Osnovi analognih

telekomunikacija
Predava: Doc. dr Zoran Veljovi
Saradnici: Mr Enis Koan, Mr Maja
Ili
Sadraj
Uvod. Priroda poruka i signala. Analiza periodinih
signala
Analiza aperiodinih signala. Sluajni signali. Uloga i
znaaj harmonijske analize signala.
Prenos signala kroz linearne sisteme. Izoblienja signala
Uticaj propusnog opsega sistema na oblik primljenog
signala.
I KOLOKVIJUM (15 poena)
Modulacije. Amplitudska modulacija.
AM-KAM modulacija. AM-2BO modulacija.
AM-1BO modulacija. Demodulacija AM signala.
Ugaona modulacija. Spektar UM signala.
FM modulatori. Demodulacija FM signala
II KOLOKVIJUM (15 poena)
Sadraj (nastavak)
Sluajan um. Karakteristike uskopojasnog uma.
Uticaj uma na prenos amplitudski modulisanih signala
Uticaj uma na prenos ugaono modulisanih signala
LABORATORIJA (12 poena)
AKTIVNOST (8 poena)
ZAVRNI ISPIT (50 poena)
UVOD
ISTORIJSKI RAZVOJ TELEKOMUNIKACIJA
Telekomunikacije predstavljaju naunu oblast koja se bavi prenosom
informacija.
Poruke koje treba prenijeti sa jednog mjesta (njihovog izvora) do udaljene
take (mjesta prijema) mogu da budu u razliitim formama: pisani tekst,
govor, muzika, nepokretna i pokretna slika, podaci,...
Potreba za komuniciranjem meu ljudima stara je koliko i svijet, pa su ljudi
koristili razne naine kako bi ostvarili komunikaciju: glasnici, golubovi
pismonoe, paljenje vatre i dimni signali, heliograf u Grkoj, sistemi
megafonskog prenosa u Egiptu...
Prvo ozbiljno rjeenje predstavlja organizovan sistem optike telegrafije,
koga je pronaao C. Chappe (1763-1805) u Francuskoj. Na visokom stubu
bila je privrena preka koja je mogla da se okree oko svog centra, a na
njenim krajevima, dvije pokretne ruke davale su mogunost da se razliitim
poloajima preke i ruke obiljei 196 razliitih znakova koji su predstavljali
slova, brojke i znakove interpunkcije.
Prva vijest ovim sistemom je poslata u avgustu 1794. od Lila do Pariza.
Ukupno, u Francuskoj je postojalo oko 500 relejnih stanica a duina veza
cijelog sistema iznosila je oko 5 000 km.
Optiki telegraf
Dvadeset etvrti maj 1844. god. moe se smatrati danom poetka
elektronskih komunikacija. Tog dana Morse je ostvario prvi telegrafski
prenos izmeu Vaingtona i Baltimora. Ve 1851. godine 50 preduzea u
SAD eksploatisalo je Morseov patent. Iste godine poloen je prvi podmorski
telegrafski kabl izmeu Francuske i Engleske, a 1866. god. je poloen prvi
transatlantski kabl izmeu Nove Zemlje i Irske.
Morzeov telegraf
Savreniji vid prenosa poruka predstavlja telefonija ijim se zaetnikom
smatra Graham Bell (1876. god.). Zvuna energija govora se pretvara u
elektrini signal koji se prenosi do drugog aparata u kome se vri konverzija
elektrine energije u zvuni signal.
Godine 1892. postavljena je prva automatska telefonska centrala.
Modeli prvih telefona
Neophodnost da se mjesto predaje poruke i mjesto njenog prijema poveu
fizikom linijom veze predstavljala je konicu u stvaranju globalnog sistema
veza. Krajem 19. vijeka dolazi do genijalnih otkria u oblasti
elektromagnetike. Radovi I. Henryja (1797.-1878.), J. C. Maxwella (1831.-
1879.) i H. Hertza (1857.-1894.) predstavljaju naunu osnovu na kojoj su
izgraene radio-komunikacije. Ruski fiziar A. S. Popov (1859.-1906.) je
1896. izveo demonstraciju radio-veze aljui telegram sadrine "Heinrich
Hertz" napisan Morseovom azbukom, i G. Marconi koji je prvi prijavio patent
za beinu telegrafiju 1897. godine, ostvarivi takvu vezu na rastojanju od
1000 metara. Tako su poeli prvi koraci u radio-komunikacijama. 1904.
godine je ostvarena prva radio-telegrafska veza na trasi Volujica (Bar)-Italija.
Sedmog januara 1927. godine ostvarena je prva radio-veza u javnom
telefonskom saobraaju izmeu Njujorka i Londona. Od tada se radio-
komunikacije kao sluba javljaju u dva vida:
1. profesionalnog karaktera: povezuju se dva korespondenta.
2. tzv. "masovne komunikacije- radio-difuzija: sa jednog mjesta poruka se
prenosi velikom broju korisnika. Radio-difuzija danas predstavlja jedno od
najznaajnijih sredstava u informisanju javnosti.
Daljim razvojem nauke i tehnike javlja se potreba za prenosom poruka ne
samo u vidu pisane rijei i govora ve i u obliku slika, pokretnih slika, a
kasnije, razvojem raunara, i prenos podataka izmeu njih.
1927. god. je ostvaren prvi prenos televizijskog signala izmeu Njujorka i
Vaingtona.
1956. godine postavljen prvi telefonski podmorski kabl izmeu Amerike i
Engleske kojim se moglo prenijeti istovremeno 36 govornih signala.
U avgustu 1960. bio je lansiran prvi telekomunikacioni, pasivni satelit "Echo
1", a oktobra iste godine prvi aktivni satelit "Courier IB. 1965. god. ostvaren
je prvi eksperimentalni televizijski prenos slike u boji preko satelita, a neto
kasnije iste godine u komercijalne svrhe mogao je da se ostvari prenos 240
telefonskih razgovora ili dva TV programa preko satelita.
Lansiranjem telekomunikacionih satelita otvara se nova era u oblasti
telekomunikacija.
Prvi pasivni satelit Echo 1
Satelit sa koga je ostvaren prvi
eksperimentalni prenos TV slike u boji
Druga polovina 20. vijeka donosi intenzivan razvoj mobilnih radio
komunikacija i optikih komunikacija. Prvi pokuaji na tom polju su bili
radiofoni (voki-toki), zatim dispeerski sistemi, radio-pejding sistemi,
mobilni radio-telefonski sistemi koji obezbjeuju sve to i fiksni telefonski
sistemi.
Osnovni trend dananjih telekomunikacija je ostvarivanje komunikacije bilo
gdje, bilo kad sa bilo kim, nezavisno od terminala koji posjedujemo.
MODEL KOMUNIKACIONOG SISTEMA (MREE)
Svaka telekomunikaciona mrea moe generalno da se predstavi razliitim
modelima. Jedan od uobiajenih modela za predstavljanje telekomunikacionih
sistema je Shannon-ov model prikazan na slici.
IZVOR
PORUKE
PREDAJNIK PRIJEMNIK KORISNIK
UM
originalna
poruka el. signal
el. signal
poruka
KANAL
LINIJA
VEZE
1. Izvor poruke - bilo kakav objekat, operator, ... koji generie poruke (zvuk,
slika, podaci) koje treba prenijeti korisniku
2. Predajnik - dio telekomunikacionog sistema u kome se vri konverzija
poruke u njen elektrini ekvivalent koji se naziva elektrini signal
3. Linija veze (prenosni put, transmisioni medijum) - sredina kroz koju se
signal prenosi od predajnika do prijemnika
4. um - smetnje sluajnog karaktera koje se mogu superponirati sa
signalom du linije veze, i na taj nain uticati na oblik signala koji dolazi
do prijemnika
5. Prijemnik - ureaj koji obavlja operaciju inverznu predajniku:
transformie primljeni signal u poruku
6. Korisnik - osoba, maina ili objekat kome je poruka namijenjena
Nakon Shannon-a, koji je dao opti model telekomunikacionih sistema,
predloeni su i drugi, neto detaljniji modeli.
1. Koder izvora sastavni dio predajnika koji treba da pretvori poruku u
odgovarajui kod (niz simbola iz konanog skupa razliitih simbola)
2. Kanalni koder pretvara koderom izvora kodirnu poruku u signal
3. Kanalni dekoder primljeni signal pretvara u kodiranu poruku
4. Dekoder izvora poruku predstavljenu odgovarajuim kodom prevodi u
odgovarajui oblik pogodan za korisnika
Cilj je da se projektuje sistem tako da primljena poruka odgovara poslatoj sa
maksimalnom vjerodostojnou.
PRIRODA PORUKA I KARAKTERISTIKE PRENOENIH SIGNALA
Osnovni zadatak telekomunikacionog sistema je da se poruka u vidu signala
prenese na udaljeno mjesto, a da pri tome primljeni signal to je mogue vie
odgovara poslatom signalu. Stoga je neophodno detaljno prouiti i analizirati
sve osobine signala kojima se prenose poruke izmedju korisnika.
PRIRODA PORUKA
- Sve poruke koje alje neki izvor poruka moemo svrstati u dvije grupe:
A1
A2
An
t
As
1. diskretne poruke one koje se
pojavljuju kao nizovi odvojenih
elemenata koji imaju konaan broj
razliitih vrijednosti. Ti elementi
nazivaju se simbolima i pripadaju
jednom konanom skupu zvanom
alfabet. Primjer ovakvih poruka su
poruke koje se prenose u telegrafiji i
raunarskim komunikacijama.
Slika: Signal koji odgovara diskretnoj poruci.
2. kontinualne poruke - javljaju se kao neke funkcije vremena koje imaju sve
mogue vrijednosti koje se nalaze izmeu nekih odreenih granica. Takve su,
npr. poruke koje se prenose u telefoniji.
t
A1
A2
Slika: Signal koji odgovara kontinualnoj poruci
U zavisnosti od tipa poruke imamo i dvije vrste signala:
1. analogne
2. digitalne
a time i dvije vrste sistema za prenos:
1. analogni telekomunikacioni sistemi
2. digitalni telekomunikacioni sistemi
PRIRODA SIGNALA
Pored navedene klasifikacije signala uslovljene tipom poruke, postoje i:
1. deterministiki signali - proizvoljni signali koji se mogu potpuno opisati
nekim analitikim izrazom.
Slika: Primjer deterministikog signala
Poto su u potpunosti odreeni i opisani u svakom trenutku, deterministiki
signali ne nose nikakvu informaciju. Stoga je jasno da se telekomunikacionim
sistemima prenose sluajni signali.
Deterministiki signali se koriste kao pomoni signali, neophodni u postupku
obrade signala.
2. sluajni signali nije mogue definisati anlitiki izraz kojim se opisuje.
Takav signal moemo da predstavimo nekom vremenskom funkcijom, ali
vrijednosti te funkcije su poznate u prolosti, a nepoznate u budunosti.
ANALIZA DETERMINISTIKIH SIGNALA
Deterministiki signali se mogu podijeliti u dvije grupe:
1. Periodini
2. Aperiodini
U ispitivanju osobina deterministikih signala koristi se harmonijska analiza.
Harmonijska analiza ima za cilj da prikae signal u domenu uestanosti, a
zasniva se na teoriji Fourierovih redova i Fourierove transformacije. Za
periodine signale se primjenjuje analiza pomou Fourierovih redova, a za
aperiodine Fourierova transformacija.
HARMONIJSKA ANALIZA PERIODINIH SIGNALA
Periodian je svako signal koji zadovoljava uslov:
f(t)=f(t+T)
T je perioda signala f(t).
Slika: Primjeri periodinih funkcija
Da bi se periodina funkcija razvila u Fourier-ov red mora biti zadovoljen
Dirichletov uslov:
( ) <

