Bazat e Teuhidit

1






(Monoteizmi Islam)

nga

Ebu Emiin Bilal Philips











Vrejtje pr mnyrn e prdorimit t
ktij libri

Bazat e Teuhidit
2

Ky libr sht nj prkthim nga anglishtja i librit The
Fundamentals of Tawheed (Islamic Monotheism) nga autori
Ebu Emiin Bilal Philips. Pr shkak t vshtirsive gjuhsore
dhe pamundsis s prkthimit t materialit n mnyr
preize t gjitha hadithe, duat dhe ajetet e Kuranit t
prkthyera n kt libr jan prkthyer sipas kuptimit t tyre
t prgjithshm n prputhje me kontekstin e tyre.
Rrjedhimisht ato nuk mund t merren si baz pr studime
gjuhsore apo pr nxjerrjen e kuptimeve t hollsishme jasht
kontekstit t tyre n libr, gjithashtu ato nuk duhen cituar si
pjes t shkputura pa pasur parasysh origjinalin e tyre n
arabisht. N.q.s. nuk veprohet n kt mnyr, pr shkak t
gabimeve t paevitueshme n prkthim, i hapet rrug
gabimeve n kuptimin ose praktikimin e tyre ashtu si duhet.
Kjo sht tepr e rrezikshme sepse mund t oj n gjynafe t
rnda ose n keq kuptimin apo keq interpretimin e materialit.
I lutemi lexuesit q duat e prmendura n libr ti
msoj me shkronja arabe pr shkak t pamundsis pr ti
shkruar ato sakt me shkronja latine.

Shnim i prkthyesit dhe i redaktorit








Shkurtimet e prdorura


Shkurtimi Do t thot:

Bazat e Teuhidit
3
sh.p. shnim i prkthyesit.
p.e.s. para ers son.
e.s. era jon.
s.a.u.s. Salallahu alejhi ue selem
(Mshira, shptimi
dhe paqja e Allahut qoft
mbi t).
a.s. paqja qoft mbi t
s.u.t. Subhanehu ue Teala
(I lavdruar dhe
i Lartsuar sht Ai.)
n.q.s. n qoft se
a.t.h. ather
m.q.s. meqense



















1-Kategorit e teuhidit

Nga ana gjuhsore fjala teuhid do t thot njsim,
unifikim dhe vjen nga fjala arabe ~= ( uehade ) e cila do t
thot t njsosh. Ndrsa n aspektin fetar teuhid do t thot
kuptimi dhe pohimi i njsimit t Allahut n t gjitha veprimet
Bazat e Teuhidit
4
e njeriut t cilat direkt ose indirekt lidhen me Allahun.
1

Besimi se Allahu sht Nj, pa partner n dominimin e Tij
dhe veprimet e Tij (Rububije); Nj, i pangjashm me asgj
dhe Nj i pangjashm n cilsit e Tij (Esmaa ue Sifaat); Nj,
pa rival n Hyjnin e Tij dhe n adhurim (Uluhije), jan tre
aspektet q formojn bazat pr kategorit n t cilat teuhidi
tradicionalisht sht klasifikuar. Kto tre aspekte jan t
pandashme n mnyr t till sa q kushdo q l ndonj prej
tyre ka dshtuar n kompletimin e krkesave t teuhidit dhe
ka br shirk (nga ana gjuhsore d.m.th shoqrim, ortaksi),
pra i ka br shok Allahut dhe kjo n Islam sht idhujtari.
Tre kategorit e teuhidit quhen me emrat e
mposhtm :
1-Teuhidi Rububije (q prmban njsimin e Allahut).
2-Teuhidi Esmaa ue Sifaat (q prmban njsimin e
Emrave dhe Cilsive t Allahut).
3-Teuhidi Uluhije/el-Ibade (q prmban njsimin e
Allahut n adhurim).
Ndarja e teuhidit n kto kategori nuk sht br as nga
resuli s.a.u.s e as nga shokt e tij, sepse ather nuk ishte e
domosdoshme t analizoheshin kto koncepte kaq baz n fe
n mnyr t till. Megjithat t gjitha bazat e ktyre ndarjeve
jan t argumentuara n ajetet e Kuranit dhe thniet e resulit
s.a.u.s e t shokve t tij , ashtu si do t bhet m e qart pr
lexuesin kur do kategori t shpjegohet m gjersisht n kt
kapitull.
Nevoja pr kategorizimin e teuhidit u shfaq pasi Islami u
prhap n Egjypt, Bizant, Persi e Indi dhe thithi kulturat e
ktyre rajoneve. sht e natyrshme t pressh se kur njerzit
e ktyre vendeve hyn n Islam ata do t merrnin me vete
mbeturina t besimeve t tyre t mparshme. Disa prej ktyre
t kthyerve (n Islam nga fet e tjera) filluan t shprehnin n

