eks zO der t OnppOr

ra
taartja w.apes ww ren.be

Inhoudstabel
Voorwoord ........................................................................................................................................................2 . DEEL1:OnderzoekLagereSchool.............................................................................................................. 3 Methodologie....................................................................................................................................................4 DeResultaten....................................................................................................................................................4 1.Profielvandekinderen.....................................................................................................................4 2.Bezitnieuwemedia..........................................................................................................................5 3.Gsm...................................................................................................................................................6 4.Gaming..............................................................................................................................................7 5.Computereninternet.......................................................................................................................8 6.SocialeNetwerksites.......................................................................................................................10 7.Regelsenafspraken........................................................................................................................12 Conclusies........................................................................................................................................................14 DEEL2:OnderzoekMiddelbareSchool....................................................................................................14 Methodologie..................................................................................................................................................16 DeResultaten..................................................................................................................................................18 1.Algemeneevolutie:Apestaartjaren20082010.............................................................................18 2.Profileringvanmediagebruikenbezit...........................................................................................19 3.Achtergrondvandejongerenindesteekproef .............................................................................21 . 4.Televisie..........................................................................................................................................23 5.Gsm.................................................................................................................................................26 6.Gaming............................................................................................................................................31 7.MP3spelers....................................................................................................................................35 8.ComputerenInternet.....................................................................................................................35 9.web2.0enusergeneratedcontent...............................................................................................44 10.SocialeNetwerksites(SNS)...........................................................................................................46 11.Onlinevriendschappen.................................................................................................................51 12.Dejongeduizendpoot:multitasking ............................................................................................52 . 13.MetwiecommunicerenjongerenviaICT?...................................................................................53 Conclusies........................................................................................................................................................55 Aanbevelingen.................................................................................................................................................57 Bijlagen............................................................................................................................................................59

Voorwoord
VoordederdekeerorganiserenGraffitiJeugddienstvzwenJeugdwerknetvzwdestudiedagApestaartjaren overjongerenennieuwemedia. Bijelkeeditievindenwehetbelangrijkomnietenkelactueletendensentelatenzienenexpertsaanhet woordlaten,maaromzelfookdevingeraandepolstehoudendooreeneigenonderzoek.Wewillenniet enkeloverjongerenpraten,maarhenookzelfaanhetwoordlaten.Welkemediabezittenze?Watdoenze ophetinternet?Watvindenzevansocialenetwerksites?Welkeafsprakengeldenthuis?Allemaalvragen waaropweeenantwoordzochteninonsonderzoek. Voordezederdeeditiehebbenwegeprobeerdomhetonderzoekgrootserenprofessionelerdanooitaan tepakken.WesloteneensamenwerkingsverbandmetMICT/IBBT,waardoorhetonderzoekbijmeerdan 1700jongerenuithetmiddelbaarvolledigwetenschappelijkopgevolgdenuitgevoerdwerd.Daarnaast dedenweineigenbeheerookeensteekproefbij200kinderenuithetvijfdeleerjaarvandelagereschool. Eendoelgroepwaarovertotvandaagheelweinigcijfermateriaaloverbestond. Onze dank gaat uit naar Cdric Courtois, Peter Mechant en Prof Dr. Steve Paulussen van de Onderzoeksgroep Media & ICT (MICT), Vakgroep Communicatiewetenschappen van de Universiteit Gent en het Interdisciplinair Instituut voor Breedbandtechnologie (IBBT) voor de fijne samenwerking en de wetenschappelijke coaching. Voor het onderzoek in de lagere school danken we Jeroen Bracke en Evert Savervoordeenquteringenverwerkingvanhetcijfermateriaal. Ookonzedankaandedirectieenleerkrachteninde18OostVlaamselagereenmiddelbarescholenvoor hunmedewerkingaanhetonderzoekennatuurlijkaanallekinderenenjongerenvoorhetinvullenvande enqute. Veelleesplezier, NamensdeApestaartjarenstuurgroep, KristofDhanens(Jeugdwerknetvzw) AndyDemeulenaere(Jeugdwerknetvzw) BirgitSegal(GraffitiJeugddienstvzw) BartVanhoenacker(GraffitiJeugddienstvzw) Meerweten? www.apestaartjaren.beishtplatformvoorelkejeugdwerkerdie meerwilwetenoverjongerenennieuwemedia.Leeshetnieuws, volgdeblogsenherbekijkdepresentatiesvandeverschillende studiedagen. 2

DEEL1: OnderzoekLagereSchool

Methodologie
Papierenenqute
Onderzoekoverjongerenennieuwemediafocustzichvaakop1218jarigen.Tochweetelkejeugdwerker datookjongerekinderenvaakwizardszijnalshetopgsm,computereninternetaankomt.Ofisdatmaar schijn? Geprikkelddoordatidee,beslistenweomvoordezederdeeditieookeensteekproeftedoeninhetvijfde leerjaarvandebasisschool.Nietmetdeambitieomereenwetenschappelijkwerkstukvantemaken.Wel metdebedoelingomeenaantaltendensenblootteleggenenonsbuikgevoelaldannietbevestigdtezien. Indecember2009trokkenwemeteenpapierenenqutenaareenaantalscholeninGentcentrum(Sint Lieven, SintPaulus, SintPieters) en in de minder grootstedelijke omgevingen van Oudenaarde (KBO Sint Jozef), Eeklo (De Meidoorn) Wetteren (De Korenbloem). Daarnaast peilden Jeugdwerknet en Graffiti Jeugddienst in de paasvakantie van 2010 naar de mening van andere kinderen door middel van focusgroepen.

DeResultaten
1. Profielvandekinderen
Profielrespondenten Ikkrijgeigenlijkgeenzakgeld.Despelletjeskrijgikvaakvanmijngrotebroer.Diewerktal,en alswehemmetietshelpen,dankrijgenweeenhalveeuroofzo.Dansparenwijeenbeetjeen derestbetaaltmijnbroer.(Erika,10jaar) In totaal deden 199 kinderen (100 jongens en 99 meisjes) uit het vijfde leerjaar aan dit onderzoek mee. Zonderrekeningtehoudenmetzittenblijversenandereuitzonderingenzijnderespondentendusgeboren indejaren1999en2000. zakgeld Ruim een derde van de bevraagde kinderen (35,7%) geeft aan geen zakgeld te krijgen. Nog eens een derde (33,2%) krijgt 15 zakgeld per week.Derestverspreidtzichoverdecategorien 510 (14,1%), 1015 (2,5%), 1530 (0,5%), > 30 (1,5%) en ik weet het niet (11,6%). Erzijngeennoemenswaardigeverschillentussen jongens en meisjes op dit vlak. Of er een link is tussenhetaldannietkrijgenvanzakgeldenhet zelf kopen van nieuwe media bekijken we iets verderop. 4

Buitenspelenofcomputer? Kinderenzittennietgraagstil.Datblijktookuit grafiek2:31,2%vandekinderenverkiezen sportenofbuitenspelenbovendecomputer,al zoudegrotemeerderheiddetweehetliefst combineren(62,8%).Hetaandeelvandekinderen voorwieenkeldecomputertelt,isgering(5,5%). Hetgeslachtspeelthieringeendoorslaggevende rol.

2.Bezitnieuwemedia
Allesaanmijngsmisbelangrijk,ikzouechtnietskunnenmissen.Ookhetuitzichtisbelangrijk: hijmoetrozezijnmetglinsterserop.Enhijmagniettevlugkapotgaan.Hetmoetgeendure zijn,maartochliefstwel,zekeralsmijnvriendinnenookzongsmhebben.(Evelyne,10jaar)

DetelevisieisalomtegenwoordigindeVlaamsehuiskamers:iedereenheeftern.Ditgaat(bijna)ookop voordetedelencomputer(97,0%)entoegangtotinternet(96,0%).29,1%vanderespondentenheefteen televisie op de eigen kamer, 34,7% beschikt over een eigen computer en bij 26,6% staat die op de slaapkamer. Ook een spelconsole is populair: 83,9% heeft er eentje thuis. Bij al deze cijfers vinden we weinigverschillentussenjongensenmeisjes. Meerdaneenderdevandekinderendiethuisopinternetkunnensurfen(35,6%),kunnendatdoenzonder datdeoudershetzien. Linkzakgeldgsm Statistischeanalysemaaktduidelijkdatergeeninvloedisvanhetbedragvanhetwekelijkszakgelddatde kinderenkrijgenophetfeitdatzezelfhungsmkochten,zelfdemaandelijksekostenbetalenofdaterthuis regelszijninverbandmetgsmkosten. 5

3.Gsm
Ikgebruikmijngsmvooralomtebellen,omfotostemaken,ommuziektebeluisterenen voorspelletjes.Ikmaakdanbijvoorbeeldfotosvanmezelfindespiegel,dieikdanlaterop Facebookzet.Mijnvriendinnendoendatook.(Erika,10jaar) Bezit We zagen reeds dat 53,8% van de respondenten een eigen gsm heeft (die ze meestal niet zelf kochten). Gemiddeldwordendekinderenop8jaaren8maandenvoorheteersteigenaarvaneengsmtoestel. Wieeeneigengsmheeft,heeftdiemeestalcadeaugekregen:slechts20,8%vandejongensen13,0%van de meisjes haalde hiervoor zelf de spaarcenten boven. De gsmbezitters betalen ook de maandelijkse kostenvanhuntoestelmaarinbeperktemate:20,8%vandejongensen11,1%vandemeisjes. Gebruik Jongens met een eigen gsm gebruiken die ongeveer evenveel om te bellen (47,2%) dan om te smsen (45,3%). Meisjes daarentegen sturen meer smsjes (61,1%) dan telefoontjes te doen (35,2%). Een gsm is evenwel meer dan bellen en smsen alleen; tegenwoordig is een mobiel toestel voorzien van een breed arsenaalaanfuncties. Grafiek41geefteenoverzichtvandemeestgebruiktefunctiesvanhetgsmtoestel.Degrootsteverschillen tussen jongens en meisjes vinden we bij het bellen (84,9% 72,2%), muziek beluisteren (75,5% 64,8%), videoclipsbekijken(45,3%27,8%)enradiobeluisteren(24,5%14,8%). Kinderenzijneerderactievedanpassievegebruikersvanhuneigengsm.Zebellenofsmsenlieverzelfdan opgebeldofgesmstteworden:47,2%tegenover39,6%bijdejongensen63,0%tegenover.33,3%bijde meisjes.
1

Aantal missing values bedraagt in deze grafiek 0,9%.

Metwie? Gebruikendekinderenhuneigengsmvooralvoorcontactmetfamilieofmetvrienden?Uitdeantwoorden blijktdatzehuntoestelmeergebruikenmetfamilie(37,4%)danmetvrienden(25,2%).Nogeens37,4% verklaartdatmetbeidenevenveeltedoen.

4.Gaming
Vroegerwaserweleensruzieoverwiewanneercomputerspelletjesmochtspelenthuis.Nuis ereenregeling:iederedagmageriemandanders.Nuisergeenruziemeer.(Lize,11jaar) Hoofdstuk3toondereedsaandatmeerdan de helft van de respondenten hun gsm toestel gebruiken om spelletjes te spelen. Datdoenzeookviaanderemedia,wantheel watkinderenhebbenthuiseenspelconsole (83,9%).Jongens(90,0%)zelfseenstukmeer danmeisjes(77,8%). Als we nagaan om welke het gaat2, dan merken we dat de draagbare toestellen, zoals PSP, Nintendo DS en Gameboy, goed scoren bij kinderen. Bovendien zien we bij sommige consoles grote verschillen tussen jongens en meisjes: terwijl die eerste groep meer Playstation spelen, hebben de tweede eerderNintendothuis. Zolang er kinderen zijn, zullen er computerspelletjeszijn.88,0%vanallejongenszegtregelmatigtespelen.Opvallend:meisjeshoevenmet 79,8%eigenlijknietechtondertedoen. Spelletjesspelenviahetinternetzonderanderespelersishetpopulairst(71,9%),gevolgddoorspelenop een gametoestel (68,3%) en op de computer niet via internet (43,1%). Multiplayerspelen via internet (37,1%)sluitenderijaf. Hetgeslachtspeelteenrolbijhetsoortspelen.Enkelbijhetspelenviainternetscorendejongensminder dandemeisjes(69,3%74,7%),indeanderegevallenzijndejongensduidelijkdeheavyusers. tabel1:alsikeencomputerspelspeel,danisdat3 viainternet,maarzonderanderespelers opeengametoestel opdecomputermaarnietviainternet viainternet,tegenanderespelers
2 3

totaal 71,9% 68,3% 43,1% 37,1%

jongens 69,3% 83,0% 53,4% 52,3%

meisjes 74,7% 51,9% 31,6% 21,5%

Grafiek 5 heeft 0,0% missing values bij de jongens en 2,6% bij de meisjes. Missing values meegeteld in berekening van totale en afzonderlijke percentages.

