Epidemiologjia e semundjeve periodontale

Nderim Shefkiu

Struktura e periodontit
Periodonciumi: eshte nje organ kompleks qe perbehet nga gingiva, ligamenti periodontal,cementi, kocka alveolare si dhe tufat neurovaskulare. Procesi alveolar: perbehet nga tre struktura: lamina dura, kocka trabekulare, dhe kocka kompakte Lamina dura mbulohet nga kocka kompakte dhe sherben per fiksimin e fijeve te ligamentit periodontal Vaskularizimi: me gjak sigurohet nga arteria alveolaris superior per nofullen e siperme dhe arteria alveolaris inferior per nofullen e poshtme. Nofulla e Siperme: nga deget terminale te arteries dentale, arteria alveolare posteriore, arteries infraorbitale dhe asaj palatinale major. Nofulla e Poshtme: nga deget e arteries faciale, a. mentale, a.bukale, dhe sublinguale.

Semundjet periodontale
Ndahen ne dy grupe: 1. Gingivitet 2. Periodontitet

Shkaktohet nga prania e pllakes bakteriale qe lokalizohet vetem ne indin gingivar qe do te thote se eshte nje inflamacion i kthyeshem ( reversibel) Perbehet nga mikroorganizmat Gram-pozitive: Actinomycetet, Lactobacillus dhe Streptococcus si dhe nga mikroorganizmat Gram-negative: Porphyromans, Prevotella, Aggregatibacter dhe Bacteroidet Ne gingivat e inflamuar konstatohet prania e Triponema Gjakderdhja e gingivave shkaktohet nga Actinomycetet Simptomat klinike te inflamacionit gingivar:
1. 2. 3. 4. 5. Rubor (ngjyre) Tumor (ejntje) Kalor (temperature lokale) Dolor (dhimbje) Gjakosje spontane

Etiologjia e semundjeve periodontale

Semundja periodontale perfshin jo vetem inflamacionin e gingivave por edhe te ligamentit periodontal dhe te kockes alveolare Kemi dy faktor kryesore: lokale dhe te pergjithshem
Mosha Gjinia Deficenca imunitare Gjenotipi Crreg. hormonale

Duhani Ushqimi Mbipesha Stresi

Faktoret e sjelljes Faktoret lokale Faktoret ekonomike

Semundjet periodontale

Faktoret sistemike

Statusi socio-ekonomik

Bakteriet Morfologjia/mbushjet Pergjigja e dhembit

 Faktoret Lokale: jane bakeriet qe ndikojne ne ecurin e infalmacionit jo vetem sasia e mases mikrobiale por edhe cilesia e tyre. Jane identifikuar 3 lloje bakteriesh qe ndikojn ne semundjet e preiodontitit dhe quhen ndryshe edhe si Kompleksi i kuq te tille si : 1. Porphyromonas gingivalis 2. Bacteriodes Forsythus 3. A.Actinomycetemcomitans ( me pare Agreggatibacteractinomycetemcomitans)

 Aggregatibacter-actinomycetemcomitans: shkakton periodontitin Juvenil ( qe shfaqet ne moshat e adoleshences). Grumbullimi i pllakes ne nivelin e sulkusit gingivar favorizon produktet bakteriale qe shkaktojne inflamacionin e gingivave ku lokalisht verehen ndryshime ne fluidin gingivar krevikula. Ky fluid eshte eksudad seroz qe grumbullohet ne nivelin e sulkusit gingivar-ndikon ne formimin e fluidit krevikular qe mund te prodhoje mediatore te inflamacionit. Ky mekanizem eshte pergjigje inflamatore me predominimin e neutrofileve makrofageve dhe limfociteve qe migrojne dhe shkaterrojn enzimat dhe mediatoret e inflamacionit. Mediatore si : citokina, metaloproteinaza favorizojne shkaterrimin e indeve te periodontit. Pergjigja imunitare qe shprehet me prodhimin e proteinave citotoksite do te ndikjon ne ne humbjen e strukturave periodontale. Guret e dhembeve: veprojne ne bordin e gingives marginale duke prishur strukturen e atashmentit lidhor.

 Faktoret Ambiental: perdorimi i duhanit eshte nje faktore risku per

semundjet periodontale dhe rrite per 4here prevalencen e semundjes periodontale. Perdorimi i duhanit shkakton formimin e xhepave dhe humbjen e atashmentit periodontal.

