
3.59-} Sa vrha (A) hrapave strme ravni, koeficijenta trenja 0,20, vi sine
2 m, 'i:lagibnog ugla 30, klizi liz ravan tesko telo, pocetnom brzinom v
Q
, i
koceno je kocnom silom jacineF = G, cija napadna Iinija gradi sa strmom
ravni BA isti ugao (300). Kolika mora biti pocetna brzina Vo da bi se telo
zaustavilo na kraju (B) strme ravni AB?
3.60. U polaznom periodu vucna sila Iokomotive iznosi 201. Voz je
teZak 600 t, a otpor voza iznosi 4 kg po toni tdine voza. Odrediti ubrzanje
voza na USpOIlU velicine 1:60.
3.61. Vucna sila lcikomotive iznosi lOt, a tezina voza je 3001. Koliki
najveCi uspon moze da savJada lokomotiva ako je koeficijent trenja pri
klizanju sina 0,010?
100
,3.62: Voz ulaz! brzinom 72 km/h na uspon zeleznicke deonice nagiba
0.006, pa mu se posle jednog minuta brzlna smanji na 54 km/b. Odrediti vucnu
silu....1Dk()motive aka je [dina voza 300 tona, a koefieijent trenja 0,005.
... "\
(3.6y Koliki mehanicki rad izvrsiti da bi se teret, tdine 100 kg
popefLUz strmu hrapavu ravan, vlSlne 2 m, naglba 30, ako je koeficijent
trenja 0,17
3.64. PomoCu cekrka podize se horizontalnom silom, F = 2 G, teret
teZine G uz strmu hrapavu ravan, koeficijenta trenja 0,2, visine h = 4 m,
nagibnog ugla 30. Za koje ce se Vreme podiei tere! na vrh strme ravni?
3.65. Dva tela (A) i (B), teZine G] = 20 kg i G
z
= 60 kg, klize priljubljeni
niz strmu hrapavu ravan. Koeficijent trenja izmedu prvog tela i ravni je 0,25,
a izmedu drugog tela i ravni je 0,10, Odrediti uzajamn.i pritisak tela, Nagibni
ugao ravni je 60.
3.66. a) Koliko je ubrzanje tde na geografskoj sirini 750?
b) Kojom pocetnom brzinom treba baciti telo po povrsini Zemlje
da bi obislo ceo meridijan? Poluprecnik Zemlje iznosi6 370 km.
3.67. Voz krene iz staniee jednako ubrzano, tako da pos!e30 sekundi
postigne brzinu 54 km/h. Koliki je nagib nivoa tecnosti u vagonu - cistern.i7
3.6S: . Uglatkoj casi, obllka kruznog konusa, koji se obrce jednoliko,
sa 60 o/min, oko svoje geometrijske ose, nalazi se u stanju mirovanja kuglica (k).
Odrediti njen ravnotdni pOloZaj ako je ugao otvora konusa 2 (J. = 600,
w
3.69. Tacka vesauja matematickog klatna(O) krece se pravolinijski
navise (po + Oy-osi),ubrzanjem ap- Odrediti period malih oseilacija ovog
klatna,
3.70. Voz se krece brzinom 72 km/h po koloseku koji je postavljen
po meridijanu, od juga ka severu. Tezina voza iznosi 400 t. Odrediti bocni
pritisak voza na sine u trenutku kada prolazi kroz mesto' cija jegeografska
sir ina 60.
101
3.71. Glatki- prizmaticni klin krece se po glatkom podu nadesno (u
smeru +Ox-ose), jednako ubrzano, ubrzanjem a
p
' bez pocetne brzine. Niz
kEn klizi tesko telo, tdine G,ubrzano, bez pocetne brzine. Odrediti apsolutnu
putanju tela i olpor klina ako je njegov nagibni ugao Ct..
. 3.n: Hrapavi prizmaticni klin krece se po glatkom podu :nadesuo (u
smeru + Ox-ose), jednako ubrzano, ubrzanjem aJn :a::niz njegovu trmu [avan
klizi telo, tdine G, bez pocetne brzine. Odrediti apsolutnu putanju tela i
njegovu, brzinu u trenutku napustanja strme ravID klina, visine h, !
3.73. Dve neelasticne kugle, tezina 20 kg i 40 kg, kreeu se ka drugoj,
i to prva brzinom 10m/sec, sud are se, paobe stanu. Kojom Ise brzinom
kretaJa druga kugla? . .
3.74. Malj cekica za kovanje, tdine I 000 kg, pada sa vl?lIle IOOem
na nakovanj. TeZina nakovnja sa komadom koji se kuje 3000 kg.
I .
Izracunati:
a) brzinu kojom malj udara u nakovanj,
b) kineticku energiju malja u trenutku udara,
c) zajednicku brzinu malja i nakovnja posle udara,
d) energiju iskoriscenu za kovanje,
e) stepen k9risnosti cekiea.
3.75. Elasticna kuglica padne sa Vlsme h, na nepokrethu elasticnu
ploCu, odbije se od nje, pa opet padne, zalim se odbije, pa opet padne, te
se posle vise odbijanja zaustavi. Odrediti ukupan put koji prede kugl ica do
zaustavljanja ("problem rikoseta") ako je k koefieijent udara. '
3.76. Na pravoj liniji nalazi se n masa m; u miru. brzinu
poslednje mase (m
n
) posle udara ako je prvoj masi (m,) brzina V1'
a koeficijent sudara svih masa je isH (k). Opste resenje. Specijalno ako je
m, = m, = m
2
/2 = m, a koeficijent udara ove tri kugle je k = 1.
3.77. KugJa tezine 2 kg udari brzinom 5 m/sec u drugu kuglu, dvaput
vece tdine (2 G), koja je nepokretna. Odredititbrzine kugli udara ako
je koeficijent sudara k= 0,5. Koliki je gubitak energije pri pvom udarn?
3.78. Dve potpuno e1asticne kugle krt6iI .
brzinama i sudare se. U kom su odnosu teziJe
sudaru stane?
3.79. Kugla -mase m udari u drugu nepomlcnu
da se kineticka energijaposle sudara smanji za 50% u
pre sudara, Kohki je koeficijent ovog sudara?
3.80. KugJa mase m udari koso na nepokretnu kuglu iSle mase (m).
Odrediti pravac sudara da bi odlazna brzina prve kugle imala manju
vrednost od njene dolazne brzine ako je koeficijent sudara 0,5.
.., .1UU".l:!',!\. MATERIJALNOG SISTEMA. MOMENT! INERCIJE I
CEN:IJIFUGALNI MOMENT!

3.81.; Koji odnos mor,a cia postoji izmedu polupreenika (R) osnove
kruznog kbnusa i visine konu,sa (H) da bi sva tri glavna eentralna momenta
inercije billa
! i-
3.82.: Za koliko se % aksijalni moment inereije kmznog konusa,
visine H =:6 R, za njegovu geometrijsku osu, ako se na osnovi konusa izbusi
polulopta, [poluprecnika r = R/2, gdeje R polupreenik osnove konusa?
,3.83.; Za koliko se % poveea aksijalni moment inercije konusa u
prethodnor)-! zadatku kada se na osnovu konusa doda polulopta, polupreenika R?
I
y: . 3.84. Koliki je aksijalni moment inereije zamb- '
i i ...... 7 ljenog konusa za njegoyu geometrijsku ,osu ako su polu-
0(1- -:x preenici osnova u odnosu R/r = 27
I
' 3.85. Celieni vaijak (y", = 7,85 kg/dm'), precnika
osnove 100 mm, duzine 500 mm, izbusen je eentricnom
II aksijalnom rupom, precnika 50 mm, i zatopljen olovom
I (Yrn= I 1,30 kg/dm
3
). Izraeunati aksijalni moment inereije
ovog' tela za njegovu geometrijsku osu.
3.86. Disk (tanka kruzna ploe?) mase M, polu-
precnika R, obesen je 0 tacku 0 pomocu stap:i, mase
m = M12, dmine 1=3 R. Odrediti aksijalne momente
inercije sistema za ose triedra Oxyz,
3.87. Koliki je aksijalni moment inereije
Slika 3
1
86. JeJepipeda, iviea a = 2 em, b = 3 em, c = 6 em, tezine
, 0 = 0,7 kg, za dijagonalu?
3.88.1 Koliki je aksijalni moment iner-
cije kruz.!log, torusa, poJupreenika r = R/4, za
.geometrijsku Oz-osu? /

I
z
, I
.rl--i:--;
Slika 3.88.
131
I
Slika 3,89.
13.89., KOliki. je eentrifugallli plocice oblika pravouglog
troug,a, hteta a I b, za par upravmh osa kOje se poklapaju sa katetama?
/)
I;
103
3.90. a) Koliki je eentrifugalni moment plocice oblika kvadranta kruga,
poluprecnika R, za par upravnih osa koje se poklapaju sa osama Ox i Oy
triedra Oxy?
b) Koliki je aksijalni moment inercije ; 'J
ove plociee za OSll simetrije (0
3.91. Dve materijalne tacke (mase),
jednakib tezina (0), vezane su tankim ne-
rastegljivim kmtim uzetom zanemarljive mase.
Jedna masa se krece po Ox, a druga po
Oy-osi triedra Oxy. Odrediti zakon kretanja
sistema masa ako je sistem u pocetnom
poloZaju bio u miru. Polozaj materijalnog
sistema odrediti uglom cp, koji uie gradi
sa + Oy-osom usmerenom nanize.
Slika 3.90.
3.92. Dve materijalne tacke (mase), tdina G
1
= 3 kg i G2 = 2 kg, spojene
su lakim stapom, duzine 50 cm. U pocetnom' poloiaju stap je horizontalan.
a drugoj masi je pocetna brzina 25 cm/see, usmerena navise, dok prva
masa miruje. Odrediti zakon kretanja materijalnog sistema pod utieajem teie.
uzimajuCi da je + Oy-osa usmerena nanize. Kolika je sihi u stapu?
A
D
Slika 3.93.
ravnima ako su 0
1
=G
2
=G)V3= 10 kg;
dejstvuju u pojedinim uietima?
3.94. Iz topa je izbacena gra-
natal tezine 100 kg, pod elevacionim
uglom 30
0
prema horizontu, j)ocetnom
brzinom 1 000 m/see. je brzina
trzanja lafeta ako je tdina topa
(eevi sa lafetom) 20 tona?
3.95. Pomocu piovne dizaJice,
kzine 0
1
='15 t, podize se teret te-
zine O
2
= 3 t, uzetom prebacenim pre-
ko kotura (K) i obmotanim oko do-
bosa cekrka (C)" Za koliko ce se
pomeriti nevezana plovna dizaJica
kada se poluga OK pri dizanju tereta
zaokrene oko osovine 0 za ugao 30
0
3.93. Tri tereta, tezina Gl,
i= 1,2, 3, nalaze se na strmim hra.
pavim ravnima AB i CD, nagibnih
uglova IX i i na horizontalnoj hra-
pavoj ravni Be. Tereti su spojeni
lakim nerastegljivim uzadima. Koli-
kim se ubrzanjem krecu tereti po
[Li=O,IO? Kolike sile
Slika 3.95.

104
i dode u vertikalni polozaj? Duzina poJuge je OK=I=4m. Otpor vode i
Idinu poluge zanemariti.
3.96. 0 krajeve A i B nerastegljivog uzeta, prebacenog preko malog
kotura, K, obeseni su tereti cijc Sll tdine U odnosu GJG
2
= 2. Prvi teret,
tdine Gp moze da klizi niz glatki stub udaljen od kotura za R = 2,5 m.
Izracunati brzinu prvog tereta u polozaju kada se spustio za visinu H = OA = R
ako je u jJocetku kretanja bio u polozaju 0 na horizontali OK. Masu. uieta
zanemariti.
3.97.
Niz sgmu
F
SJika 3.99.
. Slika 3.96.
Stika 3.97.
Klin, teiine G" moze da klizi po horizontalnom podu (+ Ox-osi).
ravan klina, nagnutu pod uglom' 30 prema horizontu, moze da
klizi telo tezine G
2
= 4 G, = 40 kg. U pocetku kretanja
je bio u .stanju mirovanja. Odrediti ubrzanja tereta i klina,
kao olpore strme ravni i poda, zanemarujuci trenje.
3
3.98. Automobil, tdine G, krete sc po pravolinijskom
horizontal nom pUIU, jednako ubrzano, ubrzanjem a. Tdiste
automobila nalazi se na visini h iznad puta, na udaJjenju
II i 12 od prednje i zadnje osovine tockova.
Zanemarujuci obrtanje tockova, odrediti pritiske tockova .
automobila na PUt. Koliko treba da bude ubrzanje kretanja
automobila da bi pritisci prednjih i zadnjih lockova bili
jednaki?
3.99. Pomocu Arhimedove (aritmeticke) koturacesa
tri para koturova, teretom F = 500 kg. podize se teret G,
tezine 2 tone. Koliko je ubrzanje podizanja tereta G? Koji
bi usJov morao biti zadovoljen da bi se teret F spustao
jednoliko? .Mase koturova, viljusaka i uzadi. kao i trenje-
zanemariti.
i
I
/:
\
I
I
3.100. SpustajuCi se usled svoje leiine,
G= 20 kg, dvostruki (oslri) klin, ugla otYora
2 ex = 30, razinice dve, jednake ploce, svaka
tdine po G, = 10 kg, koje Ide na horizontalnom
glatkomstolu. Odrediti zakone kretanja klina
i ploca, kao i uzajamni pritisak klina i ploea.
Utieaj trenja zanemariti.
C) DINAMIKA KRUTOG TELA
Slika 3.100.,

r -
105
z
3.101.' Izracunati kinc'tfcku ener-
giju i zamah hom0genog hl!:cnog tela
koje se obrce jednoliko qko svoje
ose simetrije, sa PO o/min,
ako je R= 100 mm.
,
Slika 3.101.
3.102. lzracunati kineticku ener-
giju jedhog dnevnog obrtanja Zemlje (R = 6370 km). I
3.103. Granata, tezine 230 kg, precnika ("kaiibra") 20 em, izbacena je
,z top]., brzinom 600 m/see. lzracunati kineticku energ'ju celicne granate.
smatrajuCi da ima oblik cilindra, duzine 2 R, i vrha obLka kcnusa, 4uzine 2 R.
Topovska eev je olucena, sa hodom zJebova (zavojniee) h = 10m.
. 3.104. Dve kugle, poluprcrnika R, mase M, teZine G = 5 kg, [ vezane su
homogenim stapom, mase m=M, duzine 21=4R, konstantnog poprecnog
preseka. Izracunati kin:;ticku energijll sisteml ako se obrce oko Oz-ose
jednoliko, sa pO o/min. Materijal kugJi i stapa je celik; R = 50 mm.
z t
u
I
Slika 3.104.

1------ H=6R __
{
Slika 3.105.
i ,
3.105. lz celicnog kruznog konusa, pdcnika osnove 2.R = 100 mm,
visine H = 6 R, isecena je na.osnovi polukuglaJpoluprecnika t= -e/2. Kolika
'tc c:
je kineticka energija ovog tela ako se obrce okqvertikalnog{prec)'Jika osnove
(AB-ose) jednoliko, sa 120o/rilln? , .' jl
3.106. Kolika hi hila kineticka enero-ija iz prethodnog kdatfa.ako
b i se obrtalo oko izvodnice OA? t> ...
;- '!iY
106
3.
10
7. Homogena kugla, tezine 10 kg, precnika 2 R 20 em, obrce se
oko svogi, prccnika (ose) jednoliko sa 10 obrtaja u sckundu, a njeno se
lez.iSte krbce pravolinijski, jednoliko, brzinom 36 km/h. lzracunati kineticku
encrgiju k[etanj;t kugle.
Slika 3.108.
niei su istog materijala i istog
3.108. Pogonski kaisnik (K,),
precnika DI'= 16 em, obrce se jedno-
liko oko. svoje ose, sa 90o/min.
Izracunati kineticku energiju tran-
smisionog kaisnog ureoaja ako je
poluprecnik radnog kaisnika (K2) dva
puta veCi (D2 = 2 D
1
), tdine G
2
40 kg.
. Tezina kaisa iznosi Kais-
obJika kotmova (diskova).
3.10,. Kolika su ubrzanja kaisnika iz prethodnog zadatka ako je
pogonski }kaisnik izloien dejstvu obrtnog sprega, jacine 1 kgm?
3.ub. Koliku brz'nu treba dati kraju B homogenog stapa AB, dUline
AB= I = cm, obesenog 0 tacku A, da bi dostigao poloZaj koji sa ravnoteznim
I
polozajerri gradi ugao 1207
/
,
-'
8
Slika 3.110.
.
.
I
,
,
,
I
,
I
SJika 3.111
Kruzna ploca, tezine G, poluprecnika R, obrce se oko
ose. Po 6bodu ploce se materijalna tacka (m), tezine GI2, tako da pri
jednolikoin kretanju u direktnom smeru bb:oe svoju kruznu putanju za 10
sekundi. i Koliki je broj obrtaja ploce ako je sistem u pocelnom trenutku
bion miru?
3.112. Homogeni. kotm, 100 kg. polupreenika R= 50 em, obrce
se oko svoje geometrijske ose jednolko, sa 20 obrtaja u sekundu. Kocenje
kolura se pomocu obimne sile, jaCint 100 kg. Posle koiiko ce se
obrtaja iaustaviti kotur?
3.1 Kotur se obrce oko svoje geometnjske ose jednoliko, sa 1 800 o/min.
Mcoutim, usled dejstva kOCDOg sprcga, jacinc 100 kgm, on ucini jos 60 obrtaja
i stane. Koliki je moment increije kotura, smatrajuCi ga diskom?
I
I
I
j
1
I
I
}
)07
3.114. Zamajcu oblika tocka, (dine G 327 kg, poluprecnika venea
R = 600 mm, nasaoenom, na vratilu, data je pocetna ugaona brzina kojoj
odgovara minutni broj obrtaja 3600/min. UsJed trenja u lezistima vratila
zamajac je stao posle 5 minum obrtanja. Odrediti moment treuja u leZistima,
smatrajuci ga konstantnirn.
3.115. Vratilona kome je nasaden disk, kzine G, poluprecnika R,
pokrece obrtni moment 1JIl. Usled obrtanja javlja se u Idistima otpor trenja,
koji je srazmeran ugaonoj brzini, 1JIl" = b w, gde je b koe[cijent prop or-
cionalnosti, merne jedinice kgcrnsec. Odrediti zakon promene ugaone brzine
obrtanja vratila.
3.116. Preko zamajea, poluprecn'ka R, prebaceno je lako uze 0 cijem
haju v:si teret teine G;. Pri kretanju (ereta javlja se i kcnstantni olpor
trenja u vidu sprega, momenta 1JIl ..... Da bi se otklonio ut'caj trenja, najpre
se 0 ute obesi teret tdine Gp koji se ;pusti bez pecetne brz'ne za v.sinu
h za Vreme T,. Zatim se obesi teret td ne G
2
i epit ponovi, pa se odredi
vreme T
z
, za ce se ovaj teret spustiti za istu visinu (h). Izracunati
moment inercije zamajeaza njegovu geometrijsku osu.
3.117. U kom su odnosu periodi oscilovanja malih oscilaeija tanke
kruzne ploce (kruga), poluprecnika R, za ose oscilovanja (I) i (2)7 i
3.US. Za koLko se promeni period malih oseilacija fizickog klatna,
oblika diska,. za istu osu oscilovanja ako se izbusi centricna rupa, polu-
precnika r = R/2?
Slika 3.118.
o
Slika 3.119.
108
3.119. U kom su odnosu periodi malih oseilacija tanke homogene
poluprstenaste ploce, odnosa poluprecnika 0/ = rj R = 0,5, oko osa oscilovanja
(I) i (2)7;
3.120. U kom su odnosu periodi malih
Dscilacija tanke homogene kvadratne ploce,
stranice a, oko osa oscilovanja (1) i (2)1
Slika 3.120.

,.
m
Slika 3.121.
3.121. KoLki je period malih oseilacija fizickog klatna oko borizontalne
ose oscibnnh 0 y ako je masa diska M = 2 m, gde je m masa stapa,
duiine 1= 3 R?
3.122. Zl koliko se malih osdac:ja klatna oblib.
stapl, mlse M, dul.ine /, koji osciluje oko horizontal no Oy-ose, kada mu
se do:hju m1sa Mj2 u Hajgensovom centru i masa M/4 na slobodnom kraju?
Duzina klatna je 100 cm.
M
G
SI ika 3.122. Slika 3.123.
3.123. Klatno se sastoji jz kugJe, tezine 2 kg, poluprecnika R = 10 em,
i stapl, tezine 2 kg, duzine 50 cm. Koliki je period malih oscilaeija klatna
oka horizontalne ose koja prolazi kroz teziste stapa? Odrediti poJozaj
Hajgensovog centra oscilovanja.
3.124. Kolika mara bili duzina stapa klatna jz prethodnog zadatka,
nepromenjene tdine, da bi period malih oscilacija za horizontalnu asu kroz
kraj 0 stapa bio najmanji? Koliki je tada period malih oseilacija?
1
j
I
,

j
j
1
i09
3.125. Ko brze osciluje oko iste horizontalne ose: klatno oblika tanke
kruzne ploce iIi klatno oblika tankog jednakostranicnog trougla, istih teZina?
12
1",
n
h
3.126. Pravougaona plociea, teZIne G = 2 kg, stranica h b = 20 em,
obrce se jednoliko u direktnom smeru oko ose AB(Az-ose), koja prolaii
kroz !ezista A i D. Koliki Sil kineticki otpori oslonaea (Jelista) ako je broj
obrtaja 180o/min?
3.127. Plocica oblika pravoug!og traugla, stranica h = 3 bl2 = em, teline
3 kg, obree se jednako ubrzano, ubrzanjem 1C see-
2
u direktnom: smeru, b:z
pocetne brzine. Izracunati kineticke otpore lezista A i B u trenutku kada Je
plocica obreuci se oko katete AB nacinila 16 obrtaja.
Slika 3.127.
B
6R

Slika 3.128. !
3.128. PloCici datog oblika, tezine G = kg, R = 10 em, saopstena je
pocetna ugaona brzina kojoj odgovara broj obriaja 180o/min. Obrcuci se oko
ose AB, plociea je stala posle ucinjenih 20 obrtaja. Kolikisu kineticki
pritisei na !ezista AiD u trenutku kada je plocica nacinila poiovinu broja
obrtaja?
3.129. Na sredinu 0 tankog vratiJa AB nasaden je tanki: stap duzine
1 = 60 em, tako da se teZiSte stapa poklapa sa teiiStem vratila. Na krajevima
JlO
I
stapa nasadene su dYe kugie (C i D), tezina po 2 kg. Osa stapa gradi sa
osom ugao J 5. Jzracunati kineticke. pJ';tiske !ez:sta A i B Yratila,
duzine 2/, rako se ono obrce jedno! ko, sa 90o/min.
i
t -"'

3. no., Tanka prayougaona ploca, stran:ca b=60cm, h=80cm, tezine
G = 8 kg, obrce se jedno] ko oko ose AB. Izracunati kineticke pritiske lezista
A i B ako je AC=BD=c=25cm, a broj obrtaja 60o/mn.
3.131. Homogeni stap, tezine G, duzine /, oslanja se krajem A na
glatki pod. i U pocetku kretanja stap je bio nagnut prema podu za ugao (f,= 30.
Odrediti pu'tanju kraja B stapa ako je G = 2 kg, 1= 60 cm.
,;
v
3.132., Homogeni stap AB, tefne G = 40 kg, duiine 1= 200 cm, oslanja
se krajevirrla A i B na dYe glatke upravne ravni. U pocetnom poloZaju stap
je nagnut prema - 0 kosi za ugao eo = 60
0
i prepusten je dejstvu teze. Kada
ce se stap odvojiti od vertikalne ravni? Kol ki
su otpori ravni kada je stap u poloZaju 6 = 45
0
7
Slika 3.133.
\
\
\
I
I
I
I
1
I
I
I
III
3.133. U nepokretnoj glatkoj supljoj polukugli, poluprecnika R = 80 em,
kJiz! teski stap AB, duzine 1=3 R/4, iz. naznacenog pocetnog polozaja. Odre-
dili brzine i ubrzanjl krajnjih tacab A i B stapa i njegovog teZist'l u najnizcm
mogucem polozaju stapa' u polukugli.
3.134. Po ghtkoj strmoj ravni spustaju se dva homogena suplja v,lljka,
odnosa prccnika 0,5. Prvi valjak klizi svojom osnovom bez kotrljanja, a
drugi se kotrlja bez kLzanja. U kom su .odnosu visne spustanja (eZista ovih
valjaka jednakih telina u istom vremenskom razmaku ako se krecII bez
pocetne brzine?
3.135. Stap (L) teline G lezi na tfi jednaka kruzna valjka, tdine
G,=2G/3, na horimntalnoj podlozi. Vucnom slom F=G pokrece se stap u
aksijalnom praveu, a valjei se kotrljaju bez
klizanja. Koliko je ubrzanje kretanja stapa?
G
Slika 3.135.
SJika 3.136.
3.136. Teret fdine G,obesen 0 konae koji je prebacen preko malog ko-
tura K, pokrece po glatkoj horizontalnoj favni teret teline G
2
= 2 G. Odrediti
ubrzanje (ereta i silu u uzetu.
3.137. a) Pi-eko Jakog nepomicnog kotura, poluprEcnika R, prebaceno
je ule 0 cijim krajevima vise tereti tdina G i 2 G. ZammarujuCi masu kotura
j uzeta, odrediti ubrz.:mje kretanja tereta i silu u uzetu.
b) Za koliko se promeni ubrzanje i siJa u uietu ako se u prethodnom
zadatku uzme u obzir i masa kotura oblika diska, tezine GIS?
SJika 3.137.
Slika 3.138.
3.138. Dva tereta, (dine G,=G i G
2
=2G, obesena su pomocu lakih
uzadi obmo! anih oko lakih koturova, polllprecnika R, = R i R2 = 2 R. Kotllrovi
112
su In istoj osovini oko koje se mogu obrtati. Zanemamjuci mase
koturova, odrediti uglOno ubrzanje njihovog obrtanja.
3.139. Izraeunat; ugaono ubrzanje 'i sile u uzadima u prethoduom
ako je G = 38 kg, R= lOem, llzimajllci u obzir i mase koturova.
Prv.] tdine 0/10, U obllku tocka bez zb:ca, a drugi je teziue 0/5 i
oblIka Je dlska.
SI ika 3.140.
3.140. Pomocu koturace sa Jakim koturovima
teret tezlne G = 100 kg . podize teret tezine 1000 kg.
ZanernarujuCi mase koturova i uzeta, odrediti ubrzanja
tereta i silu u uZetu.
Stika 3.14\.
3.141. Teret teiine 0 pokrece llzetom preko kotura (K), oblika diska,
tdine poillprecu:ka R, isti toliki teret teZ'ue 0 = 20 kg po hrapavoj hori-
zontalnoJ ravuI, koeLeijeuta trenja 0,5. Kolike su sile u de/ovima uieta?
R
Slika 3.142.
Preko kotma (K), teiine G, poluprecni-
ka R, prebaceno je uie 0 cijim su krajevima obeseni
tereti tezina 20 i O. 0 drugi teret je pomocu
opruge, duiine I, treCi teret, tezine G. Odrediti zakon
k;retauja treceg tereta.
a:
Slika 3.143
3.143. Koliki mora biti nagibui ugao IX strme hrapave ravui, koeficijenta
trenja 0,0125, da bi se po njoj kotrljao. bez klizanja homogeui supJji valjak,
odnosa precnika 3/4?
113
3.144. Covek pokrece po/ugom valjak, tdine 200 kg, precnika 60 em,
po horizontalnom hrapavom putll, koeficijenta trenja prj kotrljanJu 0,5 em.
Duzina poluge je 150 ern, a njen je kraj (A) iznad puta uzdignut za 90 em'.
Kolika je potrebna sila ako je valjak posle predenog puta od 5 m IL
stanja mirovanja postigil.O brzinu 120 ern/sec?
A
3.145. Za srediste tocka (T), poluprecnika R = 20 ern, teiine G = 40 kg,
vezan je homogeni stap AB, Idine 0/2, koji se krajem A oslanja ha hrapav
pod, koeficijenta trenja 0,1. Na kolikom ce se udaljenju od pocetnog polozaja
mirovanja zaustaviti tocak ako mu je data pocetna brziua 1'0 = 2 m/see, a
koeficijent otpora protiv kotrijanja iznosi 0,2 ern? i
3.146. Suplja kugla, odnosa preenika 0,5, kotrlja se bez klizanja po
hrapavoj horizontalnoj ravni. Koliki ce preci put do zaustavljanja ako je
njenom teiistu data brzina 70em/sec, a koefieijent otpora protivkotrljanja
je 1 mm i R=20em?
3.147. Toeak, tezine G = 100 kg, poluprecnika R 1 m, sa
tezistem OC=e=R/2, krece se po hrapavom pUIU. Kolika mora biti VllCna,
sila (F) da bi se tocak kretao jednoliko, brzinom 10 m/sec? '
a
Slika 3.147.
3.148. Puni homogeni valjak, teline G
2
= 52 kg, vezan
je zategom AB, za tocak, tezine G
1
= 3 O
2
/5, istog r'i k,p,tJ;'ljajus?
zajednobez klilanja po hrapavoj strmoj ravni,; nagibnog,'ugla Odrediti
::; .!
ubrzanje sistema i silu u zatezi. I., ;,
8 Zbirka zadataka ix mebanike]
114 i J
. ?'
3.14? Preko'-dobosa kalema, (dine G
z
' duiine 1=4R, r=R/2=2s,
obavijcno :je uze koje je prebaceno preko malog kotura (R'). Kada se 0 kraj
uieta obesi terel, tezine G
I
= G
2
/4 = 15 kg, kalem se kotrlja bez kJizanja po
hor'izontalhoj hrapavoj ravni; a pri tome
je uze horizontalno. Odrediti silu u metu,
Slika 3.149. Slika 30150.
3.150. Valjak (A), tdine i G, kotrlja se bez klizanja dul. strme hrapave
ravni, nagibnog ugla Ct. = 60, i podite pomocu ul.eta prebaeenog preko punog
kotura, G, polupreenika R,. terel tdine G. Odrediti ubrzanje vaJjka
! .
3.151. Terel, tezine G, vezan je za srediste 0, homogenog valjka (K),
teiine G
1
:: polupreenika R, pomocu ul.eta,dul.ine l, te:line G
u
' Uze je prebaeeno
prcko toqka (T), (dine G" polupreenika R, koji se obree oko osovine (0,).
U trenutku mirovanja teret tdine G visi na visini h ispod prave 02P, Odre-
dili brzinu tereta (G) kada se spusti za visinu z od prvobitnog a
vaijak sc, kotrlja bez klizanja po horizontalnoj ravni, koeficijenta otpora
protiv kqtrIjanja f(cm). Opstc rcscllje.
Slika 3. J 51.
Izracunati tu brzinu ako su date
vrednosti; G = G,/2 = G
2
= 2 G
u
; R = 8 em,
f=2mm, h=z=114=2m.
I
S!ika 3. J 52.
3.152. Klin, tdine G, moze da klizi po horizontalnom podu. Niz strmu
ravan k]ina, nagibnog ugla 60, kotrlja se bez klizanja suplji valjak, tdinc G,
odllosa p6Jupreenika r/R = 0,5. Kohko je ubrzanje kJina?
. 3.153. Teret tezine G obesen je 0 kraj lakog uzeta, prebacenog preko
kotura (K) i obmotanog oko dobosa bubnja, letine 2 G, precnika 2 R = 20 em.
Teret se :spusta ubrzanjem 49 em/see
2
, a na bubanj dejstvuje koeni spreg
momenta 540 kgcm, koji dejstvuje u suprotnom smeru kretanja satne kazaljke.
115
Kolika je tezina tereta ako ul.e gnidi sa horizontal om ugao oc = 307 Koliki
su otpori oslonca 0 bubnja?
SJika 3.153: Slika 3.154.
3.154. Kotu, (A) cekrka je poluprecnika 20 em, a njcgov bubanj (B)
je prccnika 30 em. Oko bubnja je namotano uze kajc je prcbaceno preko
malog kotura (R'), 0 eijem je kraju obesen tere! tezine G = 60 kg. Tezina
cekrka je 90 kg, a poluprecnik inereijc je ic = 20 em za geometrijsku osu
cekrka. Kotur eekrka kOlrlja sc po strmoj hrapavoj ravni. Odrcditi koefieijent
trenja klizanja slrme ravni, nagibnog ugla 30 da bi sc kotur eekrka kotrljao
po njoj bez klizanja.
3.155. Pomocu dva cekrka sa bubnjevima:. A preenika 40 em i 10 em,
te7.ine 40 ke, R pr('.cnika 40 em i 20 em, tdine 50 kg, podize se teret tczine
G
3
= 200 kg uz hrapavu raVan, nagibnog ugJa [3 = 45, koefieijenta trenja 0,25.
Poluprecnici inereije cckrka iznose 30 em, odnosno 20 em. Kotur prvog bubnja
kotrlja se niz strmu ravan, nagibnog ugla a = 30. Odrediti ubrzanjc
prvog cekrka (A) i sile u uzadima.
Iy
J
3.156. Odrediti putanju sredista mehanizmaeJipsografa ako je OS= R =
=AB/2, tezina krivaje je G, lenjira 2G i klizaea po G/2. Kolika je koliCina
kretanja mchanizma? lzraziti kinetieku energiju mehanizrna pomocu brzine
kJizaca A ako je ta brzina VA = 1 Oem/sec, R = 80 mm, G = 4 kg u poJozaju
kada je ugao 'P = 60.
3.157. lzracunati ugaono ubrzanje krivajc OS elipsografa iz prethodnog
zadatka ako jc krivaja izlozena dejstvu obrtnog momenta 'lIlk = 20 kgm. Stap
je teline G = 40 kg, krivaja je tezine G/2, kJizaci po G/4 kg, a osim toga
je OS = R =AB!2 = 50 em.
J 16
3.158. Wattov centrifugalni regulator obrce se oko vertikalne ose
sa 120o/min. Tezine kugJi iznose po 2 kg, a teiina ogrlice ("mufa")
M Je G m = 6 kg. DliZine fucica su po 1= 120 mm. Koliki
nagibni ugao 'P rllc:ica prema osi obrtanja odgovara tome
broju obrtaja?
I
wG)
A
Slika 3.158.
Slika 3.159.
3:159. l!. regulatoru (pr:kazanom na slici), opruga,
krutostJ c, pn tlskuJe ogrllCu ("muf"). Ako je tezina svake kugJe po G,
mufa Gm duzina rucica I, odrediti zavisnost i1mcou konslantne ugaone brzine
obrtanja regulatora i nagibnog ugJa. CPo .rucca, zancmarujuci tdine ruc::ca
i opruge.
3.160. Tocak ekscentra za podizanje ventila, Idine G = 2 kg, obrce
krivaja OO! sa 120o/min, i podize slap AB, tdine 2 G. Zanemarujuci masu
krivaje, odrediti kolic:inu kretanja sistema i njegovu kinetic:ku energiju.
.x:
SUb 3.160.
Slika 3.161.
3.161. Izracu nati kineticku energiju transmisionog uredaja, tezine kais-
nika G1=G=30kg, G
2
=G/2, G
3
=2G/3, G
4
=GI3, tetina uzeta po G/6, ako
se pogonski kaisnik, poJuprecnika R = 20 em, obrce jednoliko, sa 150o/min,
a kaisnici su od istog materijaia j iste debljine.
it
,
H7
3.162. Vratilo elektricnog motora izlozeno je dejstvu obrtnog sprega 'ill.
Na tome vratilu je pogonski transmisioni kaisnik, poluprecnika R, tdine G.
Transmisioni kaisnik je od istog materijaia, iSle debJjine, ali' tezine G/2.
,
I

Slika 3.162.
TeZina beskrajnog kaisa je G"=G/3. Odrediti ugaono
ubrzanje vratila eJektricnog motora.

mllll
r
mm
2
Jz

R

mm Imm'
Slika 3.163. ,
i
3.163. Pomocu prenosnog uredaja, gde su brojevi zubaca zahvacenih
zupeanika z, = 20, z. = 30, prenosi se od elektromotora na radno vratilo
konstantni obrtni moment kojim se porlize teret tezine G, p6mocu uieta
obmotanog na bubnju, polupreenika R. Ako su poznati momenti inercije
transmisionog vrati1a (pogonskog vratila) 'I i radnog vratiJa J
2
(saizupcanicima
i dobosem), odrediti ubrzimje podizanja tereta. .
3.164. Zavisnost obrtnog momenta ('1ll) od broja obrtaja (n) prikazuje
se u dijagramu Oxy tako sto se na Oy-osu prenosi obrtn'j moment u
razmeri Un! = 20 kgmjl cm, a na 0 x-osu minutni bro j obrtaja u razmeri
Un = 50 (o/min)/l cm. Dijagram je Jinearan, jednaCine x/6 + y/3 i I. Odrediti
snagu' motora koji stvara taj obrtni moment u zavisnosti od broja
obrtaja. Kolika je najveca moguca snaga motora? :
3.165. Izracunati najvecu kineticku energiju Wolfovog kUlisnog meha-
nizma, krivaje duzine R, tdine G, kulise sa kamenom tezine 3 G, i poluge,
duzine 1= 5 R = 100 em, teZine 2 G, ako se krivaja obrce jednoliko Sf! 120o/min;
G=3kg .

R . I

. I
i
3.166. Krivaja kJipnog mehanizma je duzine R, tezine
jednoliko, sa 300o/min. Teiina spo jne poluge je G
2
= 4 G, a
je 1=4R, dok je tdina ukrsne gJave -lOG. Odrediti-JUrreticku
nizma u polozaju e ="= 60
0
ako su G = 3 kg, R = 20
a obrce se
njena duzina
meha-
"
118
.. Kolike bi bile sile u pojedinim deJovima klipnog mehlmizma iz
prethodnog zadatka ako je pritisak pare u parnom eilindru 8 at, a precnik
kJipa je .p = i 50 mm? Ako su tezina klipa i klipnjace lOG = 30 kg, odrediii
sile inereije delova kada je n = 60 o/min.
3.168. Dva laka transmisiona vratila nose dva kaisnika tdina 50 kg i
30kg, po]uprecnika R i 2R/3= 12em. Prvo Yrati\o se obrce jednoliko sa
j 20 o/min,; a drugo miruje. Kolika ce biti ugaona brzina obrtanja vratila
kada se tarnom spojnicom (S)? Koliki je- gubitak kineticke energije
u tom slucaju?

/ '.:-;/
Bt=12-+z1,==:jA
Slika 3.168.
Slika 3.169.
3.169. Automobil tezine 2000 kg, rastojanja osovina 3 m, rastojanja
tezista od osovina I] = I 800 mm, 12 = 1 200 mm, visine teZista iznad oso-
vina h=300mm, poluprecnika tocka R=400mm, poluprecnika.koCnog bubrija
r = 200 mll[l, krece se brzinom 72 km/h. Ako su koeficijenti trenja izmedu
locka i pula 0,7 i kod kocnog bubnja 0,35, odrediti usporenje od kocenja
na zadnjem tocku i potrebnu kocl1u silu.
Tezina zarnajca (kaisnika), poluprecnika R = 60 em, iznosi 120 kg.
Sile u kaisa jesu 400 kg i 200 kg. Koliko je ugaono ubrzanje
kaisnika? :Koliki su kineticka energija i zamah u trenutku 10 sekundi od
pustanja rad transmisije? U jednom trenutku kaisnik je izlozen dejstvu
kocnog spirega jacine 100 kgem. Posie koliko ce se vremena kaisnik zaustaviti?
. Pomocu uzeta obavijenog preko kol
ll
ra (K), tdine G
j
= 20 kg,
poluprecnira R = 20,em, dejstvom sprega, momenta <m = 20 kgm, podize se terel
K
Slika 3.172.
nagibnog ugla 45 i koefieijenta
J19
3.172. Tocak (D, tezine G, kotrlja se niz hrapavu strmu ravan, nagibnog
ugla 0: = 60 j vuce pomocu uZeta prebacencig preko kotura (K), isle tdine G
i poJuprecnika R, suplji valjak (V), tezine 2 G, odnosa poJuprecnika r/R = 0,5,
uz hrapavu strmu ravan, nag:bnog ugla (3 = 30. Jzracunati brzinu krelanja
sistema kada se tocak spusti za s = 2 m jz svog poJoZaja mirovanja. ako je
koeficijent otpora protiv kotrljanja f = 0, I em i R = 20 em.
3.173. Dva jednaka kruzna valjb, (elina po 12 kg, poluprecnika
.po 10em, kotrljaju se niz strme ravni nag:bnih uglova 45 i 30. Valjci su
vezani nerastegljivim uzetom ciji su krajevi namotani na valjke i pricvrsceni
za njih. Odrediti ubrzanje uzeta i silu u njemu, zanemarujuci njegovu tezinu.

3.174. Teret tdine F = 3 G12, obescn 0 uze koje jc prebaceno preko
malog kotura (K), vuce uz glatku strmu ravan DK, visine KH = h = 6 m,
osnoviee DH=b=;8m, stap AB, duzine 1=8m, fezine G= 100kg, koji je u
pocetku kretanja bio u polozaju OD OSl1ovne ravni. KoJika je brzina (ereta F
u trenutku kada kraj B Stapa stigne na poJovinu duzine strme ravni DK?
3.175. Kolika mora biti kocna siJaF na obimu koCionog kotura (K),
precnika D = 120 em, da bi se teret, tezine G= I 000 kg, zaustavio pri spustanju
iz stanja mirovanja na visini 10m? TeZine transmisionih tockova (T, j T
2
)
iznose po G,=G
2
=300kg, a precnici su po D
1
=D
2
=100em. Uze je tesko
G
u
= 200 kg, tezine po duznom metru q =: 2,5 kg/m, i u stanju mirovanja je
bilo odmotano za duzinu 5 m. Teret se spusta jednoliko, brzinom 6 m/see.
3.176. Uze, duzine 1, prcbaceno je preko dva jednaka kotura, tezine
po G = 12,5 kg. 0 kraj uzeta je obesen teret tezine G
1
= 2 G, a 0 viJjusku
120
pokretnog kotura teret teline G
2
= G. Zanemarujuci masu uleta odrediti
ubrzanja tereta j silu u uzetu.
3.111. Konstantnim obrtnim momentom koji dejstvuje na krivaju (k),
jacine WI, = I kgm, dovodi se iz stanja mirovanja u obrtno kretanje u hori-
zontalnoj ravni planetski prenosnik, poluprecnika tockova R, = 2 R2 = 10 cm,
tezine pokretnog zupcanika G
2
= 5 kg i krivaje
(.),..---
2 Gk = G2/2. Koliko je ugaono ubrzanje krivaje koja
se obrce oko osovine nepomicnog zupcanika?
SJika 3.177.
Slika 3.178.
.3.178. Na krivaji (k) UCVfscene su osovine tri jednaka tocka, polu-
preCllIka R, tezine po G. Tez.ina krivaje je G
k
= 3 G12. Kolika je kineticka
energija planetskog prenosnika ako se krivaja obrce jednoliko, sa 90o/min u
dlrektnom smeru, a tezina je G=5kg i R=80mm? Tockove smatrati disko-
virna, a krivaju stapom.
3.179. Izraeunati u prethodnom zadatku ugaono ubrzanje krivaje, zane-
marujuci njenu masu, ako je izlozena dejstvu obrtnog sprega, momenta

3.180. Kod planetskog prenosnika nepokretan je tocak (3), a na krivaju
dejstvuje obrtni moment Tocak (I) obrce se oko svoje nepomicne ose 0
ko!a je ujedno j osa tocka (3), deset puta brZe od krivaje, a izlozen
deJstvu konstantnog obrtnog momenta otpora WI,. Odrediti ugaona ubrzanja
Slika 3.180.
krivaje (k) i tocka (I) ako je poznat
moment inercije locka (I) za njegoYU
osu simetrije. Masu krivaje zanemariti,
J a smatrati da su toekovi od istog ma-
terijala i istih debljina.
Slika 3.18J.
3.181. Krivaja (k), (dine 10 kg, duzine ..
nepomicnog tocka (kaisnika 1). Ona je drugim krajem vezana
drugog lOCka (kaisnika 2), [eline 20 kg. Preko oba kaisnika je
beskrajni kais. Koliko je ugaono ubrzanje krivaje ako se ona 'obrce pod
dejstvom obrtnog momenta jacine 10 kgm?
3.182. Odrediti ugaona . ubrzanja pogonskog (I) i radnog v,ratila (IV)
planetskog prenosnika sa nepomicnim prvim zupcanikom (1) ako :su brojevi
2
"3
k
Slika 3.182.
zubaca Zi (redom) = 60; 20; 30 i 80. Moment
inercije masa vezanih sa pogonskim vratilom
(krivajom) je J
k
, a moment masa
vezanih sa vrati!om (IV) je J
4
Mase zup-
canika (2) i (3) jesu m
2
i m)" a njihovi
momenti inercije su J
2
i J).: Pogonsko
vratilo izlozeno je dejstYU obrtnog sprega
momenta Dn
k
, a radno - obrtnom momentu
Olpora @ . Trenje zanemariti.
I
3.183. Dva kaisnika, precnika D, vezana su cilindricnom! oprugom.
sile elasticnosti F, = F. Preko kaisnika je prebacen beskrajni kais.i Koliki se
najveci obrtni moment moze preneti transmisijom ako je koefici[ienl trenja
izmeau kaisa i kaisnika fL' a ugao obuhvatanja je 180
C
? Koliko je ugaono
ubrzanjei
Stika 3.183.
3.184. Pomocu zavojne prese, hocIa zavoJnlce
8 mm, srednjeg precnika 50 mm, i cekrka sa koturom,
precnlka 50 em, i bubnja, precnika 25 em, dejstvom
sile F upravno na ruCicu zavrtnja, duzine 1=50cm, i
tereta (B). tdine 50 kg, podize se teret (A), tezine250 kg,
koji se nalazi na giavi zavrtnja. Odrediti veiiCinu sile F
ako je koeficijerit trenja zavftnja 0,15.
3.185. Pomocu cekrka sa koturom, precnika 40 em, i bubnja, pre/:-
nika 20 cm, moze da se podize teret kline G = 200 kg. Za zkustavljanje
dizaJice SIUli poluga OAB sa papucom P koja je nameilteria u A, gde
122
Slika 3.185.
je OA=20cm, AB=50cm. Kolika je
potrebna najmanja kocna sila F da
spree; ohrtanje ako je koefieijent trenja
klizanja izmedu papuce i kocionog ko-
tura (kotura cekrka) 0,25?
3.186. Na reci se nalaze tri
uzastopna vodopada, 20m, 15m
i 10m. Protok vode je 85m
3
/see. Ko-
lika je ukupna snaga svih vodopada?
3.187. lzracunati snagu turboge-
neratora u e1ektriCno'j centrali ako na.
liniji tramvajske mreze saohraea 80
kola, svaka tdine po 8 Otpor
kretanja. iznosi 2% od teiinekola. Kola
se krecu ,brzinom 18 km/h, a gubici u mrezi iznose 5%.
3.188. Otpor pravolinijskom kretanju voza je Fw = - 0,91'2, gde se Fw
meriu kg, a brzina l' urn/sec. Koliku najvecu brzinu moze da razvije
elektricna snage 768 KS?
3.18Q. U toku jednog dana, radeci neprekidno, parna erpka izbaei 3240
tona vode, na visinu od 30 metara. Snaga crpke je 30 KS. Odrediti njen
koefieijent: korisnog dejstva.
3.190. Kolika je snaga dizalice koja moze da prenese tri puta u minutu
teret tezinh 2400 kg, podizuCi ga na visinu 5 m, ako je koefieijent korisnog
dejstva 80%?
Dizaliea podize tere! fezine G
t
= 400 kg, a protivteg je ldine
G
t
= 2 G
t
l;:oturovi su eilindricni, lezina po G = 50 kg, po]uprecnika R = 10 em.
Donji kotur pokrecc eJektromotor(M), snage 15 KS,
koji se obrce jednoliko, sa 90o/min. Odrediti ubrz!mje
tereta, zanemarujuci masu uZeta.
3.192.' Transporter se
po G = 20 k?, precnika 40 em,
SJika 3.192.
iz dva jednaka kaisnika, A i B, leiina
kojih je prebacen beskrajni kaiiL
123
pokrece motor snage 20 KS,cije se vratilo obrce jednoliko, sa 120 olmin.
Odrediti brzinu tereta, G
j
= 50 G, kada se podigne iz stanja mirovanja
na polovinu pula. Duzina kaisa je 1= 4 m, a nagibni ugao strme ravni
transportera. CI. = 30.
3.193. Odrediti snagu motora rendisaljke, hoda 1,5 m, koji prede u
ralmaku od JO sekundi, ako je pritisak reznog noza 1000 kg, a koeficijent
korisnog dejstva motora je 0,80.
3.194. Brod se krece brzinom od 10 cvorova (1 cvor= 1,852km/h).
Snaga brodske masine iznosi 5000 KS, a koeficijent korisnog dejstva je 0,60.
Koliki je otpor vode kretanju parobroda?
3.195. Motor sa unutrasnjim sagorevanjem zapremine ciEndra 1 500 em}
i koeficijenta korisnog dejstva 0,20, cini I 800o/min. Kolika je snaga motora
ako 1 Iilar smese odajeO,66 kaJorija, a toplotni ekvivalent je 427 kgm za I keal?
3.196. Povrsina klipa cilindra parne masine pros tog dejstva je lOOem
2
,
a pritisak pare je 7 atmosfera (at). Kolika je snaga parne masine? Kolike
su sile u delovima mehanizma ako je duzina krivaje R = 120 mm, A = Ril = 1/4
n= 120 o/min u polozaju krivaje pri uglu 6 = 601
3.197. Odrediti snagu parne mailine duplog
dejstva ako je pritisak pare u eilindru 5 at, precnik
klipa D=200mm, hod 60cm, broj obrtaja kri-
vaje 120o/min i stepen korisnosti mailine 90%.
3.198. Kolika je potrebna snaga za pokre-
tanje reduktora koji nosi zamajce tezine G
1
= 50 kg
i G
2
=G
l
/3, poluprecnika Rj =2R,=15cm, ako
zahvaceni zupcanici imaju brojeve zubaca z, = 30
i Z2 = 20, da bi pogonsko vratilo reduktora (OJ),
'IT ea """ ""
G, G,
2
Slika 3.198.
koje se obrce jednako ubrzano, imalo posle 10 sec od pustanja u pogon
reduktora broj obrtaja 1 200 o/min? Pri tome zanemariti mase zupcanika.
3.199. Zamajac oblika locka sa zbicama teiak je 200 kg, a precnika
je 120em. Koliki rad odgovara ovom zamajcu ako je njegov stepen neravno-
Slika 3.200.
memosti 0,15, a broi obrtaja mu je
90o/min?
3.200. Povrsina parnog klipa een-
tricne parne klipne masine iznosi 200 cm
2
,
a srednji pami pritisak je 10 at. Krivaja
je duzine R = 100 mm, a duzina spojne
poluge 1= 500 mm. Ugaona brzina obrtanja
krivaje iznosi 60 sec'. Precnik inercije zamajca je 80 em. Odrediti tezinu
zamajca Ie parne masinc, 0= 1/50.
RESENJA
I
, ~ .
I
I
/'
I. STATIKA
A) STATIKA U RAVNI
1.1. Td.ina coveka je sila jaCine G = 80 kgkoja je usmerena naruze.
teret F = 50 kg je sila koja je usmerena nanizc, ali se ona preko uzeta i,
kotura prenosi i dejstvuje na coveka kao sila usmerena navise. Sada je pri-
tisak na tIe okna rezultanta ovih dveju koli nearnih sila suprotnog smera;
ona iznosi
F,=Fn=G-F= 80-50= 30kg,
usmerena je nanizc u smeru sile veceg intenziteta.
Covek moze da podigne najveci teret jednak njegovoj tezini.
1.2. Kako je vucna sila remorkera 2400 kg, a otpor vode 600 kg,
prvom slepu predaje se sila jednaka razlici ovih sila, to jest sila jacine
F
J
= F - F" = 2 400 - 600 = 1 800 kg. Ova se sila moze zamenid sistemom
kolinearnih siJa jacine po 300 kg, kolika je nosivost jednog uzeta, te je pot-
rebno sest uzadi za veiu slepa i remorkera.
Na drugi slep prenosi se sila F
2
= 1800-600= J 200 kg, pa je za vezi-
vanje ovog slepa za prvi slep potrebno cetiri uzeta.
Na treei slep prenosi se sila F3 = I 200 - 300 = 900 kg, pa je za vezivanje
ovog sJepa sa prethodnim potrebno tri uzcta.
1.3. Veiicinu rezultante ovih dveju sucelnih sila odreaujemo iz trougla
sila, prema kosinusnoj teoremi:
F/=F/+F
2
2
+ZF
1
F
2
cos!l= 100+ 36+21060,5= 196,
pa je velicina rezultante F, = 14 kg.
Napadna linija rezultante nalazi se izmeau napadnih linija sila i ona
gradi uglove a i (3 sa napadnim linijama komponenti. Te uglove odredujemo
jz trougla sila, prema sinusnoj teoremi:
F,:sin(3=F2:sina=F,:sin!l, gdc je !l=a+(3,
128
Ie su:
sin a = (F2 sin 6) IF, = 0,37057;
sin = (F
I
sin e) /F, = 0,61761;
a=21 45';
15'.
1.4. Ix trougla sila, prema kosiilUsnoj teoremi, sledi
P=F
2
+P +2P cos fJ; cos fJ= -1/2; 6= 120.
-
1.5. Predstavimo silu F u razmeri crt<;tnja UF (kg/em) vektorom DA
- ->
tako da je F = UF OA j zaokrenimo taj vektor oko tacke 0 za ugao 0:;
->
dobicemo vektor DB, koji predstavlja komponentu FI = UF' OB. Iz trougla
-> - --+
sila sledi da vektor BA predstavlja drugu komponentu, F
2
= UF . BA. Kako je
trougao GAB jednakokraki, onda je osnovica BA = 2 OA sin (a/2), te je veli-
cina druge komponente, F2 = 2 Fsin (a/2). Njena napadna linija gradi sa na-
padnom linijom rezultante ugao = 90 - (aI2), a smer sile je od B ka A.
1.6. 1z trougla sila, prerna kosinusnoj i sinusnoj teoremi, sledi
25 = 9 + 16 + 2 34 cos e, pa je e = 90, sto znaci da su sile upravne. 1z odnosa
3: sin{3=4 :sina=5: 1",,5, sledi sin{3=315, sina=4/5.
o
Slika 1.7.
1.7. Ovaj zadatak svodi se na
konstrukciju trougla kome su poz-
nata tri podatka: jedna straruca,
zbir drugih dveju stranica i zahva-
ceni ugao izmedu dye stran'ce. U
razmeri UF= 50 kg/I em nacrtajmo
----> -
vektor DA, koji pre.dstavlja silu F.
Zatim na zrak koji gradi ugao aSa
tim vektorom prenesimo dUl OC,
koja predstavlja zbir velicina kom-
ponenti; onda se terne B trougla sila
mora nalaziti na duzi OC i zadovoljavati u510v BA=BC. Zato spojimo tacke
A j C i konstruiSimo jednakokraki trougao ABC; onda je prva kornponenta
.......,.. --) -Joo--I>
FI =urOB, a druga F
2
=UF,BA.
VeLcine komponenti iznose FI = 'lOOkg, F
2
= 150 kg.
Zadatak se moze resiti unil/ilii'ki. Na osnovu sinusne teoreme i pravila
o srazmerarna b:ce
Fl F2
= sin 0::= sine.;'
Fl+F2 = sin
F, sine
Kako je e = a + {3, unosenjem u drugi izraz dobijamo odnos
Fl + F2 I - cos e
---= cos a + ----
F, sin6
. . 6
Sill a = cos a + SIll a' tg -
2
I
\
i
I
I
I
pa je
e 9-2j13
tg-= 2,77;
2 2
iO'; 6= 14020'.
2
Velicine komponenti, zbog toga sto je 110 20', iznose:
F,=sin
p
F= 0,93769 200=1 534200=307 kg'
sine '0,61107' ,
sin a 0,50000
F --- F,= 200=0,818200= 164kg.
2-
sine
0,61107
Vrednosti se dosta dobro slam sa grafickim vrednostima. i
.. !
129
1.8. Slicno prethodnom zadatku, i ovaj se svodi na konst)ukciju tro-
ugla
nica
kome su poznata tei elementa: jedna stranica, razlika drugih dveju stra-
i zahvaceni ugao izmedu dye stranice. U razmed crtanja 50 kg/l em
prenesimo vektor 0',1, koji predstavlja
silu F = 1" i iz 0 zeak pod uglom
-.
a = 45 prema vektom GA, pa na isli
prenesimo duz ac, koja predstavlja
razliku velicina sila. Sada lreba nad
duzi CA kao nad osnovicom konstrui-
sati jednakokraki trougao. Simetrala 05-
novice AC sece zrak u tacki B, pa su
veliCine komponenti
Fl = UF' OB= 50, 7,2 = 360 kg;
F2 = UFO BA = 50 5,2= 260 kg.
Smerovi komponenti pokazani su na
crtez.u. Ugao izmedu napadnih Iinija
komponenti iznosi e = 125 .
,
a
Slika l.8.
I ovaj se zadatak moze resiti analiticki. lz sinusne teoreme i praviia 0
srazmerama sledi odnos
sin p-sina
=cos a
sinO
Za date vrednosti bi6e
a V2
ctg- = 1 - - = 0,5286;
2 3
p=e- a =79 16'.
9 Zbirka zadalaka iz mehaniko 1
I +cos e . . 8
Sll1a=cosa-sillactg -.
cine 2
,
8= 124 16';
130
Vellclne komponenti su:
I
\ sin 0,98246
F, = - -- F,=----- 300 = 357 kg;
sill e 0,82659
sina 0,7071 I
F2 F, = 0,82.6.59.
300
= 257kg.
vertikalne komponente Y = 4 X/3, onda Je
jc X = 3 FI5 = 60 kg, pa jc Y = 80 kg.
stub silom
su duzine nlcga i uglovi koje one grade
+8
2
=289; Ij=CB= 17m;
20
2
=625; 12=DB=2Sm;
cos[)=3/5.
a zalege siJama Fi ; onda iz jednaCina za rav-
notezu vrhr B stuba dobijamo:
,
L,Xi=F1 sina-F2 sin!3=O; L, Y;=Fj cosa+F2 cos!3-G=O.
te ce sile u zategama biti:
I
F) F2 = sin!3/sina= 17/l 0; Fj = 17 GI21 = 340 kg; FI = 200 kg.
Kako; isle tolike s:le, suprotnog smera, dejstvuju j na oslonce C
i D, stap01i (;:ltege) su izlozeni prilis/w.
,
1.Il. I U tacki 0 uz'mama dcsni triedar Oxy; onda po zakonu 0 pro-
jekcijama s)ia, to jest da je projekc;ja rezultante sila na neku osu jednaka
algebarSkof zbiru projekcija komponenata, dobijamo projekeije rezultante:
!
X,=2: X;= 2 R+ 2 (R+ c) + 2 (R- c) = 6 R;
RezuJtanta je, dakle, horizontalna sila koja dejstvuje duz + Ox-ase triedra.
i
1.12. ! Po pravilu 0 projekcijama sila, bite projekcije rezultante na ose
Ox i Oy Oxy u napadnoj tacki 0 (N): .
I
X, =i 2: Xi = L, Fi .cos 0:,=100 cos 0 + 200 cos 60 + 300 cos 90 +
I ., .
I
+!150. cos 135 + 200,' cos 150 + 400 cos 180 + 250 cos 270 +
+600 cos 300= 100 + 100-75 ['2 - 100 (3 - 400+ 300=
i --
=j )00-75 V2 -1001/3 = - 179,25 kg;
i
2: 100113 + 300 + 75 V2 + 100-250- 300 1/3 =,
= - 200 113 + 75 1'1 - 150 = - 563,25 kg.
1.13. Po pravilu 0 projekcijama, bice projekcije rezultante:
X,=2:X;= 40+ 30- 100- 70+ 100 = 0;
Y,= 2: Yi = 30 + 20 + 100- 50-100= 0,
pa je i F, = 0, te je sistem u ravnotczi.
13]
1.14. Zamenimo uticaj kugle njenom teZinom G u sredistu 0, a uticaje
uzeta i kose glatkc ravni silama F i F., od kojih prva dejstvujc od 0 ka A,
a dmga je upravna na ravan sa smerom ka 0; dobicemo tri sile koje se
suceljavaju u tacki O. Usvojimo u toj tacki ortogonaini triedar Oxy, onda
jednacine zaravnolezu daju sistem jednacina:
2:Xi=Fn cosa-F sin!3=O; 2: Y;=F. sina+F cos[)-G=O.
Iz ovih jednacina dobijamo ncpoznate - silu u uzetu i otpor ravni:
F=G cosa!eos(a-!3); F,,=Fsin !3/cosa=Gsin!3/cos (a-!3).
Vrednosti su dobijene sa pozitivnim predznakom, sto znaci da su sme-
roy) nepoznatih sila pravilno pretpostav
1
jcni.
Isle vrednosti dobijamo i iz trougla sila, prema sinusnoj teoremi:
Fisin [(rr/2) -aJ = F"/sin!3 = G/sin [(rr/2) + (a -
1.15. Zamislimo da smo odstraniJi kugJu i ravni, onda cerno njihove
uticaje zameniti siJama: (dinom kugJe G, koja dejstvuje 11 C, i otporirna
glatkih ravni F) i F
z
, koji dejstvuju na mestima dodira kugle i ravni, a usme-
reni su ka kugli. Ove tfi sile seku se u sredistu kugle. Uzmimo u tome
sredistu triedar Cxy, onda jednacinc za ravnoteZu ovih sila daju odnose:
2:Xi = F, sin a-F
z
sin!3= 0; Y;=F, cos a+F
2
cos !3-G=O,
pa su olpori ravni:
Kako je a+!3= 75 i sin 75= VI (VI + 1)/4, onda su brojne vrednosti
otpora ra "ni:
Vrednosti su dobijene sa pozitivnim predznakom, sto znaci da su srne-
rOVl ovih otpora pravilno pretpostavljeni.
Isle reZllltate dobijamo i pomocu trougla sila, prema sinusnoj teorerni:
1.16. Napadna linija sile F gradi sa + OX-OSOJll oslar ugao a, koji je
odreden sa tga=b!a=3/4, pa su sina=3/5, cos rt.= 4/5. Rastojanje momentne
132
tacke 0 od napadne linije sile F iznosi II = a sin IX = 403/5 = 24 em, pa je
moment sile.
= Fh = Fa sin IX = 50 24 = 1200kgcm.
Moment je pozitivan, jer je obrtanje u direktnom smeru (suprotnom od
smera kretanja saIne kazaljke).
Kako se dejstvo sile ne menja ilko je pomeramo po napadnoj liniji, to
Cemo je prevesti u lacku N (a; 0) na + Ox-osi. Projekcije sile F na koordi-
natne ose bice X = F cos <X = 40 kg, Y = F sin IX = 30 kg, pa je analiticki izraz
za moment sile F za koordinatni pocetak 0 kao momentnu tacku:
MF=lx
o X
= = 4030= I 200 kgcm.
)' I 1
40
01
Y 40 30
1.17_ Analiticki Izraz za moment sile F za koordinatni pocetak 0 kao
momentnu tacku je:
I = 15 - 8 = 7 kgm.
Pri promeni momentne tacke menJace se i moment sileo Koordinate
napadne tacke N sile u odnosu na triedar O'x'y'; paraleJan triedru Ox), sa
pocetkom u tacki 0', iznose x' = x-xo, y' = y-Yo, gde su x
o
, Yo koordinate
tacke 0' U odnosu na pretbodni [triedar Oxy. Prema tome je moment iSle
sile za novu momentnu tacku:
Y701=1; y;/=
= M & -I I = 7 -I I = 7 - 2 = 5 kgm.
Moment se, dakle, umanjio za 2 kgm.
1.18.' Kako su sile F i - F jednakih velicina, paralelne a suprotnog
smera, one obrazuju spreg mcmmta fr, gde je r krak sprega - normalno
rastojanje napadnih linija paralelnih sila. Moment sprcga moze se odrediti
ako graficki odredimo krak (r) iIi, pak, analiticki, jer je moment sprega jed-
nak zbiru momenata sila sprega u odnosu na istu momenlnu lacku. Za mo-
mentnu tacku uzecemo koordinatni pocetak 0, te dobijamo
21= 15-6=9kgcm.
-4
Uzmimo sada u tacki 0' novi triedar O'x'y', paraleIan'!'[ triedru :Oxy;
onda se menjaju koordinate napadnih tacaka N; i iznose XI-X
o
, y;- Yo, gde
133
Sil Xo i Yo koordinate tacke 0' U odnosu na triedar Oxy. Prema tome, i s
obzirom na prethodni zadatak, bice _ i
0)]' = M] -/ ;0 I + M2 -1-; I = 15 - 6 -I : 1-1_
= 9 - 1 + I = 9 kgcm = 1)].
Moment sprega nije se promenio, posto on i ne zaVISI ad, izbora mo-
mentne tacke u ravni dejstva sila sprega (F, -iI).
i
1.19. lednacinu napadne linije rezultaule ravnog sistema ,gila odredu-
jema analiticki po momenlnom praviJu (Varignonovoj teoremi) je moment
rezultante jednak algebarskom zbiru momenata svih sila za istu momentnu
tacku u ravni dejstva sila. OJicno za tacku :uzimamo: koordinatn
pocetak, te je
"
xY,-yX, = i (X;Y;-xi Y;)=2:ft.f
o
;=1
odnosno
I
xja+yjb= I;
Ovde su xi),
b odsecci koje
lIgao napadne
tg <x, = Y,jX,_
tekuce koordinate tacke N na napadnoj liniji rezultante, a a j
odseca fa Jiuija na koordinatnim osama (riedra Oxy. Nagibni
I
linije rezultante sa + Ox-osom je <x" koji je! odreden sa
Racun se najlakse sprovodi tabelarno:
Rezultati
1.20. Rezultanta mora tllti jednaka nUIi,'pa iz us,ova'f
. 2:Xj =4-!5+6+20+X
s
=0,
odredujemo projekcije sile Xs = - 15 kg, Y
s
= - 28 kg; Fs = 31 ,5
Moment sprega iwosi !
;
'ill=LM
o
= Y
s
-Y
s
X
s
)=4J-86= -tskgcm.
1.21. U ovom slucaju su projekcije rezultante I
X, =LX;= 4+ 4-8= 0;
pa je F, = O. Sistem sila svodi se na spreg iIi je u . ravnolez.i.
134
Zbir 11lomenata svih sila za koordinatni pocetak iznosi
LMo=L (XI Yi-y/X;) =L Xi Y;-Ly;X,=(J5- 15 +0)-
- (8 +24 - 16) = - l6 temicO,
'-'f,
na spreg.
y
Da bi se tri sile svcle na spreg, po-
. d,t,,,", n"",,, ,;1., ; b) '"
b

