Abd al-Rahman Al-Yilliqi o rebelde1

Introducin: Abd al-Rahman ibn Muhammad Ibn Marwan Ibn Yunus al-Yilligi alMaridi, coecido como Ibn Marwan Ao-Yilliqui (Ibn Marwan, "o fillo do galego") (morto en 889), foi un seor hispanomusulmn que exerceu o control do Guadiana Baixo e Medio e o sur do actual Portugal na segunda metade do sculo IX. Pertenca a unha familia de mulades (conversos) orixinarios do norte do moderno Portugal que se instalou en Mrida. O seu pai, Marwan ben Yunus, ou Marwan Ao-Yilliqi, foi nomeado gobernador de Mrida polo emir omeia de Crdoba Muhammad I (852-886)2. A sa primeira rebelin. O 868. Mrida: Descoecmolo case todo sobre as orixes deste personaxe. De orixe mulad, o seu apelativo al-Yilliqi fai pensar que a familia provia dos territorios cristins do norte3. A atarefada e belicosa vida da alYilliqi levouno a Crdoba cando se converteu en invitado forzoso do emir, a vagar por diversas rexins do occidente peninsular e a porse ao servizo de Alfonso III, asentndose en Pedra da Lousa, na marxe meridional do Douro4. A cidade de Mrida (en xeral, todo o occidente andalus) mantivo durante todo o perodo omeia unha actitude de insubmisin continuada ao poder de Crdoba, insubmisin que desapareca cando os exrcitos cordobeses lograban impor o seu podero, reaparecendo a citada insubmisin en canto os exrcitos regresaban a Crdoba. En repetidas ocasins os habitantes de Mrida (mis tarde, os de Badajoz, que ocupou o seu lugar como capital da rexin), cando van que a expedicin enviada contra eles era o bastante poderosa como para causarlles graves prexuzos, non
1

Sntese do texto realizado por Luis Molina, Escuela de Estudios rabes, CSIC, Granada, basado na fonte histrica: Al Muqtabis do historiador do sculo X Ibn Hayyan. 2 Fonte: Wikipedia. 3 Yilliqiya era, para os autores rabes, o reino asturleons. Pero esta interpretacin dista moito de ser segura e o apodo Al-Yilliqi poda terlle sido aplicado a algn dos seus antepasados por unha caracterstica fsica, unha peculiar forma de falar, unha conducta chamativa, etc 4 Luis Molina.

dubidaban en renderse aos atacantes e proclamar a sa obediencia ao emir5. As dificultades que tivo sempre Crdoba, at a chegada de Abd al-Rahman III, para exercer a sa autoridade foron semellantes nas tres Marcas6. A Marca Inferior, a zona occidental de al-Andalus entre o Tajo e o Guadiana, era unha rexin moi extensa, posiblemente pouco poboada, na que o desenvolvemento urbano non alcanzara niveis comparables aos doutras zonas. Por outra banda, a poboacin estaba composta por unha mestura de elementos indxenas, islamizados ou non, e de grupos bereberes, que, polo menos na poca que nos ocupa, non parecen mesturarse entre si, o cal non lles impide unirse en ocasins para enfrontarse a Crdoba, anda que o habitual, segundo deixan albiscar relatos das crnicas, que cada grupo, mesmo cada faccin de cada grupo, faga a guerra (ou a paz) pola sa conta sen un sentimento de solidariedade tnica. Cada familia, cada clan-comunidade da Marca Inferior busca en primeiro lugar o mal menor en todo momento e tenta evitar as depredacins, tanto de gobernadores omeias como do rebelde de turno, anda que s veces podan darse por satisfeitos con non ser vtimas dos dous bandos. Tanto Al-Yilliqi, e algn outro rebelde como Sa'dun al-Sunmbaqi, reflicten unha caracterstica que distingue con nitidez a estes rebeldes da Marca Inferior dos seus semellantes doutras rexins: a sa disposicin a trasladarse coa sa xente (tribo, clan, mesnada, partida) de lugar en lugar, at chegar, se necesario, a traspasar os moi permeables lmites das rexins nominalmente musulms e as que se achaban en proceso de incorporacin ao reino asturiano ou asturleons. No ano 868 o emir Muhammad decide actuar con mis determinacin do habitual contra os rebeldes de Mrida. Nun intento por collelos desprevidos simula dirixirse contra Toledo e, a metade de camio, desvase cara capital da Marca Inferior7. alYilliqi acompabano outros dous caudillos, Ibn Sakir e Makhul. que non se presentan como sometidos autoridade de al-Yilliqi, senn como compaeiros de correras. O tres caudillos foron derrotados polo emir marchando coas sas familias como prisioneiros a Crdoba, quedando como gobernador en Mrida,
5