5.Computereninternet
Gisterenhebikvan17utot23u30opdepcgezeten.Toenhebikdeheletijdzittenchattenop imvu.com.Daarkanjechattenmeteenpeetje,meteenavatar.Ikdoedatvooralomnieuwe mensentelerenkennen,ookvananderelanden.(Erika,10jaar) Hetinternetiseenmediumwaarmeejeverschillendekantenuitkan.Wevroegenderespondentenwatze allemaaldoenophetwebeninwelkemate.Intabel2staanderesultatenvermeld.Letwel,decijfersslaan enkelopwiethuisinternetheeft.
tabel2:thuisopinternet4 mailik elkedag paarkeer/week paarkeer/maand nooit elkedag paarkeer/week paarkeer/maand nooit elkedag paarkeer/week paarkeer/maand nooit elkedag paarkeer/week paarkeer/maand nooit elkedag paarkeer/week paarkeer/maand nooit elkedag paarkeer/week paarkeer/maand nooit elkedag paarkeer/week paarkeer/maand nooit elkedag paarkeer/week paarkeer/maand nooit totaal 8,4% 26,2% 20,4% 33,0% 17,8% 24,1% 15,7% 33,0% 5,2% 8,9% 9,4% 62,3% 17,8% 17,8% 29,8% 22,0% 9,9% 38,2% 31,4% 9,4% 20,4% 36,6% 16,8% 16,8% 20,4% 51,3% 21,5% 2,6% 11,5% 30,9% 28,8% 20,4% jongens 7,2% 27,8% 15,5% 36,1% 15,5% 27,8% 9,3% 35,1% 5,2% 10,3% 8,2% 57,7% 13,4% 14,4% 33,0% 25,8% 12,4% 41,2% 23,7% 10,3% 21,6% 38,1% 14,4% 15,5% 26,8% 55,7% 15,5% 0,0% 16,5% 26,8% 35,1% 14,4% meisjes 9,6% 24,5% 25,5% 29,8% 20,2% 20,2% 22,3% 30,9% 5,3% 7,4% 10,6% 67,0% 22,3% 21,3% 26,6% 18,1% 7,4% 35,1% 39,4% 8,5% 19,1% 35,1% 19,1% 18,1% 13,8% 46,8% 27,7% 5,3% 6,4% 35,1% 22,3% 26,6%

chatik

blogik

maakikhuiswerk

zoekikinfoop

beluisterikmuziek

speelikspelletjes

bekijkikfilmpjes

Missing values meegeteld in berekening van totale en afzonderlijke percentages, maar niet weergegeven in de tabel.
4

Watmeteenopvalt,isdathetpercentagekinderendatnooitmailt(33,0%),chat(33,0%)ofblogt(62,3%) vrijhoogis. Hetinternet wordtdaarentegenregelmatig gebruiktalsinformatiebron: tweederde (65,4%) schakelthetinalshulplijnbijhethuiswerken79,5%geeftaanerinformatieoptezoeken.Dedagenvande analoge encyclopedie lijken geteld. Ook als ontspanningskanaal bewijst het internet zijn diensten: 93,2% speeltspelletjes,73,8%beluistertonlinemuzieken71,2%bekijktfilmpjes. Waar? Hettweedehoofdstukleerdeonsaldatzowatallekinderenthuisovereencomputer(97,0%)aldanniet gedeeldeninternet(96,0%)beschikken.Alszetochergensandersdanthuisophetnetsurfen,danisdat bij een vriend(in) (37,6%), op school (19,6%), bij familieleden (8,8%), in de bibliotheek (5,7%) of in een internetcaf (2,1% ). Als we kijken naar het geslacht, merken we dat jongens eerder hun heil zoeken bij familieenvrienden,terwijlmeisjesopenbarelocatiesalsdeschoolendebibverkiezen Leveranciersvancontent Het internet evolueert steeds meer naar een gepersonaliseerde en interactieve ontmoetingsplaats. We spreken van web 2.0waarbijsurfersdekanskrijgenomzelf content (filmpjes, zelfgeschreven teksten, filmpjes raten, commentaar) op een websiteteplaatsen. We gingen na in welke mate kinderen actievesurferszijnenzelfdingenposten5. 43,0% van alle jongens blijkt dit te doen tegenover37,4%vanallemeisjes. De meest in het oog springende cijfers vinden we bij de filmpjes: jongens posten ermeerdanmeisjes(18,0%9,1%),enratendieookvaker(33,0%22,2%). Favorietewebsites Naarwelkewebsitessurfenkinderenuithetvijfdeleerjaarhetvaakst?Wevroegenaanallekinderenom huntop3opteschrijven.Onderstaandewebsiteskwameneralsdepopulairsteuit.
tabel3:top10favorietewebsites6 plaats 1 2 3 4 5 6 website spele.be/.nl youtube.com netlog.be speeleiland.be/.nl spelletjes.be/.nl facebook.be frequentie 59 58 44 30 27 25 plaats 7 8 9 10 website funnygames.be/.nl msn.be runescape.com habbo.nl stardoll.be/.com frequentie 19 13 11 10 10

5 6

Er zijn geen missing values bij grafiek 6. Missing values meegeteld in berekening van totale en afzonderlijke percentages.

Wat hier opvalt, is dat het hoofdzakelijk over twee types van websites gaat: spelletjessites waar je eenvoudige Flashgames kunt spelen (bijv. spele.nl, speeleiland.be ), maar ook het role playing multiplayer game Runescape staat in de top 10. Daarnaast zijn ook de grote sociale netwerksites goed vertegenwoordigd:Netlog,FacebookenYoutubeeindigenalledriebinnendetop6.

6.SocialeNetwerksites
IkzitopNetlog,FacebookenopHi5.Ikgebruikdiealledrieevenveel,nietelkedag,maarwel velekerenperweek.Ikgebruikdiesitesvooralomtechatten,omberichtjestesturen,om spellekestespelenenomfotostebekijkenenmijneigenfotoseroptezetten.(Evelyne,10 jaar) ToenpaginaszoalsLooknMeet,asl.com,Myspaceen Facebookophetinternetverschenen, betekendedat voor veel jongerenhet het startschot van social networking. Sindsdien zijn er tal van gelijkaardige sites ontstaan, onder de noemer profielpaginas. Sommige richten zich specifiek op de kinderen in de leeftijdscategorievanonsonderzoek. 48,7% van de respondenten hebben zon profielpagina. Grafiek 77 leert ons dat dit percentage verdeeld is over Netlog (66,0%), Facebook (39,2%), Habbo (25,8%) en in veel mindere mate MySpace (1,0%) en Hyves (1,0%). De antwoordmogelijkheid Noxa werd in de vragenlijst geen enkele keer aangeduid.Ruimnderde(35,0%)vandekinderendieaansocialnetworkingdoen,zijnlidvantweeof meerprofielwebsites. Veiligheid online is een hot item. Daarom is het belangrijk te weten wie de profielpagina van de kinderen kan zien en wat ze daar als openbare informatieopplaatsen. Een derde van de bevraagde kinderen (34,0%) laat zijn/haar profielpagina zichtbaar voor iedereen. Nogeenseenderde(32,0%)houdtzijn/haarpagina alleen zichtbaar voor vrienden. 5,2% van de kinderen laat ook vrienden van vrienden toe hun pagina te bekijken. Tenslotte merken we dat een niet onbelangrijk deel van de ondervraagden niet weetwiehunprofielkanzien(12,4%). Welke info zichtbaar is voor buitenstaanders, bepaalthetkindzelf.Frequentvoorkomendzijnde voornaam(76,3%),geboortedatum(74,2%),fotosdiehetkindleukvindt(66,0%),hobbys(61,9%)eneen profielfotovanzichzelf56,7%).

Missing values bij grafiek 7 bedragen 4,0% bij de jongens en 4,3% bij de meisjes.

10

De grootste verschillen tussen jongens en meisjes liggen in de videos die het kind leuk vindt (54,0% 34,0%)endehobbys(54,0%70,2%). Gevoelige informatie valt ook soms vrij van de profielpaginas te plukken. Jongens springen hier nonchalantermeeomdanmeisjes:emailadres(50,0%38,3%),thuisadres(18,0%6,4%),gsmnummer (10,0%6,4%). tabel4:dezeinformatieopmijnprofielpaginaisvooriedereenzichtbaar8 totaal jongens voornaam 76,3% 74,0% geboortedatum/verjaardag 74,2% 76,0% foto'sdieikleukvind 66,0% 68,0% hobby's 61,9% 54,0% profielfotovanmezelf 58,8% 54,0% foto'svanmezelf 56,7% 52,0% familienaam 52,6% 56,0% emailadres 44,3% 50,0% video'sdieikleukvind 44,3% 54,0% naamvangemeente 29,9% 30,0% video'svanmezelf 21,6% 26,0% thuisadres 12,4% 18,0% gsmnummer 8,2% 10,0% We vroegen de jongens en meisjes die aan ons onderzoek meewerkten of ze een login hebben voor bepaalde websites9.Bevestigendeantwoordenkwamenervooralvoor MSN (45,7%), Ketnet (16,6%) en YouTube (15,6%). Deze laatste scoort wel opvallend hoger bij jongens dan bij meisjes (22,0% 9,1%); bij Ketnet is dat net omgekeerd (14,0%19,2%).Ditligtindelijnderverwachtingen:jongens gavenookalaanvakerfilmpjesencommentstoetevoegen aanhetinternetdanmeisjes. Een online account van een profielpagina kan afgesloten wordenzodatdeinformatieervannietmeerzichtbaaris.Eenvierde(25,1%)vanallekinderenhebbenal eenshunprofielpaginaverwijderd.Ditkandiverseredenenhebben. Devoornaamsteredenisdathettesaaigewordenwas(58,0%).Andereverklaringenvoorhetafsluitenvan eenaccountzijn:deovervloedaanspam(22,2%),vriendenmakenergeengebruikvan(14,0%),teveeltijd kosten (12,0%) en te moeilijk (4,0%). Andere redenen die de kinderen opgeven, zijn een gekraakt of vergeten paswoord en het per ongeluk afsluiten van de account. Het enige noemenswaardige verschil tussenjongensenmeisjesishetafsluitenomdatdevriendenergeengebruikvanmaken(22,2%4,3%).

meisjes 78,7% 72,3% 63,8% 70,2% 63,8% 61,7% 48,9% 38,3% 34,0% 29,8% 17,0% 6,4% 6,4%

8 9

Missing values meegeteld in berekening van totale en afzonderlijke percentages. Belangrijke opmerking bij grafiek 9 is dat de missing values 33,2% bedragen.

11

7.Regelsenafspraken
Bijonsstaatdepcindeliving,nietinmijneigenkamer.Mamaenpapavrageneigenlijknooit watwedoenopdepc,enikvertelereigenlijkooknooitietsover.(Erika,10jaar) Goedeafsprakenmakengoedevrienden,ookophetvlakvannieuwemedia.Latenoudershunkinderenvrij bellenensmsennaarwiezewillen?Hebbenkinderendecomputervoorhenalleenofmoetenzediedelen metbroerenzus?Enwetenoudersberhauptwatzoonofdochterliefalsurfendallemaaluitspookt?We vroegen de kinderen of er bij hen thuis regels zijn over het gebruik van de gsm, computer, games en internet10. Gsm Over het algemeen zijn er niet zo veel regels voor kinderen die hun eigen gsm hebben. Daar bovenop vindenwegroteverschillenpergeslacht:hoewelevenveeljongensalsmeisjes(53,0%54,5%)eeneigen gsmhebben,krijgendeeerstenvanhunoudersdaarvoormindervaakregelsopgelegd. 11,3%vandejongensen24,1%vandemeisjesmoetenervanhunoudersoplettenhoelangzehuneigen gsm gebruiken. Wanneer ze die gebruiken, wordt vaker gecontroleerd (24,5% 33,3%). De grootste discrepantie tussen jongens en meisjes ligt in de afspraak hoeveel de eigen gsm per maand mag kosten (15,1%40,7%). tabel5:thuiszijnerbepaalderegelsover hoelangikeigengsmmaggebruiken wanneerikeigengsmmaggebruiken hoeveeleigengsmmaandelijksmagkosten ja ja ja totaal 17,8% 29,0% 28,0% jongens 11,3% 24,5% 15,1% meisjes 24,1% 33,3% 40,7%

Alskinderenandereregelsaanhalen,danisvooralnaarwieermaggebeldworden:alleennaardeouders, alleennaardehulpdiensteningevalvannood Games Voor 53,9% van de respondenten gelden er thuis regels over de duur van het gamen; over het tijdstip waaropgegamedmagworden,heeft58,1%regels.Deverschillentussenjongensenmeisjeszijnnihil. tabel6:thuiszijnerbepaalderegelsover hoelangikmaggamen wanneerikmaggamen Computer Voor de kinderen waar thuis een computer staat, gelden er meer regels weliswaar zonder het over internettehebbendanvoorgsmgebruik.Hierbijdienenweweloptemerkendatdecomputerzonder internetvoorkindereneenvaagbegripis.Zemakenmoeilijkhetonderscheidtusseneencomputermeten
Missing values in alle tabellen meegeteld in berekening van totale en afzonderlijke percentages, maar niet weergegeven in de tabellen.

ja ja

totaal 53,9% 58,1%

jongens 54,5% 59,1%

meisjes 53,2% 57,0%

10

12

zonder toegang tot het wereldwijde web. Ze hebben het concept inbellen op het internet nooit meegemaakteninternetzitvolgenshenstandaardopdecomputer,netzoalsMSOfficebijvoorbeeld. tabel7:thuiszijnerbepaalderegelsovercomputergebruik(zonderinternet),meerbepaald overschoolwerkopcomputer hoelangikcomputermaggebruiken wanneerikcomputermaggebruiken overdelenvancomputermetgezinsleden Internet ja ja ja ja totaal 41,5% 53,4% 54,5% 35,2% jongens 37,1% 54,6% 53,6% 36,1% meisjes 45,8% 53,1% 55,2% 34,4%

Bijnanopdrievanallekinderen(62,3%)praatsomsmetzijn/haaroudersoverwathij/zijthuisofelders alsurfenddoet.Alsdatgebeurt,doendekinderendatmeestalspontaan;dejongensweliswaarietsminder dandemeisjes(51,6%56,7%).Inhetgevaldeoudershetinitiatiefnemen,leggen diehunoorvakerte luisterenbijdejongens(48,4%)danbijdemeisjes(36,7%). Diezelfde ouders houden internetgebruik soms achter de hand als straf, zij het meer voor de jongens (59,8%)danvoordemeisjes(44,7%).Omgekeerdkaninternetvoorhenookweleenbeloningzijn(32,0% 38,3%). Ouders bepalen graag welke websites hun kinderen mogen bekijken en welke niet (75,9%). Andere, minder manifeste regels over internetgebruik zijn: duur van het surfen (47,6%), tijdstip van het surfen (53,9%),watergedownloadmagworden(51,3%)enhetdelenvaninternetmetgezinsleden(39,8%).Over deze laatste regels kunnen we dezelfde opmerking maken als bij het delen van de computer met gezinsleden(zie7.2.). tabel8:thuiszijnerbepaalderegelsover hoelangikopinternetmag wanneerikopinternetmag delenvaninternetmetgezinsleden watikmagdownloaden welkewebsitesikmagbekijkenenwelkeniet 13 ja ja ja ja ja totaal 47,6% 53,9% 39,8% 51,3% 75,9% jongens 41,2% 53,6% 38,1% 54,6% 80,4% meisjes 54,3% 54,3% 41,5% 47,9% 71,3%

Conclusies
Bezitvanmedia De leefwereld van 10jarigen is gevuld met multimedia. Thuis heeft bijna iedereen toegang tot televisie (100,0%),computer (97,0%)ninternet (96,0%).53,8%vande bevraagde kinderenuithetvijfdeleerjaar heeftreedszijneigengsm,waarzenaastbellenenberichtenversturen,ookmuziekmeebeluisteren,fotos nemenenspelletjesspelen.26,6%heefteeneigencomputeren29,1%eeneigentvopdekamer. Spelenderwijs Jonge kinderen spelen graag. Niet alleen buiten, maar ook op de computer of spelconsole. De cijfers uit dezesteekproefbewijzendatzeopheelwatmanierendigitalespelletjesspelen:ophetinternet(71,7%een paar keer per week), op hun gsm (55,1%), op gameconsoles (83,9%) Wat betreft deze laatste, is de belangrijkste vaststelling dat draagbare toestellen zoals Playstation en Nintendo bij kinderen populairder zijndanvaste. Jongenetwerkers Hoeweljeofficieel13jaarmoetzijnomeenaccountopdecourantesocialenetwerksitesaantemaken, zitten10jarigentochmassaalopNetlog(66,0%).Facebook(39,2%)enYouTube(15,6%).Zemoetendus metanderewoordenliegenoverhunleeftijdomtekunnenregistrerenopdezenetwerksites. Leveranciers? Een kind zonder toegang tot het internet thuis wordt stilaan een zeldzaamheid in de klas. Hoewel alomtegenwoordig,zijnkinderenmaarinbeperktematezelfaanbiedersvaninhoudophetinternet.Alsze datwelzijn,plaatsenzemeestalgemakkelijkedingenzoalssterretjesofcommentaarbijreedsgepostfotos enfilmpjes.Youtubeblijktvooralbijjongensaanteslaan.ZehebbenvakereenloginopYoutubeenvoegen ookopmerkelijkvakerzowelfilmpjealscommentsenratingsopdiefilmpjestoe. Regels Oudershoudenhunspruitennogsteedsgraaginhetoogindedigitalewereld,algeldtdatvoorbepaalde nieuwemediameerdanvoorandere.Overdegsmbestaanopvallendweinigregels,terwijlwelongeveer dehelftvandekinderenafsprakenmaaktmetdeoudersovergames,computereninternet.Bij75%vande kinderenzijnerafsprakenoverwelkewebsiteswelennietbezochtmogenworden.