1
Fjala teuhid nuk sht prmendur as n Kuran, as n hadithet e resulit
s.a.u.s, megjithat kur resuli s.a.u.s. drgoi Muadh ibn Xhebel n Jemen,
n vitin 9h, ai i tha atij: Ti do t shkosh te kristiant dhe ifutt (ehli
kitabt), gjja e par q ti do ti thrressh ata sht pohimi i njsimit t
Allahut (Juuehidullahe). Trasmetuar nga Ibn Abas dhe mbledhur nga
Buhari (shiko S.Buhari v.9 f.348-9 n.469) dhe nga Muslimi (shiko
S.Muslim eng-trans v.1 f.14-5 n.27). N kt hadith koha e tashme e
foljes nga e cila emri teuhid ka rrjedhur, sht prdorur nga resuli s.a.u.s.
Bazat e Teuhidit
5
shkrimet dhe diskutimet e tyre koncepte t ndryshme
filozofike pr Zotin gj q shkaktoi nj konfuzion n t cilin
besimi i pastr dhe thjesht njsues i Islamit u krcnua.
Gjithashtu kishte disa njerz q nga jasht kishin pranuar
Islamin, por q punonin n fshehtsi pr t shkatrruar fen
nga brenda, sepse ishin t paaft ta kundrshtonin at
ushtarakisht. Ky grup filloi nj propagand aktive pr t
devijuar idet rreth Allahut n mnyr q t shkatrronte
shtylln e par t imanit dhe bashk me t vet Islamin.
Sipas historianve musliman, muslimani i par q
shprehu teorin e vullnetit t lir t njeriut dhe mungesn e
prcaktimit (Kaderit) ishte nj irakian, i kthyer nga
kristianizmi n Islam, me emrin Sausan. Ky m von u
rikthye n kristianizm, por prpara ksaj ai infektoi
studentin e tij Mabad ibn Halid Xhuhani nga Basra. Mabadi
prhapi msimet e msuesit t tij derisa ai u kap dhe
ekzekutua nga halifi Emevi, Abdulmelik ibn Meruan (685-
705 e.s.), n vitin 700 e.s.
2
Sahabt q ishin gjall n kt
periudh si Abdulla ibn Umar (vdiq n 694 e.s.) dhe Abdulla
ibn Ebi Auf (vdiq n 705 e.s.) e kshilluan popullin t mos
pajtohej me ata q mohonin Kaderin dhe as ti falnin atyre
xhenazen sepse ata (sahabt) i konsideronin personat q
mohonin Kaderin kafira.
3
Megjithat argumentet e teoris
kristiane t vullnetit t lir vazhduan t gjenin mbshtets t
rinj.
Gailan ibn Muslim nga Damasku studioi nn kujdesin e
Mabadit dhe u b flamurtar i teoris s vullnetit t lir derisa
u ua para halifit Umar ibn Abdulaziz (717-720 e.s.). Ai hoqi
dor nga besimi i tij publikisht, por me vdekjen e halifit ai
rifilloi t jepte msime pr vullnetin e lir. Halifi i
mvonshm Hisham ibn Abdulmelik (724-743 e.s.) e
arrestoi, gjykoi dhe ekzekutoi at.
4
Nj tjetr person n kt
polemik ishte dhe Xhad ibn Dirhem, q jo vetm mbshteti
filozofin e vullnetit t lir, por edhe u prpoq t
riinterpretonte ajetet e Kuranit, q prmbanin prshkrimin e
cilsive t Allahut, n prputhje me filozofin neoplatonike.
Xhadi ishte dhe kujdestari i princit emevi, Meruan ibn