dt t f
T
T
2
2
Fourierov red je tada oblika:
1.
( ) ( )
( )
( ) ,... 2 , 1 , 0 sin
2
cos
2
, sin cos
2
0
2
2
0
2
2
1
0 0
0
=

+ + =

=
n tdt n t f
T
b
tdt n t f
T
a
t n b t n a
a
t f
T
T
n
T
T
n
n
n n

T=2/
0
je perioda,
0
=2f
0
osnovna kruna uestanost, a
n
i b
n
Fourierovi koeficijenti.
2.
( ) ( )
|
|

\
|
= + =
+ + =

=
n
n
n n n n
n
n n
a
b
arctg b a C
t n C
a
t f

,
, cos
2
2 2
1
0
0
3.
( ) ,
0

=
=
n
t jn
n
e F t f

Kako je:
j
e e
t n
e e
t n
t jn t jn t jn t jn
2
sin ,
2
cos
0 0 0 0
0 0

=
+
=
To je:
( )
n
j
n n n n
e F jb a F

= =
2
1
( )
1
0
2
2
dt e t f
T
F
t jn
T
T
n

=
Veza izmeu amplituda harmonika C
n
i modula kompleksne veliine F
n
data
je izrazom:
n n n n
C b a F
2
1
2
1
2 2
= + =
Fourierova transformacija F
n
naziva se jo i kompleksnim spektrom funkcije
f(t). Moduo F
n
se naziva amplitudski, a njen argument
n
fazni spektar
funkcije f(t).
Fazorska predstava:
Uobiajeno je da se vri grafiko prikazivanje signala u domenu frekvencija, i
to posebno amplitudskog i faznog spektra. Postoje dva naina:
1. i za pozitivne i negativne uestanosti
2. samo za pozitivne uestanosti, s tim to je amplituda odgovarajueg
harmonika 2 puta vea.
Kompleksni spektri periodinih signala su diskretni, pa se nazivaju diskretnim
ili linijskim spektrima.
Slika: Jednostrani amplitudski spektar Slika: Dvostrani amplitudski spektar
Bitna karakteristina veliina signala f(t) je njegova efektivna vrijednost.
( ) [ ] ( )
( ) [ ] ( ) ( )
( )
( ) [ ]