14

DEEL2: OnderzoekMiddelbareSchool

15

Methodologie
Klassikaleonlinebevraging
We deden tussen november 2009 en januari 2010 een bevraging bij 1725 leerlingen uit 12 secundaire scholen uit OostVlaanderen. Eerder onderzoek leerde ons dat een grotere geografische spreiding in Vlaanderenweinigmeerwaardehad.Enkelingrensregio'ssteljedanvastdatjongerenooktoepassingen diepopulairzijnindebuurlanden(zoalsHyvesinNederland)gebruiken.

1725leerlingenvuldendeonlinevragenlijstklassikaalvolledigin(87%vanhetaantalbevraagdeleerlingen). We zorgden voor een verspreiding over geslacht, opleidingstype en leerjaar/graad. Aan de hand van officile cijfers van het Vlaams Ministerie voor Onderwijs corrigeerden we de steekproef om een representatiefstaalvoorVlaanderentekrijgen(Tabel1). 1stejaar 2dejaar 2degraad 3degraad Totaal Astroom M 121 114 235 V 121 116 237 Bstroom M 21 30 51 V 16 23 39 M 118 99 217 ASO V 140 124 264 M 104 112 216 TSO V 78 88 166 M 72 91 163 BSO V 59 80 139 Totaal 279 283 571 594 172711

Tabel1:Steekproefgewogenvooronderwijstype,onderwijsgraadengeslachtopbasisvandeonderwijsstatistiekenvoor schooljaar20082009

11

Na weging en afronding. 1725 respondenten werden opgenomen in de analyse.

16

Facetofacediepteinterviews
Inmaartapril2010volgden44facetofacediepteinterviewsthuisbijjongerentussen12en18jaardiede online vragenlijst eerder al invulden. Zij hadden bij het invullen aangegeven genteresseerd te zijn om verdermeetewerken. Deinterviewswerdenafgenomendoor3eBachelorstudentenCommunicatiewetenschappeninhetkader vaneenwerkcollege.Er werdbijdeselectievandejongerenvoordeinterviewsrekeninggehouden met een grote verscheidenheid in de groep en een evenwicht over de drie bij de enqutes vastgestelde profielen.

Afbeelding1:Sfeerbeeldvaneeninterviewmeteenvandejongeren, gebruikmakendvandephotoelicitationtechniek

Interpretatievanderesultaten
Dezeversievanhetonderzoeksrapportiseenverkorteengepopulariseerdeversie.Eindmei2010kunnen allegenteresseerdendeuitgebreideenwetenschappelijkeversiedownloadenviawww.apestaartjaren.In detabellenengrafiekenwordtgeregeldverwezennaarsignificantiesvanresultaten. Zonderindetailtetreden,willenwehierbijmeegevendatsignificantegegevens(=statistischegegevens die voldoende verschillen om van een duidelijke tendens te spreken) aangeduid zullen worden met sterretjes.Hoemeersterretjes,hoesignificanterhetverbandis. In het rapport worden kwantitatieve data aangevuld met kwalitatieve data uit de focusgroepen. Om privacyredenenwordennietdeechtenamenvandegeciteerdejongerengebruikt.

17

DeResultaten
1. Algemeneevolutie:Apestaartjaren20082010
Hetbezitvantelevisie,computereninternetthuisbenaderdein2008alheeldichtde100%.Hetisdanook nietverbazingwekkenddatdezecijferstweejaarlaterongeveergelijkblijven.Hetbezitvaneengsmstijgt in vergelijking met het vorige onderzoek uit 2008 lichtjes van 93% naar 97%. Gametoestellen maken de opvallendstesprong(van72%naar89%). Jongerenvandaaghebbenin2010bovendienbeduidendvakereentelevisieophunkamerdandecijfersuit 2008aangaven.Demeestspectaculairestijgingzienwebijdejongerenmetinternetophunkamer:bijna dubbel zoveel respondenten surfen vanuit hun eigen kamer. Wellicht maken sommige jongeren hiervoor handiggebruikvanhunlaptopofgsmmetdataabonnement,anderenstellenhetmethuneigencomputer. 2008 2010 Verschil Televisiethuis Televisiekamer Gsm Mp3speler Gametoestel(excl.computeren gsm) Computerthuis Computerkamer Internetthuis Internetopeigenkamer 100% 39% 93% 99% 46% 97% 85% ~ > > > 72% 98% 42% 95% 34%12 89% 97% 43% 94% 62% ~ ~ ~

Tabel2:AlgemenevergelijkingApestaartjareneditie20082010

Dit werd niet gevraagd in het onderzoek Apestaartjaren 2.0. Dit cijfer komt uit Jongeren en Internet, OIVO: http://www.oivo-crioc.org/files/nl/3906nl.pdf
12

18

2. Profileringvanmediagebruikenbezit
Doorheenditonderzoeksrapportzullenwedejongerengroeperenin3profielenomhetverschilin mediabezitengebruikonderjongerentoetelichten: 1.Jongerenmeteenmediarijkeslaapkamer 38%vandesteekproef33%meisjes,67%jongensGemiddeldeleeftijd:14,93jaar Martijn(M,15jaar) Martijnvolgtlesineentechnischsecundaireschool. Zijnslaapkamerisvolgestouwdmetallerhande mediatechnologie.Jevindtereencomputer,eentelevisie enuiteraardookeengameconsole. Martijngametverschillendeurenperdagenkijktgeregeld naartelevisie. Ditcombineerthijmoeiteloosmetzijnonlineactiviteiten, dieeveneensenkeleurenopslorpen. OokalsMartijnuithuisis,heefthijnaastzijngsmzijn geliefkoosdegames,muziekenvideoopzak. 2.Jongerenmeteenmediarijkeomgeving 30%vandesteekproef45%meisjes,55%jongensGemiddeldeleeftijd:14,47jaar Steven(M,13jaar) StevenvolgtlesindeAstroom. Ookhijbesteedtbehoorlijkwattijdaantelevisieen gamingenietsminderaaninternet. Stevensgameconsolebevindtzichindewoonkamer,net zoalsdetelevisieendecomputer. StevenbeschiktovereenMP3spelerenmobiele gameconsole,netzoalseengsm.

3.Jongerenmeteenrelatiefbeperktmediabezit 31%vandesteekproef75%meisjes,25%jongensGemiddeldeleeftijd:15,46jaar Kim(V,17jaar) KimzitinhetvijfdejaarASO. Zebesteedthetliefsthaartijdonlineophaareigen computer. Televisiekijkenenvooralgamingzijnminderhaarding. Zebeschiktdanooknietovereengameconsole,noch overeentelevisieophaarkamer. KimheeftnaasthaargsmvaakeenMP3speleropzak. HoewelookKimeengrotevariatieaanmediagebruikten bezit,isdietochkleinerdanbijStevenenMartijn.

19

 Martijn,StevenenKimzijnprototypesvanelkprofiel.InTabel3ziejeeenoverzichtvande kenmerkenvandezeprofielenalseengeheel. Totale Steekproef GeenTV Televisie TVopde kamer TVelders Geen computer computer Mediabezit computerop dekamer computer elders GeenGame Console Game Consoleop dekamer Game Console elders Mobielegameconsole MP3speler TVkijken Mediagebruik'gisteren' Surfen Gaming sms gsm gesprekken 1% Mediarijke slaapkamer 0% Mediarijke omgeving 0% Relatief beperkt mediagebruik 2%

46% 54%

83% 17%

11% 90%

34% 65%

1%

0%

1%

4%

44%

60%

23%

43%

55%

41%

76%

53%

32%

2%

9%

94%

Game Console

30%

72%

1%

5%

39% 46% 86% 1u59min 2u02min 1u05min 39,21

26% 64% 92% 2u18min 2u33min 1u27min 44,59

91% 57% 82% 1u48min 1u38min 52min 31,96

1% 10% 81% 1u46min 1u45min 22min 39,63

1,36

1,53

1,05

1,45

Tabel3:Overzichtstabelvanmediabezitengebruikindetotalesteekproef envoordedrieonderscheidenprofielen

20

3. Achtergrondvandejongerenindesteekproef
Leeftijd InTabel4zienwedatjongerenmeteenmediarijkeomgevinggemiddeldhetjongstzijn,dejongeren met een mediarijke slaapkamer gemiddeld iets ouder zijn dan de jongeren met een mediarijke slaapkamerenzijmeteenrelatiefbeperktmediabezithetgemiddeldoudstzijn. Geslacht Mediarijke jongeren zijn vaker jongens, terwijl een beperkt bezit opvallend vaker voorkomt bij meisjes. Opleiding Inde1stegraadvaltopdatjongerenmeteenmediarijkeomgevingvakervoorkomenindeAstroom invergelijkingmetdeandereprofielen.Jongerenmeteenmediarijkeslaapkamerzijninde2deen 3degraadvanhetsecundaironderwijshetmeestinhetTSOtevinden(39%).Degroepmetjongeren uiteenmediarijkeomgevingeneenbeperktmediabezitvindtmenhetvaakstinASO(54%en43%). Gezin Degroottevanhetgezin (gemiddeld4,25gezinsleden)ofhetaantalbroers(0,90)enzussen(0,83) bleekvangeentelbelangalsverschiltussendeprofielen.Hetmediagebruikenbezitvanjongeren verschiltmetanderewoordennietnoemenswaardigofeenrespondentnuenigkindisofopgroeitin eenkroostrijkgezin. Leeftijd Geslacht Meisje Jongen Opleidingstype Astroom Bstroom ASO BSO TSO 21 Gehele steekproef 14,94 49% 51% 84% 16% 41% 26% 33% 78% 22% 31% 30% 39% 93% 7% 54% 16% 29% 33% 67% 45% 55% Mediarijke slaapkamer 14,93 Mediarijke omgeving 14,47 Relatiefbeperkt mediabezit Sig. 15,46 *** *** 75% 25% 80% *** 20% 43% *** 28% 29%

Tabel4:Achtergrondvandejongerenindetotalesteekproefenperonderscheidenprofiel

Vrijetijdsbesteding 49%vandebevraagdejongerenislidvaneensportclub.19%isactiefineenjeugdbeweging,terwijl 12%gaatnaareenkunstofmuziekacademiegaat.Deprofielenverschillensignificantvooralledrie dezeactiviteiten: mediarijketienerszijnvakerlidvaneensportclub(49%en55%versus44%), jongeren uit een mediarijke omgeving of met een beperkt mediabezit gaan vaker naar een kunstofmuziekacademie(beiden1617%versusslechts6%) jongeren met een beperkt mediabezit zijn vaker lid van een jeugdbeweging (24%) dan jongerenmeteenmediarijkeslaapkamer(15%)ofomgeving(19%) Wanneer we stil staan bij het lidmaatschap van een jeugdbeweging of sportclub (Tabel 5), merken wedat: ledenvaneensportclubnietmeerofmindernaartelevisiekijken,surfenofgamen jongerenineenjeugdbewegingwelmindertelevisiekijken jongeren ingeschreven in een kunst of muziekacademie kijken minder televisie en surfen mindervaak. Lidvankijkenmeerofminder? Sportclub Jeugdbeweging Kunst/muziekcademie Televisiekijkenopweekbasis Surfenopweekbasis Gamingopweekbasis = = = <*** = = <*** <** =

Tabel5:Mediagebruikvanledenvaneensportclub,jeugdbewegingofkunst/muziekacademie vergelekenmetdatvannietleden

Zakgeld Watzakgeldbetreft,merkenwedat20%vandejongerengeenzakgeldkrijgt.Bij53%vandetieners bedraagt het bedrag 1 tot 15 euro per week. Oudere respondenten en jongens krijgen iets meer zakgelddanjongererespondentenenmeisjes. Wemerkenstevigeverschillenvoorhetzakgeldperprofiel:jongerenmeteenmediarijkeslaapkamer krijgenhetmeest,gevolgddoordejongerenmeteenbeperktmediabezit,envervolgensdejongeren meteenmediarijkeomgeving. Bovendien blijkt dat jongeren die hun televisie en/of gsm zelf hebben gekocht, meer zakgeld per weekkrijgen.Ditgeldtnietvoordeeigencomputer.Verderblijktdatjongerendiehungsmkosten steedszelfbekostigen,eveneensmeerzakgeldkrijgendanjongerendieverklarenditnooitofsoms tedoen. 22