2
Ibn Haxhar, Tehdhiib et-Tehdhiib v.10 f.225.
3
Abdul Kahiir ibn Taahir el-Bagdati , El-Ferk bein el-Firak f.19-20.
4
Muhamed ibn Abdulkerim Sherestani , El-Milan uel-Nihal v.1 f.46
Bazat e Teuhidit
6
Muhammed q m von u b halifi i 14-t (744-750 e.s.).
Gjat leksioneve t tij n Damask, ai hapur mohoi disa prej
cilsive t Allahut si shikimi, dgjimi etj. derisa qeveritari
emevi e dboi at.
5
Ather ai shkoi n Kufa, ku vazhdoi t
propongandonte idet e tij dhe t mblidhte pasues derisa
kufri i tij filloi t publikoheshe gjersisht dhe qeveritari
emevi Halid ibn Abdilah e ekzekutoi publikisht. Megjithat,
ithtari i tij kryesor, Xhehm ibn Safuan, vazhdoi t mbronte
doktrinn e msuesit t tij n qarqet filozofike t Tirmidhit
dhe Balahs. Kur kufri i tij u prhap ai u ekzekutua nga
Nasr ibn Sejar (743 e.s.) i cili ishte qeveritar emevi. Halift
e par dhe ndihmsat e tyre ishin m afr principeve t
Islamit dhe vetdija e masave ishte m e lart pr shkak t
prezencs s sahabve dhe studentve t tyre. Kshtu q
eleminimi i kafirve t hapur bhej menjher sipas
rregullave. N t kundrt, halift e mvonshm emevi ishin
m shum t korruptuar dhe si t till u kujdesn pak pr
kto probleme fetare. Njerzit gjithashtu ishin m t dobt
nga vetdija Islame kshtu q ishin m t prekshm nga idet
devijuese. Pesha pr t kundrshtuar kt rrym kufri ra mbi
shpatullat e dijetarve musliman t ksaj periudhe. Ata
sistematikisht kundrshtuan filozofit dhe besimet e
ndryshme t huaja me ann e argumenteve t marra nga
Kurani dhe sunneti. Ishte n kuadrin e ksaj mbrojtjeje q
shkenca e teuhidit doli me kategorit dhe komponentt e saj
t prcaktuar n mnyr preize. Proesi i specializimit u
shfaq menjher n t gjitha fushat e tjera t dijes Islame
ashtu si sht br sot me shkencat e ndryshme moderne.
Kategorit e teuhidit pr tu studiuar n thellsi mund t
studiohen t ndara, por asnjher nuk duhet harruar se
ato jan t gjitha pjes e nj trsie t pandashme e cila vet
sht baza e nj trsie akoma m t madhe, Islamit.

Teuhidi Rububije (njsimi i qnies s Allahut)

Kjo kategori sht bazuar n konceptin baz se vetm
Allahu krijoi t gjitha gjrat kur nuk kishte asgj; Ai (Allahu)
mban krijimin pa ndonj nevoj nga ai (krijimi) ose pr t
(krijimin); Ai sht i vetmi Zot i universit dhe i banorve t

5
Ahmed ibn Habel, Er-Raddalaa el-Xhehmijeh f.41-43
Bazat e Teuhidit
7
universit. Ai sht pa rival n sovranitetin e Tij. N arabisht
fjala q prdoret pr t treguar q Allahu sht Krijuesi,
Zotruesi, Mbajtsi, Furnizuesi etj. sht Rububije e cila ka
rrjedhur nga rrnja Rab (Zot). Sipas ksaj kategorie Zoti
sht i vetmi n ekzistenc q ka fuqi reale, sht Ai i cili i
dha krijesave fuqin pr t lvizur dhe ndryshuar. Asgj nuk
ndodh n krijim ve asaj q Ai e lejon t ndodh. Resuli
s.a.u.s. shpesh prsriste shprehjen La haule ue la kuuete il-
la bil-lah (Ska ndryshim dhe fuqi pa ndihmn e Allahut).
Bazat pr teuhidin Rububije mund ti gjejm n shum
ajete Kurani, p.sh. Allahu thot :

] .- _~ . _= _~ . '= - [

Allahu sht krijuesi i do gjje dhe Ai sht
mbikqyrs ndaj do gjje (39:62)

] ~- '~ -= - [

E Allahu ju krijoi juve dhe at q e punoni (37:96)

] _~ - --~ --~ '~ [

dhe ti nuk i gjuajte (n t vrtet ) kur i gjuajte
ata, por Allahu ( t ndihmoi ) i gjuajti
6


] - '- ` ---~ ~ '- '~ [

fardo e keqe q ndodh (godet), nuk mund t
ndodh ndryshe, vetm sipas caktimit t Allahut
(64:11)

Resuli s.a.u.s ka thn: Dije, se edhe n.q.s. i gjith
njerzimi mblidhet s bashku pr t br dika q t t
ndihmoj, ata do t mund t bjn pr ty vetm at q Allahu
e kishte shkruar pr ty. Gjithashtu, edhe n.q.s i gjith
njerzimi mblidhet s bashku pr t t dmtuar, ata do jen