" \
5 8
Slika 1.21.
"
" ,
r'
se njihove !napadne linije ne seku u jednoj tacki. Napadne linije sila 11
seku se u pJanupolozaja u tacki S, a njihova rezultanta je jednaka sili - -;3'
Moment je iJII =F} r = - 82 = - 16 tern.
Ovo 0ozemo pokazati i pomocu veriznog po!igona: prva i poslednja
strana Sli jer su prvi (I) i poslednji (4) zrak plana sila kolinearni,
pa je sprega
<m f= FJ4 r' = UF' ap T' =(2 tjl em) 4,47 em 1,8 em = 16,09 tern.
1.22. I Po pravilu 0 projekeijama i momentnom pravilu biee:
I
2(X;=4+3-2-5=0; L Y;=2-3+5-4=O; F,=O;
2: Mo= 2: Yi - YiX;) =L Xi YI-Ly/X/= (4- 3 + 15 + 8)- (12-6 + 8 + 10) = .
=24-24=0;
I
L MA = L Cx;- I) Yi-L (y;-I)X;=(2-0+ 10+ 12)-(8-9+ 10+ 15) = 0;
L Mo=2: 1) X;= (0+ 3 + 5+ 16)-(16- 3+ 6+ 5) =0-
Potreban i dovoljan uslov za ravnotezu ravnog sistema pfoizvoljnih siJa
jeste da je izbir momenata svih sila za tri nekolineame tacke jednak nuli.
1.23. ! Usvojimo u redukeionoj tacki 0 triedar Oxy takav da je Ox-osa
paraleIna slranici AB, a Oy-osa stranici BC pravougaonika, onda su projek-
cije redukci'one rezultante na koordinatne ose:
=7-3=4 kg-
. ' , Y,=4-1=3kg; pa je F,=5kg .
135
Kako je tg a, = Y,/X, = 3/4 = blh, napadna linija rezultante poklapa sc sa
dijagonaJom AC, a smer je od 0 ka C-
Zbir momenata sila za redukcionu tack\! 0 iznosi:
L M 0 = (F, + F
3
) h/2 + (F, + F
4
) b/2 = 103 + 5 4= 50 kgcm.
Ovom redukeijom dobili smo u tacki 0 redukeionu rezultantu F, i
redukeioni spreg L Mo = 2R, pa se ova dva elementa mogu sloziti u jednu
silu, rezultantu F:, paralelno pomerenu za krak r=iJII/F,=50/5=10cm
udesno od dijagonale AC-
Po momentnom praviiu, moment rezultante je
L MA =F/ r=F
2
b+FJh= 32+ 18= 50kgem.
1.24. Kako je sad a F, = 0, sistem sila svodi se na spreg momenta
spiega:
iJII=F
1
h+F
2
b=8 6 + 4- 8= 80kgcm.
Karla bi bile jacine sila F2 = - F. = - 6 kg onda bi zbir momenata bio
jednak nuli, LMo=<m=O, pa bi sistem sila bio u ravnotcii.
1.25. Kraci trapeza grade sa osnovicom AB jednake uglove a koji su
sa tga=4/3, sin a= 4/5, eosa=3/5. Uzmimo (eme A za redukcionu
tacku i triedar Axy takav da se osa Ax poklapa sa osnovicom AB, onda sledi
X
r
= 10- 53/5-4-53/5 =.0; Y, = 5 . 4/5 - 5 . 4/5= O.
Sistem sila svodi se na spreg momenta
1]11 = L 1vJA = 5 . 4/5 - 10 + 4 . 4 = 56 k gem.
1.26. Ovde su redukciona rezultanta i redukeioni spreg
x, = 300 kg; Y, = - 400 kg; F, = 500 kg;
tga,= -4/3; sina
r
= -4/5; eosa,=3/5,
pa je polozaj napadne linije redukcione rezultante u cetvrtom kvadrantu
L Mo= iJII = 600- 100= 500 kgcm.
Sila F, i spreg momenta iJII mogu se, dalje, sloziti u jednu silu
F,'=F,=500kg paralelno pomerenu u tacku N za krak r=iJIlIF,=500/500=
= I cm. Ova tacka je u treeem kvadrantu triedra Oxy.
1.27. Uzmimo tri nekolinearne momentne tacke A (Nt), B (4 em; 4 em)
i C (N) , onda je po Riterovoj (Ritter) metodi rezultante jednak zbiru
menata komponenata. Pretpostavicemo da su smerovi komponenata usmereru
u deo prvog kvadranta triedra N
j
xy. Prema tome bice:
3) za tacku A: -1O4=F
2
6+(F
3
Ji3j2). 8;
b) za tacku B: 0=F
2
2-(F,/2) 4 +(F3 VIj2)' 4;
c) za tacku C: 10- 4 = - Fl . 8 Vlj2 - F2 . 2.
l36
Sislem jednacina Sa tfi nepoznate Fi je oblika
pa su nepoznate
4
N,
(0
45
FI = - 5 (3 + V3") V2f3 = - 11,14 kg; F2 = 20 VI/3 = 11,53 kg;
F3= - 10 (3 + V3)/3 = -15,80kg.
B
N N,
F
SJika 1.27.
d
Culmann
Razlaganje mozemo iZVf-
siti i grafil'ki, 'po Kulmanavaj
(Culmann) me/adi. Sila F sece
pravae (I) u tacki B, a druga
dva pravea seku se u tacki S, pa
je BS Kulmanava prava(K).
Sada cemo silu F razloziti na
dYe komponente: F1 i silu dul'
Kulmanove prave, a zatim ovu
silu na jos dYe komponente,
kao sto je pokazano na sliei.
Graficke vfednosti dobro se slazu sa racunskim vrednostima.
1.28. Pri promeni momentne tacke menja se moment sileo Kada se
umesto momentne tacke u koordinatnom pocetku (0) (riedra Oxy uzme tatka
0' (x
o
; Yo), onda je moment za tu novu momentnu tacku
Iskoristimo ovaj obrazae za naznacene momentne taCke, pa ce bili
MA, =Mo- (2 Y -2 X) = 13; M
B
=M
o
-(4 Y -4X) = 15;
'Mc=Mo-(3 Y-X)=6,
to jest dobijamo sistem jednaCina:
2 X-2 Y +Mo= 13; 4X -4 Y +Mo= 15; X 3 Y +Mo- 6,
gde su nepoznate:
X = 4 kg; Y = 3 kg; Mo = 11 kgem, pa je F = 5 kg.
Odsecci koje odseca napadna linija sile na koordinatnim osama iznose:
a'= 11/3 em, b= -11/4 em.
1.29. Pretpostavicemo da su stapovi aplereceni ria zatezanje, to jf!st Oil
su strelicc unutrasnjib sila [usmert:ne jeuJla ka drugoj. Onda jednacine za
ravnoteiu sila koje dejstvuju na disk daju:
I
II
"
~ .
137
Kako .ie sin Ol = 8/10, cos Ol =6f1 0, sile ustapovim
a
su:
FI = 10 kg (zatezanje) , F2 = 6 kg (zalezanje) , F3 = - 8 kg (prilisak).
Do istih rezultata doti cemo i po Riterovoj me/adi. Prtlpostavicemo da
su stapovi optereceni na zatezanje izabracemo Hi nekolinearne momentne
tacke A, B, C, te ce biti: ______-
~ -,/-
SM
A
=G6-F,j6=0; 'ZM
B
=-G6-F
3
12=O;
1:, Mc=G. 6-F
1
16 :cos 0:= O.
1.30. Pretpostavicemo da su stapovi optereceni
jednacine za ravnoteiu daju odnose:
na zateZanje; onda
!
1
1:, Y/ = - F - FJ + (F3 - F,) sin Ol + 0;
pa SU, zbog Ol = 45, sile u stapovima: i
FI = - 200 kg (pritisak); F2 = 50 Vi kg (zatezanje); F3 = - 50 )Ii kJ (prifisak).
Po Riterovoj metodi, uze-
cemo momentne taeke u B, E
i H, te, pod pretpostavkom da
su stapovi optereceni na zate-
zan je, sJedi
l..M
B
= -F2-F
J
l=0;
LMt.= -F 3 -F
J
2--F,V2= 0;
'Z M
JJ
= -3 F-2F
J
+F3 Vi=o.
Graficka metoda je KlIl-
manova. Napadne linije sila F
i F, seku se u tacki I, a sila
~ ~
F) i F, u tacki II, pa je prava
K Kulmanova prava. Silu F
razlozicemo na dye komponente
na dye komponente u pravcima
jest da streliee sila idu po krugu.
J
f
F I
I
I
I
I
I
i
J
I
1.31. Rezultanta ie iednaka algebarskom
i
Kao napadne tacke sila uzmimo tackc Nj , onda jc zbir momenatu:
praveu (K)
L Mo='ZF1h/=sin OlL F/Xi=(6 2- 33+ 2 4-15)/2= 3 kgcm.
!
f
rezultabte paralelna je siJama, pa je a:
r
= ex = 30. Njeil polo-
. ti pomocu '";nomentnog pravila:
. pa je x=3/2=I,Scm.
-:::
Napadna j!inija rezultante se,fe + Ox-OSU u tacki N (x = 1,5 cm; y = 0).
1.31- a) Kako jet
Fr = 6 - 2 + F4 = 0, to je F4 = - 5 kg.
Moi;nent sprega iznosd
<]11 = I; Mo= (l2- 9 + 8- 25)/2 = -7 kgcm.
b) F4= -5kg; I;M
o
=(l2-9+8-5x
4
)/2=0; x.=ll/Scm.
1.33; Tere! F prenosi se pomocu uzeta i kotura i dejstvuje kao sila u
uzetu u B poluge. Kako je AB= AC, to je ugao a = 45. Otpor zgloba A
je kos, jcdnacine ravnoleZc daju:
i
FXi=X;I-Fcoso:=O; I; Yj =Y
A
+Fsino:-G-G/2=0;
ZM;I= -GI/2-G/2!+F{sinrx=0,
Ie su kOnlPonentni otpori i sila u uzctu:
FL GV2; X;I=Fcoso:=G; Y
A
=G/2; FA = G VS/2 kg.
1.34.: Otpor zgJoba A je kosa sila, a sila u uzetu F jeusmerena od B
ka C, pa lz jednacina za ravnoteZu sledi:
i
Z Xi=X
A
+Fcos 0; Z Yj = 0;
=Fh-G!/2cos o:=f1sin 6-(G/cos a)/2;
te su sila lu uzetu:
I
F = (G cos rx)/2 sin a);
komponeplni .otpori.
I
X
A
= -(G cos a'COS sin
_?'
Y
A
=G -Fsin =G {I- [(sin cos a)/2sin ({3 - am.
Zada(ak se moze reSi!i i pomocu trougla sila. Napadne linije sila
-+ -+
FiG seky se u taCki S, pa je napadna jinija otpora zgJoba A prava AS.
I
1.35. jTrazeni ugao 'I' odredicemo najlakse iz momeutne jednacine. Kao
momentnu tacku uzecemo zglob A, pa je
Z MA = -0 1/2, sin 'I'-G/2f sin <p +Fl cos ("(/2) = o.
1z jednaCine sJedi odnos
cos-.T..(2Gsin
2 2
I
I
'j
!
I
I
I
{
I
j
i
I
139
Prethodni uslov za ravnotefu ispunjen je u dva slueaja:
1) ako je 2G<F, tad a je izrazu zagradi negativan, pa je "(=7t;
2) ako je 2G>F, tada je iIi 'I'=7t iIi je F=2Gsin('I'/2).
Komponentne otpore zgloba odredujemo it prve dye jednacine za ravno-
-+
tezu. Kako je trougao ABC jednakokraki, siJa F gradi sa - Ax-osom ugao
<p/2, te ce biti
I; Yi = Y
A
+ Fsin (<p/2)-G -G/2 = a.
1.36. Pretpostavimo da je AO = a>lj2, onda iz momentne jednacine
za momentnu tacku u 0 sledi
ZMo= -FAa cos'l'+G (a-I/2) sin '1'=0; sin tp= bfa,
pa je
b 2 FA a . . -I- b' 2
tg<p= . =----, FA-rO, a>, a>!.
(a
2
-tr)'l, G (2 a-I)
Iz droge dYe jednacine za ravnotefu dobijamo komponentne otpore:
Xo=FA; Yo= G.
1.31. Kako je alb = 2, u istom odnosu stoje i tezine del ova lenjira,
jer su oba dela istog poprecnog preseka. Iz momentne jednacine za zglob A
dobijamo
Z MA = 2 G aI2 sin<p+ G (a sin 'I'-b/2 cos '1') =G (4 b sin <p)-
-G(bcos'l')/2=0, to jest tg'l'= 1/8; <p=710'.
1.38. TeZine krakova stoje u odnosu kao i duzine alb = a,s. U ravno-
teznom polozaju sistema mora teziste ugaonika da bude na vertikali kroz
prsten A, te sledi
LM A =G a12 cos (CI.-<p) + 2 G[a cos (a-(p)- b/2 cos 'I'J = 0,
pa je, zbog b = 2 a, usloy:
cos (a-<p) =(4cos 'l')/S, to jest tg'l'=(4-Scoso:)/5sina=V3/S;
tg<p=0,346, '1'= J9 10'.
1.39. Ugao 'I' odredicemo iz momentne jednacine. Za momentnu tacku
uzecemo srediste karike O. pa je!
Ie je
Z Mo=G (I cos '1'+ h sin?) + 4Gh sin<p + 2 G h/2' sin <p":"
-2 G (l cos tp- h sin<p) =Gl(8 sin '1'- cos tp) = 0,
tg'l'= 1/8, to jest '1'= T 10'.
1.40. Olpori zglobova SU, uopstc, kosi. Zamislicemo da smo rastaviJi
nosac u zglobu C, OJlda se uticaj jednog dela nosaca na drugi javlJa kao
uzajamni pritisak zgloba: Fe
l
i -Fe
t
Pretpostavicemo da su za levi
140
deo komponentni otpori Xc i Yc (pozitivni), te ce za desui dec biti - X e i - Y
e
(negativni). lednacine za ravnotezu oba deja AC i BC lucnog nosaea daju:
BC) 1:Xi=XS-XC=O;
1: Yj = YB - Yc- 12 - 5=0;
1: Mc=XsIO+ Y
E
]0-12. 5-
-5 10=0.
Komponentni otpori zgJobova iznose:
Za odredivanje otpora .zglobova A i B (osJonaca) mozemo posrnatrati
Iuk kao jednu ce1inu - Gerberov nosac. Tada dobijamo jednaCine:
l: Yj = Y
A
+YE -1O-I2-5=0;
l:ME = -- YA 20+ 5 10+ ]0'13+ 12
= X
A
J 0 - Y
A
- 10+ 10 3 = O.
PosJednja jednacina predstavlja moment sila levog dela Juka za momentnu
tacku u zglobu C.
Sada cemo izvrsiti razlaganje (dekompoziciju) grede u zglobu C odre-
diti komponentne otpore uzajamnog pritiska Fe:
1.41. Oznacimo sa y' = q specificnu duzinsku teiinu poluge, jedinice.
kg/m (specificno opterecenje po jednom duznom melru poluge - grede), onda
je tezina po luge G = y'/ = qx.
1z momentne jednacine za obrtnu tacku (zglob) 0 dobijamo uslov
l: /110 = Fx -Gx/2- Qr=O;
F = qx/2+ Qr/x= f(x).
UsJov ekstremuma je da je prvi izvod jednak uuli:
df/
dx
=q/2-Qr/x
2
=O, to jest x
2
=2 Qr/q,
pa je najmanja sila
Fmin = 2 VQrqj2 = jl2 Qrq .
1.42. PoJuge BB' i CD zamenicemo unutrasnjim siJama FE i Fe tako
da su poluge opterecene na zatezanje (to jest da su streJice usmerene ka po-
ABC i EH). Sada cerno postaviti jednaeine za ravnoteZu poluga:
a) poluga ABC: ::E Yj = -4+Fs+Fe=O; 1:M
c
=4.200-F
B
.50=O,
te su nepoznate sile: Fs=J6kg; Fc=-12kg;
141
b) po/uga EH: siJa FE u poluzi BB' dejstvuje sada kao na polugu
EH, pa sledi:
jer je dodir poluge sa Jezistima E i 1I u tackama. Dakle, dobija,mo olpore
oslonaca: F
E
=6kg, FH=lOkg.
1.43. Quinrenz-vaga se tako konstruise da polozaj terela n'a platformi
(poluzi DE) De utice Da taeDOs! merenja vage, to jest da rastojanJe(x) terela
G od po luge BD ne u,ice na taenost merenja. Da bismo odredili ;odnose
zina p, q, r, a, b, I, uoCimo da se teret (G) nalazi na (poluzi) . DE.
koja je polugom BD vezana za mernu polugu ABC, .a:;;ifsloncem 11 osJanJa se
na poJugu HK. Ova je polugom CH vezana za poJugu ABC, a osloncem K
osJanja se na osnovu SK, za koju je vezan i stub OS. 0 kraj A P?luge AOEC
obden je leg tezine F.
Zamislicemo da smo lltlca]e tereta i tega zamenili silama G fi F, a uti-
caje poluga siJama FD i FH u polugama odnosno uticaje E i K
silama FE i F
x
, pa cemo ispitati ravnotezu svake poluge.
a) Poluga (platforma) DE:
pa su
FD =G
'ME = -FDa+G(a-x)=O"
I
FF,=G-G(a-x)/a=Gx/a. ;
Rezultati su dobijeni sa pOZltlvmID predznakom, SIO znaci da su sila
pravilno pretpostavljeni. Sila FD u poluzi BD prenosi se na polugp ABC u B
kao siJa - F
D
, jer je poluga' BD izlozena zatezanju. Otpor FE, koji je bio
usmeren ka poJuzi DE, prenosi se sada na poJugu HK kao pritisak !la meslu E.
b) Poluga HK:
pa su
FH=Gxb/al; F K= Gx/a - Gxb/ai = Gx (1- b)/a/.
Sila FH prenosi se na polugu AOBC u C kao sila - F
H
, a; sila -
prenosi se na osnovu 'vage kao pritisak.
c) Poluga AOBC:
L Yi = -'-F-FD-FH+Fo=O;
pa je potreban teg tdine
F=G [(a-x) q/a + xb (q+ r)/alJjp = Gq/p +
Da velicina tereta F ne zavisi od raslojanja
nul i, te se dobi ja odnos i tezina terela:
q/b=(q+r)/l; F=Gq/p,
142
:
Kod: decimalne vage je J/l0=0,1.
1.44j Pod pretpostavkom raV(lomernog parnog pritiska sila pritiska iznosi
Fo, vA = p;P n/4 = 1078,5 = 785 kg, gdc jc A povrsina prescka ventiJa. Ova se
sila' preno:si preko poluge DB na polugu OA, pa iz uslova da nelTla obrtanja
poluge ok,o zgloba OA sledi
: '--
LMo=Fr--Gx=O; X= Fr/G = 7855/50= 78,5 em.
1.45: U datom poloiaju trougao DCE je jednakokraki, DC = CEo Ozna-
cimo sa 7. ugao 1: CED. onda je tga= 10/40= 1,'4, sina=lU/I7, cosa=
= 4]/J7/17
dejstva sile F na poluzi OA javiee se u zatezi BC sila Fa' koju
eemo lZ momentne jednacine za zglob 0 poluge AOB:
n]o]
rene
L Mo=FB' r-F/= 0; F
B
= FI/r.
lsta! ovolika sila, sarno suprotnog smera, dejstvuje na [zglobu C, a
I
odrzavaju ravnotezu sile u polugama EC i DB, koje su jednake i usme-
ka zklobti. 1z uslova ravnoteZc zgloba C sJedi
I
Sile F. dejstvuju preko poluga EC i CD na platformu i leiiste D.
komponenta sile -ji; koja dcjstvuje na platfonnu je siJa sabijanja
(pritiska),: pa je
Fp = FJos (f. = (F
B
cos a)/2 sin IX = FI/2 r tg IX = 50 100/2 10 (l/4) = 1 000 kg.
i .
1.46f 'Sila F u uzetu odrzava ravnotdu tereW G na strmo] ravm,
nagibliog pgla IX = ravnoteze tereta G na strmoj ravni, uzimajuCi
koordinatni sistcm taka v da je jedna osa paraleina sa ravni, a druga upravna
I
na nju, s1edi
F-Gsina=O; Fn - G cos a = 0 ; F=G sin IX.
. Sila - j dejstvuje i na vitao, i 7.bog prethodne pretpostavke ona pro-
lazi hoz pravu AC. Oslonac A jc pokrctan, pa mu je otpor vertikalan, a
otpor oslonca. R.jp. koso 1z jednacina za ravnotezu vitia, za 5istem Axy, gdc
se osa poklapa sa pravom AB, sledi;
2: M
B
= FA' 2a-G
1
a-Fh=0;
lz orih jednacina dobijamo vrednosti:
r
F= 300). 3 kg; FA = G sin' r;. + G,/2 = 600 kg;
h=2asina.
XB=Gsin IX cos a= 150(3" kg;

tg0= Y
B
/Xp =!'3/3;
r---
FB = I' XB
2
+ Ys' = 300 kg;
143
i,47. Na mestu dodira zubaca zupcanika dejstvuju uzajamni pritisci
Fn F". lz momentnih jednacina za sredista zupcanika sledi
Ie je potrebna sila
1.48. ZamisJimo da smo prekinuli uzad koturova i njihov uticaj zame-
nili silama j, onda iz uslova za ravnoteiu svakog' kotura sledi:
kotur 4) F4+F-F3=O;
kOlUr 3) F2 = 2 F3 = 4 F;
kotur 2) FI = 2 F2 = SF.
Kako su uZad drugim krajevima vezana za polugu AB, u tackama vezi-
. vanja dejstvllju sHe F--; koje su usmerene navise, pa iz uslova za ravnoteZu
poluge AB slede jedl:acine:
L Y;=F, +F2+F3+ F4-G= SF+4F +2 F + F-G=O;
R+F
4
' 3 R-Gx= J J po R-Gx=O;
F=G/l5;
x= II R/1S.
Sila F treba da iznosi G/15, a teret treba da je vezan na razdaljini x od tacke
vdanja 0 prvog uieta.
1.49. Kako je zatezna sila u kaisu sa obe strane kotura zatezaca jed-
. naka, ove siJc u oba dela kaisa daju rezultujucu sill] X = 2 F sin IX, koja
dejstvuje u tacki 0
3
upravno na krak O
2
3 poJuge A0
2
0
3
Jz uslova za
ravnoteiu poluge dobijamo
X(r+ b+ r) =X (b+ d)= 2 F(b + d) sin a = G/, d=D2>
gde je IX. ugao koji gradi pravac kaisa na koturu zatezacu sa vertikalom 0, O
2
,
Pravac kaisa sece vertikalu 0
1
0
2
U tacki P, pa je PO 3 = y, te iz slicnosti
pravouglih trouglova sledi odnos:
l'/y=R/{a+R+r-y); y=r(a+R+r)/(R+r); R=D/2; r=d/2, D=D
1
Prcmatome je ugao a odreden rcJacijom

sin IX= rfy= (R +r)/{a + R + r)= (D+ d)/(2a +D +d) = 80/160= 1/2,
pa je velicina tereta
G'= [2F(b+ d) sin IX]!/= 2 20400,5/40= 20 kg.
1.50. Zavrtanj je specijalna strma ravan osnovice 2 R, gde ]c R po-
luprecnik zavrtnja, visine h jednake hodu lavrtnja, nagibnog ugla IX koji je
odreden sa tg IX. = !l/2 R 11;. Sila ;: koja dejstvuje na rueicu, stvara obrtni mo-
144
ment Fl, kciji se Moze' zameniti momentom F'R, gde je F sila koja dejstvuje
na obimu zavrtnja, tangencijalno. Tezina tereta G razlaze se nl1 strmoj ravni
(zavojnici) u dye komponente: horizontalnu, jacine X = G tg Ct., i normalnu
Fn = Gicos (1., koja se ponistava normalnim otporom ravni. Sila jacine X urav-
Ilotez.ava se obimnom silom F', pa je prenosni odnos
i=FIG = F' RIGI = tg a' (R/l)=RhI2R rr 1= hl2 rr /,
te je potrebna sila
F = Gh!2 rr I = 500 . 0,5/6,2825 R:; 1 ,59 kg.
1.51. Kako Je AB = BO = a, trougao ABO je jednakokIaki, pa Je
1: OAB= -9: AOB='{l' Usvojimo u tacki A pravougli triedar Axy i oznaCimo
sa F silu u uzelu OB usmerenu od B ka 0, onda jednacine za ravnotezu
pl.oce (kvadrata) daju:
LX;=F
A
-Fsin '{l=0; L Y;= -G+ 0;
2: Mo= FA' 2 a cos ip -G d12 cos 6 = 0;
gde su 90
o
-'{l+6=45, to jest 6='{l-45, d=aV2.
Iz prve dye jednacine sledi odnos FA/G = tg '{l, pa unosenjem u trecu
iednaCinu dobijamo
tg'{l= 1/3,
Ie su
FAIG = tg '{l = V2 cos 614 cos <p =(1 + tg '{l)/4;
sin<p=tg'{lIVl+tg
2
'{l= I/VTO=VTO/IO; cos '{l = 3 V 10/10.
Prema tome su
IOVTO=31,62 kg.
1.52. Teiiste C poluprstena nalazi' se na osi. simetrije Os. Kako su
povrsine i teZisla polukrugova
AI=R2rr/2, A
2
=r
2
rr/2, sI=4R/37T:, s2=4r/3rr,
koordinata teziSla poluprstena je
OS= sc= (AI S, - A2 s2)/(A, - A
2
) = 4 (1 q,3) R/3 (1 - q,2) rr == 14 RI9 rr,
gde je q,=r/R= 1/2.
Zbog toga sto je AK = AB i a = 60, trougao ABK je jednakostranieni,
pa je ugao 6 = a/2 = 30.
Teret F prenosi se preko kotura (K) i dejstvuje u tacki B poluprstena,
pa iz momentne jednacine za zglob A dobijamo
L MA = G (R cos O(-S' cos 6) -F 2 R sin 0(= 0;
te je vel icina Iereta
s=sc; k=s/R,
F = G (cos a - keos 6) / 2 sin (1. = G {3 (9 rr - 14 V3) 154 rr .
145
Iz druge dye jednacine ravnoteie odredujemo komponentne ptpore zgloba,
uzimajuci triedar Axy u zgJobu. Dakle, bite '
LXj=XA-Fcos (1.=0; L Yj= YA-G+ Fsin a= Oi,
Ie su komponentni otpori i pravac napadne linije otpora
X,j=Fcosa;
tg () = _.i = tg ot . - I . Y [2 1
X
A
cosa-kSlTICl-,
1.53. Zbog uslova AE= EC = e trougao AEC je jednakokraki, pa je
i to jest i
Oznacimo duzinu AD = u, onda iz trougJa ACD prema; sinusnoj teo-
remi, sledi I
u/sin (90
0
= 12/sin (90
0
+ ot), te je u = 12 cos q..
!z trougla AED sledi po sinusnoj teoremi:
(12 - e): sin (0( + 90 - 6) = e: sin J..,
. -
cos 0(.
to jest
121e = 1 + {sin a)/ sin (1.)];
c= 12 sin sin
,
Uzajamni pritisak stapova u tacki dodira D je upravan :na stap AB, a
otpor oslonca E upravan je na stap CD. RastavljajuCi grede u tacki D jz jed-
nacina za raVllotezu dobiCemo:
a) greda AB
LXj=XA-FDcosa= 0; :E Y/= YA-G
I
+FD siuot= 0;
I
LM
A
=(G
I
I
I
sinO()/2-:-F
D
u=0; ,
b) greda CD
LX
j
= Xc+ FDcos 0; L Y,= YC-G2 -FD sin a!+ FE sin [3= 0;
i
L Mc= - FE' e+ F
D
12 sin y+ (G
2
1
2
sin = 0.'
Resavanjem ovih sistema jednacina dobijamo nepoznatci otpore i uza-
jamni pritisak stapova: i
G
I
II sin 0( cos 0( G
I
/1 sin 2 a
FD = -------= ----.
212 COS [3 4 Il cos [3 ,
F
GZi2sin[3.
E= +,
4 c cos [3 2 c
Za date podatke brojlle vredllosti $U:
F
D
=5j!3kg; FF=!3Sj!3/2kg;
Xc=(135 {3- 30)/4 kg;
X
A
=7,5 kg; Y
A
V3/2kg,
(l0 V3 - 85)! 4 kg_
i
10 Zbirka zadataka jz mehaoike j
146
1.54. Uvedimo oznaku DB= c, onda iz trougla ABD, prema sinusnoj
teoremi, sled!
c:sine<:=l:sin to jest c = I sin afsin
SiJa E uletu je horizontalna zatezna sila; otpori poda su vertikalni i
I'
usmereni nav,ise u tackama/oslanjanja; . uzajamni pritisak stapova Fn u tacki
B upravan j9 na stap cD. Zamislimo da smo rastavili grede. onda jednacine
za ravnotd:u; daju: .
a) Slap AB
b) slap CD I
L XifoXc-F +Fnsin L Yi = Yc+ FD-G2 -Fncos 0;
L Fn (2/-e)-F 2lsin 2/cos O.
1z ova :dva sistema. jednaCina odredujemo:
G) cos af2 cos a:); F = G
1
eos a sin cos a);
FA=G1-;-F"cosp; k=efl;
Xc=O; Y c=
Za date brojne vrednosti
=0,966; k=,v2/V3, pa su:
je cos =cos (60
0
- 45) = V2 (l + V3)f4 =
= 50 (3 - J) = 36,50 kg; F=25 (3-1%=31.75 kg;
.'
FA = 125- 50 V3 = 38,50kg; F
D
= 75+ 25 V3 + 500 (3- 3)f2 = 88,43 kg.
1.55. Stap AB oslanja se u tackama AiD na polukuglu, pa je otpor
FA upravan na tangencijalnu ravan polukugle, to jest on proJazi kroz srediste
o polukugJe; a otpor ED upravan je na stap AB. Gtpor poda FE upravan je
na pod i Pf@l azi kroz srediste 0 polukugle.
UsvojiIho Dekartov pravoug1i sistem Axy takav da se + poklapa
sa stapom AB. Trougao AOD je jednakokraki, pa otpor 1. gradi sa Ax-osom
ugao Kako stap AB gradi sa horizontalom ugao onda i tdina G1
gradi sa - Ay-osom takav ugao. 1z uslova ravnoieze stapa dobijamo
L Xi= FA cos G
1
sin = 0;
L Yi=f
A
sin cos
L MA =F
D
2Rcos cos 0;
FA =G
1
sin ,
G
J
cos (2
cos R.
Otpor FA gradi sa horizontalom ugao 2 - a, a otpor P
D
sa vertikalom
ugao - cz Ovi se Oljlori javljaju na polukugJu kao pritisci, pa iz jednacina
za ravnoteru po!ukugle u vertikalnom praveu i prativ obrtanja dobijamo
b Vi=FE-G -FA sin (2 cos = 0,
L Mo=G' esin a-F
D
R cos
pa su otpor FE i ugao 0(:
cos fsina = G/2G
1
= /. cos a) /4 R sin oc.
147
Jasno da je otpor FE uravnotezen sa zbirom tezina grede i polulopte, je, se
uzajamni pritisci polukugle i stapa u AiD uzajamno ponistavaju.
lz poslednje reiacije sledi veza izmedu uglova:
cos a) / sin a = cos etg a + sin = 2GR/G
J
I.
1.56. Posmatracemo nosac kao celinu. lednacine za ravnoleiu daju
'E Mc= -FA lcos a +Fs lcos a+ GI2 //3 cos a = 0,
pa su jednacine
te su olpori
Rastavimo grede u zglobu C i posmatrajmo ravnoldu nogara AC. usvo-
jicemo komponenine otpore zgloba pozitivnim Xci Y c i pretpostavicem6 da
je zatega opterecena na zatezanje silom F, onda jednacine ravnotde daju
LMC= -FA /cos e<:+ F2Ij3 sina+ G112cos a+ Gf2 lf3 cos a =0,
Ie su
Yc =G/6=2kg; F= G etga= G (V3 - 1)/(3+ 1)= G (2 (3) =3,24 kg.
1.57. Trougao AOB je jednakokraki, pa je 2 ecos a = I, te je odnos
e/l=k= (3/3.
Posmatracemo ceo sistem, te i7. momf!ntne jeonai"inf.' 7<1 mllmfmtnu ta('ku
u 0 sledi
L Mo= F:[ecos (a + rp)-1/3 COS <p]-G [1/2. cos <p- c cos (a+ rp)] = 0,
pa je odnos teZina:
cos<p-2kcos(a+rp)
3-)13 (3
G 2 3kcos(a+<p)-cosrp 2(V3-1) 2
jer je cos 15=cos(45-300)=J!2(V3+ 1)/4.
Resenje je realna ako je 1>0, to jest aka je cosrp>2kcos(a+<p).
Taj uslov je ispunjen, jer je 2 (1/3 + I) /4> 2 n V2/6
IV'
148
U tacki A usvojicemo koordinatni sistem Axy sa horizontalnom Ax-osom,
onda jednacille za ravnotezu daju:
L Yi=F
A

L MA = - FI/3 iCOS cp-G ,//2, cos<p + Fs '/sin <X = O.
Ako iz druge i treee jednaCine, s obzirom Ila prVll, izracunamo silu FB
i uporedimo vrednosti, biee:
Fs= (t+ I) (2, V3 G!3=(2t + 3) (2 (YJ + I) G/l2,
te dobijamo trazeni odnos
t=F/G=(3-V3)/2(V3-I)=V3/2, to jest F=V3G/2=3!/3kg.
Sile u uiadima imose:
. FA ""'-=42 kg. ,
1.58. Trougao ABC je jednakokraki, jef je AC = BC = CD = /, pa je'
h=AB=2/cos<x=IV). Tetina stapa BD je 2G i dejstvuje u tdistu C. Tdinu
diska G na dye kbmponente- pritiske na stapove AC i BD u
dodirnim tackama Dj Kako je D
J
C = D
z
C, pritisci su jednaki i iznose
2F
n
sina=G, pa je F
n
=F=G/2sin<x=Gkg.
a Rastavimo grede u zglobu C, uzajamni pritisak zamenimo siJama Xc i
Y c na gredi AC i siJama - Xci - Y c na gredi (stapu) BD i posravimo jed-
nacine za ravnotdu za svaku grcdu posebno, pa ce biti:'
greda AC'
I) L:Xi=XA+Xc-Fcosa=O;
2) LY,=YA+YC-G-Fsin<x=O;
3) L:Mc= -XA,/cosa-YA,/sin<x+
+ G ,1/2, sin a+ FI/3= 0;
greda BD
4) L:Xi=Xs-Xc+Feosa=O;
5) LY1 = Y
B
- Yc-2 G-Fsina=O;
6) LMc=XB,/eosa-YB,lsina-
-F113 = O.
Za date brojne vrednosti bice sistem jednacina:
1) XA+Xc=60
4) XJj-Xc = - 61
/
);
2) Y
A
+Y
c
=18;
5) Y
B
- Yc= 30;
3) X
A
V3+ Y
A
= 14;
6) X
B
V)-Y
s
=8,
lz (l) i (4) eliminisaeemo silu Xc' a iz (2) i (5) silu Yc , pa dobijamo
Slstem jednacina:
17. prve jednaCine je Xn = - X A' a iz druge Y
s
= 48 - Y
A
, pa unosenjem
u ostale dye jednaCine dobicemo sistemod dye jednacine sa dYe nepoznate:
149
gde SlJ nepoznate
X
A
= -7 V) kg; Y
A
= 35 kg; Xs= 7 V)kg; Ys= I kg;
Xc= 13V3kg; Yc =- 17 kg,
Nosac mozemo posmalrati kao iuk na tri zgloba, pa postaviti tri jed-
naCineza ravnoteiu i cetvrtu - da je napadni moment grede AC ,u zglobu C
jednak nulL DakJe, bilo bi:
L M A = X B h - 3 G ' I sin a - G' 1/2 . sin <X = 0;
-XA oleos a- Y
A
/sinO'.+G,lj2, sin a+ Flf3= 0,:
Kada se izracunaju nepoznate - komponentni otpori zglobova A \ B, razdva-
J
' n'em greda u zglobu C odrediee se i lizajamni pritisak tpga zgloba,
f ' primer, za gredu AC dobice se jednaCine 1) i 2).
.,. 1.59" Zboguslova AB=,AE trougao je pa su uglovi
na osnOVlCI BE Jednakl, Ako IZ B povueemo hOfllontalu, onda lako
zakljucuje da je ugao.q: ABE= f3 = 2 a, Zbog toga je osnovnica BE= U=
=2Icos2<x, a zbog ED=c=21j3 bice BC=21-u-c=41/3-2Ilos2<x,
Uzajamni pritisak greda na mestu B upravan je na greduCD. Rasta-
vimo grede nll lome mestu i postavimo sesl jednacina za pa te bili:
greda AB
I
2) :s Yj = Y A + Fs cos 0'. - G i 0;
greda CD
4) LXj=XE-X- Fssin <x=0; 5) L Y/= Y-Fseos a-3 6-G=0;
!
6) L M= -G(2 J-c)cos <x- 3 G (I-c) cos O'.-Fs'u+X csin:X = 0,
i
gde je X sila u uzetu,
Nepoznate su:
G cos <X
Fs=-----;
2 cos 2 <X
X= 5Gctga; X=G(S etg 0'. ++ tg2 0:);
Za date podatkc G = 20 kg, 0'. = 30" bite vrednosti:
Fs= 10 0kg; X
A
=-5V3kg;
X
E
= 105 V3 kg;
YA;" 5 kg;
95 kg,
X=
150
lz momen!ne jednacine za obrtnu tacku 0 sistema sledi
I
12: Mo= G
1
C, cos cp-G
2
C cos (0: +cpl] 0,
1,60.
pa je odnos tdina
i
Uzajamni, pritisak kugli na mestu dodira D pada u pravac centralne
razelaljineC, Cj2' Razdvojimo kugie u tacki D j posmatrajmo ravnotezu svake
kugle posebnoj Kako je trougao OC, C
2
jednakokraki, uglovi na osnOVICl
C, C
z
jednaki [su i iZllose (3 = 90
0
- a/2. Kao uslove za ravnotezu uzecemo
rnornen(ne uslqve, pa ce biti:
I
I
kugla I
to jest
kugla 2
L Me I =;FB (R, + R:z)sin (RI + Rz) cos =0;
I
b)' Za G
1
=24kg, 0:=30, <p=75 bice (3=75
0
,
cos 75"=slu IS
o
=V'2 (V3-l)/4;sin 750=cos 15
0
=V'2(V3+ 1)/4,
I
pa je
1.61. Oyde je 1=6rn, to jest AB=9m; AE=7rn; EB=2m; EC=2m;
_. 1-
DH=3/2=1,5rn, EH=19/2m.
, I
Uzajamni pritisak greda na mestu E upravan je na gredu AB. On gradi
sa vertikalom ugao a = 60, a na gredu ECDH dejstvuje kao sila - FE> Jed-
nacine ravnoteie za obe grede daju:
I,
a) greda AB
te su,
27 G/28 = 54 kg;
b) greda ECDH
,
XD i- FE sin a = 0;
:E MD = Fe' I-FE cos a 4//3 -2.5 G //2 +G/2 1/4 = 0,
151
te su
Fe=99 kg;

1.62. Ovde je hipotenuza AC = e = 5 a/4, pa su cos a = 4/5, Sill a = 3/5.
Kako je e + <p + rr/2 - a = rr, to je e = (rr/2) - (<p- a).
Jz irougJa ACK, prema sinusnoj teoremi, sledi:
e/sinrp=h/sinO, to jest c/sin<p=h/cos(rp-a),
pa je
cos (<p-a) /sin rp= ctgrp' (4/5) + 3/5 = h/e = Ii:;
ctg<p= (5 k- 3)/4; tg<p = 4/(5 k- 3);
. tgrp 4
Sill 'I' = ----= ... -.-------.
(I +tg
2
'f')1/2 (2Sk2-30k+2S)1/2
Jz momentne jednaCine za (erne A trougla bice
F hsinrp-G 2a/3 = 0; F=2Ga/3 h sin '1'= 8 G/lS k sincp
iIi
Uslov ekstrernurna daje
pa je
pa su
h = 5 c/3 = 25 a/ 12 = 125 em ; F
min
=F=8G/15= 16kg.
Otpor zgloba A odredicemo iz ostalih jednaCina za ravnoteZu:
Y
A
+Fcos rp- G =0,
X
A
=Fsinq>= 2 Ga/3 h= 24 Gj75 = 48/5 = 9,6 kg;
Y
A
=G -Fcosrp= 30- 16 4/5 = 86/5 = 17,2 kg,
jer je sinrp=2Ga/3F71=60.60/48 125=3/5, to jestcosq>=4/5.
1.63. Kako je BO=bc=(f2/16+ 3 P/144)1/2 =1 V3/6, to je sin <): OBD=
= sin (3 = 1/2, cos (3 = V3/2, to jest 30.
Iz jednacina ravnoteze kugle dobijamo
Fscos - 3 G sin a = 0 ; Fn-3Gcoslt
pa su sila u uzetu i otpor grcde (stapa) AB:
F, = 3 G sin a/cos 3 G = 120 kg; Fry = 3 G (cos Ct. + = 3 G = J 20 kg
152

SiJa - Fn dejstvuje na stap AB kao pritisak, a sila - Fs je zatege
BO. Usvojimo u tacki A sistem Axy takav da se +Ax-osa poklapa sa stapoin
AB, pa cemo dobiti
L Xj = XA-G sin a.-Fscos f:l= 0;
L Yj = Y A - G cos a + - Fn + Fs sin /3 = 0 ;
LMA = .1/2.I/2-F
n
31/4 +Fssin /31= O.
Odavde sIedi
F
C
=4G=160kg;
- 1.64. Oznacimo sa Fs silu u uzetu CO i sa F. otpor stapa BC, onda
iz jednacina za ravnoteZu kugle i stapova sledi:
a) za kuglu
F, cos /3-G/4 sin a =0; F.- E's sin /3- G/4 cos a = 0;
b) slap BC
c) konzola AD
,.
X
B
- FD sin a + Fn sin a- Fs cos (a'- /3) = 0;
Ys+ FD cos a- Fn cos a -4 G/3 - Fs sin (a-f:l) = 0;
SMs= -4G/3 21/3 cos G(- F,.. (41/3-R ctgf:l) +
+ FD . 1+ Fs . 4//3 . sin f:l = 0 ;
1z ovih jednacina, s obzirom na ranije dobijene rezultate u jednacini
(a), b;ce
FD = (88- 9 V3) G/I 44 "" 24, 14 kg; Xs =XA = FD j/3/2"" 20,88 kg;
<JTI
A
=128 + 48 = 176 kgni
1.65. Uzajamni pritisak kug\e i grede AB upravan je na gredu AB i
prolazi kroz srediste kugle. Uzajamni pritisak greda AB i CD upravan je na
gredu CD. OznaCimo sa S silu u uzetu, a sa F silu u zatezi MN i posmal-
rajm6 ravnoteie kugle i greda:
a) kugla
pa Sli
Fn sin G( +Scos f:l-G= 0;
Fn = G sin f:lJcos (/3 - a) = (3 -)13) VZ G/2R3 18 kg;
S = G cos a/cos (f:l-a) = (V) - 1) G= 7,3 kg;
b) greda AB
pa su
F
s
=(9-2j!3)G/6;
c)greda CD
L Xj=X
D
+ Fcos y=O;
L MD = Fs' 3//4 +G 1/2-F-1/4 sin y= 0,
pa su
F=(l3-2 V3) G; YD=-(12-2 )I3)G/3.
153
1.66. Kako je AK = AB= 1 i a = 60", trougao ABK je
te je duzina BK=s=1 i auiina CK=L-s=L-l. Oznacimo ugao.q: 0tCK=cp,
onda iz trougla ACK sledi, prema sinusnoj teoremi:
,
(L - s)/sin a = h/sin <:p, to jest. (L -l)/sin a = l/sin <p; :sin <p = 1 sin ix/(L -I).
Oznacimo sa S = Sc = silu u uzetu (ona je jedina posto je !uze pro-
vuceno kroz kotur K) i postavimo momentne jednacine za tri nekolinearne
tacke, A, K, B, pa cerna dobiti
2: MA = S 1/2 sin<:p+SI cos (a/2) -G 1/2 sin a = 0;
2: MK=X
A
/-GI/2 sinO(= 0;
2: MS=XA lcos 0(- Y
A
lsin a+G//2 sin a-So 1/2sin<p= 0.;
Nepoznate bice:
GjS=k;
L-/= /sin G(;
Y
A
= (5 + V3) G/8",,33,65 kt
sin q.> + V3 = k V3/2 ; sin<p=l; <p = rt/2;
L = I + I sin a = I (I + 113/2) = (2 + V3) 1/2 =
= 2+ V3 = 3,73m= 373 cm.
r
1.67. Ovde je trougao ABC pravougli, pa je s = I V3, sin a = = Y3J2,
cos IX = sin f:l = 1/2. Trazeni ugao odredicemo, iz skuplle momentne )ednaCine
za zgJob C, pa je
te je
odnosno
1: Mc= G .1/2 cos (0( -q.-2 G [lj/3 cos <:pj-
- 2 G I V3 cos (f:l + cp) = 0 ,
cos (a-<p) = 8 V3 cos (f:l + <:p) - 4cos <p; 9 V3 15 cos <p
, ..--
tg <p= 5 V3/9;
154
grede u zglobu A i stavimo da su komponentni otpori X4
i Y,4 za gredu AB i - X
A
i - Y
A
za gredu AC,.a silu u uzctu oznaCimo sa Fu;
ona dejstvtijc na B i na C, pa je sila zatezanja. Jcdnacine zit ravnotezu daju:
I
I
a) greda AS
1: Xi = X
A
-F. cos 'p) = 0;
:
i
1: M A = Fu' 1- 2 G ' I cos rp - 2 G ,21 cos rp = 0;
b) greda At
2: Xi = - X + Xc + F. cos rp) = 0;
2: Ate = - X
A
I sin (a -q: + Y
A
,I cos (a- rp) + G, 1/2, cos (a -rp) = 0,
Odavde nal,azimo nejJoznate
F. = 3 Gi cos 'P/sin = 18 G V 3/52 ;
Xc = 0; Y
c
'= 5 G (sto se lako uocava i jz skupne jednacine za ravnotem u
vertikalnom pravcu).
1.68. Oznacimo ugao <J: BAP = 2 a i sa s = AC, onda je AD =.U = S cos a.
Iz usJova ravnotei(j kugle i stapa AB, gde smo slavili da je siJa u uietu S,
a otpori s\f!pa pod a na mestima dodira D P (zbog simetrije) jednaki, sledi:
a) za kuglu
S=2Fnsina;
b) za slap 'AB
2:X
i
= Scosa-Fnsin2a=0;
te su
Fn = G / cos 2 aj2 s cos a; S =GI sin IX cos 2 a/scos a;
I cos2a "2
Y,4=G[I--,---(1-'Hll1 a)].
2 s cos a
1.69. Oznacimo duiinu OC = b = s + R sa rp traieni ugao, onda iz
momentne jednacine za tacku vesanja 0 sledi
I
2: Mo=G b sin cp-G 1/2 sin I}= O.
Oznaoimo sa D tacku dod ira kugJe i stapa, onda je trougao OCD pra-
vougJi, pa"sledi odnos bsin(rp+I})=R. Unoseci ovu relaciju u prethodni
odnos, bicei
(s+ R)sinrp=(isinl})/2; sin<p=sintjl; sin ('P+ tjI) = 1/3.
ovih transcendentnih jednacina dobija se
sin 2<p= 1/3; <p=tY=945'.
155
1 .. 70. Oznacimo sa h=l+.-R, onda je bsincp=2R OznaCimo sa S
silu u koncu j sa Fn uzajamni pritisak prve (odnosno druge) kugle j treee,
onda iz jednacina za ravnoleiu kugli sledi:
a) prva kugia
S sincp-Fn sin ty =0;
b) Ireca kug/a
S cos cp - G - F" cos ty = 0;
2 Fn cos ty - G 3 = O.
Rako je sin<p=(2R/b)sin ty, bice
Fn =G)2 cos ty;
Kada se kugle dodiruju, tada je trougao C
1
C
2
C] jednakostranicni, pa
je ugao tjI = <Pm;n = 30. Tada iz prethodne relacije za tg.p = 1/3!3 dobijamo
G3max = 6 G tgcp/(V3 - 3 tg<p).
B) STATIKA U PROSTORU
1.71. Projekcije rezultanfe na ose triedra Oxyz iznose:
X,= I +3 +0+2= 6kg; Y,= 6+2- 3 + 3= 8 kg; Z,=7-2+9+ 10= 24 kg,
pa je intenzitct rezu1tante:
Kosinusi smera rezultante jesu:
cos a, = 6/26 = 3/ I 3;
cos 8/26= 4/13; cos y, = 24/26 = 12/13,
pa su uglovi koje gradi napadna Jinija rezultante sa osama triedra Oxyz:
a, = 770 50'; 720 5';
1.72. Ovde su projekcije rezultante na ose tricdra Oxyz:
X, = 2: Xi = 6 - 3 + 2 - 1 - 2 - 2 = 0;
Yr = 1: Yi = - 2 + 5 - 3 + 2 + I - 3 = 0 ;
Z, = 2: Zi = 7 -: I + 2- 3 + 4 - 9 = 0,
pa je sistem sucelnih prostornih sila zaista u ravnotezi.
1.73. Ovde su projekcije rezultante na ose triedra Oxyz:
X,=5+5+0= 10kg; Y,=0+6+6=12kg; Z,= 30+0 + 30 = 60 kg,
pa je intenzitet rezultante:
F/ = 100 + 144 + 3 600 = 3 844 ; 62 kg.
156
Kosillusi smera su 10/62, 12/62 i 60/62, pa rezultanta ima napadnu
liniju koja se pokla'pa sa dijagonalom paralelepipeda, usmerenu od 0 ka
drugom - suprotnom - temenu.
1.74. Moment sile F za momentnu tacku 0 iznosi:
TTlZ
-- -
i j k
-7 --
2
-+ --+.-+
Mo =[r, F]=
x Y
z 2 3 =3 i -6j+2k,
XYZ 2 3 6
pa su projekcije vektora momenta na koordinatne ose i velicina momenta:
M
y
= -6kgem; M
z
=2kgem;
M2=9+36+4=49; M = 7 kgcm.
Vektor momenta (no sac momenta) gradi sa koordinatnim osama uglove
a.
m
, (3m i Ym' Ciji su kosinusi (kosinusi smera):
cos a.
m
= 3/7; cos (3m = - 6/7; COS Ym= 2/7.
Kako je vektor poloiaja napadne taeke u odnosu na oba pocetka para-
lelnih triedara dat izrazom ON = 50' +"(j'j.j iIi 7=;: + 7, to je moment sile F
za novu momentnu tacku:

- --
F]=[r-ro,
-
=12i+4j-6k;
I j k
ii=
X-Xo Y-Yo
Z-2
0
X Y Z
= 144 + 16+ 36= 196;

i j k
o 3 2
2 3 6
Mo' = 14 kgcm.
1.75. Projekcije rezultante na ose triedra Oxyz jesu:
X,=6-3+2-1 +2-2=4kg; Y,= 3 kg; Z,=12kg, pajeF,=13kg.
Kosinusi smera i uglovi napadne linije jesu:
cos "', = 4/13; cos(3,=3/13; cosy,= 12/13;
tx, = 72
0
5'; _ (3, = 77
0
50'; Y,= 21
0
35'.
Za . sistem sucelnih prostornih sila vazi Varignonova teorema (momentno
pravilo) u vektorskom obliku, jer je
--
i j k
----?? -.. --? -- -- --+ -- 2 3
I: M 0' = I: [ r, F;] = [r, I: F;] = [r, F, 1 =
4 =24i-sT-6k;
4 3 12
pa su:
I: Mo= Mo= 26 kgm; cos tx
m
= 12/13; cos (3m= - 4/13; cos Ym= - 3/13.
1.76. Velicina opterecenja je F = 40 (16 + 9 + 144)1/2 = 520 kg.
Rastojanje dveju tacaka, T; i T" kao i kosinusi smera te
cos tx = (Xl
Prema tome, duzine stapova i kosinusi smerova bite:
1,=J3dm;
cos(X,=O;' eos(3,= -5/13; cos y, = 12/13;
12 = 13 dm;
cos (X2 = 4/13; cos (32 = 3Jl3; cos Y 2 12/13 ;
13 = i3dm;
Pretpostavimo da su sile u stapovima usmerene ka cvoru P, onda su
jednaeine za ravnotefu sistema sucelnih sila u cvoru:
odnosno
Eliminisanjem sile F3 iz (I) i (3) a zatim iz (2) i (3), dobijamo dYe
jednacine sa dYe nepoznate, pa su nepoznate sile u stapovima:
F, = 390 kg; F
2
=-195kg;
1.77. Slicno prethodnom zadatku, duiine slapova bice: AJ' = 200 em =
= 20 dm, BP= 250 em = 25 dm, CP= 520cm = 52 dm, pa su jednaCine za rav-
noteiu evora P; .
I) I: Xi= 12 ,/25 -12 F3/52 = 0; 2) I: Yj = - 12 FJ20 + 15 F
2
/25 +48 F3/ 52 = 0;
3) L: Zi= 16 F,/20 + 16F
2
/25 + 16 F3/52 - 5S0 = O.
Ove jednacine dalje postaju:
5 F, + 8 F2 = 3625,
pa su sile u stapoyima
F1 = 525 kg; F
2
=1.25kg; F
3
=260kg.
,
1.78. Trougao BAO je prayougli, pa je 2/ cos a = I, to jest cps a. = 1/2
0: = 60. Trougao CBD je jednakostranicni. Pretpostavimo da 3D sile u
I
158
uzadima zatezne, a sila u stapu pritisna (usmerena ka zglobu), onda su jed-
naeine za ravnotezu zgloba (B); .
!

!
pa su
F, = F, = F/2 = 50 kg ; F= G!cos0:= 100kg.
Rezultati su dobijenisa pozitivnim predznakom, sto znaei da su sme-
roy! sila pravilno pretpostavljeni.
1.79. ; Najpre moramo odrediti polozaj evora P (x, y, z) il odnosu na
triedar Oxyr sa poCetkom. u horizontalniei (plafonu) i + Oz-osom usmerenom
navise. Posto su poznate duzine uzadi (merene u dm), bice;
Ap2 =(x- 5)2 + (y-O)2 + (z- 0)'= 7
2
= 49; Bp2=(X- 0)2 + (y-5)2 + (z- Of=49;
Cpz = (x-l5)2+ (y_7)Z + (z- 0)2 = 14
2
= 196.
Oduzijnanjem druge jednacine od prve i od treee dobijaju se jednacine:
-'-x + y=O;: 15 x+2y= 51, pa Sil X=y= 3dm =30cm i z= 6dm= - 6 dm,
jer se prva vrednost mora odbaeiti posto evor mora biti ispod plafona.
Oznac:imo sa Fi sile u uzadima sa pretpostavljenim smerovima od evora
P ka tackaina vesanja. Usled toga moramo promeniti i predznak kosinusima
smerova, pa ce jednaeine ravnotez.e evora p biti:
2: Xi= 2 F,n - 3 F
z
/7 + 12 F
J
/14= 0; 2: Yi = - 3 F
I
J7 +2 F,f7 + 4 F}/14 00 0;
L: L; = 6 1-,/7 + 6 F
2
J7 + 6 FJ/ 14 - G = 0,
odnosno
2 F, - :3 F2 + 6 F
J
= 0; - 3 FI + 2 F2 + 2 F} = 0; 6 FI + 6 F2 + 3 F3 = 7 G.
I
Sile u uzadima iznose:
F, = 42 G/R5 = 42/5 = 8,4 kg;
1.80. Osnova tetraedra je jedna-
kostranicni trougao ABC, straniee a,
vi sine h = a V3/2. Vis ina tetraedra pro-
dire osnovu u tezislu Co' pa je AC
o
=
= 2 hf3 = a 1i3/3, teO je visina H = [a
2
_
-(2h/3)2JI12=aJ/6/3. Ivica AV tetraedra
gradi sa osnovom ugao 0:, Ie je cos 0: =
= 2 hl3 a = V3/3, sin a. = ]16/3.
159
Zbog simetrije, sile u stapovima su jednake, F;=F,usmerene su ka
vrhu V, Ie iz uslova za ravnotezil vrha sledi
- !7 -
2:Z;= 3 Fsin o:-G=O;: F=G/3 sino:=G!V6= G Je 6/6= 6 V6 kg.

