Örnek-2.11: u=f(x,y,z)=Secx+tg(xyz) fonksiyonunun toplam diferansiyelini bulunuz.

Çözüm:
∂f ∂f ∂f
du = dx + dy + dz
∂x ∂y ∂z

[ ] [ ] [ ]
du = Secx.tgx + yz(1 + tg 2 (1 + tg 2 xyt) dx + xz 1 + tg 2 ( xyz) dy + xy 1 + tg 2 xyz dz

Örnek-2.12: Dairesel dik koni ölçülürken r=8,002 birim yarıçapının ve yüksekliğinin

h=5,001 birim ölçüldüğü bilinmektedir. Bu durumda koninin V hacmi hesaplanırken
yapılan hata ne kadardır.?

Çözüm:
1
V(r, h ) = πr 2 h olduğu biliniyor. r = 8 ∆r = 0,002
3

∂v ∂v
∆V ≈ ∆r + ∆h olduğunda h = 5 ∆h = 0,001
∂r ∂h

π 1
∆V ≈ 2rh∆r + πr 2 ∆h
3 3

π π
∆V ≈ 2.8.5.0,002 + 64.0,001
3 3

∆V ≈ 0,17635 hr 2
Örnek-2.13: Bir dikdörtgenin kısa kenarı 10cm uzun kenarı 24 cm
uzunluğundadır.Kısakenarı 4mm uzatıldığında ve uzun kenarı 1mm kısaltıldığında bu
dikdörtgenin köşegenindeki değişimi hesaplayınız.

Çözüm: x=24 - 0,1 z = x 2 + y2

u
∆x= -0,1 x=24 Zx =
y=0,4+10 x + y2
2
z

y
∆y= +0,4 y=10 zy =
x + y2
2

∆z ≈ Z x .∆x + Z y ∆ y

u y − 24 10
∆z ≈ ∆x + ∆y = 0,1 + 0.4
x 2 + y2 x 2 + y2 24 2 + 10 2 24 2 + 10 2

Örnek-2.14: Dikdörtgen prizma şeklindeki bir kutunun boyutları 10, 8 ve 6 cm dir. Bu

kutu 2 mm kalınlığındaki bir malzemeden yapıldığında kullanılan malzemenin
hacmini yaklaşık olarak hasplayınız.

Çözüm: ∆x=∆y=∆z=-0,4 V=f(x,y,z)=x.y.z

z=6
x=10 y=8 z=6

∂f ∂f ∂f
y=8
∆z ≈ dx + dy + dz
∂x ∂y ∂z

∆z ≈ zy∆z + xz∆y + xy∆z

x=10

∆z ≈ −75,2 br 3
 2.2. YÜKSEK MERTEBEDEN KISMİ TÜREVLER
∂f ∂f
ve kısmi türevlerine ise z=f(x,y) fonksiyonunun ikinci mertebe kısmi
∂x ∂y
türevleri adı verilir. Yani

lim f x ( x + ∆x, y) − f x ( x , y) = f = ∂  ∂f  = ∂ f = z
2

∆x →0 xx   xx
∆x ∂x  ∂x  ∂x 2

ile gösterilirler. Benzer şekilde

∂  ∂f  ∂ 2 f
f xy =  = = z xy
∂y  ∂x  ∂y∂x

∂  ∂f  ∂ 2 f
f yx =  = = z yx
∂x  ∂y  ∂x∂y

∂  ∂f  ∂ 2 f
f yy =  = = z yy gösterilirler
∂y  ∂y  ∂y 2

Üçüncü mertebe, dördüncü mertebe gibi kısmi türevler ise

∂ 3f ∂ 3f 2 ∂ 4f ∂ 4f
f xxx = 3, f xyy = , f yyyx = , f xxyy = şeklindedir.
∂x ∂y 3 ∂x ∂ 3 ∂xy 3 ∂ 3 y∂x 2
Örnek-2.22:

(1) z=f(x,y)= ln(x2+y2) ikinci mertebeden kısmi türevlerini bulunuz.

Çözüm:
∂f 2u ∂f 2y
= 2 = 2
∂x x + y 2 ∂x x + y 2

∂ 2 f 2( y 2 − x 2 ) ∂ 2 f 2( x 2 − y 2 )
= , =
∂x 2 ( x 1 + y 2 ) 2 ∂y 2 ( x 2 + y 2 ) 2

∂ 2f ∂  ∂f  ∂  2x  − 4 xy
=  =   = 2
∂y∂x ∂y  ∂x  ∂y  x 2 + y 2  (x + y )
2

∂ 2f − 4 xy
= 2 dır.
∂x∂y ( x + y1 ) 2

x + y y
Örnek-2.30: Arctg   − = 0 ⇒ y′ nedir?
 a  a

Çözüm:
1
1/ a 2
x+ y
1+  
dy fx  a  a2
=− =− =
dx fy 1 1 1 ( x + y) 2
2
−
x + y 2 a
1+  
 a 

Örnek-2.31: ySin(xz)-x2zlny=0 ise zx nedir?

Çözüm:

1. yol: yCos( xz)[ z x x + z] − [ 2zx ln y + x 2 ln y.z x ] = 0

[ ]
z x 2 + yxCos( xz) − x 2 ln y = −zy.Cos( xz ) + 2zx ln y

− yCosxz + 2zx ln y
zx =
yxCosxz − x 2 ln y
 Fx − xy.Cosxz + 2 xz ln y
2. yol: z x = − = bulunur.
Fz yx Cosxz − x 2 ln y

Örnek-2.32: F(x,y,z)=x3+y3-z3=0 fonksiyonunun 1. Mertebeden kısmi türevlerini

bulunuz.

Çözüm: Fx=3x2 Fy=3y2 F2=-3z2

Eğer fonksiyon z=g(x,y) olarak düşünürsek z3=x3+y3

Fx 3x 2 x 2
g x ( x , y) = − = = z = 3 x 3 + y 3 = g ( x , y)
Fz 3z 2 z 2

Fy y2
g y ( x , z) = − = elde edilir.
Fz z2

Z = 2 x 3 ey 3 olduğundan

x2 x2
zx = = dir.
3
(x 3 + y 3 ) 2 z2

y2 y2
zy = = elde edilebilir.
3
(x 3 + y 3 ) 2 z2