6
Kjo i referohet nj mrekullie t resulit s.a.u.s. i cili mori nj grusht dh e
ia hodhi armiqve (n fillim t lufts s Bedrit). Allahu bri q dheu t
arrinte fytyrat e tyre (armiqve) megjithse ata ishin shum larg.
Bazat e Teuhidit
8
n gjendje t bjn vetm at q Allahu e kishte shkruar q t
ndodhte ty.
7

Pra, ato q njerzit i kuptojn si mbarsi apo fatkeqsi
jan thjesht gjra t paracaktuara nga Allahu si pjes e
sprovave t ksaj jete. N Kuran thuhet:

] ~= ` = ~ -~ ~ '+'
~=' [

O ju q besuat, vrtet disa nga bashkshortet tuaja
dhe nga fmijt tuaj jan armiq tuaj, andaj kini kujdes
ndaj tyre (64:14)

Kjo sepse, brenda gjrave t mira t ksaj jete ka sprova
t ndryshme pr besimin e dikujt n Zot, ashtu si ka edhe
sprova n ngjarjet e tmerrshme q kalon dikush.

] ~` ~ - = = ~ _~- --
-'- ~- ~` -` [

Ne do tiu sprovojm me ndonj frik, me uri, me
ndonj humbje nga pasuria e nga jeta e edhe nga frytet,
po ti, jepu prgzim durimtarve (2:155)

N disa raste gjrat e mira apo t kqija pr njeriun, jan
t dukshme, por n disa raste t tjera ato jan t padukshme
(njeriu nuk i kupton), si n rastin kur gjrat e mira (n dukje)
vijn duke prdorur mjete t kqija apo kur gjrat e kqija
(n dukje) vijn duke prdorur mjete (metoda) t mira.
Paaftsia e njeriut pr t kuptuar t gjitha t mirat apo t
kqijat vjen ngaq dija e njeriut sht e kufizuar. Allahu n
Kuran thot:

] '--~ -=- _~= -= '--~ - _~=
~- ` - - ~ [

Por mund q ju ta urreni nj send, e ai sht
shum i dobishm pr ju, dhe mund q ju ta doni nj

7
Transmetuar nga Ibn Abasi dhe mbledhur nga et-Tirmidhiu. Shiko 40
Hadidhet En-Nevevi (ang-trans f.68 n.19)
Bazat e Teuhidit
9
send e ai sht dm pr ju. Allahu, e di e ju nuk dini.
(2:216)

Ndonjher, dika n dukje e keqe, q ndodh n jetn e
njerzve, shndrrohet n t mir dhe anasjelltas ndonj e
mir n dukje, shndrrohet n t keqe (n dika t dmshme).
Kjo tregon se sfera e influencs s njeriut n drejtimin q
marrin ngjarjet e jets s tij, sht e kufizuar brenda
zgjedhjes s varianteve q i paraqiten atij pr nj ngjarje t
caktuar. Ndrsa prsa i prket rezultatit t zgjedhjes ajo nuk
varet nga ai. Me fjal t tjera njeriu vetm mundohet apo
prpiqet pr dika dhe sht Allahu, Ai q jep rezultatin.
Fati i mir (mbarsia) dhe fati i keq (fatkeqsia) jan t
dyja nga Allahu dhe nuk mund t shkaktohen nga hajmalit e
mbarsis si p.sh. karficat me katr gjethe, kmbt e lepujve,
brirt e dashit, numrat e fatit, shenjat zodiakale etj. apo nga
shenjat e fatit t keq si e premtja, numri 13, pasqyrat e
thyera, macet e zeza etj. N fakt, besimi n hajmali dhe n
shenjat e fatit t mir apo t keq, paraqet njrn prej formave
t gjynafit t rnd t shirkut n kt kategori t teuhidit.
Utba, njri prej shokve t resulit s.a.u.s , transmeton se
njher nj grup burrash iu afruan resulit s.a.u.s pr ti
dhn besn e tyre, dhe ai (resuli s.a.u.s) ia pranoi betimet
nnt vetve prej tyre, por refuzoi t pranonte betimin e
njrit. Kur ata e pyetn pse ia refuzoi betimin shokut t tyre,
ai u prgjigj: Me t vrtet ai ka vn hajmali. Burri q
kishte vn hajmali vuri dorn n rrobn e tij, shqiti
hajmalin, e theu, pastaj bri betimin. Resuli s.a.u.s. ather
tha: Kushdo q v hajmali ka br shirk. (i mbledhur nga
Ahmedi)
Prsa i prket prdorjes s nuskave me Kuran, t cilat
njerzit i vn n trup ose i mbajn n qese pr t larguar t
keqen apo pr t afruar t mirn, kjo metod (praktik) sht
e ngjashme me metodat e paganve. As resuli s.a.u.s., as
shokt e tij nuk e kan prdorur Kuranin n kt mnyr.
Resuli s.a.u.s. ka thn: Kushdo q shpik n Islam dika q
nuk i prket atij (Islamit) do ti refuzohet.
8
sht e vrtet