Sila -F dejstvuje na pod i fnjena komponenta vclicine F sin 0: = G/3 = 12 kg
ponistava se otporom poda FA' evor A napada i sila F' = F cos 0: =G cos a./3.
. sin 0: = G 1/2/6. Ona sc uravno!cz.ava sa silama S u koneima koji se sticu u
evoru A, pa je uslov za ravnotezu u praveu ACoO:
F'-2Scos300=0, te je sila S=GV6/18=2!l6kg.
1.81. Projekcije glavnog vektora na osc triedra Oxyz iznose
Xr=2:X;=0+4+0=4kg; Y,=L:Y;=4+8=12kg; Z,=6kg. pajeF,=14kg.
Napadna linija glavnog vektora (rezuJtante) gradi uglove sa koordinat-
mm osama:
cos iXr = 2/7 ; eos 6/7; cos 1 r= 3/7,
to jest
0:,= 7325'; 3055'; 1,= 6435' .
Sile PI F3 seku Ox-osu, a siJa jc paralelna sa tom osom, pa je
gJavnl moment za tu osu jedriak nuli, 2:Mx='fllx=O. Posto siJc P2 i.F} seku
Oy-osu, a sila P, je paralelna sa tom os,?m, glavni moment za tu osu tako-
de je jednak nuli, 2: My = lJIl
y
= O. SiJa F
J
sece Oz-osu. pa je glavni moment
za tu OSU:
L:Mz='illz=L: (x, Yi -- YrXj) - 2 4 O.
Posto je glavni moment 7.a tacku 0 jednak nuli, '1IIo = 0, sistem sila svodi
se na gJavni vektor (rezultantu) koja prolazi kroz redukcionu tacku O.
1.82. Ovde je glavni vektbr
Xr=3kg; Y,=2kg; Zr=6kg; Fr=7kg; cos 0:,= 3/7; coslr=6/7
Glavni moment bice
1JIl,.=2: (yjZ;-ZrYi)= 12kgcm; lJIl y =2: (ZiX;-X;Z;) = 3 kgcm;
<JI1,=2:(x; Yi-yiX
i
) = 4 kgcm, pa je lJIl o = 13 kgcm,
te su kosinusi smera:
cos O:m =12/1 3; . cos f3m = 3/13; cos 1m = 4j13.
Sistem sila svodi se u redukcionoj tacki na glavni vektor glavni mo-
ment, to jest na torzer. U gao izmedu ova dva vektora je
cos e = (F" lJIlo)/F,' iJl/
o
= (312 -!- 23 + 64)/7 66/91
pa jc ugao e = 4635'.
160
1.83. Kao i u zadatku 1.80, zakljufujemo da je visina osnove tetraedra
h=a pa je AO=21z/3=aV3/3 i OA'=1z/3=a(3/6. Visina tetraedra je
H=OD=aV6/3, te je nagibni ugao ivice tetraedra prema njegovoj osnovi
cosa.=AOla=!/3/3; sin!.i.==H/a= V6j3.
U tdistu osnove ABC tetraedra uzeeemo pocetak triedra Oxyz tako da
se osa Ox poklapa sa visinom OA osnove. a osa Oz sa visinom H tetraedra;
onda su projekcije glavnog vektora j glavni vektor:
Xr = Y,= -F
z
; Z,=F, V6/3, pa je F,=VF/+F/
Sila F, sece Ox- i Ozosu, sila is sece Ox-osu, a paralelna je Oy-osi,
te su glavni momenti za koordinatne ose:
'l1t = 0; = -F, 21z/3 sin IX = -F, a V2J3; F
z
'A'O=!z a jl3;6,
pa jc glavni moment : V8 F/+ 3 FF
Za date podalke su:
X,= -2 V3kg; Y,= -8 kg; z,=2V6kg; Fr= 10kg;
cos a, = - 2 V3/10; cos - 8110; cos I, = 2 V6/l0;
Wx=O; -24 V2kgcm; V)"kgcm; QIl
o
= 81/jOkgcm;
COSam=O; -V60/!O; cos,m=2VI0/10,
pa je ugao lorzera
cos 8 = cos a, cos am + cos (3, cos + cos I, cos 1m = 24 V15/ I 00 = 0,92952, to jest
8=2135'.
1.84. Racun najlakse sprovodimo tabelarno:
I i ____ ii-I
Xi I Yj I Zi X j I Yj I Zi I Yi Z;-z; Y; \ Zj Xi-Xi Z; l:i Yf-Yi Xi I
I 4 3 I -2 4-3', 4 + 2 I 3 + 8
2 -3 2 4 12-4 -6-8 I 4+9
3 -2 I 3 -6-3 -6-6 2-4
4 I -6 -5 0-0 0+5 -6+0
1.: 0 1-0---0-- 0 -15 1-'16--
pa je glavni moment Wo=1/15
2
+ 16
2
=V481"",,21,93kgcm.
Posto je glavni vektor jednak nuli, sistem sila' zaista svodi se na spreg,
momenta sprega 21,93 kgcm. Nosal: sprega je u ravni Oyz, te spreg dej-
stvuje kroz ravan koja prolazi kroz Ox-osu, a upravna je na nosacu sprega
(vektoru \]](0).
-7
1.85. Koordinate vektora W
4
u odnosu na liiedar Oxyz iznose
\]]c
4x
= \]]{. cos a. = 12 kgm; 'ill. y = 6 kgm; QIl4, = 4 kgm.
.,
j
t

f
,
I
!
I
I
;
;
161
,;l j
Kako se spregovi mogu,paralelno i pomerati po
;, ;lIl;'i'), .' ........
prostoru, dovescemo ih u tacku 0 i irn;ace;mc!j!",sisltem' sue' nih)vektora 'ill,.
RezultujuCi spreg jednak je vektorskom pa
projekcije (koordinate):
W
x
=6+12+0+12=30kgm; Wz=q
! :
te je moment rczultujuccg sprega W, = QIl
o
= 31 kgm. Nosac ;ovog sprega
i
(vektor W
o
) ima kosinuse smera u odnosu na ose triedra Oxyi:
cosC<m=30/31; cos (3m= 5/3]; cos 1m = 6/31. i
I
1.86. Iz poznate re1acije cos
2
C< + cos
2
+ cos
2
I = I sledi da ic cos 1=3/7.
Glavni vektor ima intenzitet F, = I: F; = 7 kg, i on gradi sa fcoordinatnim
osama triedra Oxyz iSle ugJove kao i svaka sila posebno. su projek-
cije sile F; na koordinatne ose X,=F;cosc<, Yi=Ficos(3, Zi=FiPOSI' glavni
momenti su:
i
I: Mx=I:(y;Z;-z; Yi)=cosy - kgm;
I
,]TIy= L My= I: (z; X;-X;Zi) = cos a I: F/zj- cos Y I: Fixj = - f kgm;
I
QII, = l: M
z
= I: (x; Y;- y;Xj) = cos I: Fix;-cos C< I: FiYi = 6 kgm,
pa je Wo=7kgm i cosam=-3j7, cos(3m=-2/7, cos,m=6/7.
Posto je cos 8 = cos a, cos am + cos (3m + cos I, cos I;" =
= 2/7 -3/7 + 6/7 -2/7 + 3/76/7=(-6-12+ Ill)/49=iO,
o je 0 = n/2, pa su glavni vcktor i glavni moment upravni vektori.
1.87. Redukcijom sila na pocetak 0 triedra Oxyz dobijamo:
X,=F;
i
Kako je skalarni proizvod gJavnog vektora i glavnog momenta Jednak nuli,
I
to je ugao e = 7t/2" jer je
1.88. Posto su projekcije glavnog vektora X, = 0; Y, = 0; Z, =12 + 1- 3 = 0,
to je F, = 0. Ovo je sistem sila paraleIan Oz-osi. Zbog toga je '!fl. = 0, ali su
'21?x=I:Zi Yj=4tm; 'illy=-I:Zixi=-6tm, pa je
Sistem paraielnih sila svodi se na spreg, momenta 2 VIT tIT). Vektor sp-
rega je u ravni - yOx, spreg dejstvuje u ravni koja prolazi ktoz OZ-05U i
upravna je na nosai' sprega.
f I Zbjrka zadataka iz rnehanike J
162
1.89. pvde je gIavni vektor X, =' 0; Y, = 3 t; Z, = 4 t, F, = 5 t, glavni
moment I
F:l+r;::, F,1+@=11 I
jO 3 0 0 0 4
'IDx=12tm; 9TIy =4tm; 9TI,=6tm; 9TI
o
=I4tm.
I
Projekija gIavnog momenta na pravac glavnog vektora iznosi
, -
9n
c
= Wlocos 6 = (P" 9n
a
)IF, = (120 + 34. + 4 6)15 = 36/5 1m.
,
1.90. Qvde su projckcije gJavnog X, = 2 t ; Y, = 6 t; Z, = 3 t.
pa je te su cos IX, = 2/7; cosy,=3/7.
Projeksije glavnog momenta su
l]](x=-62+6=-6tm;lJ1(y=-34-6=-18tm; WI,=-24-1=-9tm,
pa je 'IDa = i I tm, Ic su cos IXm = - 2/7; cos = - 6/7; cos Ym = - 3/7.
Ugao tbrzera je
cos e = 2/7 - 2/7 + 6/7 - 6/7 + 3{7 - 3/7 = (- 4 - 36 - 9)/49 = - I,
Oba vektora su koJinearna, glavni vektor F, je u prvom, a glavni moment u
sedmom okta,nlu triedra Oxyz.
1.91. Uzeccmo mere u dm, pa su duzine uzadi:
PA2 J 1,2 = (0- 2)2 + (0- 3)2+(6- 0)' = 49;
1']32='// = (6-2)2 + (0- 3)2 + (0-0)2 = 25;
PC' = 1/ = (5 - 2)2 + (9 - 3)2 + (2- 0)2 = 49;
I, = 7 dm = 70cm;
/2= 5 dm =50cm;
i} = 7 dm = 70 em.
Oznacimo sa IF, sile u uzadima sa smerovima od P ka tackama vesanja A, B,
e, onda jednq.cine za ravnotcZll sila u cvoru P daju:
Slika 1.91.
b Xj = -2F,/7 +4 F,/5 + 3 F}/7 = 0;
b Y j = -. 3 Fl/7 -3 F
2
/5 + 6FP=0;
b Zi = 6 F,/7 + 2 F
J
/7 - G = 0,
odnosno
- 10 Fi + 28 F2 + 15 F3 = 0;
- 5 FI - 7 F2 + 10 F3 = 0 ;
6 F, + 2 F
J
= 7 G ,
pa su sile II ufudima:
F
I
=77G/78=77kg; F
2
=5G/78=5kg;
F3=7G/l3=42kg.
1.92. Ovde su duzine zatega
AB2= IJ' = (3oy + (-20)' + (60)' = 4 900;
CD2= 1/ = (- 30)'+ (-60)2+ (20)2 =4 900;
11=70cm;
12=70cm.
163
Oznacimo sa FI sile uzategama usmerene od A ka E, odnosno od C
ka D. Otpor zgloba 0 ima sve tri komponente, pa su jednacine:
Kako su momenti pojcdinih sila 7..a pocetak 0 triedra [rj, Fj J, glavni
moment je
IJTI 0 = 1110 t I + F21 h 1- 80 G T = O.
7 3 - 26 7....: 3 - 6 2
Sledece tri jednacine za ravnotdu jesu:
b Mx= 120F
J
/7+ 120F
1
/7 -80G=0; L My= 0;
LMz= -60FJ/7 + 180F,/7 =0.
Iz poslednje jednacine je F} = 3 F
2
, pa je F2 = 7 G/6. Prema tome, sile u za
tegama i komponentni otpori zgloba 0 bice:
F
1
=420kg; F,=140kg;
Xo= -120kg; Yo=240kg; Zo= -280kg.
1.93. Sile II 1Izadima '511 vertikalne i usmerene Sl] navise, pa je L Z, =
= FI + F2 + F
J
- G = O. Druge dye jcdnaCine postavicemo iz 1Islova da su mo-
menti siJa za ose OA (1) i OB (2) jednaki nuli, te su
L MI =f'lR sin 60
o
-F
J
R=0; L M
2
= -F\R sin 60 +F] Rsin 300 = 0,
pa S1l
Fl =(3-V3)Gj6= 6,35 kg; F
2
= (3-J!3)G/3= 12,70kg;
F
3
=(V3-l)G/2= 10,95= I I kg.
1.94. Usvojimo 11 lezlstu A triedar A:\yz. Sferno Jdiste inia sva tri
komponentna otpora, a ciJindricno sarno dva, jeT je Y
B
= O.
Jednacine za ravnOle'lu su:
bM
z
= -XB (2a+ 3 b) +F(a+2b)-Fa= 0,
pa S1I komponentni otpori lezista:
-XA 2Fb/(2a+ 3 b);
J]0
164
1.95. Nepoznatu lezinu tereta F odredujemo iz uslova da nema obr-
tanja oko ose Ax, te je
F=G/2= 5 kg,
posto je (I. = 30, = 60, pa je trougao KAD jednakostranicni.
Ostale jednacine za ravnotelU daju komponentne olpore:
L Y{= Y
A
+ Ys-Fcos 30=0;
Ie su
1.96. Kako je trougao KAC pravougli, KC je dijagonala paralelepipeda,
pa je KC= 3 a/2 = 180 cm, Ie je sin ex = 2/3 i cos a. = VS!3. Projekcija sile F
na horizontalnicu je sila F' =Fcos (I. =FV"S/3. 'Nju cerro razloziti na dYe
komponente veliCina: X = - F' sin i3 i Y = - F' cos (3, gde je tg f3 = alb = 2, ":pa
su sin f3 = 2 VSj5 i cos f3 = V5/5. Prema tome, pro jekcije sile F na ose triedra
Oxyz iznose X= -2FI3, Y= -F13 i Z=2FI3.
Iednacine ravnoteie daju:
pa su
G=4Fj3=12kg; X
A
=6kg; Y
A
=3kg;
Xs= YB=O; ZB= 12kg.
1.97. Kako je XA=YA' to je (1.=45, pa su koordinatetacke A:
Da odredimo poiozaje temena BiD, uocimo da je OD' = OB' i AD =
=AB=a; onda je prava D'B'upravna na simetralu OA, pa je zbog toga
D'O' = O'B'; OD' = OB', te je i AD' =AB'. Kako ove duzi predstavljaju pro-
jekcije duzi AD i AB na ravan Oxy meke D i B moraju imati jednake apJi-
kate, to jest mora biti ZD = ZB' Kako su te tacke u ravnima xOY i Oyz, a
osim toga je X
D
= YB' bite
gde je
k= VI +2.p-21j.1.1

Koordinate tezista trougla ABD jesu: 11\>

Xc= (XA + Xs + xD)/3= Vi (1 + tjJ)ay6; Yc=xc;
"",
Zc= (ZA +ZB +zn)/3
!Ill;
Kako su otpori na mestima dodira upravni na' ravni,
teze daju:
,
"EMz=F
n
XD-FS' YBi=o,
pa su
F=V2(2tj;-1)Gj2k;
1.98. Ovde su projekcije glavnog momenta sistema
Ili
x
= 80 kgcm; lli
y
=240kgcm; Ili
z
=60kgcm.:
lednacine za ravnotezu daju:
2:X;=Xo=O; LYj = Yo+ YA=O; 2:Z;=ZO+ZA=O;
L Mx= 80",,0; 2: M
y
= -ZAa+240= 0; L Mz = Y
A
a+ 60=0.
165
Kocka nije uravnotezena jer ostaje spreg Ili
x
. Da bi se i ovaj spreg
uravnotezio, telina kocke mora biti
Tada su otpori
Xo=O;
2: M,,= 80= G'aI2, G=16kg.
Yo=-Y
A
; Y
A
=-6kg;
20= -8 kg.
1.99. Du.zine stapova su 11 = 13= I. = a, '2'= I. = Is = a V212.
CellO da su sile u svima stapovima usmerene lea ploci, onda j1dnacine za
ravnotezu daju:
LX/=F+F.V2/2=0; 2: Y;=F-(F
2
+F
s
) V2j2=0;
2: 2; = -G + F, +FJ +F6+ (F, +F4 +Fs) V2j2 = 0;
-Ga12 +F).a+F. Vi/2 a=O; 2:My = -Ga/2 + (F, + F3) a+
+ (F2 + F.) V2/2 a=O; M, = Fer-(Fi + F.) V2/2. a= 9
Rdavanjem ovog sistema jednacina dobite se;
F
J
= 3 G12;
F
6
=3G/2.
166
!
Sile ,U stapovima 0), (4) i (5) suprotnog su smera od pretpostavljenog,
10 jest stapovi su optereceni na zatezanje, jer se pretpostavljalo da su opte-
receni na I pritisak.
1.10". Posto je ploca horizontalna, trougao A'D'B' u ravni Oxy je
jedriakostranicni, a takvj su i trouglovj OA'D', A'A"B' i D'B'Bu. Zbog toga
su koordinate temena ploce:'
I
A (d:11J12; .aI2; a); B(aV312; 3a12; a); D(O; a; a)
pa su koqrdinate tetista ploee:
Yc=(fYi)/3=a; zc=a.
F[, i= 1,;;; .. , 6 siJe u s!apovima i pretpostavimo da su
sproves ti tabelarno.
F 3 a/2 -0 Ga
F, aJ!3/2 a/2 F, V6/4 , V2i4 F,V2i2
F, aV3/2 a/2 a F, F,al2 . -V3F,aI2
F, aJ!3/2 .30/2 a -F,V6/4 F, V2;4 I F, Vi/2 V2F,a12 -V6F,012
F 0 a a'
- I F
F,a .

aV372 3al2 a 3F,a12 -V3F,aI2
aV3/2 i 3 al2 a I F. V6'i4 V2F,a
Jeddcine za ravnotezu daju sistem jednaCina:
1) 'LX;=F,-F
J
+F6=0; 2) 'L y,=V2(F, +F) -F
6
)/4-G=0;
3) 'LZi= + F) +F
6
)/2+F
2
+F4 +F
5
-G=0;
!
4) 'L Mx=f2 + VIF) + 2F4 + 3 Fs+2 ViF6 =0;
I I-
S} "ZMy = j-3 F
2
-3 V 2F)-3F
5
+ 2G=0;
lz ovih jednaeina sledi:
I
I
b) iz (6)
I
c) iz (l)
F6= -GV212;
F)=F, +F.=GV2/2; pa je F3= -F6'
Zbog jovih relacija je
I
d) iz (3) F2+F.+F5':"0;
!
e) iz
f) iz
!
F
2
+2F4 +3P,=0;
3F
2
+3F
5
=-G,
-V3Ga{2
-V6F.a/2
I
167
pa su:
F, =GVZ=24Vzkg; F
2
= -GI6= -4kg; F)=GV2;2= 12V2kg;
, F4=GI3=8 kg; F,= -G/6= -4kg; F6= -GV212= -' 120 kg.
1.101. Duzine svih stapova su iste, 1/ = f2 + a
2
= 25a
2
/9, Ii = 5 a/3, pa
je cosoc=afl;=3/5, cosy;=O. Pretpostavicemo da sve sile u
stapovima Fo,=F; dejstvuju ka plocici, onda jednacine za ravnotezu daju:
2;M
y
= -Fa+(F,-F
2
)acosa.=0;
Iz ovih jednaeina sledi: F3 = F
4
, F2 = - F
6
, pa je F, + F, = 0, te su siJe:,
1.102. Duzine stapova iznose: 1,=lz=(c
2
+h2)!I2=aVs; 13=1.=h=2a;
Is = 16 = (e
2
+ a
2
+ h
2
)11
2
= a V6; d= hl4 = a12.
lednacine za ravnotezu, stavljajuci da su sile Fo; = S,' bice:
"Z Z;= (Sl + S2)hll, + (S3 + S4) + (Ss+ S6)h/ls-G -2 = 0;
'L Mx = (S, + S2)' (a + b) hill + (S) + S4) a+G (a + b)/2 = 0;
'L My = (SI-S2) he/II- (S3--S,) e-Fl h-F2 e=O;
"Z M.= -(S, -S2) (a + b) ell, = O.
Za date odnose duzina biee siJe u stapovima:
1.103. Tereti se preko uzadi prenose i dejstvuju u tacki 0 ploce. 1z
uslova projekcije sila na pravac OB i sume momenata za tll osu bice:
1) F2 +F) cos Fl cos (3600 -a.) = 3 +2 cos + 4 cos a.= 0;
2) F
3
R sin (180-a.) =R(2sin 4sina.)=0.
Kako je i
= stepenovanjem dobijamo
to jest
pa je 1/4, odnosno
DaJje je sina=-0,5 pa je a=15103'.
Treci ugao je l2327',
168
1.104. Kod pravilllog tetraedra H = a V6/3; h = a V3/2, cos IX =
sill IX = 16/3: Projekcije glavilog vekrora "su: . .
:L: Xi = - Fcos IX + Fcos IX' cos 60 = - FV3/6; :L: Yj = F- F cos IX cos 30 = F/2,
---.... ......'"__ ___c-=----="-_
1:L: Zj = 2 F sin .::.:.?Ff6/3'Jpa je F,= !'VI:cp !f3kg.
Glavni momenti za koordinatne ose jesu:
:L: M . = Fsin IX a/2= Fa 16/6; L My = -Fsin 1X2 h/3 +Fsin IX h/3 =
= (-Fh sin 1X)/3 = -Fa Vi/6; :L: M, = - Fhf3 = -Fa V3/6,
te je g'avni moment o = Fa VIT/6 = 120 VIT kgcm.
Ugao izmeau ova dva vektora je
= - V66/11 = "-0,739;
I.IOS. Zbog b=40cm i BE=30cm, bice DE=50em,pa je
cos a = 4/5 i sin a = 3/5. lz uslova da nema obrtanja oko Ayose sledi
:L:My = Gbl2 -Fb sin a = 0; to jest F=G/2 sin a= 5 G/6= 10 kg.
OstaJe jednacine za ravnoteiu daju:
pa su
1.106. Duzina DK iznosi
DK2= [2 = (0-40)2 + (0- 30? + (80 V3 - 30 V3f= 10
2
(l6 + 9 + 75); 1= 100 em,
jer su koordinate tacke D (40 em; 30 em; 30 V3 em), pa su kosinusi smera
sile F u uzetu:
cOSa= -2/5; -3/10; cosy=V3/2.
Jednacine ravnotcie daju:
I: Xj=XA -2 FI5 = 0; L Y;= Y
A
+ Y
B
-3 F/IO=O;
:L:Zj=ZA +ZB-G+ V3F/2= 0;
L.M,,= -G1O+24V:fF=O; LMy = -80Z
B
+40G-32V3F=0;
LM
z
= Y
B
,80=0.
jer je

Mo = 40
-2F/5
30
-3 F/IO

k
30V3
V3F/2
, i
i
V3i -32V3l
Dakle, sila u uzetu i komponentni otpori oslonaca bice:
F= 5 V3G/36 = 5 V3kg;
ZA=33j2kg;
X
A
=2FJ5 =2 V3kg;
,
Y
A
= 3 V3{2kg;
ZB= 12kg.
Ii
169
l.I07. Ovde su OB=d=100cm, O'K=100cm, pa su
cos = 4/5, sin'{ = 4/5 j coS'{ = 3/5.
lednacine za ravnoteiu siJa daju:
i
1
:L: X;= F
3
V2/2 3/5 +XA = 0; :L: Y;= -Fj +F
2
3/5 +F3 V2/2' 4/51+ YA = 0;
:L: Zi= -G -G/2+F
2
4/5+ F
3
, fil2 +ZA = 0;
:L: Mx= G, 40-F2 ,4/560=0; :L: My = -G 30+ ZA' 60 = 0;
pa 511
X
A
= -6kg; = 15 kg;

F2 = 5 Gj6=25 kg; 1f;jF
3
= 10 jl2kg. i
i
I.IOS. Radi Jakseg racuna uzimamo;m(!re u declmetpma. i Oznacimo
iM; "'''''''''''1
sile u stapovima sa F .=5., onda cemo racun sprovcst! 'tab o.!
"' . ! ,l[ .
I -,_'-:Z-Y; Zj I Yj Z;-z; Y
1
I Z; Xj-Xj

G 2 0 0 '/ -G
F, 6 0 0 -2 GI3
i
4G
F, 0 2 0 G/3
S, 0 2 0 S, 2S,
S, o -2 0 S, --2 S,
S; o -2 0 -3S,/5 4S,/5 -8'S,/5 S,/5
S, 0 2 0 -3 S.l5 4S,/5 8 S.l5 6 S,/5
S, 6 0 0 S,/(17 4S,!Vl7 -24s,/V17 s,/l/17
1 ._
S. 6 0 0 -S,/(17 4 SoIV17 1-24 S,/V17 s,IVTI
170
Sabirarjem dobijamo:
.z:; Yj =SS-S6 + G VT7f3 = 0; .z:; Zj= s! + S, + 4 (S3 + S.)/5 +
+ 4 (Ss +s6)(VT7 -5 G(3 =0;
i /_
2::'M.=si (S3-S.)/5 =0; .z:; My = -24 (Ss+ S6)/t 17 + 6 G = 0;
S,)/5 + (Ss - S6)/VT7 = 0,
=96kg;
-4 VT7 kg;
S)= -40GI48= -80kg;
S, = 7 VT7 G/24 = 28 VI,? kg.
ABeD jesu:
, .
x=O; r=(a+2b)h/(a+b)' =240 180/3 180';"'80cm=8dm;
Koorqinate karakteristicnih tacaka vezivanja stapova jesu:
z=O.
K(5dm; i 6dm; 0); K'(-5dm; 6dm; 0); A'(6dm; 0; -8dm);
I
i D'(-6dm; 0; -8dm),
pa SIl A'K=D'K'=VlOT""IOdm; PA":=IOdm.
i --+ --+
Kosinysi smera sila F) i F. jesu:
-1/10; 6/1iO; 8/10;1/10; 6/10; 8/10; osim toga su
sila 1) i 14 za poeetak 0 triedra Oxyz bite:

i j k
5 6 0 =F)(4S T-401+36 k)/IO;
-1 6 8
M
F
4=F
4
(48 fl-40 T-36 k)/lO.
o
lednaCine za ravnotezu sila jesu:
I
.z:; NIO-Fs' 3/5 +6' 3(5 = 0;
odnosno
i
i.z:; Zj=F
j
+F2+ 8 (F)+F.)/10+ 4(Fs+ F
6
)/5-G-G=0;
21 Mx= - 8 G -IS G+18 (F3+ F.)/IO + 18 (F5+F6)- 4/5 =0;
.z:; My = (F,-El) ' 6-:- 40 (F) -F4 )(10 = 0;
.z:; M
z
=36 (F) -F,)/IO+ (F5 -F6)' 3/5 - IS = 0,
F)-F. F
3
+F,=0;
+8(F5+F6)=1200;
F) + F4 + 3 (Fs + F
6
) = 325 ; 3 (F) - F,) I- 2 (F) - F
4
) = 0;
i
(F) - F.) + 3 (Fs -F,) = 0_
17 t
Sile u stapovima iznose:
F
3
=-100kg: F,= 100 kg;
Fs = 525/6 kg; F
6
=125/6kg.
1.11 O. Ovde su vis ina trougJa h = a V3/2, cos C( = 6/10, sill C( = S/I 0,
r = ct, te iz jednacinaza ravnoteZu sistema sila dobijamo:
.z:;Zi =F) + F3 +F
2
' 8/10 + (F. + F
6
) 8/l0+ Fs -G = 0;
.z:; Mx= -(F
t
+F
2
' 8/10) a/2+F) a/2+F. 8(IO'a/2=0;
Odavde izracunavamo sile u stapovima i one iznose:
F6 ='F.=29 kg.
1.111. Kako je h = 40 cm, bl2 = 30 erri, to je [) = 12 = 50 cm. Zbog toga
sto je H=60cm, a=80cm bice 14=15= 100em, te je eosa.=h/I,=a/l.=

=4/5=8/10, Oznacimo sa Fui=Fj sile u stapovima koje
smatramo da su usmerene ka ploci, onda jednacine za ravnoteZU daju:
.z:; My = (F. + Fs)' 3(5 SO-G 40-G SO=O;
.z:; Mz =(F
2
-F,) 4/530 I- (F. -Fs) - 4/530= 0,
pa su sile u stapovima:
F.= 25 kg;
1.112. Specifiena tezina materijaJa (ceJika) je Ym = 7,85 kgfdm3, pa je
tdina vratila:
G =Ym' J2 1t/4-1 = 7,850,523,]420/4= 3] kg.
172
Za izabrani triedar Axyz jednacine za ravnoteiu daju;
2. M
y
= 20X
B
- 48 G- 30Gcos \1.= 0;
2. M, = 5 F- (2 G....., G) . 2-(5 G cosa)j = 0,
pa su
F=(4 + 5 V3) G/lO= 1,265 G = 39,3 kg;
1.113. Koordinate tacaka P i K iznose:
pa je rastojanje
-
Ie su kosinusi smera sile F
2
:
COS (32 = -113/4;
Stoga su Dekartove koordinate sile is. u odnosu na triedar Axyz:
X
2
= 3 F,/4; Y
2
= -)/.3F2/4;
Sila paralelna je ravni Axy, te su njene Dekartove koordinate:
Tezina vrata G dejstvuje u teiistu C, Cije S1l koordinate:
xc=bj4; Zc = h/2 = bj4.
Stoga tacka H-napadna tacka sile F,-ima koordinate:
lednacine za ravnoteZll prostornog sistema sila daju:
2. Zj = Z A - G + F2/2 = 0;
2. Mx= - YB' h+)13 F, b/4-F, b/8-)I3Gb/4= 0:
2. My=XB h+ F2 b/4-J/3 F,b/8 + GbJ4 =0;
2. M
z
= - VI F2 b/4 +FI .
pa su otpori oslonaca i sila F,:'
, i
X
A
=(24-)13) G/48 = 139,20kg; y .. = (J VI - 5) G/16= kg;
,
ZA = (6-)13) G/6= 213,50 kg;
173
X
B
= -(24 + 5)13) G/48 = -204 kg; (7 - 8 V3") GfJ 6= -1118,25kg;
F, = 41/3 F,/3 = V3"G/3 = 173 kg.
1. II 4. Kako su koordinate tacaKa:
A (a; 0; 0), C (a/2; a/4; a V3J4) , P(O; 0; a
rasto janja su:
Ap2= (- a)2 + 0 + (a 113)2= 4 a
2
;' AP= 2 a;
Cp2=( -a/2)2+ (-a/4)2+ (31I3a/4)2; CP=aVZ;
pa su kosinusi smerova pravih AP i CP:
COS "', = -1/2; COS (31 = 0;
COS (32= - Vl/8;
COS y, = J/3/2;
COSY2= 3 116/8:
U delu uzeta AP dejs\vuje sila a u delu CP sila F,.: Ali kako je
me provuceno kroz prsten (P) obe sile su jednakih velicina,i F, =F
2
=F.
Stoga jednacine za ravnotdu postaju:
2. Xj =X
B
-F/2-FVl/4 = 0;
l:Z;=ZA +ZB+)13 Fj2+
posto su momenti sila F. za tacku B (0):
..,..
,
J
k
Fa
I
MB = a 0 0
Ms =32
-F/2 0 F(f/2
I
..,..
- -
j
k:
2 I
VI
-2V2 -(2 3116
I
tacaka K (0; 0; 2 a) i D (0; a V3/2; a/2),
1
CK=I=2a,
I -+
pa su koordin,3te sile F:
X=F/2; . Z =3 F/4.
Koordindte leZista C ploce
3 _
xc=(Xt +x
z
+k
J
)/3=0/3; Yc t.Iy;)/3 = a V3/6; Zc = (Zl + Zz + zJ)/3 = a/6.
!
jeT je moment sile F za tacku A (pocetak 0):
I
+-7 Fa
lvi A =-
i 4
i
Prema t!Jme su:
j
o V3/2
2 -V3
k
Fa -+ _ -+ ......... _
1/2 =402V3+j-kV3).
3
F=G/3=4kg; X
A
=-GI6=-2kg; Y,4=O; ZA=G/3=4kg;
!
X)=O; Y
B
=V3G/12=3kg; ZB=5G/12=5kg.
. i
1.116. Koordinate tacaka su:
}- . ;- h
K(O; 0; R I
1
3cm), D(R/2; 0; RI3/2); C(2R/3n:; 0; 213R/3n:),
pa su Dekartove koordinate siJe F:
I
xt -F/2;' -1:0; Z=V3F/2; jer je KD=I=R.
JeclrmCin,e za daju:
:E X;= X A + XiJ-F/2=0; :E Zi=ZA +Z8+ 1/3 F/2-G= 0;
Iz ovih jednaCina sledi:
1.117. Koordinate tacke D jesu (RV3/4; -R/2; 3R/4), pa je
DK2 = f2 = (- R V3/4)
2
+ (R/2)2+ (R VI - 3 R/4)2 = (8 - 3)/3) R2/2"" 1,41 R2;
te je du.zina R. Stoga su koordinate sile
F (X=-3F/4,8; Y = 2 F/4,8; Z = 3,92
Jednacine ravnotde su sledece:
XA + xB-V3 F/4,8 =0; YA = -2F/4,8; ZA + + 3,92 F/4,8 = 0;
ZA R R - 26,92 FRj4 4,8 = 0; G 2 Rj3 7C- 6,92 FR V3 /44,8 = 0;
(XA-X
B
) R= 0,
te su:
175
VeliCina sile -; u koncu smanjila se za oko 33%, pa se time menjaju
komponentni oslonaca.
1.118. Oznacimo sa G
t
tdinu vratila, a sa G
2
teiinu kaisnika, onda ce
jednacine ravnoteie sistema sila koje dejstvuju na vratilo da budu:
te dobijamo
:E Zj=ZA + ZB-F-Gt-G2= 0;
:E My=Fr-G
J
R= 0;
1.119. 1z jednaCina za ravnotezu sila
:EXj=XA+XB+F=O; :E Y;= YA=O; :E Z;=ZA +ZB-G=O;
:E MX=ZB' I-G (a+b) =0; :E My= -FR+Gr=O;
1; Mz = -%Bl-F(l-c)=O,
dobijamo:
F=Gr/R;
X
B
= -F(l-c)/l; ZB = G (a+ b)/J.
1.120. Ovde su 1=120cm, a=50cm, c=40cm, R=25cm, r=5cm,
pa su jcdnacine za ravnoteZu:
1; X;=XA + XB+F=O;
176
Ie dobijamo
X
B
=-40kg; Z.B=175kg,
1.121, Teiina vratiJa iznosi
Jednacine za ravnoteZu daju:
LX
i
=X
A
+X
S
+(F,+F/)-(Fz+F;)j2=0; LY,= Y'4=0;
L Zj= ZA +ZB-G
O
- G,-GZ-(F, + F
z
') V3j2 = 0;
L Mx=Zs'lO-G
o
' 5-G" 3 -G
z
' 8-(F2 +Fz'), lf3/2, 8=0;
L My=(F)-F)') R,-(F
2
- F;), R2= 0;
L M,= -XB,IO-(F) +F)')' 3+ (F2 + F2')/2 , 8=0,
pa su
Zs=703 kg,
1.122, Kako su koordinate tacaka
K(a; 0; a); D(O; ay3j2; aI2),onda je DK=I=aY2,
te su koordinate sila:
F(X=(2Fj2;
F",(X",= --3GI2;
pa jcdnllcinc ruvnotczc duju:
y= -V6FI4;
Y
w
-Glf3/2 ;
Z= Jf2 FI4),
Z.,= -G),
L Zi= ZA + ZjJ + FJf2/4-2 G =0;
Z M,= -GaV}/4-3Galf3/8+FaV6/8+Fa 3 (2/8=0;
Z My = 2 Ga - 3 Gal8 + Fa 2 V2/8 - 2 Zs a = 0;
Z M, = 7 V3" Gal8 -- Fa V6/4 + 2 Ysa=O.
Komponentni otpori oslonaca i sila iznose:
F= 5(V3 -1)G/4= 91 kg;
Y
B
= -169 kg;
i
Zs=65,2l'kg.
177
1.123. Kako su koordinate tacaka D (R; 0; 0), K (0; 0; 1 R/3), du-
lina je:
DK = 1= [( - R)2 + 0 + (4 Rj3)2)1/2 "'"
i
pa sn koordinate tereta: F(X = - 3 Fj5; Y = 0; Z = 4 F/5). Sada i'z: jednacina
za ravnote2'u sledi:
i
ZMy = -4FR/5+Gxc=0;
->
pa su sila F i komponentni olpori:
,
gde je Xc koordinata tezisla srafirane povrsine. Ova povrsina je rahka povr
sina polukruga (1) i kruznog odsecka (2), sredisnjeg ugJa 2 IX = 90
0
, to jest
oc = 45
0
odnosno IX 7r/4. Prema tome, po zakonu leiista bite '
R
,i
Xl = 4 /311:;
A
z
= RZ IX- (R2 sin 2 a)/2 = R2 2)/4;.'
X2 = -R+ 4 R sin
J
a./3 (2oc-sin 2 a,);
te su
Brojne vrednosti terela F i komponentnih iznose:
F = 0,70 G = 7 kg;
1.124. Koordinate tacaka su: D' (R
R/2; 0), K CO; 0; 4 R/3), pa su
D' K = I) = [( - R /3/2)2+ (RI2)2 + (4
D" K = t2 = [( - R 113/2)2 + ( - R12)2 + (4 R/3)2J!/2;
12 Zbirka zada[aka iz mebanike 1

dejstvuje ista sila;F=F'=F"
jednaCine :9 ravnotezu daju:
(K), u deJovima D' KiD" K uZeta
ali su projekcije sila razlicite. Stoga
2: Xt=X
A
+r 3]13 F/IO-3 ]l3F/1O=O; 2: Yj = Y
A
+3F/IO-3F/IO=0;
2: Mx=( -Z", +ZB) R-8 FR/20+ 8 FR/20=0;
,
-8]13 FR/20=O;
jer su mom'cnti sila F' i F" za koordinatni pocetak jose:
I
-> p fFR
Mo=:-
20
-,
kl
-->
] j
FR
I j k
VI -J
I;
Mo=- ]13 I 0
-31"3 3
20
-3(3 -3 8
Iz prefhodnih jednaCina dobijamo:
F = 10 V3 G},c/24 R= 0,403 G= 4,03 kg, X
A
= X
B
= 3]13 F/10;
i ZA =ZB=G/2-FjJO= 4,6 kg.
1.12S.! Koordinate teista trostrane prizme su:
i
x
c
=a/3 =20cm=2dm; Yc = b/2 = 4 dm ; zc=c/3= I dm.
Kako je tgF=bjH=4/3, to sina:=4/5; cos rr.=3/5;
Oznaci,mo sa F.i = Fi sHe D stapovima i pretpostavimo da SD sve usme-
rene ka pJoci, tada SD jednaCine za ravnotezu:
t X;=F
J
.2: Y
I
= -F2 sinrr.-Fssin rr.= 0;
, -;--
:t Z,= F] + F. + F6+F2 cos rJ. + Fs cos a+ F, sin = 0;
!
Ml= (F] cos + F
6
) b-Gb/2= 0; 2: My= (F. + F5 cos a+ F6+
i
2:Mr=
I
lz ovih jedqacina dobijamo:
F\ =2 G/3 =10 kg; F2=F)=F5=0;
!
F.= -G/6= -5 kg; F6=G/2= 15 kg.
1.126. : Pritisci stativa na pod su vertikalni, pa Sil i otpori poda verti-
kalni. Jednatine za ravnotezD svih sila, uzimajuCi osu BP' za x-osu i osu AC za
y-osu, bieq
179
gde je h = a V3/2, pa su:
FA = Fc= (G + F)/3 + FR/2 h;
Prevrtanje stoIa nastupice kada je FB=O, to jest kada bude 3 R/h> 1,
odnosno F>G/[(3 R/h)-l).
1.127. Duzine svih stapova su jednake, II=i=50cm, pa su cosR=3/5,
sin rr. = 4/5. Visina trougaone ploce je h = a VI/2 = 3 V3 dm.
........
RaiSun sprovodimo tabelarno sa F.i= Fj :
-I
j
XI Yj
I I
Zj XI Y
1 ZI Mx.
G V3 0 0 0 0 -G
-
F 3v3J2 0 0 Flf3/2 0 F/2 -
F, 0 0 0 0 -3F,/5 4F,/5 -
F, 0 0 0 0 3F,I5 4F,/5 -
F, 3Y31z -312 0 3V3FJIO 3F,/10 4F,/5 -12F,/10
F, 3v3t2 3/2 0 . 3V3F./10 -3F./10 4F./5 12 F.l1O
F, 3Y312 -312 o -3V3F,/10 -3F,/I0 4F,/5 -12F,/10
F. 3 V3/2! 3/2 0 -3 V3F./I0 3 F.IlO 4 F./S 12 F.1l0
Iz tab lice sledi:
pa su:
My
JGV3
.-F3 v3t4
-
-
-12 V3F,
-12 V3F.
-12 V3F,
-12 V3F.
Mz
flO 9 V3F,JIO
flol-9 V3F,/10
/10
1
1
-9
110 9 V3 F,/IO
1.1Z3. Sada je teret F vertikalan i dejstvuje u taiSki S, te daje sarno
moment oko Ox-ose koji iznosi -Fh=-Fa/2=-3V3F. Spreg predstavljen
vektorski pada u pravac + Oz-ose. Stoga su jednacine za ravnoteZu:
pa su:
180
1.129. Zbog simetrije optereeenja i motora bice sile u stapovima:
Fl = F. , F2 = F" F
J
= F
6
Duiine stapoVa i kosinusi smerova sila bite:

I;
2;
3;
4
5
6
,
[/ (ern)
131,16
137,42
151,33
,
cos a;
I
cos III
0,762
/-0,366
0,728
,-0,204
0,793 -0,396
I
cosy/
-
0,534
0,655
I
I
-0,463
pa jednacine za ravnotefu daju:
L Xi = 2 (F
1
cos iXl + F2 cos a
2
+ F3 cos e(
3
) = 0;
L: Yi = (F4 - F1) cos [31 + (Fs - F
2
) cos [32 + (F3 - F
6
) cos [33 = 0;
L Zi = 2 (F1 cos YI + F2 cos Y2 + F
J
cos Y3)-G= 0;
jer Sil prva dva momenta zbog simetrije jednaki nuli. 1z ovih jednacina sledi
F,=F.= -1 574kg;
l.BO. Za izabrani triedar Axyz koordinate tacke C jesu: C (2 m; 0; 3 ill),
a koordinate Sil sile F(X=O; Y=-FII2/2; Z=-FV2t2), pa je moment

sile F za pocetak A triedra:
-4- k
F F(2 1 j FII2' -+ _
M A =-2- 2 0 3 =-2- (3 i +2j-2k),
o - I -1
te su jednacine ravnotde
Stoga Sil
XA=O; Y
4
=100J!2=14Ikg;
@Ax= -423 kgm; @AY= -282kgm;
C) TEZISTA
ZA= 141 kg;
@A,=282kgm.
1.131. . a) Sve paralelne sile grade isti ugao ex sa + Ox-os om, pa ce
takav ist1 ugao graditi i rezultanta. ,Uzmimo da je Fi neka "i-ta" sila iz
sistema, onda Sil njene koordinate i moment za koordinatni pocetak 0 tri-
edra Oxy:
Xi=Ficosa., Yi=F,sina.;
181
Projekcije rezultante i njen moment bice:
!VI';; = LMo = sin rI.. L: F; Xi- cos ex' L: FIYi'
Kada se sila zaokrene oko svoje napadne tacke Nj za ugao q>, pro-
menice se njene projekcije na ose triedra Oxy i njen moment w tacku 0,
// i
I /
Y/
ri

,
a)
b)
yl

/
/ a.
I
I
I
I
C4'-''----
Ye
L
Ie . __ 0:......
o --
te ce iznositi (s1. a):
C)
SJika 1.131.
X;' = F/ cos (rI. + cp) = Xi cos cp- Yj sin cp;
Sabiranjem dobijamo rezultantu:
a
182
Kako je
veNtina nije se promenila.
Pre o,brtanja napadna Iinija rezultante gradila je sa + Ox-osom ugao 0:,
a sada ce on biti 0:', te sledi
i
tgtp+ tg ct
1-tg (i tg q>
tg(a+q,
pa je (i' = a: + q>, te se i rezullanta zaokrenula za isti ugao 'l' i u islam smeru.
Da bismo nasli oko koje se ta<:ke zaokrenula rezultanta, odredirno,
prema momentnom pravilu, jednacine napadnih linija rezultante pre i posle
zaokretanja, pa ce biti:
xY,-yX,J:2: Mo; xY.' - yX/ =:2: Mo'=cos'l" (xYr-yX,) + sin:'P.:2: (x/X/+ YiYi)'
I
S ob:/iirom na prethodne telacije dobijaju se dye jednaCine:
sa nepoznatirna x i y, koje predstavljaju koordinate tacke (C) oko koje se
obrce reZ',Jltanta. Ta se la<:ka naziva srediste sistema paralelnih sila. Njegove
Sil koordinate u Isti triedar Oxy:
:2:Fx,
X- - ".
c----,
F,
2. FiYI
J'c=--;
Fr
Dakle, kada se sve site zaokrenu oko svojih napadnih lacaka za
iSli ugao i;u is/om smeru, ne l7'.enjajuCi svoje ve/ifine, rezultanta ce se zaokre-
nuti oko sredista za isti ugao i u istom smeru, ne menjajuCi takode svoju ve-
liCinu (51. v),
b) za dati sistem sila bite:
Fr=2. Fi= 10+2- 3-4 + 5= 10kg; :2: Fjx/= 20- 2-6-12+ 20=20kgcm;
:2: F{ Yi = 20,+ 2 + 6 - 8 - 10= 10 kgcm ; x
c
=20/10=2:cm; Yc=10/1O=) em.
Pololftj sredista moze se odrediti graficki. Pomocu plana sila i veriznog
poligona odredi se rezultanta F; paralelnih sila. Ona prolazi kroz tacku
R-presecllu tacku prve i poslednje strane veriznog poligona (sl. c). Zatim
se sve sile zaokrenu za isti ugao i il istom smeru (u prirneru za 30) i po-
i '
novo odredi rezultanta kroz lacku R'. Obe napadne linije rezultanti F, i F,'
sekti se u sredistu C,
183
1.132. a) Svaku duzinu L/ zarnenicerno sijorn L, = Fj , pa cerno racu-
nom i graficki odrediti srediste sisternavezanih sila J;, a to je i teziste vlaka,
Racun sprovodimo tabelarno.
Deo
I
L j
I
XI
I
Y/
I
L/x/
I
LjYj
AB R Rf2 R R'f2 R'
BD RvT 3Rf2 3 Rf2 3 R' VYf2 3 R' V2!2
DEF
1
Rrc 3R
12 ;+(2 Rf11:)
3 R'n 2(rc+J)R'
FH 2R 4R 8 R' 2R'
1 tablice slede vrednosti:
L=:2:Lj =(3+V2+n:)R; :2: L/xj =(l7 + 3 V2 + 6 rc) Rl/2;
:2: Li y/ = (10 + 3 VZ+ 4n:) R2/2; x
c
=2,67 R; yc=O,77 R.
L;
b' c' d'
C C
"
L,
b
I :
L, C
2
/",2' ',3'
4:' 5;'
L.
L,
L. ,;
. c
0
L,
d
L,
4
Slika 1.132.
PoloZaj Idista je odreaen graficki (slika),
b) Po prvoj Guldinovoj teorerni, povrsina ornolaca je
Sy=2rr LXc=2rr2. Li Xi =n: (17 + 3VZ + 6n:) R2rr= 125,82 R
Z
cm
z

1.133, a) Ovde je duzina vlaka
L=:2:L;= 4 R+ R+R+ R V'Z+R 2 R= (8 + V2+ n:) R = 12,55 R,
184
pa su
2.: Li Xi= -I R R/2 + R- R + R liz. J,5 R+ R1t (2 R+ 2:R!-rc) + 2 RR
= (I + 4 Td 31!2)R
2
j2 = 18,90 R2;
2.: Li Yi = 4 R 2 R + R- 4 R + R 7 Rj2 + R 1/"25 R/2 + R 1t. R = (31 + 51-2 +
+21t) RZj2 = 22,17 R2,
Ie su
Xe = 2.: Li x;/L= 18,90 R2j12,55 R= J,51 R; Ye== 1,77 R.
b) Racun sprovodimo tabelarno:
11
4 R2 Rj2 2R
12R'
8 R'
12 R2j2
4R/3 7 R/3 2R'j3
7 R'j61
3 2 R2
3Rj2 I
R 3'R' 2R'
41 R2 rr/2 2 (2 + 3 rr)R/3rr R (2 + 3 IT) R'/3 R'n/2
lz tablice sledi:
1.134. Srafirana povrsina
01 AB (AI) i knlznog odsecka
y
R
Slika 1.134.
Xe= 1,19 R; Ye= 1,57 R.
jednaka je razjici povrsina krUZllOg isecka
(A
2
) nad tetivom 01 B". Srcdisnji llgao prvog
isecka je = 1t/6, jerje trougao 01 0z B
jednakostranicni, stranice R, ugla = 1t/3.
Teiista isecka A0
1
B i odsecka naJaze
se na osama simetrije u tackama C
1
I
C
2
, te su (slika):
te je
A I = R2 a/2 = R2 1t/l2 ;
SI = (2Rsinrxj2)/3 (aI2) =
= 2VI(V3 - J)RI1t,
A1 SI = VI (VJ- J) R3/6;
A2 = R2 - RzV3/4 = R2 (2 1t - 3 V3)j12,
pa Je
A2 Sz = R2 nj6 2 R sin (f>/2)/3( f>j2) - R2 V3/4 2 R V3n 2 = R3/12.
185
Koordinate teZista odredujemo iz jednacina:
AXe = A, Xl -A2 X
z
= A, Sl cos (tl./2) -A2 52 sin = R3/8 r
I
AYe=A
I
Y1-A
2
y
2
=A
I
SI sin (0:/2)-A
z
(R -szcos (8-41t+ 3 V3) R3j24 ,
pa SU, zbog toga sto je povrsina A=A,-A
z
=(31/3-1t).R
2
jI2,
Xe= 3 RJ2 (3 V3 -1t) = 0,73 R; Ye=(8 + 3 V3 -41t) Rj2 (3 VI -1t) ='0,153 R.
1.135. Srafirana povrsina je razlika povrsine kvadranta kruga, polu-
precnika 2 R, dva kvadranta kruga, poluprecnika R, i kvadrata 00, S02 gde je
S presecna tacka polukrugova. Teiiste se nalazi na osi te su:
A=(2 R)z1t/4-2 .R2 rc/4-R2= (71."-2) RZj2= 0,57 R2;:
A R2 1t . 4 V2. 2 RJ3 -2 R2 1t/4 (R V2J2 + 4 Vi RJ3 rc)- RZ: RVi/2 =
= VI (6-1t) R3/4 = 1,008 R3,
pa Je koordinata tezista merena ad tacke 0:
.------
2 (6 -1t) R/2 (1t - 2) = I ,711i..
1.136. Srafirana povrsinasastoji se iz povrsine dye R<.:vr-
sine kruznog isecka, poluprecnika 3 R, manje povrsina trougla osnovice AB=
= 4 R i visine h. Sredisnji ugao isecka je <;t., pa je co,> a = 2 R/3 R b" 2/3, to jest
=0,841 rad. Zbog toga je visina trougJa h=3Rsina, gde je ;sina=V5/3.
Prema tome biee:
i
AYe = 2.: AiYi; [1<2 1t/2+ 29 R2 a/2 - (4 R 3 R sin 0'")/2]yc=
. I
= [R
2
1tj2. 4 R/3 11: - 29 R2 aJ2. 23 R sin
z
(0:/2)/(3 aJZ)-'
- ( - 6 R2 sin a 3 R sin a)J3] ,
iIi
te je
Ye= -4RI(1t+ 18-4V5)= -0,428R.
1.137. Statick:i momcnti povrsina pravougaonika i polukruga za tacku
moraju da budu jednakih veliCina, ali sllprotnog smera, te sJedi:
2 Rb bl2 = R2 rc/2. 4 R/3 1t = 2 R3!3, to jest b = ]/z RZj3 =)16 R/3.
1.138. lz uslova da je zbir momenata sila A; za tacku 0 jednak nuli
sledi:
L Mo= 2 Rh/2 .h/3- R2 1tj2 4 Rj37t = Rh
z
/3 -2R
3
j3 = 0, to jest h= RV2.
186
1.139., Iz momentne jednacine za tacku 0 sledi:
i ,2: Mo= AXe = Ax = (bh-xh/2) x=bh b/2-hxI2 h13.
odnosno
_/3'2 x<-6 bx+ 3 b
2
=0,
to jest x = (3 13) bl2 = (3 - Y3) b/2 = 0,635 b, posto se drugi lkoren mora od-
baciti, jer k s/alii'ki nemoguc.
1.140.[ Ovde je ,povrsina A razlika povrsina trapeza i polukruga, pa
ce biti:
pa je
+ b) hJ2- RZ rr/2]yc= !(a + b) h/l .(a + 2 b) hl3 (a + b)-I
- R
Z
1t/2 4R/3 rrJ = 2 b
J
/3- b
J
/I2 = 7 b
3
/I2,
Yc= 14 b/3 (12 -71:) = b/l ,89 = 0,53 b.
1.141.: Teiiste se nalazi na osi simetrije (Oy-osi), pa je
AYe = (R2 rr/2 - R2 71:/4) Yc = (RZ 71:/4) Yc= 2 RJ/3 - RJ 71:/8 = (16 - 3 rr) RJ/14,
odakle je:
Yc = (16- 3rr) R/671: = 0,35 R.
drugoj Guldinovoj teoremi bice:
v" = 21t 2: A/Yi= 2 rr (16- 371:) R
J
/24 = 1,73 R3.
1.142. SJiku cemo podeliti na slike cija teiista znamo lako da odre-
1.144. Prema drugoj Guldinovoj teoremi bice:
1.145, a) Ovde su povrsina i staticki momenti delova slike:
A = 2R2_2 R
Z
rrJ4 = (4 - rr) RZ/2 = 0,43 R2;
2: At XI = 2 R2. R/2 - 2 (R2 rr/4). (R-'-4 R!3 71:) = (10 - 371:) RJ/6 = 0,097 RJ;
L. A/y/=2 R2. R-(R2 rr/4). 4 R/3 71:-(Rz71:/4) (1 R - 4 R/3 rr)=
= (4 -71:) RJ{2 = 0,43 RJ,
pa SD koordinate tezista:
Xc = (l 0- 371:) RI02 - 371:) = 0,23 R;
Yc=R.
b) V xfVy = Yc/xc = (12- 371:)/(10 - 3 rr) = 2,58/0,58 = 4,44.
1.146. a) Ovde su povrsina srafirane slike i staticki momenti:
A = (2 R)z71:/4_ R2 rr/2 = R2 rr/2 = 1,57 R2;
L. Aj x;=(R271:).4. 2R/371:-(R271:/2)R=(16-371:) RJ/6= 1,097 Rl;
2: AiYi=(Rz71:). 4 2 R/371:-(R271:/1). 4 R/371:= 2 RJ,
pa su koordinate tezista:
Xc= (16 - 371:) R/371: = 0,69 R;
b) Odnos zapremina je:
Yc= 4 R/rr=0,636 R.
\87
dimo, pa [acun najlakse sprovesti tabelarno: V)Vy = Yc/xc= 12/(16 _ 3 IT) = 12/6,58 = 1,82.:
i
2
3
4
' I Ai!
Xj y, A/XI Aiy,
J6R' 4R R 64 R' 16 R'
-R'f 8 R/3 IT 2 R-8 R/3 1< -8 R'/3 -2R'rr+8R'/3
I-R'i
8 R/3 5 R/3 -8 R'/3 -5 R'/3
R' ' 8 R-8R13 IT 8 R/31t -8R'IT+8R'/3 -8 R'/3 - 1t
1z tablice sledi:
Xc= 8 (23-h) R/3(l5-2rr) .,4,15 R;
Yc= (43 - 671:) RI3 (15 -2rr) = 0,92 R;
Vx = 2 rr (43 - 671:) RJ/3 = 50,55 R3.
1.143., Prema drugoj Guldinovoj teoremi bice:
Vy = 2 rr 2: Ai XI = 2 rr [4 . 2 1 + (22/2) . (2 + 2 + 4)/3 + 442-
- J2. rr/2 . (4. 1/3 rr) - (16 rr/4) .(4 - 16/3 71:)] = 2 rr (66 - 16 rr) = 315,51 cm
J
1.147. Zapremine SU u odnosu:
Vx/Vy = L. AiY;!L. Ai Xi = (136 - 9 1t)/2(38- 9 rr) = 107,74/19,48 = 5,53,
jer su staticki momenti:
:E A,Xt=2 RZ. 2R/3 + 8 R2.R-(R271:/2). (2 R- 4 R/3rr)-R271: (2 R- 8 R/3rr) =
=(38-9rr)RJ/3;
:E AI YI = 2 R2. 14 R/3 + 8 RZ. 2R-(R2 rr/2). 3 R-R
2
1t. 8 R/3 1t= (136- 9 rr) RJ/6.
1.148. Sraiirana povrsina je razlika trougJa OBO' i kruznog isecka OAB,
poluprecnika O'A = 0' B = R, sredisnjeg ugJa t:t. = rr/3, jer je cos t:t. = R/2 R = 1/2.
Visina trougla je SB = R 13/2, pa je zapremina
Vy = 271: 2: AI Xt = 2rr [(9 RI2). (R 13/2.2). (R {X/6) - (R2 71:/6) (2 R/71:)' 1/2}= I
=2rr (27/48 -1/6) RJ = 19 IT R3/24 = 69,12 cml,
jer je
Xz = Sz sin (aj2) 2 R sin
2
(aI2) / (3 t:t./2) = R/rr.
188
1.149. Srafirana povrSina sastoji se iz pravougaonika i trougla umanje-
nog za kruzni isecak. Prema drugoj Guldinovoj teoremi, zapremina ce biti:
V, = 21' LA; 21' [ab. a/2 + (a
2
etga). a/6-
- (R2 (12) 12 R sin (3 (1./2) sin 1 = 21' [a
2
b/2 + (a
J
ctg (1.)/6-
\ 2 2 J
- (2 R3 sin
2
(1./2)13] = 535 dm
3
1.150. a) Racun sproyodimo tabelarno:

__ ! __ L_i __ Y_i _-,-__ L_i X_i_-,-_Li YI
2R-41;/" II
2
3
4
5
Rrr
2R
R
2R
R rr/2
}z tabliee sledi:
L=(lO 13rt)R/2;
4 R/",
3R
3R
5 R
6R+2 R/rr
2R
3 R/2
R
2 R/"
4R'
6 R'
3R'
lOR'
(31<+ 1) R'
(2 n-4) R'
4R'
3 R'12
2R'
R'
L L;Yi =(9 + 4n) R2/2;
Xc= (48 + 6 rr) RI(lO + 3 n) = 3,49 R = 13,96 ern; Yc = (9 + 4 TI) R/ (10+ 3n:) =
= I,ll R=4,44cm.
b) Prerna prvoj GuJdinovoj teorerni, povrsina omotaca obrtnog tela bice:
S =S,= 2 n L. L;Yi = (9 + 4n) n R2= 67,70 R2= I 083 crn
2
e} Racun sprovodimo tabelarno:

. --I -;'--1
I 4 R' R -1
2 -R'T( 8R/3rr 1
I :
4 R' 3 R I
2:: rr/4 ::+4Rlh I
pa su:
A=(40-3n)R2/4;
R
2 R-8 R/3 rr
R
R/2
4 R/3 1<
4R' 4R'
-8 R'/3 -(6 rr-8) R'/3
12R' 4R'
lOR' R'
(9"+2)R'/6 R'/3
xc=2(142+9 .. )Rj3 (40-3n)=14,84cm;
Yc= 4 (12 - 2 rr) R/(40 - 3 n) = 2,99 cm.
189
d) Prerna drugoj Guldinovoj teoremi, zapremina ie:
V = 2 n L Ai Yi = 2n (12 - 2 n) R3 = 34,92 R3 = 2 235 CJll\
1.151. Uzecemo tacku 0 u sredistu os nove konusa, onda ie, VZc=L ViZi ,
pa su:
v = 6 R3 n - 2 R3 n/3 - 2 R3 re/3 = 14 R3 n/3 ;
L V
j
z,=6R3 n 3 R-(2 R3 n/3).(2 R/4)-(2R3nI3).(6R-3 167 R4 nj12;
zc= 167 R/56=2,9? R,d R.
1.152. Uzecerno tacku 0 u vrhu konusa, onda su:
V=R2 1' 4R/3-2 R3 n/3 =2 R3 n /3;
-(2 R3n13) (4 R- 3 R18) = 19 R4 n112;
L V
j
z/=(4 R3 n /3). (3.4 Rj4)-
pa je zc=19R/8=2,375R.
1.153. Uzrnirno tacku 0 u sredistu osnove konusa, onda' su:
V =2 R3 n/3 + 2 R3 n!3 =4 R3 n/3; LVi Zi = (2 R3 nj3) (3 R- 3 Rj8) + (2 R3 n/3)
.(2Rj4)=7 R4 n/4+R4 n/3=25R4 n/12, Ie ie zc=25R/l 6 LJ ,56R.
1.154. Qvde su:
v = 2 R3 nl3 - 2 (2 (3 n/3) = R3nl2 ;
LV, Zj = (2 R3 rr/3) . (3 R18) - 2 (2 ,3 rt/3) (3 r/8) = R4 1'J4 _,4 nl2 =7 R4 n132,
pa je
Zc= 7 R/16 = 3,5 CIll.
1.155. Iz momentne jednacine za tacku 0 sledi:
.
L Mo = L. VI ii = (R2 n H/3) . (H/4) - (2 R3 Te/3) . (3 R18) = 0; H=Rl!3
1.156. Iz momentne jednacine za leziste (C) sledi:
L Mc= (2 R3 .. /3) (y - 3 RI8)- (R
2
n YI3). (3 y/4) = 0;'
3y2-8Ry+3R2=O; y=(4V7)R/3, ali je y=(4-V'7)RI3=O,45R.
1.157, Zbog simetrije tela tdiste mora bili na Oz-osi, je:
=(2R3 n/3) . (3R/8)-(4 r
3
n/3) (r}=R4rr/6, pa je zc=,R/3.
1.158. Zapremina zarubljenog tetraedra jednaka je raziici zapremine
punog tetraedra (VI)' osnove jednakostranicnog trougj-arp6VJsine A:= Al = a
2
1f3/4,
visine h = a V3/2, visine HI = H = [a
2
- (2 h/3Yl
I
1
2
= a V6/3, i odsec\,!nog tetraedra,
zapremine V
z
Presek paralelan osnovj tetraedra takode je jednakostranicni
trougao (slika), stranice b = all, povrsine A
2
;., b
2
V3/4 = a
2
1
/
3/16 = A 14. Visina
odsecenog tetraedra je Hz = H12.
190
, Slika 1.158.
lz momentne jednacine za tacku
o (le.ziste osnove tetraedra) sJedi:
VZc=1: VIZ;; V=(AH/3-A
2
HJ3)=
=(AH/3-AH/4.2.3)=7 AH/24;
1: Vi Zj= (AHJ3) (HJ4) -(A2 H
z
/3) (H-
- 3 H
z
/4) = AH2/12 - 5 AH
2
124. 8 =
= II AH
2
/24. 8,
pa je koordinata tdista,:
Zc = (11 AHz/24. 8) / (7 AH /24) =
= 11 H/56=O,196
iznad osnove telraedra. Kod punog
tetraedra teziste je na visini tetraedra
na razdaljini H/4 od osnove. Kod ovog
zarubljenog tetraedra leziste se spustil?
za dubinu 0,054 H.
1.159. a) Sliku cemo podeliti na pravougaonik (I), iva trougla (2) i (3),
osnovica 2 R j R, visina 8 R i 4 R, kvadranta kruga (4), polukruga (5) i
kvadranta kruga (6).
Racun sprovodimo tabelarno:
2 8R
1
,
.
-2R"
4 -R'.rr/4
5 -R'.1t/2
6 -R'.rr
Ie su:
A=(72-7TC)R2/4;
Xj Y; AiXj
R 36R'
26R/3 2 R/3 208R'/3
34 R/3 Ri3 -6&R
3
13
(30 rr-4) R/3 rr 4 R/3 -05rr-2) R'/6
5R (6 rr-4)/3 IT -5R'rr/2
8 R/3rr S R/3rr -SR'/3
1: Ai Xi = (682 - 30 TC) R3/6;
Xc= 2 (682-30TC) R/3( 72-71<)= 7,84R;
Yc = 2 (86 - 61t) R/3 (72 -71t) = 0,90 R.
A/y/
12R'
16 R'/3
-2 R'/3
-R'f3
-(6rr-4)R'/6
-8 R'/3
b) Po drugoj Guldinovoj teoremi, zapremina obrtnog tela je:
191
c) Telo cerno podeliti na manja tela Cija tezista mozerno lako odrediti.
valjak (1), konus(2) vi sine H
2
=8R, konus (3) vi sine H3=4R, poluloptu (4),
polutorus (5) i poluloptu (6) poluprecnika 2 R.
Zapreminu polutorusa odredujemo prema drugoj GuJdinovoj teorerni:
Tezis(e polutorusa nalazi se na osi Oz, u srednjoj ravni polutorusa.
Racun dalje sprovodimo tabelarno:
I
1
~
i 2 3 4 5
-16:'rr/3
1
I
Vi
124 R'rr
32 R' rr/3
I
-4R'rr/3
-2 R' rtf3 I
-(61t-4) R' rr/3
I "I 3R
8R llR IOR-3RI8 5R 3 R/4
Vi Zj I 72 R'rr 256 R' rr/3 I -44R'rr/3 -77 R'n/121-(30,,-20)R4 rc /3 -4 R' 1t
Iz tablke sledi:
v ~ L Vj = (86 - 6 IT) R3 TC13; L VI Zi ~ (I 711- 120 TC) R41<jI2;
zc= (1711 -1207t)R/8 (43 - 31t) = 4,96R.
1.160. a) Srafiranu povrsinu (sJi-
ku) podelicemo na pet jednostavnijib
slika: troug/ove (I) i (2), pravougaonik
(3), kvadrant kruga (4) i polukrug (5),
kao sto je pokazano na slici.
Racun cemo sprovesti tabelarno:
-I Ai
I
Xj Yj
4 R' 4R/3 2R/3
2 -R' 8R/3 R/3
3 3 R' 7R/2 R/2
4 R'rr/4 (15 rc + 4) RI3 rr 4 R/3 rr
y
R'rr/2 3R (3rr+4)R/3rr
pa su
Slika 1.160.
-----
AjXi A1Yj
16R'/3 8 R'/3
-SR'/3 -R'/3
21 R'/2 3 R'/2
(15rr+4)R'/I2 R'/3
3 R' 1</2 (3rr + 4) R'/6
Xc = (54 + II TC) Rj(24 + 3 IT) ; Yc=2(29 +3TC) R/3 (24+3 'It).
b) Telo cemo podeliti na sest jednostavnijih tela: konus (1), konus (2)
valjak (3). polutofus (4), valjak (5) i poluloptu (6).
192
Racun cemo sprovesti tabelarno:
i
I
1
I
2
I
3
L
4
I
5
I

-
VI 16R'rr/3 -2 R'rr/3 2R'rrl 2rr (R'rr/2)(R+4 R/3rt) I R'1t I 2 R'n13
zi R 5 RI2
3 R I 3 R 9 R/2 I
43 R/8
VIz/ 16R'rr:13 -5 R'rr:/3 6R'1t (4+3rr:)J('rr: i9R'1t/2 43 R'rr:112
Iz ovih odnosa dobijamo:
v = (29 + 3 n) R3 1t/3 = 38,J 9 R3;
Zc = 9 (29 + 4TC) RI4 (29 + 3 n) = 10,39 R14,27 = 2,44 R.
D) TRENJE
1.161. Usvojicemo u (distu tela triedar Cxy takav da se osa Cx pok-
lapa sa strmorn ravni, a. da je osa Cy upravna na ravan, onda jednacine za
ravnoteZU daju sistem jednacina:
gde je FI). = flo Fn otpor trenja strme hrapave ravni, a Fn normalni otpor.
Koeficijent flo je koeficijent statickog trenja ("trenja pri rnirovanju"). On iz-
nosi flo = tg Po' gde je Po ugao tr.enja.
lz druge jednacine dobijamo otpor - trenja:
F". = flo Fn = 1-'-0 (G cos
pa iz prve jednacine sledi da je potreban uslov za ravnotezu:
F
(.l -IX-r)
cos!-,+F" to Jest F:;" GJIIlIIIJ! 0 G.
cos (3 -1-'-0 sin (3 cos (3 + Po)
1.162. Teret F se prenosi preko kotura K i dejstvuje na kraJ B sta-
pa AB. Napadna linija sile F gradi sa podom (horizontal om) ugao p. Usvo-
jimo u tacki A triedar Axy, onda su jednacine za ravnoteZu:
Ie su
L. Mp=FA lcos IX + flo FA 1 sin <1..-(Glcos <1..)/2 = 0;
2FA(1+fLok)=G, gde je
tg (3 = (G -FA)/fLo FA = 2k + (11!Lo) = (I + 2k fLoWo;
F =!Lo FAlcos (3 = 1-'-0 FA 13)112= G VfL/ + (l + 2!Lo kY/2 (l + I-'-ok);
F= G V247,73/20. 1,115 = (16 G/20) V (1- 0,032)/l,lIS",,69,S2 kg.
1.163. Oznacimo sa I-'-! = !LOA i sa 1-'-2 = floE koef;cijcnte lrt nja poda
zida, onda jednacine za ravnoteiu daju:
Ie su:
tg <P = 2 fL! FA I(2 FA - G);
FA = G 1(1 + fL! fLz); tgcp= J; <P = 45,
l.164. Otpor dodirne tacke A je kos, a na mestu dodira C upravan
na stap AB, te je Fc=Fn. U odnosu na triedar Axy bice:
L. MA = Fc' c- (GIcos <p)/2 = 0; c sin '1'= h = 1/2,
te su;
FA = (Gt sin
z
<p cos <p)/21-'-0 II;
. = 'sin
2
<Po cos 'l'0/(2 h-I sin <Po cos
z
CPo) = 3 (8 + \13)/61 = 0,486 .
P" "-
Oznacimo sa F = i" silu u uZetu, a sa 1" nonmilnu kompollentu
otpora zlda, onda su jednacine za ravnotezu valjka:
L. Xi=Fn- Fsin <p= 0;
te su:
FlfLo;
pa koeficijent trenja mora da bude flo:;" L
1.166. Oznacimo sa F pritisak gomjeg poluvaljka na donje, onda iz
usJova za ravnoteZu gornjeg poluvaJjka sledi 2 Fcos <p= G, Ie je f= G/2 cos <p,

gde je <p ugao izmedu centralne razdaljine 0
1
.0
2
sa vertikalom. Ako je Fn
normalni otpor poda, onda jednacine za ravnoteiu jednog donjeg poluvaljka
daju:
te su:
L. Yj=Fn-G-Fcoscp=O;
Fn=G+Fcosrp=G+ G/2=
Iz simetrije sledi da je
tg <p = [io - G) = 3 [io
x/2+R=2Rsin<p, to jesl X=2R(2Sin<p-I)=2'R(-i_ 6\Lo I).
I 1+9fLo.
13 Zbirka zadatnka i.z mehilnikc: I
,:
194
1.167, Zbog simctrije hvataljkc i aksijalnog opterecenja teretom (G),
lako sc da vucna sila u laneu iznosi takode F,= G. U polugama OA
B' F;,
Slika l.l67,
i 0 A' javice se sile F;', koje zbog
simetrije hvataljke moraju biti jednake.
Isle tolike sile, samo suprotnog smera,
dejstvuju na kolenastu polugu ABC, od-
nosno A'B'C. Prema tome, izjednacine
ravnotde zgloba 0 sledi:
2: Y, = G-2F,' cos IX = O.
te je, F,' = - Fl = GI2 cos IX.
Otpor dodirne ravni je F
3
a ot-
por trenja F" = fL F3" Stoga iz momen-
tne jednaCine za tacku B dobijamo:
2: Ms = FJ3 cos C() - F,I3 sin
- (G1
3
cos (3)/2 = o.
pa je, S obzirom na prethodnu jednaeinu, pritisak papuee:
F3' = - F3 = G sin sin (1.12 cos (I. sin y).
Silu u zatezi BB' odredujemo iz momentnc jednacine za tacku C:
Uslov zahvatanja (ereta papucama je
sin (f3-y)
fL F3?- G12, to jest fL, odnosno 19 (I.?- ----.
fL sin [3
1.168" Iz, jcdnacina ravnoteze kotura i poluge sledi:
2: M 0 = F, a + F2 b - Gc = O.
"
gde su F, i, F2 sile lJ uzad:ma, Prcma Ojleru, F, je vucna sila, pa iz treee
jednaCine d'obijamo:
pa su:
F, = Gce"'''/(ael'o'' + b);
Da bi' otpor zgloba bio jednak nuli, iz druge jednacine mora da bude:
to jest c= (ae""''' + b)/(e""" + I).
vt:-
obesen teret G, je vueni, a siJa F u hori-
",,,cpr,, ... '" dela za kotur (Ta, Medutim, kod drugog
195
kotura je sila F vucna, dok je vuceni dec onaj 0 kome je obesen teret G
2
,
Prema Ojlerovim obraseima bice:
jer je ugao obuhvatanja 0 = 3 n/2, Logaritmovanjem dobijamo:
3nfLo= In (G,/GJ = In ]0, te Je fLo = (In 10)/371:= 2,3026/9,4248 = 0,24.
1.170. Zamisrmo da smo prekinuli uzad kocnice i njihove uticaje za-
menimo silaina F, i F2 gde je F
J
vuena; tada iz ravnotde kotura i poluge
dobijamo:
pa su:
Kako je O=37t/2,ondajefLof:l=97t/20=1,413, pa je e
1
,41J=4,108, te je koc-
na sila G= 100.1/4.(1 +4,108)/(4,108- J)=25 1,64=41 kg,
E) GRAFOSTATIKA
1.171. a) Otpor oslonca A je kos, pa jednacine ravnoteZe daju:
Otpor Z A dob:jen je sa negativnim predznakom, sto znaCi da je nega-
tivan, to jest suprotnog smera od pretpostavljenog. Druga dva otpora dobijena
Sll sa pozitivnim predzllakom, sto znaci da su im smerovi praviJno pretpo-
stavljenj,
Pomocu plana sila i veriznog poligona odredelli su otpori oslonaca.
Posto otporu FA znamo sarno napadnu tacku, prva strana nriznog poligona
mora da prode kroz nepokretno JeZiste (A). Zavrsna strana veriznog poligona
je prava J-II (5), pa je zrak 5 u pJanu sila kojim razlazemo rezultantu tereta
-+ d v-+
(F,) na dye komponente, po uslovom da bude ravnoteza, FE = lIF' gS,
-+
FA=lIF,Sa,
13'
196
StatiCki dijagrami napadnog momenta, transyerzalne i aksijalne sile
r aCftani su u nayedenim razmerama, jer su pojedine vrednosti momenta
M(b 4-2.6-72 =2 tm;
d '
M(E)=34+2.2+ 1.6-4.4=6tm (skok u momentu zbog
M = I . 2 - 2 I = O.
2F
02
2
,
Slika U7l.