+
+ =
= = = =
=
|
|

\
|
= =
=
1
2 2 2
0 2
2
2
2
2
2
2
2
2 2
2
2
2
2 4
ost Ef.vrijedn
1
1 1
ost Ef.vrijedn
1
ost Ef.vrijedn
0
0
n
n n
n
n n
n
n n
n
n
T
T
t jn
n
n
T
T n
t jn
n
T
T
T
T
b a a
t f
F F F F F dt e t f
T
F
dt e F t f
T
dt t f
T
t f
dt t f
T
t f

Poslednja relacija je poznata kao Paservalova teorema za periodine signale.

Kvadrat efektivne vrijednosti brojno je jednak snazi koju taj signal razvija na
otporniku od jednog oma.
Ukupna srednja snaga sloenog signala jednaka je sumi snaga svih njegovih
harmonika.
KORELACIJA PERIODINIH SIGNALA
U optoj harmonijskoj analizi periodinih signala poseban znaaj ima pojam
korelacije koja povezuje dva analitika izraza za periodine signale.
Neka su signali opisani funkcijama f
1
(t) i f
2
(t) koje imaju istu periodu
T=2/
0
. Fourierove transformacije ovih funkcija su:
( )
( ) ,... 2 , 1 , 0 ,
1
1
2
2
2 2
2
2
1 1
0
0
= =
=

n dt e t f
T
F
dt e t f
T
F
T
T
t jn
n
T
T
t jn
n

Njihova korelacija se definie na sledei nain:

( ) ( ) ( ) < < +

,
1
2
2
2
1 12
dt t f t f
T
R
T
T
predstavlja kontinualan pomjeraj u vremenu u intervalu od - do , pri emu
ne zavisi od t.
Traenje korelacije dva signala podrazumijeva tri koraka:
1. Pomjeranje jedne funkcije u vremenu za
2. Mnoenje te pomjerene funkcije drugom funkcijom iste periode
3. Izraunavanje srednje vrijednosti tog proizvoda u toku jedne periode
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( )

=

=
=
|

\
|

= +

=
+

n
jn
n n
t jn
T
T n
jn
n
n
t jn
n
T
T
T
T
e F F dt e t f
T
e F
dt e F t f
T
dt t f t f
T
R



0 0 0
0
2 1
2
2
1 2
2
2
2
1 2
2
2
1 12
1
1 1
Funkcija R
12
() je periodina funkcija po , sa periodom T=2/
0
i njen
kompleksni spektar je proizvod F
n1
*
F
n2
. Stoga vai:
( )

d e R
T
F F
T
T
jn
n n

=

2
2
12 2 1
0
1
R
12
() i F
n1
*
F
n2
obrazuju Fourierov transformacioni par. Ovaj stav se naziva
teoremom o korelaciji periodinih funkcija. Uvedena funkcija R
12
() se naziva
korelaciona funkcija.
Posmatrajmo specijalan sluaj korelacije dva identina signala f
1
(t)=f
2
(t)=f(t).
( ) ( ) ( )

=

= +

n
jn
n
n
jn
n n
T
T
e F e F F dt t f t f
T
R


0 0
2
2
2
11
1
Ovako definisana korelaciona funkcija se naziva autokorelaciona funkcija.
Njena vrijednost za =0 je:
( ) ( )

=

n
n
T
T
F dt t f
T
R
2
2
2
2
11
1
0
Ovo je analitiki izraz za Paservalovu teoremu.
Kako je |F
n
|
2
snaga n-tog harmonika na jedininom otporniku, veliina
( )
2
0 11 n
F n S =
se naziva spektar snage signala f(t).
Shodno navedenim izrazima, dobija se:
( ) ( )


0
0 11 11
jn
n
e n S R

=

=
( ) ( )

d e R
T
n S
jn
T
T
0
2
2
11 0 11
1

=
Odnosno:
Autokorelaciona funkcija R
11
() i spektar snage S
11
(n
0
) funkcije f(t) ine
Fourierov transformacioni par.
Ovaj stav se naziva teorema o autokorelaciji periodinih funkcija.
Neke osobine autokorelacione funkcije R
11
():
- Iz izraza za spektar snage S
11
(n
0
) vidimo da on ne zavisi od poetnog
faznog stava pojedinih harmonika. Poto je S
11
(n
0
) istovremeno i
kompleksni spektar autokorelacione funkcije R
11
(), to znai da sve
periodine funkcije koje imaju iste amplitude harmonika a meusobno se
razlikuju po poetnim faznim stavovima, imaju istu autokorelacionu
funkciju.
- R
11
() je periodina funkcija ija je perioda jednaka periodi funkcije f(t), tj.
T=2/
0
.
- R
11
() je parna funkcija, to se lako dokazuje:
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

11
2
2
2
2
11
1 1
R dx x f x f
T
dt t f t f
T
R
T
T
T
T
=

+ =

Funkcija R
12
() nazvana je korelacionom funkcijom, a nekada se, da bi se
istaklo da je rije o dvije periodine funkcije istih perioda, za razliku od
autokorelacione funkcije, ona naziva i unakrsnom (kroskorelacionom)
funkcijom. Njen kompleksni spektar:
( )
2 1 0 12 n n
F F n S

=
se naziva spektrom unakrsne snage.
Neke osobine kroskorelacione funkcije R
12
():
- Za kroskorelacionu funkciju bitan je redosled indeksa, tj. vai:
( ) ( )
21 12
R R =
( ) ( )
0 12 1 2 0 21
n S F F n S
n n

= =
Kao i:
- U optem sluaju S
12
(n
0
) je kompleksna veliina za razliku od S
11
(n
0
)
koja je uvijek realna veliina.
Ako imamo dva periodina signala f
1
(t) i f
2
(t) iste periode T=2/
0
, tada se
integral:
( ) ( ) ( )