8
Transmetuar nga Aishja dhe mbledhur nga Buhari (shiko S.Buhari v.3
f.535 n.861), Muslimi (shiko S.Muslim eng-trans v.3 f.931 n.4266) dhe
Ebu Dauud (shko Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1294).
Bazat e Teuhidit
10
se suret e Kuranit, en-Nas dhe el-Felek, u shpalln n
mnyr t veant pr tu mbrojtur nga magjit (syri i keq,
cytjet e shejtanit etj. sh.p.), por resuli s.a.u.s. tregoi metodn
se si duhen prdorur ato. N nj rast kur atij iu b magji, ai i
tha Ali ibn Ebi Talibit t kndonte dy suret ajet pr ajet dhe
kur ai u smur ai i kndoi vet ato.
9
Resuli s.a.u.s. as nuk i
shkruajti ato e ti varte n qaf apo ti lidhte n krah, e as nuk
i tha t tjerve t vepronin kshtu.

Teuhidi el-Esmaa ues-Sifaat (njsimi i emrave dhe
cilsive t Allahut)

Kjo kategori teuhidi ndahet n pes aspekte kryesore:
1- Aspekti i par i teuhidit el-Esmaa ues-Sifaat sht:
Prshkrimi i Allahut me emrat dhe cilsit e Tij ashtu si
Allahu dhe resuli s.a.u.s. e ka prshkruar At pa i shpjeguar
emrat dhe cilsit e Allahut dhe pa i dhn atyre kuptime t
tjera ve kuptimit t tyre t qart (t dukshm). P.sh. Allahu
n Kuran thot se Ai zemrohet me idhujtart dhe
hipokritt:

E n ann tjetr, pr ti ndshkuar hipokritt dhe
hipokritet, idhujtart dhe idhujtaret, mendimi i t cilve
ndaj Allahut ishte i keq. Atyre u raft e keqja! Allahu
sht zemruar me ta, i mallkoi dhe xhehennemin e
prgatiti pr ta, q sht vendbanim i keq. (48:6)

Zemerimi sht nj nga cilsit e Allahut. sht
krejtsisht e gabuar t thuash se zemrimi i Tij duhet t
nnkuptoj ndshkimin e Tij, mbasi tek njeriu zemrimi
sht nj shenj e dobsis dhe si e till nuk i prshtatet
Allahut. Ajo q Allahu ka shpallur duhet pranuar duke
theksuar se zemrimi i Tij nuk sht si zemrimi i njerzve,
bazuar n at q Allahu ka shpallur n Kuran :

] _~ `~ - [


9
Transmeton Aishja dhe mbledhur nga Buhari (shiko S.Buhari v.6 f.495
n.535) dhe nga Muslimi (shiko S.Muslim eng-trans v.3 f.1195 n.5439 dhe
5440).
Bazat e Teuhidit
11
Asgj nuk sht si Ai (42:11)

Proesi i quajtur interpretimi racional kur merret n
konkluzionet e tij llogjike t on n mohimin e ekzistencs s
Allahut. Allahu e ka prshkruar veten e Tij se jeton, edhe
njeriu jeton, prandaj sipas argumenteve racionaliste Allahu
as nuk jeton as nuk egziston. Fakti sht se ngjashmria
midis cilsive t Allahut dhe atyre t njerzve sht vetm n
emr dhe jo n grad. Kur cilsit prdoren pr Allahun
ato duhen marr n sensin absolut, larg prej t metave
njerzore.
2- Aspekti i dyt ka t bj me at q ne duhet ti
drejtohemi Allahut ashtu si Ai i sht drejtuar vetes s Tij, pa
i dhn Atij ndonj emr t ri apo cilsi t re. P.sh. Allahut
nuk duhet ti jepet emri el-Gaadhib (i Zemruari), megjithse
Ai ka thn se zemrohet , ky emr nuk duhet ti jepet sepse
as Allahu e as resuli s.a.u.s. nuk e kan prdorur. Kjo mund
t duket si nj gj shum e vogl, por duhet patur parasysh
pr t parandaluar prshkrimin jo t vrtet (falls) pr
Allahun. Njeriu sht i kufizuar (n dije, aftsi etj.) dhe si i
till nuk sht n gjendje t prcaktoj Zotin pa t meta t
krijimit.
3- Ne nuk duhet ti japim Allahut cilsit e krijesave t
Tij (kjo prbn aspektin e tret t teuhidit el-Esmaa ues-
Sifaat). P.sh. n dhiatn e re dhe t vjetr thuhet se Zoti krijoi
universin pr gjasht dit dhe n t shtatn u lodh.
10
Pr
kt arsye ifutt dhe kristiant marrin ose t shtunn ose t
dieln si dit pushimi, n t cilat punn ata e shikojn si
mkat. Nj thnie e till i jep Zotit cilsit e krijesave t Tij.
sht njeriu q lodhet pas puns s rnd dhe ka nevoj pr
lodhje.
11
Kudo n dhiatn e vjetr dhe t re prmendet se
Zoti pendohet pr mendimet e Tij t kqija n t njjtn
mnyr si njerzit kur kuptojn gabimet e tyre.
12
N mnyr