Gehele steekproef

Mediarijke slaapkamer 18% 14% 20% 12% 11% 8% 5% 2% 2% 1% 3% 4%

Relatiefbeperkt mediabezit 20% 28% 24% 10% 7% 3% 2% 1% 2% 0% 1% 2%

Mediarijke omgeving 23% 17% 21% 11% 7% 6% 4% 2% 1% 1% 3% 4%

Sig. ***

Geenzakgeld 20% 15euro 610euro 1115euro 1620euro 2125euro 2630euro 3135euro 3640euro 4145euro 4650euro +50euro 20% 22% 11% 8% 6% 4% 1% 1% 1% 2% 3%

Tabel6:Zakgeldperweekvoordetotalesteekproefendeonderscheidenprofielen

4.Televisie
Bezitengebruik Dat TV een ingeburgerd medium is, blijkt duidelijk uit onze cijfers: maar liefst 99,4% van de steekproefheeftthuiseenTV.DatziejeinTabel7.Opeengemiddeldeweekdagwordtruim2,5uur gekeken,terwijlditinhetweekendoploopttotruim3,5u. Jongerenmeteenmediarijkeslaapkamer,voornamelijkjongens,hebbenin83%vandegevalleneen eigen TV op hun kamer en ze kijken het meest TV, 3u op een weekdag en 4,25u op een weekenddag. De gemiddelde kijktijden voor week en weekenddagen zijn evenwel waarschijnlijk overschattingen. De gerapporteerde kijktijd gisteren ligt namelijk beduidend lager. Omdat dit laatsteopbasisvaneenafgebakendereferentieperiodeis,gaathetomeenbetrouwbaardercijfer. 23

 TVThuis DigitaleTV TVopdekamer MeestalTVin. eigenkamer woonkamer elders MeestalTV alleen methet gezin met vrienden Kijktijdgemiddelde weekdag Kijktijdgemiddelde weekenddag Kijktijd'gisteren'

Gehele steekproef 99% 73% 46% 16% 80% 4% 44%

Mediarijke slaapkamer 100% 79% 83%

Mediarijke omgeving 100% 72% 11%

Relatiefbeperkt mediabezit Sig. 98% *** 67% *** 34% *** ***

29% 67% 4%

2% 94% 5%

12% 83% 4%

53%

40%

37% ***

56%

48%

62%

61% ***

7%

8%

4%

8% **

2u38min

3u00min

2u19min

2u30min ***

3u39min 1u59min

4u15min 2u18min

3u18min 1u48min

3u13min *** 1u46min ***

Tabel7:TVbezit,gebruikenplaatsvanhetgebruikvandetotalesteekproefendeonderscheidenprofielen

Waar? TVkijken gebeurt het meest in de woonkamer, in het gezelschap van de andere gezinsleden. Verschillendejongereninhetonderzoekstellendatzehetbestbelangrijkvindenomsamenmethet gezintekijken. Niels(15,TSO)illustreertdit:Ja,ikvinddat(TVkijkenindewoonkamer)welgezellig.Maar ikvindhetwelnietzoleukalsikalleenindelivingzit,hetisveeltofferalsjemetdeouders zit,dankunjenogwatbabbelen.En,alsmijnpapanaarTVkijkt,dankanikookeenbeetje naarTVkijkenalsiknietsvindopinternetdatiktofvind.

24

Jongenskijkeneenstukvakerindeeigenslaapkamer(M=19%,V=12%),terwijlmeisjeshetmeestin dewoonkamerkijken(M=76%,V=84%).Maarliefst53%vandejongensheefteenTVopdekameren slechts39%vandemeisjes. Wieeentelevisieopdekamerheeftenwiehetmeesttelevisiekijktindeeigenkamer,isduidelijk ouder.Deterughoudendheidvandeoudersisdaarvoornvandeverklaringen. Niels (15, TSO): Ze (ouders) vinden het niet tof als ik een televisie zou hebben, omdat ik andersaltijdopmijnkamerzouzitten.Enmijnoudershebbenookgraagdatikeensbeneden zitomTVtekijken.

Verschillende jongeren zonder televisie op de kamer zouden er graag n hebben. De redenen hiervoorliggenvoordehand:zewillenimmersrustigkunnenkijken,zonderpottenkijkersenvooral zelfkunnenkiezen. Karolien(13,Bstroom):...bijvoorbeelddedonderdagishetGreysAnatomyenvorigekeer wouikdaarnaartoekijkenenzij(haarmama)wounietendanwasikboos.Enikwasnaar mijnkamergegaanendankwamikterugendan,ja,danhebbenwewelgekeken,maarzij waseenbeetjeboos.

Regelsvoortelevisiekijken Op regels in verband met schoolwerk na (51% van alle respondenten heeft hierover bepaalde afspraken), is de algemene teneur dat voor jongeren relatief weinig regels gelden voor TV kijken (Tabel 8). Dit is het meest opvallend bij jongeren met een mediarijke slaapkamer. Beide andere groepen verschillen amper van elkaar. Meisjes krijgen iets vaker regels opgelegd omtrent schoolwerk,wanneererTVmaggekekenwordenenoverblootopTV.Deregelsgeldenvooralvoor dejongeredeelgroepenvandesteekproef. Afsprakenmet betrekkingtot Schoolwerk HoelangTVkijken WanneerTVkijken Naarwelke programma's GeweldopTV BlootopTV Gehele steekproef 51% 18% 24% Mediarijke slaapkamer 45% 12% 17% Mediarijke omgeving 62% 25% 31% Relatiefbeperkt mediabezit Sig. 47% *** 18% *** 26% ***

14% 13% 27%

10% 11% 23%

18% 16% 34%

14% *** 13% * 25% ***

Tabel8:Regelsmetbetrekkingtottelevisiekijkenvoordetotalesteekproefendeonderscheidenprofielen

25

5.Gsm
Bezitengebruik Bijnaelkejongereindesteekproefheefteengsm(97%).Erzijngeennoemenswaardigeverschillen tussendeprofielenwatbetrefthetbezitvaneengsm.IetsmeerdandeheIftvandejongerenbetaalt deaankoopvanzijngsmzelf.25%staatzelfinvoordemaandelijksekosten,terwijlruim40%vande jongerennooitzelfdekostendraagt.Ditgeldtvooralvoorjongerenuiteenmediarijkeomgeving. 13% van de bevraagde jongeren surft op internet met hun gsm via een dataabonnement. Hier vervullen jongeren met een mediarijke slaapkamer een voortrekkersrol (16%). Opvallend: jongeren van1214jaarbezittenvaker(1720%)eendataabonnementdanjongerenvan1719jaar(710%). Tervergelijking:recentonderzoekdoorInSites13weesuitdat9%vandeBelgischeinternetgebruikers met zijn mobiele telefoon naar sociale netwerksites surft. Jongeren vervullen hierin dus een voortrekkersrol. Wellichtligthetwerkelijkepercentagezelfsnoghoger,aangezienindevraagspecifiekgepeildwordt naarhetbezitvaneendataabonnement.Gratiswifiofpromotieactiesla200gratisFacebooken Netlogsessiespermaandzitteninprincipenietindezecijfersingerekend.

Afbeelding2:Percentagedataabonnementenperleeftijd

Kosten Internetten metjegsmheeftevenwelletterlijkzijnprijs.Vooralleswatzemethun gsmdoen, betalenjongerenmeteenmediarijkeslaapkamergemiddeld17,55europermaand.Opmerkelijkis dat de jongeren met een relatief beperkt mediabezit een gelijkaardige maandelijkse kost kennen (16,76euro).Voordegehelesteekproefisergeenverschilvoorgeslachtwatdekostbetreft. Mario(14,TSO)experimenteerdemeteendataabonnementenkreegopheteindevan de maand een rekening van maar liefst 60 euro, daarom houdt ze haar gsmgedrag nu binnendeperken. Uitdeinterviewsblijktweldatjongerengoedindegatenhoudenhoeveelbelwaardezeverbruiken. Els(18,BSO)betaaltsteedshaareigengsmrekening.Zeprobeertdanooktoetekomenmethaar
13

26

5000 gratis smsjes per maand. Hetzelfde geldt voor Lisa (17, TSO) die nu zoveel mogelijk met de vastetelefoonvanthuisbelt. 69%vandebevraagdejongerenheeftimmerseenvastelijnthuis,waarmeezeindeweekvoorde afnamevandeenqutegemiddeld3,5gesprekkenvoerden. Relatief Gehele Mediarijke Mediarijke beperkt steekproef slaapkamer omgeving mediabezit Sig. gsmzelfgekocht Betaaltgsmkosten nooitzelf somszelf altijdzelf Betalingviaabonnement Dataabonnement Reedsvanoperatorveranderd doorpromoactie Gemiddeldemaandelijksegsm kosten Gemiddeldaantalgesprekken opeenweekdag opeenweekenddag gisteren Gemiddeldaantalsmsjes. opeenweekdag opeenweekenddag gisteren Gemiddeldaantalverstuurde bestanden Opeenweekdag Opeenweekenddag Gisteren 46,44 70,74 39,21 55,76 84,48 44,59 2,31 3,35 1,36 2,75 3,79 1,53 43% 34% 23% 33% 13% 30% 16,09euro 45% 34% 21% 34% 16% 31% 17,55euro 54% 56% 54% 44% 35% 21% 35% 11% 27% 13,61euro 1,84 2,62 1,05 37,01 57,01 31,96 1,39 1,54 0,5 1,91 2,15 0,70 1,22 1,31 0,42 51% * 38% 33% 29% 31% 11% * 31% 16,76euro *** 2,22 *** 3,53 *** 1,45 ** 43,91 *** 66,73 *** 39,63 ** 0,88 *** 0,95 *** 0,30 ** 27

Tabel9:Overzichtvangsmkostenenhetgemiddeldegebruikvoordetotale steekproefendeonderscheidenprofielen

Slechtsnopdrievandejongerenheefteengsmabonnement.Derestzweertbijherlaadkaarten. Diewordenvaakbekostigddoordeouders.Alshetbelkredietvroegtijdigopis,moetenzehetwel bijnaaltijdzelfbekostigen. Liesbeth(13,Bstroom)vertelt:Alsmijngeldvlugopis,dangaikdatzelfbetalenmet eenherlaadkaart.Maaromdedriemaandengaanmijnoudersernieuwgeldopzetten. HetzelfdegeldtvoorBram(16,BSO),wiensmamamaandelijks15eurobetaaltvooreen herlaadkaart. Hij beperkt de kosten door gebruik te maken van de gratis smsjes die hij maandelijksontvangt. Devaststellingdatjongerenvaakbeschikkenoverduizendengratissmsenpermaand,verklaartook grotendeels het opmerkelijk hoge aantal smsen dat jongeren dagelijks versturen (gisteren gemiddeld 39,21). Mocht je dit voor de maand April uitrekenen, dan zou de gemiddelde jongere ongeveer1176smsenversturenindiemaand. Providers Als het op gsm providers aankomt, kiest de absolute meerderheid voor Proximus (50%), gevolgd doorMobistar(28%)enBASE(8%).Hetaanboddatspecifiekopjongerenmikt,zoalsJimMobile(8%) enTheMobileFactory(0,4)blijkenveelminderpopulair. Wellichtspeeltdeproviderdiedeoudersgebruikenhierbijeenbelangrijkerol,enwordenjongeren vaakklantbijdezelfdeprovideralshunouders.Tochiserooksprakevanmobiliteit,aangezien30% van de jongeren in de steekproef verklaart reeds van provider te zijn veranderd wegens een promotieactie. Eerstegsm? Deleeftijdwaaropdebevraagdejongerenvoorheteersteengsmhadden,isgemiddeld11,18jaar, eenleeftijddienietverschilttussenjongensenmeisjes. Slechtsweinigjongerenhebbennogsteedshuneerstegsm.Hoeweldemeestvoorkomenderedenen omvantoestelteverandereneendefectis,spelenookhetverlangennaareennieuwdesignende nieuwstesnufjeseennietteonderschattenrol(Tabel10). Jongens zijn vaker geneigd om van gsm te wisselen omdat ze de nieuwste snufjes willen (M=28%, V=18%) of omdat er een promotie is (M=8%, V=5%). Een gsm is duidelijk ook een statussymbool. Ziggy (16, TSO): Ah, jawel, ik krijg wel opmerkingen op mijn gsm, das ongelooflijk. In het begin had ik mij dus zon gewone gsm gekocht en dan waren van die uitschuifbare in de mode.Endanhadikmijzonuitschuifbaregekochtentoenwarendieklappersindemode.En nu heb ik dus zon klapper gekocht en nu zijn die touchscreens in en ja, dat is dus ongelooflijk,ikbenaltijdjuisttelaat 28

 Redenenomvangsmte Gehele Mediarijke veranderen: steekproef slaapkamer gsmkapot Nieuwdesign Nieuwesnufjes Promotie Cadeau Anderereden Nogsteedseerstegsm 59% 32% 23% 7% 20% 10% 12% 60% 39% 32% 8% 24% 9% 6% Mediarijke omgeving 53% 25% 15% 6% 16% 9% 21% Relatiefbeperkt mediabezit Sig. 54% ** 29% *** 20% *** 5% 18% ** 12% 10% ***

Tabel10:Redenenomvangsmteveranderenvoordetotalesteekproefendeonderscheidenprofielen

Functiesensnufjes Invergelijkingmet2008zijnerminderjongeren diebellenensmsen methungsm.Een heleboel anderefunctieswinnenwelaanpopulariteit,zoalsbijvoorbeeldfotosnemen(67%),muziekluisteren (63%)enspelletjesspelen(40%).1112%vandejongerendoenookgeregeldonlineactieszoalseen socialnetworksite(SNS)updatenenwebsitesraadplegen. Meisjesnemenvakerfotosenmakenvakergebruikvansms,wekkerenagenda.Jongensgebruiken eengsmmeeralseenmultimediatoestel:zeluisterenermeenaarmuziekenradio,bekijkenfilmpjes enspelenspelletjes. Uithetkwalitatieveonderzoeksluikblijktduidelijkdatjongerenbijzonderewaardehechtenaanhun gsm.Hetisimmerseenindividueeltoesteldatze overalmeenemen.De multifunctionaliteitspaart bovendientalvananderetoestellenuit: Kimberly(13,Bstroom)gebruikthaargsmalsMP3spelernaasthaareigenlijkeMP3speler: vooropschoolenzo,enindebus.IkbenaltijdbangdatikmijnMP3spelergakwijtrakenen andershebjetweedingenmee.