0
2 1 2
2
2
1 12
1
jn
n
n n
T
T
e F F dt t f t f
T

Zove konvolucija signala f

1
(t) i f
2
(t) .
Lako se pokazuje da vai:
( )

d e
T
F F
T
T
jn
n n

=

2
2
12 2 1
0
1
Teorema o konvoluciji periodinih funkcija:
Konvolucija
12
() funkcija f
1
(t) i f
2
(t) i proizvod njihovih kompleksnih
spektara F
n1
F
n2
obrazuju Fourierov transformacioni par.
KONVOLUCIJA PERIODINIH SIGNALA
Slino korelaciji i kod konvolucije imamo tri operacije:
1. Pomjeranje funkcije f
2
(t) u vremenu za i njeno preslikavanje simetrino u
odnosu na ordinatnu osu
2. Mnoenje tako dobijene funkcije sa periodinom funkcijom f
1
(t)
3. Izraunavanje srednje vrijednosti tog proizvoda u toku jedne periode
Osobine konvolucije:
- Konvolucija periodinih funkcija je periodina funkcija ija je perioda
jednaka periodi signala f
1
(t) i f
2
(t), a njen kompleksni spektar je jednak
proizvodu F
n1
F
n2
.
- Vai relacija:
( ) ( )
21 12
=
HARMONIJSKA ANALIZA APERIODINIH SIGNALA
Aperiodini deterministiki signali mogu se opisati vremenskim
aperiodinim funkcijama, za koje ne vai f(t)=f(t+T).
Periodina funkcija izraena Fourierovim redom moe da predstavlja
aperiodinu funkciju ako njena prioda tei beskonanosti.
Periodina funkcija f(t), periode T=2/
0
, u sluaju kada T, tada

0
d, n
0
i
( ) ( )

=
2
2
0 0 0
1
T
T
jn
n
t jn
n
t jn
n
d e f
T
e e F t f

Uz navedene uslove dobija se:
( ) ( )

=

d e f d e t f
j t j
2
1
Ovaj izraz predstavlja Fourierov integral za aperiodinu funkciju. Osnovni
uslov za njegovu egzistenciju je:
( ) ( ) ili
2
<

<

dt t f dt t f
Analogno predstavljanju periodine funkcije u obliku Fourierovog reda,
moemo dobiti Fourierov transformacioni par za aperiodinu funkciju f(t).
( ) ( )
( ) ( ) dt e t f j F
d e j F t f
t j
t j

=
2
1
F(j) je Fourierova transformacija aperiodine funkcije f(t), i ona je
kontinualna funkcija po uestanosti . Funkcija f(t), je inverzna Fourierova
transformacija funkcije F(j).
( ) ( )
( )

j
e j F j F =
|F(j)| - spektralna gustina
amplituda aperiodinog signala
f(t), parna funkcija
() - spektralna gustina faza
aperiodinog signala f(t),
neparna funkcija.
Za razliku od periodinih funkcija, ove dvije veliine su kontinualne.
KORELACIJA APERIODINIH SIGNALA
Za dvije aperiodine funkcije f
1
(t) i f
2
(t) izraz:
( ) ( ) ( )dt t f t f R +

2 1 12
se naziva korelacionom funkcijom aperiodinih signala f
1
(t) i f
2
(t).
Traenje korelacije dva signala podrazumijeva tri koraka:
1. Pomjeranje jedne funkcije u vremenu za
2. Mnoenje te pomjerene funkcije drugom funkcijom
3. Izraunavanje integrala tog proizvoda
Pretpostavimo da funkcije f
1
(t) i f
2
(t) imaju Fourierove transformacije F
1
(j) i
F
2
(j). Prema definiciji korelacije dobija se:
( ) ( ) ( )
( )
( ) ( )
( ) ( ) ( )

d e j F j F R
dt e t f d e j F d e j F dt t f R
j
t j j t j

=

=

=

2 1 12
1 2 2 1 12
2
1
2
1
2
1
Teorema o korelaciji aperiodinih funkcija:
Korelaciona funkcija R
12
() i proizvod F
1
*
(j)F
2
(j) predstavljaju Fourierov
transformacioni par.
Specijalni sluaj korelacije kada je f
1
(t)=f
2
(t)=f(t):
Ovaj izraz se naziva autokorelacionom funkcijom aperiodine funkcije f(t).
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )

d e j F R
d e j F j F dt t f t f R
j
j
2
11
11
2
1
2
1

= +

Kako je |F(j)|
2
= S
11
() spektralna gustina energije aperiodinog signala f(t),
to je:
( ) ( )
( ) ( )

d e R S
d e S R
j
j

=
11 11
11 11
2
1
Teorema o autokorelaciji aperiodinih
funkcija:
Spektralna gustina energije aperiodinog
signala f(t) i autokorelaciona funkcija
R
11
() obrazuju Fourierov transformacioni
par.
za =0:
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) [ ]
2
11
2
11
2
11
0
2
1
2
1
0
t f R
d j F d S dt t f R
eff
=

Ovo je Paservalova teorema za aperiodine signale.

autokorelaciona funkcija je parna
R
11
()= R
11
(-)
da bi se istakla razliku izmeu autokorelacione funkcije i korelacione
funkcije, ona se esto naziva i unakrsna korelaciona funkcija, a veliina:
( ) ( ) ( ) j F j F S
2 1 12

=
spektralna gustina unakrsne energije, ili spektar funkcije R
12
(). Vae relacije:
( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )

*
12 2 1 21
12 21
S j F j F S
R R
= =
=

KONVOLUCIJA APERIODINIH SIGNALA

Izraz iji je oblik:
U njemu se obavljaju tri operacije:
1. jedna od funkcija se pomjera se u vremenu za i uzima umjesto nje njen
lik simetrian u odnosu na ordinatnu osu
2. tako dobijena funkcija mnoi se drugom funkcijom
3. rauna se integral u neogranienom intervalu
naziva se konvolucijom aperiodinih funkcija f
1
(t) i f
2
(t) ili konvolucionim
integralom.
( ) ( ) ( ) ( ) ( )

d e j F j F dt t f t f
j
2 1 2 1 12
2
1

( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) dt e j F j F
d e j F j F
j
j

=
12 2 1
2 1 12
2
1
Teorema o konvoluciji aperiodinih
funkcija:
Konvolucija dvije aperiodine funkcije

12
() i proizvod F
1
(j) F
2
(j) obrazuju
Fourierov transformacioni par.
ANALIZA SLUAJNIH SIGNALA
Sluajne signale nije mogue opisati preciznim analitikim izrazom u vremenu,
pa nije mogue koristiti Fourierovu analizu. Opisivanje ovakvih signala se vri
aparatom statistike teorije.
Da bi izveli zakljuke vezane za
sluajne signale, posmatrajmo samo
jedan dio (-T, T).
( )
( )