10
Ndrkaq ditn e shtat Perndia mbaroi veprn q kishte kryer dhe
ditn e shtat u lodh nga gjith veprat q kishte kryer. (Zanafilla 2:2)
11
N kontrast me kt Allahu n Kuran thot:
] ` - -~='- ` [
At nuk e kap as lodhje (kotje) as gjum (2:255)
12
Kshtu Zoti ndryshoi mendimin lidhur me t keqen q kishte thn se
do ti bnte popullit t Tij (Eksodi 32:14)
Bazat e Teuhidit
12
t ngjashme thnia se Zoti sht nj shpirt rrnon plotsisht
kt aspekt teuhidi. Allahu nuk e ka prmendur veten e Tij si
nj shpirt n asnj vend n Kuran e as resuli s.a.u.s nuk e
ka shprehur nj gj t till. N fakt Allahu e prmend shpirtin
si pjes e krijimit t Tij. Parimi baz q duhet ndjekur kur
punojm me cilsit e Allahut sht ajeti i Kuranit :

] --- _-~~ _~ `~ - [

Asgj nuk sht si Ai, Ai sht dgjuesi, shikuesi.
(42:11)

Cilsit e dgjimit dhe shikimit jan cilsi q i kan
edhe njerzit, por kur kto i atribuohen Allahut ato jan t
pa krahasueshme n perfeksionin e tyre. Kur kto cilsi i
referohen njeriut ato kan nevoj pr aparatet e dgjimit dhe
shikimit t cilat nuk mund ti atribuohen Allahut. Njeriu di
pr Krijuesin e tij aq sa Ai i ka shpallur atij nprmjet t
drguarve t Tij. Prandaj njeriu sht i detyruar t qndroj
brenda ktyre kufinjve. Kur njerzit i ln dor t lir
intelektit, fantazis s tyre n prshkrimin e Allahut ata
patjetr do bien n gabimet e dhnies s cilsive t krijesave
Allahut. Nga dshira pr prshkrime vizive kristiant kan
pikturuar, gdhendur dhe modeluar nj numr t pafund
pikturash, modelesh e statujash n formn e njeriut dhe i
kan quajtur ato imazhe t Zotit. Kto gjra kan prgatitur
terrenin pr pranimin e Jezusit si zot te njerzit e thjesht. N
fillim ata pranuan q Krijuesi sht si qenie njerzore dhe
pas ksaj pranimi i Jezusit si zot nuk paraqiti asnj lloj
problemi.
4- Aspekti i katrt i teuhidit el-Esmaa ues-Sifaat ka t
bj me ndalimin e dhnies s cilsive t Allahut , njeriut.
P.sh. n dhiatn e re, Pali merr figurn e Mekiseldekut,
mbretit t Salemit, nga dhiata e vjetr e i jep atij dhe Jezusit
cilsin hyjnore t mospasjes fillim dhe fund.
Sepse ky Mekiseldeku, mbreti i Salemit dhe prift i
shum t lartit Perndi, i doli prpara Abrahamit, kur po
kthehej nga disfata e mbretrve dhe e bekoi; dhe Abrahami i
dha atij edhe t dhjetn e t gjithave. Emri i tij do t thot s
pari mbret i drejtsis dhe pastaj mbret i Salemit, d.m.th.
mbret i paqes. Ai sht pa nn, pa gjenealogji, pa pasur as
Bazat e Teuhidit
13
fillim ditsh as fund jete, por i prngjashm me birin e
Perndis., ai mbetet prift n amshim. (letr hebrenjve 7:1-
3) (Bibla diodati i ri prkthimi 1991-94 [abs])
Kshtu dhe Krishti nuk e prvetsoi ai vet lavdin q
t bhet kryeprift, por ia dha Ai q i tha: Ti je im bir, sot ti
m linde, dhe ashtu si thuhet gjetiu: Ti je prift prjet sipas
rendit t Mekiseldekut. (letr hebrenjve 5:5-6 bibla
diodati i ri prkthimi 1991-94 [abs])
Shumica e sekteve shiite (me prjashtim t Zeidijve t
Jemenit) i kan dhn imamve t tyre cilsit hyjnore t
pagabueshmris absolute
13
, dijes s t shkuars, t ardhmes
dhe t padukshmes, aftsin pr t ndryshuar Kaderin
14
dhe
kontrollin mbi do pjes t krijimit.
15
Duke br kt ata
kan vn rival q ndajn cilsit e Allahut dhe q n fakt
bhen zota t tjer prve Allahut.
5- Njsimi i emrave t Allahut gjithashtu nnkupton se
emrat e Allahut n formn e tyre t shquar nuk mund ti
jepen krijesave t Tij vese duke vendosur prpara fjaln abd
(rob). Disa emra t Allahut n formn e tyre t pa shquar si
p.sh. rauf (i dhembshm) dhe rahim (i mshirshm) jan t
lejuar pr njerzit sepse Allahu i ka prdorur kto pr t
prshkruar cilsit e resulit s.a.u.s.