-----1
/ I
, I
I
I
F..l
I
I
I
I
I
9
U polju A-S bite M=7z-'2(2-t-z)_qz2/2=0 za zo2-10zo+8=0, to
jest za Zo = S Vi7::S'4,12 = 0,88 m, posto je prvi koren OYe kvadratne
jednacine statii!ki nemaguc.
b) Transverzalna sila r moment saYijanja u preseku p-p bite:
7 -2- 3-qz=2 -z=1;(z);
M(z) = 7 z-2 (2 +z)- 3 (z-2)_ qz2/2 =
q=lt/rn.
c) Za bice F],= -I t;
Ove se vrednosti slaiu sa vrednostima IZ
1.172. a) Otpori Fc i FD sekundarnog nosaca dejstvuju na gJavni no-
sac kao opterecenja, pa jednacine r3YIloteie daju:
nosae C-D-K
I: Y;""F
c
!F
D
-6-3-3=O;
'S M D = F c ' 6 - 6 ' 4 - 3 . 2 + 3 ' 2 = 0 ;
pa su F
D
=8t;
nasal" A- B-E
2: Yj=.FA+Fs-Fc-FD+3=O;
.z:: MB=FA' 6-Fc,4+ F
D
, 2-3, 4=0;
Fa = 7 1.
Otpori oslonaca mogu se graficki odrediti skupno za oba nosaca, pa i naertati
sarno jedan dijagram momenata, Poligon sila abed pripada sekundarnom nosacu,
kao i virizni poligon 1 -- 2 - 3 - 4 - s', Poligon sila abcde i verizni poligon 1 -s' ,-
- 4 - 5 - s" -- 5' - 4' - s pripadaju glavnom nosacu. Dakle, beli dijagram
momenata pripada sekundarnom, a ,(ackasti glavnom nosacu, i Razmera za
momentni dijagram je uM= UL' UFo H = Im!1 em I mIl,S em; Scm =.10/3 (tm/em),
Dijagrami transverzalne site nacrtani su za svaki nosac posebno,
F,- fe-D)
'111110011111,

stika 1.172.
tiL =

11M ==
198
b) U preseku p-p bite:
r za sekundarni nosac
2 za glavni nosac
c) Za z=3m bi6e:
iO,F
T
=-2t;
F
T
=4-6= -2t;
Fr=2-4= -2t;
M = 4 z - 6 (z ~ 2) = 12 - 2 z:
M=2 (2+ z)-4 z=4-2 z.
M=6 tm; 2 F
T
= -2 t; M= -2tm.
1.173. a) Jednacine ravnoleze daju:
a) za sekuhdarni nosac
.E Y/=F
c
+F
D
-6=0;
.E M
D
= Fc' 3-61 =0;
pa su otpori osIonaca:
F
A
=4,5t;
E
0,
b) za glavni nosac
.E Yi=F
A
+F
B
-2-F
c
-F
D
+ 1-2+ 1-1 =0;
.E Ms= FA . 8 + I 7-2 9-F
c
6-F
D
3 -21-
-11+12=0,
F.8=4,5 t; Fc=2t;
H
UN = /::::
0,
+
199
b) Momenti u pojedinim presecima glavnog nosaca jesu:
. MiA) = -2 tm; M ~ H ) = 4,5 .}-22 = 0,5 tm; M:C)=4,5. 2-2 3 + 1 ! "'" 4 tm;
M:
D
)=4,5. 5 + 14-2 6-2 3= 8,5tm; MfK)=4,5. 2-21-1.1 =6tin;
M7B) = - 1 tm;
c) U preseku D transverzalna sila prelazi jz pozitivne u negativnu vred-
n.ost, pa je u tom preseku moment savijanja najve6i i iznosi M max = 4,5 . 3-
-22-1=8,5 tm.
1.174. a) Jednacine ravnoteze daju:
.EZj=ZB-F=O;
b) Momenti u pojedinim prest;cima su:
M:
A
) = -2 2-21 = -6 tm; M ~ D ) = 92-24-42=2 tm;
M1E)=5. 2 +2 ! -42=4 tm;
Staticki dijagrami nacrtani Sll II naznacenim razmerama.
Slika !.l74.
200
Deo grede B- P izlozen je dejstvu aksijalnih pritisnih sila.
c) F
T
= -5+q(2+z)= -3+z; M=5z+2-q(z+2Y/2=3z-z
2
/2.
Za z=lm bice F
T
=-2t; M=3-1/2=5/2=2,5tm.
d) Ekstremne vrednosti momenata su na osloncima ABu polju
DE, pa je Mmax=-6tm na osloncu A.
Moment je jednak nuli u polju AD, te je:
M=9z-2(z+2)-q(z+2)2/2=0, to jest z02-10zo+ 12=0, pa je
zo=5lm=5-3,61=1,39m od oslonca A.
1.175. Jednacine za ravnotezu jesu:
2:Y
i
=Y
A
-q!=O;
2:M
A
= -']1[A+2.j + 1/2.))/2+ 12=0;
Staticki dijagrami prikazani su na slici.
Fr UllIrn-.
1-1 IIIIITIEilll
Fa., IT!lillI] M P
r
SJika 1.175.
~ ~
~
F
1.176. Zbog CE=AE=I/2 trougao ACE je jednakokraki, pa je ugao
~ ACE=<p, le je AC=x=!coscp. OznaCimo sa ~ uzajamni pritisak greda
na mestu oslanjanja C, onda jednacine za ravnotezu daju:
greda AB
2: Xi= X
A
-Fncos<p=O;
l: MA = Fn' x-G 1/2. sin<p=O;
greda CED
2: Xi= X
E
+ Fn coscp= 0;
l: M
E
= Fn x/2 -F 1/2 . sin Il= 0,
20J
Ako uporedimo vrednosti za Fn iz
Fn= G/2. tg<p= 2 G sin fJ/coso/=4 G
i seste jednacine, dobicemo:
Stoga su:
sin<p=3 V'i/8; tg<p=3V'i=3.
Fn= 3 G V'i12 = 60 V7' = 159 kg;
Y
A
= -235/2",,-118kg;
Staticki dijagrami prikazani su na slic:i.
~ t
: ' / ~
. y. :
: 4 :
~
~
I! I, 111!\ \!!!! \1) \ \ j j!! ID
e
Slika 1.176. Slika U77.
1.177. a) Iz jednaCina za ravnotezu dobijamo:
2:X
i
= -FcosC(+FBsinC(=O;
2: MB=FA leos O-G 1/2. cos 6=0,
pa su:
FA = G/2= 30 kg;
F=(Gsiurx)/2=G/4= 15kg;
F
H
=G/2. cos C(= G V3/4= 26 kg.
b) Staticki dijagrami prika-
zani su na slici.
1.178. lednaCine ravuotde
daju:
l:X
i
=X
A
+2F=0;
l: Y
i
= YA-F=O;
l: M
A
= '-IJTI
A
-2F.R-F2R=O,
F
4
Slika 1.178.
202
pa SU otpori uklestenja:
Y
A
= 1/2 t;
Staticki dijagrami prikazani su na slid.
U preseku p- p moment iZTIosi:
M
f
= M = -FR (I-cos<p);
1.179. Ovde je tg <X = 4/3, pa su sin <X = 4/5, cos <X = 3/5.
lednacine ravnoteze daju:
Z; Xj = X A + Fu cos <X = 0 ;
te dobijamo:
M
F
5
203
1.180. Jednacine za ravnotezu bite:
Z; Yj = FA + Fc-G -2F -F=O;
Z; M
A
= Fc' 2//3 -F(l+ r) -Glf2- 2 Fl/3 = 0,
pa su
Fc= (400 + 360 + 200)/2 =480 kg; FA = 240 + 300-480 = 60 kg.
Momenti u pojedinim presecima bite:
1.181. a) Jednacinama za ravnotez.u dodacemo naknadni uslov da je
uapadni moment (moment savijanja) grede u zg]obu jednak uuli, te te biti:
0, OJ
zII'111111 1IIIIIil Wflll!i III illil!i I F
S lika l.J 8 1.
204
1:. Ms=FA' 5-4 Fe+ 8-F-6F-4q. 3-2 F2 +2q. J +3F3 +FI =0;
Mb= FA4+F 7-F 5-4 q2- 2 FI =0,
pa 5U otpori oslonaca: FA = 2 t; Zs= 1 t; Y
s
=7t; Fe=2t.
b) Momenti u pojedinim presecima su: M{E)=2tm; M(A)=2tm (levo
je spreg"momenta2tm), MG=O; M(e_s)=-Itm; MtK)=2.2-1.1=3tm;
M = 2 + 2 . 7 - 4 . 5 - 2 . 4 - 2 . I + 3 . 1 + 7 . 2 = 0 ; M1s) = 2 . 4 - 1 . 1 - 2, I -
- 33 = -4tm.
c) FT=F-F+F
A
-qz=2-z=/2(Z); M=2+2z-Z2/2=/3(Z),
Za z=3mje F,=-It; M=8-9/2=7/2=3,5tm.
1.182. a) Otpore odreclujemo jz jednacina za ravnoteZll:
L Y;= FA +Fs+F-F-4 q-F=O;
L MA = 'ill" + 8Fs+ 6 F-2F-4q. 6-IOF=0;
= 4 Fs + 2 F - 4 q. 2 - 6 F = 0;
b) StatiCki dijagrami prikazani 5ll na slici.

P B
I F Lz
- z I- x-l
H
___
.?fIIIOOIIJl2 FT 4mmmill 2

$lika L 182.
c) FT=FA-F-qz= -z;
FA (4+z) - F(2+z) - 'TII
A
-
-qz2/2= -z2/2,
d) Za z = 2 m bite F
T
= - 2 t;
M= -2tm.
e) Za z=O je M=O, pa je
moment u zgJobu G jeunak HulL U
polju BE bice napadni moment:
M(x) =Fs'x- F(2 +x)-qx2/2 =4 x-
-4-2 x- x
2
/2 =0,
to jest x
2
- 4 x + 8 = O. Ova jednacina nema realnih korena (x je imaginarno),
pa nema pres.;ka n kome je moment jednak nuli.
J .183. a) Jednacine za ravnoteZu sila bite:
I: Y; = +Fe-- 2-'4 +2-1 + 2= 0;
+ 26 - I 3 + 2 I + 'TIIB = 0;
1:."M
B
= 11 F
A
- 'TIIA-IO. 2-46+
Mb, =3 F,,-IJTI
A
-2. 2=0;
205
pa su otpori uklestenja:
'TII
s
=5tm
Staticki dijagrami prikazani su na slid.
e
0,
Slika 1.183.
- qz2/2 = 9 + 3 z- 5-4-2 z-z2/2 =z-z2j2;
M=I/2tm,
1.184. a) Rastavicemo gredu u zglobu G i uticaj zgloba zameniti silama
G=Fa, te cemo dobiti jednacine Za ravnoteZli oba dcla:
deo A-B-G
deo G-C
1:. Yj =F
A
+F
s
-I-2-6-G=0;
pa su:
G= I t;
Otpori su odredeni i graficki pomocu dva pJana sila i dva verizna po-
Iigona: I-I-2-3-4-H za deo AB i 1l-4'-5-IIJ za dec Be Oba poJa
PI uzeta su sa istim rastojanjem H = 5 em, pa su zavrsne strane s, i Sz, a
-:l> -7---)- -7- -)0 -7-
otpori FA = Ur ga, Fe = urlg i Fe = Ur ef
206
b) Staticki dijagrami prikazani su na slici sa naznacen;m
Slika 1.184.
u ----1Dl
L - 1'scm
c) Transverzalna siJa i napadni moment Iznose:
fj=G-q(3-z)/2= 1_(3_z)2/3, jeT je q:qo=(3-z): 3,
to jest
q= qoP - = 2(3 -z)/3; M = 1 (3 -z)- q(3 - z)2/6 =0 (3 - z) - (3 -z)3/9.
Za z=2m bite F
T
=2/3t; M=8j9tm.
a) lednaCine za ravnotezu sistema sila daju:
i
i
- 2 J 5 - 8, 9 - 3 . 2 = 0;
pa su:
Fc= 5 t; FD=lt.
207
Otpori su odredeni graficki pomocu tri plana siJa sa tri verizna poli-
gona za poJja AB, BC j CD.
u _--1.!rL
fUT)
b
2
Fa II 2'
Bt
f Sz J:1
F,
Slika 1.185.
b) U preseku p-p bice: F
T
=F,4+F
B
-2-qz=7-2-2z;
M=FA(6+z)-2(4+z)-qz2/2+FB'Z= -2+
Za z:02m su FT=! t; M=4tm.
4
H=Scm-
Kada je z = 2,5 m, tada je F
T
= 0, pa je M
m
" = 17/4 = 4,25 1m.
1.186. a) lednaCine ravnoteze daju:
L; Z i=ZA+2=0; L; Yj = Y
A
-I-F
B
-5-1 =0;
L M
A
= F
B
4-16-5 2-22 =0,.
pa su:
Fn= 5 t.
Posto je otpor oslonca A kosa sila kojoj znamo same napadnu tacku (A),
prva strana veriznog poligona I - 2 - 3 - 4 mora proci kroz nepokretno leZiste.
Poslednja strana (4) sece vertikalu osIonca B u tacki II, pa je prava II - A
zavrsna strana ver;znog poligona. Zrak s koji odgovara toj strani sece vert i-
kalu tereta db u tacki S, pa su otpori F---; = UF' is.
b) Staticki dijagrami nacrtani su za stub AC i precagu CBD kilO stD
je pokazano na sl:ci.
c) U preseku p - p bice:
FT = YA-qz= J -z/2= 1/2 t; M = Y
A
Z+ ZA' 4-2 2- qz2/2=
=z+8-4-Z2/4=4+z.:..Z2/4=4+ 1-1/4=5- J/4= 19/4=4,75 tm.
208
Slika 1.186.
F, H
2F
M Fa.,
s
F

F
U
B
2F
V'--
4

u _.?.L
u-1crn - 1crn
F
2Fllllllll!11 mlill IIIIII1ZF
0,
Slika 1.187.
I
\
l
!
I
209
1.187. a) Jednacine za ravnotez.u sistema sil3-d-;;ju:
I:Zi=ZA-2.F+2F=0; I: Y;=
:z; MA =F
B
6-2 F 8-Fq. 4- 2 F 3 + 4 F2-F 2=0;
pa su:
ZA=O; YA=-lt; FB=6t.
,_ I
Koristeci definicije statickih velicina u pojedinim presecima, nacrtani
su staticki dijagrami okvira.
b) U polju C - D bice:
F
T
=-1+1-2+4-q(z-1)=3-z; zm=3, pajeMmax =-I.t+l(z+2)-
-2 z+ 22 + 4 (z- 2)-q (z- 1)2/2= -2,5 + 3 z-z2/2= 2 tm.
1.188. a) Jednacine ravnotde daju:
,
"LMA = 3 Fj2. 2+ 3 F- 2+ 4 q. 4 + F 7-F
s
' 6-2 F 4- F 8'=0,
-;::: -.:: -:::::: --?- -==-
pa su:
b) Staticki dijagrami prikazani su na slici.
;H T';'
,.
0,
Slilca 1.188.
14 Zbirka 2adalaka IX mchanike 1
210
c) Fr= Y.tJ-3F/2-3F-q(z-2}= -z;
M= YA z- ZA' 6 + F 1-(3 F+ 3 F/2) (z-2)-q(z-2Y/2 = 6-z
2
/2.
Za z=3rp biceF
T
= -3 t; M= J,5tm.
I
iz jednacina za ravnoteZU:
Yi = Y
A
+F
n
+F-6q=0;
F- 2 F + 9 F + 7 F
B
- 36 q = 0;
te iznose:
;ZA=O;
6F-18 q=O; AB= 7m;
'1.llA = 6 1m (smer <-::J ), FB = 6 t.
F, M
F
F
Slika 1.I89.
r
J
b) U preseku p-p bice:
FB-F+q(6-z)=4-2z;
d
M(z) =F
B
(4-z)+ F(6-z)-
-q(6-zYI2=4z-z
2
.
, '
c) Za z=2m bice.-J&=O i M=4tm.
a) Jednaeine za ravnotezu daju:
L MA = FB 6-F 8-4q. 6+F.3-Z F 2+A =0;
,
F
F
I
pa su otpori oslonaca:
FT M
Ii
I
1'1
11m 0,
lINc:rc,;;-

2F
A ;f'
OJI1lllRilllID OJ
Slika 1.190.
21 J
2
b) Fr= Y
A
- q (z + 2) = 1- z; za z = J je Fr= 0, to jest najveCi napadni
moment Mmax= YAZ+'1.llA-2 F2+Z
A
4-q (Z+2)2/2= 1 +z-z2/1= 1,5 tIn.
1.191.
tema sila:
pa su:
a) Otpore oslonaca odredujemo iz jednacina za ravnotew sis-
b) Sile u stapovima odredicemo iz ravnoteze svakog evora, prelpostav-
Jjajuci da su siJe u stapovima zatezne, to jest da je slap optereeen na zatezanjl?
(stoga su strelice un1!trasnjih sila usmerene jedna ka drugoj). Oznacimo unu'
trasnje sile sa Fui = F;, onda za pojedine cvorove dobijamo:
14'
212
F, -1/2 t (pritisak); F2 = 4 t (zatezanje);
evor
F
4
=-lt;
evor III) - F2 + Fs V2/2 + F6 = 0; F) + FsV2/2 - 6 = 0; F5 51/2 t; F6 = - 1 t;
evor IV) -oF4-Fsl'2/2+3+Fa V2/2=O;
F7 = 0 (neopterecen stap); Fa V2 t;
evor V) -F6+ F9=0;
6/
Slika 1.191.
8
II
Smerovi unutrasnjih sila po-
kazani su na slici. Dakle, stapovi
I; 4; 6 i 9 optereeeni su na pri-
lisak (unutrasnje siJe su zatezne),
a ostali na zalezallje (unutrasnje
sile su Stap 7 Ilye ople-
recell, ali se on mora zaddati u
konstrukciji kako bi resetka
dalje bila staticki od redena, to
jest sastavljena iz trougJova.
1.192. a) Jednacine za ravnoteZu daju:
1: ME = FA' 8:...F 6 +F 4-2 F2 + F 2 +F 2- 3 F 2 = 0,
pa su:
ZB = 2 t;
Otpori su odredeni i graficki. Poslednja strana veriznog poligona (7)
povucena je kroz nepokretno Idiste (B). Prva strana (I) veriznog poligona
sece vertikalu pokretnog oslonca u tacki I, pa je 1-B zavrsna strana veriznog
poligona. POHlOCU L(aka (s) u plaHu :;jJa lll:va ra:.du:Zili n:zultaJIlu F, lerda
na komponente FA i i: tako da nastane ravnoteza. Pri tome je poznato da
je Olpor FA. venikalan. Zrak (s) sece vel'likaJu au u tacki S (u), pa su F;, = UF .gS,
-+
FA=uj-Sa (sl. b).
b) Za kOllstrukciju KremoninogpJana sila mora se sila 2 F = 2 t razlo-
ziti na dye paralelne komponente, na obliznje cvorove D i B. Velicine kom-
ponenti su po I t. Obilazeci oko reselke u smeru krelanja satne kazaljke,
nacrtan je zatvoreni poligon spoljasnjih sib (abcdefgh), pa jc Krcmonin plan
sila (51. d) nacrtan u naznacenoj razmeri (u
F
= 1 t/4cm). Strclice smerova
213
unutrasnjih sila u stapovima stavljene 5U kod svakog evora i onda.
nute kod susednog evora (sl. c). Numericke vrednosti date su u t,abhc} (s1. e).
F
K T
c)
A
g
d) Cremana (UF )
12
3
1 17
c) Desno od K - K dejstvuju
/
I
a
A
d
F
I
I
h)
1
4
F c
J
/ b
I)
f
2F
2--_
----
7
.------ F I 6
3F
/

F/
17
K 3F
8
P
F
tanta odredena prema trougJu sila. Qna prolazi ;
napadnih linija Sila. Pravac stapa (17) sece rezultantu F; u S, a stapo-
vi 8 i 12 seku se u tacki T, pa je prava .sT Kulmanova prav1 (st. c).
je rezultanta razlozena na' dYe kompOllente 11 pravcu K i 17, a zatlm sJla u
pravcu K na komponente u pravcima 12 i 8 (s1. I).
C)
A
metodi za presek R - R (sl. g) posmatracemo ravnotezu dela
R - Pretpostavicemo da su sta pov j 4 7 i II pre-
. ,
momentne tacke N, DIE koje nlSu
,:; ;;11
pME= .2+(F-F)'t47Fu74=0; F
U1
=0,5t (zalezanje);
i" -':.:f
F
U4
= -1,1 t (pritisak);
tMH =FA 2-F
1
21F 1-0- F It (t )
, u, ull -. ul!= zaezanje.
n
z
b
r:/
"-
"-
" "-
"-
"-
e) "-
"-
"-
.'C

6
e
4F
F

p\
JF
5
F.l
r

3F y{i
'l-
Slika 1.193 ..
215
1.193. a) Otpor oslonC3 A pad a u pravae AA', a otpor oslonca
B je koso Jednacine ravnoteZe daju:
I: Zj=F
A
+ Zs+ 4F-4F(2 V2/2+F -2 F=O;
"L Y,= Ys-F- 3 F -4 FV2. V2/2 + 3 F- 2 F=O;
I: M,,=F
A
8 -F- 9 3 F 7 + 3 F 4-4F{2". j/2/2 .(4 + 6) + 2F- 2 + 4 F 6 +
+F2-2P:2=0,
pa su:
Ys= 7 t.
Otporisu odredeni I grafickl (51. a i b). Poslednja strana veriznog po-
ligona mora da prode kroz oslonac (B), pa je s zavrsna strana veriznog po-
ligona, a njoj odgovara zrak s u planu sila.
b) Sila 41, koja dejstvuje na stap I, razlozena je na dYe paraielne
komponente u obJiZnjimcvorovima A' i A", a sila 4 FJlI na C i D. Zatim je
nacrtan plan spoljasnfh sila abcdefghijklm j' Kremonin plan slla (sl. c). Vred-
nosti unutrasnjih sila date su u tabliei (sl. d).
c) Za presek K - K (6 - 7 - 8) odredena je rezultanta sila leva od pre-
seka pomocu plana sila j veriznog poligona (sl. e). Ona prolazi kroz presecnu
tacku prve (l) j poslednje (6) strane veriznog poligona.
Za Riterovu metodu ispitacemo ravnotezu desnog dela resetke i uzeti
momentne tacke D, E, N, te sledi:
"LM
D
=2F.4+(2F-F).4-YB2+Z
B
6+F
uI0
2=O; F"Jo=-8t (prilisak);
"LME = 2 Po 4+(2 F-F) 2- YE 2+ Zo 4-Fu6' 2-F"9' 2 V2/2 =0;
F"O = - I t (prilisak);
i.194. Otpori oslonaca su:
"LM
B
=7 YA-9F+2F=O;
Fo = 2 t.
Silu 3 F = 3 t, koja dejstvuje na stap 6, razlozicemo na dYe paralelne
komponente kroz obliznje cvorove C i D. Pretpostavimo da su stapovi 8-9-10
preseka p - p optereceni na zatezanje (to jest da su im strelice usmerene ka
preseku p-p), pa iz jednacina za ravnotezu desnog dela resetke sJedi:
2:Z,= --F"s-F"9V2/2..,-F,,Jo+F=0;
216
Ie su:
Fu8 = - I t (pritisak);
Cremana
d
lit = UF;Ol
4
P 8 8'
12 It
9 Fa
11
;
2t

c.e
6
12
11
2/
It
21
Slika 1.194.
Rezultati su provereni j pomocu Kremoninog plana sila.
1.195. a) Otpori oslonaca su Z A = F = - 2 t; Y
A
= FE = 3 t. Otpori su
odredeni i graficki, pomocu plana sila i veriznog poligona. Prva strana verii-
nog poEgona povucena je kroz nepokretni oslonac A.
a) F F b) u _..lL
Ks
F- tem

u F
15
K
2
/'
3
d) Cu/mann b
F e ,
..... /
/
UF=)/m
/
I y.
b 8
e) Riller
a.g
C to D 14 F
c) Cremana
uf =:#rn
F
10 F
14
Slika 1.195,
217
b) Nacrtan je Kremonin plan sila (sl. c) u naznacenoj razmeri
UF= I t/2cm.
c) Za presek K - K primenicemo analiticku Ku]manovu metodu za levi
deo rdetke. Pretposlavicemo da su stapovi 6 -7 - 8 toga preseka ?ptereceni na
zatezanje, onda su jednacine za ravnoteZu:
pa su:
! '
Vrednosti su proverene i graficki (sl. d).
Za metodu ispitacemo ravno!eZu 'desnog dela rdetke, uzima-
juci momentne tacke C, B, D (sl. e), pa su jednacine za ravnote:z.u.
te su:
z.
FUIO=2 t; Ful2 = 3 t.
1.196. Otpori oslonaca su ZA,=6t; Y
A
= -Fs= 121.
Kremonin plan sila prikazan je na sEci.
SJika 1.196.
a) Otpore
berovog nosaca:
c odredujemo iz jednacina za ravnotezu Ger-
pa 5U:
511 odredeni i graficki pomocu plana sila 1 veriznog poligona
dYe zavrsne strane Sl j S2 za svako polje (AB i BC).
aJ {it:::: . F
12

c} Cremana // t\\
2' '
3c:n /
g' I
i' \\
: 11 /

4
2 a.c,e
Slika 1.197.
b) Krcmonin plan siJa nacrtan je 11 naznacenoj razmeri (51. c).
1.198. a) JednilCine ravnoteie daju:
pa su
Fc=lOt.
219
Otpori su odredeni graficki pomocu dva plana sila dva verizna po-
ligona (sl. b).
aJ
2m
b)
11
Ui "'" 3cm

Ut= = 1em
F a
2 5, "./ ___.-:::' , 8 !
I , ) - 5 7, \ g I
12
<.. ..oL- --' " I
J'
/2 - 6 \
C
A KR
! r.
F Yl
II;:;,. B \..-.- --- P,
\s],
)'
./

\
:) Cremana
\
\
UF =0 I::
/ []['
;/
I ,Fa
10
.-
II
/
8 F
F b
b
V

" ,
7
f 4
. d) Cutmann
U; =
6
/y
F F
IF.
'2/ A
d.-
F
Slika 1.198.
b) Nacrtan je i Kremonin plan sila (s1. c).
c) Prema Kulmanu, za levi dec resetke bice:
1: Z/= 5- 5 + Fu4 +FU5 cos 0:+ FU6 = 0;
1: Mn= -5 2+ 75- 5 .3-F
u6
2=0,
pa su, zbog tg (f. = 2/3, cos 0: = 3 ]fi3/13, sin 0: = 2 ml13, sile 11 stapovima:
FU4= -2 t; FU5=-13t;
Prema Riteru, za levi deo rcsctke takode je:
1: MA = 5 2- S2-F
uB
2-F
u7
' 5 =0;
1: M B = 7 . 5 - 5 . 2 - 5 . 3 + Fu g 2 = 0 ;
1: MD = - 52 + 75 - 53 - F
u6
2 = 0;
Fu 7= 2 t (zatezanje);
Fus= -5t (pritisak);
FU6 = 5 t (zatezanje).
22il
1.199. ledriacine ravnoteze su:
l: Y
i
= Y
A
+FB+ Fc- 3 F-F-F-2F-F-F=O;
F, =5 Fj2;
l: Mc= Y
A
12+F
B
7 +F, 2-3 Fl1-FIO-F 9-3 F2=O;
pa su:
2F

IF
"--;!,-,-,=- Z A
A" _.
r;,
2F
2F
1<"-_--=_-+---110 . 'j
Cu/mann

6
I
F.'
r R
F
B
= lOt;
8
b
tF. e
7
Slika 1.199.
16
C\J
15
F
">
I)
2 2
Fe
C
!-F, d
Cremona
\0
UF= t;!
9
8
16 2F
h
I
l
221
Ostale vrednosti pokazane su na slici. Silu F, na stapu (J), 3 F na stapu (4)
2 ji na stapu (12) raz!ozicemo na obliznje cvorove, pa onda pacrtati Kre-
monin plan sila.
te su:
1.200. Jednacine ravnoteze daju:
l: Zi=ZC-2 F =0;
6 +FB 2-F 8-F 6-3 F 4- F 2 =0, i
16 9 8
71
/
IS
13
b)
c)
1 Z 3 " 5 6 7 8 9 10 il 12 il
+ If! I 0 12 4 5J5
f 2 a I 4 4 5,6 4
Stika 1.200.
Yc= -4t;
14
4
15
5.6
_1
r,
10
4
8 t;
8
17 18 19 20
8 G a
a 15 o
2F
d)
21 22
8

222
KrEIDOnin plan prikazan je. na slici za ceo nosac.
Poht'aj napadne linije rezultante sila levo od preseka K - K mozemo
odrediti racunom prema momentnom pravilu:
FA z- Fez +2) - Fz+ 3 F(2-z) = 2 z-z-z- 2 + 6- 3 z =
=4-3z=O; z=4/3,
illereno od osionca A.
Ie su:
VeliCi.na rezllitante je = 2 - 1- 1 - 3 = - 3 t.
Riteru bice:
2:: M 8 = 24 - I 6- I 4- 32 + F.
lO
2 = 0 ;
L M D = 24 - 1 6- I . 4 - 32 - F.
6
2 = 0;
L M G = 26 - 1 . 8 - I 6 - 3 4- 1 2+ 8 2 - F. 9.2 - F. B' 2 = 0 ,
F = -4t; Fu9= -4t; Fu!O = 4 t.
te su:
II. KINEMA TIKA
A) KRETANJE TACKE
2.1. lz zakona puta diferenciranjem dobijamo brzinu
s=2t+4t
2
; v=2+8t;
'\-
a= m/sec.
U trenlltku t= I sec bice s= 6 m; V= 10 m/sec; a= 8 m/sec
2
ubrzanje,
Kako su predeni putevi u vremenima 1=4 sec i t=6 sec: s.=8+64=
= 72 m/sec, S6 = 12 + 144 = 156 m, i vremenski razmak Ll t = 2 sec, to je
prosecna brzina kretanja V,= (S6 - s.) / Lli = (156 -72) /2= 42 m/sec. Tu br-
zinu mozemo odrediti i kao aritmeticku sredinu brzina u tim trenllcima.
Posto su brzine v4 = 34 m/sec, Vii = 50 m/sec, to je Vs = (34 + 50) /2 = 84{2 =
= 42 m/sec.
2.2. Kinematicke jednacine ovog pravolinijskog jednako usporenog
kretanja jesu:
s=2+4t-t
2
; v=4-2t;. a= -2 m/sec
2
Tacka se zaustavlja u trenutku kada je v=O, to jest uvremenu t=tk=

= 2 sec, presavsi put sma> = 2 + 8 - 4 = 6 m.
2.3. Kinematicke jednacine kretanja jesu:
Pocetna brzi na je Vo = 10m/sec. Jz uslova a = 0 sledi t = I sec, pa je na j-
manja brzin.a Vmin = 7 m/sec.
U trenutku t=3sec bice s=31 m; v=19 m/sec; a=I2 m/sec
z
.
2.4. Eliminisanjem vremena t iz jednacina kretanja dobija se putanja
(Iinija putanje). Kako je iz jednacina (2=(4-x)/2=2yJ3, Iinija putanje (i.
trajektorija) jeste p,aya iinija jednac:ne 3 x + 4 Y - J O. odnoSl1o xJ4 + y/3 = I.
224
Komponentne brzine Sil X= - 4 I, Y = 3 I, pa jebrzina V= (;i..2 + Y)"2 = 5 t.
odnosno V= 10 m/sec.
Komponentna ubrzanja su x= - 4; ji = 3, te je a = 5 m/sec
z
.
2.5. U trenutku sustizanja oba su voza presla jednake puteve, pa je
s=v
j
l=v,(t-0,5), gde je v
2
=15:3,6=54km/h. Prema tome je 361=
=54(1-0,5); 1=3/2=1,5h; s=361,5=54km.
2.6. U trenutku silstizanja obe suo tacke presle isti put, pa je 5=al'/2=
=vo(t-2)+a(I-2)2/2, teje 1= (2vo-2a)/(vo-2a)=6 sec; 5=436/2=72 m.
2.7. Oznacimo savol=vo=15m/sec, aj =a
2
=a=lm/sec2, 5
02
=
= 1= 100 m, onda su predeni putevi tacaka racunati od tacke A:
Sj=v
o
l+at
2
/2; s2=J+2v
o
l-at
2
/2.
U trenutku sustizanja predeni putevi, racunati od tacke A, isti su, te sledi:
Koreni kvadtatne jednacine su:
1= (1525)/2; 1= 20 sec,
posto je drugo resenje kinematicki nemoguce, te se mora odbaciti. Prema
tome su predeni putevi:
51 = 15" 20 + I .400/2 = 500 m; S2 -/ = 500 - 100 = 400 m.
2.B. Oznacimo pocetou brzinu druge tacke sa V
02
= C, ooda su VOl = 2 C
V03 = c, pa su predeni putevi pojedinih tacaka:
sl=2cI-,.a/'/2; s,=c(t- 10); 5
3
=c(I-15)+a(I-I5)2/2.
Jz uslova AB= BC sledi:
5
1
-5
2
= 5,-5
3
; Sj-'-252 + S3= 0; 2 ct+ 10 c+ (225- 30 t) a= 0,
pa je vreme kretanja prve tacke:
1=(225a+ IOc)/(30a-2c)=25 sec,
te su predeni putevi tacaka:
5j =235.25-4.25'/2=1750-1250=500m; 5
2
=35;15=525m; 5)=550m.
2.9. Jz jednacina x= 3, ji= 4 integralisanjem dobijamo: x= 3 t+ C
1
;
x= 3 (2/2+ C
1
t+ C
2
; y=4 t+C,; Y= 2[2 +C,t+ C
4
Integracione konstante C
i
odredujemo iz pocetnih uslova kretanja da su
u trenutku 10=0 pocetne koordinate Xo= 1,5cm, Yo=2cm i pocetna brzina
ima projekeije na koordinatne ose Oxy triedra Xo = 3 em/sec i Yo = 4 em/sec, pa su

J
i
j,
!r
!
I
""
225
Cj = 3 em/sec; (\="1,5 em; C
3
= 4 em/sec; C
4
= 2 em. Stoga su Jdnematicke
jednaCine kretanja:
a=5cm/see
2
; x=31+3; y=4t+4; v=5(1+1);
X= 3 (2+2 t+ 1)/2; y=2 (2 + 2/+ 1),
s= 5 (2 + 2 t+ 1)/2.
Kretanje je pravolinijsko po pravoj y = 4 x/3, i to jednako ubrzano.
U trenutku {= 2 sec bire a = 5 em/sec
2
; v = 15 em/sec; S = 45/2 = 22,5 cm.
2.10. Kako je ubrzanje x = d x/d (, mnozenjem diferencijalne jednacine
x = - 4 x identitetom 2 x d (0= 2 d x, ona se svodi na diferencijalnu jednacinu
koja razdvaja promenljive, i moze se lako odrediti prvj integral:
i
2xdtdx/dt=2xdx= -8xdx; x
2
= -4x
2
+C
1
= 100-4x
2
= 100[1-(x/5)2],
posto je integraciona konstanta C
1
= 100, jer je za Xo = 4 em brzina Xo = 6 em/sec.
Izvlacenjem kvadratnog korena i smenom x/S = sin e, posro je dx =
e d e, jednacina postaje
x=d x/d t= IOVI=(x/5)2; 5de=IOdt,
pa je drugi integral:
101+ cz=se,
odnosno sin e=sin [2 1+ (C
2
/5)}=x!5.
Jz pocetnih uslova kretanja sledi da je sin (C
2
/5)=4/5, pa je, zbog
cos (C2 /5) = 3/5, zakon kretanja:
x=5sin 2t+(Cj5)=4cos 2t+3sin 2t=Rcos(2t-0:)=5cos(2t-a),
gde su R cos 0: = 4, Rsin 0: = 3, R = 5; tg 0: = 3/4. Kretanje je harmonijsko os-
cilovanje po Ox-osi, amplitudom R = 5 cm, kruinom frekvencijom w = 2 sec-I,
perioda T= rr sec, pomeranja faze 0:, gde je tg Q( = 3/4.
" 2.11. Jz a = 10 t integra\isanjem sledi v = 5 ,2 + Cj; S = 5 (,(3 + C
1
t+ C
2

Kako su konstante C
l
= 5, C
2
= 20, bice zakoni kretanja:
a= lOt; V= 5 (I + 12); S = 20+ 51+ 51
3
/3.
2.12. Kako je T=2rr/w= l/f=0,5, to su w=4rrsec-'; f=2sec-1.
Zbog -6 V2 "'" A cos 3 1';/4, sledi da je A = 12 cm.
2.13. Brzina voznje je v = V/3,6 = 20 m/sec = Yo' Jednacine' kretanja su:
v=vo+at; v
2
-v/=2as; v=20-t/2=O; t=40sec, s= -400/-2'.0,5=400m.
jer se voz zaustavlja kada brzina bude jednaka nuE.
2.14. je v=v
o
+at=6+at, to je 1O=6+2a, pa je ubrzanje a=
= 2 m/sec
2
. Zakon puta je:
i.5 Zbirka zadataka h mehanike I
226
i
2.15.; 'Kako su jedJ.laj;ine kretanja v=vo+at; y2-vo2=2as, u pojedinirn
deonicama, puta
1) vo=O; v=al; v=72!3,6= 20m/sec; l=v/a= 180sec; s=v
2
/2a= I 800m;,
2) J = I: Sf;! S2 = 14 000 - I 800 - 200 = 12000 rn = 12 krn; 1= 12000/20 = 600 sec;
3) v=20m/sec; v=20-1=0; t=20see; s= -400/-2=200rn,
Prose'cna brzina voznje je Vs = I/I: Ii = 14000/800 = 17,5 m/sec = J 7,53.6 =
=63 km/h.,
2.16., Eliminisanjern vrernena I iz jednacina dobijarno: (x- 6)/2 =
= (y - 6)/3'= (z - 3)/6, pa je putanja prava linija koja prolazi kroz tacku
No (6,cm; em; 3 ern), pocetni polozaj pokretne tacke.
. Kornponentne brzine su: x = 2 em/sec; Y = 3 em/set; t"", 6 em/sec, pa je
intenzitet Qrzine V= [x
2
+ j2 + z2J1/2= 7 em/sec. Kretanje je jednoliko pravolinijsko
kretanje, t,e je a = O. Zakon pula je S = So + vi = 9 + 7 t, jer je pocetni put
so= ON
o
= (36 + 36 + 9)"2 = 9 em.
2.17. Ozhacimo sa cp=n: t, onda je rezultujuce kretanje:
I
,'3--4(3 3V3+4 ,
X=X,+X2= 2 coscp- --2-- SlTJrp =R cos (rp+ ex) = 5 cos (n:I+ex),
gde je
tg ex = - (48 + 25 V3)/39, posto smo stavili da su
R cos rJ. = (3 - 4 1/3)/2, R sin rJ. = (3 V3 + 4)/2.
'Kretanje je' harmonijsko, istom frekvencijorn Ul=nsec-
l
, amplitudom
R = 5 em i :pomeranjern faze Ct..
2.18.: OznacimCi sa cp = 2 t, onda je:
X= Xl + X2 = (3 Vl/2) cos cp-(21 1/'2/2) sin rp=R cos (rp + rJ.) =
=15eos(21+rJ.), gdt? je Igex=7; ex=8155'.
Kretanje harmonijsko, amplitude R = IS em, kruzne frekveneije Ul= 2 sec-I.
pomeranja faze rJ., gde je tgCt.=7.
2.19.: Oznacimo sa rp=7CI/2, ondaje x/10=cos
2
<p=I-sin
2
cp=l-y/10,
pa je putahja Y= 10-x iIi x+Y= 10.
Kako; je x=-IOn:Cosrpsin<p=-57Csin2rp=-jl, to je brzina V=
= 5 IT V-z 2 <p, te je ubrzanje a = 5 7C
2
V2 cos 2 <p.
Zakori' puta je:
S2= (x- 10)2+ y2= 2y2, 10 jest s= 10 1/2sin2q>.
lstu vrednosl dobijarno i integraJisanjem brzine:
s = J v d t+ C = - 5 J/'2 cos 2 <p + C = 5 )/1 (I - cos 2 q.
r
I
J
227
2.20. Jz z=1 slediz=t+C=t, jer je C=O, pajeputanja pravalinija,
jednacine x/2 = y/3 = z/I i brzina y= J!T4 m/sec.
2.21. Kako je (x/5)2 + (y/5)2= I, putanja je centraini krug po]uprec-
nika R=5cm. Ugaona brzina je w=2see-', pa je obimna brzina V=RUl=
= 10 ern/sec. Tangencijalno ubrzanje je jednako nuli, a
I
= v =R w = 0, pa je i
ugaono ubrzanje jednako nuli, w=O. Normalno ubrzanje je a
N
=RUl
2
=
= 20 cm/see
2
= a,pa je jednako totalnorn ubrzanju. Kako je w T= 2 IT, vreme
obiiaska po krugu je T= n: sec.
2.22. Posto je vA=RUl i Y.B=rUl, to je VA/VB = 30/10= 3=R/r, pa je
R=3r. Zbog toga sto je AB=R-r=3r-r=2r=16cm, bite, r=8cm, od-
nosno R = 24 em.
2.23. Kako je ugaona brzina Ul= n: n/30, gde je n minulJ1i broj obrfaja
(o/min), ugaone brzine obrtanja su:
a) sekundne kazaJjke
b) minutne kazaljke
c) saIne kazaljke
oom=n (1/60)/30= n:/l 800 sec-I;
wh=n (1/12 60)/30=n/21 600sec-
l
;
d) obrtanja Zemlje UlZ= 7C/30 2460 = n/43 200 sec-I.
2.24. Kako je prirastaj ugaone brzine obrtanja L1Ul=Ul
Z
-Ul
I
=Wt=
= n: (n2 n,)/30 = 2 IT, ugaono ubrzanje je w = n: sec-
2
, Krelanje tacke po krugu
je jednako ubrzano, pa je prirastaj obrtnog ugla:
U trenutku t = 2 sec je Ul
2
= 3 n, pa je l'2 = R 00
2
= 30 n ern/sec; Gt= 0; aN = a =
=R Ul/= 90 n
2
cm/see>.
2.25. Ovde je Ul
o
=n:/3, a .lcako je a,=Rc1=n:, 10 je w=7C/9sec-
2
U trenutku sustizanja jedna tatka je obis!a luk kome odgovara ugao 'P"
a druga luk kome odgovara ugao 'P2' pa je ukupno:
Ie dobijamo:
t = njw
o
= 3 sec, to jest <PI = 3 rr/2; '1'2 = n/2.
2.26. Jz Xl + y2 = RZ = 100 sIedi y = 8 cm. Diferenciranjem bice:
V
2 xx+ 2yy= 0, to jest y = lOy = -xx/y= 30 ern/sec; V= 50 cm/sec.
DaJjnirn diferene:ranjem sledi:
j;2+ XX +Y+Jj;=0, pa je Y=G
y
= -lOOero/sec
2
, Ie je totalno ubrzanje
a = 250 em!sec
2
1S"
228
Kako je v = c?nst:, to je a]= 0, a; Q;b 5 sec-I; W = O.
Hodograf brzme Je krug, poiuprecfllka
2.27. Eliminisanjem ugla q> = 5 t dobija se jednacina putanje
(X __ 2)2 + (y- 3)2=25 = (5)2,
krug, poluprecnika R = 5 em, sa sredistem u taCki C (2 cm; 3 cm).
Kako je ugaona brzina = w = 5 consL, to je w = 0, pa su:
V= R w=25 em/sec; a
T
= 0; a =aN=R w
2
= 125 em/sec
2
= 1,25 m/sec?
Hodograf brzine je centricni krug.
2.28. Dizanjem druge jednacine na kvadrat i eliminisanjem vremena
sledi:
y2 = 100 sin
2
t cos' t= 100 (1- x/IO) x/IO = (lO-x) x; x2 + yZ- 10 x= 0.
Kako je opsta jednacina kruga:
(x-py+ (y_q)2=R2, sa sredistem u C(p; q),
uporeaivanjem sJedi p = R, q = 0, te je putanja krug sa sredistcm C na
+ Ox-osi, poluprecnika R = 5 cm.,
Diferenciranjem osnovnih jednacina dobice se brzina i ubrzanje:
x=-20costsint=-10sin2t; y=IOcos2t; v=10cm/scc; w=2see-
l
;
x = - 20 cos 2 t; ji = '- 20 sin 2 t; a = 20 em/sec' = aN; a
T
= O.
yj
1-1 ---8----;

-j- -t--
I
SEka 2.29.
2.29. Kako je prva jednacina
x= 8 cos 2 t = 8 - 16 sin
2
t = 8 - y2, puta-
nja y2 = 8 - x je parabola.
Diferenciranjem osnovnib jednaci-
na sledi: .
I) x=8cos2t; y=4sint;
2) x=-16sin21;y=4cost;
3) x= -32cos2t= -4x;
Y=-4sint=-y.
Iz (I) dobili smo jednacinu putanje.
Eliminisanjem vremena iz (2) dobijamo
hodograf brzine;
i? = 32' sin' I cos' 1= 32' (I - y2/1 6) . YZ/16 = 4 yz (16 - y2), te je kriva cetvrtog reda.
Kada je x=4cm, y=2, tada je cos2t=sinf=I/2; eosl=sin2t=V3/2,
pa su brzina i ubrzanje:
X= -8 V3 em/sec; y= 2 V3 em/sec; v=2V5T em/sec;
x= -16em/sec?; y-= -2em/see
2
; a=2Y65cm/sec
2
i
j
Prirodne koordinate vektora ubrzanja iznose:
x x + y y 62 VI? / 2. X Y - Y X 24 VT7 !--2
aT= =--- em sec, aN= =--- cm sec;.
v J 7 v 17
Poluprecnik krivine putanje je:
R
k
= v2/aN = v
3
/ (xjl- yx) = (XZ+y2)3/2; I: x.l = VI?/3 = 1,37 cm.
y
229
2.30. Stavimo ; x2fl6 + y2/4= I; putanja je elipsa;
2) i -8sin<p;y=4cos<p; x
2
/64+y2/16=1; hodografje e/ipsa;
3) x= -J6cosq>= -4x; y'= -8sin<p= -4y.
Za x=2cm jey=j!3cm, pa je cosq>=i/2, sincp=V.3/2,
te su:
x= -4j!fi y=2; v=2J!TIcm/sec; x= -8; Y= -41
/
3; a=4j!7 cm/sec
2
;
a
T
= 24 V3!2 Vi3 = 12 V39/13; aN= 32 Vi3/13 cm/sec
2
,
U temenima elipse bice:
'P
0 ,,/2 IT 3rr/z
I' 4 8 4 8
a -16 -8 16 8
Posto je <p = w I = 2 t, bice 2n=2 T, to jest T= n sec.
2.31. Komponentna kretanja su harmonijska oseilovauJa po Ox- i
Oy-osi (zad. 2.10), kruznim frekvencijama 1 sec-
1
i2 sec-I. integrali su:
x=A cos t+Bsio t; y= Ceos 2t+Dsin2 t.
!
Integracione konstante odreoujemo iz pocetnib uslova kretanjk: za t = 0 su
xo=O; Yo=4; xo=vo=2; Yo=O, pa su partikularni integrali (klnematicke jed-
natine kretanja):
I) x=2 sint;
y=4cos2t
2) x=2cos t;
y= - 8si021;
3) x.= -2sip-t= -x;
y= -160:;0$ 21= -4y.
te su;
Kako jz (1) sledi y= 4- 8 sin
2
t=4-2x2, putanja je parabola.
Kada je y=O, tad a je x=y'2eID, pa jz (1) sledi da
sin f = V2/2; cos 2 t t = n/4;<ni t = 1,
x=2em; y=O; x=j!2 cm/sec; y= -Scm/sec; v=J!66crp/sec;
)
I
230
i= - V2 cm/sec
z
; Y= 0; a;'" - Vi cm/scc
z
;,
a
T
= (ix +yy) /1' = -1/66/33; a
N
= (xy- yx)!v= - 8 V33/33 cm/sec
z
;
R
k
= -33 V33f4cm.
Kakb je r2=x
2
+y2, to je rr=xx+yy, pa je v,=;. Zbog VZ=X2+y2=
=1',2+1'/ bice =VV
2
-V,2, te su radijalna i cirkularna brzina:
i v,=(xx+Y.Ji)!r=Vicmfsec; vc=(xy-yx)/r= -8 em/sec.
Na isti nacin dobicemo radijalno i cirkulamo ubrzanje:
,
a
c
= (xy - yx)fr = O.
2.32.: Kretanje prve tacke je kruzno, ugaonom brzinom w=2sec-
l
; pa
je rp = 2 t. iZa rp = 5 7t/4 bice vreme Tl = 5 ,,/8 = 1,96 sec. .
Druga tacka krete se pravolinijski, po precniku, ubn:anjcm a = J cm/sec
z
bel. pocelne brzine, pa je zakon pula s =at
2
/2 = IZ/2. Kada bude s = 2 R = 18 cm,
tada je T
z
F 6 sec, pa ce prva tacka (M) pre da stigne u polozaj A.
2.33.' Kako je {z = x/2 = y/3 = z/6, putanja je prava linija, koja prolazi
hOl koordinatni (0) i ima kosinuse smera cos a = 2/7; cos = 3/7;
cos y=6/7.
Posto jc zakon pula:
S=(XZ+y2+Z2)112=7t2, to SU 1'=141, a=14cm/sec
2

2.34. ' Tacka sc kreee po zavojnici na kruznom' cilindru, poluprecnika
R = 4 cm. Diferenciranjem osnovnih jednacina dobijamo:
a) x=-12sin31; y=12cos3t; pa je v=15cm/sec;
b) x= -36cos 3 t; Y= -36sin3t; ;'=0; pa je a=36 cm/sec
z
;
aT=v=:O; aN=a; Rk= v'/aN= 225/36 = 25/4 cm.
1z (3) se vidi da je, zbog v = const., hodograf brzine kruzni konus sa
vrhom u 0; poluprecnika 12 cm/see i visine H = Z= 9 cm/sec. Vektori brzina
su izvodnice konusa.
2.35. . Iz uslova aT = aN sledi d vld t = v
Z
/ R, pl su difcrencija1na jednacina
i prvi
R d v/v
2
=d t; - R/v=l+ C= t- R/v. = (vo /- R)/v
o
'
te je zakon promene brzine:
v = RVo/(R - vot) = 25/(5 -I).
Zbog toga Ju prirodne koordinate ubrzanja:
a
r
= a
N
= v2/ R= 25/(5 -t)'.
2.36. Tacka sudara (U) je presek tetive j kruga. U tom trenutku je
sredisnji ugao <r. NpU"=rp = 2 a,= Te/3. Kako jc troug:w N,OU jednakokraki, to
su zakoni ubrzanih kretanja tacaka:
, r=G
z
t
z
/2: <p=w t/2,
oduQsno utacki U biee:
I
!
l
pa .ic:
TZ= 4R {j j2a
z
= 2 rt/3 w;
Ubrzanje prve pokretne tacke je:
a
l
= R + (,)4)11'= R (9 + 4 Te')1i2/3,
pa su ubrzanja u odnosu:
aI/a, = Te (27 + 12 7t')1/2/27.
2.37. 1z jednacina kretanja sledi:
X= 4cos 2 t= 4- 8 sin' 1= 4 - 2 y2, odnosno y2= (4-x)/2,
231
pa je putanja parabola. Koordinate tacke M jesu x = 2 cm; y = J em, pa iz
jednacina kretanja sledi da je sint=I/2, COS21=1/2, cosl=V312, pa je
tk = rr/6.
Zakon kretanja tacke B je:
s=OM=V,lk=V4+ J =VS:
pa je brzina u trenutku stizanja u tacku M na putanji
l'i= 6(SITe cm/sec.
2.38. Kretanje je po eJipsi, jednacine x
2
/36 + y'/4 = I, pa su parametarske
jednacine kretanja:
x= 6 cos w t; y=2sin 0) I; 0)T=8,,)=27t; 0) = rr/4 sec-I.
Koordinate tacke M jesu x=3cm; y=V3 cm, to jest r=OM=Vl2=
= 2 V3 cm. lz parametarskih jednacina sledi da je cos w (= 1/2. sin w t=
= V3j2; (,) tk = 7tj3, odnosno tk = 4/3. Zakon pravolinijskog kretanja drugc tacke je:
2.39. Ugaona brzina obrtanja je w = = TC n/30 = rr/] 0 sec-I. Pararnetar-
ske jednacinc kretanja prve tacke po cikloidi su:
x=R(<p-sinrp); y:",R(l-eosrp),
pa su projekcije vektora brzine i brzina:
(I-cos <p); y=Rwsin<:p;
Posto je zakon kretanja druge tacke:
s=vzI, to je OE=(4RZ+R
2
TC
Z
) I/Z=v
z
t
k
=V
2
T/2= 101'2; T=2rr:/w=20;
odnos brzina u temenu cikloide je:
(V1/V;)E= 2 (RUl)/(R V 4 + 7t
2
/I 0) = 2nd 4 +TI:
z
= Vi,
Stoga je V1>V
2
, pa se prva pokretna tacka kreCc brze.
2.40. Iz yZ= 4x diferenciranjem sledi:
232
2yy=4X; j'=2X/y=x/Vx; v
2
=c
2
=x
2
+y'2=i
2
(1 + l/x)', t
v=cons .,
pa su koordinate vektora brzine:
x = e/l! I + I/x; Y = c/ VJ+X.
Ponovoirn diferenciranjern dobicerno koordinate vektora ubrzanja:
.. r
x =cXj2 x (I + x) J/2=c
2
/2 (l +x)2; y = _c
2
Vx/2 (1 +X)2.
Poluprecnik krivine je:
Rk = cJ/(iji -yx) = - 2 (I + X)312= (I + y'2)3/2/y",
gde su y=2j
1
x;y'=I/Vx; y"=-J/2xVx.
2.41. Kornponentna kretanja su harrnonijska oseilovanja po Ox-
osi kruznirn frekveneijarna w=2 sec-I, pa su opsti. integrali:
x = A cos 2 t + B sin 2 t;
y = C cos 2 t + D sin 2 t.
Oy-
Integraeione koustante odredujemo iz pocetnih uslova kretanja, te su A = 2;
B = 0; C = 0; D = 2, pa su partikularni integrali - zakoni kretanja:
I) x=2eos2/; y=2sin2t; Iinija putanje je krug'sa R=2ern.
Diferenciranjem ce biti:
2) x = - 4 sin 2 t; Y = 4 cos 2 t; l' = 4 cm/see; hodograf brzine je centralni
krug, poJuprecnika Rh = 4 cm/sec.
Kako je y' =y/x = - ctg 2 t, a tangenta na hodograf brzine gradi sa
Ox-osom ugao
tangente na putanju i na hodograf su upravne. Ovo sledi neposredno, jer je
QT= d v/d t = 0, pa je -; = --;N i upravuo je na vektoru -;.
2.42. Zbog x= 2 cos 2 t= 2- 4 sin
2
t= 2-y2/4 bite y2= 8- 4x. Putanja je
parabola.
Difereneiranjem dobijamo projekcije vektora brzine:
x=-4sin2/=-8sinteost; y=4cost,
pa eliminisanjem vrernena (t) iz ovih jednacina dobice se jednacina hodografa
brzine:
On jc kriva cetvrtog reda u sistemu Oxy.
2.43. Posle integralisanja sledi:
Zakoni kretanja su:
I) x=2t; y=10-3t
2
; putanja je parabola y=IO-3x2/4;
2) i = 2; Y = - 6 t; hodograf brzine je prava para Ie Ina Py-osi, na iaz-
daJjini od nje za i = 2 em/sec.
2.44. Ovde je ugaona brzina w = = rr n/30 = re/5 sec-I. Parametarske
jednacine cikloide su:
x=R(cp-sincp); y=R(l-c.oscp); cp=wt,
pa difereneiranjem dobijamo projekcije vektora brzine:
y=R wsin cp; V= 2 R w sin ('P/2).
EJiminisanjcrn vremena (t), odnosno ugJa cp, iz prethodnog sistema jed-
nacina dobice se jednacina hodografa brzinc:
(i_Rw)2+y2=(Rw)2, to jest (i-2rr)2+Y=(2rr)2.:
Hodograf je krug, poluprecnika 2 TC em/sec, sa sredislem na gde je
p = R w = 2 TC; q = O.
!
Tacka ima najvecu brzinu u temenu eikloide (E) ona iznosi:
Vmax = v
E
= 2 R U) = 411: em/sec.
2.45. Kretanje se vrsi po zavojnici na kruznorn ciJindru, poluprecnika
R = 3 crn. Kornponentne brzine i ubrzanja jesu: i
x=-3sint; y=3eost; z=4; v=5cm/sec;
-3cost; Y= -3sint; a=3cm/see
2
.
Hodograf brzine je krumi konussa vrhorn u Ph (0), poJuprecnika osnove-
3 em/sec, vi sine H = 4 em/sec.
Kako je kretanje po zavojniei jednoliko, 1'=eonst., loje aT'=dv/d 1=0,.
pa je aN=a i Rk =v2/aN =25/3em.
Obimna brzina je Vo = 3 em/sec, a aksijalna z = 4 em/sec,! pa je nagib
zavoJDlee tg CI. = z/vo = 4/3 = h/2 R TC, te je hod zavojnice h = 8 rr em. Kako je
to jc T=2rr/w, T=2TC, pa je ..
2.46. Zbog t = r/4 = cp/2 bice r = 2 If, pa je putanja Arhimedova' spira/a (ona.
irna ulogu prave kod spirala, jer postoji linearna zavisnost izmedu potega i ugla)_
Diferenciranjem bite: '
r=4; 0/=2;
pa su kornponentne brzine =4=const., =8t, te je brzina
v=4VI +4/2.
234
Projekcije ubrzan ja su:
a,='r-r -161; o,=2r<p+r 16; a= 16 VJ+i2".
2.47. Kako su parametarske jednaCine kretanja r = 8 t Z, <p =2 t, to je
!' = 2 <p2, je putanja spirala.
I
;=16; <p=0,
pa su komponentne brzine
v,=i61; l'c=2r=1612; v=16tVf+f2;
1 komponentna ubrzanJa
0=16)/1+1212+414
Kak? je za t = 0 i <p = 0, and a je u presecnoj tacki spiralc sa + Oy-
o som <p = 1c/2, pa je vreme 1= tk = rr;/4, te su:
!
v,=1
K
cm/sec; vc=n:
2
cm/sec; v=rr;VI6+rr;2cm/sec; r=rr;2/2cm;
i
a,= (J 6(- 2 rr;2) cm/sec
2
; Oe = 16 rr; cm/sec
2
; a = 2 V 64 + 48 ;T:;--rr;4 cm/sec2.
Prirodne koordinate vektora ubrzanja jesu:
aT= (v, a, + Ve ae)/1'= 8 (8 + rr;2)/ V 16 + 1<2;
I aN = (v, ae-1'ca,)/)'= 2 rr; (24 + rr;2)/ V16 + rr;2,
:a polupre?nik krivine putanje je:
Rk = v
2
/aN = ),3/(1', Ge-l'e a
r
) =;;; (16 + rr;2)3/ 2/2 (24 + rr;2).
2.48. Stepenovanjcm i oduzimanjem dobijamo:
! x
2
= 4 (e
41
+ e-
41
+ 2); y2 =4 (e
41
+e-
4t
-2); x2 _ y2 = 16,
pa je putanja jednakostranicna hiperbola, realne poluose a= 4 cm.
I
Diferenciranjem . sledi:
x = 4 (e
21
- e
2l
); y = 4 (e
21
+ e-
2
,); 1'2 = 32 (e4t + e-41) = 4 r2;
1'=2r, jer je r2=x2+y2=8(e4f+e-41).
Hod ograf brzine je takode jednakostranicna hiperboJa yz _ x2 = 64.
Komponentna ubrzanja i (olalno ubrzanje jesu:
x = 8 (e
21
+ e-
2
'); 'y = 8 (elf - e-
2f
); a
2
= 128 (e
4f
+ r'") = 16 r2,
pa su korriponentne
I
i
putanja je hiperbolicka spiraEa jednacine r = 8/<p.
j
235
;v,=4;v
c
=-8/t; 1'=(41(4+1
2
)/1; v=41I2cm/sec; -16/t
3
;
a=-16/I
J
; a=-2em/sec
2
;
aT=(v,a,+Veac)/I'=V,Or/v= -64!vl}; 0T= -VI em/sec
2
; a
N
=Va
2
+a
T
2
;
2.50. Kako je r = e
21
= e"', putanja je logaritamska spirala. Diferencira-
njem bite:
pa su:
1',=2r; I'c=2r; 0,=0;
aN=Va
2
+a/=4VIr;
R,,=v
2
/a
N
=r VI.
Brzina, ubrzanje poluprecnik krivine putanje logaritamske spirale srazmerni
su potegu (r).
te su:
2.51. Posto je cirkuJarno ubrzanje jednako nuli, mora da bude:
. . .. 1 d .
G
c
= 2 r<p + r <p =--(r2<p) =0, odnosno ,2? = const. = C.
r d 1
Difereneiranjem jednaCine lemniskate bice:
2 r; = - 2 c sin 2 <p, odnosno ,1; = - Cc sin 2 <p;
3 r2 ;'2+r1;' = -2 cos 2'1'= -2 C2,
;. = (Cc sin 2 'P)/r
J
; ;: = - 2 C21r} - 3 i2/r = - 2 C
2
1r} - 3 (C2 e
2
/r
4
). (l - ,4/e2) =
= _2C2Irl_3C2(e
2
__ r4)/r4.
Zbog toga je radijalno ubrzanje:
a, = i: = - 2 C2/ r3 - 3 C2 (e
2
_ (4)/r
4
- C2 r} = - 3 C2 (r' + e
2
- (4)/1'7 =
=-3C2e2/r7=-k/r" gde je k=const.
Radijalno ubrzanje, koje je ujedno i tOlalno ubrzanje, obrnuto je sraz-
memo sedmom stepenu raslojonja pokretne lacke od pola (0).
2.52. Kako je kod 'elipse e
2
= 0
2
- b
2
= 16, finearna ekseentricnosl ove
elipse je e = 4 em, pa je numericka ekscentricnost e: = e/a = 4/5. parametar e1ipse
je p = b
2
/a = 9/5 em.
236
Uzmimo pol polarnog sistema (0) u desnoj ziti (P
j
) , tada iz trougla
f'z l",iPj , gde je M polozaj pokretne tacke u odnosu na pol r = OM, sledi
prema kosinusnoj teoremi:
R2= (2eY+r2- 4er cos (180
0
-cp) = 4.t?+ ,2+ 4ercos cp= (2 a-ry,
gde je ugao cp= <;.Tl OM, posto je osobina elipse da je zbir potega do zila
konstantan, to jest PI Ai +MP
2
= r+ R= eonst. = 2 a. Prema tome je polarna
jednacina elipse:
r=b
2
/(a+ecoscp)=p/(1 +ECOSCP); r(l +ECOSCP)=p,
sa polom 0 u desnoj ziti.
Posto je pri oVom kretanju cirkularno ubrzanje jednako nuli, to je:
ac = r-' d (1'2 I = 0, odnosno ,z = const. = C= 6.
Diferenciranjem polarne jednaCine eJipse dobijamo:
+ HOS <p) -E r sin cp = p; /r- (C sin cp;
; =(Cs sin'P)/p; r = (Cs/p)
pa je radijalno (ujedno i totalno) ubrzanje:
a, = ;. -r 9
2
= C2 [(1/r) - (l/p)]/r
2
- C2/r3 = -C2/pr2 = _ k/r2 = _ 20/r2,
gde je k = const.
Radijalno (totalno) ubrzanje je obrnUio srazmerno kvadralu rastojanja
pokrelne lacke od pola (desne tite).
Kvadrat brzine je:
v
2
= + (r = C2/r2 + (C E/p siri2cp,
pa je brzina u temenima elipse:
u temcuu T, (<p = 0')
VI = CfT] = Cf(a - e) = 6 em/sec;
u temenu T2 (<p= 180)
v2 = Cfr2 = Cf(a + e) = 2/3 em/sec.
2.53. Posto je cirkularno ubrzanje uvek jednako nuli, to je r2 = const. =
= C. Tada su radijalna i cirkularna brzina:
v, = j. = (p E sincp) H cos cp)1= (C s sin <p)/p; Vc= r? = Cfr.
Pomocu ovih brzina mozemo da odredimo Dekartove koordinate vi:ktora
brzine:
[X = V, cos 'I' - Vc sin cp = [(C sjp) cos <p - (CJr)] sin cp= - (Csin cp)/p;
y = V, sin cp + Vc cos '1'= (Cs/p) sin
2
cP + (Cfr) cos cp= (C sjp) + [(C/r)-
- (Cs/p) cos 'f'] COS 'I' = (C/p) (HCOS<p),
JeT SU scos<p=(p/r)-l, (s cos'P)/P= (ljr)-(l/p)= (p-r)/pr.
Eliminisanjem ugla <p iz prethodnih
grafa brzine:
Hodograf brzine je, dakle,
ordinatom CE!p.
237

dobija
sa
2.54. Deljenjem jednacina dobija se yjx= -x/y, pa je y dy= x. Ova
diferencijalna jednacina razdvaja promenljive, te je prvi. integral:
y2j2= -x2/2+C; C=c
2
/2;
Putanja je centralni krug, poluprecnika R=c. Ovde je k=w ugaona brzina,
pa je obimna brzina V = ck = R w = const. Kretanje je jednoliko kruzno kretanje.
Kako je ds=Rd<p=Rwdt, i <p=wt, bite s=R<p=Rwl, pa:vremepre-
laska za ugao 'I' iznosi t = <p/w. '
2.55. a) Posto je v, = ;. = c = const. W= = const., to je d r = edt,
pa je r;" ct + C
j
= ct, i 'P = w t. Putanja je Arhimedova spirala.
b) Posto je v,= i- =d rid t=c to je r=ct+C
I
=R+ct. Zbog ;toga sto je
Vc = r = r d cp/d t = b, to je d 'P = b d 1/ r = b d rjer, Ie integralisanjeI]1 dobijamo
cp= (ble) Inr+C2
Konstanta je C
2
= - (b/e) In R, Ie je '1'= (blc) (In r-ln R) = (ble) In (r/R), pa je
c 'I'/b = In (rIR). Antilogaritmovanjem dobijamo da je rlR = ec<,lo., odnosno
r = Re''''/b. Putanja je logaritamska spira/a. !
2.56. Kako je a = d v/d tid sid t = v, to Je:
Jads=Jvdv= J6S
1l3
ds, odnosno v2j2+C,=4,5s
4J3
.
y S
200
{DO
u _ 40m
s- I,m
Of2345X
Slika 2.56.
j
U
a
:;;

l
<:1Jt[' .,.-;
J/'fP
20 /--1.::
10 : i ::
..! ; :j :_I_t_
o I 2 3, 4 S X
Iz pocetnih uslova sledi da je konstanta C
1
=O, te je
pa ponovnim integraJisanjem dobijamo:
238
Kako je !Constanta C
2
=3, to je zakon pula S=(1+I)\ brzine 1'=3(1+1)2 i
ubrzanja d = 6 (I + t).
Dijagrami su: (s,l) kubna parabola, (l"/) parabola (a,l) praya Iinija.
.Pocetne su So = 1m; Vo = 3 m/sec; a
o
= 6 m/sec
2