29

Afbeelding3:Populariteitgsmfuncties. (*M/Vverwijstnaarhetsignificantvakergebruikenvaneenbepaaldefunctiedoorjongensofmeisjes)

Regelsvoorgsmgebruik Net zoals bij TV gelden er ook bij gsm amper regels (Tabel 11). De diensten waarop men zich inschrijft en de maandelijkse sms en belkosten zijn de voornaamste aandachtspunten met respectievelijk44%en38%. 30

Afsprakenmetbetrekking tot

Gehele steekproef Mediarijke slaapkamer 8% 5%

Mediarijke omgeving 10%

Relatief beperkt mediabezit

Sig.

Wanneergsmaan/uitmoet Hoelangdegsmmag gebruiktworden Wanneerdegsmmag gebruiktworden Debestandendie gedownloadworden Dediensten (abonnementen)waarop ingeschrevenwordt Bloot Maandelijksesmsen belkosten

8% *

5%

4%

7%

4% *

10%

6%

13%

12% ***

18%

18%

23%

13% ***

44% 29%

43% 24%

52% 40%

35% *** 24% ***

38%

33%

44%

38% **

Tabel11:Regelsinverbandmetgsmgebruik

6.Gaming
Tijdsbesteding Gamen is uitermate populair bij jongeren. Uiteraard is gaming een breed begrip14. In dit luik beperkenweonstotgamingopgameconsoleenopcomputer. Jongerengamengemiddeld1uuren26minutenperweekdag(tabel12).Inhetweekendlooptdit zelfsoptot2uuren29minuten.Jongerenmeteenmediarijkeslaapkamergamenopmerkelijkmeer dandeandereprofielen. Relatief Gehele Mediarijke Mediarijke beperkt steekproef slaapkamer omgeving mediabezit Sig. Gamingopeenweekdag Gamingopeenweekenddag Gaming'gisteren'
14

1u26min 2u29min 1u05min

1u54min 3u16min 1u27min

1u13min 2u14min 52min

24min *** 29min *** 22min ***

Tabel12:Gemiddeldetijdgespendeerdaangamingvoordetotalesteekproefendeonderscheidenprofielen

Vooreenbeknoptoverzicht,ziehttp://www.cjsm.vlaanderen.be/gaming/index.shtml

31

Het wekt bovendien geen verbazing dat meisjes minder gamen dan jongens: 1u16min minder op een weekdag, 2u09 minder op een weekenddag en 1u14min minder gisteren. Dat betekent natuurlijknietdatmeisjesgeenferventegamerskunnenzijn. Ellen(16,ASO):IkspeelTheSims,ja.Ikvinddatleukdatjezouweigenhuiskuntmaken en uw eigen mensen kunt kiezen. Dat je in feite uw eigen leven kunt creren. En snowboardenomdatikdatintechtookgraagdoe,endatspelisnogwelcool. Soortenspelletjes Dankzij de ruime verspreiding van snelle breedbandverbindingen zijn de afgelopen jaren de mogelijkhedenomviahetinternetmetoftegenanderentespelensterktoegenomen: Bijna de helft van de ondervraagde jongeren (48%) speelt op de computer offline single playergames15. Eensingleplayerspelletjeophetinternetiseenpakcouranterenwordtdoordemediarijke jongeren in bijna 40% van de gevallen dagelijks gespeeld. Een voorbeeld hiervan zijn de immenspopulaireflashgames.Ditzijneenvoudigespelletjesdiejeindebrowserkanspelen (zie vb. spele.nl). Het is opvallend dat jongeren met een relatief beperkt mediabezit voornamelijkaandittypegamingdoen. Onlinemultiplayergames(vb.WorldofWarcraft)zijnenkelbijdemediarijkenpopulair:49% vandejongerenmetmediarijkeslaapkameren39%meteenmediarijkeomgevingdoenhet minstenswekelijks.Ongeveer40%speelthet(meerdan)wekelijks. Minderdan20%vandejongerenspeeltnogofflinemultiplayergamesophuncomputer.Dit speltypelijktdanookveelaltothetverledentebehoren. Bezitenlocatievangametoestellen Waarbevindtjegametoestelzich?vroegenweaanallerespondentendieaangavenminstensn maal per maand te gamen. In de gehele steekproef staat de gameconsole opvallend vaker in de slaapkamerbijjongens(M=45%,V=26%).Bovendienheeft23%vandemeisjesgeengameconsole, terwijlditslechtsbij11%vandejongenshetgevalis.

De gameconsole staat

Gehele steekproef

Mediarijke slaapkamer

Mediarijke omgeving

Relatief beperkt mediabezit Sig.

Slaapkamer

37%

72% 17% 9%

60% 66% 25%

14% 1% 1%

***

Woonkamer 34% Elders 14%

Geen gameconsole 16%

2%

9%

84%

Tabel6:Locatievaneengametoestelvoordetotalesteekproefendeonderscheidenprofielen

15

Volledigetabelinbijlagen

32

Dejongerenmeteenrelatiefbeperktmediabezitblijkenin84%vandegevallengeengameconsole te bezitten. Dit betekent dat ze vooral op de computer gamen. Dit wordt bevestigd door de onderstaandegegevens(Tabel7).Maarliefst84%vandegamenderelatiefbeperktemediabezitters gebruiktdecomputerom spelletjeste spelen.Ook degsmgeldtvoor45%vanallegamersalseen spelmedium.BijdevasteconsoleszijnvooraldePlaystation2en3endeNintendoWiipopulair. Gamersin Mediarijke Mediarijke Relatiefbeperkt steekproef slaapkamer omgeving mediabezit Sig Computer(*M) gsm GameCube Xbox(*M) Xbox360(*M) Wii(*V) Gameboy(*M) Playstation1 (*M) Playstation2 (*M) Playstation3 (*M) PSP(*M) NintendoDS (*V) Andere 82% 45% 4% 5% 13% 32% 17% 83% 49% 5% 7% 18% 35% 19% 80% 41% 4% 4% 10% 33% 17% 84% 43% * 3% 2% ** 4% *** 13% *** 9% *

9%

11%

8%

4% *

46%

55%

44%

18% ***

25% 29%

34% 39%

20% 23%

7% *** 11% ***

35% 6%

38% 6%

38% 7%

15% * 5%

Tabel7:Meestpopulairegametoestellenbijdegamersuitdesteekproefendeonderscheidenprofielen (*M/Vverwijstnaareensignificantverschiltussenjongensenmeisjes)

OpvallendisookderelatievepopulariteitvanmobielegameconsoleszoalsdePlaystationPortable (29%)endeNintendoDS(35%).Deonderstaandegrafiektoontaandatjongeretienersprocentueel meergametoestellengebruikendanouderen(Afbeelding4).<14jarigengamenopvallendmeerop mobieletoestellenzoalsdegsm(53%)enmobielespelconsoles(69%)

33

Afbeelding4:Bezitvanverschillendetypesgametoestellenperleeftijdscategorie (enkeljongerendieminstens1xperweekgamen) Regelsvoorgaming

Er zijn vaker afspraken voor games dan voor tv en gsm (Tabel 8). Voor meer dan de helft van de gamers(55%)geldenregelsmetbetrekkingtotschoolwerk.Andereregelszijnminderfrequent(vb. hoe lang, wanneer). Een mogelijke verklaring hiervoor is de koppeling van gameconsoles met een televisietoestel. ZoverteltBruno(16,TSO)dathijthuisenkelmaggamenalserniemandtegelijkertijdnaar televisiewilkijken. Relatief Gamersin Mediarijke Mediarijke beperkt Afsprakenmetbetrekking steekproef slaapkamer omgeving mediabezit tot (N=1398) (N=676) (N=538) (N=184) Sig. Schoolwerk Hoelangermaggegamed worden Wanneerermaggegamed worden Debestandendiegedownload worden Hettypegamesdatgespeeld worden Geweldingames Blootingames Metwieergespeeldwordt 55% 49% 66% 44% ***

30%

20%

42%

28% ***

29%

20%

40%

30% ***

27%

22%

34%

24% ***

15% 16% 28% 14%

9% 9% 19% 10%

22% 23% 39% 17%

17% *** 19% *** 30% *** 16% **

Tabel8:Regelsinverbandmetgamingvoordetotalesteekproefendeonderscheidenprofielen

34

7.MP3spelers
WehebbenhetreedsgehadoverhetbezitvanmobielegameconsoleszoalseenNintendoDSenPSP (46%indetotalesteekproef)enhetbezitvangsm(97%).OokMP3spelerszijnprominentinde binnenzakvanjongerenaanwezig.Nietminderdan85%vandebevraagdejongerenheeftern. Tabel15toontdatjongerenmeteenmediarijkeslaapkameropvallendvakereenMP3speler hebbendanbeideandereprofielen.Erisgeensignificantverschiltussenbeidegeslachten,noch voordeleeftijdwaaropmeneenMP3spelerheeft. EenkwartvandejongerengebruiktdeMP3spelerookomvideomateriaaltebekijken.Toestellen zoalsonderandereeeniPodTouch/Videolatenditimmerstoe.Netzoalsdegsmkandusookde MP3speleralseenheusmobielmultimediaapparaatgezienworden. MP3Speler Totale Steekproef 85% Mediarijke Slaapkamer 92% Mediarijke Omgeving 82% RelatiefBeperkt Mediabezit 81% Sig. ***

GebruikvanMP3speler Dagelijks 51% 54% 18% 12% 15% 46% 21% 13% 20% 52% 17% 10% 21%

Omde23dagen 19% Wekelijks <Wekelijks FilmpjesopMP3 Ja Neen Nietmogelijk 25% 47% 28% 12% 18%

30% 46% 24%

25% 45% 30%

18% 49% 32%

***

Tabel15:BezitengebruikvanMP3spelersindetotalesteekproefendeonderscheidenprofielen

8.ComputerenInternet
Bezitvaneencomputer Vandeondervraagdejongerenheeft97%thuiseencomputer.Erisgeensubstantieelverschiltussen het bezit van een desktop of een laptop. Vaak heeft men beide thuis: de meest voorkomende combinatieis1laptopen1desktop(19%),gevolgddoor2laptopsen1desktop(11%)en1desktop (10%). Jongeren hebben gemiddeld 2,5 computers thuis. Meisjes hebben minder laptops thuis, terwijlervoordesktopsgeenverschilis. 69% van de jongeren heeft een eigen computer. Er is geen verschil voor geslacht, maar wel voor leeftijd:ouderejongerenhebbenvakereeneigencomputer.(afbeelding5) 35

Afbeelding5:Percentageeigencomputerperleeftijd

Uithetkwalitatiefonderzoekblijktdatjongerenslechtszeldenmeebeslissenoverwelktypevaste computer/laptopgekochtzalworden,integenstellingtotbijdeaankoopvangameconsolesofgsms. Zebetalenookhaastnooitmee. Toby(13,Astroom):Ikhebgewooneencomputergekregen,ikkendaarooknietzoveel van,dusmaaktehetooknietzoveeluit.

Gebruiktefuncties Tabel16toontaandathuiswerkmaken(61%)enhetzoekenvaninformatiezoeken(75%)inderdaad vaak met de computer gebeurt. Toch scoort de computer hoger voor sociale activiteiten en ontspanning. Erzijnduidelijkeverschillentussenjongensenmeisjes:jongensgebruikendecomputervakeromte mailen,radioteluisterenenpodcaststedownloaden,terwijlmeisjeseerderdecomputergebruiken omhuiswerktemaken. Relatief Totale Mediarijke Mediarijke Beperkt Steekproef Slaapkamer Omgeving Mediabezit Sig. Mailen Chatten Bloggen Huiswerk Informatiezoeken Muziekbeluisteren Radioluisteren 74% 83% 37% 61% 75% 86% 19% 75% 86% 40% 56% 74% 89% 22% 26% 85% 72% 80% 35% 63% 77% 82% 18% 17% 76% 77% 81% 37% 68% 75% 85% 16% 16% 67% n.s. * n.s. *** n.s. ** n.s. *** ***

Podcastdownloaden 20% Videobekijken 77%

Tabel16:Gebruiktefunctiesvaneencomputervoordetotalesteekproefendeonderscheidenprofielen

36

Wanneerwehuiswerkmakenopdecomputerafzonderlijkbekijken,merkenwequaopleidingstype geen verschil tussen A en Bstroom. Dit is wel het geval voor ASO, TSO en BSO, waar jongeren in BSO veel minder vaak aangeven een computer te gebruiken voor huiswerk: respectievelijk 75%, 72%en43%.Bovendieniserinde2deen3degraadeenlineairverbandtussenhetgebruikvaneen computervoorhuiswerkenhetstudiejaarwaarinmenzit(Afbeelding6).

Afbeelding6:Percentagejongerendatgebruikmaaktvaneencomputervoorhuiswerk

Locatievandecomputer Valerie(17,ASO)kreegeeneigencomputeropdekamer,ondankshetfeitdatzedatzelfnietecht noodzakelijkvond: Valerie:Mijnmamahaddateigenlijkalthuisenzeheeftdateenbeetjeopgedrongen,want datwaszo:zijwoudeneennieuwecomputerkopen,maarzehaddenaleencomputerdievrij goed was. Ik was daar eigenlijk persoonlijk totaal niet voor, voor een computer op mijn kamer, ik vind dat zo luxetoestanden en overbodig als we al met twee computers in huis zitten. Valeriekanevenweltotdeuitzonderingengerekendworden:demeerderheidvandejongereninde interviewsmeteeneigencomputer,vindtdatabsoluutgeenredentotklagen.Meerdandehelftvan dejongeren(53%)gaaneerderakkoordtothelemaalakkoordmetdestelling:Tegenwoordigbenik niets zonder computer. Dit toont opnieuw het belang van een computer in hun dagelijkse leven. Bovendien zijn er geen verschillen tussen de verschillende profielen, noch voor geslacht. Dit is wel het geval voor opleidingsniveau: jongeren uit BSO zijn het minder vaak eens met de stelling dan jongerenuitASOenTSO.