>
<
=
T t 0
T t , t f
t f
T
Ovakva funkcija je aperiodina,
ograniena, pa je Fourierova
transformacija:
( ) ( )
( ) ( ) dt e t f j F
dt e t f j F
t j
T
T
T T
t j
T T

=
Srednju snagu sluajnog signala definiemo na sledei nain:
- za ogranienu funkciju f
T
(t) snaga je definisana kao:
( )dt t f
T
P
T
T
T srT

=

2
2
1
- kako je f(t)=f
T
(t) kada T, to je:
( ) ( ) ( )
( )

=
= =

d
T
j F
P
d j F j F
T
dt t f
T
P
T
T
srT
T T
T
T
T
T
T
srT
2 2
1
2
1
2
1
2
1
2
2
lim
lim lim
Shodno prethodnim razmatranjima ako oznaimo veliinu:
( )
( )

11
2
2
lim
S
T
j F
P
T
T
srT
= =

Spektralna gustina srednje snage sluajnog
signala f(t)
( )

d S P
srT

=

11
2
1
Autokorelaciona funkcija sluajnog signala
( ) ( ) ( ) ( )

d e j F
T
dt t f t f
T
R
j
T T
T
T
T T
2
11
2
1
2
1
2
1

= +

Za granini sluaj:
( ) ( ) ( )
( )

d e
T
j F
dt t f t f
T
R
j T
T
T
T
T
T
T
2
11
2 2
1
lim
2
1
lim

= +

Uz uvedenu oznaku za spektralnu gustinu srednje snage sluajnog signala f(t),
vai (Viner-Hininova teorema):
( ) ( )
( ) ( )

d e R S
d e S R
j
j

=
11 11
11 11
2
1
Autokorelaciona funkcija sluajnog signala i njena spektralna gustina srednje
snage predstavljaju Fourierov transformacioni par.
ULOGA I ZNAAJ HARMONIJSKE ANALIZE
DETERMINISTIKIH SIGNALA
Osnovna uloga analize je da se vremenska funkcija, koja opisuje signal,
predstavi u domenu uestanosti podesno izabranim parametrima kako bi se
omoguilo prouavanje deformacija signala koje nastaju u njihovom prenosu
telekomunikacionim sistemima. Te deformacije se mogu odrediti kada se zna u
kakvom odnosu se nalaze izlazni i ulazni signal (pobuda i odziv mree na tu
pobudu). Primjena harmonijske analize na relativno jednostavan nain
omoguava pronalaenja tih odnosa.
telekomunikacioni
sistem
x(t) y(t)
ulazni signal izlazni signal
Veliki broj sklopova telekomunikacionih sistema su po svom optem
karakteru linearne mree sa konstantnim parametrima.
konstantni parametri - mree koje imaju osobinu: ako pobudnom
signalu x(t) odgovara izlazni signal y(t), onda pobudnom signalu x(t+)
odgovara izlazni signal y(t+). (Ove mree se nazivaju i vremenski
invarijantne mree).
linearne mree - mree koje imaju osobinu da, ako pobudni signal x
i
(t)
daje izlazni signal y
i
(t), onda ulazni signal oblika
daje izlazni signal:
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) t x a t x a t x a t x a t x
n n i
n
i
i
+ + + =

=
=
...
2 2 1 1
1
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) t y a t y a t y a t y a t y
n n i
n
i
i
+ + + =

=
=
...
2 2 1 1
1
Osnovna osobina ovakvih mrea je da se u njima ne generiu novi harmonici,
tj. sve promjene se deavaju na amplitudama i fazama signala, ali ne i na
uestanostima.
Prenosna (transfer) funkcija linearnih kola sa konstantnim parametrima
H(j)
x(t) y(t)
ulazni signal izlazni signal
( ) ( )
( )

j
e j H j H =
lanom:
modeluju se promjene amplitude signala
modeluju se promjene faze signala
Nalaenje odziva sistema moe da se izvri u:
1. domenu uestanosti
2. domenu vremena
U oba sluaja se primjenjuje harmonijska analiza.
( ) j H
( )
1. NALAENJE ODZIVA SISTEMA U DOMENU UESTANOSTI
ako je ulazni signal x(t) neka periodina funkcija sloenog talasnog oblika,
ona se Fourierovom analizom moe predstaviti Fourierovim redom kao suma
sinusoida.
Poto za ovakve mree vai zakon superpozicije, to se uticaj mree na svaku
sinusoidalnu komponentu moe zasebno posmatrati.
Funkcija prenosa H(j), za sve odgovarajue vrijednosti , omoguava da se
pronau spektralne komponente izlaznog signala.
( )

=

= n
t jn
n
e X t x
0

( ) ( )
( )

=
= =

= n
t jn
n
n n n
e Y t y
X jn H X j H Y
0
0

neka je x (t) neki aperiodini pobudni signal, a Fourierova transformacija ove
funkcije X(j). Tada se signal x(t) moe izraziti inverznom transformacijom
kompleksnog spektra X(j):
( ) ( )

d e j X t x
t j

2
1
Izlazni signal u domenu uestanosti je:
( ) ( ) ( )

d e j X j H t y
t j

2
1
( ) ( ) ( ) j X j H j Y =
Analitiki izraz u domenu vremena je:
Zakljuak: ako je poznat odziv linearne mree u ustaljenom stanju itavom
skupu sinusoidalnih pobuda svih moguih uestanosti, tada se odziv te iste
mree na bilo koji drugi pobudni signal moe jednoznano odrediti.
Za obje klase deterministikih signala, periodine i aperiodine, zahvaljujui
harmonijskoj analizi, prouavanje njihovog prenosa svodi se u sutini na
poznavanje odziva mree sinusoidalnoj pobudi, odnosno poznavanje njenih
karakteristika u stacionarnom reimu.
Kod nalaenja odziva sistema u domenu uestanosti imamo tri koraka:
1. Odredimo sliku pobude u domenu uestanosti X
n
ili X(j)
2. Odredimo proizvod funkcije prenosa i pobude H(j)X
n
ili H(j)X(j)
ime se dobija slika odziva u domenu uestanosti Y
n
ili Y(j)
3. Inverznom Fourierovom transformacijom odreuje se analitiki oblik
izlaza u domenu vremena
2. NALAENJE ODZIVA SISTEMA U DOMENU VREMENA
Transfer funkcija H(j) moe da se definie kao odziv sistema na pobudu u
vidu Dirakovog impulsa.
( )
( )
( ) ( )

= =

=
=

1
1
0
0
0
0
0
dt e t j
dt t t
t t
t t
t t
t j

t
0
(t-t )
0
t
0
x(t)= (t) y(t)
(t)