Kinematicki dijagrami prikazani su na slici.
2.57.: Kinematicke jednacine ovog kretanja jesu:
xLRcoSUl/; X= -RUlsinUlI; -RUl
2
cosUlI= -Ul
2
X,
pa su:
lO=:Rcos'PJ; -20(3=-RUlsin'PI; lOOIR2+1200/(RUl)2=I:
5=RcoS'P2; -lOm=-RUlsin'P2; 25/R'+150Of(RUl)'=1.
Iz o;vog sistema jednacina mozemo odrediti amplitudu oscilovanja i -
kruznu
R,= 20 em; Ul=2sec
1
; T=2-rr/Ul=-rrsec; f= l/T= I/TCHz.
Kindnaticki dijagrami su siuusna i kosinusna linija. Dijagram (v,s) je
eJipsa, a (a,s) prava linija.
2.58. Diferenciranjem dobijamo kinematicke jednaCine ovog pravolinij-
skog
I . .
x=e-
I
s:in 2 I; x= _e-
t
(sin 2- 2eos 2 t); x = -e-
t
(3 sin 2 + 4 cos 2 f).
Kako je. brzina jedmika nuli (x = 0) kada je 19 21 = 2, to su sin 2 1= 2!VS;
COS21=I/V5=0,448, pa je 21=6324'=63,4=1,105 rad; 1=0,552 rad,
odnosno, i,-t = 0,577.
Zbog oyoga su:
i1x =0,577.2VS/5=0,231 VScm; x=-1,154VScm/sec
2

2.59., lz' parametarskih jednaCina kretanja sledi:
I Y = 10 sin
2
(= 10 (1- eos
2
/)= lO-x, odnosno x+ Y= 10,
I
Ie je putahja prava Jinija, odsecaka a=b= 10m.
/j\(a.tJ
.I : \
/ l \ .
: /V1 '-. (v,t)
!/ \: '\.
. \ . "-
I. .
\ /
\J/
Slika 2.59.
2rr
I
I
,j
23lf
Diferenciranjem sledi:
X = - 10 sin 2 I; = ....: 20 cos 21; Y = 10 sin 2 t = -:k; y 20 cos 2 I = - x.
pa su:
v=10V2sin2t; a=20v'icos21; s= jvdt+C=lOV2sin
2
t,
Jer je s2=(IO_iY+y2.
Kinematicki dijagramisu sJnusne odnosno kosinusne linije prikazane
na slici.
2.60. Kako su put i vreme S=U,'Y, I=u,'x, gdc su X=X, y=y
koordinate lacke u ravni Oxy merene u duzinskim jedinicama, to jc nagib
dijagrama (s,l) u prvom deJu:
tg <XI = yfx = (s/u,)/(I/U,) = (ur/u
s
) sit = 1/4, v = (u,lu,) tg <XI'
jer je v = S/I, te je v = 5 m/see.
U drugom delu kretanja Je <X2 = 0, pa je i \'2 = O. Mcdutim, u trecem
delu krctanja je:
V
J
= (u,/u,) tg <X3 = (20/1) . (1/2) = 10m/sec.
U prvom j trecem periodu kretanje je jednoliko, u drugom je mirovanje.
2.61. Kako su v=up'y, l=u,'X, to su y=v/6 i x=t, pa su zakoni
brzine kretanja tacaka:
V
J
= 41; 1'2 = 10+ 4 (1- 2).
Oba su kretanja jednako ubrzana, ubrzanjem a=4m/see
2
, ali je prvo bez
pocetne brzine (1'10 = 0), a drugo ima pocetnu brzinu v
20
= 10 m/see j pocinje
2 sekunda docnije od kretanja prve tacke.
Pri sustizanju obe ce tacke
preCi iste puteve, te povrsme
dijagrama moraju biti jednake.
One iznose:
AI =xy/2; A
2
={(5/3)+[5+
+ 2 (x- 2)]/3) (x - 2)/2 =
= (x+ 3) {x'- 2)/3,
te iz uslova jednakosti puteva
sledi:
AI =A
2
; xy/2 = (x+ 3) (x -2)/3,
odnosno :>::2=X2+X_6; x=6,
iii t = 6 sec.
'J s.r
(a,t)
o
(s,.t) (5,.1):
: .---:
........
.....-" ,
.

d 5 6 I
Slika 2.61.
Vreme sustizanja je, dakle, t = 6 see od pocetka kretanja prve tacke iIi 4 sec
od pocetka druge tacke.
Zakoni predenih puteva su;
Sl =2 (2; S2= 10 (1- 2) + 2 (1-2)'.
Syi kinematicki dijagrami prikazani su na slici.
:240
2.62. lednacina ovog kruga je:
(X_R?+y2=R2, odnosno x2-10x+y2=0.
Kako su s = U,' y i t = u,' x, to su y = s/2, x = t, pa su lakoni kretanja:
$2=4(10/_/
2
); s=2(IOt-t2)1/2;
V =s= 4 (5 - t)/s= 2 (5 - t)/[l 0 t - 2 t?jl/2;
a = S = -(4+ v
2
)/s = - 50/[10 t- t
2
pll.
U trenutku t = 2 sec (to jest x = 2 em)
bice y = 4 em, pa su:
s=/I,'y=8m; v=I,5m/sec;
a = - 25/32 m/sec
2
Brzinu mozemo odrediti i graficki pomocu tangente, kao sto je pokazano

na s \ici, pa je:
1'= (us/uJ tg = (2/1) (3/4) = 3/2 = 1,5 m/sec.
2.63. Kako je tg IXI = J, ubrzanje prve tacke je a
l
= (uJuJ tg (XI =
= 2 m/sec
2
= const., te je vJ = 2 t t C
J
= 2 t. Kretanje ove tacke je jednako
ubrzano.
JednaCina centralnog kruga je x
2
+ y2 = R2 = 25, pa je v = U,' Y = 2 y,
X= t, Ie su kinematicki z<lkoni kretanja druge tacke:
1'=2y; t=x; 1'2=4(25_(2); 1'20= 10m/sec; 1'=)'2; 21'a= -8f;
a= -41/1'= -21/(25-t
2
)1f2; s= [vd 1=2[ (25-t
2
)1/2d t= 10[VI-(t/5)2dt=
Ubrzanje mozemo odrcditi i graficki pomocu tangente, te je:
a2 = a = (u../u,) tg (X2 = - 2 tg q> = - 2 x/y = - 2 1/(v/2) = - 41/1',
kao sto smo dobiE i neposredno difereneiranjem.
2.64. Ovde imamo tri periQda: a) ubrzanog kretanja, b) jednolikog
.kretanja c) zaustavljanja. Prema tome bice:
a) V = 90 km/h = 25 m/sec; a = 1/4 m/sec
2
,
a = COIlSt.; v = at = t/4;
Ik=Vk/a=254= 100 sec; sk=2 625= J
b) S2= JOOOO-I250-625=8125m=vI; t
k
=8125/25=325sec;
T = II + 12 + t3 = 100 + 325 + 50 = 475 sec= 7 min 55 sec= 7,9 min;
II
II
J
241
c) v=1'
o
-at=25-1/2; tk=50sec; V
2
-W
0
2
= -2as; sk=62.'in1.
Dijagrami su prikazani na slici.
jJi 5.'.0
(v. I)
,r-'-'-'-'-'-'-'--"--:;:;"'--'--''--
/i '
/' i (s.t)
iL-_===--J......_ ... _ .. __ .. __ .. (0.1) "_"_' __ "_"_" - ..
I
L . .,.. .. J
Slika 2.64.
r- . 2dt=V-1/2dv, pa J'e 2t+C,= 2.65. Kako je a=2Vv =dv/dt, to Je "
V
- b'o 2 V- iIi v={,1+2)2=ds/dl.
= 2 1'. Kako je C
1
= 4, Ice 1+ = v
Dalje je s = (c + 2)3/3 + C
2
, pa je
C
2
= 0, te su kinematicke jednacine:
a=2(t+2); v=(/+2l;
y (s.'.G)
(,,1)
,/(v.l)
s = (t + 2)3/3.
./ .---'(a.l)
Kinematicki dijagrami pri-
.kazani su na slici.
Za t=4sec bire: a=12m/sec
2
;
v=36m/sec; 5=72m.
2.66. Ovde su:
..'--
o 4
Slika 2.65.
a=12t-20; V=61
2
-20t+C
1
; s=2t
3
-10t
2
+C
j
l+C
2
; C
2
=-'1O;
pa su zakoni kretanja:
a= 12 t-20; V= 6 (2 -20 t +4; s= 21
3
-10 t
2
+ 41 - to.
C,=4,
J 'kb bI Zat=4;J'e9=-26; Dijagrami su p,aya linija:, parabo a luna para 0 a.
za t = 5 sec je s = J 0 ill, a za t = 4,8 je s = O.
2.67. Kinematicke jednacine su:
a=6t+2; v=3t
2
+2t+l; 5=1
3
+/
2
+1+4; C=4.
te su u trenutku t= 3 sec:
a=20m/sec
2
; v=34m/sec; s=43m.
Dijagrami su slicni onima iz zadatka 2.65.
2.68. Kinematicke jednaCine ovog kretanja jesu:
a=-1tsin(1tt/4); v=4cos(1tt/4); s=16(sin1tt/4)!i'.
, 16 Zbirka xadataka iz roehanike I
242
KiIiematieki dijagrami Sll, kao pri harmonijskom oscilovanju, sinusne
odnosno kosinusne linije; dijagram (V,s) je elipsa, a dijagram (a, s) je prava linija.
Y S,t,Q
(si)
,,: i
:'-...!.!:2. : i
."-- . . -.....-.---.,
. : . ::;::0
..
--.,,-
Slika 2.69.
2.69. Iz a=-2v=dv/dt=-2dsldt sledi v=-2s+C
I
=4-2s.
Kako je = d vld t = - 2 v, to je d 1'/1'= - 2 d t, paje In v':' - 2 t +'C
1
= _ 2 t + In 4.
Zbog je v=4e-
2
'=dsjdt, pa je s=-2e-2'+C2=2(1-e-2,).
Kinematicki dijagrami prikazani Sll na slici. Brzina j ubrzanje za t = 00
teie uuli, a put tezi vrednosti folk.
y S.Y
2.70. Ovde su zakoni kretanja
za obe taeke:
a) v=at=4t; s=2/
2
; b) v=20-4t;
s=20/- 2 t
2
, U trenutku sustizanja obe taeke

su preSle isti put, te je 2 [2 = 20 t - 2 (2,
to jest t = 5 sec. Tada je V
2
= 0 i ta se
facka zaustavila. Predeni put s = 50 m.
Resenje je prikazano i grafieki
(slika).
B) OBRTANJE KRUTOG TELA. TRANSMISIONI PRENOSNICI
2.71. Kako je v=Rw=Dw/2=wj2= I m/sec, to je w=nn/30=2sec-
l
,
pa je n = 6,O/n o/min.
2.72.' Kinematicke jednaCine obrtanja jesu:

243
Kako je 'Po = 0 i Wo = 0, to je '1'= odnosno 502 n = 100/2 =
te je ;,:; = 2 1t seD
Dalje je;
1t sec-I; cP = 2 1t 400/2 = 400 7t = 2 1t N,

te je ukupni broj obrtaja do tog trenutka N = 200.
2.73. Poeetna ugaona brzina je (,)0=3 000n/30= IOO7tsec-J, pa iz uslova
sledi w
o
2
=2;':;CPk";2w
o
27tN/T, te je
T= tk = 4 nN/wo = 120 Nln= 4 sec.
2.74. Iz uslova sledi w
o
=I07tsec-t, pa je
-w
o
z
= -1007t
2
, te je N=25 obrtaja.
-:/' 2.75. Ovde imamo dva perioda: a) ubrzavanja i b) usporavanja, pa
ce biti:
a) cp=("t
Z
/2 te je ugaono ubrzanje (,,=2<p/T2=2.2n.2400/(2.60)2=
=27t/3sec-
z
, gde je T=th pa je ugaona
b) (,)2- w/= odnosno
= w
o
2
/2 C:Pk = w
o
2
/4nN = 6 400 nz/4 n 160 = 10 n sec-
2
;
T= T
z
= tk = = 80 -;<;/1 0 n= 8 sec.
v
Ukupno Vreme obrtanja i ukupni broi obrtaja iznose:
v
Tk =T
1
+T
z
= 120+ 8 = 128 sec= 2 min 8 see; N
k
= 2 400 + 160= 2560 obrtaja.
2.76. Polofuj tereta (G) U odnosu na horizontalni precnik tocka odre-
dicemo koordinatom z. Ubrzanje tereta u vertikalnom praveu ujedno je
tangencijalno ubrzanje dodirne facke uzeta na obodu tocka, pa su kinema-
tieke jednaCine:
te sri:
I sec-
z
; <p=t2/2.
Posle vremena od 10 sec teret se spustio za z = h = I 000 em = 10m, a
tocak je naCinio: obrtaja.
2.77. Ovde je ugaono ubrzanje Kada se ova
jednaeina pofinozi identitetom 2 w d 1=2 d cP, ona razdvaja promenljive:
2wdt.d(,)/dt=2wdw=42c:p1f2dq>, pa je w
Z
=8V2cp3/2j3,
jer je integraciona kOIistanta C, = O. Odavde se ponovnim integralisanjem
clobija;
w=d cp/d t= (8 V2;3) 112'1'3/4 odnosno V2/3 t= 4cp';<'
jer je C
2
=0.
16
244
Dakle, zakoni obrtanja su:
2.78. Brzina dodirne tacke (P) 0 ba tama kotura iznosi v = r WI = X w
2

gde je WI = 1tn,/30 = 10 1t sec-! = const. Diferenciranjem se dobija:
0= pa je w
2
= -xw
2
/x='rw
I
J3x2= 30 TtJx2,
jer je x=-lf3.
Za x = r bice = 10 n/27, tada je w; = WI = lOn, pa su brzina i ubrzanje
krajnje tacke A kotura K
2
:
VA = y = R W2 = 18.0 n emlsec = 565,20 cm/see = 5,65 m/see;
2.79. Prenosni odnos iznosi:
pa je
i=wdw2=nt/n2=D2/DI = 30/90= 1/3,
WI /=0,21t l=w,/3=rr:180/3. 30=2n,
Ie je' 1= 10 sec.
2.80. D;)dirna tacka P oba tocka (iIi zupeanika) ima istu obimnu
brzinu: v=vp=h1 wl =hz w2, gde su hi> i= 1,2, rastojanja ziza 0
1
od zajed-
nicke tangente. 1z ovoga sledi odnos ugaonih brzina:
W,/W2 =h2/hJ =02P, sin f)/Ol p. sin f) =02 P/O
I
P= (2 a -r)/r.
Duzinu 0 1 P = r odredlc'emo J'z trougla PF .
1 2' prema koslilusnoj teo remi:
pa je:
r = (a
2
_ e
2
)Jla- e cos rp)= b
2
/(a_ e cos q,
te je ugaona brzina drugog tocka:
W2 =: rwd(2 a-f) =: b
2
w
l
/(2 a
2
-b
2
-2 ae cos rp).
Za date podatke bite:
nz= 9 nd(41-40eos(jl)=90/(41-40 eos(jl).
2.81. Prema Willisoyoj fOfmuli bite,
i =w1/w. = n1/n. = (_1)n-1 znlzJ = (_1)4 Zs/Zt = 30/20 = 3/2.
245
2.82. Prema Willisovoj fonnuli Za paralelnu spregu bice:
i = wl/w
n
= wI/w,p = ( - l)p (n zZi)/(H Z2i-!) =
= (- 1)3 Z2 Z,Z6/ZJ Zl Zs = - 2050.30/40. 1015 = - 5.
2.83. Kako je n
l
= - 1 200 o/min,
iznose:
obrtaja pojedinih zupcanika
-Z6/Z5= - 32/16= -2;
i67=n7jn6= -z7/z6= -20/32= ,-5/
8
;
Ukupni prenosni odnos iznosi:
i= n i
jk
= i
12
i'4 iS7 = (- Z,jZI) (-z./z,). (Z7/Z,) = (- 60/20) (- 40/1
= 10; 1I7=lIl/i= -1200/10= -120o/min.
2.84. Prenosni odlloS i broj obrtaja iznose:
i=i17=n,jn7=iI2.ilS.i67=(-40/18).(36j15).(-48/l6)=
n7 = lIl/i = 800/16 = 50 o/min.
2.85. Prenosni 9dnos je:
i = il7 = n
l
/1l
7
= i
13
' i.
5
i67 = (Z,/ZI)' (zs/z.), (- Z7/
Z
6) =
=-40.60.48/20.24.20=-J2, pa je 1l
7
=-J60/12=,.30ojmin.
2.86. Prenosni odnos je:
i=n
1
/nvu=n,/n
9
=(-Zl/ZI)' (-z./z.). (-Z9/Z7) = - 6060.60/20.2020 = -27,
pa je lI9 = nyU = 270/ - 27 = - 10 oimin.
Stoga je ugaona brzina poslednjeg zupcanika 'W9 = n n9J30 '; n/3, pa 611
br:zina i uhrzanje tacke M;
F = D W9/
2
= 9 re/3 = 3 n em/sec = 9,42 em/sec; ar= 0; a = aN = D W9
2
/
2
=
= 9n2/9 = 9,86 em/sec
2
2.87. Slicno prethodncm zadatku bite:

pa 5U:
i = ndnv = 111/116 = (D
2
/D
I
) (- Z2/Z,)' (-z.lzJ): (- Z6/
Z
5) =
= _ 150.20 50 36/2004020 18 = - 15/8,
W6 = -. 8Ti/3
246
v = D 0)6/2 = 6 . 8 -;r;/3 = i 6 -;r; = 50,24 em/sec;
= 128-;r;2/3 =421,12 em/see
2
.
2.SS. Prenosni odnos je;
i = ndn. = i
l2
' i,4' is6 ' i78 = (D2/D,). (- z4/Z,)' (- zJzs)' (- Z8/m) =
= -(20/12). (40/20) (36/3) = - 80,
2.90.
n8 n;/i = 1 200/80 = 15 o/min.

je:

= n
l
/n4 = (Z4/Z3) = 605430/2.20.18 = 135,

= 1350/135 = 10 o/min.
e"" .
Prenosni je:
,l'
pa je:
n
z
= ndi =900/30 = 30 o/min.
Brzina odmotavanja kabla je obimna brzina tacke na dobosu, te je:
v = D 0)2/2 = D TC ni60 = 30 -;r;. 30/60 = 15 n: = 47,10 em/sec.
2,91. Ovde je w p = (,)4' pa je v, = D p wJ2. Kako je prenosni odnos:
i =W;/W4 = 60/n
4
= IZI4/Z1ZJ =48,24/12.6 = 16,
brzina ziupcaste pofuge je:
V
z
= 5 3,14 60/30.16= 1,96 em/sec.
2.92. Ovde je prenosni odnos:
i= ZI
Z
3
Z
6
I
Z
9
m
l
Z2 Z4 Z7' m2
30.40254820
---'----- = 400
325-30162
pa je: n9.=np=2ojmin i cu9=cup=-;r;/15.
precnika podeonog kruga, modula i broja zubaca postoji ovaj
odnos: Di = mz, te je D p = mz p = I . 30 = 30 em, pa je brzina po luge:
v
z
=Dp(,)p/2 = 15 TC/15 =3,14 em/sec.
2.93., Prenosni odnos zupcanika je:
i
lS
"fi"Jn4 -=Z2 z41z1 z3= 54 Z2/20] 8 = 3 z2/20,
pa je:
247
Kako je Ds = mzs = 1,540 = 60 em, btzina i broj zubaea iznose:
2.94. Ovde su brojevi obrtaja:
nl = n
l
= 1 200o/min;
2.95. Ovde je:
pa je obimna brzina:
v = D M/2 = 90 -;r;';" 282,60 em/sec = 2,83 m/sec.
2.96. Ovde je W = 2 -;r; sec!. pa je parametar / = h/2 -;r; = 20/-;r; = 6,36 mm =
= v,/('), te je V
z
= 40 mm/sec = 4 em/sec.
Nagib zavojnice je tglX=//R=O,636, pa je 1X=3230'.
2.97. Za svaki podeljak (p) na nonijusu pomeranje jznosi h' = hip j'
ono predstavlja lacnos! merenja Ovde je h' = 0,4/40 = 1/100 =
=0,01 min.
2.98. OVde je ugaona brzina obrtanja (,) = 3 n: sec', pa je parametar
/=6/37t=2/n:=2.0,318=0,636em=6,36mm, te je hod zavojniee h=2n:/=
=4em=40mm. Nagib je tglX=0,318, te je IX= Ir40'.
Ako je hod h = 4 mm i p = 50 podeljaka, onda je tacnost merenja h' =
= 4/50 = 0,08 mm.
2.99. Kada se navrtka zavrtnja (N) porneri aksijalno za d z, pJoca ce
se pomeriti u vertikalnom praveu za dy, pa je etg et: = d y/d z, odnosno brzine su:
d y = d z ctg IX;
y=v =zetg IX = V
z
ctg IX =[(h
1
+ h
z
) n etgo:]/60,
posto je ukupni hod zavrtnja jednak zbiru hodova oba zavrtnja. Za date
podatke brzina kretanja pioce prese iznosi:
V= (12+ 18).30.j!3/3.60= 5 V3 = 8,65 mm/sec.
248
2.100. Duzina rucice CA = CB = I ostaje nepromenjena PrJ pomeranju
navrtki A i B. Kada se navrtka pomeri aksija'lno za d z, pomerice se zglob C
za dy. Medutim, trougao OCA, iii trougao OCB, gde je OA = OB, ostaje zbog
simetrije i dalje praJ'ougli, te vazi relacija:
CA2=)2= y2 + Z2= (y + dy)2 + (z- d z)2, iii 2ydy+ dy2_ 2 zd i + d Z2= O.
Kako su pomeranja mala, mozemo zanemariti kvadrate diferencijala, pa
postoji odnos:
ydy>'::;zdz, iIi dy/dz=z/y=tgfJ=y/z=y/vz>
gde je v, translatoflla brzina zavrtnja. Brzi.na zgloba bice dva puta veca, zbog
pomeranja i druge navrtke (B), te je:
Vc= 2y = 2 v, tg 0 = (2 hllj60) tg e = 2,4 tg e em/sec.
C) RELA TIVNO KRETANJE. BREGASTI MEHANIZMI
2.101. Brzina plivaca je njegova relalivna brzina, a brzina reke je
prenosna brzina. Vekror reJativne brzine treba' da gradi takav ugao a sa prav-
cern toka reke da mu se ta komponenta ponisti prenosnom brzinom, to jest
mora biti:
Slika 2.101.
V,COSIX=Jl p; cos ex = vp!v
r
= 1/4.
Plivac ce preplivati sirinu reke za
vreme t, koje iznosi:
5=(v,sina)l; t =slv
r
sin ex =
= IOWVTS = 20 VTIJ3 = 25,80 sec.
2.102. , Za vreme gledanja (I) putnikov voz preCi ce put 51 = V, t, gde je
v, = 54/3,6 = 15 m/sec, dok ce celo drugog voza preci za to vreme put s = V
2
I,
gde je v
2
= 10m/sec. Zbir predenih puteva mora biti jednak duzinj kompozieije
mimoilaznog voza, te je: .
2.103. Kretanje broda je prenosno, a predmeta relativno, Prvo je kre-
tanje jecinojiko, a drugo jednako llsporeno. Za apsolutni triedar bite zakoni
kretanja:
pa eliminisanjem vremena t dobijamo apsolutnu putanju:
249'
Pumnja je parabola sa temenom u E (x
E
=25/2m; YE=25/4m).!
. I
Kako su brzine Vp= 5m/sec i v
r
=Yo-al=5-2t, a njihovi vektori 8U
upravni, apsolutna brzina kretanja predmeta je: .. -;-
Va = V = [Vp 2 + v/J'/2 = {50-20 1+ 41
2
)11
2

2.104. ReJativna brzina je Vr = a
r
I, a prenosna je vp' Vektori 'ovih brzina
grade ugao IX, pa prema kosinusnoj teoremi, iz plana brzina (stika) odredu-
jemo apsolutnu brzinu: :
v}= v/+ v/ + 2 v, vp cos (Xc-v/ + (a,t)2 + 2 vp art cos a.
Slika 2.104.
Relativna putanjaje sarna strma ravan (AB), a zakoni relativnog kretanja su:
G, = const.; sr =a,. /2/2.
i
,
ApsoJutne Dekartove koordinate pokretne tacke (M) uodnosu na
apsolutni triedar Oxy jesu;
x = X
A
+ S, cos ex = vp I + (a, {2eos a)/2; Y =YA sin 0: = h-(a, [2 sin a)/2.
Eliminisanjem vremena t iz prethodnih jeJnac:na dobijamo:
\
x SIn IX + Y cos a.-h cos a= f,}l Slll a,
odnosno
Ix sin a.- (h- y) cos !X)2 = (>'p sin a)2. 2 (h - Y)ltPjsin IX = 2 v/
"
Apsolutna putanja je konicni presek. On se mtze napis'lti
/(x,y) = A X2 + 2Bxy +Cy2 + 2 Dxt2 Ey+ F=O,
i
pa kako je A = sin
2
(/., B = sin ex cos a, C = cos
2
(/., onda je AC B2...: 0,
putanja parabola. i
2.105. Prenosno kretanje je translatorno kretanje tramvaja, brzinom
l'p= 28,8/3,6 = 8 m/sec. Sasija vrsi pravolinijsko oscilovanje, te se ovo pravo-
linijsko relativno kretanje vrsi prema jednaCinama:
s, = 'A = A sin w, I " v = 't)' = A w cos wI' a = 't)" = - w 2
., T r r, r r 'f'
gde je UJ
r
kruzna frekvencija Wr = 2 re/T = 27<= 6,28 sec-'.
250
.' Usvojimo nepokretni sistem Oxy i pokretni A kao sto je pokazano
:nasliei, onda su apso!utne koordinate tezista (C):
I
Y=Yc=Y" +fJ= R+ h+ A sin wrl.
jednacina dobijamo apsolutnu putanju:
X/Vp) = 140 + sin (IT x/400). [cm].
Putanja jet dakle. sinusna
Zbcig jednolikog translatornog prenosnog kretanja, prenosno
$OVO ubrhnje jednaki su nuli.
,1:
Korioli-
2.106. Relativna putanja tacke M je prava (L), a apsolutna krug (K).
Stoga je relativna brzina koJinearna sa pravom L, a apsolutna je obimna
brzina, pa je tangenta kruga, Ie sledi:
vr=vpctgcp; va=Rwa=R
pa 3U ugaona brzina i ugaono ubrzanje:
t

'. /R' ,:." = cp" = (- v
p
2
cos cp)/R2sin
J
cp.
(,lo = rp = vp sm cp;
Ubrzanja su:
ar=d vr/d 1= -vp
aoT=R;P =
aaN=R
2.107. Relativna putanja je krug
(K), pa 3U:
".', Prenosno kretanje je transJatorno. pa su:
.,
..'
SJika 2.107.
Vektori prenosne i relativne brzi-
ne gn ce 1 F 0 (n/2) + 'P, a \ektor
a
r
i a
p
ugao Tt -cp, pa iz trougla bfzina,
f
251
odnosno ubrzanja (slika 2.107. G i b), slede apsolutna brzina i apsolutno
. ubrzanje:
Apsolutne koordinate tacke M u odnosu na tfiedar Oxy bice:
y= R sinrp; rp = Vr t/R.
Kako je vreme t= R rp/v, = (Rlv
r
) arc sin (y/ R), eliminisanjem vremena lZ pret-
hodnih jednacina dobijamo apsolutnu putanju:
X= V R2_y2 + (ap /2) (R/vrF [arc sin (YIR)f.
Putanja je, dakle, transcendentna kriva.
2.108. Relativno kretanje je pravolinijsko, a prenosno je obrtno. Pre-
JJcisna ugaona brzina je wp = w = IT sec-I, pa je vreme jednog obrtaja T = 2 Tt/w =
= 2 sec. Zbog toga je predeni put AB = 1= vr T, pa je Vr = 1012 = 5 em/sec i
G
r
= O. Prenosna brzina je upravna
na dijagonalu i jznosi vp = d w = y I
= 10 ViTtcm/sec, jer je duzina dija- DI-_____
gonale' d = 10 Vi cm. Ovi vektori
grade ugao CI. = 45, pa iz trougla
brzina (slika) sledi prema kosinusnoj
teoremi:
v}= v/+ v/+ 2 Vr vp Vi/2;
v
a
=5j/1 +4Tt+8IT2=48,05 cm/sec.
Komponentna ubrzanja su:
GpN=dw
Z
= 1OV2 Tt
2
;
12! u=w
o
W=Wp
d
8
Slika 2.108.
Koriolisovo: ;c=2[-;:;, ;;:J=2wv
r
[-k, -JJ= -2wv,i;
i usmereno je u smeru - Oxcose. Ubrzanja i grade ugao 45, pa iz
trougla ubrzanja (slike) sledi:
2.109. Relativno kretanje je oscilatorno:
Sr = r = (h/2) cos rp; v, = - (hk/2) sin rp; a, = - (hF/2) cos 'P, gde je rp = kt
i k=wr =IT/6. Kako je 11 polozaju M put OM=r=h/4=(h/2)coskt,
to je coskt= 1/2, pa je kl=rp=Tt/3, odnosno vreme t=2sec.
Kinernali<::ke jeuua<::iTle obitanja plocice jesu:
&J = const.;
Za 'P = n!2 1=2 sec bite vrednosti = Tt/4 sec-
2
; w = -;r/2 sec-I.
252
U polozaju M (sJika) bice:

a) brzine v,=(-hnfl2)=-nk; -;" = b w 1 = 6 n r pa je apsoJutna przina:
Va = l' V39 = 6,245 l' = 19,61 em/sec;
jer je reJativna brzina paralelna obrtnoj osi (AB), odnosno vektoru ugaone
prenosne brzine, pa je apsoJutno ubrzanje:"
ao = a, + apT +apN + ac:
= 29,67 em!sec
2
.'
U trenutku t = 4 sec bice sve vrednosti:
t= 4 sec; r= -6cm;
6;=1'/4; w=7t;
Va"" 38,06 cm/sec;
zl Ii{)
CD
B J'*-(:_______ (-,Ol M.
- - - --- --- -'"""'!:'---t
apN
II o
SJika 2, JOy, Slika 2.JlO.
2.110. Relativno kretanje je pravolinijsko jednako ubrzano kretanje, pa su:
.I, - S = 50 {1/2;
i,
253
Prenosno kretanje je jedn'ako ubrzano obrtanje, pa su:
+1)/1;
Kako je BC1= b
2
+h2=900+ 1 600= 15'00, to je BC= 50 em i cOSrt.= 4/5,
:sin rt.=3/5.
Za t = I sec bice (slika):
..------
s=15cm, te je s=BM=MC; r=15em; w = -;; ;
v, = 50 em/sec;
= 5 [100 + 9 n2]1J2 = 68,70 cm/sec;
;,= 50 (Tsin cx-k eos'cx) = 30 T-40 k;
-
a
pT
= 7,5 l' j;
13a je:
a: =;, (30-15 7t
2
) i+(7,5 + 60) n T -40k.
Kada je s = 50 cm, tada je t = VI sec j (.j = 1,2 l' sec-I ;;
r=b=30cm, pa su:
v, = 50 VI em/sec; vp = 36 l' cI]1/sec; a
r
= (30 T - 40 k">;

2.111. Za prenosno kretanje bice:
w = 7t t/2;
Kinematick" jt:ulJaciJH: relativnog kretanja
Wr =const.;
Za 8 obrtaja plocice obrtni ugao iznosi:
Za poJozaj pokretne tacke M u tacki krugu bice:
pa su:
v,=Rw,=2V27t;
-7 -+-
-Rw
2
i= -12811:2i;

r ) l -..,. 4 --to -+- i
ao =a,T+arN+apT+apN+aC=n( -257 l' i+ 16 j.- k)n.
I
-+
j;
.
.-;j
bice zakoni kretanja:
(5 n/2) sin O ro; ;, = - (571:
2
/16) cos
q>= tc/2)sinO; =cu=(n2jI6)eosO;
-1;;
= -(n
3
/128) sin (l;
gde je -;0 art radijalnog, a -;0 ort cirlrularnog pravea.
I
b) U I trenutku t = 2 sec bite (slika):
r= iOY2em;
Va = (5 n/8) YS + 71:
2
em/sec;
Slika 2.J 12.
I
;, = ( - Vi n
1
/32) 7
0
;
{C --rl. - ...... G, + a-+." +;,_ .. (-. S 1'[2/256)! 2 (8 -171:2)70 I 17. 7t ;:'oJ;
{It,; - - .J.. "0' " l
2.113.. Prenosno kretanje je obrtno, a relativno pravolinijsko, te su
njibove jednacine:
I
11, = v, - a, t; s, = a, (' /2.
I
I
I
I
U trenutku zaustavljanja konu-
sa kinematicki elementi iznose:
w=O; T=wo/-in; q>=lnN=8;
tg IX = 3/4;
T'=4 sec;
]= lOem;
s, = [= 5 P/8 = 10;
(t)= -7r ..
U polozaju tacke M na polo-
vini duzine izvodniee AB bite:
s, = 1/2 = 5 em; r = 5 sin ex = 3 em;
0, = 5/4 em/see
2
; t =< tk = 2 V2 S"ee,
W = - 7t ; cu = 2 n (2 - V2) ;
v,=SV2/2; vp =rw=6n(2-V2);
= (3 Vlf2)i+ 6n (2- v2)1-k;
255
zlr
A
H
Y
r
o''''--:---__________ .r
- AT
Slika 2.113.
............
0,=(3/4) i-k;
-12n2(2-Y2)2T; 0c=2cuv,[k, isinIX-k eoslXj=
/
."'" (2/cu v, sin IX)1 = 12 n <V2 -1)1; a
o
=a,+a
p
+a
c
=[3/4-
y
-12 n
2
(2- jI2)2]i+ 3n (4 V2- 5)j ........ k.
Slikn 2.114.
Uy = 20cm/uc
'"''
2.114. ApsoJutna uga-
ona brzina obrtanja krivaje je
CU
o
= 0 = n n/30 = 3 n = eonst.,
pa je ino = e = O. ReJativno
kretanje kulisnog kamena je
UUZ prave 0, A; prenosno
kretan je je obrtanje kulise
oko tacke 0" ugaonom hrzi-
nom w = = jeT je 'P +
+ t = n12. Apsolutno kreta-
nje kamena je kruzno, polu-
precnika R, sa sredistem u O.
Ovo je kretanje jednojiko,
pa su apsoJutna brzina j ap-
soiulllV uurz311je:
Va =R CU
o
= 30 n =
= 94.20 em/sec;
aa - R cu
u
z
- 887,40 cm/sec
2
-
. - 8,87 m/sec'.
156
Vektor apsolutne brzine je kolinearan sa tangentom, a vektor apsolutnog
lJbrzanja je usmeren ka centru 0 (slika). '
1z trougla O,OA, prema kosinusnoj i sinusnoj teoremi, slede relacije:
rsin 0/ =r cos<p= R cos 8; rsin<p=h+Rsin8,
pa diferenciranjem dobijamo:
r cos <P- r cu sin <p = - R CU
o
sin 8;
cu=cuo(r -hsin<p)lr;
S obzirom na izneto bite:
a) brzine v, =
-+ -+ -+ -I-
v.=Rcu
o
T=v,+vp ;
; = r (U2 -r .
pM 0'
Za date podatke h=3R, R=lOcm, 8=30, T1=90o/min, bite:
<U
O
=3TC; &0=0; cos<p=5 !13/36;
= v, = 251':3 TI/2 = 68,00 emlsec; w=41TI/72;
W = 27 S TI2 V3/432; Vp = 41 TCI2 = 64,37 cm/sec;
<11, = r = 50 TC
2
493 em/sec
2
= 4,93 m/scc
2
;
apN= (41 TC/12Y = 120,8 crn/sec2 = 1,21 m/sec2;
ac = 2 W v, = 1 025 TI2 V3/72 = 242,62 cm/see
2
= 2,43 m/sec
2

Dijagrami brzilla i ubrzanja prikazani su na slici u naznacenoj razmeri.
2.115. Obrtanje regulatora oko vertika1ne ose OM (Oz-ose) jeste pre-
nosno kretanje, a uLrlanje tai'!ke oko ose Ox je njeno relatIvno kretanje.
Tacka se krece po krugu poluprecnika r=!sinq>=112 u ravni 'upravnoj na
usu. Prenosna ugaona brzina je (.) = CUp = 2 TC sec-I, pa je ,;) = O. Prenosna
hrzina je obimna brzina tacke m, a relativna brzina je upravna na potegu
Om = I, te je njen vektor u ravni OMm. Radi lakseg predstavljanja, uocimo
V111Ut:llli sa oriovima i-;;-o (slika), ouda je
-I- ( -I', :;in cp) k. K nko jc rclativllo krc:lanje jedilllk.o ubrzuno kmzl10 krctanjc,
t.o su zakoni ovog kreluuju:
257
te je 6:., = TC/4 sec-"_ Relativno tangenc'jalno ubrzanje je kolinearno sa relativ-
nom brzinom, a relativno normalno ubrzanje je usmereno od tacke m ka

o
o
Slika 2.115.
tacki 0, sredistu relativne kruzne Prema tome bice:
v, = / CU,= 20 IT cm/sec;
vp=rcuC
o
=40TCC
O
; -IOTC!I);:+ 401t-;:>-lOTIk;
Va= 10 TC V20 = 169,25 em/sec;
a,r= I w,= 10 TC; ;,T= - 5 TC (!13 k);
a,N=lhl/= 10 TC
2
; ;rN= STI2( y:3 k);
;. =;, +;p + ;c = - 5 IT (V3 + 17 1t) ;: - + 5 TI (TI !13 -' I) k ;
a
o
- 10 TC 1 + S Ii 3 TC + 121 Ilt,4 3 .
; it; ,
2.116. Ovdc jc (.) _ 7t scc-
1
, (:) - O. OZfl!li;jimo sa A - e/R 7"" t/2, onda je
zakvll krdallja stapa: If".;'
ir;
y = e cos + )'sin2+ .
.. [(A - A
3
) COS 2 l' + A
3
cos
4
q>]
(I-A2Sin2<p) 3/2
U naJviSem polozaju S11 sledece vrednosti:
Ymax=e+R=3R/2=15cm;. v=O; a=-A(J+A)Rw2=
2.1 17. Ubrz'1nje klina je prenosno translatorno ubrzlnje. Apsolutno
ubrzanjJ stapa je u vertikalnom pravcu, a reJativno je ubrzanje dodirne tacke
i usmereno je uz ravan. jz trougla ubrzanja sledi;
arcos
ap = 0; aa = a, sin IX = ap tg IX; ar = 6 V3 cm/sec'; aa = 3 V1 em/sec2
2.118. Apsolutna brzina usmerena je duz stapa od B ka A, a relativna
pada u pravac tangente na krug, poluprecnika R + r, je ka Ox-osi.
lz troug/a brzina sledi:
O=l'rCos<p-vp, v,=(R+r)w,.
I .
pa su ugaona brzma i ugaono ubrz:inje reJativnog kretanja:
00, =V)(R + r) cos q>; w,= vp smq>/(R + r) cos
2
q> = (v/ sin q/(R + r)2 cos'<p.
komponente re!ativnog ubrzanja jesu:
pa je
Za ,date podatke vrednosti su:
sp=t=vpl-gr:m; Silltp=8/1O':'4/,); w,-2/"3;
W, = 16/27; . v, = 20/3 em/sec; a,T= 160/27 cm/sec
2
; a,N= 40/9 cm/sec';
au = - 200/27 = -7,4] cm/sec
z

Visiha spustanja sredista tockica iznosi:
i
h=(K+rHl-coScp}= IO(l-3/5)=4C!Il.
Zakon podizanja stapa (apso!utnog kretallja) jeste y = !U + 41,
pi! su i ublz3njc /)'--0. Obrlanje bregasle osovine je jed-
noliko, tei sledi:
: (,) - n 11/10 - n/2;
! T,,43CC.
7.1 polo bbrtflja (t 7/2 - 2 ... ) hiI.':", Jlajvt'ce podizanje stapa. kaje izn031
It = Ymax = 10 + 8 = 18 em,
259
Zbog jednorkog obrtanja bregaste osovme polarna jednaCina brega za
pol u sredistu 0 bice:
r=R+c!fJ=Y= ]0+41; C!fJ= 4 t; c27':=4T= 16; C = 8/n,
odnosno
r= R + (8 <p/r.:) = 10 + (8 <p/IT), Arhimedova spirala.
2.120. RazLkujemo tri period a rada bregastog tela: a) podizanje,
b) zastoj i c) spUStanje.
a) U periodu pod;zanja imama dva ciklusa: ubrzavanje i usporavanje,
te su kinematicke jednacine:
]0 a = const; v=at; S = aI
2
/2; v
2
= 2 as;
q>=wl=2TII;
za <p=TIj3 b:ce t= 1/6sec, pa su s=2cm; a=144cm/sec
2
;
s v,o /(o.IJ
---l/(V,IJ . /(s.l)
/i
/ \
i
\
,'-'
. I
i :
w = TI n/30 = 2 n;
", "
" "
o
Slika 2,120,
v = 144/6 == 24 em/sec; ohlik brega r = R + s;
2
0
- a= const.; v = vo-at = 24-at; s = So + Vo t-at
2
/2 = 2+ 24 t- at
2
/2;
v=O=24-a/6, pa je a=144cm/sec
2
; oblik brega r=R+s.
b) Pri zastoju je oblik brega kruzni luk, po]uprecnika r=R+4=6cm.
c) Oblikbrega je simetrican prvom hoch!.
2.121. Ovde je v = const., s = vt, u) = 7':, q> = "IT t. Za q> = TI/3 = n t je t =
I/Jsec, te je v=s/t=6cm/sec. Oblik brega je r=R+s.
U drugom dclu je l' = 0, pa je oblik brega kruzni luk, U poslednjem
periodu oblik je isti kao u prvom. Za drugu polovinu obrtaja oblik brega se
poklapa sa krugom bregaste osovine, kao sto je pokazano na sllc!.
17'
260
I
A'--+-----l,11 --, '-,,\
Slika 2.121.
2.122. Podilanje i spustanje' radnog tcla je harmon:jsko, sa zastojem
na pos!ednjem deb pUla od 30.
Konstrukcija je prikazana na stci.
II 12
,
\
,
I
I
/'
6'
j'
4'
8'
J'
9'
2'
to /'
-,
--
--, ,
Stika 2.122,
.,
-, ,
,
-
,
,
,
\
.\ \
, ,
:
, ,
, ,
, ,
I ::
I :'
.:
.' l:I'
4 .. ,'
:'./
, '
." /'
, /
2.123. Konstrukcija je prikazima nu clici. Qvoj jc zakon puta cikloirlni
sa zastojem na posJednjem delu od 30.
2.124. Na delu rr:/3 je harmonijsko podizanje radnog tela, zatim je
do 2 It/3, onda spllsta nje do, 7 It/(i, a zMim no ,? TC mirovanje (zastoj)
Konstrukcija je pokazana na sJici.
2.125. a) Uzmimo u tacki 0 triedar Oxy, onda su koordinate tacke B:
x=/sin6; y=R+/cos6, pa je X2+(y-R)2=F.
J :; 6 7 8
R '" 20mm
r ;;: 10mm

I "
"
..
Stika 2.123.
Slilm 2,121.
Apsolulna putanja je krug, I, sa srediStem na
b) Ix (rollgl11 OAR >;Jedi:
.261

r cos'l'=R+ {cos 6;
r sin 'l' = I sin 6;
1'2 = Rl + J2- 2 RI (180
0
- Il).
te je:
,2=R2+ /2+2 Rlcos 0 = /2_ R2+ 2 Rr cos <p; ,
262
Resenje ove kvadratne jednacine je:
r = Rcos q.>+ VF - R2 sinl mala velicina u odnosu na jedinicu,
te se d?bija:
r = I [l + A cos q.>- (A sin <p )2/21.
I
c) Prenosna ngaona brzina je til = TC n/30 = 50 TC, pa su relativna i pre--
nosna brzina:
,
I
Vr = -Alw(l + hos <p) sin<p;
U' vertikalnom poJozaju spojne poluge je:
r=I+R=0,4m;
f=O;
Va=Vp = (I + R) w = 20 TC m/sec;
r=l-R m;
Va = l'p = (I - R) w = 10" m/sec.
U i horizontalnom polozaju spojne poluge bite:
<p = rr/2 iJi 3 TI/2;
, i
r=/(l-"A2j4);
r = 'fA/w;
D) RAVNO KRETANJE. RAVNI MEHANIZMI
2.1 t6. Ploca u ravni Oxy vrsi dye translacije u pravcima koordinatnih
,OSa Ox ,i Oy triedra Oxy i obrtanje oko ose (z) upravne na ravan ploce.
Sve lackc ploiSe imaju islu brzinu trall-
Slika 2.126.
prema teoremi, sledi:
. -+ -+ -+ -+.1
Yn-V't I V,ut-vA+l'n;
,
slacije. Uzeccmo da je ta brzina;;:, brzi-
na jeune proizvoljne locke ploce. Rela-
tivna brzina tacke B u odnosll nil la(;-
ku A je njclla obimna brzina = I w,
gde je w ugaona brzina "brtalljll ploce.
Brzina tacke If jednaka je vektorskom
zbiru brzine translilr.ije (laCke A) i
relativne brzine prema tacki A, jer
smatramo da se u tom trenutku ploea
obrce oko tacke Ao lz trougla brzina,
Kako je VA =6 em/see j vF
A
=lw=S.2=IOcm/sec, il fl= 90--0: = 600,
bite
V8= 14 em/sec.
I'
!
263
2.127. Pretpostavicemo da je obrtanje u direktnon: smeru i izabracvemo
pokretni sistem da se osa A poklapa sa stapom, a A Y) Je upravna na.
o
stap.
Projiciranjem osnovne vtktorske relacije za brzinu na ova dva pravca doblJamo:
Ie su:
VB = 2 m/sec; -21/2= 2 V3. V3f2+ til;
til = -4sec-!.
Obrtanje je, dakle, u indirektnom smeru. . v
Trenutni pol (P) se nalazi u preseku upravnih na vcktore brzma. Tacka
K ima brzinu kLzanja VK= Vk = V3 m/sec. Ova tacka je presek normale po-
vuccne iz pola (P) na' stap AB.
v .---
-or ..

\
c;\
\
\
'Id:=--_____ - ________ 0 ______
Slika 2.127.
v
p
l'olozaj trcnutnog pola moze se odrediti rl'li'llTIski, razloganjem vektorske
jednaciI;e na dYe skalarne u pravc:ma osa pokretnog triedra:
__ __
vA+ 0 0 w
odllosllo
Ove vrrdnosti slazu se sa vrcclnostima dobijcnim graficki. '
Brzina klizanja (tacke K) odndellu je i pomocu velocide V-V.
Kak\) je y
A
=20cm/scc, to jc-/iP=v.4Iw=10cm i plII se
1m UJlInvlloj pOVUGcnoj nu brzinll ;" (BJikll). htu VredllQ,t nohijamo i
obrascima, uzimajuci tricdnr A 'I):
Jlillar.
prema
264
Projiciranjem osnovnih. vektorskih jednacina na koordinatne ose odre-
dujemo brzine temena;
B) vjJ=--; +0'
A 0' .. A
V.J
"B = V 1'i< + 1'B\ = 20 ein/see;
D) i C) pomotu trenutnog pola, jer je DP=CP=Y52 +(1O-5Y3)2=3Y3.cm,
pa je Vn=Vc=6V3 emjsec= 1O,38cm/sec;
v'
S)vs=SP. w= 10 VI em/sec = 17,3 em/sec.
A
1'1
I
1---' ,
...--I' I
:s I S
V;
\ ,
A' -",
_ ----"".o/a-
\
\ I
\ I
\ /
\ I I
\ : I
(J/
D,_---K C' /
- ---.. V2

Slika 2.128.
b
=-------.:
a =-----:----1
d
. su odredene pomocu okrenutih brzina, odnosno plana
brzma. Tacka S dell duz AB na dva jednaka dela, AS = ifS, pl cemo tackom
s podelili ,duz n1 dva dela, as.-=bs, Ie vs=u,.P;' Ovo je
provereno 1 vdoclClorn (V-V).
.2.129. ,Trenulni pol za (p) i spojnu polugu (c) je u preseku (P)
strantca OA I BC. OZnacimo sa q>- onda iz lrougla OPC, prerna
sinusnoj teoremi, sledi:
to jest
jer je sin 75=2(VI + 1)/4;
CPlp = sin 60
0
/sin 75, to jest CP= 35 V6 (VI -1)/2.
Sada mozemo odredit'j duzine AP i BF:
AP = OP-k = 15,55 cm;
265
Kako je WI = -p; n,j30 = 3 n, brzine su:
2.130. Ugaona brzina krivaje je wo=21tsec-!. Iz trougila OAB sledi
odnos R sin e = 1 sin tV, pa je 1= R sin 45 !sin 30 = R V2 em.
Trenutni pol (P) nalazi 'se u preseku pravih OA i upravne na put kli-
zaca B, pa je trougao 0 P B jednakokrako pravougli. lz trougfa AP B sledi
prema sinusnoj teoremi:
APll = sin 60
0
jsin 45;
Ie je ugaona brzina obrtanja oko tTenutnog poJa:
w= RwojAP= hi V3 =2 Y3,,/3.
Kako klizac B pripada spojnoj po\uzi AB i poluzi BC, sledi:
I
vB=PB,w=hw/, to jest UJ,=PB,wlh=6l(2013+ J)-2Y3-p;/J. 16=
,
= 1,67 .... sec-I.
2.131. Sve tacke ploce imaju iSlo translatomo ubrzanje kbje je onda i
ubrzanje tacke A. Relativno ubrzanje tacke B prema tacki A irna' dYe prirodne
komponente, relativno tangencijalno - velicine lW::l-reIativno (normalno -
ve!icine J w
2
, Prvo je upravno na stapu AB, a drugo je koLnearJ1.o, sa' stapom
i usmereno od B ka A, jer
smatramo da se u tom tre-
nUlku placa a brce ako tacke A_
Kada osnovnu vcktorsku jed-
nacinu za ubrzanje:
-+-+- --+
aB=atr -,: aro,=a
A
+a; 7'
-+ -+A -+.1

projiciramo na pravac
AB (A i upravno na
stap (A l'j-osu), dobicemo:
aEt = a..! cos 0: -1 (1)2 = 10 V3 - 10= 10 (VI - I) = 7,3 cm/sec
2
;
(In'J--a,lSinOlll(;)- 10,10-0, te je as-IInr:.:
Ubrzanje kraja B odredeno je i graficki pomocu plana ubrzanja, kon-
struisanjcm prelhotlne vektorske relacije. .
2.132. Trenutni je pol u P. Tacka Aploce {'loklapa se sa, sredistem 0,
a tacka B je tacka M
I
" lz zakona s = t + ,2/2 sledi v = 1 + = 1, te su
,
266
i,
. u pocetnOin trenutku b,!'Zina i ubrzanje sredista ploce lI
A
'= 1m/sec, aA = I m/sec
2
U datom brzina je obimna brzina, a ubrzanje je tangencijalno

ubrzanje iobrtanja ploce oko trenutnog poIa, te su ugaona brzina j ubrzanje
ploce:
Brzihe tacaka M, iznose:
VI =v
3
=PM
j
.(,)= R'VI (,)=0,4 V2. 5/2=2 m/sec;
114 = 2 R (,) = 0,8.5/2 = 2 m/sec.
su relativna ubrzanja R w = I m/sec
z
i R (,)L = 2,5 m/sec
2
, projiciranjem
osnovne vektorske jednacine
i--4- .---,.. -- A ---+.A A
;aM=a
A
+ aMT+aMN, aMr=Rw;
Da ose dobice se ubrzanja:
lacke M/ a21; = I-I =0;
lacke M):
!
2,133. Usvojimo triedar A (kao u zadatku 2.128), onda projiciranjem
osnovne vektorske jednacine na ose triedra dobijamo:
te su:
Za temena AiD dobijamo vektorske reIacije :
-;D = -;A + -; ;T+ a ;N;
odnosno projiciranjem:
aD 1; = - 20 ; aD." = 20; aD = 20 V2 cm/sec
2
; aq = a
c
= 60 cm/sec
2
; = o.
Vrednosti se odreduju i graficki pomocu plana ubrzanja. Tackom s po-
deHmo duz ah, koja predstavlja relativno ubrzanje -;; u istoj razmeri u kojoj
(acka S deli duz AB, to jest na dva jednaka onda je ubrzanjc tackc S
/lfnpa ;,; -' Ii.' p-;:,;.
I
\
I
I
I
I
267
2.134. Ovde su BC=[=20em, cos<p=3/5, sin<p=4/5. Nepoznati su
ugaona brzina i ugaono ubrzanje obrtanja ploce, pa cemo ih odrediti pomocu
ubrzanja temena B i C, projiciranjem osnovne vektorske jednaCine na ose
iriedra A 1; 1):
=aseos<p-i w sin 'P -/ (,)2 eos<p;
= as sin <p + I w cos <p -I (,)2 sin 'fl.
UnoseCi brojne vrednosti dobicemo jednacine:
pa su:
w = 1 sec-
2
;
b

u _ 5cm/sec?

STika 2.134.
Sada cemo pomocu vektorske relacije odrediti ubrzanje temena A:
-+- - """'c --+c
a,.1 - ac I aAT I a .4'1;
- - 25; 36 - 11 cm/sec
2
;
Vrednosti su odredene j graficki pomocu plana ubrzanja.
Kako je sada poznata ugaona brzina, lako cemo oureuili puluZaj lllOuul-
nog pola (P), jer je AP=P=VAI(,)= IZV3j3=4V3 em.
Drzine oSlala dva tcmcna odredicemo racuDski, prujil;iraujem jcdnacina
za brzine:
na koordinatne ose:
vCI; = -vAsinet= -6V:3; = -VA coset+b(,)= -6+ I2Y3;
vc
2
=144(4-j!3); l'c=18,08cm/sec;
VDt"" -v
A
sina+!tr,l-IOj!3; VB" - -VAeo3(:t.- -6;
268
Vredllosti mozemo dobiti i grafii'ki pomocu okrenutih brzina, iii, pak,
pomocu plana brzina.
2.135. Trougao OAD je pravougli. Trenutni pol je u preseku potega OD
i prave pOvucene upravno na + Ox-osu u tacki A. Stoga je x cos <p = R i
xtg<p=AP. Kako je vA=I'=x=AP,w,ugaona brzina i ugaono ubrzanje bice:
w=vjAP =v/x = Rv/x Vx2-R2;
&l = - R 1'2 (2x2- R2)lx
2
(x2_ R2)3/2.
2.136. Trenutni pol obrtanja kruine ploce je P, pa su vc=Rw, a
c
=
= R &l. Brzina tacke A upravna je na potegu AP i iznosi VA = riP. w =
->
= 2 R w sin (<pj2), te vektor brzine VA mora da prolazi kroz konjugovanu tackn
P (slika).
p'
K
p
SJika 2.136.
Kretanje tacke B stapa AB
je pravolinijsko, pa se upravne
na brz:ne -;;: i;8 seku u tre-
nutnom polu r. Ugaona brzina
obrtanja stapa AB je 0, pa iz
trougla BAA' sledi:
! sinO=AA' = R-Rcos<p;
<p = w; <p = w,
te diferenciranjem dobjamo:
10 cosO=Rwsin<p;
() = (A W sin cp)jcos 0;
1.= Rjl; Ie cosO-! (}2sin 0 =R(;J sincp+ Rw
2
cos<p;
e = 0
2
tg 0 + A (;) sin <p + w
2
cos <p)/cos 0.
Tach A stapa krece se po krugu, pa je za nju:
-. -+ ""'c """"'c
aA=aC+aAT+aAN; = Rw;
Posto tacka A pripada i stapu AB, za kraj B stapa je:
-+ --to- .......,. -+ -+ -+ -+ -- A -- -c -C -A --+A
V
n
= VA + Ve + + aB= aA +a n = a
e
+ a AT+a AN+ a BT+ a BN'
Projiciranjem na osu Px bice:
vB=vc-RweoS<fl+/ O sinO; aB=ac-Rwcosrp+Rwzsin<p+le sinO+/Ozcose.
Za date padatke je A = 1/2. rp = 90
0
; sin 0 = 1/2; cos 0 = )13/2,
pa su:
() "" jI3 w/3;
VII '-I'e (3 + 1/3 )/3 - 1,9!lm/sec;
an = ae (3 + V3)/3 + v/ (9 + 4 V 3 )/9 R = 6,98 m/sec
2
,
jer je w=1tsec-
1
, &l=O; ac=O.
269
2.137. U gaona brzina obrtanja krivaje 0 A iznosi Wo = G = 21t, pa je
ugaono ubrzanje &lo = Ii = O. Vektor A je u praveu tangente
it tacke B je u pravcu - Ox-ase, te je trenutni pol (P) u preseku upravnih na
vektore ovih brz;na. Kako je 6 + cp = 1t, to je = W = - e = - Wo
obrtanja oko trenutnog pola, te je = &l = - e = o. Trougao BAP je jednako-
kraki, jer je <j..BAP=2cp i -1: PBA=n:/2:"'<p=-1:BPA.
-I v;
SJika 2.137.
Stoga su brzine:
v A = R wo; vn = BP w = h Wo = 2 R Wo sin 'P = 2 R Wo sin e;
ve=CP w = CPo wo = Wo (R2+ b
2
+2 Rbeos 20)112,
jer iz trougla PAC sledi, prema kosinusnoj teoremi:
Cp2 = R2 + b2- 2 Rb cos (180
0
- 2 6) = R2+ b
2
+ 2 Rbcas 2 e.,
Ubrzanja su:
R 2 +->A +A . I aA +-;A. aA' -aA-O
aA = wo; aB=aA aBT a
BN
, aC=a
A
, eT eN' BT- cr- ,
te SU: ,
a -a -a cOScp+RW2COScp=2Rw2COStp=-2Rw02cos6; B - - A
ae
2
=aA
2
+ (b (
2
)2 + 2 a
A
bw
2
cos 2 '1'= R2 w04 tJ +k2 + 2k cos 2 0); h=kR.
1z trougla OAC i trougla P
a
ac (u lplanu ubrzanja) ovi odnosi:
Rjsin = b/sin (2 tp + aA/sin (I. = b w
7
/sin (2 tp + IX),:
pa je: i
blR. = k =sia (2 rp + 'jI)/sill 'I' = b(,)llR. ("l = 11.)/:;ill 0:,
te je IX = <jJ, '510 znaCi da vektor ubrzanja tacke -CrproJazi hot tacku' 0, u
kojoj se seku i vektori ubrzanja taeaka A i B stapa BAC.
270
Za i 6= 120
0
je 9=60
0
, pa su;
Y A = R Wo = 20 71; em/sec; a A = 4071;' em/sec' ;
VB = 20 ;t em/sec;
"c = 20 V'l 7t em/sec;
Do ,ovih rezu/tata mozemo doci i neposredno difereneiranjem koordinata
taeaka Bi C:
X n = - 2 R eos rp = 2 R cos 6; VB = - 2 R Ul" sin 6;
Xc= (R + b) cos tp- 2 R cos (jl = (b- R) COS (jl = - (b-R) cos 6;
Yc = (R + b) sin rp = (R + b) sin 6;
2.13,8.
k= IOem;
;
Iz zadatka 2.129. imamo ove podalke i rezultate:
b=20em; p=35em; AP=15,55em; BP=Jlcm;
Ul,==37t; Ul= J,93n:; w, = 1,06 7t ;
VA = 3071; em/sec; 1'8 = 21 ,23 71; em/sec.
Slika 2.138.
Iz trough ABP, prema kosinusnoj teoremi, sledi:
c=!7cm;
<X - 0,624; 0: ""'" 0,782;
cos = 62
0
15';
271
Ubrzanja su:
a
A
= OA . W
l
2
= 90;t2 em/sec';
-+ - -
an= aA + atT+ atN;
= 22,40;t' em/sec';
S obzirom na prethodnu dvojnu vektorsku relaciju za ubrzanje tacke B:
----I> _ _ _ _ 4
a8 =aA
mi poznajemo projeke;je vektora ovog ubrzanja na spojnu pravu A B (A
i na pravu BC, pa mozemo odrediti ubrzanje an i ubrzanja i bw, gcafieki
kao s(o je pokazano na erteiu.
Ove se vrednosti mogti odrediti i raeunski, jer vektor -;;n gradi sa pra-
Yom Be ugao S, a sa pravom SA ugao 1'-0, te sledi:
a8 cos 0 = b w
2
' = 22,40;c2;
te je:
tgo=7.12;
coso=0,/41;
2.139. Dodirna taeka P je trenutni pol, pa su brz;ne:
Ve= R w; Ul = l'e/ R = 2 ;
PMw=
= 2 R Ul sin ('P/2) = J 0 em/sec. Vektor v prolazi kroz tacku P.
Slika 2.139.
Kako je ubrzanje:
-l---+
=ac + aXt-T' afiN bic'e = R w
2
= 20 em/see
2
272
Uzmimo pravu (L) za Ox-osu, onda sledi:
7= OP+ ie' + C'M =X i + y T = R 'P i+ R (I-cos<p)f-iRsin'P.
te su koordinale pob'etne tacke:
x = R (<p-sin 'P); y=R(l-cos'P); putanja je cikloida.
D:ferenc:ranjem dobijamo:
j'= Rw (I-cos?); ji = R w sin 'P ;
hodograf brz:ne je krug. poluprei'nika Rw, sa sredistem na P,x-osi,
Brz'na je v=(;i:2+y)I/2=[2R2w2(1-eos<p)j1IZ=2Rwsin ('P/2),
Dalje su:
. 2
Y =Rw cos<p;
Za 9= 60
0
b:ee: V= 10 em/sec; a = 20 em/sec.
Za tacku Ail b;ce:
VI = MI p. W = 2 Vf9 em/s,e, jer je
MI P = [Rz+ (2 R/S)Z-2 R 2 R/5. 0,5]112 = R VT9/s.
Ubrzanje je a
l
= (2 R/S) w
2
= 8 em/seez. Tai'ka 1'.1
1
opisuje frohoidu, parametar-
skih jednacina:
x = R (S 'P- 2 sin 'P)/S;
2.140. Kretanje je epicikfoidno, te je j
=CPI + 'Pz - re/2; sin. =. - cos (rpl + rp2) = - cos (1 -I- k) 'PI; ,
k = RI/R2 ='PZi'PI; 'cos t} = sin (I + k) 'PI'
i i
R, I .
Vektorska i parametarske
jednacine ep;cikloide su:
->
+M'1'.1; A=Rz(l+k)cos'Pl-
- R
z
cos (I + k) 'PI;
'- -, -, -"-I_ k)sin'PJ R
2
:sin(l +k)'f'l'
Diferenciranjem dobijamo:
K/
I
, I

S]ika 2.140.
..
I
/
/
.I
ic = R2 WI (I + k)[ - sin 'PI +
I Gin (l lie) 'Pd ;
ji = R
2
w
I
(l + k)[cos <PI -
-cos (l + k) 'Pd
x = Rz w/ (I + k)[ - cos 'P1 + (1 + k) cos (1 + k) 'Pd ;
Y = R2 w/ (l + kH -sin 'PI + (1+ k) sin (l + k) 'PI)'
cos 'P1 = 1/2 ;
SIn 'PI = V3/2;
cos( 1+ k) 'PI = - I, pa ce biti:
x=-3V3re/5; ji = 9 refS;
v = 6 V3 rr/5 em/sec;
x = -2Irr
2
/25;
a = 6 VTI rr
2
/25 cm/syc
2

2.141. Slicno prethodncm zadatku, sada imamo:
k = 12/8 = 3/2;
1 + k = 5/2; (l + k) 'PI = 5rr/6 (to jest 1500).
sin (1'+ k) 'PI = 1/2;
cos (I + k)'P, = - V3/2,
te su komponente brzine i ubrzanja:
i = - 5rr (V3 -1)/2; ji =5 re (1/3 + 1)/2;
y = 5 VI rr em/sec;
x = - 5 (2 + 5 V)) re
2
/16; y = 5 (5 - 2 J13) 7(2/16;
a= 5 V29rr'/8 em/sec
l
.
Zbog toga su prirodne koordinate vektora ubrzanja:
pa je poJuprecnik krivine putanje(epieikloide):
Rk = v'/a
N
= 80 (ij7 em.
2.142. C'ce SU: w
,
='IT/4, k=5/2, ra je j:ftrru pClfcef,Cn1 zadatku
,
,
x=20cos<p,-4cosk'PJ; y=20sin'P,-4sink?i; i
i w, ( - 20 sin 'PI + 10 :.iu k 'PI); jI = WI {2U cos 'PI - lOcos k 'PJ;
x =w1
2
(-20 cos 'PI +25.cosk 'PI); y=w
l
2
(- 20 sin 'PI + 25 sin k'l'I)'
Za date podatke su:
X= 5rr (1-? V'J)/4; ji -- 5 'IT (V3 + 2)/4; V= 5 V5 Te12;
X=-57t2(4+5j13)/32; .Y=51t
2
(-4(f+5)/32; a-5'ITl V4,l/16;
'" ... r;:
GN= (xy.c...yx)/v= n II 5n
2
/16;
18 Zbid::a zadataka iz mehanike [
274
2.143. Ovde je pa je <PZ=<PI=<P, te jero
1
=ro
2

Zbog wT=20ro=27t bite w=rcjlOsec-
1

Za Rl =. R
z
= R dobijaroQ nepo:;;redno iz relacija za epicildoidu (zadatak
2.140):
i,
f = 10 (2 cos <p-cos2<p); y=10(2sin<p-sin2<p); kardioida;
x = 2 n-( - sin <P + sin 2<p); y = 2 7' (cos <p-cos 2 <p);
pa su:
x=O; . y=27'=v;
Kretanje je U jednacinama epicikloidnog kretanja
treba umesto R, staviti -R
z
, te se dobijaju sve relacije. Ovde je,
dakle, Rl 'PI = - R, 'P2' to jest k = Rd Rz = - <PZ/'PI' pa je zbog k = 2, 1', = - 2 'PI'
Zbog toga su jednacine:
odnosno!
x = (Rl - R
z
) cos 'PI + R
z
cos (k-l) <PI;
y= (R
1
- R
z
) sin <p,-R
z
sin (k- i) <PI>
y=o;. X= 2 R
z
COS<f'I;
Slika.2.144.
jest wI =7'/8 = const., bice:
=0.
Kretanje je, dakle, UlC'Y.UHW"0,,.V po Ox-osL
,>.
2.145. OVde je k = 3; Oz Mo = - I em, te su koordinate tacke M:
yf
SIika 2.145.
pa su;
x=27t (-3 sin <PI + sin 2 <PJ);
x = 2 7'z ( - 3 cos <PI + 2 cos 2 <PI) ;
Za date podatke je:
y=2rc;
v=47tcm/sec; X = -5x2;
Y = - 5 V3 Xl; a= 101J;
2
em/sec
2
2.146 .. Ovde je k=4,teje

R
J
= 4 R
z
; stogasu jednacine:
x = RI (3 cos 1'1 + cos 31'1)/4 =
- sin 3 <P1)/4 = Rj s!n
3
<PI'
jer su:
sin 3 'P = 3 sin 'P cos
z
<P - sin) 'P;
IS'
x
Sljka. 2.146.
275
276
Putanja je asteroida lzvezda), x2f
3
+ y2/3 = R:2i3.
Kako je (,)1 T = 24 (,)1; 2 rr, bice (,)1 ='ir/i 2. Difetencininjem dobijamo:
a = 3 R (,) 2 (sin6m +' cos
6
<p) 112.
. 1 1 .. ,1 ,t,
ar=d v/d !=3R
1
(')/cos 2 <PI; aN
2
=a
2
-al;
Za date podatke su:
Y=-X; v = 5 rr/4 cm/sec;
2.147. Ovde je PAo=PA, to jest R<p=PA. Kako je vektorska relacija:
Stika 2:141.
parametarslce jednacine putan je jesu:
x = R (cos <p+ <p sin 'P);
Putanja je evolventa kruga.
y = R (sincp"-<pcos<j:.
I
277
Diferenciranjem bice:
X= R (,) 'P cos 'P; Y = R
:;; = R w
2
(cos <p- 'P.sin 'P);. Y = R w
2
(sin <p +
Kako je aT=dvjdt=RGi, to je aN='Rul<p;
Za <p = rr/2 i (,) = 7t n/30 = ir!2 bice:
v = R rr
2
/4;
R
k
= Rrr/2 = 31,4 cm.
2.148. Ovde je WI = 4 7t/3, pa je i = w:/w
2
= zi!zl = 10/30,1/3, te je
w
2
= 3 WI = 47t. Stoga je brzina voznje:
11= R (,)2 = 0,75, 47t/2 = 0,75 27t= 1,507t= 4,71 m/sec = 4,71,3,6 = 16,96 km/h.
2.149. lz vektorskib relacija:
sledi:
a) u prvotn slucaju
1I1=VC+Rw; V2=YC-R(,); vc=(vl +v
1
)/2=7cm!sec;
(,) = (vl-vd!R = 3/42 = 1/14 sec-I,
pa je polozaj trenutnog pola (slika a)
VI = (2 R + y) (,); v
2
= yw; V
I
!V
2
= 1,0/4 = (2 R+ y)/y;
y=4R/3=56cm;
. _____ , _ -ie_-+.;>
/
,/ ,
p'A"'-_-,T
,// R
:i.L
V; p.
,P, v, =10 .