Abbas al-Qurasi,

Luis Molina.

Grafa rabe de Al-ndalus: Na poca do Emirato e, sobre todo, do Califato, o territorio organizouse en seis grandes rexins (nabiya), tres interiores e tres fronteirizas, todas coas sas respectivas coras ou provincias. As demarcacins ou rexins interiores eran: Al-Gharb, que abarcaba a actual provincia de Huelva e o sur de Portugal; Al-Mawsat ou terras do centro, que se estenda polos vales do Guadalquivir e do Genil, mis as zonas montaosas de Andaluca e o sur da meseta, dicir, a antiga Btica; e Al-Sharq ou terra de oriente, que abarcaba o arco Mediterrneo, desde a actual provincia de Murcia at Tortosa. Entre estas demarcacins e os reinos cristins situbanse o tres Marcas: al-Tagr al-Ala ou Marca Superior (capital en Zaragoza); al-Tagr al-Awsat ou Marca Media (capital en Toledo); e a al-Tagr al-Adna ou Marca Inferior (capital en Mrida). Estas Marcas mantivronse at a aparicin dos Reinos de Taifas. 7 Luis Molina.

entrando a cidade en decadencia pola destrucin das sas murallas, quedando como praza forte a Alcazaba co minarete e mesquita anda hoxe visibles xunto ao ro. Anda que o tres caudillos eran prisioneiros teran un alto status en Crdoba, sendo a sa nica restricin, a de volver aos seus lugares de orixe sen permiso, pertencendo algn deles ao exrcito emiral.

A sa segunda rebelin. O 875. Alange: A pesar de que a sa vida na capital non deba de ser dura, Al-Yilliqi decide regresar e decide fuxir con todos os seus compaeiros. Tal circunstancia, a fuga colectiva, o que realmente lles expn problemas, pois non parece que a sa sada persoal fose dificultosa, un a un ou en pequenos grupos Al-Yilliqi e os seus van abandonando sen oposicin a cidade por distintos camios en direccin ao castelo de Al-Taly (o xeo), onde fixaran o punto de reunin. Corra o ano 874-75. En canto estiveron todos no lugar convido, alzaron bandeira de rebelin e comezaron a rapiar a comarca, at chegar, tres das despois, ao inexpugnable castelo de Alange. Al a partida dislvese; Al-Yilliqi, os seus tres fillos e a xente do seu distrito quedan na praza, mentres que os outros xefes regresan aos seus lugares cos seus homes. As forzas de Al-Yilliqi non eran nin un xento incontable nin unha cuadrilla minscula, senn mis ben unha partida relativamente numerosa, o suficientemente grande para atreverse a resistir ao exrcito emiral e o