H(j)
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( ) t h t y
d e j H t y
j H j j H j Y
t j
=

=
= =

2
1
Zakljuak: odziv linearne mree h(t) impulsnoj aperiodinoj pobudi u vidu
delta funkcije i funkcija prenosa mree H(j) obrazuju Fourierov
transformacioni par.
h(t) se naziva impulsni odziv sistema. Ukoliko je on poznat moe se nai
odziv mree y(t) na bilo koju pobudu x(t).
( ) ( )
( ) ( )

dt e t h j H
d e j H t h
t j
t j

2
1
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( )

d t h x d t x h t y
d e j X d h t y
d e h d e j X d e j X j H t y
t j
j t j t j

=

=

=

2
1
2
1
2
1
Izlazni signal je konvolucija ulaznog signala i impulsnog odziva sistema.
OSNOVNE KARAKTERISTIKE SIGNALA KOJI
PREDSTAVLJAJU REALNE PORUKE
1. SIGNAL GOVORA
- Opseg uestanosti od 300Hz do 3400 Hz usvojen je od strane CCITT-a za
standardnu irinu kanala za prenos govora.
- Opsezi (300-2400)Hz i (300-2700)Hz primjenjuju se u vezama redukovanog
kvalieta.
2. SIGNAL muzike
-Propisana potrebna irina opsega za prenos muzikog signala je 30-15000Hz.
-Postoje sistemi ija je irina opsega 50Hz-10 000Hz, ali je u njima kvalitet
prenosa neto nii
3. SIGNALI PODATAKA I TELEGRAFSKI SIGNALI
-Spektar je povezan sa brzinom signaliziranja (vie u Osnovama digitalnih
komunikacija).
4. TELEVIZIJSKI SIGNAL (SIGNAL POKRETNE SLIKE)
- Opseg koji zauzima video signal je od 10Hz do 5MHz
PRENOS SIGNALA KROZ LINEARNE SISTEME
- Telekomunikacioni sistemi su sastavljeni od sklopova od kojih svaki za sebe
predstavlja funkcionalnu cjelinu.
- Za svaki sklop mogu se odrediti dva kraja koja predstavljaju ulaz i dva koja
predstavljaju izlaz iz sklopa (generalno se predstavlja etvorokrajnikom ili
etvoropolom).
H (j )
1
H (j )
2
H (j )
n
x(t)=x (t)
1
y (t)=x (t)
1 2
y (t)
2
x (t)
n
n
y (t)=y(t)
H(j ) x(t)
y(t)
- Niz ovakvih sklopova, ije su funkcije razliite, a koji su vezani kaskadno,
obrazuju sistem za prenos. Cijeli sistem za prenos moe da se ekvivalentira
jednim etvoropolom.
- Transfer funkcija matematiki modeluje promjene (amplitude i faze) koje
nastaju pri prenosu signala kroz sistem.
- Linerana kola ne izazivaju promjene uestanosti.
- etvoropol, koji predstavlja sistem za prenos, karakterie funkcija prenosa
H(j).
- Ako je ulazni signal x(t) i njegova Fourierova transformacija X(j), onda je
Fourierova transformacija izlaznog signala y(t):
( ) ( ) ( ) j H j X j Y =
Kako je funkcija prenosa kompleksna veliina, moe se napisati u obliku:
( ) ( )
( )

j
e A j H =
A() modeluje promjene amplitude, a () promjene
faze ulaznog signala.
Slino, ako predstavimo i spektre ulaznog i izlaznog signala na slian nain:
( ) ( )
( )
( ) ( )
( )



y
x
j
j
e j Y j Y
e j X j X
=
=
Dobija se da je:
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )

+ =
=
x y
j X A j Y
- Modulom A() funkcija prenosa modifikuje spektralnu gustinu amplituda
prenoenog signala, a svojim argumentcm () modifikuje fazne stavove
pojedinih njegovih komponenata. Stoga se A() naziva amplitudska, a ()
fazna karakteristika linearnog sistema.
- Za kaskadnu vezu vie etvoropola, funkcija prenosa cijelog sistema e biti:
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( )

= + + + =

= =

= =
=
=
=
n
i
i n
n
i
i n
n
i
i n
A A A A A
j H j H j H j H j H
1
2 1
1
2 1
1
2 1
...
...
...



Amplitudska karakteristika A() cijelog sistema jednaka je proizvodu
amplitudskih karakteristika pojedinih elemenata, dok je fazna karakteristika
() cijelog sistema jednaka sumi faznih karakteristika pojedinih elemenata.
IDEALNI SISTEMI PRENOSA
- Idealni sistem prenosa - izlazni signal y(t) je identian ulaznom signalu x(t).
- Definicija je proirena, pa se pod idealnim sistemom podrazumijeva onaj
sistem iji je odziv oblika:
y(t)=Ax(t-t
0
)
- Sistem je unio konstantno kanjenje i promijenio je amplitudu u nekom
konstantnom iznosu, a preneseni signal nije pretrpio nikakvu deformaciju
koja bi uinila da takav izlazni signal nije vjeran ulaznom signalu.
- Funkcija prenosa H(j) idealnog sistema za prenos:
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( )
( )
( )
( )





j j t j t j
j t j
t j t j t j
e A e A Ae j H j X Ae j Y
d e x Ae j Y
d e x A dt e t t Ax dt e t y j Y

= = = =

=
0 0
0
0

0
Prenos e biti idealan kroz linearni
sistem koji ima amplitudsku
karakteristiku koja ne zavisi od
uestanosti:
A()=A=const.
i faznu karakteristiku koja je linerana
funkcija uestanosti:
()= t
0
()

() ()
()= () se zove karakteristika faznog kanjenja.
Navedeni uslov za idealan sistem prenosa moe da se proiri, tako da se
idealnim smatra sistem ija je funkcija prenosa oblika:
( )
( )
( )
( )

n t
const A j H
Ae j H
n t j
=
= =
=

0
.
broj cio n ,
0
Za A>1 sistem unosi pojaanje, a za A<1 slabljenje.
- Pri traenju uslova za idealan prenos nismo postavili nikakva ogranienja u
pogledu irine spektra prenoenog signala x(t). U tom sluaju, za prenos
signala bez izoblienja, izvedeni uslovi moraju biti zadovoljeni u cijelom
opsegu uestanosti (-<<).
- Sistemi za prenos se realizuju kao sistemi ogranienog opsega. irina tog
spektra se naziva propusnim opsegom sistema za prenos ili irinom kanala.
- U takvim uslovima cijeli sistem se ponaa kao neki filtar, tj. komponente
signala odreenih uestanosti koje se nalaze u njegovom propusnom opsegu
proputa sa malim slabljenjem (ili ih u nekim sluajevima i pojaava), dok za
ostale komponente van njegovog propusnog opsega unosi veliko slabljenje.
- Idealan sistem za prenos u propusnom opsegu ima karakteristike idealnog
sistema a sve komponente van tog opsega beskonano slabi.
- Sisteme za prenos dijelimo u tri grupe:
1. propusnike opsega uestanosti (opseg je od
N
do
V
)
2. propusnike niskih uestanosti (opseg je od
N
=0 do
V
)
3. propusnike visokih uestanosti (opseg je od
N
do
V
)
Slika: Amplitudska karakteristika i
karakteristika faznog kanjenja
idealnog sistema za prenos.
A - propusnik opsega;
B - propusnik niskih uestanosti;
C - propusnik visokih uestanosti
Fukcija prenosa idealnog filtra je:
( )
( )