/ j
Kn 0)
c .'
Slika 2.149.
b) u drugom sIucaju
VI =vc+ R C,l; v
2
= - ve + R (,); Vc= (VI -vi)/2= 3 em/sec;
(.)=(v
1
-vc)/R=7/42-1/6see-t, t
pa je poloZaj trcnutnog pola (P): .
1'1=(R I y)(,); v2=(R-y)w;. V
1
!V
2
=t0/4",,(R+'y)/(R-y); y=3Rj7=18cm. ..,.-
278
I
2.150. pvde je WI = 31(", pa je u razliCitim poJolajima: '
a) za pr;vi pololal je trenutni pol u Pj (tacki C), pa je:
vA=Rw
1
= 60fcm/sec; VA =(R+p)w;
te je VB = 2 11Ai3 = 40 1t = 125,60 em/sec;
VB = R w;. VB/V A= R/(R + p) = 20/30,
v A = 188,40 cm/sec;
P,
Slika 2.150.
b) u slucaju je trenutni pol u P
z
, pa je P
z
A
z
= P
z
B
2
, te su
brzine
I
V
B
= V A = 601("= 188,40 cm/see;
c) u trecem slueaju je trenutni pol u P
3
(0), te postoji odnos
vAl VB = R/(RI- p) = 2/3, pa .ie VR = 3 vAI2 = 90 TI cill/sec= 282,60 cJJl/sec.
:no;1. Rn-ine A i B k()1inI'.RrTIf': sa koordinatnim 1':-1 Sf':
upravne na njih sek'u u trenutnom polu P. Za usvojene triedre bice koordi-
. nate poJa i ruiete:

:t Yjp=Ypcoscp=lcos
2
cp=1(1 +cos2rp)/2;
i I- .. 1/2)2; (krug).
11
Ruletesu krugovi (Ifardanovi krugovi); nepokretni je eentralni krug, poluprec-
nika 1, a pokr'etni je 1/2. sa sredistem u C.
lGnematicke jednacine pojedinih tacaka jesu:

tacke A) YA=I-icosq>; vA=(wsincp;
. :*:
y.:/ =1/2 =at
2
/2 = 40 = 10 12;
W= V3/3 sec-I;
t=2sec;
I
!
\
I
I
I
I
I
279
lacke B) X
B
= I sin '1'; V
B
= 1<0 eosq>; a
B
= -/ w
2
sin 'P + I W cos '1';
VB = 40 VI/3 cm/sec;
tacke C) Xc = (lI2) sin '1'; yc=(lf2)cos'P; putanja je krug, poluprecnika 1/2;
Vc= I w/2 = 40 V3/3; a
T
= 1,',:,/2= 20 {3/9;
ac = 20 V39/9 cm!sec
2
;
lacke D) xD=x=ssinq>; YD= Y = (I-s) cos rp;
putanja je elipsa, poluosa 20 em i 60 em;
x=swcosrp= 10 V3/3;
/'
v
--.
I ---
--+--
\
Iy
'" I
"---..-1
Y= - (I-s) wsin 1'= - 30;
aD = 50 V201/9 cm/sec
z
.
Slika 2.151.
V D = 20 V2Tf3 em/sec;
a
b,.... ___ -'-_"'5!Ii=l.
a
Brzine i ubrzanja odreoeni su graficki; prve pomocu okrenutih brzina,
velocide i plana brzina, a ubrzanja pomocu plana ubrzanja i akceleroide. Posto
. -
je poznat pravac ubrzanja aJ), dovoUno je sarno odrediti ubrzanje a;N = I w
2
=
= 80/3 = 26,7 cm/sec
z
(duz an), pa se povlacenjem upravne iz tacke n dobija
...
tacka b i ubrzanje OJ), kao i ubrzanje
280
2.152. Klizaci A j B vrse pravolinijska kretanja po pravinn L
j
, pa su
im brzine kolinearne sa njiml, te se okrcnute brzine u polu P. Rulete
su krugovi (Kardanovi krugovi), poluprecnika R = I/sin e i R/2. Kako je tro-
ugao ANB pravougli, onda je ugw ..'J:BNA =8, jer p;rife,-ijski uglovi nad
istim lukom IpB, te sledi AN sin () = I; AN = 0 P .
\
\, '1')0
"p\ v
. \
, \
Slika 2.152.
\
\
o
Kp
L, \V
Brzina klinca B odredena je grafi:ki. Kako je tj; = 30, je If' = 1200,
onda je P A. cos 'I' = 1/2 = 15,' te.ie PA 1 () (I em, pa .ie 1'.., __ PA. (,) i
w=60jlO!l3-2i3scc-'. Po;toje l'lJ=l'A, to.ie VS=VA u ovum polozaju
stapa. Rrzi;-]H leiista stapa je Vc 30 em/sec.
Ubrzlnje Ce:ilO odrediti graficki pomocu phna ubrzanja:
--)oA -7 j
as = i1A + a BT + a &N;
A .
a SN = I w
2
= 360 cm/sec
2
; as = 680 cm/sec
2
,
1,:) = 600, te je ';1 = 20 sec -2.
2.153. Stapovi klize kroz obrtna postolja (0;), pa siJ. brzine onih tacaka
stapov:i koje se pokbpaju postolja brzine klizanja, a na
njih seku sc u trenutnom polil (P). Usvojimo triedre 0
1
xy j A Yj, onda iz
trougJova U
J
AU
2
i 0,1'
2
sl,,{\i:
sin (0 -J <p) = I: sin 0;
YJp: -sin(0+<p)=I:sin8,
pa su:
p = I sin (0 + <p)/sin 0;
rjp= -I cos (8 + <p)/sin 8;
Pokretna ruleta je krug, poJuprecnika l/sin 0, sa srediStem u A.
Kako su koordinate pola (P):
I (sin <p-ctg e cos <p) sin <p = I
yp = - YJpcos <p = i (ctg 8 cos <p - sin 9) cos,? = I
eliminisanjem vre;nena sledi:
(xp-i/2)2+ (YP-O,S/ctg 8)2=
= (1/2 sin 0)2.
Nepokretna ruleta je krug,
poluprecnika 1.2 sin 6, sa koor-
dinatama sredista 0' (p = I, 2;
q = 0,5 ctg 6).
Za date podatke je <p = 600,
fl = 30, te su:
= 1, te je V
2
= v,.
Brzina temena A iznosi:
J
281
2 '1'- ctg 0 sin 2 <p)/2;
Slika 2.153.
VA = /iF- w = U/sin 8) vJ/O
J
P = Iv/O, P siri 8 = vI/sin fl = 2 v, = 20'cm/sec.
2.154. Brzina kraja A je u smeru - Oy-ose, brzii1a kJizanja' stapa Be je
brzina one njcgove tacke koja se u datom trenutku pcklap:l sa srcdistem
postolja 0" pa je trenulni' pol (P) U preseku upravnih na ove brzine.
Slika 2.154.
282
Rako su trouglovi AOS, SBOI i PP'01 podudarni, to je OS=BS=P'0I=s.
pa su koordinate trenutnog poJa:
xp=l-s;: yP = (1- s) cos tp; s= l-,xp= yp tg '1'; y/=1(2xp-I),
te je nepokretna ruleta parabola sa temenom Tn U tacki (lf2; 0).
Rako su koordinate pola U odnosu na triedar B YJ:
pokretna ruleta takode je parabola sa temenom Tp (0; 1/2) na B 1]-osi.
Slika 2.155.
Za pokretni triedar je:
J' .sin 'P = h sin tp/COS2'P ; "1J p= hfcos tp;
2.155. Brzina VA je
kolinearna sa + Ox-osom,
brzina dodirne tacke D je
brzina klizanja, pa je trenutni
pol (P) u preseku upravnih
brzina. Za izabrane triedre
sledi:
xp=htg<p; yp=h+xp tg<p=
= h (1 + tg2<p);
x/ = h (yP- h); parabola,
sa osom simetrije Oy-osom
i temenom u T (0; h).
_ j-
graficki pomocu okrenutih brzina i velocide (V-V).
,,0"",""0'''''' n ;:'!',;"VI!V, , ",
Ali 'se'moWlodI'editi i'racunskil
i
, '," I fif
tacke A) VA .J /lp.1> = yp' (l + 3) = 10; 0: 1/8 sec-I;
, "'.' . 'li
tack(( D) VA sin 'P = VD ; VD vr cm/sec; ili v
D
= f) P . w; np"C 40 V3;
'li'
'H
tacke C) Vc CP w = 70/8 = 35/4;
,t
tacke B) 10V74/8 - 10,75 em/sec.
2.156. Trenutni pol je u preseku zraka OD i upravne na Ox-osu povu-
cene u tacki A. Za izabrane triedre bi6e:
I
I.
283
Za polozaj kada je BD=DA bice tg<p=2, pa je AP=BP, te je vB=VA.
Brzina klizanja je Vv = VA sin 1);= 2VA/VS = 2 Vs em/sec.
p
"
v
,
\
---,>:"-_...,:::"-,',,,, :1-
-v:-
Slika 2.156.
2.157 . Poznati su pravci brzina AiD stapa, pa je trenutni pol
u preseku upravnih brzina, to jest u tacki P. Kako je OC = CD = R, cetvoro-
ugao AOCDA je deltoid, te je
s sin e = R + R cos e;
/
SIJki1/.J'i I.
284
Rulete su:
a) nepokretiw: Xp = s = R (I + cos OJ/sin 0;
parabola, sa temenom T" (0; R12) na + Oy-osi;
0) pokretna: 1'}p=s; E,p= ypcos 0 = sctg 0;
parabola, sa temcnom T p ( - R;2; 0) na - A
Kako mamo brzinu VA, onda pomocll okrenutih brzina iii veIocide od-
redujemo i brzinc tacaka D i B.
Osm toga je Vn= VA cos {} = Vk = 5 crr./sec kao brzina klizanja. Odnos
brzina je:
5=20(2 + V3\ I-s= 60- 20 (3;
Kako je pcznata pfzina VA, ugaona brzina i ugaono ubrzanje bicc:
VA AP . Ul = s Ul/sin {} R Ul (1 + ccs {}),'Sir,2 0;
W= -(v,-IUlsinfJ)/R, jtr Je e = -Ul.
Za date podatke su: (,) = (2 1'}\'4; - (2 - (:5)/ 16,
te su, zbog a,j = 0, ubrzanja tacaka BiD:
s/I-(2+113)/5-0,74G, te je Ll
D
-O,746(1Jj'
Ubrzanja su odrectena grafii:ki pomocu plana ubrzanja.
2.158. a) Kada S1l brzine istosmcrne, a izaberemo sisteme Uxy i U 1:,"lJ.
u sredistu kruzne ploce, bice :ulete:
".1"1. (R-I'Y)/(}' R); }'-h J i'l)R/(i'l VJ-nClll, IHllV!l pHwkllltl
+ 1'}/ = y2 = R2 [(v
J
+ V
2
)/(V
1
- v
z
)]2.
b) Kada su brzine suprotnosmerne, bite:
krug poJuprecuiku y - R (v
I
-" v
2
)/( V
J
+ v
2
) - 18 em.
Slika 2.158.
2.159. Brzina;A je tangenta na kruznu
pa je trenutni pol (P) u preseku upravnih
a) nepokretna: xp=R+Reos2q:>; )'p=Rsin2qJ;
Xp_R)2+y/=R2, krug, poluprecnika R, sa sredi:;tem O'
ugao AO'D, zbog AO' = O'D = R, jednakokraki;
Slika 2.159.
b) pokretna: 2 R cos cp; 1'}p=2 RsinqJ;
285
L
cenlralni krug, poiupretnika 2 R, sa u A. Krt."['lIlit." is, ualde,
Cikfoidno.
Kako je trougao DO'P jednakokraki. brzine tacaka su:
V
D
= 2 R wsin<p = VA sin <p = 10 V2" em/sec za 'P = 45;
vs=BP.w-R Ul VT3=T2ws<p-IO V4,5'1=21,31 cllljsr.;e.
286
Ubrzanja su:
aA =!R Ul
O
2
= 20 em/see
2
; a .ut = I w
2
= 15 em/sed;
se graficki mogu odrediti pomoeu plana ubrzanja.
brzine j ubrzanja tacke B mozemo doei analiticki,
nepokretni triedar, te su:
Y= (1- 2 R cos '1') sin 'P,
; = R (,)2 cos 2 rp).
y = R Ul (3 cos 'P - 2 cos 2 'P);
= Rw
2
(- 3 sin '1'+ 4 sin 2 '1');
bite x=5(3V2-4);y=15V2; Za R = 20 em, Ul = 1/2, 'I'
y = 5 (8- 3 V2)/2; v.u=21,31 em/sec; ; = 15 Vl/2;
2.160. Zbog toga sto je OA = AB= R, trougao OAB je jednakokraki,
paje o =tj;=rr!2-rp, stog:l je 6 =
Kako je xp=2RcosO, yp=
=2RsinO, toje xi+Ypz=(2R)2,
pa je nepokretna ruJeta centralni
J hug poJuprecnika 2 R. Dalje je
C;p = 2Rsintl. cose = Rsin 20;
"l)p= 2 R sin O sinO = R(I -cos28),
pa je ruleta jednaCine
C;2p I
Slika 2.160.
Rulcta je krug, poluprecnika R, sa
sredistem u tackiA (0; R) na B"fj-osi.
Kretanje je, dakle, hipocikloidl/o.
Brzine
VA = R (.)0= 20 .\3rr= 60" cm/sec; YB = 2 it Ulsin fJ = - lZOrr sin e = - 60 Jt cm/sec.
"
ubrzanja su:
,
aAT =Rwo 0; aA =OAN = R w0
2
= 180 Jt2cm/see2; a - 0;
.
-+ ->
aR=aA + a,;:..,; a.u
2
=ZaA
2
(1 +cos28);
287
Do ovih vrednosti dolazimo i neposredno pomoCu koordinata;
Za R=20em, 8=30, (t)0=3Jt biee x=20V3cm; V= - 60rr em/sec;
a= - 180)13 Jt2 cm/sec
2
Brzina i ubrzanje su negativni, jer su usmereni nalevo
(u smeru-Ox-ose).
2.161. Posto su stapovi vezani u zglobu C, brzine klizaca Ai B i
zgioba C Disu proizvoljne, jer zglob (C) pripada i jed nom i drugom stapu.
Zbog toga projekcija brzine klizaca A na pravac stapa AC mora biti jednaka
projekciji brzine zgloba C, to jest AA) = CC
I
. Takooe projekcija brzine na
P,
..
C'/
Slika 2.161.
pravac &tapa 'CB mora biti jednaka projekciji brzine zgJoba na taj pravac, to
jest BB2 = CC
z
. Tako se odreouje j brzina -;c' Kako je taj vektor upravan na
oba pote&a. CPt i CP
z
, moraju polovi PI> C i P
z
da leze Da jednoj pravoj
(Aronhold - Kennedyjeva leorema).
2.162. Relativni polovi stapova pokazani su na slikama. Prema Aronhol-
dovoj teoremi, apsolutni pol obrtanja stapa BC (2) mora da bude na pravoj
AB, jeT su na njoj polovi i 1'14, te ce biti i kombinacija P 2.' apsoiutni
poJ obrtanja (2) prema (4). Prema tome su rulete krugovi: nepokretni-
poluprecnika R, sa sredistem 11 A, i pokretni - poluprecnika 2 R, sa sredistem
u B, posto mora biti VB = R w = BP24' w/2, to jest BP
24
= 2 R.
288
Slika 2.162.
U drugom slucaju, apsolutni pol' obrtanja stapa (3) prema stapu (l)
mora da bude Po Da pravoj P14-P34, pa je v
D
=bw/2=
DP
13'
w
, odDosno
DP
n
= b/2.
2.163. Ovde je wo=61t'sec-
1
, pa su v
A
=Rw
o
=1201t'cm/sec; a
A
=
= R w/ = 720 ,,2 em/sec' = 71 m/sec'.
U tehnickoj praksi najvise sc koriste priblizni obrasci za izracunavanje
brzine i ubrzanja ukrsne glave:
te su:
VlJ""'V A (sin 0 + 0,5 A sin 2 0);
VlJ = 0,56 VA = 67,20" em/sec = 2, It m/see;
Uy =
p
u _ 10 fr2 c
4 - lCflJ
------- ---_-1 a'
n
Slika 2.163.
Btzim -;8 otlredcna je graficki pomocu okrenutih brzina, Brixove metode
i plana brzina. Tada je odredena i brzina = 104 n:. Ubrzanje je odredeno
pomocu Kleinove konstrukci;e, pa je as=HO,w02=J8 5 367t2 =6661t'2.Kako
je aB"N= I w
2
= (v 1)2/1 =(104 7t)2/140 = 130 n:2cm/sec2, ubrzanje (IE odredeno je i
pomocu plana ubrzanja.
289
Brzinu i ubrzanja tezista C poJuge AB lako odrcdujemo graficki:
tackom c podelicemo brzinu odnosno ubrzanjej; ..... na dva dela, onda
je brzina, a ubrzanje -;;;, kao sto je pokaz;no na planovima brzilla
.,
i ubrzanja.
2.164. Prema Brixovoj me-
todi su: vB=woOD,
Kako je VA = R Wo = w AF, gde je
w ugaona brzina u odnosu na
trenutni pol, ubrzanje rukavca A
moze se napisati U obl:ku a
A
=
=Rw02=wwoAP. Sa slike se vidi
da iz cetvorougla PADS proizlazi
ova vektorska relaeija:
iIi
---? ---+-
wwo(PA +AD+DS)=
--}-+ -,. -+ -+
.
:jer su:
Iy
I
I
Slika 2.164.
,
a A=BA.w.
z
=(v-")2/I=VAw= wwoAO.
BN S B ;
Stoga je a
A
=!w=ww DS pa J'e vekter is srazmeran ubrzanju Lkrsne glave,
BT 0' ,
-,
as = W Wo ps. lz slicnosti trouglova
I
6" BPS ...... 6" BUK sledi odnGs PSjUK =
= BP/BU = (VB/W)/(VS/WO) = Wo/W, te je:
->:. --;-,.
UKwo=PSw, iii W
0
2
UK=wwOPS=a
B
,
a to je trebalo dokazati.
Slika 2. J 66.
J9 Zbirka z.adataka 11. mehanike 1
ii
iIf'2.165. Zbog toga sto je
'liP, . i
tg'fifxja=y/b ,odno!> Y=
kx, gde pase
btojeTI};k;
Lruj
x = y/k, pa je x
y k, pod uslovorri'da']clk,;t'O,
I Ji:1
2.166. Kako sb kli-
zanja stapeva koline:irne sa
povima i jednake su brzinama
onih taeaka stapova' koje se u
datom trenutku poklapaju sa sre-
distimll obrtnih B i C,
trenutni pol (P) je, u preseku
290
brzine, to jest u tacki A konjugovanoj tacki A. Prema tome sledi:
'=Ai.w=2Rw; ; w=wo/2;
'-I'
VB = 2 R w sin 'l' = VA sin 'P;
= 2 Rw sin *= VA cos'!'; 'f' + <fi=n:/2.
te ce biti:
t'
Rsin{)=!siU<fi.; x=RcosO+lcos,p.
:i, !\--Jiii--;; .
Kako je :wa= 5n: sec-
1
= con#., bice Wo = O. Osim toga je
; ';
te je O=w
o
i Diferenciranjem dobijamo:
, jl
<fi +'l'=n:/2,
wri R cos 0 = I <fi cos <fi; :1; = AWo cos O/cos <fi ; A =R/l;
i
,
i
- R Wo
2
sin {) = I cos t - If 2 sin t ;
x= v
B
= -R Wo (sin {) + cos {) tg <fi);
Za dater podatke je:
sin t = 1/5 + 0,5 sin 0 = cos 0 ;
pa je:
2 + 5 sin 0 = ] () cos 0 ; ]25 sin
2
0+20sinO-96=O;
Zbog toga su':
cos (} 3/5 = sin t;
pa su brzina 'i ubrzanje ukrsne glave (klizaea):
!
sinO=4/5 jli -24/25.
v
n
= - 5 Rw
o
/4= -25 Rn:j4=i-125n:crnjsec= - 3,9 m/sec;
- 57Rw
o
2
/160= -1751t
2
cm/sec
2
= -17,25 m/sec
2
2.168. ,Ovdc su:

Iz trougla OAD slede odnosi:
i
S2= R2 +b
2
-2:Rp cos 65
5
R2 (5 - 4 cos (1);
i
R cos 6+ s cos,<fi = b= 2 R.i_?sCOS tj; = R(2 - COs 8); b: sin (O+<fi)=R :sin <'
?sin'11"'Osin(lll.jl); te'/I=sin6/(2-cos6).
toga sto je 'f'+tj;=n:/2 bi(;e 0/= -t, to jest ugaona brzina O,brtanja
oko lrenutnog, poia w = lz uslova VA = R Wa = .:.. AP w, je
bice:
AP.cos(6+ +of)=s=R sin O/sin <fi,
W= -R,"'o/AP= -(Rwo/s)cos(O+,p)= -wocos(O+tjJ) sin tj;/sin 0=
15 Wo sin 2 (6 </1)/4 sin e, jcr jc 2 sill';' - (0 + tj;).
I
I
29)
Diferenciranjem se dobija ugaono ubrzanje obrtanja oko pola:
N = W
0
2
sin
2
of [2 sin 6 + sin2 (6 + tjJ)J/sin
2
e,
jer je:
fJ + =w
o
[sin e + sin tjJ cos (6 + <fi)J/sin O.
Brzine su:
VA =Rwo= 40n:cm/sec; vD=PD W=VA sin (6+ tjJ)=VA'
jer je to jest tjJ=30
0
, odnosno 0+,p=n:/2. Zbog toga je w=O;
N=4n:
2
]13/3. Brzina kraja B je vB=PB. w=v
A
, jer je pol P u beskrajnosti.
Brzine tacaka A, D, B jesu brzine klizanja.
SJika. 2.168.
Ubrzanja su: .
-+ -+
a
A
- R w
0
2
- 80 n:
2
cm/sec
2
;
aB=aA+a;T+aiN;
te se mogu odrediti pomow plana ubrzanja.
U prethodnom specijalnom sIucaju bite, zbog (tl = 0, izwzi jednostavniji:
Brzinu j ubrzanje tacke B stapa odredicemo analiticki pomoCu koordi-.
nata:
R cos e + lcos tjJ; -(l-.s) sin (-tV) = sin,p 1 gin tjJ- Rsin e,
te diferenciranjem dobijamo:
x - -(R Wa sin 6 + I sin tjJ); . Y - R wn cos 0 + I cos tjJ;
x = - (R wol cos tl + I SllltjJ + I cos tjJ); y = R we' sin tl + I cos cV - sm <fi.
U specijalnom slueaju jc 6=7t/3, w=O; tc cc biti:
Y= -Rrr;
19'
292
2.169. a) Trouglovi ACP i OAC su slicni, jer su im po dye stranice
kolinearne i imaju jednaki llgao, CAP = .,q: OAC' = El + <. Iz te slicnosti sledj
odnos ACjAP=AC/OA iii AC'/AC = R/AP.
Slika 2.169.
Trouglovi ABP i OAD su takode slicni, te iz te slicnosti sledi odnos
ABjAP=AD/OA iii ADjf=R/AP. Uporedenjem sledi AC'/AC=AD/I, pa je
AC'.w
o
=AC.CD.w
o
/I=ACy1/1. Kako je vi=/w i v"b=AC.(ij to je oduos
= 1/ te je AC' Wo = vi. Stoga. je = OA + AC' iii 02. Wo = R Wo +

+ AC' . w
o
, to jest Vc = VA + Dlkle, zaista je vektor OC Wo brzina tacke C
spojne poluge. A to je trebalo j dokazati.
b) Po Brixovoj metodi je pa je w=woAD/I. Kako je
v A = R Wo = - AP w, ugaona brzina w je suprotnog smera od ugaone brzine
obrtanja krivaje.
2.170. Ovde jt:! uguon3. bl'zillJ. obrtillljakrivu ie w
Q
- 8 'It pa je
I'A = R Wo = 240 'It em/sec. Brzina ukrsne glave B jednaka je nuli, jer je ukrsna
glava u mrtvoj tacki, VB = O. Kako je tacka C na sredini spojne
poluge, to je Vc = v AI2 = 120 7t em/sec. Projekcija ove brzine na stap DC je
obimnabrzina krivaje DE, pa je 'I'D = Vc' cos 60 = vel2 = 60 'It em/sec =
te je -w
1
=7t/2. Broj obrtaja je Il
J
=150/min.
2.171. Prenosni odnos zupcanika je i=Z2/Z1"'; 1, pa je W
2
=W
I
=3 7'Csec-
l
.
Iz trougla OAB sledi odnos 2 Rlsin < = l/sin El odnosno 2 A sin 6 = sin <. Kada
se krivaja OA zaokrene. za ugao El u odnosu na polozaj OB, onda ce se
I
I
i
I
I
293
poluprecnik drugog zupcanika (2) zaokrenllti za ugao 'P u odnosn na spojnu
polugu AB, pa je <p = El + <J; + 6 = 2 El + <J;. Diferenciranjem sledi w) = 2 a + < =
= 2 W
k
gde je WI ugaona brzina zupcanika, a W
k
= e ugaona brzina krivaje.
S obzirom na odnos izmedu llg!ova El i .< bi6e:
WI = 2 Wk+ 2 w
k
+ 2 Wk A cos a/cos </I = 2 wdl + A cosO/cos </I),
te je ugaona brzina obrtanja krivaje OA:
cos < WI
Wk= W
I
=-
.-----'-.
V I - 4 sin
2
6
2 (cos < + A cos 6) 2
Za cetiri karakteristicna sJucaja ugaona brzina iznosi:
1 za 6 = 0 je W
k
= w
I
/2 (A + 1) = 5 ,,/4, je A = 1/5; WI f' 3,,;
2 za 0=90
0
je w
k
=37t/2; 3< za 6=180 je
4 za El = 270 je Wk = 37ti2 sec-I.
2.172. Kako je ugaona brzina krivaje WI = 4 7t to je brzina rukavca
krivaje vA=80"cm/sec. Brzina rukavca B krivaje O'B je na O'B,
te joj znamo pravac. Konstrukcijom vektorskih reJacija:
----). -+-.......,. .......,. -+ -+
VS-l'A+V;, VK-l's+
posto je brzina upravna na AB, a brzina -;: na polugu BK, mogu se
odrediti brzina 1'8 i brzina VK, koja je kolinearna sa KO'.
Po
Ubrzanje rukavca A iznosi a A = 320,,2
Sada se mogu konstruisati vcktorske jednacine:
-+ A -..,. A
aB = aA + aBT +aBN,
posto se poznaju pravci ubrzanja ;;:.
'4
a
K
j kornponentna
0
A A
2
B B 2 -
aBN=(VB) Ie, aKN= (VK) IRK. Stoga nije potrebno odredivati k?mponentna
relativna tangencijalna ubrzanja.
2.173. Brzina kJizaca A je u prav-
eu prave x-x, a brzina kJizanja stapa AC
je brzina olle tacke stapa koja se u da-
tom trenutku poklapa sa sredistem obrt-
nog postoija (C), pa je trenutni pol (P)
u preseku upravnih brzina. Klizac B ima
apsolutnu brzinu vB upravnu na krivaju
OB, prenosnu brzinu u odnosu na tre-
nutni pol i relativnu brzinu kJizanja,
koje se mogu odrediti pomocu trougla
brzina, pa je Kako i klizac
A pripadastapuAC, toje vAjv%=APjBP.
Konstrukeijom plana ubrzanja od-
redili bismo j ubrzanja, posto je Ubf-
zanje aB= OB W02, a ubrzanje klizaca A
je pravolinijsko.
2.174. U gaona brzina obrtanja
Slika 2.173. krivaje je Wo = 3 rc see-t, pa je apsolutna
brzina vA = R Wo = 75rc ernjsec.
Prenos:na brzina je upravna na stap BAC, a relativna je kolinearna sa
stapom, pa! se lako mogu odrediti iz tfougla brzina. Kako je poznat odnos
brzina to je vg=v!BCjBA, te se moze lako konstruisati, a
time i -;K' koja je horizontalna, posto je brzina ;{ upravna na stap KC.
c

o. .
n
a:; .
Slika 2.IR
Ubrzarija bismo odrediJi po planu ubrzanja, kao sto je pokazano na
slici, posto su:
i -).- -+--l--4----4-
aA=a,;+ap+aco,;
-> -4- --+ _+

Koriolisovo ,ubrzanje je upravno na stap BA.
I
I
I
I
I
,
I
i

295
2.175. Projekcija brzine v A na polugu AB je brzina klizanja Aa'.
Brzina temena B pri obrtanju oko tacke C je obimna bfzina upravna na CB, a
-,
njena projekcija na stap AB je brzina Bb' =Aa'. Pomocu brzine VB lako cerno
f'
-c
/
k
Slika 2.175.
odrediti brzinu tacke E strane CD ploce,
ove brzine -;D na stap DK je brzina
projekcija brzine klizaca K na pravae
a time i brzinu temena D. Projekcija
-7
kJizanja Dd', a tolika mora biti i
stapa KD. Zbog toga prenesimo u
-) --7 ----?
tacku K brzinu Kf, onda je brzina klizaca V
K
= Kk.
E) SLAGANJE KRETANJA. PLANETSKI I DIFERENCIJALNI
PRENOSNICI
2.176. a) Kako je -;=-;;1+-;2, projekcije na ose polarnog sistema u
ravni Oxy bice:
Vr=r=vl sin '1';
pa je kvadrat brzine:
Iz rel,acije
cos '1'),
; = d rjd t = T' d rid 'P = VI sin cp = [VI (2 + cos cp)jrJ . d rjd tp
sledi:
drjr-(sin-p.d'P)j(2 I CQPp)_"ou!u, l301n jn 11-2+cosfp.
pa logaritmovanjem dobijamo:
In r-In C= In (r/C) = -In U= In (1/u); r = C/u = C(2 + cos '1');
Rudijulno i cirkuiurno bice:
2Cv
I
2
/r';
ac= 2 rcp= 2 r Cvllr' + r( - 2 Cvljr
J
) o.
296
Kretanje se vrsi pod utieajem sarno radijalnog ubrzanja, pa je putanja
konicni presek.
b) Zakoni relativnog kretanja su:
r=OM=Reoswt=Reoscp; v,= -Rwsincp; a, -Rw2eoscp= -w2r.
Kako je obrtni ugao e = w t = cp, apsolutne koordinate tacke M i apsolutna
putanja iznose:
x=r eose = R eos
2
cp= R (1 +eos2cp )/2; y=r sin e = R eoscp sincp= 0,5 Rsin 2 cp;
(x - R/2)2 + y2 = (R/2f; krug, sa sredistem C (R/2; 0), poluprecnika R/2.
->
Kako su l'p=rwe
o
;
-+ -; -)0 -+
apT=O; apN=-rw
2
r
o
; 0co,=a
c
= 2 [w, v;]=
=, ( - 2 R w
2
sin cp). -;;:, apsolutna brzina i apsolutno ubrzanje bice:
2.177. Kretanje Cigre je slozeno iz dva obrtanja: sopstvenog, ugaonom
brzinom WI = W, , i preeesionog oko ose. preeesije Oz, ugaonom brzinom
preeesije w2 = wp. Obrtne ose seku se u tacki 0 i grade ugao IX. 1z trougla
z!
12
I
I
I "
r
W;
p
Slika 2.177.
./
5
./
/1
./
. SJika 2.178.
ugauJlih brzina, premrr sinusnoj i kosinusnoj teoremi, slcdi trcnutna ugaona
brzina i polozaj trenutne ose (OP):
w=7n-sec-
l
;
sill IX, = 3 V3jJ4=U,37U;
<X, = 21 :iO' i !X,=(f.-"l= 'HIU In'
297
2.178. Kretanje je s!ozeno obrtanie oko dveju osakoje se seku, llgaonim
brzinama w, = Ws = 3 n-/l 0; w
2
= wp = n-/2, pa je rezultujuca ugaona brzina
w= 7 n-/IO sec-I. Trenutna osa gradi ugao CL
I
sa osom L" gde je w
2
/sin IXI =
= w/sin CL, pa je brzina tacke A na obodu diska:
VA = rA w = w (c sin IXI +,R cos IX,) = 7 n- (28.5113/14 + 14 11/14)/,10 =
= 7 n- (iO V3 + 11)/10 = 62,20 em/sec.
:r
Stika 2.179.
2.179. Kretanjeje slozeno obr-
tanje oko osa koje se leku, pa je
trenutna osa obrtanja izvodnica OA.
1z trougla ugaonih brzina sledi:

WI + w2 =w,+
w
2
= WI sin IX ;
tga.=R/H=3/4; S
: "lIS'
,
COS IX = 4/S,' w, = 5 =
! -
= 59 7r./3 . 30 = n-/2, pa jje n! =
= 15 o/wjn i ugaona brzina CD = 2 n-/S,
to jest n= 12 o/min.
2.180. Ovde je tgIX=3/4; sin C(;= 3/S; coslX=4/5. Trenutna osa je
dodirna izvodnica pokretnog konusa K2 (prava 01'), pa iz trou$la ugaonih
brzina slede odnosi:
CD sin IX= w
2
; W= Sn-/3;
Stoga je brzina tacke A pokretfiog konusa:
v A = h w = 2 R w cos IX = 125 n-/3 4/5 = 16 n- em/sec.
2.181. Prenosnik je planetski. Kretanje krivaje je prenosno 'kretanje, a
obrtanje zupcanika (2) je apso!Ulno krel<lllje U ounosu na trenuHli pol (P),
dodirnu tacku oba zupcanika. Prema tome, apsolutna brzina sred\sta drugog
zupcanika (2) i njegova apsolutna ugaona brzina iznose:
gde Ji: w
2
k relativllG ugaoll<l brzillu pn.:ma krivaji .. ; Ak.u St:! uvt::de Pt"enosni od-
nos spoJjasnje sprege zupcanika i = - RzlR, = -z27z1 i broj obrtajaj onda sle-
de obrasei:
117 = 1 - -- nk; 1=---,
(
1) . -1/".
. , i .
298
Pri oJ,ome pretpostavljamo da su obe ugaone bizine pozltlvne, to jest
da su obrta:nja u direktnom smeru (smeru suprotnom od smcra kretanja
satne kazaJjkc). Zbog toga U ovim obrascima treba uzimati svaku ugaonu br-
zinu (iIi briJj obrtaja) sa svojim predznakom (+ iii -), kao i prenosni odnos
zahvacenih iupcanika (- za spoJjasnje i + za unutrasnje zahvatanje).
Na primer, za date podatke bice i = i,z = - 12/36 = - 1/3, pa su
Za jeqan obrtaj krivaje (nk = 1) u direktnom smeru satelit ce sc obr-
nuti nZk = 3 puta u odnosu na krivaju, odnosno n
z
= 4 pula u odnosu na osu
OJ nepokretnog zupcanika.
Kada je z, = Z2 = Z= 20, tada je i = - J, pa je W
z
= 2 Wk; WZk = Wk'
i
2.182.: Kako je WZ=Wk+W2k> bice W3=Wk+W3k> gde je WZk/W3k=i23'
Stoga je W31<=W2k/iZ3=-Wk/i12.iZJ' Na ovaj nacin moze sc obrazac u pret-
hodnom zadatku uopstiti, pa ce bili:
i Wn = ( 1 - + ) Wk ;
1
gde je i ukupni prenosni odnos sprege zupeanika. Ovaj obrazac vazi zabro-
jeve obrtaja ce biti:
Ovde su Wn . ugaona yrzina j broj obrtaja poslednjeg zupcanika. Ukupni
prenosni odrlos raCuna-se od nepokretnog zupcanika.
Kako je Ilk = 60 a/min i i = z"z, = 12/36 = 1/3, bice n3 = -120 o/min.
I
U drugom slueaju je nk=-3 i prenosni odnos i=z3/zJ=15/75=1/5,
pa je n3= -(1- 5) 3 = 12 o/min; n3k= -( -3)/(1/5)= 15 o/min.
I .
Kada Je prenosni odnos i = 1, tada je 11" = 0, pa poslednji
vrsi kruinu Ovo .ie Fcrgusonov paradoks. On se javlja koo redne
spregc zupclmika planetskog prenosnika kada je broj zupcanika neparan, a
prvi i pos!ednji imaju jednak broj zubaca, Zn=Z,'
i
2.183. ! Postupnom pnmenom prethodnih obrazaca dobijamo:
ii2 = 60/1 00 = 6/10; I1 z =(1-10/6)30= -20 o/min;
I1
J
= (l + 10/3)30 = 130 o/min;
;1'1 - f - ilL' fj4 - 6/10. 3/6 - 2/3 - 2flO,
te je n
4
= (l + 10/2) . 30 = - ! 20 o/min.
Istu vrcdnost dobijamo skupnim obrascem:
n
4
=(1 -l/i)nk=(l- 10j2). 30 = -120 o/min.
299
Tablicna metoda (iii metoda zaustavljanja) sastoji se u ovome: zamislicemo
da je planetski prenosnik kruto tela i da se obrce ugaonom brzinom kri-
vaje (Wk) u dircktnom smeru. Zatim cerna "zaustaviti krivaju" te moramo
saopstiti nepomicnom zupeaniku ("suncu") negativnu ugaonu brzinu (- w
k
)
kako bi se ponistilo prvo obrtanje, posto ovaj zupeanik miruje. Usled ugaone
brzine -Wk dobice sateliti nova obrtanja prema sprezi zupcanika, a njihove
ugaone brzine jesu relativne ugaone brzine u odnosu na krivaju. Zbirovi daju
apsolutne ugaone brzine svakog pojedinacnog zupeanika. Ovo se obicno radi
shematski, pomocu tablice, Ie se zbog toga i naziva tablicnom metodom. Tab-
Jica se daje za ugaone brzine iIi brojeve obrtaja. Za prethodne podatke do-
bijamo sledecu tabelu:
Stanje I
Zupcanici
.11 K(t
3ja
I
Zupcanici
(1) (2) (3) (4) (I) (2) (3) (4)
"'k "'k "'k
II
11k
I "k nk nk nk pogon <.Uk
I'
-<.Uk -"'k
0
I
-uk -nk -nk
II vracanje 0 -<.Uk -.-
"k
-- ----
lIZ ilJ
't4 i
i12 in i
l4
o "'k(l
( 1 '
Zbir
"'k
nk 0 nk
'12 llr I II'
!
gde je r redni broj zupcanika. U prednjem primeru bice numericke vred-
nosti
----
Stanje
I Krivaja
Zupeanici
(k) (1) (2) (3) (4)
30 30 30 30 30
IT 0 -30 -30(6/1 0) -30/(-3/10) -30/(2/l 0)
I
100
Zbir 30 0 -20 130 -120
Krivaja (k) i zupcanik (3) obrcu se u direktnom smeru, a ostali zup-
canici u indirektnom smem.
2.184. Racun sprovodimo tabelarno
I Stanje
'- Zj
I
II
I -1
I
o
I
(I)
120
-I
0
Zupcanici
(2) (3)
30 15
-I -I
30(120 -15/120
3 -9
.----.---
(4) (5)
40 10
-I -I
40/120 -W1l20
2 -13
300
2.185. OVde su prenosni odnosi i
z
, = - 20/40 = - 1/2; in = - 10/40 =
= -1/4; i24 = 25/40 = 5/8; i25 = 100/40 = 5/2, te su brojevi obrtaja:
n,=(1+2).40=120o/min; n
2
=0;
n. =(1-8/5). 40 = -120/5= - 24 o/min;
n
J
= (J + 4).40 = 200 o/min;
n5 =(1-2/5).40=24o/min.
2.186. Prenosni odnos je i=z2z4/z,z,=30.20/50.40=3/JO, pa je broj
obrtaja
n. = (1 - J 0/3) . 15 = - 35 o/min.
2.187. Ovde ee biti:
2.188. Ovde je n, = nn = 70 o/min, a nepoznat je broj obrtaja krivaje
Prenosni odnos i broj obrtaja krivaje su:
i = i4 , = Z3 z';z. Z2 = 5040/8060 = 5/12; i =. -nk/(n, -n;.J = -nk/(70- nk) = .
=5/12; 7 nk = - 350, odnosno nk = - 50 o/min .
2.189. Broj obrtaja drugog vratila jednak je broju obrtaja poslednjeg
zupcanika n![=n., pa su prenosni odnos i brojevi obrtaja:
i = (-zz/z,). (Z,/Z3) = - 2080/6030 = - 8/9; n. = (J + 9/8)800 = 1700 o/min.
2.190. Broj obrtaja krivaje je n,,= -800 o/min, pa su;
1= (ZZ/Z,) . (-Z4/Z3) = -40 60/120 30= -2/3;
I1U = n4 = (I + 3/2) ( - 800) "'"
= - 2 000 o/min.
2.191. Poluga (p) nasa dena je na isto vratilo na kome se nalazi zup-'
canik (4), te je I1p = n . Prenosni odnos i broj obrtaja su:
i = Z2 z./z, Z3 = 20.20/21 . 19 =400/399; . np = n. = (1- 399/400).400 = 1 o/min.
2.192. Obimna brzina kaisa u odnosu na vratilo 0
1
je V, = D w,f2,
a u odnosu na osu konusa frikcionog prenosnika vf= d w
f
/2, gde je d precnik
konusa na mestu dodira kaiSa i konusa. Kako ove dye obimne brzine moraju
biti jednake, sledi odnos v, = v(= D wd2 = d w.r/2, te je prenosni odnos i
14
=
- w,/wf- diD. Prcnosni odnos para zahvaccnih zupcanika je i'l = Z2/Z" pa .ie
ukupni prenosni odnos i broj obrtaja zupcanika (2) odnosno vratila 0
11
:
l=i'ZiJ4=dz2/lJZl = -Wk/(WZ-Wk); WI =Wk'
Za date podatke biee:
d=(R+r)/2=20cm, /--20.(iO/6015=4/,1; n
z
=(l-'/4).UO=
= 50 o/min.
2.193. Pumeranjc mivrtkc iznosi s-n6/l, gde je h hod zavojnice, a 116
broj obrtaja zupcanika (6). Prenosni odnos i broj obrtaja biee:
i=ZZZ4 Z6/Z,Z,Z5=30.40. 15/30.20.15=2;
pa je pomeranje:
s= 12/2 = 6 mm.
n6 = (1-1/2).1 = 1/2 o/min,
301
2.194. Prenosnik je dlferencijalni. Prema zakonu relativn?g kretanja
apsolutne ugaone brzine zupcanika su:
gde su W,k i W2k relativne ugaone brzine zupcanika prema krivaji! (k). Dodir-
na tacka P oba zupcanika pripada zupcanicima, pa mora imati is:tu relativnu
brzinu prema krivaji, v,k=vzk, to jest w,kR,=w2kRZ' Odavde je odnos
ovih brzina w1dW2k=R2IRj =Z2/Zj =-i,z'= -i, posto je sprega zupcanika spo"
Ijasnja. Zbog toga je:
te vaze uopsteni obrasci:
---'-
U ovim obrascima treba uzimati ugaone (odnosno obr-
taja) prvog (w
k
) i drugog 'pogonskog elementa (w,) sa svojim a
takoae i prenosni odnos, koji ide od prvog (pogonskog) do (rad-
!log) zupeanika.
Brojne vrednosti bife:
a) i=-zz/z,=-12/36=-lj3; n
2
= 80 (l + 3) - 100 3 = 20 o/min;
!
n21' = (J 00 - 80)/( - 1/3) = - 60 o/min:
i
b) i=I/3; n;= 80 (1-3)+ 100 3 = 140 o/min; n2k = 60 !o/min.
2.195.
I
Prcn0311i odnos i broj obrtaja vrntiln Oll (zupcaniJm 4) jesu;
I
j = Z2 Z4/Z, Z3 = 20.100/80.30 = 5/6;
nIl =n4=800 (1-6/5) +200/(5/6)= -400 o/min.
Iz obrasca Zit \lgilonH brziucl (,)" vidi sc da nnll imll uva de)". tJ1yj <leo
je isti kao i za planetski prenosnik sa nepomicnim zupcanikom (I), i drugi
koji se javlja zbog obrtanja ovog zupcanika (drugog pogonskog elementa).
Zbog toga tablicna metoda ima tri stanJa. Prva civa iSla kao i za planetski
prenosnik, smatramo da je zupcanik "sum;e" nepokretan. i Posle toga
dolazi treee stanje: zupcaniku "sunce" treba uati njegovu ugaonu brzinu w,
pri nepokretnoj krivaji, te ee sad a biti obicna sprega zupcanikai Tablica se
daje i za ugaone brzine i za brojeve obrtaja. '
302
Stanje
Jl
I
, Krivaja
(k)
I
I 800
I
I
o
800
I
, (I) (2) Zupcanici (3)
------------,_._---
80 20 30
(4)
100
800
-800
o
800
-800
20/80
-2400
800 800
-800 -800
-----
20/80 20 JOO/80 30
-2400 -160
-200 -200 -200
III 0 -200 ----
I 20/80 20/80 20 - 100/80,30
____ ____ -_2_0_0__ -_3_2_0_0__ -_3_2_0_0___ -_4_0_0__
2.196. .Ovde je broj obrtaja krivaje 11k = - 120 o/min, a dnlgi pogonski
element je zupcanik (3), Posto je i'l = n,/1I
2
= - Z2/ZJ = - 25/20 = - 5/4, to je
112 = 113 = - 4 f
J
5 = 40 o/min .. Prefosni odnos i bro j obrtaja iznosice:
i36 = i = Z4 ZJZ3Zs = 40 80/5060 =J6/15; 116= -120 (1-15/16) + 4015/16 =
= (-120 + 600)/16 =480/16 = 30 o/min.
2.197. Posto je krtvafa(k) na vratilu 011, to je 11k = 113 = n,/i'3 = - 450 o/min,
jer je in = -Z3/Z1 = -24/36 = -2/3. Drugi pogonski element je zupcanik (5),
pa je IIS'= 1/. =: n
2
/i
24
= 1l
1
/i
z
= - 600 o/min, jer je i
2
= - Z.!Z2 = - 20/40 = - 1/2.
Prenosni odn6s i broj obrtaja iznose:
i = iS9 = (Z9/Z7) = -75,20/2580 = - 3/4; n9 = -450 (1 + 4/3)-
,
- 600/( T 3/'1) = 4507/3 I 4 nOOn -1050 + 800 - 250 o/mill.
2.198. !anjirasti zupcanik (3) je nepomiean, a (1) Je pogon-
ski element zti krivaju (k), a ujcdno je i drugi pogonski elemeut. Broj obr-
laja krivaje iznosi:
I
nk = 200 o/min .
i ,
Bit)] ulll;laja ZUp6f11ika (5) bit.e:
(lIj -I1/r)/Chs-n,J = (J 200 -200)/(i1
5
- 200) = i" = - 60 .7.4/15.12 = - 8;
i
: I 000 = - 8 115 + 1 600;
I
115 = 600/8 = 75 o/min.
2.199. Ovde je Ilepozilal broj obrlaja krivaje (11,,), pa je zupca-
nik (3) nepokrctan, bice kao za pianctski prenosnik:
i
IId(1I 1 11,.) --' 11/.10 200 - II,,) - i3J - I,/Z3 -- 16/48 - 1/3; Ilk - - 600 o/min.
Broj obrlaja vratila On isti jc kao i broj obrtaja zupcanika (5), pa je:
(Il, -11,,)/(11, Tnk) = (I 200 I 600)/(17s I 600) - i!5 - 72 ZS/ZI Z4 = 45 16/16.32 =
= l5/32, odnosno ns = (1 80032/45) - 600 = 680 o/min.
I
I
I
I
I
1
j
303
2.200. Posto su zupcanici (5) i (6) kruto vezani za dobos D, broj
obrtaja je 115 = 116=IID' Krivaja se obrcc istim brojem obrtaja kao i zupcanik
(4), 11k = 11
4
, Ie postoji odnos:
jer je par zupcanika (4) - (3) spregnut spoljasnjom, a par (3) - (6) unutras-
njom spregom.
Zatim se dobija:
(n! - ilk) = i ,S = ( - Z2/ZJ) . (ZS/Z2) = - zs/Zj = - 50/15 = _ IOf3 ,
to jest:
odl1osno
Ils =116 =I1D = -311,/49= -3735/49= -45 o/min.
Tablicnom metodom dobice se:
, Stanje
I
k (4)
.I
(I)
I
(2)
I
(5)
I
I
I
11k "k "k 11k
II 0 -11k

I
-11k
-z.)ZJ -z,lz,
L
I
0 11k (l +z,/z,) 11k
J "k (I + ",/I,)
III 0
11,
.. '
_"_,_
I
",
-Z]/1
1 ---",/z,
------
l;
Ilk
", ", 11,
---
1z nje sledi:
odnosl1o
posto Je
Za date vreuuosli dobija tle 115 - - 45 o/l11il1,
III. DINAMIKA
A) DINAMIKA MATERIJALNE TACKE
3.1. Kinematicke jednaCine kretanja su:
s = 4 + lOt + 4 t
2
; v=10+8t; a = 8m/sed-,
pa je siJa koja proizvodi kretanje:
F=ma=G a/g= 20.8/9,81 = 1600,102 = 16,32 kg,
Jer je l/g = 1/9,81 = sec
2
Jm.
3.2. Kinematicke jednaCine slobodnog pada jesu:
a=g; y=gt;
pa su
v
2
= 2gs; h=v/12'g,
!
Vu=Vk= 10g= 98,1 m/sec;
h= vk2/2 g=gt;//2= 50 g= 490,50m.
!
3.3. Kinematicke jedDlIcine slohorlnog padanja jesu:
a=g; l'-gt; s=z-gt?/2; h=Vk1/2k,
pa je visina:
h = 16/2g= g. 0, 0,816 m- 81,6 em,
a vreme padanja:
3.4. Kretanje vode je jednako usporeno ("hUae navise")i pocetnom
brzinom 1'0 = V/3,6 = 20 m/sec. ,
j
KinelJJalicke jedlla(';ine hjca navlse u bezvazdusnom proslofu Jesu:
I
-g; v'=vu-gt; s=z-v
o
t-gt
2
j2; -2gs;
i
pa su:
h = 400/2g= 2000,102 = 20Am;
20 Zbirka zadataka iz mehanike 1
i I
i
306
3.5. telo paJa slobodno, a drugo vrsi kretanja hica navise. U
trenutku sudara oba su teJa presla ukupni put jednak visini padanja (h),
i
te ce biti:
+h2=gt2/2+vol-gt2f2;""Yol = 201; ts= T= 2 sec,
odakJe je:
i h! = 4g/2=2g= 19,62m; h2 = 40-hl = 20,38 m.
3.6. Kl-utost cilindricne zavojne opruge je e = G/Is =1 00/0, I = I 000 kg/em,
gde je Is iz?uzenje opruge (staticki ugib). Prema tome je silaelasticnosti
opruge (elasl\cnog uzeta):
I
! F;: -ex= -J OOOx; Fmax=G.
Diferenijalna harmonijskog oscilovanja je:
.--
mx=!-ex; UJ2 = e/m = eg/G;
v !. .
a nJeno resenJe Je:
I <,>:",.4 cos wI + B sin w t; x = Is cos w 1,
gde je fs amplituda, a pocetna brzina jednaka je nuli.
Period psciJovanja iznosi:
T= 2 rr/w = 2 f vmTc= 2 rr VG/eg= 2 rr/VIOg = (2;V15). (rr/jlg) = 0,2 VIO 1,003 =
= 0,2 . 3,162 1,003 = 0,634 sec,
jer je rr!Vg! J ,003.
3.7. Vagoil se krece brzinom 7,2 km/p. Krutost opruge je e= 5 000/0,5 =
= 10 000 Zakon oscilovanja je:/' '"
'&x+ex= 0; x=A coswl+B sinwt;
I
Integracione ikol1stante odredicemo iz pocctnih uslova krctanja: za 1=0 je
xo-O i te "u A-O, B-v,,/w. Prema je zakon OSGilo-
vanja x= B s1n UJ I, Ie je B amplituda (najveee izduzenje opruge):
I
tJ.[ = R= Y
o
/'" = VO V(1/2 r.g = 4 VIO 0,319/1 00 = 4,036/100 = 4,036 c m,
Jer na svaku oprugu dolazi telina G/2.
r
Period :je T = Ilf =.2 ;;:/w = 2 ;;: Ii = 12,65 sec.
r
3.8. Brzina kretanja je v = 36/3,6 = 10 m/sec.Ona je stvarno pocelna
brzina ovog' jednako ubrzanog kretanja. Kako je v = Vo + aI, ubrzanje je
a = (v - vo)/t,d 1.0)/10= 2 mjsec
Z
, pa JC s1la:'
odnosno G=Fg/a=1009,81/2=490,50kg.
3.9. Qvde je 'vo = 72/3,6 = 20 m/sec,' pa je kretanje jednako usporeno,
v=vo-al, te1jc a=(v
o
-v)/t=lO/JO=lm/sec' a kocna sila je:
-F-:-ma-Galg-l 000 1/,\(-1 0000,J02 102kg.
307
Vaga pokazuje pritisak tela na podlogu (vezu). Prema d'Alambe-
rovom principu, mora biti u toku kretanja "ravnoteZa" izmedu aktivne sile
(teze), otpora podloge (F,,) i sile inercije:
-
G + Fn+ (-ma)= 0,
. gde je sila inercije proizvod mase i ubrzanja sa negativnim predznakom.
Teza je usmerena nanize, a ubrzanje navise, kao i otpor podloge, te ce biti:
-G + Fn-ma = 0; a= (Fn-G)lm = (Fn- G) giG = 29,81/1 00 = 0, 1962 m/sec2 =
= 19,62cm/sec
z
. ___ _
---
3.11. Kinematicke jednacine ovog pravolinijskog kretanja su:
x=4+IOt
2
; _'r=201; x=20m/sec
2
; y=3+5[2; )1=101; y=JOmjsecZ,
pa su projekcijc sile na ose ortogonalnog triedra Oxy:
X = mx=Gxlg = 220/9,81 = 40 0,J02 =4,08 kg; Y =my = 210/9,81 = 2.04 kg,
te je sila:
F= VX2 + yz= V2ITO = 4,59 kg.
3.12. Kako je intenzitet sile lil=l-c;j=1-4cl= 16 dyna, koeficijent
proporcionalnosti je e=4. Stoga su diferencijalne jednacine kretanja tacke:
my+cy=O, iIi x+x=O, Y+y=O.
. Komponentna kretanja suharmonijska oscilovanja po pravima Ox Oy, pa
su resenja ovih jednaCina:
x=A cost+Bsinl; y=Ccosl+D sint.
Posta su pocetni uslovi kretanja: t = 0; Xo = 4 cm, Yo = 0; Xo = 4 V3 cm/sec,
Yo = 4 cm/ses, pa su integracione konstante A = 4; B = 4 V3; C = 0; D = 4, Ie
sukinematicke jednaCine kretanja:
X=4COSI+4V3sint; Y=4siut;
x=4(-sint+V3 cost); y=4 cost;
x
2
_ 2 VX xy + 4 y2_1 n= 0 (eJipsiJ);
v
2
- 16 (1 - V3 sin 2 t + 3 cos
2
I) ;
x- 4 (C03t I V3sint); )'
U POi07!ljn N(x=O; y:--O) je )'=2, pa jc sint-I/2, cost- -V3/2;
sin21= - ]f3/2, te su v=21/!9cm!sec; a;"'2cm/sec
2
; aT= -(l6V3 cos2t+
+24 sin2t)lv= 2 V57fl9,; a
N
= 8jl!9/19cmjser.
2
; 19 )/19/7 em
Kinetil;ka energija lllutcrijall1c la<:'k<: iznosi:
Ek =mv
2
j'1.=(Jvl/,1.g=47(;j9'i51 0,31 gem.
3.13. CirkuJarno ubrzanje je te je r
2
,p=
= C= const. Zbog toga je radijalno ubrzanje ujedno i tolalno ubrzanje, pa je:
;'= sin,cp; ,.2;' = _ 2 CR sinep;
20'
308
odnosno
Privlacna sila je obrnuto srazmerna petom stepenu rastojanja r = OM.
3.14. Posto je ac=O, to je pa je kvadrat brzine:
. v
2
=;2 + =;2 + C2/r2 i ;2 = (b2- Cz)fr2= (k/r)2.
Prema tome, diferencijalna jednacina i njen integral jesu:
rdr=kdt;
r2=ro2+2kt=Cfci;
du=2kdt; d<p=(Cf2k)du/u;
odnosno
Putanja je logaritamska spira/a.
Kako je r2=ro2+2kt, to je pa je '2+rr=0. Radijalno ubrzanje
je ujedno i totalno ubrzanje:
a,=r-r,fl= _(k2+C2)/r3= -b
2
/rJ, te je sila F,= -mlr/r3.
Sila je, dakle, obmuto srazmema trecem stepenu rastojanja. Njena je vrednost
F,=lOOO225/1000981=0,23 grama.
\
3.15. bto sto je ac=O, bice pa je a=a
r
Iz jednacine pu-
tanje sledi:
r-b= b cos '1'; r=-bq, sin,!,; = C2 (2 b- r)fr
3
;
pa su:
Fr=ma,.
Sila je. dakle, obrnuto srazmerna cetvrtom stepenu rastojanja;
3.16. Ovo je problem hica u bezvazdusnom prostoru, Ie
vreme leta (T), (D) i hrzina miflm (VA):
=28,57.900/3,6=7146m=7,146km; v/=v/+2gH; vk=jlvl+2gH=
= y250
2
+ 29,814000 = V 140 980= 376m/sec = I 354 km/h.
!
!
I
I
!
I
I
I
3.17. Slicno prethodnom zadatku dobijarno:
Vo = D Vg/2 H = 50 50 V0,49 = 35 m/sec; Vk =Vo VI +,(2gH/v/) =
= 35 V 1+ (2.98/2549) = 35 (1 + 0,08) = 1,0835 = 37,80'm/sec.
3.18. Neka je va brzina kretanja aviona, a va pocetna projektija,
onda u trenutku udara projektila u avion moraju biti jednaki ,predeni putevi
u horizontalnom (Ox) pravcu:
X=Va t=v
o
t cosa;
Prema zakonu fada (zakona 0 kinetickoj energiji) bice:
m(v
2
-v
o
2
)/2= -mgH, pa je brzina udara V2=vo2_2gH. je, prema
zakonu kosog hica, vreme leta projektila do udara H = va T sin a - gT2/2,
odnosno g'P- 2 voT sin 0'. + 2 H = 0, iii T= (vo sin O'. Vv
0
2
sin
2
a- 2gH)/g, zbog
realnosti vremena potkorena kolicina mora da bude pozitivna, pa je uslov
v/ sin
2
a=v0
2
(1-cos
2
a);)o2gH .. S obzirom na raniju relaciju, bice vo';)ov/+
+ 2 gH. Iz ovog sJedi da je brzina udara v = Va' Elevacioni ugao je
cos a = 100/100 V5 = VS/5 = 0,448, odnosno 0'. = 63" 25'.
3.19. Visina penjanja (H), domet (D) j ukupno vreme (T .. ) kosog
hica u bezvazdusnom prostoru bice: '
H = (v/ sin
2
a)/2g = 36 10
4
.0,102/8 = 4 590m; D = (VOZ sini 2 a)/g =
= 36 10
4
.0,102/8 = 31 763 m = 31,763 km; Tk = (2 va sin a)/g = 61,2 sec.
3.20. 1z obrasca za domet sledi:
2 a= 3 40'; a, = 1 50'
odnosno a
2
= 90
0
- al = 89
0
10'.
3.21. U temenu(E) putanje 5U x=vo COSa, y=O;
pa Je poluprecnik krivine putanje:
.. i
x=O;
Rk=v2/a;v= y3/(,:y_y;) =
vo
3 cos
3
a/(-vog cos a) = voz COS'a/g=
= 10
4
3 . 0,102/4 = 765 m.
Y= -g,
3.22. Ako je a
z
= 2 a, = 20'., onda su donieti 11 odnosuD,/D
z
- 2 a/sin 40'. =
= 1/2 cos 20'.= 1/(2 - 4 sin
2
a).
3.23. Ako je V
02
= kvOI = kyo, onda 511 odnosi dometa i penjanja:
D,/D
2
= Vo//V
o
/ = l/k
2
= 1/4; H.J.H
z
=; vo,2/V022 = l/p 1/4.
Dakle, i dome! i visina penjanja povecace se k2 puta, to jest 4 puta.
3.24. Uzmimo koordinatni sistem Oxy sa pocetkom b 11 podnozju
brda, onda su jednacine pulallja prujek(ila:
1) y=h+x tgO'.I-(g.x
2
/2v
0
2
cos
2
0'.,);
2) y = h + x tg a2 - (gx2j2 v
0
2
cos
2
(
2
),
gdc je 11 visina brua. .;-.
310
Kako za Y= 0 x=D jednak za oba projektila, izjednacenjem
prethodnih jednaCina bite:
I
! D (tg <x, -lg <x
2
) = D2g (tg
2
IXI - tg
2
"'2)/2 1'0
2
,
jer je I + tg
2
IX.
I
Dome! iznosi:
D = t 1'/ (tg (XI - tg IX
2
)/g (tg
2
0: 1 - tg
2
0:2) = 2 v//g (tg 0:, + tg IX
z
),
pa je, jz I) za y = 0, vis ina brda:
h =D2g (1:+ tg
2
0: 1)/2 1'02-D tg IX, = 2 V
0
2
(1 - tg 0:
1
tg IXl)/g (tg IX! + Ig "(2)2.
t
Za date fodatke je tg "'I = I, tg "'2 = (3/3, pa je visina brda:
/_ I
h = 1'0
2
(3 - 3)/r(2 + i/3) = 1'0
2
(9 - 5 j!})/g = 0,35 v
0
2
jg = 0,35'10
4
.0,102 = 357 m.
I
3.24.
\
y
,
/
/
/
//
0' ____ _
h
Slika 3.25,
J d
I v'
3.25. e ryacme parabo"e kosog bica i strme ravni u odnosu na tri-
edar Oxy bite: !
i
I) y =h +x tga --cgx
2
/2 V
0
2
cos
2
0: = 5 + y} x -gx1/50;
, I
2) y=xtg[3=hx/3.
Resavanjem jednaCina dobijamo presecnu tacku (U):
3gx
2
-I00{1x-h'i0=o iIi 1010x. 7'i=0; x,,=51/}m;
i
Po zakoml ': rada bite:
I

!
m(v}
Ie je kineticka energija udata:
a)
c) rad
Ek 1111'//2 Gv//2g,,:;SO kg111.
3.26. Postb je a = 2 m/sec, to je v = at = 21 = 20 m/sec, pa su:
K = mv = Gv/!? = 220 0, 102"" 4,08 kgsec;
- 2400 0,102/2 40,80 kglJJ;
50,102= 2,04 kgm.
Yu= Sm.
I
I
!
I
I
311
3.27. Tacka se krece po elipsi poluosa 5 m i 3 m, ubrzanjima x' = - 4 x,
Y = - 4 y. Rad sile iznosi:
A = .r (F, d ',;) = S (X d x + Y d y) = - 4 m [.I: d x + .f: d Y ] = 2 m (a
2
- b
2
) =
2 G (a
2
_b
2
)/g 16 kgm.
3.28. Centrifugalna sila iznosi:
Fe = maN = mR (,)2 = GR (re n/30)2/g GR re
2
/g = re
2
/8 = 1,233 kg.
3.29. Otpor voza je F", = 0,5 G/lOO = G/200, a brzine su VI = 1'0 = 54/3,6 =
= 15 m/sec i 1'2 20 m/sec.
Po zakonu rada je G(v/-v/)/2g=I,2Gs/200; s=148,7m,
3.30. Krelanje je pravoJinijsko'u smeru Oz-ose, usled dejstva teze i
()tpora vazduha, pa je dinamicka jednacina kretallja:
ma=m'z= -mg-bv iIi a= -g(I
Prvi integral bice:

f;
J+i)v
Kako je u trenutku t = pocetna brzina v
o
, to je konslanta C, = In (I + avo),
-va je zakon promene brzine kretanja:
J
1 + Vo ".
n--=got,
1
'pa je .drugi integral- zakon pula:
z=
jer je za 1=0 i zo=O, pa je konstanta C
z
=(I-ov
o
)/giS
2
U lrenutku zrrustavljanja je ]1=0, Ie su vreme penjanja i visina

penjanja:
In (1 + is 1'0) .
T=----,
ga
H
Vo In (l + 0 1'0)
.
gi) gi)2
Za uule pudatke je G ,- 1 kg, 3 = 0,02 sec/J11; 1 +;) "0 I I 0,2 1,02;
1n 1,02=Jn (102/100) =4,625-4,605=0,25; T = 1,28 sec; 1/2g=0,051;

Saua imamu sJobodni pad u v:uduhu, pa Je' dikrcncijnlna
jednaCina krclanjll:
mu - = mg-- by; -gadt- oct ll/(I-a); 1) = h/G = helm.
312
j zakoni kretanja:
-got;
v=(I-e-
gli
')j8;
r/8 + e-gotfg 8
2
+ C
z
= tf8 + (e-
glit
- l)/g 8
2
Za 1=7= 10sec bite z=H=410m.