Faktoret e pergjithshem: Mosha- me rritjen e moshes rritet prevalenca e semundjes periodontale

Seksi- meshkujt preken me shume se sa femrat Gjenetika-ne binjaket monozigote prekshmeria eshte e njejte ndersa ne binjaket heterozigote nuk eshte e njejt prekshmeria ndaj semundjeve periodontale. Gingiviti i shtatzanise:
prek 30-100% te femrave ne muajin e dyte te shtatzanise. Shoqerohet me skuqje dhe gjakderdhje te gingivave Prania e tumoreve granulare ( enjtje te gingivave) Verehet rritje flores mikrobiale ne pllaken dhembore subgingivare Problemet e gingivave normalizohen mbas lindjes

Gingiviti Gravidar: lokalizohet ne nivelin subgingivar dhe perbehet nga mikoorganizma aerob, anaerob, si dhe Bacteroides melaninogenicus (Prevotella melaninogica) dhe Prevotella intermedia. Stresi- ndikon ne crregullimin hormonal qe normalisht con ne rritje riskun per semundje periodontale. Divorci- problemet financiare dhe depresioni ndikojn ne semundjet periodontale. Dieta dhe menyra e ushqyerjes- ndikojne ne zhvillimin e pllakes dhembore. Disa vitamina kane veprim antiimflamator dhe ndikojne pozitivisht ne gjendjen e periodontit. Njerezit mbipeshe- jane faktore risku per semundje periodontale Semundjet imunodeficitare: AIDS eshte faktore risku per semundjet periodontale dhe kane nje prevalenc te lart. Tek paciente me HIV seropozitiv verehet shpesh prania e periodontitit ulceronekrotik. Ndikimi i semundjeve sistemike: Diabeti Melitus tipi 1 dhe 2 jane faktore risku per semundjet periodontale. Faktoret social-ekonomik: eshte nje faktore risk per semundjet periodontale mirpo kombinohet me shume me faktoret e tjere.

Vleresimi i rrezikut per semundje periodontale

Bazohet ne rezultatet mikrobiologjike te pllakes subgingivare. Analiza e Pllakes Subgingivare:

Ka te beje me ekzaminimin e llojit dhe sasis se pllakes bakteriale Prania e patogjeneve periodontal hidrolizojne enzimen BANA ( qe ndikon ne lindjen e periodontopative) Mikroorganizmat qe jane te afte te kolonizojne pllaken subgingivare jane: Treptonema denticola, Bacteroides forsythus dhe Porphyromonas gingivalis.

Temperatura e regjionit subgingivare:

Eshte tregues per gjendjen e inflamacionit te gingivave Rritja e temperatures eshte pergjigje inflamatore per periodontitet Temperatura matet ne 6 vende per cdo dhemb.

Analiza gjenetike per riskun e semundjes periodontale:

Perdoret testi PST, Boston,MA-qe percakton pranin e dy geneve interleukin 1 qe sipas te dhenave eshte nje faktore risku per semundjet periodontale kronike. Per te percaktuar polimorfizmin e genit perdoret analiza e gjakut e marre ne gisht.

 Fluidi Gingivar Crevikular (G.C.F):

Eshte djerse e lengshme, qe me nje mekanizem aktiv ndikon ne ruajtjen e homeostazes ne regjionin e gingivave. Gjate inflamacionit gingivare shendrohet ne leng duke cliruar qeliza imune dhe citokin. Ekzaminimi i fluidit gingivar eshte nje element shume i rendesishem per diagnostifikimin e hereshem te semundjeve periodontale.

Kanceri i gojes:
Diagnostifikimi i peshtymes eshte metoda kryesore ne zbulimin e hershem te kancerit te gojes. Ne kancerin e gojes kemi nje numer te madh proteinash si dhe acik nukleik.

Semundjet e pergjithshme :
Shume semundje kronike manifestimet e pare i shfaqin ne zgavren e gojes. Mendohet se flora mikrobiale e pllakes dhembore mund te hyje ne gjake e te paraqes rrezik per semundjet kardiovaskulare, diabeitit mellitus. Diabeti Mellitus: rrit riskun per semundje periodontale, eshte theksuar se hemaglobina e glikolizuar konsiderohet si faktor risku per semundjet periodontale. Si dhe mjekimi medikamentoz i zgjatur ne vite per keto semundje si diabeti, hipertensioni,semundjet e zemres,renale,pulmonare ndikojne ne menyre direkte ose indirekte ne zgavren e gojes.

Sistemet matese te semundjes periodontale

Gingiviti diagnostifikohet nga gjakrrejdhja, skuqja, edema, ulceracioni ose rritja e trashesise se indit gingival. Indeksi per matjen e prevalences se gingivitit eshte gjakrrjedhja dhe gingivat -Indeksi Gingival (GI) Vleresohet nga 0-3, 0 eshte gjendja normale 3 inflamacion i rende i karakterizuar me edeme,skuqje,zbutje dhe gjakrrjedhje spontane Bazohet gjate nje sondimi te lehte

Indeksi i gjakosjes Interdentale Eastman (EIB) Gjithashtu perdore gjakosjen gingivare per matjen e inflamacionit te tyre. Vleresohet me ane te nje kunji interdentar te drejte qe futet ne hapsiren interproksimale paralele me planin e okluzionit: 1-2mm nen gingive.