=

opsega propusnog van 0
opsegu propusnom u
0

n t j
Ae
j H
Prelaz sa propusnog na nepropusni opseg je trenutan (amplitudska
karakteristika sa A na 0), pa se javlja problem konstrukcije ovakvog sistema.
Zakljuak:
Linearni sistemi koji bi imali idealnu funkciju prenosa (kao na slici) ne
mogu se fiziki realizovati.
- Ne mogu se postii istovremeno oba uslova za idealan prenos, pa se zbog
toga javljaju izvjesna izoblienja.
- Iako se mogu samo teorijski analizirati, idealni sistemi prenosa imaju znaaj
za analizu realnih sistema. Ako se napravi sistem ija amplitudska
karakteristika priblino zadovoljava uslov za prenos bez izoblienja,
dodavanjem nekog odreenog sklopa moi e se korigovati fazna
karakteristika da ukupno fazno kanjenje sistema zadovolji uslov za prenos
bez izoblienja (vai i obrnuto).
LINEARNA IZOBLIENJA
Signal koji se prenosi sistemom prenosa trpi izoblienja zbog:
- neidealne funkcije prenosa
- nepoklapanja opsega signala i propusnog opsega sistema
- kombinacije prethodna dva sluaja
Sistem koji ima idealnu funkciju prenosa i iji se propusni opseg poklapa sa
opsegom signala na ulazu nije mogue realizovati (ne mogu se postii
istovremeno oba uslova za idealan prenos).
- Odstupanja od uslova idealnog prenosa uvijek dovode do pojave izoblienja.
LINEARNA IZOBLIENJA
- Razlikujemo tri vrste linearnih izoblienja:
1. amplitudska izoblienja nastaju u linearnim sistemima u kojima
amplitudska karakteristika odstupa od idealne (zavisi od uestanosti), dok
karakteristika faznog kanjenja ne odstupa od uslova za prenos bez izoblienja:
2. fazna izoblienja - karakteristika faznog kanjenja odstupa od idealne, dok
amplitudska karakteristika zadovoljava uslov za prenos bez izoblienja:
3. kombinovana izoblienja i amplitudska karakteristika i karakteristika
faznog kanjenja odstupaju od idealne:
( ) ( ) ( ) n t const A j H = =
0
,
( ) ( ) ( ) n t const A A j H = = =
0
,
( ) ( ) ( ) n t const A j H =
0
,
ANALIZA AMPLITUDSKIH IZOBLIENJA METODOM
UPARENIH ODJEKA
- Posmatrajmo sistem propusnik niskih uestanosti.
- Poto elimo da prouimo samo amplitudska izoblienja, neka amplitudska
karakteristika odstupa od idealne, tj. zavisi od uestanosti a karakteristika
faznog kanjenja je linearna.
- Neka je:
( )
( )
0

2
za 0

2
za
2
cos 1
t
A
A
N
N

= >
= < +
=
- Amplitudska karakterisitika je uvijek parna.
- Pretpostavimo da ulazni signal ima ogranien spektar u opsegu uestanosti od
=0 do =
N
(onoliki koliki je i propusni opseg sistema). Tada e izoblienja
izlaznog signala biti iskljuivo uzrokovana neidealnou amplitudske
karakteristike.
- Kompleksni spektar izlaznog signala je:
( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( )
|
|

\
|

+

+ =
=
|

\
|
+ = =
|

\
|
+
|

\
|

2 2
0 0
0
0
2 2
2
cos 1

t j t j
t j
t j
e
A
e
A
e j X j Y
j X e A j X j H j Y
- pa se dobija izlazni signal y(t):
( ) ( )
( ) ( )
|

\
|
+
|

\
|
+ + =

2 2
1
2 2
1
2
1
0 0 0

t t Ax t t Ax t t x t y
d e j Y t y
t j
- Izraz za izlazni signal se sastoji iz tri lana:
1. poslati signal koji u vremenu kasni za t
0
2. drugi i trei lan predstavljaju nove signale koji su se pojavili na izlazu iz
sistema zbog amplitudskog izoblienja. Njihov talasni oblik je slian
originalnom, samo je amplituda pomnoena koeficijentom (1/2)A, a fazno su
pomjereni za t
0
-/2 i t
0
+/2. Javljaju se u paru, lijevo i desno oko prenoenog
signala x(t-t
0
), pa se nazivaju upareni odjeci.
Slika: Pojava uparenih odjeka nastalih usled amplitudskih izoblienja prenoenog
signala x(t) u sistemu sa navedenom funkcijom prenosa
Pretpostavili smo jedan specifian oblik amplitudske karakteristike A().
Kako je amplitudska karakteristika parna funkcija, bilo koji drugaiji oblik
zavisnosti A od uestanosti moe da se razvije u Fourierov red u kome e se
javiti kosinusni lanovi. Kako je rije o linearnim sistemima, vaie princip
superpozicije, tj. svaki kosinus iz razvoja e izazvati pojavu po dva uparena
odjeka lijevo i desno od signala x(t-t
0
).
ANALIZA FAZNIH IZOBLIENJA METODOM UPARENIH ODJEKA
- Posmatrajmo sistem propusnik niskih uestanosti ija amplitudska
karakteristika ne zavisi od uestanosti, a karakteristika faznog kanjenja nije
linearna (kao na slici).
- Poto je () uvijek neparna funkcija od , to se () moe razviti u
Fourierov red u kome e biti samo sinusni lanovi.
- Neka je:
( )
( ) ( )
N
const A j H A
t

< = = =
=
za .
2
sin
0
- Uz pretpostavku da se spektar ulaznog signala poklapa sa irinom propusnog
opsega sistema (izoblienja nastaju samo usled nelinearnosti fazne
karakteristike), spektar izlaznog signala e biti:
( ) ( ) ( ) ( )
|

\
|

= =

2
sin
0
t j
e j AX j X j H j Y
- Iz teorije Besselovih funkcija vai:
( )
jnx
n
n
x jm
e m J e