3.32. je pravolinijsko, pa ce biti:
ma=mdv/dt= iji "--kdt= dvIV"V=v-1/2dv;
k = b/m = bgjG;
kt = -11v, jer je C
j
= 2 Vv.;;
v = (2100 - ktf/4 = d s/d t;
dS=(-1/4k)u
2
du; u=2 viJ-kt;
s = [21'0 VV;;- - (2 vv.; -kt)3Jj3 k.
U trenutku zaustavJjanja je brzina 1'=0, pa su:
b=0,04;

T= 2 sec;
smax = 2 Yo k= 80/3 = 26,7 m.
3.33. Kretanje je pravoJinijsko, pod uticajem tde i otpora vazduha,
pa Je diferencijalna jednacina:
ma=mz=cmdvldt= -mg-bv
2
iii dvldt= -g(1 +1)1'2);
Posto je ubrzanje a = d I'/d t i 2 v d t = 2 d z, gde je d z = d s, mnoienjem
prethodne jednacine ovim izrazom ona se svodi na diferencijalnu jednacinu
koja razdvaja promenljive:
d I' 2 I'd t
---= -gdz iii
dt (1+-01,2) .
20vdv .
---= -2g8dz;
(I + 8y2)
lJ trenutku zaustavljilnjil .if.' l:>r.<:ina v=O j visin.1 pf'lnjnnjn
1
Zmax = H = 2 g In (I + I) va) = 0,051 . 100 In 10 = 5, lIn 10= 5,1 . 2,303 = 11,75 m.
3.34. Slicno prethouuom zadatku bite:
ma=md vjd t-
odnosno
d 1'/1,2= (-bjrns) lit --(-b/ms) (d sfv),
u v bds
-b
In l'+lnC1=ln (C
l
v)=-lns;
v ms
m
Za date podatke: b = I ;vo = 3 m/sec;
m=G/g=2; b+m=3; (b+m)lm=3f2, bite:
v=6/Vs;
3.35. Dinamicka jednacina kretanja i zakon 0 radu daju:
ma= -F",; v = Vo = 20 m/sec,
pa je predeni put:
s = GV
o
2
/2gFw = 1 000 v
o
2
/2 gF,': = I 000.400/245. g = 400 102/90,,= 453 m.
Vreme do zaustavljanja iznosi:
3.36. Posto je kretanje jednako ubrzano, to je v = Vo + fll, pa je
ubrzanje a=(v-v
o
)/I=(l0-5)/10=1/2m/sec
2
Dinamicka jednacina j snaga
masine je:
F=ma+F
w
; P=Fv/75 [KSj,
gde je F vucna sila. Za date podatke je F w = I 000 kg, = Gaig =
= 200 10 000,519,81 = 10200 kg, j", snaga:
p= 11 200 1493 KS.
3.37. Oscilovanje je amortizovano, pa je diferencijalna' jednacina
oscilovanja:
mx'= jli ;+2ox+(v
2
x=x+ 6x+25 x=O.
1
Pretpostavimo resenje u obliku x=Ce
k
" onda je x=Cke
kt
te dobijamo karakteristicnu jednacinu k
2
+ 6 k + 25 = O,ciji su
k=(-6 V36-100)/2= -34i, gde je i=V-J.
Kegenje je:
x-=e-
3t
(A cos 4t+B sin 41);
+ 4 e-
ll
( - A sin 4 t + B cos 4 t).
i :x'=Ck
2
e
kl
"
koreni
T1. -po<:ctnih uslova da jc za t = 0 amplituda Xo - R cm hr7.ina Xo = 0
bICC A ($ cm. JJ 6 em, pu .IC zakon krctanJa:
x = e-
j
I (!! cos.4 t + 6 sin 4 t).
Kretanje je harmonijsko pravolinijsko oscilovanje.
3.38. Ovo je oscilovanje prinudno, pa je diferencijalna' jedna<:ina:
314
Opsti integral jednak je zbiru opsteg integrala homo gene jednaCine (slobodnog
oscilovanja) "j partikularnog integraJa x p= C cos I = cos / Ie je:
x = A cos 3 / + B sin 3 I + cos I; X= 3 (- A sin 31 + B cos 3 I) - sin I.
Kako su za if = 0 pocetni po\oiaj i pocetna brzina jednaki nuJi, bite A = - I,
B=O, pa su,zakoni kretanja x=cOS(-COS3f; x=3sin3t-sint.
3.39. Sada je diferencijalna jednacina 'x + 9 X= 6 cos 3 t. Ovo je sJucaj
rezonanse, je kruzna frekvencija poremecajne sile (D) jednakakruznoj
frekvcnciji siobodne oscilacije (w = 3). Zbog toga cerna resenje prinudnog
deja traziti ui obliku partikularnog integrala: xp = Ct sin 3 t, pa je xp = C sin 31 +
+ 3 Ct cos 3 {; = 6 C cos 3 1- 9 Cr..sin 3 t. Kako partikuJarni integra I mora
da zadovoljii difcreDcijalnu jednaCinu xp + 9 xp = 6 cos 31, zakon kretanja je:
x = A cos 3 t + B sin 3 / + t sin 3 t + t sin 3 t.
3.40. b:macimo sa z = Om rastojanje rakete od sredisti Zemlje, onda
je teia obrriuto srazmerna tome rastojanju, F= - emlz
2
, gde je c koeficijent
snizmere. Nil povrsini Zernlje teZa iznosi G=-mg=-cm/R2, pa je C=R2g,'
te je leza F - mgR2/z2.
Prema bkonu 0 mehanickom radu (kinetickoj energiji) irnamo:
m (v2_-vo2)/2 J:d Z= (-m
g
R
2
)J: z-
2
d z=m
g
R
2
( +- ! ).
Utremil ku zaustavljanja je v = 0 i z = H + J( = 3 R, te je:
Vo = V4 6 370-:]OJ:-9,lSl/3 = I ()3 VlS3,32 rn/see = 9, J2 lan/sec.
3.41. Dinarnickc jednacine kretanja niz glalku strmu ravan jesu:
mx"f mg Sill a;
I
Prva jednacinil pokazuje da je kretanje niz ravan jednako ubrzano, ubrzanjem
jednacina odreduje normalni otpor strme ravni, Fn = G cos a.
kretanja su:
Co. __
+ gt sin X= s= Vo 1+ (g12 sin 0'.)/2,C
<....-...--..........
uzeli pocetnom polozaju A - vrhu strrne ravni.
v=2 V'34,8! =2.5,9 = 2 + 9,8 t/2,
pa je vreme 'spustanja teskog
-1)/4,9 = 2 sec. /
I
j
1
)
!
I
j
J
I
I
1
3J5
3.42. Iz zakona 0 kinetickoj energiji sledi:
Ie je
Jer teZa vrsi pozitivni, a sila F negativni rad.
3.43. Nagibni ugao konusnog klatna jetga = Fc/G = mR w
2
/mg = R w
2
/g =
= (3/3, pa je, zbog w = 'IT 11/30= 'IT, poluprecnik R = 0,57 m = 57 em, Ie je
vo=Rw= I,79m/sec.
Sila u koncu je F=G/cosa=2G(3/3=3,46kg.
3.44. Ovde je sin a = RI/ = 3/5; cos <X = 4/5;
= 80 em, te je T = 2 'IT Vh/g = 2 'IT r
f
SO/9S1 = I,S sec:
= 600/1S"",34o/min.
tgo: = 3/4, lz= 100 4/5 =
T = 2 "/w = 60/11; n =
3.45. Zbog krivine postoji centrifugalna sila Fc= mR (i/, gde je R = Rk
poJuprecnik krivine koloseka, te pritisak na sine gradi sa vertikaloin mali
ugao <x, koji iZIJosi:
tgo:=Fc/G=v
2
/Rg">3sino:=h/s, Ie jc h=v
2
s/Rg=cv
2
,
gde je s sirina koloseka.
Nadvisenje spoljasnje sine iZnQsi:
h= (54/3,6)21,435/5009,8 J = 0,0659 m = 6,59 cm; Fe = Gv
2
/ Rg = 459 kg.
3.46. Poluprecnik hivine puta je:
R = Rk =v
2
slhg=400 12/0,1 9,SI = 48.10
3
.0,102 = 4 876m.
3.47. Kretanje se vrsi po krugu u vertikalnoj ravni. Prerna zakonu 0
kinetickoj cnergiji bice:
17. uslova v=O sledi:
t'k = Zo - (vo2/2g) =0.25 - 0,05 = 0,20 ill = 20 cm,
te se tacka nalazi na visini 20 em od horizontalnog poloZaja (0).
Silu u koneu odredujemo iz druge prirodne jcdnacine:
mv
2
/R=FN-G cos<p; FN=G [(vo2/Rg) +(3 cos<p-2 cos 'Po)] = G[(vo2/Rg) +
+ (3 z - 2 zo)/ R] = 2 (2 . 0,102 + 2) "" 4,40S kg.
Ako je A (z = R) ravnoleZni polozaj, onda je B (z = - R) kriticna tacka
kruzne putanjc, pa brzina u toj tacki i uslov iznose:
1'0> V3gR=3,837m/sec.
316
Tada je vB>O, pa ce tacka (telo) preci tu kriticnu tacku dospeti u pocetni
polozaj (Ao).
3.48. Prema zakonu fad a je:
Ovo sledi i neposredno iz uslova t1Ek = m (v} - v A2)j2 = A = 0, jer je rad teze
na celom putu od tacke A do udara u Ax-osu jednak nuli.
3.49. Iz zakona 0 kinetickoj energije bice:
Posto je otpor u tacki B putanje jednak nuli, mora biti:

Brzina VB = V gr je pocetna brzina horizontalnog hica sa pocetkom u
tacki B, pa su jednacine:
z=g; z = gt + C
3
= gl;
z=gi
2
/2+C
4
=gt
2
j2+h=(gP+r)/2, jer je h=rj2.
Eliminisanjem vremena (I) dobija se linija putanje hica:
Posto je jednaCina centralnog kruga, poluprecnika R,
xl +Z2 = R2 = 25 r2/4,
presecna tacka (U) putanje hica i kruga dobija se reSavanjem sistema
prethodnih jednacina:
4 x
2
+ 4 z2-25 ,.2= 4 (2 rz _r
2
) + 4 Z2_ 25 r2= 4 Z2 + 8 rz- 29 r2 = 0,
te su korclli:
Z = r (-I 0,5ji33); z=],87r; x=I,66r.
3.50. Prema zakullu 0 kim:licku j t:JH::tgiji
t1 Ek = m (l'l- VA')/2 = -mg (R + R = - 3 VB
2
= VA2- 3 gR;
VB"'" 10m/sec.
Usvojimo u tacki B sistem Bxy, onda je elevacion! ugao a = 60, pa su
jednacine parabole kosog hica precnika BO:
10 m/sec
2
; y = - If3 x/3.
Presecna tacka U ima koordinate:
Xu= 20 V3/3"", 11,54 m; Yu= -20/3= m.
3.51. Prema zakonu fada je: .
U tacki C poCinje kos hitac, pocetnom
uglom ex = 60, dometa:
D = DC = (v
e
2
sin 2a)/g = 2.R sina,
Prema tome, potrebna pocetna brzina je:
317
3.52. KugJica ce napustiti kruznu putanju u onoj tacki 11 kojoj je
otpor veze (linije) jednak nuli, te ce biti:
mVe2/R= -FN+G cos,!,=G cos'!';
Prema zakonu 0 radu je:
pa je polozaj tacke C odreden uglom:
cos 'fl = (vo2 + 2 Rg)J3 Rg = (2/3) + (vo2/3 Rg).
3.53. Prema zakonu 0 radu bice:
m (vc'-v/)/2= -Gh'; Ve= 2 m/sec.'
Ova brzina je pocetna brzina kosog hica u pocetnoj tacki C. Usvojimo tri-
edar C'xy, tad a je jednacina parabo]jcne putanje:
y = It' + x tg a. - gx
2
/2 ve' cos
1
a. = 3 '+ x - 5 x
2
/2, jer je a. = 45"-
Polozaj tacke udara odredujemo iz uslova:
y=o; x=(2 j!124)/1O=(1 + jlTI)/5"", J
1
31 m.
3.54. Brzina u polozaju C na putanji je, prema zakonu 0 radu:
j
v
e
2
= vl+ 2g(R+ R cos ex) =v/+ 3 gR"", 100 + 300= 400; v
e
"",20 m/sec.
t
Usvojimo u tacki C triedar ex)" onda je:
y=xV3-gx
2
/200=xV3-x
2
/20, pa je za y= -- 5 m domet x
2
-20 j!3x-lOO=O
odnosno x= 20+ 10 V3. Zbog toga rastojanje od tacke A iznosi AU = 5 V3 +
+X= 15 j!3+ 20 A; 46 m.
3.55 .. Polama jednaCina kruzne putanje sa polom u P je = OM =
= 2 R cos 'fl. Druga dinamicka jednacina je:
cos'fl-FN=cr"+J/2R-F
N
;
Prema zakonu 0 radu bite:
m (v
2
-v
0
2
)/2= -c Srn d r= -cr
n
+
1
/(n+ 1),
318
pa je:
F,"/ = (- mVo2/R) + (cr
n
+
1
/ R)[ (1/2) + (2/n + j)].
ce biti konstantan kada ne bude zavisio od r, to jest za
vrednost n'+ I +4=0 odnosno n= -5. Prema tome je:
F,"/=(c/2 Rr
o
4
)-mv
o
2
/R.
3.56. < Dinamicka jednacina kretanja je:
ma=m'X=F-fLG=Ga/g, jer je otpor Fn=G,
pa je sila uzetu:
F=G[(1.+ (a/g)J= 20 (0,10+ 20,102)= 6,08 kg.
3.57. ; Prema zakonu 0 radu, u trenutku zaustavljanja diska bice:
t:..Ek=m(v2-v02)/2= -fLGs,
posto olpor trenja vrsi fad, pa je pocetna brzina:
3.58.
a) za
Vo= V2(1.gs =V2. 0,08 9,81 50= 8,85 m/sec.
t
! Ovde je Vo = VA = 0, pa prema zakonu 0 radu sledi:
i<
kretanje niz ravan: m(v82-v02)/2=mvn2/2=G(sina-fL (;osa).s;
- - - - ---" -. -
b) za I<.retanje po horizontalnom putu: m (vc
2
- VB2)/2 = .- mv
B
2
/2 = - G. 3 s.
-- - ....:-.
Uporedivanj9m ovih jednacina dobijamo:
vB
2
= 2 gs (sin IX - fL cos rx) = 6 fLgs. odnosno (1. = sin a/(3 + cos a) = 1/(6 + (3) =
= (6- V3)/33 ">!0,J2.
!
3.59. pinamicke jednacine klizanja tela niz ravan su:
- F cos a-p. F,,: my =0 F sin cos rL,
-0,37 g; V-"'\.'o -1- at;
a = 40,37 gh =290; Vo = 17,03 m/sec.
3.60.
Diferencijalna jednacina
V07.;! nil usponu je:
ma=m'X= Ga/g=F-Fw-Gsin oc"<:JF-Fw-Gtg oc= 20 000-2400-
-- 6UU UUU/6U = 7 6UU kg,
pa je ubfzanje voza:
(/ 7 (.()() S/C _. 7,(,g/600 0,0127 g .. 0, 1216 - 12, I G
I
i
I
319
3.61. Otpor voza je otpor trenja, pa je uslov pri jednolikom kretariju:
ma=F-G sinex-Fv.=F-G sinrx-fLG cos ex "",0,
te je:
Uspon je:
tgoc= -fL+(F/G)= 1/30-0,01 =0,023 = 1/43, to jest 23%0'
3.62. Zbog usporenja bice a=(v,-v
1
)/t=(54-72)/3,660= -1/12,
pa je:
ma=Ga/g=F-G sin.tX-(1.G cosex=(-lfl2)G/g,
te je vucna sila:
F = G (sin ex + fL cos rx-l/12g)">!G (tgex + [-L-O,0085) = 0,0025 G = 750 kg.
3.63. Rad iznosi:
A = G (sin a+ fL cos ex). s= Gh (l + (1.ctg tX) = 1002 (l + 0,173) = 234,6 kgm.
3.64. Diferencijil1ne jednacine kretanja su:
pa je ubrzanje tereta:
x =a =g [(2 cos oc- sinoc) - fL (cos a + 2 sin a) = 0,857 g,
te su:
v=at; x=at
2
/2; T= VI6/0,857 g= J,4sec.
3.65. Oznacimo sa F uzajamni pritisak tela, onda su dinam;cke
jednacine klizanja tela:
A) m,G,,=G, sintX-fL1G, cosex+F;
:3) mza=G
z
sinrx-(1.2Gz cosa-F,
posto tela klize istim ubrzanjem. Jzjednacenjem uomlnja sledi:
g (sin oc- fLl cos a) + Fg/G
J
=
-g(sinrx-(1-l c.osrx)-Fg/G1.
pa je uzajamni pritisak tela:
F= G1 G
z
({Ll - (1.2) COS rx/(G
J
+ G
2
) =
= 2060 (0,25 -0,10)/280 =
=9/8= 1,125kg.

G, \,
1;lilw
3.66. a) Kada bi Zemlja mirovala, ubrzanje teze bila bi go =
Tvlcdutim, zbog Obllliujl1 jl1Vljll i utiuclj (.clltrifuplnc sile,
320
pa je tdina tela vektorski zbir apsolutne teie i centrifugalne sile:
Fe = mr w
2
=mR 6)2 COS <p,
gde je w ugaona brzina obrtanja Zemlje (6)= 2nJT=2nJ86 164=727 .10-
7
sec-I),
a <p geografska sirina mesta na povrsini ZemJje. Iz trougla sila, prema
kosinusno j teoremi, sledi:
Posto je R = 6 370 km, to je R26)4 cos
2
<p = 6 370
2
}O6. 727
4
.10-
28
eos
2
tpR;O,
pa je:
pa lZ
w
b) Uslov je da je na svakom mestu putanje otpor jednak nuli, FN= 0,
prirodne jednacine kretanja dobijamo:
mv2JR=F.v+mg; v2= Rg; V=Vo= ffg=
N = V 6370 jQ39,81 = JOZV637 9,81 =
,

S
Slika 3.66.
= 10
2
.25,239.3,132 = 7 905 m/sec=
= 7,9 km/see.
a:
Slilca 3.67.
3.67. Dinamieka jednaCina reJa!ivnog kretanja je:
-m;p) + (-m;c)+F
w
,
-+
gde je Fw = Fn olpor veze. Kako je (eenost u relativnoj ravnotezi, to ce biti:
0= m; + ( - + Fn = 0,
posto voz (supor!) vrsi translatorno preno.sno kretanje. Iz trougla sila
dobijamo:
tg a = map/G = ap/g = 0,5/9,81 = 0,50",102 = 0,0510; a = 2 55',
jer je prenosno ubrzanje a
p
= vp/t= 54/3,6.30 = O,5"m/see.
3.68. Iz jednacine za relativnu ravnoteZu sledi:
+ ( - m;p) + F" = 0; tg a = mg/mr 6)2 = gJr w
2
; r = g/w
2
tg a: = $ sin 0:,
pa je $= g/w
2
sin a tg a= 9,81/4 n
2
0,5 )13/3 = 9,81. )13/2 n
2
= 87 em.
f
I
1
321
3.69. Kretanje taeke vdanja je prenosno kretanje, ubrzanjem tip, a
klacenje je relativno kretanje. Otpor veze je sila u konen. Osnovna dinamicka
jednacina relativnog kretanja je:
= m(;,r+ ;,N) = G +(-
(e za tangencijalni pravac dobijamo:
odnosno
-mg sin<p- map sin '1''''''
.. g+ a ..
'1'+ -_P <p=<p+W2<p=O;
I
kada se posmatraju male oseijacije (to jest kada se uzme
Period malih oseilacija ovog klatna iznosi:
T = 2n/<,) = 2n VI/(g+ ap) = Ts/ VI + (ap!g).
'J
Slika 3.69.
t-ma"l
S
Slika 3.70.
3.70. Ovde je Zemlja slIport koji vrSl obrtno kretanje oko ose S-N
ugaonolll brzinom w = 727 10-) sec-I. Vektorski predstavljcna, ova !:JIzin;;
kolinearna sa oom Zcmljc i lIsmt!ft:lJa je' od juga ku severu, pa je Korio-
li"ovo ubrzanjl):
;c=2[;, gde je To ort pravca O'm.!
Pritisku je iziozena spoIjasnja (istoena) sina:
Fp = (-mad = (G. 2 w vrsin 60
0
)/g= 400 10
3
.727.20. V}/107. 2. gR1 kg ..
3.71. Iz osnovne dinamieke jednacine reJativnog kretanja
m;'=F+( -m;p) + (-m;c) +Fn=G + (-m;p) +F"
2J Zbirka zadaraka. iz mehanike I
322
dobijamo relativno ubrzanje i otpor veze;
Fn = G [cos a -l- (ap/g) sin aJ.
Usvojimo u pocetnom polo-
zaju Ao triedar Aoxy sa + y-osom,
usmerenom nanize, i + x-os om,
usmerenom nadesno, onda, zbog
Slika 3.71.
odnosa ;0 =;, +;p, dobijamo pro-
jekcije apsolutnog ubrzanja, brzine
i putanju;
sina-ap cos C<) cos c<+ap=A; x=At; x=At
2
/2;
.. I
y:= (g sin C< -a
p
cos CI.) sin IX = B;' y = Bf; Y = B(z/2;
x/A y/B; Bx-Ay=O (ap30lutna putanja je pram linija).
3.72. Iz osnovne dinamicke jednacine
m;r=G+( -m;p)+(
dobijamo:
ar={g sin C<- tJ-g cos a-ap cos a)=A, p"l je vr=At + C= At.
Apsolutne komponentne brzinei apsolutna pomeranja iznose:
a) t; y = (A sin C<) t
2
/2,
pa
jc k = O. Zb::Jg tOgl, a prem 1 z"lkonu 0.
3.74. Sid"lT je pl"lstic:m (kovanje), pa je v
2
=0.
a) Brzina udara maljau nakovanj; m/sec;
,
b) kineti6b eriergija udlra: Ek = A = G
J
h = 1 000 kgm = 1 tm;
c) zajednicka brzina posle udara: v/ = V2' = Gj vJ/(Gj + G
z
) = 1,11 rn/sec;
d) energje pri (i3brisSeil pri udaru):
/',. E
k
= Adk = G, G
2
v//(G, + G2 ) 2 g = 747 kgm;
e) cekica y) = Alk/Ek = 747/1 0))=0,747 III 74,"'10.
j
323
3.75. Ovo je problem rikoseta, pa cerna razmotriti svaki pad
odskok posebno:
a) prvo padanje: vI
2
=,2ghl ; k=(vZ'-VI')/(VI-V2)=-V.'/VI; vl'=-kv
l
;
prvi odskok; VI'2=2ghl'=2gh2=PVI2; hz=k2h,;
ukupni predeni put: Sj = hJ + h2 = hI + k
2
h, = h
j
(1 + k2);
b) drugo padanje: v/=2gh
2
=v
J
'z;
drugj odsko k: v
2
'z = 2 gh
z
' = 2 gh] k
2
1'2
2
; h3 = k 2 h2 ;
ukupni predeni put: S2 = h2 + h3 = (1 + k
2
) h2 = (l + k2) k2 hI"
Uopste, predeni put r-tog pada J odskoka bice:
s, = (I + k
2
) k
Z
,_2 hi'
pa je ukupni predeni put do zaustavljanja
S= 'i"Sr=SI+S2+'" +sn-,+s.=(1 +k2)!lt'ink2'-2=h, \1 +k1)II +k2+k4+
r=l T=l
I +k2 n 1
+k6+k8+ .. ']=--h
j
, jer je lk2'-2=_-
l-k
2
I -k
z
zbir geometrijskog konacnog opadajuceg reda prvog clana I i koeficijenta k2.
3.76. Posmatracemo postupno par masa, te ce biti:
a) za prvi par: in] v, = m, v/ + mz V2'; v
2
' - VI' =kv,; v
z
' = (I + k) m, vd(m
l
+ m
z
);
V3' (m2 +m3)=(1 +k) m
2
v,' =(1 +k)2
mJ
m
z
v,/(m
l
+mJ.
Uopste ce za n-ti par masa biti:
.... mn-j v
t

m,+m2 11t2+m3 m
3
+m4 m.-j+m
n
Za date podatke bice:
I m 2m R
v] =4'-'-)'1= _VI'
3m 3m 9
3.77. Ovde je V2 "'" 0, pa su odlazne brzine:
Gubitak energije iznosi:
2]"
324
3.78. Ovde je brzina druge kugle V
z
= - VI i vz' = 0, pa je
odnosno
(ml-mZ)VI=-2mlVI iii m
1
jm
z
=I/3.
3.79. Kineticka energija pre sudara je Ek = m
l
v//2, a posle sudara
e E
k
'=E
k
/2=m
l
v//4. Gubitak energije iznosi:
m 2 m (l-k2) v//2 3 m=mv/14; k= 1/2.
3.80. Sudar je kos, pa posto su V
z
= 0, 1'/ = vt/2, p.= I, bice:
VI' cos = VI cos (XI - (I +k) (v, cos <Xl - V
z
cos (Xz)/(1 + p.) = (v, cos (X,)/4;
v
z
' cos = V
z
cos (Xz + (J + k) (VI cos I - V
z
cos z)/(1 + p.) = 3 (Vj cos ,)j4;
lz ovih jednaCina dobijamo:
COS = 0,5 cos a
l
; sin = 2 sin a
l
;
1 = 0,25 cos
z
(x, + 4 sin
z
a
l
= cos
2
a
l
(0,25 - 4) + 4 = 4 - (15 cos
z
(XI)14;
cos a
l
= V 4/5 = 2115/5 = 0,8944;
B) DlNAIVITKA MATERIJALNOG SISTEMA. MOMENT! INERCIJE I
CENTRIFUGALNI MOMENT!
3.81. Usvojimo u temenu 0 triedar Ox)'z sa Oz-osom kao geometrij-
skom osom, onda su aksijalni momenti inercije konusa:
H
Jz= S p(x2+yZ)dA.dz=p J lo,dz=(p-;r;/2) J u
4
dz=3 MRZjlO;
v v 0
J,,=Jy = f p(yz+ zZ)dA. dz= pls y2 dA + r S dA] dz= p I(Jx' + A' ZZ) dz=
v v '0
= p 5 [(1o'(Z) + A' Z2) 0,5 Jz +p-;r;J U
Z
ZZ dz =3 MRZj20 + 3 MHZ/5.
o 0
Teziste konusa (C) nalazi se na Oz-osi na udaljenju zc=3 H/4 od vrha
(0). pa SU, prema Steinerovoj teoremi. glavni centralni momenti
. I (HIR)zJjfiOj
12 uslova Jl=JZ-JJ slcdi:
4+(V=8; H=2R,
I
I
\
325
3.82. Ovde je moment inercije konusa Jz=3 MR2/10, a aksijalni moment
inercije novog tela bice:
J: = 3 MR2/10 -- 2mr
2
j5 = Jz [I -(4j3) (mJM) (rjRfJ = 0,98 J"
jer su r/R=lj2;
Aksijalni moment inercije umanji se za 2%.
3.83. Obratno prethodnom zadatku bice:
J; = J
z
+ 2 mRZj5 =J
z
[1 + (4mj3 M)] = 131,/9= 1,45 .lx
Dakle, moment inercije tela povecace se za 45 %.

3.84. Ovde je odnos R/r=2 i H,jH
z
';"'R/r=2; pa je zarublje-
nog konusa: II'
M =MJ-M
z
= 1/3 p']l;(R2 H
1
-r
2
Hz) = Ml (1-M;)M1)=M
1
(l-'-i"'H._, 1<'

= 7 MI/8 = 7 p R2 -;r; HII2, jer je vis ina konusa H
moment inercije:
,
,
Jz= 3 M, R
Z
jl0-3 M
2
,Zjl0= (3 MI R2jl0) (I-M2 r2/M] R2) = 3lJz1 j32=
= 93 M R
2
/280, gde je M masa zarubljenog konusa. i
3,85. Aksijalni moment inercije novog tela bice:
Jz = (M] R2_ M2 RZ)j2 +m
z
,z/2= 15 M
j
R2J16+ m
z
R2/8 =Mj R2 [IS +
+ (Yz/YI)J/32 = 6253,1450 (IS 7,85 + J 1,30) / 32 980= 407 gtrosec
z
.
3.86. Prema Steinerovoj leoremi bice:
J",= MRz/4 + M (R + l)Z + mlZj3 = M R2 Oj4 + 16 + 9/6) = 71 MR2j4;
3.87. Poprecni presek upravan na Oz-osu je stranica
a i b, pa .ie poJarni moment inercije pravougaonika (a!J3 + 0
3
b)/12, te je aksi-
jalni moment za Oz-osu:
H
Jz=p Slo, dz=(p ab/12) (a
Z
+b
2
) Sdz=M(a
2
+b
Z
)j12, !
v 0
gde je M = p abc masa paralelepipeda. Analogno bite:
Posto je dijagonaia d _ (a
2
-)- b
Z
+ C
2
)l!2 i kosinusi smera i cos fI. = aid,
cos = bId; cos y = c/d, moment inercije. za dijagonalu iznosi: !
J
d
= Jxcos
2
fI. + Jy cos
2
f:l + Jzcos>' y=M ta
2
(b
2
+ 2) + b
2
(a" + .J.
+ CZ (a
Z
+ b
2
)Jjl2 d
l
= M (a
l
b
Z
+ a
1
c
1
+ b
1
c
1
) j6 (a
2
+ b
2
+ c
2
),
jer su J
x
, J
y
i 1
z
glavni momenti inercije.
326
)
Za date podatke je:
Jd=G
i
J4.36/649g=700 84/49 981 = 120/98 = 1,2 gcmsec
2
drugoj Guldinovoj teoremi, masa torusa je M = p V =

R r2, gde jep specificna masa.
torus ravni upravncm na geometrijsku
kao presek kruzni prsten, debljine
2s=2rcgsp, narazdaljini z=rsinq:>od osnovneravni.
krugova Sil R + siR - s, pa je po larni
prstena za polO':

S S l 1
0
, = [r R + 5)4_ (R _5)4] = 4 7(R 5 (R2 + 52) =
I
\ R I /
'I' = 41t R r COS (R2 + ,2 cos
2
'P) .
. I,
, /
"'---f- -('
jez=rsinq:>, to je dz=rcos<p,dq:>, pa je aksi-
jalni moment inercije:
,,/2
Jz=p 510dz=2.4n:R,zS (R2+rZcos
2
<p)cos
2
q:>,dq:>=
o
R-
Slika 3.88,
jer je integral
n/2 3
S cos2n q> d <p = _I _. _.
o 2,46 2it
n:
2
3,89. plocice je M = p ab, a elementarna masa je dM = p x oy,
lz sIicnosti trou;glova sledi odnos x/a = (b- y)/ b, pa je centrifugalni moment:
b
Jx;;= p Sr' dy. (x/2). y =0,5 p J x
2
Y dy= (p a
2
/2b
Z
) J (b- y)2 ydy=
o '
i
3.90. MUSil plocicc jc M - '11:/4, U clcmentuma mU3f.! dM - p x dy,
gde je x
2
+ y2=,R2, pa je centrifugalni moment:
i "
, R
J",y= J p,xdy (x/2). y =0,5 p J (R2_ y2)y dy= P R4j8 = MR2/2.
, 0
_./'
Posto su momenti inercije za koonlinalJJe ose
Jx=Jy= p R4'11:/i6 =MRz/4,
Ilksijalni moment za osu simetrije iznosi:
327
3.91. Prema zakonu 0 kretanju sredista materijalnog sistema bite:
yc=g
Ugao odredujemo iz jednacina:
x
c
'= (I sin q:/2;
yc=(Jcos<p)j2;
Xc = q: /2;
Yc=(
Xc= (lJ2) C? cos <p-?z sin '1') =0;
Yc= (-1/2) <p +q,z cos 1') =g,
pa je zakon promene ovog ugla:
<p+(g//)sin<p=O,
isti kao i zakon oscilovanja matematickog klatna mase m duzine I.
3.92. Prema zakonu 0 kretanju sredista sistema bite:

(GIP + G2 q) =0;
GIp=GZq;
Posle integralisanja sledi:
JC=(GIp2+Gzq2)/g;
p=20cm, q=30cm,
p+q= 1;
XC=C
I
; x
C
=C
l
t+C
2
; Yc=gt+C
3
; yc=gt
2
/2+C
3
t+C
4
; <p=w=const.
Iz pocetnih uslova odredujemo konstante; posto su koordinate sredista masa
onda su:
Cj=O; C
2
=20cm; C
3
=yco=-2Yzo/5= -lOcm/sec; C4 =O;
gde je uzet triedar Oxy u prvoj masi (m
l
).
Zakoni kretanja sredista masa jesu:
Xc 20 - const; UJo=25/50= Ij2sec-
l
.
Srediste se, dakle, krece pravolinijski po Yerlikali, jedllako ubrzano, a stap
se obrce ugaonom brzinom wOo
Sila u stapu iznosi:
3.93. Oznacimo sa i; sile u uzadima i sa EILj otpore trenja ravni,
ontia stl d.i1l3mii'ke jedllRi'ine za pojedine mase:
328
iii
posto se sva tela kreeu istim ubrzanjem Q. Iz ovog sistema od tri jednacine .
odreaujemo nepoznate: ubrzanje (a) j siJe u uzadima (F
1
j F2)' te su:
Q = g [(G, sin a-G} - rL(G, cos a + G
2
+G
3
cos + G
z
+ G})
=g (51/3- 3)/5 (6 + 113) = (V3 -- l)g/5 = 0,146 g;
F, =G
1
[sma-fLcosa-(a/g)] =(6 V3 + 3) Gd20=0,669 G
1
"'" 6,7 kg;
F2 = G
3
[(a/g) + sin + fL cos = (5 V3 + 6) G}/20 = 0,733 G}"", 4,22 kg.
3.94. Primenicemo zakon 0 koJicini kretanja sistema. Posto je sistem
u pocelnom stanju bio u miru, to ce biti:
Kcx ="Z K
ix
= ( - G
1
VI + G
2
Vo cos a)/ g = 0,
pa je brzina trzaja lafeta:
VI = (G
2
Vo cos a)/G
I
= 100, 1000.113/20000.2 = 5V3/2 = 4,325 m/sec,
3.95. Posto ne dejstvuju horizontalne sile, onda je po zakonu 0 koli-
Cini kretanja sistema:
xc= const,
te se ldiste sistema kreee po vertikali.
Pri podizanju terel G
z
se krece udesno, pa se camac (plovna dizalica)
mora kretati ulevo, te iz uslova pre i posle podizanja sledi za sistem Oxy
koji se, pretpostavimo, pomeTi "udesno" za x:
(GI c- Gzl sin a)/(GI + G
z
) = [G
1
(c + x) + G
2
x]/(G
I
+ G
2
)
te JC pomeranje:
X= -G
2
Isinal(G
1
+G
2
)= -34.0,5/18=' 113m.
Plovna dizalica se, dakle, pomera ulevo :>:a x = 0,11 m.
3.96. Oznacimo sa Zj koordinate tereta U odnosu na pravu OK, a sa
I duzinu u7.eta i uzmiino da je s = AK, onda iz trougla AKO sledi:
s cos <p = ZI; ZI = (1- Z2) cos <p.
Diferenciranjtlll JuuijLllJJU brzine pomeranja tenta:
;1 tg .llS <p.
../-
Kada je 21 = H = R, tada je <p = 45
0
i bice:
(1 +2 2/4) v
I
2
/2g= v//g= R (2-v2 + 1) = (3 - V2) R,
odnosno
VI = 6,22 m/sec.
3.97. Kretanje klina je wenosno kretanje, a kretanje tereta (2) je
relativno kretanje. Posto nema sila u pravcu Ox, to jz 0 kolicini
kretanja sistema, zbog odnosa ;: = ;,+ sledi:
Kcx="ZKix=O, G
I
vp+Gz(v,cosa+vp)=O;
vp= -v,G
2
cosa/(G
I
+G
2
)= -2V3 1',/5,
pa je vp usmereno nalevo, to jest klin se krece nalevo, u smeIiU - Ox-ose.
Prema zakonu 0 kinetickoj energiji dobijamo:
gde je:
v/ = v/ + v/ + 2 v, vpcos (180
0
-a) = v/ + v/ -2 lOr vpcos a = 7 v,z/25 = 7 v/112,
te je:
Ubrzanja su:
Q, = 5 g/4;
IL JiuUluii:k.t jt:ll11:1cine j d,\! h/Jl(,!?
:m
2
;, = O
2
+ (-m
2
;;;) +Fwn;
Otpor poda iznosi:
v/=6gs/5;
(>tPM rllvl1i:
Fn=G
J
+ F;"n COS ex =G
1
+ 3 GI /2 =
3.98. Prema d'Alemhertovom principll. 7.a vreme Kretanja
ravnoteza izmedu aktivne sile, sile veze i sile inercije.
Ovaj Se llslov moze prikazati i u moment nom obliku, te skdi:
F-Ga/g=O;
.330
gde je F pogonska sila na zadnjem
tocku, F, otpor zadnjeg tocka i fL
koeficijent trenja izmedu tocka
puta.
Momentne jednacine odredice
otpore oslonaca (pritiske tockova):
m=G/g,
gde je sila iriercije l'j=-ma=-Ga/g, te su:
Ako je Fp=F
z
, onda ubrzanje mora da bude a=(lz-I\)g/2h.
3.99. Ukupan broj koturova Arhimedove (arilmelitke) ko/urate je n = 6.
Zamislimo da i smo presekli .. ; uiad, onda iz ravnoteze donjeg" deIa sIedi
nFu= G = nF, jer mora biti F = Fu, gde je Fu sila u uZetu. Pr(ma tome je pre-
nosni odnos i "" F/G = I/n = 1/6. U ovom odnosu stoje i pomeranja Z,!'!I = .1/6,
jeT je po zakohu fad a., Fz, = Gz
z
, odnosno Zz = zt/n. Zbog toga je i Zz = zJ!n,
pa je premal z*konu: 0 kinetickoj energiji
D. Ek = G ;})/2g= (F+ Gjn
2
);/j2g=Fzj -G Zz = (F -G/n) z\'
odnosno
2.2\ ZI =Cz\; iZ' =Cf2; ZI =gnVn-G)! (Fn2+G)=6g (6F-G) / (36F+G)
i':;'z=
Za F=I/2t, G=2t i n=6bice z\=3gjlO i
Za jednolll\o krctanje mOra bili Zl =: 0 Fn = G, iii FIG = 1//1 "'" I/G.
!
3.100.
Posto Sil pomeranja u odnosu y tg 0( = x, bice x = y tgp:,
za kineticku eriergiju u funkciji od brzine y:
(G + 2G
I
tg
2
O() y2/2 g = Gy,
te diferencirauJem sledi ubrzanje:
y' = Gg/(r; + 2 Gj tg
2
O(); X=Y tg a;
pa dobijamo izraz
{
i
I
I
331
Uzajamni pritisak klina ua plocu odredicemo 1Z dinamicke jednacine
kretanja jedne ploce:
Posto su sinI5o=V2(V3-I)/4, cos J5o=VI(V3+ 1)/4, toje
tg 15
o
=(V3-1)/(V3+ 1)=2-V3, pa su:
y=(2+V3)g/4; Fn= 15 VI (V3 -1)g/2 = 76,52 kg.
C) DINAMIKA KRUTOG TELA
3.101. Aksijalni momenti inercije za Oz-osu iznose:
a) po!ulopte:
,b) vaJjka:
c) konusa:
J
Z1
=J
1
=2 MI RZ/5 =2(2 p R3 rr/3). R2j5 =(p. 4R5 rr/15);
J
Z2
= Jz = M2 R2/2 = (p RZ re 2 R) R2/2 = (p. R5 re);
J
Z3
=J
3
=3 M, RZ/IO = 3 (p R2 re 4 Rj3). R2flO = (p. 4 RS re/IO),
pa je ukupni aksijalni moment inercije tela:
Jz=LJzi=pRSre(8+30+12)/30=5y",R5rr/3g, jeT je P=Ym/g.
Za date podatke je:
Jz= 5 (7,85/10'), 10
5
.3,14/3.981 =4,2kgcmsec
2
Posto' je ugaona brzina 6) = ren/30 = 4n:, energija j zamah su Ek = Jz w

2
/2 =
= 8 re
z
Jz= 331,30 kgcm; L
z
=J
z
w = 4n:J
z
= 52,75 kgcmsec.
;
3.102. Masa Zemlje je M
T
=pV
T
=p4R
3
n:/3=5,5246370
3
IOlS.
3,14/3 = 6,1 10
27
gram-rnase, jer je gustina p = 5,52 gmase/cm3, a poluprecnik
Zemlje je R=6370km=637010
5
cm. Ugaona brzinaobrtanja Zemlje je
(;) = 2 re/T = 2 re/24 . 6060 = 2 re/86 400 = 727 . 10-
7
sec-I. Smatrajuci Zemlju lop
tom, dobijamo:
Ek - J (;)2/2 = 2 M
r
R26)2/2. 5 M
r
R2 6)2/5 = 6,1 .10
27
.6370
2
.10'0.727'/5.
=2,6 '10
36
g mase cm/sec
2
= 2,6 10
36
erga = 2,6 10
36
/10
7
Joule =
= 2,6 10
2
?j9,81 = 2,7 10
26
kgm,
jer je 1 kgm=9,81 Joule =' 9,81 Nm.
3.103. Olucena topovska cev je 73vojna, du'iine hoda [h = 10m, juzine
v = vo= Vs =600 m/sec. Posto je, prema zakonu zavojnog kretanja, z = l's t;
<:jl=wt; !=zfq;=v,/w=h/2n:, to je w=2n:V,/h=2revlh.
Preroa Konigovoj tel)rerni, kinp.tii'kn p.nP.Teij:1 er::ln::ltp. jp.{in::l kn jP. kine-
tickoj energiji translatQrnog kretanja sredista j kinetickoj energijl obrtanja
oko teziSne geornetrijskc ose, Ic iznosi:
'u=211; v/h.
332
Mase i mamenti inercije delova granate i ukupne granate su
M
2
=G/4g;
Kineticka energija iznosi:
Ek = Gv2/2g + (9 GR2/20 g). (2 n; v/W/2 = Gv
2
[1 + 9 R2 n;2/5 h
2
]/ 2 g =
= 20036 10
4
[I + 9 .0,22]tl/5 10
'
]/2.9,81 = 3 672 000 kgm.
3.104. Obrtanje se vrsi oko Oz-ose ugaonombrzinam U) = 2]t sec-'.
KoristeCi Sleinerovu teoremu, dabice se energija:
Ek =Jw
'
/2=[2. 2MR2/5 + 2 M (/+ R)2+m (21)2+m(2l)2/12] w'/2 =
= MR2 (4/5 + J 8 + 16/12) 4 rc
l
/2 = 604 ,,2 GR2fl5 g = 50 kgcmsec
2
.
3.105. Prema Steinerovoj teoremi, moment inercije konusa bi6e:
J) =J
2
+ M (H/4)2= 3 M(R2+ 4 H') 20-M(3 H/4)'+ M(H/4)' = 15 MR2/4,
gde je M konusa. Posto je M = p R2 rc 6 R/3 = 2 P R3 rc, to je masa po-
lulopte m = p 2 r
3
re/3 = p RJ refl 2 = M/24 , pa je ukupni moment inercije:
J
y
= J, - J
2
= 15 MR2/4 - 2 mr
'
/5 = 899 M R2/240,
i kineticka encrgija:
Ek = J
y
(,)2/2 = 899 MR' 16re
'
j240. 2 = 7,85.899.2.5
5
.16.3,14
2
/240.2.981 =
= 45 000 gcm= 45 kgcm.
3.106. Kada se znaju momenti inercije i centrifugalni momentl za tri
upravne osc kraz tacku 0, onda je moment inercije za neku asu Ou kroz
IU laCk1J:
.I" = J" cos' ()( + fycos
2
+.Iz cos
'
Y - 2 (JXY cos ()( cos + Jxz cos a cos y +
+ J
yZ
cos!' cos y),
gde su 0:, {3 i y uglovi koje osa Ou gradi sa koardinatnim asama.
Uzmimo da je osa OA (Ou-osa) u ravni Oxz i da je 26 ugao olvora
konusa, onda jc tgB-R/II-I/6, sinS-VJ7/37; cosO=6V31/31, pa su
kosinusi smera cos D:= sin fl, cos = 0 j cos y = cos fl. Posto je osa Oz osa
simetrije, centrifugalni momenti su .TTZ = J.vr = 0, pa je moment inercije
za navu osu:
gde Sll
J" =J" sin' S +J. cos
2
(),
J" = 3 M (R2 + 4 H2) / 20-[83 mr
'
/320+ m(H- 3 1'/8)2J = 41 MRz/2,
Jz = 3 MRz/1O - 2 mr
z
/5 = 71 MR2/240.
j
J
333
3.107. Posta je /l' = 10 o/sec, to. je II = 600 o/min
kretanja sredista je v = 36/3,6 = 10m/sec.
W = 20 re. Brzina
Prema K6nigovaj teoremi, kineticka energija je:
Ek = Mv
2
/2 + 2MR2C;//2 5 =GC5 v
2
+2R
2
(
2
) IIOg=
= 0,102 (500 + 8 re
l
) = 59,06 kgm.
3.108. Prenosni odnos je i = W
I
/W
2
= R
z
/ RI = 2, pa je W
z
= wl/2, gde je
WI = 3 re sec-I. TransJatorna brzina kaisa je Vu = R, Ulr,:;;:p;-je kineticka ener-
gija sistema:
. ,
Ek =JI w//2+ J
2
wl/2 + G
u
R/ wl
z
/2 g= (G
I
+ G, + iG
u
) R/ w
l '
/4 g = :130 kgcm,
jer je odnos tdina koturova G1/Gz';'CRdR2)1= 1/4; G
a
=4G
1
3.109. Prema zakanu 0 kinetickoj energiji

jer obrtni moment vrsi rad na pomeranju 'P,. Diferenciranjem slcdii:
9G1 Dl'WI w,fl6g=lJIIw
l
; WI = 161JI1g/9 G
I
Dj2= 16 J 9,81/9 10 d6/100)2=
= 70 sec-
'
;
3.1l0. Prema zakanu 0 radu, u trenutku zaustavjjanja bice:
pa je pacetna brzina:
VB = I Wo ';=/ V3 GI/2J = V 9 gl/2 = 12 Vi = 1231,32/100 = 3,76 m/sec.
3.111. Posto je ovo obrtanje ako nepomicne ose Oz, primenicema
zakon 0 zlmahu, dL,/dt = 'ill. = 0, jer su sile paralelne asi Oz. Kako je
pocetku kretanja sislein bio u miru, anda je i zamah jednak uuli, te sledi:
L,=J(0+mva R =Jw+m(vr+vp)R=MR2w/2+MR2(wr I w)/2',=O,
pa je ugaana brzina obrtanja ploee:
Wp=W= -w
r
/2= -reflO 11= -j30/min,
,
jer je rclativna uganna hr;>;inCl
, . IIlr;
Ploca se, dakle, obr6e u suprotnom smeru!fod smera
) il.s! '
3.112. Prema zakonu 0 radu, za trenulak;
MR' (h)2-c')o2)/4= -MR2 wo2/4= -9n'P":' -FR'P
te je bruj obrtaja do zat:stavljanja:
,
,
N = G R wo
2
f8 Fgre = 100 . 50 (4011:)2/8 re . 981 100 = 10,2 rc = 32,028"", 33
tacke.
334
je tIl = 2 rc N = 120 rc, te ce, prema za-
konu rada,
J = 240 IJllrc/w/=240. 100 .rr:/3 600n2 =
=20/3n
2
=2,123 kgmsec
2
3.114. Ovde je Wo = 12 Te. Pas to je obrtanje jednako usporeno, ugaono

usporenje u trenutku zaustavljanja je w=wo-w/=O, ,'u= wO/tk = 12Te/5 60=
= Tel25 sec-
2
Prema zakonu 0 zamahu bice:
J (.) = 'ill = 1Jll" = 5 GR2 W/6g = 5327 60
2
'Te/6 98125 = 40 rc = 125,60 kgcm,
!
Tocak se' sastoji jz venca (mase Mv) j rebara (mase M, = M,/3), pa je
ukupna masa j moment inercije:
M=Mv+ Mr=:
4M
v/
3
;
G,=G/4;
3.115. Diferencijalna jednacina obrtanja je:
Ova jednacina razdvaja promenljive, pa se lako integrali:
. Jd w/CIJll-bw) = (Jib). [-bd w/(IJll- bw)] = - dt;
i .
(J/b) In CfJII-bw) = -I+C
I
.
U pocetkn kretanja (to = 0) je Wo =0, pa je C
1
= (J/b) In 1Jll, te je zakon
, .
promene:
iIi ['(1Jll -b w) I IJR] = -bt/l; CJIl-b w) I IJll = C
bl
/
f
,
odnosno
_?'
'lri
ll
= b w= IJll [1_e-
b11J
], gde je 1= MR2/2 =GRz/2 g.
3.116. bvo je eksptlrimenlalni metod za odrtluivanjc momcnata illcrcijc
zamajca za Iljegovu geometrijsku OSU. Prema zakonu 0 radn bice, uopste
uzev:
Gf/2g +Jw2/2 = Gz-fJR" tIl, gde je z=Rrp i v=Rw,
odnosllo
Diferenciranjeln sledi:
Aww=Bw; i w=B/A=const.; B=(GR-IJR,,),
pa 5U zakoni:'
,;) = BIA = const.;
gde je T vrelTIe spllstanja tereta.
4
I
I
!
j
Za dVa razlicita tereta bite:
WI T
I
2
=B, Ti2/AI =2h/R;
w
2
T/ =B2 T"//A2 =2 h/R;
B
J
= 2 hAdRTI2;
B
z
= 2 hAzIRT/.
Oduzimajem druge jednacine od prve dobice se:
pa je moment inercije zamajca:
J = (G1 -G2) -2 h [(G1/T/) - (GzIT/)]I g. R2 .
0/TI2)-0/T22) 211
3.117. Momenti inercijekruzne plocice za navedene ose jesu:
pa su periodi U odnosu:
335
3.118. Neka je G
1
tez;na diska, onda je tezina drugog diska G
z
= (M,"-
-m)g=G
i
(l-'F)=3 Gd4, gde je tj;=rIR= 1/2, pa su momenti inercije
za istu osu (l):
Tezista oba diska se poklapaju, pa je 8
1
= 8
Z
' Zbog toga su, periodi osci-
lovanja u odnosu:
T)/Tz = VUHI G1 SI) / (J
12
1 (G
Z
s
2
) = jI J
Il
G
z
S, / J
12
GI SI =
= V3 323 1/2394. I = 11r2/l3 = 0,96.
3.111). Povrsina i po!ozaj tezista poluprstena bice:
A = (R2_{2) Te/2 = R'rc (l_tj;2) = 3 R2 Te/8; tj; = rlR = 1/2;
AYe = AI YI-A,Yz-= (R
2
1t/2). (4 R/3 rc) - (r
2
Te/2) (4 r/3 rc) =
=2 (R3_ r3) f3 = 2R3 (J _tj;3) f3 = 7 R
3
/J2; Yc= 14 R/9 Te.
Masa poluprstena je !v! = pO A, gue je p" specificna masa rayne povrsine
(:;likc), pI! 3U momcnti incrcije, prenu SLeiut:lUvuj tt:urerni;
J
1
=Jx-MYe2+M(R-Yd'=Jx+MR2-2MRyc=Jx+MR (R-2yc) =
= p" (J<4-r")rcl'd 28 M R2/9 = (81 rc-1] 2) MR2/144 Te;
J
2
= I
n
-MYc
2
+ M(R- +MR2-2MRYc=(I261t-112) MR2j1441t,
jer je J
o
=J
x
+Jy =21,,=2.5MR2/16=5MR2/8.
336
Periodi oscilovanja, zbog toga sto je Yc isto, stoje u odnosu:
T.JT2 = V JI fJ2 = V(8! n- I 12)/ (126 n -112) = 142,34/1S3,64R:> 1,13.
3.120. Masa kvadrata je M = p" a
2
, pa su momenti inercije:
II =Jx + M (d/2)2= Ma
2
JI2 + M (a V2/2)2 = 7 Ma
2
/12;
J2 = 10 + M (d/2)2 = 2J
x
+ M(a ti/2)2 = Ma
2
/6+ Ma
2
/2 = 2 Ma
2
/3.
Odnos perioda oscilovanja klatna bice:
TI/T2 = ViP2 = V2I/24 = V7f8 .
3.121. Dinamicka jednacina oscilovanja je:
[(mF/3 + MR2 + M (l + R)2] = - [mgl/2 + Mg (I + R)] <[',
odnosno
IS (-19 MgR/4)<['; 0/+ (19 g/72 R) <[,=0;
3.122. Redukovana duzina fizickog kiatna je lr =J/ Ms = (MF/3)/M (l/2) =
=21/3, pa je per:od oscilovanja T
I
=2",ViJi=2rr:V21/3g.
Dodavanjem masa rnenja se moment inercije, pa i period. Polozaj
tdista je:
(M + M/2 + 1.1/4) s = 7 Ms/4 = 1.11/2 + (M/2). (2//3) + MI/4 = 13 MI/l2;
5=13//21; Ms= 13MI/21.
Moment inercije je:
J' = M /2/3 + (M/2) (2//3)2 + (M/4) [2 = 29 M/2/36,
pa je period oscilovanja:
T2 - 2 ",VJ'{Mgs -2rr: V29. 211/36-:-iT g ,
a promena perioda:
2Ms= M(R+ 1/2) = 7 MR/2;
3:124. Prema Steinerovoj teoremi je Jy = J
c
+ MS2, gde je J
c
sopstveni
moment inercije klatna za osu c paraJelnu y-osi, a s je rastojanje tdista C
od osc oscilovanja Uy. Sloga period malill oS(,;jjacija zavisi od polo:taja ose
J.
f
I
!
337
vesanJa, to jest zavisi od s. Uslov ekstremurna daje izvod dTfds = 0,
Ie ce bili:
dT/ds=O;
gde je ic sopstveni centralni poluprecnik inercije klatna.
U ovom primeru irnacemo dye jednacine:
2 Ms=Ml/2+M (1+ R) = M(3/+ 2 R)/2;
odnosno
Ms2 =Ic = M[2/12 + M (s-I/2)2 + 2 MR2/5 + M (R + I-sF.
s= R(3kf 2) / 4; k= fiR; k2/12+ (k+ 2)2/16+ 2/5 + (k+ 2)2/16=(Jk+2)2/S.
Sredivanjem se dobija kvadratna jednaCina i feSenje:
k=O,4.
3.125. Odnos masa je Ml/M2 =G
I
/G
2
=R2 n/(a
2
V3/2) = 1.: pa
a
2
=2TCR2V3/3. Momenti inercije su: I
Periodi oscilovanja su u odnosu:
TIIT2 = V III G2 S2/
G
, S, . J12 = V III S2/J12 Sl = ,/4 R V3/3 a =
1/3 = 10,89= 2/ V3,30 = 20/IS,17 = 1,107,
pa je 72 = 1,107 T
I
, te je T
2
>7
1
je
3.126. Ovde su 0,=0; xc=O; 1..,=0; Yc=h/2;
I
y
, - M),c; zc- Mbh/4. po.;'11 kinr.tii'ki otpofi
=h/2;
= -M w
2
Yc+ JyZw
2
/h = -Mbw
2
/4 =
Postv plvCim iJlla ravan simeuije upravnu na Az OSll i rezultanta sila
inercije dejstvuje u tezistu, veJicine r,j= Fe = Mb w
2
/2, kinetii.'ki otpori su dYe
paralelne sile, supm!noe nn centri[ ugaln e sile, jatine Gb w2/4 g -+ 1,81 kg.
3.127. OVdCSllXc=O; yc=b/J; Zc h/3; llf=p"bh/2;
<['=(,,[2/2; ,?-16.2rr:=nT2/2; ':J'=8sec; Jxz=O. Uzmimo
povrsinu d A = yd z paraJelnu A)"-osi, onda sIedi odnos (h-- z)/II, :odnosno
y = b (h - z)/h, pa je centri[ugaloi moment:
Jyz=p"J dA(yz/2)=p" Jy2 zctz/2= (p"b
2
/2
-z)2 z dz=MbhJ12,
jer je lHaSa M p" bh/2. I
22 Zbicka zadalaka iz. .m.ehanike 1
338
B
Slika 3.127.
Komponentni kineticki otpori su:
-lv!wYc+0Jy:!h= -Mbrr;/4;
-wJyz/h = -Mbn/12;
= -M w
2
Yc+ -16 Mbrr;2;
-16Mbrr;2/3.
3.128. Pocetna ugaona brzina je Wo = 6 rr;;
W=wo+wl; W
2
-w
o
2
=2<1cp; -36rr;2=2W202 rr;
W = - 9 n/20 sec-
2
U trenutku N = to obrtaja bice
ugaona brzina W
Z
= 36 rrz - 9 rr;. 20 rr/20 = 27 rr2 .
. tdista su:
(J8Rz-R2 rr/2)Yc=18R2.3R/2-(R2 rr/2)(3R-4 R/3rr);
I
Yc=[(166-971:) R3/6jf[(36-rr) R2/2] =(166-9 rr) R/3 (36-rr).
Centrifugalni momenti su:
M=p"A=p"(36-n)R2/2; Jxz=O; lyz=p"lyz; lyz=18R2.3R.3R/2-
- (R2 rr/2). 3 R: (3 R -4R/3 n) = (166- 9rr) R4/2; lyz = M R2(l66 - 9 rr)/(36 - rr).
Kineticki: otpori su:
= 9
1
GR (36 -71:)6; X; = 3 rr J
yz
/40 R;
= -2h
2
GR (166 - 9 rr)/g (36-rr). 6; - 9 rrZ lyz/2 R.
3.129. Rugle su izlozene centrifugalnim silama Fe = (GI W
Z
sin a)/2 g,
koje stvaraju spreg momenta 'lJ1j = Fe I cos (1.. T otpori oslonacamoraju biti
takvi da uravnbteZavaju ovaj spreg sila inercije, te je:
3.130. Sopstvcni (ccntralni) momenti inercije pravougaone plocice su
J." =Mh
2
/12,lr, = Mb
2
/1 2. Da bismo nas]i ccntrifugalni moment JyZ' uocimo
formule transformacija koordinala"l1 i u kOQrdinate Y i z (slika) kojc slcdc
iz razJaganja oitova pravaca:
j-: {cos a + k' sin a;
y -"1 cos a + sin 0:;
Centrifugalni moment iznosi:
7 = - 1) sin 0: + cos (1..
= p" In = p" S yz dA S ( _1)2 sin (1. cos <X -1) sin' (1. +
+1) + <X cos 0:) dA =sin 2a ( l" -1::,)! 2+ cos 2 a.
I
I
i
339
Posto su ose 1) i glavne ose, to je = 0, pa je:
Jer su sin (1. = bid, cos a =h/d.
z,
oj
mB
b)
D k
Slika 3.130.
Kako su xc=Yc=O; w=O;
komponentni kineticki otpori bice:
w=2rrsec-
1
;
H =2c+d= 150cm,
3.131. Prema zakonll 0 kretanju sredisla sistema bite:
lc = (FA' I cos rp)/2.
Posto je stap u pocetku kretanja bio u miru, to je Xc = C) = 0; Xc = C
z
=
= (I cos a)/2, pa su koordinate tacke B stapa:
YB=/sinrp.
Ejiminisanjem ugla 'P rlohija se putanja kraja B stapa AB:
(xB - 0,5 I cos (1.)2 + YB
z
/4 = (lf2)2.
3.132. jednacine ravnog kretanja stapa AB jesu:
gde su:
Xc = (l cos 8)/2;
yc=(lsin 8)/2;
22'
Xc = - (I e sin 8)/2; ;'C = ( -I e sin 8 --I 8
2
cos 8)/2;
Yc= (Ie cos 8)/2; Yc = (leeos 8 _/8
z
sin 8)/2.
Unosenjem ovih vrednosti u (reen prethodnu jednacinu, zbog toga sto
1t .. ..
je <jl=--8 i <p= -8, dobijamo:
2
odnosno
- e= -d 8/dl = (3gcos 8)/2 ! iIi 3 (gcos8/1) d 8= -2 e d 8,
pa je
- 8
2
= (3 g sin 8)/1+ C
1
= 3 g (sin 8-sin 80)//= = -w
2