37

Afbeelding7:AntwoordenopdestellingTegenwoordigbeniknietszondercomputervoordetotalesteekproef

83% van de jongeren met een mediarijke slaapkamer, 57% van de jongeren in een mediarijke omgevingen65%vandejongerenmeteenbeperktmediabezithebbeneeneigencomputer(7).De onderstaandetabeltoontdetailsoverdejongerenmeteeneigencomputer. 66%vandeeigencomputersiseenlaptopdieindeovergrotemeerderheidvandegevallen opinternetkan(94%). 73%vandemeisjesmeteeneigencomputerheefteenlaptop,terwijlditslechtsvoor60% vandejongensgeldt. Jongenshebbenookvakerzelfhuncomputergekocht(41%versus32%). Jongerenmeteeneigenlaptopzijnietsjonger. Relatief Gehele Mediarijke Mediarijke beperkt steekproef slaapkamer omgeving mediabezit Deeigencomputer (N=1201) (N=568) (N=308) (N=324) Sig. iseenlaptop iszelfaangekocht kanophetinternet wordtmeestalgebruikt opdeeigenkamer indewoonkamer indestudiekamer elders 63% 26% 5% 7% 71% 21% 4% 4% 41% 40% 6% 13% 66% 37% 94% 65% 39% 95% 64% 36% 93% 69% 33% 93% 69% *** 21% 5% 5%

Tabel17:Karakteristiekenvande'eigencomputer'voordetotalesteekproefendeonderscheidenprofielen

Er zijn tal van substantile verschillen in de plaats waar de computer gebruikt wordt. Hoewel dit meestaldeeigenslaapkameris(63%),gebruikenjongerenmeteenrelatiefbeperktmediabezitmaar liefst in 40% van de gevallen hun computer in de woonkamer. Jongens gebruiken vaker een 38

computeropdeeigenkamer(65%M,60%V),terwijlmeisjesvakerindewoonkamerdecomputer gebruiken(29%V,23%M). Indediepteinterviewsmerktenwedathetsurfgedragvandejongerennietzoveelverschiltvolgens plaats. Een vaak gehoorde opmerking was wel dat surfen in een gedeelde ruimte beperkter is doordatdejongerevaakgeengeluidmagmakentijdenshetsurfen. Kelly (13, Bstroom): (aarzelt) Euhm, neen overal als ik in de woonkamer zit ga ik op Netlog,enalsikopmijnkamerzitook,dusdatblijftoveralhetzelfde.Indewoonkamer gaiknietopYouTube,omdatdatmetmuziekis,endanzitzijtvtekijken. Interviewer:Doejedatdanwelalsjealleenthuisbent? Kimberly:Ja,alsikeropmagalsikalleenben. Regelsvoorcomputergebruik Voorcomputergebruikgeldenopnieuwweinigregelsofafspraken,zekervoordejongerenmeteen mediarijkeslaapkamer(Tabel18).Enkelopvlakvanschoolwerkzijnerin42%vandegevallenregels, vooralbijjongerenineenmediarijkeomgeving(52%). Voormeisjesgeldenvakerregelsmetbetrekkingtotschoolwerk,deduurvanhet computergebruikenwelkgezinslidwanneerdecomputermaggebruiken. Dejongerendieregelsopgelegdkrijgenblijkenopvallendoudertezijndanzijdiezichniet aanregelsmoetenhouden. Relatief Gehele Mediarijke Mediarijke beperkt Regelsomtrent steekproef slaapkamer omgeving mediabezit Sig. Schoolwerk Hoelangopde computer Wanneeropde computer Wanneerandere gezinsledende computermogen gebruiken 42% 38% 52% 38% ***

29%

19%

41%

30% ***

28%

20%

39%

27% ***

24%

16%

30%

27% ***

Tabel18:Regelsinverbandmetcomputergebruikvoordetotalesteekproefendeonderscheidenprofielen

Waaronline? Vandaagwordencomputereninternetinnademvernoemd.97%vandejongerenmeteen computerthuisheeftdanookinternet.65%kanzelfszondercontrolevandeoudersophetinternet vanuitdeeigenslaapkamer(Afbeelding8,Tabel19).Netzoalsbijdeanderetechnologienhebben jongenshetvakeropdeslaapkamerdanmeisjes(62%versus68%).Zegaandanookvakeronlineop dekamer(44%versus35%)enminderindewoonkamer(36%versus46%).Jongerenmetinternetop 39

dekamerzijngemiddeldongeveereenhalfjaarouder.Netzoalsbijhetbezitvaneencomputerop dekamervolgthetpercentageinternetopdekamerperleeftijdgrotendeelsdezelfdestijgendelijn.

Afbeelding8:Percentagemogelijkheidomalleentesurfenopdeslaapkamerperleeftijd

Jongerendiemeestalindeeigenkameronlinegaanzijnouder(15,33j)danzijdieditmeestalinde woonkamer(14,1j)ofineenstudiekamer(14,91)surfen.Opnieuwzijnhetdejongerenmeteen mediarijkeslaapkamerdiehetvaakstcomputereninternetopdieplekterbeschikkinghebben.Zij makenerdanookdankbaargebruikvan(55%).Jongerenmeteenmediarijkeomgevinghebbenwel bijnasteedstoegangtothetinternet(99%),maarmeestalgaanzeonlinevanuitdewoonkamer (53%). Gehele steekproef 98% Mediarijke slaapkamer 99% Mediarijke omgeving 99% Relatief beperkt mediabezit

Internetaansluitingthuis Internetwanneeralleenopde slaapkamer Plaatswaarmenmeestalthuis onlinegaat eigenkamer woonkamer studiekamer elders

Sig.

97%

65%

75%

54%

62% ***

40% 41% 9% 10% 55% 32% 6% 8% 22% 53% 11% 14%

*** 40% 41% 10% 9%

Tabel19:Locatieinternetgebruikvoordetotalesteekproefendeonderscheidenprofielen

Buitenshuisonlinegaan,gebeurthetvaakstbijvrienden(44%),gevolgddooropschool(22%)enbij eenlief(12%).Amper0,7%gaatmeestalonlineineenjeugdcentrumofbijeenjeugdvereniging. Hierbijmoetwelbenadruktwordendatdevraagpeildenaardeplekbuitenshuiswaarmenhet meestinternetgebruikt.(Erwasmetanderewoordenmaar1antwoordmogelijk.) 40

 Gehele steekproef Mediarijke slaapkamer Mediarijke omgeving Relatief beperkt mediabezit

Internetgebruikopeen gemiddeldeweekdag Internetgebruikopeen gemiddeldeweekenddag Internetgebruikgisteren

Sig.

2u40min

3u20min

1u57min

2u31min ***

3u58min 2u02min

4u59min 2u33min

3u19min 1u38min

3u17min *** 1u45min ***

Tabel20:Gemiddeldinternetgebruikvoordetotalesteekproefendeonderscheidenprofielen

Regelsvoorinternetgebruik Er zijn vooral regels omtrent schoolwerk (37%) en bloot (35%) (Tabel 21). Meisjes kennen vaker regelsrondwanneerhetinternetmaggebruiktwordenenwelkebestandenmenmagdownloaden. Voor alle regels gelden significante verschillen: jongeren die aan regels onderworpen zijn, zijn consistentjonger.Jongerenmeteenmediarijkeomgevingkrijgenhetvaakstregelsopgelegd. Gehele Mediarijke steekproef slaapkamer 37% 34% Mediarijke omgeving 43% Relatief beperkt mediabezit

Regelsomtrent Schoolwerk Hoelanghetinternetmag gebruiktworden Wanneerhetinternetmag gebruiktworden Debestandendiegedownload worden Bloot

Sig.

34% **

21%

16%

27%

22% ***

19%

12%

28%

21% ***

29% 35%

23% 32%

37% 45%

28% *** 30% ***

Tabel21:Regelsinverbandmetinternetgebruikvoordetotalesteekproefendeonderscheidenprofielen

Uithetkwalitatiefonderzoekblijktdatderegelsdiejongerenoverhuninternetgebruikkrijgen opgelegdmeestalalgemeenvanaardzijn. Nico(15,TSO):Ikmagergewoonniettelangop.Langerals4uurof5uurmagikzekerniet opinternetgaan.

Vaakzijndezeregelsofafsprakenookgebondenaanschoolresultaten: Karolien(13,Bstroom):Vroegermochtikalleendewoensdag,dezaterdagendezondager op,maarnualsikeengoedrapporthebofgoedepuntenenja,flinkbengeweestofeenkeer 41

metietshebgeholpen,metdeafwasofzo,danmagikmeestalweleenuurtjeofeen anderhalfuur Favorietewebsites Indevragenlijstvroegenweaandejongerenomhun5favorietewebsitesoptegeven (zoekmachineszoalsGoogleenBingmochtenniet).Opbasishiervanwerddeonderstaandetagcloud gegenereerd(Afbeelding9). DeonbetwistetopdriebestaatuitYouTube(993),Netlog(913)enFacebook(889). WatlagerinderankingvindenwedewebmailencommunityservicesvanMicrosoft (WindowsLive,245;Hotmail,360). Jongerenmakenookingrotegetalegebruikvanelektronischeleerplatformenzoals Smartschool(177)enElov(57).Wellichteveneensschoolgerelateerdishetfrequentebezoek aanWikipedia(92). Verderblijkenookspelletjessitesbijzonderpopulair(Spele.nl,161;Spelletjes.nl,62; Speeleiland.nl,27). Totslotkunnenwenietheenomderelatievepopulariteitvanpornosites(89).

Afbeelding9:Tagcloudvandepopulairstewebsitesonderjongeren

Daarnaast vermelden sommige respondenten ook bepaalde fora, groepsblogs of websites die bepaalde communities of practice of interest targetten. Lisa (17, TSO), een hevige fan van Tokio Hotel,illustreert: Leen(17,TSO):somssurfikwatrondopinternetvoorinformatieenzoeneuh,somsop forumsendatzijndanwelforumsdieovermuziekgaanendanmeerfansookvanTokio Hotelendankanikdaarweleenkeermeeroverpraten.(glundertopnieuw)Datzijndan ookmensendiefanzijn.Datisdanookleukeromermetzoiemandovertepratendan metiemanddiegeenfanis. 42

 Deonderstaandetabelgeefteenoverzichtvandewebsitesdiemeerdan10keervoorkomeninde persoonlijketop5. Rang Website 1 YouTube 2 Netlog 3 Facebook 4 Hotmail 5 WindowsLive 6 Smartschool 7 Spele.nl 8 Wikipedia 9 Spelletjes.nl 10 Funnygames.nl 11 HLN.be 12 Elov 13 Runescape 14 Ebuddy 15 Sporza 16 YouPorn 17 Yahoo 18 Twitter 19 Gmail 20 Noxa 21 Speeleiland.nl Frequentie 993 913 889 360 245 177 161 92 62 60 60 57 54 49 39 39 35 34 33 27 27 Rang website 22 Pornhub 23 Redtube 24 Tribalwars 25 Picnik 26 Myspace 27 2dehands.be 28 9lives.be 29 Kapaza 30 OnlineSoccerManager 31 Stardolls 32 Gosupermodel 33 Habbo 34 Limewire 35 Tagged 36 Deviantart 37 Hattrick 38 Stubru 39 WorldofWarcraft 40 WoWeu 41 xnxx Frequentie 25 25 25 20 18 13 13 13 13 13 12 12 11 11 10 10 10 10 10 10

Tabel22:Overzichtwebsitesdiemeerdan10xvrijvernoemdwerdenbinnendepersoonlijketop5

Dejongerengavenookaanofzeeenaccounthebbenopeenaantalpopulairewebsitesendiensten (exclusief social network sites, zie hoofdstuk 10 daarvoor). Het plaatje bevestigt veelal de bevindingenuitdetagcloudhierboven. 43

 Zoalsaangeduidindeonderstaandegrafiekzijnertalvansignificantegeslachtsverschillen: meisjeshebbenvakereenaccountopMSNenPicasa. Jongens hebben vaker een account op YouTube, Skype, koop/veilingsites zoals Ebay, 2dehands.beenKapaza,Blogger,Flickr,last.fm,Wordpress,VimeoenVi.be. Erzijntevenssignificanteleeftijdsverschillen: jongeren met een account op MSN, Skype, Picasa, Youtube, 2dehands.be, eBay, Kapaza, last.fm,AB,Stubru,Vooruit,Deviantartzijngemiddeldouderdanzijdieergeenhebben. HetomgekeerdegeldtvoorBloggerenKetnet.

Afbeelding10:Percentageaccountsperwebdienst (*M/Vverwijstnaareensignificanthogerpercentagevoorjongensofmeisjes)

9.web2.0enusergeneratedcontent
Uit de gegevens blijkt dat jongeren zeer frequent content consumeren op het web. Zo kijkt 39% dagelijksnaarfilmpjes,bekijkt41%dagelijksfotosenluistert49%dagelijksnaarmuziek(Afbeelding 11). Het omgekeerde geldt voor zelf content toevoegen. Ondanks de toegenomen mogelijkheden omzelftoetevoegenaanhetweb,blijktdatditalbijalnietzopopulairis.6061%geeftaannooit filmpjes of muziek te uploaden. Voor fotos is dit minder het geval: bijna de helft van de jongeren uploadtminstensmaandelijkseenfoto.

44

Afbeelding11:Consumeren/toevoegenvanfilmpjes,foto'senmuziek

De populariteit van sociale netwerksites is hier zeker niet vreemd aan. 45% van de jongeren geeft aanminstenswekelijkseenprofielpaginateupdaten(Afbeelding12).Veelmindervoorkomendishet delenvantekst.Ruimdehelftvandejongerengeeftaannooiteenblogtepostenofnooitietsop eenonlineforumachtertelaten.Hetiswelzodateenhardekernvan16%19%ditelkedagdoet.

Afbeelding12:Aanpassen/schrijvenenbekijken/lezenvanblogs,forumpostsenprofielpaginas

Een laatste vorm van content delen is het toevoegen van metadata. Metadata is data die andere databeschrijft.Indevragenlijstwerdgevraagdhoevaakjongereneencommenttoevoegenaaneen object(vb.reactieopeenfilmpjeopYouTube),eenscoretoekennen(vb.sterrentoekennenaaneen fotoopNetlog)eneentagtoevoegen.Eentagiseenzelfgekozentrefwoordenkanbijvoorbeeldeen foto beschrijven. Uit de antwoorden blijkt dat 41% nooit een score toekent aan een object, terwijl 46%ditminderdanmaandelijksdoet(Afbeelding13).Menpostwelgeregeldeencommentaar(49% minstenswekelijks).Wattaggenbetreft,lopendeantwoordenuiteen:16%doethetnooit,terwijl9% verklaartelkedagweleenobjecttetaggen.