=

=
sin
J
n
(m) je Besselova funkcija prve vrste reda n od argumenta m.
( ) ( ) ( )

2 0
jn
n
n
t j
e J e j AX j Y

=

Za mali argument m<<1 Besselova funkcija se moe zapisati u obliku:

( )
! 2 n
m
m J
n
m
n

i
( ) ( ) ( ) m J m J
n
n
n
1 =

Konano se dobija, uz pretpostavku da je <<1 da je spektar izlaznog signala:

( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
|

\
|
+
|

\
|

+
|
|

\
|
+
2
1
2
1 0
2
1
2
1 0
0 0
0
0

t j t j
t j
j j
t j
e j X AJ e j X AJ e j X AJ j Y
e J e J J e j AX j Y
Inverznom Fourierovom transformacijom se dolazi do izlaznog signala y(t):
( ) ( )
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
|

\
|

|

\
|
+ + =

2 2
2
1
0 1 0 1 0 0

t t x AJ t t x AJ t t x AJ t y
d e j Y t y
t j
Koristei aproksimacije za malo :
( ) ( )
( ) ( )
|

\
|

|

\
|
+ + =

2 2 2 2
2
1
, 1
0 0 0
1 0

t t x
A
t t x
A
t t Ax t y
J J
Uz uinjene pretpostavke dobija se odziv koji ima tri komponente:
1. Komponenta x(t-t
0
) koja bi postojala u sluaju idealnog sistema prenosa
2. Dva lana upareni odjeci, lijevo i desno od glavne komponente, pri emu
desni odjek ima fazni pomeraj od .
Slika: Pojava uparenih odjeka nastalih usled faznih izoblienja prenoenog signala
x(t) u sistemu za navedenu funkciju prenosa
- Ovaj sluaj se moe generalizovati za proizvoljnu funkciju faznog kanjenja.
Kako je ona uvijek neparna, moe da se razvije u Fourierov red koji sadri
samo sinusne lanove, i svaki od njih e dati par odjeka. Njihovom
superpozicijom se dobija talasni oblik izoblienog izlaznog signala y(t).
UTICAJ IRINE PROPUSNOG OPSEGA IDEALNOG SISTEMA
ZA PRENOS NA TALASNI OBLIK PRENOENOG SIGNALA
- Osnovna pretpostavka u razmatranjima idealnih sistema za prenos bila je da
signal ima ogranien spektar i da se granice uestanosti u kome se on nalazi
poklapaju sa graninim uestanostima sistema za prenos.
- Razmatrajmo sluaj kada se signal prenosi kroz idealan linearni sistem u
sluaju da ovaj uslov nije ispunjen (propusni opseg sistema je ui od irine
spektra signala).
1. PROPUSNIK NISKIH UESTANOSTI
- Posmatrajmo idealan sistem za prenos koji proputa samo komponente
niskih uestanosti. Njegova funkcija prenosa je data izrazom:
( ) ( )
( )
( ) ( )
0
,
0
t
const A
A
e A j H
N
N
j

>
< =
=
=

Neka na ulaz sistema dolazi pravougaoni impuls:
( )
( )

>
<
=
=

N
N
t j
Ae E
j Y
E j X

0
2
2
sin
2
2
sin
0
( ) ( )
( ) dx
x
x AE
dx
x
x AE
t y
d
t t t t
AE
d t t
AE
t y
t t t t
N N
N
N
N
N

|
|
|
|

\
|
|

\
|

\
|
+
=

=
|

\
|

|

\
|
+

2
0
2
0
0 0
0
0 0
sin sin
2
2
sin
2
2
sin
2
cos
2
2
sin
2

Integral funkcije sinx/x ne moe da se rijei u zatvorenoj formi.

Oznaimo sinus integral od x funkciju definisanu izrazom:
( )
( ) ( ) x Si x Si
dx
x
x
x Si
x
=

=
0
sin
( )
)
`

\
|

(

\
|
+ =
2 2
0 0

t t Si t t Si
AE
t y
N N
Sada moemo zapisati:
Za tri razliite vrijednosti granine uestanosti f
N
=
N
/2 (f
N
<<1/, f
N
=1/ i
f
N
>>1/), talasni oblici izlaznog signala prikazani su na slici.
Slika: Uticaj ogranienog propusnog opsega sistema propusnika niskih uestanosti na
prenoeni pravougaoni impuls x(t) i njegov odziv y(t) za razne granine uestanosti
Na osnovu dobijenog rezultata sa slike mogu se izvesti neki zakljuci:
- U sva tri sluaja odziv kasni u vremenu za veliinu t
0
odreenu faznim
kasnjenjem koje unosi sistem za prenos
- U sluaju kada je irina propusnog opsega znatno manja od reciprone
vrijednosti trajanja impulsa (f
N
<<1/), dobijeni odziv veoma malo lii na poslati
impuls (izoblienje je vrlo veliko).
- U sluaju kada je irina propusnog opsega jednaka recipronoj vrijednosti
trajanja impulsa (f
N
=1/), dobijeni odziv omoguava da se prepozna da je bio
poslat impuls i, relativno uzevi, lii na njega. Njegov talasni oblik je daleko od
toga da bude pravougaon.
- U sluaju kada je irina propusnog opsega znatno vea od reciprone
vrijednosti trajanja impulsa (f
N
>>1/), dobijeni odziv znatno vie lii na poslati
pravougaoni impuls.
- Trenutak u kome se pojavljuje ulazni signal je t=/2, dok je trenutak u kome
poinje da se javlja izlazni signal t. Ovakav rezultat ukazuje na neku
nepravilnost. Ne moe da postoji odziv na izlazu a da sistem nije bio pobuen.
Zakljuak:
Idealan sistem propusnik niskih uestanosti sa proizvoljno odabranom
amplitudskom i faznom karakteristikom ne moe se realizovati.
Korisni linkovi
http://www.jhu.edu/~signals/index.html
http://www.jhu.edu/%7Esignals/ctftprops/indexCTFTprops.htm
http://www.falstad.com/fourier/j2/
http://www.see.ed.ac.uk/~mjj/dspDemos/EE4/tutConv.html?http://oldeee.see.e
d.ac.uk/~mjj/dspDemos/EE4/tutConv.html
http://www.see.ed.ac.uk/~mjj/dspDemos/EE4/tutFSFT.html?http://oldeee.see.e
d.ac.uk/~mjj/dspDemos/EE4/tutFSFT.html
http://www.see.ed.ac.uk/~mjj/dspDemos/EE4/tutFS.html?http://oldeee.see.ed.
ac.uk/~mjj/dspDemos/EE4/tutFS.html