Stap ce se odvojiti od vertikalnog zida kada bude otpor zida jednak
nuli, FB = 0, to jest kada bude ugao 8 = odnosno
iIi
-'8 = iF cos 8/sin 8 = (3 gcos 0)/.2/; 8
2
= (3 g sin 8)/2/ = 3 g (sin 80- sin
sin 8 = (2 sin 8
0
)/3.
U poloz.aju kada je 8 = 45
0
bite:
8'= -3g!l2/41;
Xc = 3 g (3 - J!6)/8;
{)2 = 3 g(V3 - Vi)/21;
Yc= -3g(J!6-I)/8,
pa su otpori ravni:
FB =3(3-J!6)G/8.
3.133. Trenurni pol prinudnog ravnog kretanja stapa AB je u sredistu
kugle (0), pa je dinamicka jednacina kretanja:
cos<p iIi q,=kcos<p,
gJ"
s=V55RJ8;
+ MS2=29MR2J32; . k= Mgs/J
p
=4
1
/SS g/29 R.
Mnozenjem prethodne diferencijalne jednacjne identitetom. 2 d 1=.2 d 'P,
ona se svodi na jednaCinu koja razdvaja promenljive:
= 2 k sin 'P + C = 2 k (sin <jl- sin <jlo) = w
2
U nnjnizcm poJoznju stapn je ugao <p = 900, pa su:

w
2
= 2 k (1- 3/8) = 5 kJ4;
aCN=sw
2
= 5 ks/4 = 275 g/232.
1
I
j
I
34]
3.134. a) Pri kJizanju je:
Ma=Mgsina; a=gsina; v=gtsina; s=(gt2 sin a)/2 b h
j
/sin a;
hI = (g12 sin
2
rx)/2; /2 = 2 ht/g sin2 <x.
b) Pri' kotrljanju je:
t,. Ek =J w2/2+Mv2j2=A= Mg s sin 0:;
pa je
v=vc=Rw; i
w
2
= (2 Mg Rsin rx) 'P/(] + MR2) = k 'P.
w=kj2;
w=kt/2;
Uporedenjem vremena sledi odnos vis ina spustunja
s=R<p,
Oznacimo sa Mi mase punog i izbacenog dela valjka, onda je masa
supijeg valjka i moment inercije: .
r/R = J,;= 1/2;
pa je odnos vis ina spustanja:
3.135.
Prema zakonu 0 kinetickoj energiji bite:
Kako je vc=Rw i v=2Rw, to vc=v/2, pa ce biti:
Diferenciranjem dobijamo ubrzanje:
2 l'a = 8 gvJ7 ;
a = 4 g/7, jer je v = s.
3.136. Prema zakonu 0 kinetickoj energiji bite:
pa diferenciranjem sledi ubrzanje 2 va = 2 gv/3;
a=g/3, jer jP. *=1'.
Prema d'Alembertovom principu, za vreme kretanja moraju! da budu
"u ravnotdi" aktivna sila, sila veze i sila inercije. Posto je uze jed no, a
zanemarujemo masu kotura, za teret tezine G bite:
-> .... ....
F+Fj+Fw=O;
G+( -Md}-F:=O;
6-G/3 = 2 G/3 = Eu'
342
3.137. a) Ovo je problem A twoodove masine. Oznacimo sa G
J
= 2 G
leZinu (ereta, a sa G2 = G teZinu drugog, onda je po d'Alembertovom
principu za :nazuacene preseke:
i
-> ->
gde je Fui = F; = F, jer je U oba dela uzeta
sila iSla, a prelpostavljeno je da je ubrzanje
tereta G1 usmereno nadole. 12 ovih jednacina
dobijamo ubrzanje i silu u uZetu:
(GI - G2 )/(M, + M
2
) = g/3;
F= Fu = 2 G, G2!(G
1
+ G
2
) = 4 G/3.
b) Zbog obrtanja kotura, sile u delovima
uzeta nisu jednake, te ce jednacine da budu:
Slika' 3.137.
G1 +( -M1a)-F
1
=0, . -G
2
+ (-M2a) +F
2
=0;
J w= Gk R2 w/2 g = 'ill = (F
I
-F2) R.
Posto je ubrzanje a ujedno i tangencijalno ubrzanje, to je a = R W, pa dobijamo:
a= IOg/3]; FI = fz G/31; F2 = 41 G/3J.
3.138. Posto su koturovi nasadeni na istoj osovini, oni imaju isto
ugaono ubrzanje, pa su z2=R
2
<P=2R<p, ZJ= -RJ<p= -Rcp. Prema zakonu
o kinetickoj energiji bice:
Diferendranjem uubijarno ugaono ubrzanje w =g/3 R jer je
I
w=cp.
3.139. Prcma zakonu 0 kinetickoj energiji
6 Ek A; !J !!-l!://}!!.+ (J
I
+J
z
) (tl2jZ=
-19 GR2(tl2/1f g- 3 GR <p,
-1- - - - '---
jer 3U momentl inercije
JI=GR1ilOg, J
2
=4GR2/10 g .
I
I .
dobijamo ugaono. ubr-
zanje w = 6 gjl9 R = 31 sec-
2
, pa SD ubrzanja
a2 R2 W = 12 g / 19; a
J
= - 6 g /19. Kada
poznajemo Veiil:illl' i 3mcrovc ubl'z<lnja, UlltJu
po d'Alembertovom principu odreduiemo sile
U ULUU iwa:
F,=2G-2M.IZ g/l9= 14Gj19=28 kg;
. .
11
F.
F.t

i
2;'
......---- F,
;: 1--..
f
! . .l
G
Slika 3.139.
ta
I
I
I
I
I
,
I

343
3.140. Ako se prvi kotur zaokrene za ugao cp, onda se i taeka B prc-
cage AB zaokrene oko tacke A za isti ugao <p, pa je pomeranje tdista C
tereta -z,=zJ/Z=Rcpj2. Odnosi ubrzanja tercta Sll aJia
2
-- 1/2. Prema za-
konu 0 kinetickoj energiji bice:
(G
I
z/+ G
z
z/)jZg= 5 GR
Z
w
2
/8g=G
I
z, +G
2
Z2 =GR cp (I - 1/2)
=GR<p/2, jer su brzine l'J=i,=Rw, V
2
=Z2= -Rwj2.
Diferenciranjcm dobijamo ugaono ubrzanje j ubrzanja tereta:
w =<p;
Prerna d'Alembertovom principu, sila U uzetu iznosi:
F=F,,= 3 G!S = 60 kg.
3.141. Posto se i kotDr obree, sile u delovima Dzeta nisll jednake.
Oznacimo ih sa Fui = Fj , onda, prema d' Alembertovom principu, za pojedine
tcrete j kotur sledi:
Posto je ubrzanje tereta tangenc ijalno ubrzanje (aeke na obodu kotura, to je
a = R = R W, pa dobijamo sistem jednacina:
F,-Gajg=(.1.G; F2 + Ga/g = G; 2F
z
-2F]-Ga/g=O,
te su:
a=Z (1-IL)g!5=g/5; F,= (3+Z(.1.) G/5= 16 kg.
3.142. Pretposlavicemo da Je obrtanje kotura nadesno, to jest
da se tereti G
2
i G
3
spustaju, onda je, prema d' Alembertovom principu, za
:svaki deo sistema:
I) 2)
3) 4)
5) F
J
Fc- G= G [(y/!) -I}.
gde je = ugaono ubrzanje, y ubrzanje oscilatornog kretanja usJed dejstva
opruge, Fe sila u opruzi,. y izduzenje opruge. Sredjivanjem dobijamo:
F
2
-5 2 G;
iii
F, -G;
F,-Gev-l)jl.
-G ij)/g= G (y- 21)//;
-2g(21-y)j'II: y)/I Rrp- 9 g(y- 21)/7/,
pa je diferencijalna jednacina k retanja treceg tereta:
.;; I (9gf7l)y= IRg/7.
344
OscilovanJe je prosta prinudna oscilacija bez otpome sile, a resenje je:
y = A cos 0) 1 + B sin 0) t + 2 I;
Posto su pocetni usJovi kretanjOa za t 0 je y = /, a y = 0, konstante su A = -I
j B = 0, te su zakoni kretan ja:
v = 2 /- I cos 0) t ; R = 2 g (y - 2/)/71 = - (2 g cos 0) 1)/7;
R<p= (2g cos 0)t)/7 0)2+ C
2
= - 2g(J-cos 0) t)/7 w
2
.
3.143. Otpor protiv kotrljanja dejstvuje uz strmu hrapavu ravan, pa su
dinamicke jednacine ovog prinudnog ravnog kretanja:
Mxc=G sin o.-F
k
;
Kako su xc=R<p i Yc=R, bice i Yc=O, pa iz prve
trece jednacine odredujemo otpor protiv kotrljanja, a iz druge normalni otpor:
FA = kG sin a.; k = J 1[1 + (MR
2
IJJJ = 1/[1 + (R2/i})J; P" =G cos t/.,
gde je J
c
sopstveni (centralni) moment inercije vaJjka za geometrijsku osu.
Usiov Cistog kotrljanja bez klizanja je da je otpor protiv 0 kotrljanja
manji ad otpora protivklizanja, to jest:
gde je ic sopstveni poJuprecnik inercije valjka.
pa je
Masa i moment inercije supJjeg valjka su:
Jc = M, R//2- M2 R//2= M, R/(I-t4)/2 =
=MR,2(1 +,P)/2,
R7./i/ = 2/(1 + t2) = 32/25; k=25/57;
tga=0,0285; 0.= }03S'.
3.]44. Ovde je sin t/. = 6/1S = 21S, cos a. = V2115, pa je prema zakonu (I
kinetickoj energiji:
(Mv/+ J0)2)/2=3 Mv
z
/4= 3 Gv
2
J4g= Fscos t/.- m1
k
,p=
- Fscos t/. - fFn <p= Fs (cos t/. 01 fsin aIR) -Gfs/R,
jer su moment otpora kotrljanja i normalni otpor:
<rRk =Fn= f(G- Fsin t/.); Fn=p-Fsin IX; v=vc=Rw.
O
Za date podatke bice:
3200 1,2
2
/4.9,81 +200
0
S (1/230)=F. sd2T/s +O,S 2IS, 30),
pa je F= 8,38 kg.
345
3.145. Tocak vrsi ravno kretanje, stap AB translaciju, a rad: vrsi samo
otpor trenja (F,;) i spreg otpora kotrljanja <rR
k
te, po zakonu 0 radu, u
trenutku zaustavljanja, sledi (w = 0, V = 0) :
Tocak se sastoji iz venca (bandaza, sine) i rebara (zbica), pa mu je mas a
moment inercije:
M=My+M,=M.+Mv/3=4M,!3; M,=Mj3; Mv=3 M14; 'G,=3G/4;
G,=G/4;
Zatim su:
x=R<p;
pa ce biti:
1Jl1k =f(G + G14) = 5 Gf14,
(Gv
0
2
2 g) (1 + 5/6 + 1/2) = 7 GV
o
2
/6 g = (G/4) (fi + 5 fiR) x,
odnosno
x = 14 v
0
2
/3 g (fi + 5 fiR) = 56/3 g (0,1 + 0,05) = 56/0,45 g = 12,69 m.
3.146.
kugle bice:
Prema zakonu 0 kinetickoj energiji, u trenutku

x= 101 v
o
2
R/140/g= 7,1 m,
jer su:

--;-
M = M, - M
z
= M, (1 - <j;3); J=J,,= 2 (Ml r
2
)/5=
;
3.147. ParaUldarskt: jednacine kretanja sredista tocka jesu:
xc=R<p-esin<p;
Yc=R-ecos<p;
0
Yc= e<psm<p;
Xc (R- e cos <p) + sin <p;
Yc= sin <p + e <;:0$ <p.
,
Posto je brzina sredista v=vu=Rw=Rtp, jcr jc dodirna tacka (P) locka
pUla trenutni pol, to je Dinamicke jedllacine su:
Fk (R - e cos<p) + Fe cos
Posto je = 0, treca jednacina postace:
odnosno
(R-ecos <p) (F -M:rc) +Fe cos <p- (G + ltiyd e sin<p= 0,
FR= Me.f sin <p' (R - e cos<p) + Me
z
cos <p sin <p + Ge sin tp:=
=Ge[v
2
+ Rg) sin <pJIRg, pa je F=550sin<p.
Fn e sin <po
346
3.148. Uticaj zatege zamenimo silama - F na tocku + F na valjku,
tada su diferencijalne jednacine kretanja tocka j valjka:
Posto je 'xl=xZ=XC=Rl'fl=Rz'fz' to je 'f1='fZ='f. pa je xj=R'f, te
eliminisanjem otpofa protiv kotrljanja dobijamo:
; [M, + (1z/ RZ)] = G
2
sin 0: + F.
Posto su' momenti inercije 1) = 5 Gj R2/6 g i 12 = G
z
R2/2g, to jest
J) = J, = G
2
R2/2 g, to iz prethodnih jednacina dobijamo ubrzanje i silu u zalezi:
; = [(G) + G,) RZ sin o:J / [(M
J
+ M,) 1(2 + (1, + l
z
)] = (8g sin 0:)/13;
F = [(Gz/g) + (G,/2 g). (8 g sin 0:)/13 - (G, sin 0:) = - G
2
sin 0:/ J 3 =
= (- 52sin 0:)/13 = -4 )/2 eV3-1)/4= -112 eV3- J)= -1,03 kg.
1.149. je kotur nepohetan, sila u oba dela uzeta je ista (Fj =
= F
z
= F), pa' su difereneijalne jednacine kretanja sistema tela:
Dodirna P je trenutni pol, pa su brzine i ubrzanja:
te je ;;=Rz/(R+r).
ubrzanja x otpord kotrljanja Fk dobijamo ubrzallje
tereta (G
l
):
(G) (R + r)/g + G
z
RZ/(R + r) g + Jf(R + r)] = G
1
(R + r),
odnosno
z =cg;
Si]a u uzctu iznosi:

Mase pojedinih delova kalema iznose:
mj = p R2 rr: . R = P R3 rr:; .
pa je masa kalema:
lvI2 = 2 !til + 1n2 + Ill) = P R' IT (2 + 1/2 1/4) - 9 p R' IT/4 - Gtig.
Moment inereije kalema je:
J =J
c
= 2 (rn) R2/2) + (m
z
r2/2) + (m) s2/2) = R2 (m) + m,/8 + m3/32) =
=p R'rr:/12X =])5 M
z
R2/32\} = 15<1
z
W/32g.
I
Zbog toga sto je R + r= 3 R/2
c = (9/4) / (9/4 + 4 -[- 15/8) = 18/65; z'= 18g/65;
347
F=141/J3Rellkg.
3.150. Posto se kotur obrce, sile u oba dela uzeta nisu jednake. pa su
dinamicke jednaCine kretanja:
a) valjka: (2G/g)x=2Gsina.-F)-F
k
;
b) kotura: g = (F)- F
2
) R;
c) tereta: Gzig=F
2
-G.
Medutim, ovde je x = R 'P = z, pa je z = x, te slede jednacine
3 Gx/g+F
r
=2Gsino:; Gx/2g-F\+F
z
=O; Gx/g-F
2
= -G.
Odavde dobijamo:
x = 2 (2 sin a-I) g/9 =0, 162g;
F2 =(7 + 4 sin 0:) G/9.
3.151. Posto je x=z=R<p, to je pa je prema
:zakonu 0 kinetiekoj energiji:
= v
2
(3 G,/4 + 5 Gz/12+Gu/2+ G/2)/g=A) + A
z
+ A3 = Gz-
- 'JTIk ,?+ AJ = Gz-JG, z/R + G
u
z (z + 2 h)/2/.
Oznacimo sa q = Gull tezinu duznog metra uzeta (kg/m) i sa u rastojanje
tezine d Gu = q d U od prave 0 P2' onda je rau te2.illt: deJa u2.ela;
h+z
Au= J G
U
(z2+2hz).
h 2 2 21
Ovo se moze izracunati i bez integrala, kao razJika radova dcla uzeta (h + z)
i dela uieta h, te je:
Au=q (h +z) (h + z)/2-qh. h/2= q (Z2 + 2 hz)/2= G
u
z (z + 2 h)/2/.
Kvadrat brzine bice:
v
Z
= 12 [G-JGt/R + G
u
(z + 2 h)/21]gz/[9 G) + 5 G
z
+ 6 G
u
+ 6 G],
odnosno za date podatke:
v = 1,44 IIl/5er..
3.152. Posto ne dejstvuju ,sile' u + Ox praveu, onda prema zakonu 0
kuJicini krctanja matcrijalnog sistem.a sledl:
Kc." = bKix= G1 v,,/g+ G
2
(vr cos 0: + vp)/g =0;
= - vr/4, te je kretanje klina na/eva.
Vp= -(Gzv,coso:)/(G)+G
z
)=
348
Kinernaticke jednacine reJativnog kretanja vaJjka (2) jesu:
a,=Rw;
= 16 v/+v/-4 v/= 13 v/,
pa je prerna zakonu 0 radu:
odnosno
Gv/(l + 13 + 10)/2g= GssinlX, jer je 1=G
2
R2(1 +t2)/2g=5 GR2/8g.
Diferenciranjem se dobija prenosno ubrzanje:
ap = (-g sinlX)/6 = - jI3 gil 2 rn/sec
2
.
Ono je usrnereno naleva, to jest u smeru - Ox-ose.
3.153. Ozilacirno sa F silu u uzetl!, onda su dinamicke jednacine za
bubanj i teret:
I) Mi =Xo+ Feos IX= 0; My = Y
o
-2 G-FsinlX= 0;
1w=2G.R2 W/2g=FR-'HI; 2) Ga/g=G-F.
Posto je ubrzanje a tereta G jednako tangencijalnoffi ubrzanju tacke na obodu
dobosa, a=aT=Rw, bice:
Xo= -FcoslX; Y
o
=2G+FsinlX; GRa/g =FR - 'HI; F=G-Gajg
Za date vrednosti su:
a/g = 49/980 = 1/20; F= 19 G/20; 'HI- 9 GR/10; G = 540/9 = 60 kg
F= 57 kg; Xo=' -57113/2,,= -49,30kg; Yo = J 20+ 57/2 = 148,5 kg.
3.154. Ovdc su R=20Clll, J"= 15cm. 01.11acilllO sa F U uLelu uIHJa
su dinamicke jednacine kretanja kotma cekrka i tereta: '

I
I
I
,
I
j
I
f
!
Izrnedu ubrzanja postoje odnosi a
2
= (R - r) 0,; te je w = = a
2
/(R - if
Oznacirno sa D dodirnu tacku uzeta i bubnja, onda jc po zakbnu ravnog
kretanja:
-)- -+ --"0
aD=aO+aD=a
2
;
Posto je Gj = 3 G/2, G
2
= G, bite:
3 G [(aj/g) + sinlX]/2 = F -Fk;
Gaj/4g=G-F,
pa su:
F=61 G/60=61 kg; F
k
=22G/60=22kg.
Uslov cistog kotrljanja bez kJizanja je:
= fLFn; f1.= Fk/Fn = 22 j/3/135 = 0,28.
3.155. a) Ubrzanja. dobijarno iz ovih kinernatickih odnosa' za dodirne
tacke DiE:
w2=(R+r)wj/2r; a
3
=Rc:',2=5RwP,
gde su R, r i 2 r poluprecnici. Prerna tome je ubrzanje = 2 r 0,2
Slika 3.155.
b) Dinamicke jednacine za svaki bubanj za teret jesu:
I) Gj x/g=Gj sin ct.-Fj-F
k
; 1j Wj =F
k
R-Fj r;
2) J
2
w,-F
j
2r-F
l
,R;
Posta su momenti inercije bubnjeva 1j = 'G, i//g, J
2
= (;2 F//g, eJimini-
sanjern iz prve jednacine otpora protiv kotrJjanja Fk dobijamo sist(!ffi jednacina:
350
odnosno
Resavanjem ovog sistema jednacina dobijamo:
W
z
= -48,93 sec-
z
;
x"" -3,91 m/sec';
F
j
= 72kg; F,= 156kg.
3.156. Dkupna masa sistema i koordinate sredista masa jesu:
i
M = (G/2 + y/2 + G + G + G)/g= 4 G/g; Mxc = MiXi= [(G/2). 2 Rsin <p
+ G sin <p + 2 G R sin <PJ/g = (7 GR sin rp)/2g;
= [(GI2). '2 R cos cp + G (R/2) cos rp + 2 G R cos cp]/2g = (7 GR cos rp)/2g,
Yc=(7 Rcosrp)/8.
Eliminisanjem. ugla rp iz ovih jednacina dobija se putanja sredista;
xc
2
+ Yc
2
= (7 R/8)', eenlra/lli krug, poluprecnika 7 R/8 = 7 cm.
Komponbntne brzine kolicina kretanja sredisla bice:
:<:c=(7 R cosq:/8; )Ie = (- 7 R 00 sin cp)/8; Vc = 7 R 00/8 = const. ;
Ke = MVe= (4 GIg) (7 R 00/8) = 7 GR w/2 g = const.
Trenutni' pol se nalazi u P, pa su, u naznacenom polozaju, brzine:

vA=APw= 2 Rwcos '1';
w = v A/2 R cos cp;
VB = BP W = 2 R (,) . sin 'I' - VA tg (p;
vs= PS 00 = R Wo = v
A
I2 cos '!'&Jo,
te jc kindiCka t:m:, gija t:Iips\)grafa:
Ek =M
A
v
A
'/2 J MB v
B
2
/2 l-l
l
w
D
2
/2-1-
+ Ml 1'//2 + 12 w
i
/2 - GJ'A" [(1/4) +
+ (tg
2
cp)/4 + 0/6 + (1/4 cos
2
<p) +
+ (l/3)]ig= 5 GV./Jl2g=
= 54 100/12981 = 0,170 kgcm,
jeT su J, = GR2/3 g;
1,=2G.(2R)212g=2GRz/3 g.
00
0
= - w.. kinetRku energiju izrazicemo
prema zakonu 0 radu:
+ M2 vs
2
/2 + I, 00
2
/2 = A = 'J1(k e =
I
I
I
I
I
!
j
351
odnosno
/j. E
k
';" G (2 R w cos q:2/8 g + G (2 R 00 sin <p)2/8 g+ GR2 wo2f12g + GR2 w
o
'/2g +
+ G R2 w
o
'/6 g =GR' W
0
2
(1/2 + 1/12 + 1/2 + 1!6)/g= 5 GR
2
wo2/4 g= 'II1k e.
Djferenciranjem dobijamo:
3.158. Oznacimo sa F sile u rucicama MC i MC', onda iz jednacine
za ravnoteZu mufa (M) dobijamo:
Y/= - Gm+2Fcos<p=0;
Sila inercije kugle je centrifugalna sija Fe = (G 2/ sin rp) w
2
/g, a u poJuzi
1! dejstvuje aksijalna sila F'. Da bismo izbegJi odredivanje ',ove sile, izrazi
cemo d' Alem'Jertov princip u obliku mClmenata, pa je z'Jir momenata aktivne
sile, sile veze i sile inercije za istu momentu tacku jednak nuii, te ce biti:
M,4 = -G 2Isin<p-F. 21cos cpsin<p+F'O +Fc' 2Icos<p= -G 21sinrp-
-G
m
2/ cos q:> sin cp/2 cos rp + G 2/sin cp. w' 21cos cp/g = 0,
odnosno
cosq:>=(2G+Gm)gj4Glw'= 10981j8.1216n
2
= 10100/81216=
= 125/192=0,652; rp=4915'; w=4n.
3.159. Sila elaslicnosti opruge iznosi F. = cz = c (21- 21 cos <p) = 2/ c (1-
-cosrp) i usmc:rena je nanize ka ravnoteznom poloZaju regulatora. Slicno pret-
hodnom zadatku, iz uslova ravnote:le mufa j momentne jednacine sledi:
-Gm + 2Fcos rp-Fq=O; -G/sinrp-F 2/coscp sin 'P+ Fclcoscp=O,
F=[G
m
+ 2/c(l-cosrjl)]/2 cos'!';
F<=G(p Ilsin(p)r,)2/g ,
pa je uslov:
w
2
=gtg 'P [G + G
m
+ 2 Ie( I - cos cp)] / [G (pi-
+lsinrjl)J.
3.160. Kolicina kretanja je:
KI -li1
1
VI + +2G;')/g.
-,
Ovde jc Vj brzinll srcdista locka ekscentm,
l! ujcUUlJ ju i LI Lillll, Jok jt: -;::
lutna brzina icretanja stapa AB. Projekcije Slika 3.160.
352
vektora koliCine krelallja na k(,lordinatne ose bite.:
Kx= -(GR wcosip)/g; Ky = (GR w sin <p)/g + (2 G 2 R w sin rp)/g=
= (5 GR w sin cp)/g; rp=W{.
3.161. Posto su kaisnici diskovi od istog materijala
tezine stoje li odnosu kvadrata poJuprecnika, te su:
iste debljine,
R,'=R'/2; R/=2R'/3; R/ = R2/3 , gde je R
J
= R.
PomoCll prenosnog odnosa dobijamo ugaone brzine:
iJ4 = ilZ . i34 = wdW4 = R
z
R4/ RI R
3
;
Kineticka energija prenosnika je:
Ek = JI w[2/2+Jz w//2 + J
3
w//2 +J4 wl/2+ G
u
(R/W[2+ R/w/)/2g=
= G R2 w
2
(112 + 1/4 + 4/9 + 2/9 + 7/18)/2 g = 65 G R2 w2/72 g = 65.30.400.20 .
. n:
z
/72.9,81.100=32500/12"",2708kgcm=27,08kgm, jer je 1tZ/9,81"",1.
3.162. Odnos ldina kaisnika je Gj /G
2
=2=R[z/R/, pa je R/=R[zI2=
= RZ/2. . Prenosni odnos je i = wdwz = R2/ R
1
, pa jew/ = 2 w/ = 2 wZ, gde je
U)[ = w = <p) =' rp.
Prema zakonu 0 kinetickoj energiji imacemo;
odnosiio
Difel enciranjem se Jubija:
J 3 GR2 ww/ 12 g - 'ill w, to jest w- 12 'ill g/13 GR2.
3.163. Prema zakonu 0 radu bite:
Posto je prenosni odnos i = WdW2 = Z2/ZI = 30/20 = 3/2, to je
Zbog prenosenja sllage bez gubilka mOla bili 'ill
l
wI = '1TI
z
w
z
,
moment 'JII2 =')TI
1
i=3
I
m
l
/2; '))(1=\)](' Stoga rlohijamo:
w/ (11 p +)2 + (j R
2
1g)11. = 'J11 i - Uy.
w/=9U)//4.
pa je radnj
Diferenciranjem, vodeci racuna da je y = v = 1z, dohijamo Ileaono 11 hTnlllj"
w
2
, pa je u brzanje terela:
i
3.164. Ovde su obrtni moment i
= Un' X = 50 x, pa zavisnost x/6 + yl3 = 1
=(300-n)/5.
Snaga je:
iff
Ii ..
broj ; 'ill =
postaje!11/300 + ' ..
:f "
'f,
'i !
my
P='1TInj716,2=n(300-n)/3581, [KS).
Uslov ekstremuma je:
dP/dn=300-2n=0; n = 150 o/min,
pa je P max = 150
2
/3 581 = 6,3 KS.
Slika 3.164.
353
3.165. Posto je poloZaj kulise odreden e!ongacijom X = R cos w t, to je
brzina X= V = - R (,) sin <p, gde cp = W I. Kineticka energija i'znosi:
w=4rr; E
kmax
= 8 GR
2
w
1
13 g = 412 kgcm.
3.166. Ovde je kineticka energija:
Posto su brzine
,
l'B= -v,., sin (0 +t)/cost; W= -VA cosO/leost;
momenti inercije
energija ce da bude:
50 rc
2
GR2
E
k
= ----[13 cos
2
tV + 4 cos
z
0 + 12 cos 0 cos <jJ cos (0 + + 30 :;i11
2
(0 + t)]
3 g cos
2
tj;
Za dale podalke su; sin.y=sinO/4=Y3/8; cosq,-Y6I/8; ,t=1225';
0+ t = 72
0
25'; sin (0 + t) = 0,953; cos (0 + t) = 0,302, pa je energija:
i
Ek = 50.3.0,2
2
(13.0,955 + 1 + 120,50,977 . 0,302 + 300,908) 'c" 254,76 kgm.
3.167. ::iila Pi1T110F, pritiska je 1413 kg, a post'u je 0= 60,
t = 12 25', sHe ce bili: i .
F. = F/cos tj; = 1 413/0,977 = 1 413 (1 + 0,023) 1 445 kg;'
PS';"'Ptg<jJ= 1 413 0,216/0,977 = 1445 312 kg; i
23 Zbirka 2adataka lz. mehanike 1
354
F
T
= F,sin (6 = I 4450,953 = I 377 kg;
FN= Fs cos (6 + t) = I 4450,302 = 436 kg.
Za odrecJivanje sila inercije potrebno je poznavati ubrzanja. Ubrzanje
rukavca A krivaje iznosi a
A
= R "'0' = 0,204 rr2 = 7,89/sec
2
, a ubrzanje td:ista
krivaje je G
1
='aA/2=3,94m/sec
2
, pa je sila inercije krivaje FJI=FCI=GaJig=
= J,2kg.
n
Slika 3.167.
Posto je ugaana brzina obrtanja aka trenutnog pala '" = - R "'0 cos 6/1
. cos t = - "'0 cos 8/4 cos t = - 0,26 rr, to je relativno normalno ubrzanje tacke
B u odnosu na tacku A spojne poluge te se ubrzanja
td:ista spojne poluge i ubrzanje ukrsne gJave mogu odrediti i graficki. Prema
tome, sile inereije'spojne po]uge iukrsne glave jesu:,
fj,=G,(l2!g=G
Z
(lC!g= 12 5,8/9,81 =7,lOkg;
F;, = G, aR/:'; = 304,8(9,8 I = 14,69 kg.
Si!a inereije spojne poiuge dejstvuje u tacki K, koju mozemo lako odre-
diti graficki poinocu Hyghensovog centra (H) stapa AS koji se nalazi na
21/3 ;'160i3 = 53,3 em od tacke vesanja A. Kroz C
2
treba povuci pravu para-
d":.' ...
lelnu ubrza.njU(1,j, a "kr07: H paralclnu sa ac IZ plana ubrnnja.
i
3.1 . ostO' prj ukljucivanju ne dejstvuje neki moment, primenicemo
- r j'o.,l;;r, " \ ?--F
zakon 0 zamahu L]'da" je on ostaqJ;nepromenjen pre j posle ukljucivanja spoj-
nice koju tclom,fpa jc:
,';', ':jm
! L, = J, W, = (J) + J
2
J. cu
2
; CU
z
= J, cu,/(J, + jz) .
:
Gubitak kineticke energije je:lrazlika kinetickih energija pre posle uklju-
civanja spojnice, te je:
Za date podatke bite:
pa su:
cu
2
= cud(l 15 .4n:/23 = 60n:/23 = 2,608n:;
L'l Ek = 32GR2 n:
2
/23 g= 32.50.0,18
2
. rr
z
/23 g = 216 kgm.
3.169. OznaCimo sa Fk olpor
od kotrljanja na zadnjem tocku, onda
su jednacine kretanja automobiIa:
te je
'ZMA=FB / +F(h+ R)-
-G/,=O,
G
F
-<:
'--'-'-
Q:
I
Fi, F;.'L i
- [2, --..-,--- I, ----I
Slika 3.169.
355
F=Fk= fL, I) G/[I+fL, (h+ R)}=O,7 180 2000/(300 + 0,770) = 252 000/349=
= 722 kg, pa je usporenje a = F
k
/ M = Fkg/G = 0,361 g= 3,54 m/see
2
Jz dinamickih jednacina za ravnotezu tocka imacemo:

pa je kocni prilisak:
FII=Fk R/41J.
2
f= 722 40/4, 0,35.20-1 031 kg.
3.170. Ugaono ubrzanje bice:
6J=2g(F, F
2
)/GR=200.2g!J20,O,6=
= 54,50 sec-
2
je (J-w[ 500g/9-545, to'$11

L= J w = GR2 N/2 g = 120.0,6
2
.50 g12. 9 g= 120 kgJllsec:
E
k
=Jw"/2=GR1 CU2/4g = 1200,6
z
2510
4
.g
z
/48I .g=327 OOOkgm.
3.171. Prema zakonu 0 kinetickoJ encrgiji slcdi:
Posto su: s=Rrp;
brzine bice:
23'
G, R2 ",2(4 g + G
z
v
2
/2 g = \]TI <p-(G
2
sin + F.,.) s.
= s = R = R u);, F" =11 F" = fL G
2
cos IX, kvadrat ugaone
356
pa diferenciranjem dobijarno ugaono ubrzanje kotura:
2 w& =k w; w =kj2 = 2g pm -G
z
R(sin a + fLcOS a)]j[R2 (G
J
+ 2 =
= 29,81 [20.- 1000,2 (V2 .1,1)/2J/0,2
2
220 = 9 sec-
2
3.172. Otpod protiv kotrljanja iznose:

FkI =(Gcosoc)ffR;
pa prema zakonu 0 radu dobijamo:
G! v
2
/2 g + 11 w
2
/2 + 12 w
2
/2 + G
3
v
2
/2g + 13 (ij2j2 ;. [(G! sina - (F
l
k + F2k)]s,
jer se valjak (V) obrce u suprotnom smeru od obrtanja tocka.
Posto su:
s=Rq>;
13 = G R2 (1 + ,]/)/2 g = 5 G R2 /8 g, bice kvadrat brzine:
(v
2
= 24 g[({3 - 1)-f(V3 + l)/R] s/95.
pa je za date podatke brzina:
v
2
= 3 J43,27 9,SI 2/9525 = S9/25; > = VS9/25 = 1,89 rn/sec.
3.173. Oznacimo sa s relativno pomeranje uzeta, a sa R<p prenosno
pomeranje valjaka, onda su apsolutna pomeranja i apsolutne brzine:
w-<p.
Prema zakODU 0 kinctickoj encrgiji sledi;
Mx//2+ MR2 w
2
/4 + Mxl/2 + MR2 w
2
/4= Mg (Xl sin a-x, sin (3)
odnosno
ili :
2;2 + 3 R2 ,2 gs (sin (.( - sin {3h 2/.!R 'i' (Sill a+
Diferencininjem prethodnog izraza po s posto on zavisi od vrernena (I);
dobi6emo: '
a-sin (3)/2 g, em/sec
2
;
q; = (sin:oc + sin R =g (V2+ 1)/6 g, sec-
z
.
Silu u uZetu odredujemo po d' Alembertovom prineipu za prvi valja:k
F= GR &/2g=G (sinoc+sin {3)/6 = 2,41 kg.
357
3.174. Posto su otpod FA i Fe upravni
vrse sarno tdine, pa je po zakonu 0 radu:
OD i DK, to fad
i
-Gyc+ 3 Gs/2.
Stavimo'da je OA=x
A
, onda slede odnosi!
XA + 1 cos <p=OD+ scos <p=l+ seoS ex i
S = / cos <p/sin IX ;
Xc = XA + (I cos rp)J2;
Yc (l sin <p)/2;
Xc = -(I w sin rp)/2; x
A
=scos oc+/ ws'in q>;
'. I
Yc = (l w cos <p)/2; x
A
= 1 w (cos rpctg a+ sin '1'),
pa je:
ve2 = XA2_XA wi sin rp + (l wj2Y = Fw
2
(cos
2
/sin oc)/2.
i
Za naznacene brojne vrednosti bice:
DK= 10m; cosa=4/5; sina=3/5; ctga= 4/3; s=5rni
sin rp = 5 sin a/8 = 3/8; cos <p = Jf55/S,
pa su ugaona brzina i brzina kraja B stapa AB:
w2 (55. 16/8.9 + 3 . Jf55 - 4/883 + 1/3.3.55.25/2.8.9) = g (33 i 5/8.3-

W, V:"j8sl:c I;
=2,57 m/see.
V1l= s= 1(,) VSS/R. (3/5) =
3.175. Oznacilllo sa H = 5 III visinu spustanja uz-cta kada je dizalica u
stanju mirovanja, sa h = 5 m visinu spustanja u radu, sa q dz elementa
dz uzeta na visini z, onda tezina uzeta vrsi rad:
Hlh
J qz dz = q [(U + h)2 - W]/2= qll (2 H + h}/2.
If
Brzina uzeta je v = R
1
w, pa je rad kocne sile F = Fk pri obrtanju ko-
!
tum (K) za ugao i.
pa je kocna sila:
F"" RtlG+ q (2 H +h)/2 +v
2
(5 G! + 6G + 6 Gu)/6 ghJIR = 1 28f kg,
358
3.176. : Ozhacimo sa Zl koordinatu tezista tela G
1
u odnosu na pravu
0-0, a sa 2, koordinatu sredista O? kotura K
z
, onda su duzina uzeta i od-
nos ubrzanja,:
i
1= Z, + z,'-k+ z, + 2 R1(;
r
I
I
,
I
,
1
", F"
-
, IG;
i
i

Slika 3.176.
f
F,
G F,
F:
hji J a,
Gt
Zamislimo da smo prekiniJli uze, a
njegov uticaj zamenili siJama F;, koje su
razlicite zbog obrtanja koturova, (K;), i
pretpostavimo da su ubrzanja kretanja
tereta usmerena nanize, tada prema d' Alem-
bertovom prindpu sledi:
3) G + G
2
- F, - F3 + [- M,) a,l = 0;
Posto aj=Rw\ i a,='Rw,=-a
l
/2; (,),=adR; w,=G,IR=-at!2R;
prethodnejednacine bice:
(GrG,)ad2g-F,-F
3
= -2G;
; ". -
Iz 0vOg isistema od cetiri jednacine odredicemo cetiri nepoznate: ubr-
. zanje a
l
i sHe: F" F, i F
3
One izuuse:
a
z
= -'-4 gl25 (nanize);
G/25 = J5kg; F3 = 28 GI25 = 14 kg.
sa spoljaslljim .Lahv.1tanjelll., pa su ugaona
J
2
=G,R//g;
,
Prema za;konu 0 radu biee:
ill posle
I
15 G
2
R/ u3F/2g = 2il
k
'P;
.- 16/100 = 52,32 sec'.
359
3.178. Ugaona brzina krivaje je . Wk = 901(/30 = 31(, a prenosni odnosi su
ii, = - RzIR, = - I ; il3 = R3/Rl = 1, pa je preilla tablicnoj metodi:
S!anje k 1 2 3
U>k "'k
(Ok Wk
II -Wk -Wk -Wk/i,,=Wk -Wk/il3= -Wk
E "'k 0 2 Wk 0
Ovo je siucaj Fergusonovog paradoksa, jer poslednji zupcanik vrsi kruznu tran-
slaciju.
Kineticka energija iznosi:
Ek=M, ]12'/2 +J,w2'/2+M3 v//2+J
k
03//2=G (2 R03
k
)2/2gj GR
2
(2 03d
2
j4g +.
+ G (4 R 03k)'/2 g + (3 G 16 R2/6g) w
k
.'/2 = 15 GR'03/lg=
= 15 5 . 6491('/1009,81 = 392 kgcm.
3.179. Iz zakona 0 radu, diferenciranjem sledi:
3.180. Ovde je nepokretni zupcanik (3). Sa slike se vidi da je polu-
precnik nepomicnog. zupcanika R3 = RI + 2 R" pa sledi:
Za mase biee M2/Ml =Rz'IR/= 16, pa je M
2
=J6Mj
Prema zakonu io radu macemo:
JleVj2/2+M2V2212 I M
1
(R2 03J' I
+ 256 J,. w//2 64 = 9 J, w//2 = 2ilk'f'k-2il1 'PI'
pa diferenciranjem sledi ugaono ubrzanje:
3.181. Ovde je I, pa'jc -wd(wZ-wk)-I, to jest
te je ]I, = I Wk' Prema zakonu 0 radu biee:
pa diferenciranjem dobijamo ugaono ubrzanje:
t"k -:I 2il
k
R/(,J G +G!,) [2-3, I 000 981/70, ]00
2
_ .. 2 943/700 4,1(is",,-2,
360
3.182. Ovde su prenosni odnosi i
'2
= i13 = -Z2/Z, = -1/3;
= Z2 z./z, Z3 = 8/9. Osim toga, brzine su 1'2 = 1'3 = (R
J
+ R
2
) W
k
, gde su
precnici deonih krugova zllpcanika. Tablicnom metodom dobijamo:
Slanje
1-'
k 1 2; 3 4
"'k Wk Wk Wk
II 0 -w k -wk/(-1/3) -wkl(8/9)
1: Wk 0 4 Wk -wk/8
,
Prema zakonll 0 kinetickoj energiji bice:
i 1.=
R; po!u-
1k wk 2/2 + 2 (m2 1'/ + 12 W/)/2 + 2 (m, v/ + 1, w/)/2 + J. w//2 =
= C w//2 = 'illk <flk + 'ill. <fl.,
gde je konstanta:
C =lk + 2 (m2 + m3) (R, + R2)2+ 32 (J2+ 1
3
) +1./64'
Diferenciranjem dobijamo ugaono ubrzanje:
3.183. Prema Eulerovom obrascu imacemo:
!]1( = (r]- F
2
) R = F2 (elL" -1) =
Ugaono ubrzanje je:
w = 'illil = 2g F, (elL" -l)/RG (elm + 1).
3.184. Zavojnica je strma ravan, a obimna sila }'o dejstvuje horizon-
talno, to jest paralelno osnovi ravru. Tutalui utpor ravlli gradi ugao
G, G
a)
c)
Slika
361
trenja (p) sa normalom ravni, te je sila:
Fo = G tg (ex + p)= G (fL +tg ex)/O- fL tg ex) =G (h + fL d7t)/(dn- iL),
gde je fL = tg P koeficijent trenja, ex nagibni ugao zavojnice, tg ex = hid; h hod
zavojnice, d srednji precnik zavrtnja. Umesto neposrednog dejstva sHorn Fi>
Ilpotrebljava se sila F koja dejstvuje na ruCicu" duzine I, pa stvara moment
FI = Fo R koji obrce. vrcteno. Prema tome, sila ce biti:
F= Fo R/l = Gd(h + Ii drc)/21 ?drc - [1).

Za pokretanje (podizanje) tereta potrebna je ondajvcCa Siia od 1[.
U ovom primerll iz ravnotde cekrka s]edi:fJbdnos:

Gj R=F
2
r, iii F
2
=Gj R/r=G, 2R/2r=50.50j25=100kg,.
G = 250 kg na platformi zavrtnja umanjuje na 250 -100 = I
trebna sila:
F= 1505 (0,8 + 0,1553,14)/250. (5 3,14- 0,15) = 1,53kg.
Dakle, za podizanje tereta tdine G = 250 kg treba dejstyovati silom
vee om od 1,53 kg, upravno na kraj rucice duzine i.
3.185. Na mestu dodira papuce
tocka javlja se olpor trenja (FI'-)' pa
iz uslova za ravnoteiu cekrka i poJuge
DAB sJedi:
Gr-F
IL
R=O; 1; M 0 = Fn . 20 +
IF" lO-F 70=F(20/fL" 10)-
-770=0.
Za date brojne vrednosti bice:
FIL =Gr/R=G2r/2R=
20020/40= 100kg;
F = 100 (20/0,25 + 10)/70 =
"'" 900/7 = 129 kg.
,
G
Slika 3.185.
Ako je kocna sUa m.anja od 129 kg, nastupiee spustanje tereta tdine-
G 200
3.186. Teorijska onaga sya tri vodopada iznosi
p= Pi = {l OOOQ. 1; Hi )/75 = 1000 85 (20 + 15 + 10)/75 = 51 OOOKS= 36 760 kW_
3.187. Rad vrsi otpor kretallja kola, pa j" jJutrebna snaga; ZIl 5
%
veta.
od efektivne snage:
1,05 Pc= 1,0) lW 0,02818/3,675 = 896 KS "'" 659 kW.
362
3.188. Shaga je fad u jedinici vremena, pa je skalarni proizvod sile i
brzine, pri pravolinijskom kretanju proizvod sile i brzine, te je:
:P=(F, v)=Fv=Fw v=0,9v
2
.v!75=768KS,
pa je brzina vsznje:

v
3
=76875/0,9; v=V768.7510/9=40m/sec=40.3,6= 144km/h.
2.189. Sitepen korisnosti iii koeficijent korisnog dejstva jeste odnos
efektivne (P
e
) j teo[ijske snage (P = Pi), posto se uvek javljaju gubici. Prema
tome je:
1) = Pe/ P = (3 10
3
. 30/24. 3 600 . 75)/30 =' 324 . 3 . 10
5
/3 . 75 . 24 . 36 . I OJ =
. = 300/600= 1/2 =0,50 = 50%'
3.190. Pqtrebna teorijska snaga je:
P=P
e
h=[2400. 5 (3/60)/75]/0,8 =2 40053/0,8.60 75 = !OKS.
3.191. Oznacimo sa z = h podizanje tereta G
J
, ouda je brzina podizanja
v = Z = d (R rp)/dt = R 9 = R w. Prema zakonu 0 kinetickoj energiji biee:
D. Ek -=:A; 2 G R
2
w
Z
j4 g + (G
J
+ G
2
) v2/2g = \]] 'P- G
1
Z + G
z
Z
I
(6] +G, +G
z
)v
2
/2g= [\]]+ (G
2
-G
I
) RJz/R; v
2
= cz.
11i
Difeni:nciranjen). dobijamo ubrzanje tereta:
+G
z
- G
t
+ G
2
) =g (I 193,7 + 800 - 400)/(50 +
.. '
'd . ! f,;,SOO+400) ,274g= 12,50m/sec
2
.
jer je obrtni m'omentr,{t
I '. .
i'l17/R=1193,7kg.
3.192. 0lbrtni momcnt kaisnika iznosi:
I :

OznaCimoi sa x = R cp put tereta, onda je prema 7akonu 0 kinetickoj
-energiji: ;
D. F.k - A; i (2 J
1
I G
I
I'2/g)/2 9J7 cp- {/I == ((I]]/R) - G
j
Sill 0:] X.
I . . .
Hrzina Je i v = R w, a moment incrcijc iznosi J = GR2j2g, te je kvaurat
rbrzine:
v
2
= 2g [(\]]/ R) - G
J
sin 0:.)] x/(G + G
J
).
Za datepoJatkc jc x=AB/2-(i-2Rre)/4=(400--12t1)/4-68,5cm, pa
jc hr7:ina:
1'2 = 2981 (597 - 500).68,5/1020= J 2 "775;
!
l' = 11 3 em/sec = 1, 13m/sec.
I
363
3.193. Teorijska snaga motora je:
P = P.!'1) = 1000 1,5/0,8 1075 = 2,5 KS.
3.194. Posto je pri pravolinijskom kretanju snaga proizvod sile brzine,
t.o je otpor broda:
Fw = Pe/v= Y) F/v = 0,65000.75/10 (I ,85/3,6) = 45 000 kg = 45 t.
3.195. Efekt:vna snaga motom je:
P,=1)P =0.20 0,66 J,5 427 (1800/2 60)/75 = 17 KS.
3.196. Ovde 5U:
Ap = 700 kg; 0 = 60; sin t = (sin 6)j4 = V3/8; cos = 1f6T/8 = 0,9763 ;
sin <jJ = 0,2165, pa su sile:
F
B
=156kg;
Fr= 679 kg.
Snaga iznosi:
P=A p(sn/60)j75 = Apsn/60 . 75= 100 70,24120/60.75 =4,48 KS.
3.197. Efektivna snaga iznosi:
Fe=1) P= Y)' (D2 n /4) p. (2 sn/60)/75 = 0,90400.3,14520,6. 120/46075 =
= 45,22 KS = 33,24 kW.
3.198. Prenosni odnos je i = -WI/W2 = ZJZI = - 3/2, pa 5U ugaona
ubrzanja u istom odnosu: w
J
/w
2
.= - 2/3, te je w2 = - 3 wJ/2. Zbog toga sto
je, prema zahtevu, llgaona brzina WI = WI t = 10 WI = 1200 n/30 = 40 n. biee
ugaono ubrzanje WI = 4 re, pa je ugaono ubrzanje w2 = - 6 n sec-
2
Prema zakonu 0 kinetickoj energiji biee:

J
I
w
1
2
/2 + J
2
w//2 - (4 J, + 9 Jz) w//8 - '1l(1 'PI = 'lTI 'Pl'
Potrebna snaga iznosi:
Qll= (4 J
1
+ 9 J
2
) n = (4 G
I
Rl21 9 (J2 Rl);r/2g-
= 19G
I
R
J
2
n/2g.
p=lJ!1w
j
/75 = 19 G
1
R?40 n
1
/75 2g-19 SUo U,15
2
. 40/150=
=5,7KS, jer je
3.199. Rad 7amajca jeAz = J t",z '0 = J (nn/30)2 '0, gae je .T moment iner-
cije, II o/min i (; slepen nemvnomernosti. Kod zamajca ubljka lui:ka moment
inen;ije iznosi:
J = M, R2 , M
r
R'/3 = 10 M, W/9 103 GR2/4 9 g=' 5 GR2/6g= 5 GD2/24 g,
364
gde je G=Gv +G,=4G)3 tdina tocka. Prema torne je rad zamajca
A, = (5 GD
2
/24 g). (n n/30)2 3 = GD2 on
2
/4 320 = 200.1,2
2
.0,15 .
. 90
2
/4 320 = 81 kgm.
3.200. Ovde su:
n = 573 o/min; VA = R (Uo = 600 ern/sec = 6 m/see;
aA = R (,j20 = 36 000 ern/sec
2
= 360 rn/sec2; A = R/l = 1/5; F= 20010 = 2000 kg
A' .,--
,----___ : B'
42cm
ut::; 1cm
1-------2fl1r----------i
SJika. 3.200.
(J0
Fr
0 0
30 1180
60 1960
90 2040
120 1600
150 840
180 0
L 7620
RJ( J(
5=(;=60 m
'7f
A = 26{j-7620
= 798kgm
F
r
,,- 1266kg
A
z
= 180kgm
Tangencijalna sila Fsin (6 + <})/cos <} = FVn/vA moze se odrediti i gra-
fii::ki, le se dobija dijagram rada tangencijalne sileo Kada se prenese i kon-
stantui otpor nxlukovan na nlkavac krivaje F
Tu
= A/2 R 1t = 798/0,20.3,14 =
= 1 266 kg, dobija 51: rad A, = 180 kgm. Zamajni moment iznosi:
Z = GD2 = 4 320 A;/3 n
2
= 4 320.180/(1/50).5732,
pa je teiina 7.amajca:
G -4320.180.5015732.0,82, 180 kg.
Posto je G=G,+G,=4G../3. to je teZtna venell G,.=3G/4=135kg; a tezina
rebara .ie G
r
-G/4=45 kg.
I
I
t,
l
TABLI E
,
I
\
Tablica I
OBRASCI
obrasca Obrazac
1 ) STATIKA
J. Dve suprotne siJe
2. Rezultanta sistema kO]lne"
amih sila
;-=n--+
Fy 2: Fi = F, + ... + Fi + . ; . + Fn
;=1
3. Pravilo 0 paralelogramu J
trouglu siJa
- KosiJiusna teorema
- sinusna teoremn
I F, = F] + F2 = F2 + FJ
I F,2=F
t
'+F
2
'+2F
t
F
2
cosl)
1 F
1
/sin B = F,/sin a. - F,/sin 0; 0"; IX + f3
4. Pravijo 0 pravougaoniku Fy
2
= FI2 + F,2;
siJa
sin IX = cos f3 = F,! F, ; I) = ex: + f3 = 1t!2

5. Projekcija sile na osu
...:.
X=(F, i)=Fcosa.; Y =Fcos f3
6.
Sistem snce.lnih silll u ravni
- rezultanta
napndna linija rezultante
y -x Ig ex:,- Yy x/X,;
Y, F, (:0$ ", : Y, sin I'f.,
uslov za ravnolezu
2: X,=O;
368
' broj Znacanje obrasca Obrazac
,Rednil I I
I-----"t-------+-------
7.
8.
9.
DYe paralelne sile
-:- istog smera
- suprotnog smera
Moment sile za tacku
- yrednost
- analiticki Izraz
- promena pri promeni
momcntne tacke
Spreg sila
10. Rayan sistem proizvoljnih
11.
sila
-,- rezultanta
- momentno praYilo -
- napadna linija rezul-
tante
- odsccci
- uslov svodenja sistema
na silu
- uslov svodenja na spreg
- uslov za ravnoteZu
Prostorne koordinate sile
- jacina sile
- kosinusi smera
12. Sistemprostornihsucelnihsila
- glavni vektor-rezul-
tanta
- kosinusi smera
- usloy za ravnotdu
F1/q =Fjp= Fr/p +q
F1/q = F21p;"" Frlq - p
Fh=12Au I

= (xo Y - YoX)
1]11 = Fr = 12 Au I
X,=LX
i
;
=LM:i;
Yr=L Y/
xY,-yXr=L Mo; x/a +y/b = I;
a=LMo/Y,; b=-LMo/X,
L M=O, F,7'=-O
F,=O;
LX/=O; Yi""O;
L M (XI Yj-y/Xj=O
x = F cos a; Y = F cos (:'; L = F cos I
F=VX2+ P+Z2

Zi
cos a, - X,I F,; cos Y,/Fr;
cos I, = ZrlFr
LY/=O; L; Z/=O
I
r
I
I
\
I Znacenje obrasca
---,--
''.
13. Moment'sile za tacku
o (pol)
- projekcije
intenzitet
14, Moment sile za osu
15, Spreg sila
16. Redukcija prostornog sistema
sila
17.
18,
- glavni vektor
- projekcije
glavni moment
glavni momenti za ose
- promena glavnog mo-
menta pri promeni
nchl kcione tacke j
Usloyi svooenja sistema
- nil 'gjuvni vektor
- na glayni moment-spreg
UsJovi za ravnotezu
sila
sila i momenata
24 Zbirka zadataka iz mehas.i.ke 1
Obrazac
=[;:: )=\
IX
k
y z
YZ
!
M,,=YZ-zY; My=iX-xZ;
lJII y = (z/X,-xIZ,);
'1I1z = L (Xi Yi - Yift)
1) F
r
7'=-O; 'ill 0 = 0;
369
2) Fr=FO; lJII
o
7'=-O; F;.!. rIDo
Fr=O; lJIIo = IJII,
L
LM,,=O;
L
L My=O;
370

bro]
19.
Znacenje obrasca

T . I
.I. renJe ,
prj klizanju (Coulomb)
pri kotrljanju (otpor
pl'otiv kotrljanja)
cistog kotrljanja
I
Eulerov' obrazac
sila trenja
i
Obrazac
A, B i C ne Ide na jednoj pravoj
F "0 = f.!.o Fn
II. KlNEMA TIKA
22. Ubrzanj\!
23. PravoJin)jsko kretanje
- je9noliko
i
- jednako promenljivo
(ubnano III usporeno)
24. Ugaona brzina i ugaono
ubrzanje
25. Tarigen<iijalno ubrzanje
26. Kvadrat brzine
17. Normalno (centripetalno)
UbI7,(l,idt'
28. Poluprecnik krivine
s=r;
vs =D.s/6.t;
a=O; v=c=const.; S=vl=c(
a=const; v=vo+al;
s-sQ+vQ t+at
2
j2; v
2
-v
0
2
=2as
a
r
= dv/dt = d
2
sld!2 = (.;,.; + Y y)/v
v2= 5?+y2
R
k
- v21aN = v
3
/(;y_ j;":;;) =
= (If y'2)JI2/y" = 1/ K
Rednil
broj
29.
30.
31.
Znacenje obrasca
Radijalna i cirkularna brzina
Radijalno i cirkuJarno
ubrzanje
Transformacije koordinata
- brzina
- ubrzanja
32. Translatorno kretanje
kmtog tela
33. Obrtanje tela oko nepomicne
ose (kruzno kretanje)
- jednoliko
- jednako prornenljivo
(ubrzano iii usporeno)
34. Kaisni prenosnici
35. Zupca&ti prenosnici
- redna sprega t Willis)
- paralelna sprega (Willis)
36. Zuvojno krctunjc
24"
Obrazac
Vr=r;
;. =
d
x=r cos rp; y=r sin 'P
X=vrcos <P-P
c
sin <p;
y=v, sin '1'+ Pc cos --> --+
VA=v
B
=", =v
M
"
371
w=O; W":'CODSt.; <p=wt; <V=irnj30
w=const.;
<P = <Po + we / + /2/2

zm-D
i= l/k= (- l)P W1/W" =
(-ljP[llz2k/llZ1k_J]; k=1,2, ... ,n
x R !jl; Y R sin '1"; ;: - ". t;
<p=w t; z= v, <p/w=/<p=h 0//2 n;
a,=O; a=ca
N
=Rw
2
372
Rednil
. broj Znacenje obrasea
37. Tacnost merenja mikrometra
38. Puzni prenosnik
39. Relativno kretanje
- apsolutna brzina
- apsoiutno ubrzanje
Coriolisovo ubrzanje
40. Ravno kretanje krutog tela
- brzina
- ubrzanje
41. Trenutni pol (pol brzine)
42. Rulcte
43. Cikloida
44. Epicikloida
45. Hipoeikloida
ObrazaL
-+
aa=a, +ap + 4
c
= a,T+ a,N+ apI, + apT+
-+-+
a
c
=2[wp, v,l; 4C=O ako je
wp=O; v,=O; ;;pl!r-;:
VA = Vir; V1,= 1 w (J.. I)
I=AB;
vA=APw; vs=BPw; vs/vA=BP/AP
x=R(<p-sin<p); Y= R(I-eos <p)
x=(R
I
+RJ cos <PI-R
2
COS [(R
t
+
+ R2)/R;J'PI
Y = c sin <PJ - R2 sin (cIR
2
)'!'};
c=R
1
+R
2
x= C':OS 'PI + R7, cos (cIR
2
) 'PI;
c-R\-R2
y = c sin 'Pj- R2 sin (cj R
2
) <PI
I

broj Znacenje obrasC'd
46. Evolventa kruga
47. Centricni klipni mehanizam
- poloz.aj ukrsne glilVe
brzina ukrsne gJave
ubrzanje ukrsne glave
48. Kulisni mehanizam
49. Planetski prenosruel
50. Difereneiialni prenosnici
Obrazae
X= R (cos 'P+<P sincp);
Y= R (sin Cp-'P cos cp)
xs=R cos 6+ I
sin <V=cos 'P=A sin6
373
Ys= -VA [sin (0+ <jJ)jcos t);vA=R wo:
as = - aA [cos (6 + t)(cob <jJ +
+ cos
2
Ojeos
3
<jJj
,
- Wo cos Oleos 11'
" i
-wkl(wn-wk) =
m. DINAMIKA
51. Newtonovi zakoni
52. Pravolinijsko kretanje
- jednako promenljivo
(to = 0)
-+
F=ma; G=mg; IM=py;
G-,V; p-y/g
F=ma; a=f(t); v=[r adHCj ;
s=JYdI+C2 i
a = const.; v = Vo + at;
s=.I'o+v
o
l+atYl- .
a .....
.I' = So + 1'0 (r - 1
0
) + a (t (0)2/2
374
Rednil
broj
i Znacenje obrasca
!
i
53. Siobodno padanje i hiei
- sJobodno padanje (pad)
- hitae nanize
!
hitae navise
PravQiinijsko harmonijsko
oscilovanje
!-' _\,
i
55. Horizontalni hitac
56. Kos pitac
-komponentne brzine
- !putanja
- :domet
j
- ;Vlsma penJanJa
- imesui ugao ([3)
57. Kretapje po glatkoj strmoj
ravhi
.- :mz fUVUn
Obrazac
a=g; v=gt; Z=h=g/2/2;
vk=gT=V2gH
Q=g; v=vo+gl; z=h=V
o
l+gt
2
/2
v=O; Z=H=V02(2g;
x = A cos ';" - 6)2 x;
X=Vot; y=gt
2
/2;
D2 = 2 v
o
2
H/g;
Y = gx2/2 Vo2;
T=D/v
o
my= -mg;
X=' vo cos e<; y = Vo sin <X - gt
y= vo! sin a.- g/2/2
y=xtg e<-gx2/2Yo2COS
2
e<
()=v
o
2
sin 2 a/g; Dill .. = vo2/g; e<=450;
H = vol sin
2
IX/2 g;
Hmax=vo2/2g; a.=90
o
x.=2 V
0
2
COS IX sin (a.-[3)/gcos
Yu=xu tg[3
S=V
O
I+(gt
2
sin IX)/2; Fn=Gcoso:;
Redni/
broj
Znacenje obrasca
- uz ravan
58. Kretanje po hrapavoj str-
moj ravni
- niz ravan
- uz ravan
59. Konusno klatno
60. Kruzno kretanje teske tacke
- problem loopiriga
61. Matemati(ko klatno
62. Nadvisenje spoljasnje sine
u krivi'ni
I 63. Rclutivno krctanjc
- relat:vna ravnoteZa
375
Obrazac
ma=Fcos f3-G sin a. = const.
Fn = G cos IX - F sin f3
m; = G sine< - F cos f3 - FiJ. = const;
Fn = G cos IX - F sin 13
mx=Fcos f3-G sin IX-FiJ. =consL
Fn = G cos a.-Fsin f3
Fn= G/cos a.; . Vo = R 6) =R Vg/H;
T=2rr/6)=2rrVH/g; n=30Vg/H/rr
-mgsin'f';
Yo=R;
V
2
=V
A
2
+ 2g (y-R);
FN - G [VA2 + (3 Y -2 R) gJ( Rg
f -gcp;
'f'= A 6) t + H w t = 'Po cos w t;
1,435m; Rk = 80; 150 i 250 m.
376
__ _-___ ______ ___ . _________ O_b_f_a_Za_c ____________ 1
I 64. Dinamicki zakoni za materi-
66.
67.
jalnu tacku
o kolicini kretanja
o momentu kolicine
kretanja
o kinetickoj energiji
Mehanicki rad sile
Snaga
Sudar
-- upravni centralni sudar
-- koeficijent sudara
-- odlazne brzine
-- gubitak" kineticke ener-
gije
6? Dinamicki zakoni za materi-
I
\
1
69
I
1 70.
1
1-
jalni sistem
-- zakon 0 kretanju sre-
dista
-- zakon 0 kolicini kre-
tania
-- zakon 0 zamahu
zakoll I.l kinctickoj
energiji
D'Alembertov princip
Translacija tela
->
K=mv;
Ek - E
kO
= 6 Ek = A
! A= J (i, d7)= J dx+ Ydy+Zdz;
I
I P=dA/dt=(F, v)=Wlw; A=Wlq;
-+ -+ , ----+,
mlvl+m2vZ=mlvl +m2v
2
I
i
I
i k :' _ J
V2' = V
2
+ (l + k) (v
1
- v
2
)/(I +
-+ -+
Kc=Mv6 Kc=M ac=F,
Lc=:L [7" Lc=L
Ph HAs + E
ku
= Mv,}/2 + L m/s?/2
Ek=As+A.
F+Fw+(
LMo=[r:
M-;c=:LFj=F,; Ek=Mv
C
2
/2
I
Rednij
broj Znacenje obrasca
71. \' Obrtanje tela oko nepo-
micne ose
72. Fizicko klatno
73.
74.
75.
76.
77.
-- jednaCina
per:od oscilovanja
redukovana duzina
Ravno kretanje tela
Uslov kotrljanja bezkliza-
nja obrtnog tela po hrapa-
voj strmoj ravni
Kine(cki pritisci
Sile u delovirna klipnog
mthanizma
Snaga masina
a) parne rnasine duplog
df:jstva
b) cetvorotaktni
sus
motor
377
Obrazac
q> = A cos w [+ B sin U) t='; q>o cos w t;
6 => w t
T = 2 TC/W = 2 TC V JIGs
i,=J/Ms= (1c+ s+ i//s>s
Mxc= L: X;; MYc=L Y;;: Jc ,p=lJ1lc
Ek = MVc2/2 + J
e
c),2/2 .
i
Fk ,;, Gk sin a. FtL = G cos a
k=l/[l4-(R/iYl
,
(Ul
2
Xc + wyc) (W2J"z +
= - (w
2
J
yZ
-;.,., Jxz)/Ji;
k k i
ZA=Ze=O
F=D2 TCp/4; D [em]; prat=kg/cml]
Fs = F/cus,y;
F
T
= Fsin (6 + 0/)/C05 t};
P
N
- FC()[J (6 + ')/cos 'P
i
P =D2rrp 2 sn/4 4 50q [KS]
I
P=D2 rtpsnN/36000 [KS]
.378
,Redni/ .
Obrazac
. broj I Znacenje obrasca
:I----'---;-------------t-----_______ _
c) dvotaktni Dlotor sus
d) jflcina vodenog Dllaza
e) klipna pUDlpa
nosti
- srednja ugaona brzina
,
-;,;aDlajni DlODlent
za zaDlajac obLka venca
,
;-:a zaDlajac oblika tocka
;z:a z3Dlajac oblika diska
80. Redukcija Dlasa klipnog rrie-
banizDla na rukavac kri-
vajei i klizac
a) DlaSe krivaje
b) poluge .
i
t.) J.ilizaca
I
- pkupno na rukavac
Fupno na klizac
P=D2rrpsnN/l 8 000
[KSJ
p= J 000 QHf75 [KS] Q [Dl
3
/secJ
p = GHn/4 500 [KS], G [lit/obrt]
P = G 11: n (Rv, cos <Xl - rv
z
cos
2
)/2 250 g
Az = J ({J)m;c
0= ({J)max - w';'in)/{J)s
Ws = 11: ns/30 = 11: n/30
G[kg]; D [Dl]
GD2= 4 gJ = 3600 Ar/o n
Z
GDz = 24 gJ/5 = 4320 Ar/o n
2
GD2= 8 gJ = 7 200 Azlo n
Z
M;A =Mt/3
M;A = M
z
/3;
M;o =M)
M: ;;"(MJ +M
2
)/3
------'------------ -
i
! ,
,
,'.
379
Tablica II
GEOMETRUSKE I MEHANICKE VELICINE
VeliCina
I
Oznaka Dimenzija Jedinica
Duzina, put I; L; s;x L Dl; CDl; kDl
Povrsina A2; S U Dl2; cm
2
Zaprernina V L3
m
3
;cm
3
;dm
3
Ugao .:<;(3;1';8 I rad; 0 ' "
Vreme /;T T s; sec; min; h
Brzina Jinijska v; c;s; x L/T m/sec; km/h
- ugaona <p;{J) liT l/sec
....
Ubrzanje linijsko a; s; x L/T2 m/sec
2
..
- ugaono <p;w 1/T2 1/sec
2
Masa m;kf M;FT2/L kg mase; kg sec
2
/m
- specificna p; M/U;FT2/L' kg sec
z
/m4
Sila, teiina F;G ML/Tz; F N (newton); kg; t
Specificna tezina
1m
FlU kg/dml; kg/m
3
Moment sile, moment
sprega M{, FL kgm; kgcm; tm
Koeficijent trenja
- pri kli7.anju
P-
I -
- pri kotrljanju f;E L em;mm
Kolicina kretanja K ML/T;FT kg sec
Impuls sile I FT kg see
Zamah
1-0 FLT kgmscc
Rad sHe (mehanicki fad) A;W ML2/T2;FL Nm; kgm; kgcm
Energija kmeticka
Ek FL kgUl
- potencijalna E,,;n;-U FL kgm
Snaga P FLIT kgm/sec; KS; kW
Stepen korisnosti
7J
1 -
Moment inercije i
cenlrifugalni moment
- geometrijski Ix; ixy
I
L4
em
4
- maseni Jx;J
XY
MU;FLP kgmsec
Z
380
381
. "
,
Tablica m
Tablica IV
___ ,r"--'
- --;-
TEZISTA SLIKA eRA VNlH POVRSINA)
TEZISTA TELA
Rednil
--
\
,
\'2B\
hroj
Slika A Xc
Yc
'0, I-<
Slika
V Xc Yc
Zc
"'.0
I P::: ,

1
I I
yl
1
I
I
1.
I
bh/2 (Xl + Xl + x3)/3 (Yl + Y2 + Y3)/3
i
T,
T2
\
0
0 0
b
1.
oL.- ___ ---.!...
I
I
!
yl
b
2.

(a+b)h/2 (a + 2 b)h/3(a + b)
1
-.::- -i c.' _ L
lJiit
(Xl +Xz +
i"",,4 ' i-=4
z\ " T 2: y)4 : 2: zt/4
0 a 2. I C,'. -c' 3
BHj3
+X
3
+x
4
)j4
i=1 ' i=l
0)...7;_ ,-.
!
IY
/ T,
,x
3. R
2
a 0 (2 R sin a)/3 IX
1J
0
3H!4
3.
BHI3
0
: .. .. .
: zc' =Hj4
III
B=R
2
rc

4. R21':/2 0 4 R/3rt
0/ = fjR
A
v
1
- v
2
=
Zc
lIf
4.

=1t(R2Hl-
I
0
5.

R
2
7t/t! R131ri <1 R/3 1t
_r2 HJ/3
'/'
oR' .3..
ty

R
2
a.
4 R IX
r
6. 0
.:-:
2 RJ 1':/3
\) 0
3 Rj8
- (R2 sin 2 IX) /2 3 (2a-sin 20()
i
5.
;
382
Tahlica V
MOMENTI lNERCJJE SUKA(RA VNIH POVRSINA)
Redni/
Slika A Ix Iy fo
i
,/-
broj
;f
Iy
I.

bh Wjl2 b
3
hl12
AW+hZ)
----
L 12
b-l
y!
2.

a
2
[['1/12 . ctjl2 ct/6 h rt ---
!--b---l
yl
3.

bh/2 bh
3
j12
h(p3+ q3)
Ix+ly
. P i q J_
12
'0 x
--b
4.

a
2
V3/4
a
4
V3j96 = Aa
2
/2 Aa
2
/12
a
yt
5.

, O.
R
2
n:
R
4
n:j4=AR2j4 R
4
n:j2
y!
6. .d.
tjJ= fjR
R2jt (1 _ <j;2) R4 (1- tjJ4)j4 R4( 1 :- <jJ4)j2
'$
7.
. R x
2 Rn:o R
3
n:!Y 2 R3 no
ot-
I
; ,
RZn/2 R4 n/8
R4 n/4
8.
f
I
-5
R4
n
( 64)
I
h, =-8- 1- 9n
2
lc=h, +Iy ;
I

Zbirka Resenih Zadataka Iz Mehanike (Statika+kinematika+dinamika)

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Zbirka Resenih Zadataka Iz Mehanike (Statika+kinematika+dinamika)

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

I I

Odrediti putanju tacke .. lzracunatibrzinu i ubrzanje pokretne tacke u tre-

Koliko ce vremena putnik, koji sedi u vozu koji se krece hrzinom

Prcmatome je ugao a odreden rcJacijom

Duiine stapoVa i kosinusi smerova sila bite:

1.150. a) Racun sproyodimo tabelarno:

e} Racun sprovodimo tabelarno:

Tacka se zaustavlja u trenutku kada je v=O, to jest uvremenu t=tk=

Brzinu mozemo odrediti i graficki pomocu tangente, kao sto je pokazano

, U trenutku sustizanja obe taeke

2.87. Slicno prethodncm zadatku bite:

U datom brzina je obimna brzina, a ubrzanje je tangencijalno

2.146 .. Ovde je k=4,teje

2.168. ,Ovdc su:

U lrenutku zrrustavljanja je ]1=0, Ie su vreme penjanja i visina

Za 1=7= 10sec bite z=H=410m.

drugoj Guldinovoj teoremi, masa torusa je M = p V =

Posto' je ugaona brzina 6) = ren/30 = 4n:, energija j zamah su Ek = Jz w

3.109. Prema zakanu 0 kinetickoj energiji

3.114. Ovde je Wo = 12 Te. Pas to je obrtanje jednako usporeno, ugaono

U nnjnizcm poJoznju stapn je ugao <p = 900, pa su:

Jz dinamickih jednacina za ravnotezu tocka imacemo:

je (J-w[ 500g/9-545, to'$11

3.172. Otpod protiv kotrljanja iznose:

Prema zakonu 0 kinetickoj energiji biee:

Anda mungkin juga menyukai