convenientemente reducida para ter mobilidade e para poder resgardarse no castelo de Alange, que non poda ser moi espazoso. O emir Muhammad sae de Crdoba o sbado 14 maio de 875 e presntase ante Alange das semanas mis tarde (domingo 29 de maio). Os rebeldes, mentres tanto, chamaran na sa axuda a outro xefe rebelde Sa'dn al Surunbaqi, que se instalou no Porto e desde al dominaba a fronteira entre musulmns e cristins. O rei Alfonso III, requirido para que lle concedese permiso para unirse aos sublevados, non dubida en darllo, vendo niso ocasin propicia para debilitar aos seus inimigos omeias. Sa'dn ponse en camio e chega a Juromenha8 onde xunta as sas forzas coas de Maklhul, formando un continxente considerable. Tras tres meses e dez das de asedio fortaleza de Alange por parte do emir, ambas as partes empezan a considerar a posibilidade de lograr un acordo. Tntase un novo ataque ao castelo, que fracasa, permitindo o emir, e tras previo acordo que AlYilliqui saia da fortaleza de Alange e se instale en Badajoz (Batalyaws), por entn abandonada.

Fortaleza situada a 80 km ao oeste de Mrida, sobre o Guadiana.

A sa terceira rebelin. O 876. Badajoz: O emir cordobs repite o proceso de recrutamento do exrcito (esta vez preprase unha forza moi importante e chmase tamn s xentes das provincias), anuncio pblico de que o obxectivo o inimigo cristin, sada en direccin norte e desvo inmediato cara ao occidente. A nica diferenza que esta aceifa non a gua el en persoa, senn que delega no seu fillo AlMundir, asistido polo visir Hasim Ben. 'Abd al-'Aziz, A iniciativa tmaa Hasim derrotando e decapitando a unha partida de mulades e cristins partidarios do mulad Al-Yilliqui no castelo de M.qal.s, non localizado hoxe en da. Pero Hasim, vai coecer enseguida os desgustos da derrota. AI-Yilliqi achbase refuxiado en Crquere cando en xuo 876 se presenta ante o seu campamento Al-Mungir e Hasim e comezan un asedio feroz, atacando cos almajaneques da e noite. As condicins dos asediados empeoraron at o punto de que tiveron que comer aos seus propios mortos, al-Yilliqi desistiu dese propsito e enviou unha desesperada peticin de axuda a Sa'dun al Surunbaqi, que deba de acharse no Porto e que emprende a marcha ao mando dun nutrido grupo. Ao pasar por Coimbra saron ao seu encontro os seus habitantes, que eran bereberes nese momento leais ao emir, e estableceron combate, sendo finalmente postos en fuga os de Coimbra. Rapidamente enviaron aviso a Hasim de que Sa'dun marchaba en axuda de al-Yilliqi, vez que lle rogaban que os socorrese, cousa que o visir apresurouse a realizar pndose el mesmo fronte dun selecto continxente de xinetes, mentres Al-Mungir quedaba en Crquere mantendo o cerco a Al-Yilliqui. Inesperadamente Hashim derrotado e feito prisioneiro por Sa'dun. Hasim escribe entn (obrigado polo seu captor) ao infante Al-Mundir para que levante o cerco que mantia sobre Crquere, onde estaba refuxiado Al-Yilliqi. Al-Yilllqi e Sa'dn, levando cativo a Hasim, dedcanse a rapiar a rexin de Lisboa, sendo entregado definitivamente Hasim ao rei Alfonso III, que terminar obtendo por el 150000 dinares, permanecendo o visir-xeral dous anos na corte do rei cristin. O seu final. O 889: Gobernou como virtual emir independente (pero sen ter recoecido o ttulo) at a sa morte en 889 cando o sucedeu o seu fillo Marwan ben Abd al-Rahman pouco coecido o feito de que Marvo, un pobo situado no Distrito de Portalegre, en Portugal, recibe o nome na sa honra. Durante un tempo Ibn Marwan estivo instalado na fortaleza que coroa o seu cume, o Castelo de Marvo. Entre o 876 e 877, sendo o local coecido xa no sculo X como Amaia de Ibn Marwan ou Fortaleza de Amaia9.

Fonte: Wikipedia.