Indeksi Gingival i Modifikuar (MGI):

Vleresimi bazohet ne ngjyren, edemen dhe gjakosjen spontane te gingivave ne 4 shkalle(nga 0-4)

 Indeksi i pllakes (Pll):

Vleresohet pllaka subgingivare ne trashesine e saj gjate buzes se gingives Perdoren sonda periodontale Vleresohet nga 0-3 shkalle

Indeksi peridontal (PI):

Percakton shtrirjen dhe shkallen e avancimit te semundjes periodontale Realizohet me ane te nje sonde periodontale ne dhembe te vecante te tille si: 1. Incizivi Central maxilar majtas ICSM 2. Incizivi Central maxilar djathtas ICSD 3. Molar I maxilar djathtas M1SD 4. Molari I mandibular majtas M1PM 5. Premolari I maxilar majtas P1MS 6. Premolari I mandibular djathtas P1DP

Niveli Klinik i Fiksimit (CAL-Clinical Atachment Level):

Vleresohet duke matur thellesin e xhepit dhe terheqjen gingivare ne nivelin smalt-cement me sonde periodontale. Thellesia e sondimit behet per cdo dhemb ne 6pika : Mezio-bukal, disto-bukal, mezio-lingual, disto-lingual, lingual dhe buko-facial

Strategjite parandaluese per semundjet periodontale

Pllaka dhembore: eshte faktori kryesor etiologjik i semundjeve periodontale qe perbehet nga flora bakeriale komplekse e vendosur ne siperfaqen e dhembeve.

Fillimisht formohet pelikula e cila mundeson adezionin e bakterieve te kavitetit te gojes ku me von pllaka maturohet gradualisht , shtohen baktieriet formohen kolonit bakteriale, vendosen mikrobet Gram-negative dhe aerobet te cilat jane pergjegjes per fillimin e periodontopative. Per te menaxhuar periodontitet eshte e domosdoshme eleminimi i pllakes subgingivare, qe eshte objekti primar per parandalimin e semundjes periodontale. Si dhe lajra e dhembeve,shplaresat e gojes si dhe perdorimi i flloseve dentare kane nje rendesi te madhe ne parandalimin e semundjeve periodontale. Nje rendesi te vecant ka edhe koha e larjes se dhembeve e cila nuk duhet te jete me pak se 1minute per cdo cerek nofulle.

 ADA ( Shoqata e Dentistrise Amerikane) ka aprovuar dy antiseptike per shpelarjen e gojes: chlorexsidine (CHX) dhe vajrat esencial (EO)
Chlorexidina: Vepron kunder fungeve dhe viruseve Ndikon ne uljen e pllakes dhemborene mase 50-60% per 12-14ore, duke ndikuar ne uljen e inflamacionit te gingivave ne mase 45% Perdoret ne perqendrim 0.12% dy here ne dite para gjumit per 30sec per 14dite rrjesht Duhet te perdoret 30min para dhe mbas larjes se dhembeve sepse inaktivizohet nga perberesite e pastes se dhembeve. Ul nivelin e Streptococcut Mutans ne peshtymen e njeriut. Chlorexidina(CHX) 0.05% me fluorur natriumin(NaF) 0.05% ndikon ne permisimin e gjakderdhjes se gingivave dhe inflamacionit te tyre. Efektet anesore:
1. 2. 3. 4. Irritim i mukozes dhe gojes Deskuamimi siperfaqesore i ketyre indeve Hipersensibilitet i dhembeve Formim i njollave ne siperfaqen e dhembeve

Vajrat esencial (EO):

Ndikon ne eleminimin e flores mikrobike te pllakes subgingivare dhe ne inflamacionin e gingivave.

 Listerina:
Parandalon formimin e pllakes dhembore supra dhe subgingivare qe ndikojne ne inflamacionin e gingivave Perdoret dy here ne dite me nje sasi 20ml per 30sec. Permban fluoride qe parandalojne prishjen e dhembeve.

Pastat e dhembeve duhet te permbajne:

Triklosan Fluorur Staniumi

Triklosani:
Konsiderohet si agjent antipllake Pastat e dhembeve qe permbajne 0.3% triklosan dhe 2% kopolimer konsiderohen pastat me veprim te lart antibakterial qe ndikojn ne inflamacionin e gingivave.

Fluorur Staniumi:
Ka veprim te lart antibakterial Pasta qe permbajne pirofosfate frenojne formimin e gureve te dhembeve

Vlene te theksohet fakti qe strategjite parandaluese duhen te bazohen edhe ne faktoret riskant te semundjeve periodontale te tille si :faktoret gjenik,menyra e te ushqyerit,diabeti dhe perdorimi i duhanit.