45

Afbeelding13:Toevoegen/bekijkenvanscores,commentarenentags

Behalvevoortagsenscoreszijnergeslachtsverschillen.Jongenszettensignificantvakerfilmpjesen muziekonline,voegenvakerscorestoeaanmateriaalenpostenfrequentereenblogofeenbericht opeenforum.Meisjesuploadendanweervakerfotosenbewerkenfrequenterhunprofielpagina. Voor verschillende types content (muziek, scores, blogs, profielpagina) geldt een minimaal, doch significantnegatiefverband:hoejonger,hoevaker ercontent wordtgepload.Deonderscheiden profielenverschillenlicht,dochsignificantvoorhetuploadenvanallevormenvancontent.Jongeren meteenmediarijkeslaapkamerzijnsteevasthetmeestbedreveninhetdelenvanmateriaal,gevolgd door die met een mediarijke omgeving. Jongeren met een beperkt mediabezit uploaden het minst vaak. Wat consumptie betreft, zijn er significante geslachtsverschillen voor het bekijken van filmpjes, scores en forumberichten: jongens bekijken deze types vaker. Meisjes daarentegen browsen frequenterdoorprofielpaginas.

10.SocialeNetwerksites(SNS)
AccountsopSocialeNetwerksites Socialenetwerksites(SNS)blijkenenormpopulair.Maarliefst87%vandebevraagdejongerenheeft ereen.Jongerenmeteenmediarijkeslaapkamerhebbenin91%vandegevalleneenaccount,terwijl slechts85%vandeanderejongerenereenheeft.

46

Afbeelding14:PercentageaccountsopSocialeNetwerksites

De bovenstaande grafiek toont aan hoeveel procent van de jongeren een account heeft op een aantalSNS(Afbeelding14).(SNSdieminderdan5%scoorden,zijnweggelaten) Netlogblijktmetvoorsprongdepopulairste(74%),gevolgddoorFacebook(67%). ErzijnenkelgeslachtsverschillenvoorHabbo(V=12%,M=8%). WatleeftijdbetreftblijktdatgebruikersvanFacebook,Myspace,Noxagemiddeldouderzijn. Het omgekeerde geldt voor jongeren met accounts op Netlog, Habbo en Hyves. Onderstaandehistogrammentonenhetaantalaccountsperleeftijdcategorie(Afbeelding15).

Afbeelding15:PercentageaccountsopSocialeNetwerksitesperleeftijdscategorie

Uiteraard is er heel wat overlapping in de accounts op verschillende SNS. De meest voorkomende combinatieisFacebookenNetlog(29%),gevolgddoorFacebook,NetlogenMyspace(10%).18%van dejongerenheeftenkeleenNetlog,terwijl11%enkeleenFacebookheeft. GebruikvanSocialeNetwerksites Nietminderdan62%vandejongerenlogtminstensnmaalperdaginopeenSNS(Tabel23).25% houdtanderenopdehoogtemetstatusupdates,terwijl25%ditnooitdoet.SNSzijnookeenhandig 47

communicatiemiddel: 59% post minstens wekelijks een bericht bij iemand anders. 46% communiceert minstens wekelijks door middel van een privbericht. Op het sturen van een privbericht na (jongens doen het vaker), zijn er geen verschillen tussen beide geslachten. Hoe ouder,hoevakerjongerenberichtenberichtensturenviaSNS. Wat de profielen betreft is het duidelijk dat ook hier de onderscheiden profielen van elkaar verschillen: jongeren met een mediarijke slaapkamer loggen significant vaker in, posten meer statusberichten en sturen meer berichten. Opvallend is dat er geen substantile verschillen zijn tussenjongerenmeteenmediarijkeomgevingendiegenenmeteenbeperktmediabezit. Status/shout Berichtenposten Privberichten InloggenopSNS posten bijanderen sturenopSNS Meermaalsperdag 28% 10% 11% 9% Dagelijks Wekelijks Maandelijks Minderdan maandelijks Nooit 34% 16% 4% 15% 20% 8% 20% 28% 11% 14% 23% 18%

3% 2%

9% 25%

8% 9%

13% 11%

Tabel23:FrequentiesvanactiviteitenopSocialeNetwerksites

Uit het kwalitatief onderzoek blijkt dat de meeste respondenten het gebruiken van sociale netwerksitesinsterkemateassocirenmethetbekijkenenuploadenvanfotos: Socialenetwerksiteswordenookgebruiktomopdehoogteteblijvenvanwatvriendendoen,omte communiceren (via instant en private messaging) of om zgn. social games te spelen. Typische voorbeeldenhiervanzijnFarmville,MaffiaWars,etc. In het algemeen rapporteren de jongeren zelden negatieve of onaangename ervaringen met (interactie op) sociale netwerksites. Slechts enkele jongeren vertelden dat zij zelf, of n van hun vrienden,inhetverledeneenvervelendeervaringhadmetsocialenetwerksites.Vaakgaathethier danoveronbekendeouderemannendiedejongerebenaderen. Ariane(15,BSO):Ja,neventvan41ofzo,dievielvriendinnenvanmijenmijzelfookde heletijdlastigopnetlog.Maarwehebbendiedanonmiddellijkgeblacklistedendieheeft verdernietsmeergedaan. Interviewer: Je wist dus dan dat het een verkeerd iemand was? Adeline: Ja, want hij had ook zijn leeftijd en al ingesteld. Het was ne raren. Interviewer: Heeft hij jullie dan ook in het echt lastiggevallen? Adeline:Nee,gewoonaltijdzovanhey,hoeishetenvandiedingen.Maarikvindallez, eenmanvan41doetdattochnietbijeenmeisjevan15beginnenchatten?

48

Privacyopsocialenetwerksites Sociale netwerkprofielen zijn de uitgelezen plek om informatie over jezelf te delen. Dit kan door middel van tekst, maar ook via fotos, filmpjes etc. Maar liefst 77% heeft een foto van zichzelf op zijn/haar profiel. Persoonlijke informatie zoals voornaam (75%), geboortedatum (68%), hobbys (56%), relatiestatus (54%), etc. zijn tevens courant. Meer gevoelige informatie zoals email (24%), thuisadres(8%)engsmnummer(4%)komenveelmindervaakvoor.

Afbeelding16:Percentageinformatieopeenprofielpagina (*M/Vverwijstnaareensignificanthogerpercentagevoorjongensofmeisjes)

Het is wel opvallend dat het vooral jongens zijn die gevoelige informatie vrijgeven. Jongeren die voornaam, familienaam, leuke fotos, zelfgemaakte filmpjes, email, gsm, geboortedatum en fotos vanzichzelfvrijgevenzijnsignificantouder,terwijljongerendierelatiestatus,linksnaarleukesitesen zelfgemaaktefotosophunprofielpaginazettensignificantjongerzijn. Hieruit volgt een belangrijke vraag in verband met mediawijsheid. Door de juiste vinkjes in je privacysettings van Netlog of Facebook aan te zetten kun je perfect zelf bepalen wie van je online vrienden persoonlijke gegevens als gsmnummer en adres kunnen zien. We kunnen ons dan ook afvragenofjongerenheelvoorzichtigzijnmethetvrijgevenvanpersoonlijkeinformatie.Ofdatzedie informatienietophunprofielzettenomdatzenietwetenhoezezemoetenbeschermen?Uitonze cijferskunnenwehiergeensluitendantwoordopgeven.Verderonderzoekzalditmoetenuitwijzen.

49

Afbeelding17:StellingenAnderenzettensomsfoto's,filmpjesvanmijonlinedieiklievernietophetinternethad gewild(A)enIkhebhetgevoeldatikbijnageenprivacymeer(B)voordetotalesteekproef

Opvallend: jongeren zijn het overwegend oneens met de stellingen Anderen zetten soms foto's, filmpjesvanmijonlinedieiklievernietophetinternethadgewild(A)enIkhebhetgevoeldatik bijnageenprivacymeer(Afbeelding17).Erzijnvoorbeidestellingengeenverschillenwatbetreftde onderscheidenprofielen,nochvoorgeslacht. Tijdelijkheidvaneenonlinesociaalnetwerkprofiel SNSprofielenhebbenblijkbaareentijdelijkkarakter:nietminderdan66%heeftinhetverledeneen account op een site afgesloten (Afbeelding 18). Jongeren die dit aangeven zijn significant jonger. Ruim70%vanderespondentendiereedseenaccountslotengavenaandathettesaaiwas.Andere mogelijkeredenenwordenveelminderfrequentaangehaald.Erisslechtseenverschilvoorgeslacht: meisjes halen vaker te moeilijk aan als reden om een account te schrappen. Dit geldt ook voor jongere respondenten, die bovendien aangeven reeds een account te hebben gesloten omdat hun vrienden er wegtrokken. Ouderen geven dan weer vaker aan dat de hoeveelheid spam en notificationshenhebbenaangezetomeenaccountteverwijderen.

Afbeelding18:Redenenomeenprofielpaginateverwijderen (*M/Vverwijstnaareensignificanthogerpercentagevoorjongensofmeisjes)

50

11.Onlinevriendschappen
Nieuwevriendenmaken 61%vandejongerenindesteekproefmaaktealnieuwevriendenviahetinternet.Ditissignificant vaker het geval bij jongens (53%) en bij oudere jongeren (gemiddeld 14,70 jaar versus 15,09 jaar). Watdeprofielenbetreftmerkenwedatvooraljongerenmeteenmediarijkeslaapkameralvrienden maaktenviahetinternet(67%). Eenmogelijkemanierishetincontactkomenmetnieuwemensenviareedsbestaandecontacten, wat60%vandejongerenbevestigen.65%vandejongerengeeftaandatzealvriendentoevoegden die ze nog nooit in het echt hadden gezien. Hier is er geen geslachtsverschil. Het is wel al vaker gebeurdbijjongerenmeteenmediarijkeslaapkamer(70%)danbijdeandereprofielen(61%63%). Afspreken 32%vandejongerensprakaleensafmetiemanddiemenleerdekennenviahetinternet.Ditvooral bijouderejongeren:westuitenopeengemiddeldeleeftijdvan15,19jaarvoorzijdiereedsiemand leerden kennen via het internet, tegenover een gemiddelde van 14,83 jaar voor de andere groep. Jongens spreken vaker af dan meisjes (35% versus 28%). Dit geldt ook voor jongeren met een mediarijke slaapkamer (40% versus 23% voor jongeren met een mediarijke omgeving en 30% voor diegenenmeteenbeperktmediabezit).Ditgebeurdegemiddeldreeds6,16maal.Eriseenopvallend groot verschil tussen de gemiddelden van jongens en meisjes: respectievelijk 8,12 en 3,65. Er is echtergeenverbandtussenhetaantalafspraakjesenleeftijd. Demeestfrequenteredenenommetiemandaftespreken(277antwoorden)zijnomelkaarinhet echtteontmoetenenelkaarbetertelerenkennen(34%),omdatmendeandereleukvondofzelfs gevoelensvoorhemofhaarhad(31%),omdathetleukleekomeensaftespreken(6%),omdatmen elkaarallangkendeonline(5%),omdatmengelijklopendeinteresseshad(4%),etc. De overgrote meerderheid heeft hier overwegend goede herinneringen aan (86%). Er zijn geen verschillenquageslacht,leeftijdenprofiel.165jongerengaveneenspecifiekeredenaan:32%vond het een leuke ontmoeting, 27% verklaart vrienden te zijn geworden, 18% is een liefdesrelatie begonnen.10%verklaartexplicietdatheteennegatieveervaringwas:hetkliktenietofmenvond deactiviteiteneigenlijknietzoleuk. Liefdesrelaties 25% van de respondenten stelt al eens bevriend te zijn geraakt met iemand die ze online leerden kennen.Erzijnverschillentussendeprofielenofvoorgeslacht.Ditiswelhetgevalvoorleeftijd:zij diejaantwoorddenzijngemiddeld15,27jaaroud,wieneenantwoordde14,88jaar.Bij17%mondde een online contact ooit uit in een liefdesrelatie. Hier gelden verschillen per profiel (60% voor de mediarijke slaapkamer), maar niet voor geslacht (M: 55%, V: 53%) en leeftijd (Ja: 15,24 jaar, neen: 15,13jaar). 659jongerenindesteekproefgavenmeerinformatieoverdemanierwaaropzevriendenmaken.In demeestegevallengebeurtditviaeenSNS(Netlog:16%,Facebook:4%ofeenandereSNS17%).Ook via andere vrienden (8%), MSN en chatten (13%) en spelletjes (8%) zijn de meest populaire antwoorden. 51

 Contactenverwijderen Het is echter niet altijd een positief verhaal: 37% van de jongeren geeft aan de afgelopen maand iemand uit de online vriendenlijst te hebben verwijderd, hetgeen het vaakst voorkwam bij de jongeren met een mediarijke slaapkamer (41%). Er is geen verschil voor geslacht, maar wel voor leeftijd aangezien dit iets vaker gebeurde op hogere leeftijd. 46% in diezelfde periode iemand geblokkeerd.Leeftijdengeslachtverschillenniet.Opnieuwgebeurdehetvakerbijdejongerenmet eenmediarijkeslaapkamer(51%versuseenalgemeenpercentagevan45%). 579jongerengavenmeerinformatieoverderedenenomiemandteblokkeren.Vandezejongeren verklaart 34% dat ze iemand blokkeerden omwille van te veel interactie (stalking, zagen, etc.)., problemenmetiemandomwillevanuiterlijk,karakter,etc.(22%),ruzie(12%),iemandnietkennen (4%)enspam(4%).443vanderespondentenschrevenwaaromzereedsiemanduithunvriendenlijst verwijderdhebben:19%hadeenprobleemmetiemanduiterlijkofkarakter,18%kendedepersoon nietlanger,11%kreegruzieenin10%vandegevallenverwaterdehetcontact.

12.Dejongeduizendpoot:multitasking
Hetvoorgaandecijfermateriaaltoontaandatopeendoordeweeksedagjongerenbijbenadering gemiddeld2,5uTVkijken,1,5ugamen,2,5uhetinternetgebruiken,46smsjesversturen,etc.Entoch hebbenzenogtijdvoorjeugdbeweging,sportclubenmuziekacademie? Ditisuiteraardtewijtenaanmultitasking,ofwelhetcombinerenvanactiviteiten.Jongerenblijkener kampioenenintezijn. Muziekluisterenwordthetvaakstgecombineerdmetandereactiviteiten,zoalssurfen (75%),smsen(61%)enInstantMessenging(54%) Smsentussenhetmediagebruikdoorblijktookzeercourant.Eengelijkaardigevormvan communicatie,instantmessenging,wordtevenzeervlotgecombineerdmethetluisteren naarmuziekensurfen. Eenmeerbelastendevormvanmultitasking,gerapporteerddoor40%vandejongeren,isde combinatieinternetentvkijken. Bovendienvalthetophoeweinigjongerendeconsumptievangeprintemediacombineren metandereactiviteiten.

52

Afbeelding19:Multitaskingcombinatiesindetotalesteekproef

13.MetwiecommunicerenjongerenviaICT?
Doorheenditrapporthebbenweverschillendecommunicatietechnologienonderdeloepgenomen. Er blijft echter een cruciale vraag onbeantwoord, namelijk: met wie communiceert men? In de vragenlijst vulden jongeren een matrix in waarbij ze aangaven of de communicatietechnologie in kwestie de afgelopen week gebruikt was om contact te hebben met een ruime waaier aan personen.Intotaalleverdedit119mogelijkecombinatiesop16.Vervolgenswerdendeantwoorden samengevoegdvoordegehelesteekproef. Opbasisvandedatamaaktenweonderstaandeafbeelding17(Afbeelding20).Jeinterpreteertzeals volgt:vertreksteedsvanuiteenmedium(eenwitbolletje).Hoekorterdeafstandnaareenpersoon (eenzwart bolletje),hoe hogerhetpercentagejongerendatdeafgelopenweekhetmediumheeft gebruiktommetdepersoon(ofpersonen)inkwestietecommuniceren.

16 17

7communicatietechnologienx17personen. Multidimensionalscaling(PREFSCAL).Deruwedatamatrixisopgenomenalsbijlage.

53

Afbeelding20:Communicatiepatronenvoordegehelesteekproef(afstandentussenpersoontypesen communicatietechnologienduidendefrequentieindesteekproefaan)

De meeste jongeren gebruiken de telefoon, zowel vast als gsm, om contact te hebben met (groot)ouders.20%vandejongerenhaddeafgelopenweekeentelefoongesprekmetoma/opa.44% haddeafgelopenweekeengsmgesprekmetmama,terwijl37%metpapa telefoneerde.Naastde communicatie met mama (44%), papa (34%), broer/zus (36%) en een lief (32%), is sms is het het populairst om contact te houden met de beste vriend(in) (68%) en vrienden van op school (66%). Instantmessagingvervulteenzelfdetaak(beiden49%),netzoalssocialenetwerksites(3033%).

54

Conclusies

Mobiel,Multimediaal&Multitaskend:deMMMgeneratiewordtgroot.

DeMultimediageneratie Bijnaallejongerenhebbeneentv(99%)eneencomputer(97%)metinternet(94%)thuis.Inbijna 90%vandehuizenvindjeookeengametoestel.Daarnaasthebbenjongerenooksteedseenarsenaal aan multimedia op de eigen kamer (tv: 46%, computer 43%)en kunnen jongeren ook daar online (62%), zonder controle van de ouders. De computer vinden jongeren heel belangrijk in hun leven, zowelvoorschoolalsvoorvrijetijd. Mobielerdanooit Jongerenwordensteedsmobieler.97%beziteengsm,85%heefteenmp3speler.Bovendienblijken ook mobiele gametoestellen als PSP en Nintendo DS razend populair. 13% van de jongeren heeft bovendieneendataabonnementomviahungsmteinternetten. Jongerenhebbengemiddeldeengsmvanaf11jaarendiegebruikenzeheusnietmeeralleenomte bellen en smsen. Het is een heus multimediatoestel geworden: radio luisteren, fotos nemen, als wekkergebruiken, Nogopvallend:opmaandbasisvoerenjongerennoggeen40gesprekjes,maarzesturengemiddeld wel1176smsenindiezelfdeperiode! Favorietjes? De computer wordt vooral gebruikt om muziek te beluisteren (86%), te chatten (83%), videos te bekijken(77%),informatietezoeken(75%),temailen(74%)enhuiswerktemaken(61%).Eenmooie mixtussen(school)werkenontspanningdus. Youtube, Netlog en Facebook zijn de favoriete websites van jongeren. Ook elektronische leerplatformen,informatiesites(Sporza,HLN,Wikipedia),webmailaccounts(Hotmail,Gmail,)en spelletjessites(spele.nl,Speeleiland,)zijnpopulair. Netlogblijktmetvoorsprongdepopulairstesocialenetwerksite(74%),gevolgddoorFacebook(67%). Opvallend:bijna30%vandejongerenheeftzoweleenNetlogalseenFacebookprofiel.Beidesites zijnenormgestegeninpopulariteitdeafgelopen2jaar.MySpaceblijftongeveerstatusquo(17%). De meeste jongeren gebruiken sociale netwerksites fotos te bekijken en te uploaden, om op de hoogteteblijvenvanwatvriendendoen,omtecommuniceren(viainstantenprivatemessaging)of om zogenaamde social games (cfr. Farmville, Maffia Wars) te spelen. 62% van de jongeren logt dagelijksinopzijnprofiel. Norules! Zowel voor tv, gsm, als computergebruik worden thuis opvallend weinig regels gemaakt. Over het spelen van games bestaan meer regels. Als er al regels zijn, staan die meestal in verband met schoolwerk. 55

Opvallend:jongerenmeteenmediarijkeslaapkamermoeteneenpakmindervaakrekeninghouden metregels. Consumereninplaatsvanproduceren Zelf in web 2.0 tijden blijft het mediagedrag van jongeren vaak nrichtingsverkeer. Jongeren bekijkenveelcontent,maargaanrelatiefweinigzelfietstoevoegenofcommentariren.60%laadt nooitmuziekofvideosop.59%blogtnooit,54%doetnietmeeaanonlinefora. Content consumeren is wel wijdverspreid: op weekbasis scoren muziek beluisteren (76%), filmpjes (70%)offotos(70%)bekijkenheelhoog. Doyouwannabemyfriend?Confirmofignore. Jongerengaanvrijbewustommetdepersoonlijkeinformatiediezeonlineplaatsen.Gegevenszoals voornaam (75%), geboortedatum (68%), hobbys (56%), relatiestatus (54%) worden vaak op de profielpagina gezet. Met meer gevoelige informatie zoals email (24%), thuisadres (8%) en gsm nummer(4%)zijnzeveelvoorzichtiger. In het algemeen rapporteren de jongeren zelden negatieve of onaangename ervaringen met (interactie op) sociale netwerksites. 61% van de jongeren in de steekproef maakte bovendien al nieuwevriendenviahetinternet.32%vandejongerensprakaleensafmetiemanddiemenleerde kennenviahetinternet.Deovergrotemeerderheidheefthieroverwegendgoedeherinneringenaan (86%). Metwie? Elkegeneratieheeftzijncommunicatiemiddel.Jongerengebruikendegsmendevastetelefoonom vooralmetoudersengrootouderstecommuniceren.SmsenInstantMessagingispopulairstonder (school)vrienden. Mail neemt af in populariteit, maar is wel het eerste communicatiemiddel naar school,sportclubenjeugdbewegingtoe. Multitaskers Op een doordeweekse dag 2,5u TV kijken, 1,5u gamen, 2,5u het internet gebruiken, 46 smsjes versturen, etc. En toch hebben jongeren nog tijd voor jeugdbeweging, sportclub en muziekacademie?Datkanalleenmaardoortemultitasken:gelijktijdigsurfenenmuziekbeluisteren, tvkijkeneninternetten,tussendoorsmsjesversturen.

56

Aanbevelingen
Bereal Nieuwemediazijnnietmeerwegtedenkenuithetlevenvanjongeren.Bijnaiedereenheefteen computer,internet,gsmengametoestel.Zegaanermultimediaalmultitaskendmeeom.Hetheeft dusgeenzindusomdezetoolsteverketterenenteverbannen.Nieuwemediaiser,enouders, leerkrachtenenjongerenbegeleiderslerenerbestzelfmeeomgaanenzecreatiefgebruikenin opvoeding,lessenofspelmomenten.UiteraardVerdergeldtookhierhetdevies:Goedevrienden makengoedeafspraken.Ookovernieuwemediadus. Dontpanic Degemiddeldejongereisnoglanggeenbeeldbuiszombie,mp3doofstommeofgameverslaafde.Het internetzitheusnietvolmetalleenmaarvirussenofoudemannenmetnarebedoelingen.Hun privgegevenslatenzenietzomaarrondslingeren.Jongerenmakenonlinevrienden,sprekenerzelfs inhetechtmeeafenmeestalzijnditgoedeervaringen.Nietpanikerendus. Altevaakwordennieuwsberichten,maarookbeleidsintentiesenparlementairevragendoorspekt metsensatiezuchtenpaniekaanvallenoverallemogelijkegevaren.Weroependemediaende beleidsmakersoptoteengenuanceerdeberichtgevingoverjongerenennieuwemedia.Ookde positievefactorenendeongezienemogelijkhedendiemodernetechnologienbieden,mogeninde kijkergezetworden. Mediaeducatie Eriseenovervloedaantoolsentechnologien,maarjongerenmakenzekerenvastnietvanalles gebruik.Zeconsumereneerderdancontentteproduceren.Enalszeconsumeren,dangebruikenze maareenfractievandemogelijkheden(bvb.vooralfotosuploadenbijsocialenetwerksites).Erligt duszekereenwegvrijvoormediaeducatie. Informatieopzoeken,selecterenenkritischinterpreterenofmediastrategischinzetteninhet dagelijkseleven:dedigitalnativeszijnhelaasnognietvanallemarktenthuis.Jongerenmogendan welvingervlugzijnophetinternetofmethungsm,mediagebruikenmaaktookdeeluitvaneen leerproces.Alsjongerenbegeleidersishetonzetaakomhentelerengoogelenofhenteleren Wikipediakritischtegebruiken. Hetbeeldvandescreenagersdiealmultitaskendpergsm,laptopeniPoddeconstante informatiestroomhethoofdbiedt,moetwordenbijgesteld. Aandachtvoorofflinejongeren Verdermogenwedekleinegroepofflinejongerennietuithetoogverliezen.Alsweeeninclusieve maatschappijnastrevenwaarinallejongerenkansenkrijgenomhunlevenoptebouwen,dan moetenwegepastemaatregelentreffenomzoweldedigitalekloofvandeeerstegraad(bezit, toegang)alsdievandetweedegraad(vaardigheden)teoverbruggen.

57

58

Bijlagen
Bijlage1:Gaming Relatief Mediarijke Mediarijke beperkt Gehele slaapkamer omgeving mediabezit steekproef Sig. Ja,dagelijks computer:alleen (geeninternet) Ja,wekelijks Ja, maandelijks Neen Ja,dagelijks computer:alleen (opinternet) Ja,wekelijks Ja, maandelijks Neen Ja,dagelijks computer:tegen anderen (opinternet) Ja,wekelijks Ja, maandelijks Neen Ja,dagelijks computer:tegen anderen (geeninternet) Ja,wekelijks Ja, maandelijks Neen 59 19% 16% 14% 20% 3% 5% 13% *** 14%

13% 52% 42% 25%

16% 50% 37% 30%

7% 86% 8% 12%

12% 61% 31% *** 22%

15% 19% 33% 16%

16% 17% 23% 16%

9% 71% 5% 3%

13% 34% 21% *** 12%

12% 39% 11% 7%

12% 49% 8% 7%

3% 89% 2% 2%

9% 57% 7% *** 5%

7% 75%

10% 76%

3% 94%

7% 81%

 Ja,dagelijks Gameconsole: alleen (geeninternet) Ja, wekelijks Ja, maandelijks Neen Ja,dagelijks Gameconsole: alleen (internet) Ja, wekelijks Ja, maandelijks Neen Ja,dagelijks Gameconsole: Ja, wekelijks tegenanderen Ja, (geeninternet) maandelijks Neen Ja,dagelijks Gameconsole: tegenanderen (internet) Ja, maandelijks Neen Ja, wekelijks

Mediarijke slaapkamer 29%

Mediarijke omgeving 16%

Relatief beperkt mediabezit 1%

Gehele steekproef

Sig.

17% ***

25%

27%

4%

20%

17% 29% 19%

21% 36% 11%

4% 91% 1%

15% 49% 11% ***

15%

11%

1%

10%

10% 57% 15%

6% 71% 9%

2% 96% 1%

6% 73% 9% ***

16%

16%

2%

12%

17% 52% 19%

20% 56% 11%

3% 94% 1%

14% 66% 11% ***

12%

8%

1%

7%

9% 60%

6% 75%

2% 97%

6% 75%

+=vraagwerdenkelgesteldaanjongerendiehebbenaangegevenminstensmaandelijkstegamen.

60

Bijlage2:ruwedatamatrixmultidimensionalscalingmetwiewordtgecommuniceerd?
Gesprek vaste telefoon 17,10 14,43 6,78 4,23 20,23 15,25 9,39 7,59 1,91 1,86 1,22 1,22

Afgelopenweekin% Mama Papa Broer/zus Neven/nichten Grootouders Bestevriend lLef Vriendenschool Vriendensportclub Vriendenjeugdbeweging Vriendenkunstacademie Vriendenvanvrienden Mensendieikkenvanhet net Leerkrachten Leidingjeugdbeweging Leidingsportclub Leerkrachten kunstacademie

Email 8,58 8,70 7,77 8,70 4,46 21,51 8,35 21,68 8,64 6,72 3,48 5,62

IM 3,77 4,06 13,10 20,52 1,91 49,16 21,33 48,93 15,01 8,23 3,36 19,19

Facebook 4,06 2,96 11,13 13,57 1,57 30,09 11,59 33,16 11,19 7,07 4,29 18,20

Netlog 1,74 1,39 6,90 12,64 1,57 31,71 15,48 31,88 11,54 4,93 4,06 18,26

sms 44,29 33,86 36,23 28,41 10,43 68,46 32,23 66,03 24,23 12,23 6,67 19,65

MMS 0,52 0,52 1,10 0,81 0,99 3,36 3,59 2,38 0,99 0,81 0,52 1,10

Gesprekgsm 43,94 36,81 21,45 10,72 13,33 33,74 22,49 22,96 5,74 3,83 1,51 3,77

5,68 13,51 7,19 7,71

19,42 1,62 3,48 2,55

12,99 4,06 5,33 4,06

17,10 1,68 2,43 2,96

12,29 2,78 7,30 9,97

1,10 0,75 0,52 0,64

0,81 0,75 1,45 1,45

2,61 1,28 2,55 3,01

4,06

1,04

1,28

1,33

3,65

0,52

0,87

1,22

61