] = --= '~ -= = ~- ~ '= ~-
-= -= --~~'- [


13
Muhamed Rida el-Muzafer thot n librin e tij Faith of shiia Islam
Ne besojm se, ashtu si profeti, nj imam duhet t jet i pagabueshm ,
d.m.th. nuk bn gabime t dukshme apo t padukshme (brenda vetes s tij
, apo gabime n shpirt), t vetdijshme apo t pavetdijshme, q nga
lindja deri n vdekje, sepse imamt jan ruajtsit e Islamit dhe ai sht
nn mbrojtjen e tyre. (f.32) shiko gjithashtu librin Islami nga Sejid
Said Ahtar Rizvi f.35
14
El-Muzafer m posht thot: Ne pohojm se fuqia e imamve n
drejtim (t pranimit) t inspirimit ka arritur me ann e ktij hyjnizimi
fuqi e thn menjher, pa pasur nevoj pr arsyetimet metodologjike apo
pr udhheqje nga ndonj msues.
15
El-Komeni thot: Natyrisht imami ka nj vend t nderuar, nj rang t
lartsuar, , sovranitet dhe zotrim mbi t gjitha pjest e krijimit.
(Aajetullah Musaui el-Komeni, el-Hukumeh el-Islamije f.52).
Bazat e Teuhidit
14
Juve ju erdhi nj i drguari nga lloji juaj, atij i
rndojn vuajtjet tuaja, sepse sht lakmues i rrugs s
drejt pr ju, sht i dhembshm dhe i mshirshm pr
besimtart. (9:128)

Por Er-Rauf (i Dhmshuri) dhe Er-Rahim (i
Mshirshmi) mund t prdoren pr njerzit vetm n.q.s.
paraprihen nga pjesa abd, p.sh. Abdur-Rahim apo Abdur-
Rauf sepse kto emra n formn e tyre t shquar paraqesin
nj nivel t till prsosmrie q i prket vetm Allahut.
Gjithashtu emrat si p.sh. Abduresul (robi i resulit),
Abdunebij (robi i nebiut), Abdulhusejn (robi i Husejnit) me
t cilt njerzit e emrtojn veten e tyre si rob t dikujt tjetr
ve Allahut jan t ndaluara. Bazuar n kt gj resuli
s.a.u.s. i ndaloi muslimant q ti quanin apo ti thrrisnin ata
q ata kishin nn pronsi Abdij (robi im ) apo Ametij
(robresha ime).

Teuhidi el-Ibade (njsimi i Allahut n adhurim)

Megjith fushn e gjer t dy kategorive t para t
teuhidit besimi i fort vetm n to nuk prmbush krkesat
Islame t teuhidit. Q kto krkesa t plotsohen duhet q
teuhidi Rububije dhe Esmaa ues-Sifaat t shoqrohen me
plotsuesin e tyre, teuhidin el-Ibade. Kjo gj argumentohet
nga fakti se idhujtart e kohs s resulit s.a.u.s. pohonin
shum aspekte t dy formave t para t teuhidit. N Kuran
Allahu e urdhron resulin s.a.u.s ti thot idhujtarve:

] _~~ =~ ~ ` '~~ ~ ~ .
~ _= ~ --~ = --~ ~ _= = ~ '--`
- --~ ~` -~ [

Thuaj:Kush ju furnizon me ushqim nga qielli e
toka, kush e ka n dor t dgjuarit e t parit (tuaj), kush
e nxjerr t gjallin nga i vdekuri dhe e nxjer t vdekurin
nga i gjalli, kush rregullon do shtje? Ata
thon:Allahu (10:31)

Po nse ti i pyet: Kush i krijoi ata, me siguri do t
thon: Allahu. E si pra i kthejn shpinn. (43:87)
Bazat e Teuhidit
15

Dhe nse ti i pyet ata: Kush e lshon shiun nga
qielli dhe me t e ngjall tokn pas vdekjes s saj? Ata
thon: Allahu. (29:63)

T gjith idhujtart Mekas e dinin se Allahu ishte
Krijuesi i tyre, Mbajtsi i tyre, Zoti i tyre megjithat kjo dije
q ata kishin nuk i bri ata musliman. N fakt Allahu thot:

] ~~ ` -'- ` ~ '~ [

Shumica nuk e beson ndryshe Allahun vetm se
duke i shoqruar (zota t tjer). (12:106)

Komentimi i Muxhahidit
16
pr kt ajet sht si
mposht: Besimi i tyre n Allah tregohet nga pohimet e
tyre, Allahu na krijoi, Ai na furnizon siguron dhe merr jetn
ton, megjithat kjo nuk i ndaloi ata t adhuronin zota t
tjer bashk me Allahun.
17
Nga ajetet e prmendura m par
sht e qart se kufart (jobesimtart) e njihnin sovranitetin,
dominimin dhe fuqin e Allahut. N fakt ata i prmbushnin
disa lloje adhurimesh n drejtim t Allahut si p.sh. haxhi,
bamirsia, kurbant, betimet, bile n koh fatkeqsish ose
ngjarjesh t jashtzakonshme ata i luteshin Allahut. Bile ata
deklaronin se po ndiqnin fen e Ibrahimit. Pr kt shkak
Allahu shpalli ajetin:

] '~~~ '---= ' '-- ` '+ -- ' '~
-~~ ~ ' '~ [

Ibrahimi nuk ka qen as jehudi (ifut) as i krishter,
por ai ishte larg besimeve t kota, ishte musliman dhe
nuk ishte prej idhujtarve (3:67)

Kishte disa nga pagant mekas q besonin n ringjallje
dhe gjykim bile dhe n kader. Prova t bollshme pr besimin

16
Muxhahid ibn Xhubejr el-Meki (642-722) ishte nxnsi m i shquar i
Ibn Abasit. Tefsiri i tij u plotsua nga Abdur-Rahman et-Tahir dhe u
botua n dy volume me titull tefsiri Muxhahid.
17
Mbledhur nga Ibn Xherir et-Tabari.
Bazat e Teuhidit
16
e tyre mund t gjejm n poezit para Islame. P.sh. poeti
Zuhejr ka thn: Shtyhet (shprblimi i veprave)dhe vendoset n
nj libr ku edhe ruhet pr ditn e gjykimit ose nxitohet drejt
shpagimit. Antarah citohet se ka thn: O Abil, ku do t
shkosh (pr t shptuar) nga vdekja, n.q.s Zoti im n qiell
18
e
ka caktuar at.
19
Megjithse mekasit pohonin nj pjes t
teuhidit Allahu i klasifikon ata si kufar dhe mushrik
(pagan) thjesht sepse ata adhuronin zota t tjer bashk me
adhurimin e tyre ndaj Allahut. Pra, teuhidi el-Ibade (njsimi i
Allahut n adhurim) sht shum i rndsishm. T gjitha
format e adhurimit duhet ti drejtohen vetm Allahut sepse
vetm Ai e meriton adhurimin dhe sht vetm Ai q mund
ta ndihmoj njeriun, si rezultat i adhurimit t Tij (Allahut)
nga ana e njeriut.- Nuk ka nevoj pr ndonj form
ndrmjetsimi apo ndrmjets midis njeriut dhe Allahut.
Allahu e ka theksuar rndsin e adhurimit direkt (t
drejprdrejt) vetm t Tij duke na e br t qart se ky ishte
qllimi kryesor i krijimit t njeriut dhe esenca e mesazhit t
sjell nga gjith t drguarit. Allahu thot:

] ~-- ` ` = --= '~ [

Un nuk i krijova xhint dhe njerzit pr tjetr ve
q t m adhurojn. (51:56)

] ---= - ~-= ` ~ . _ '-`- ~-
='= [

Ne drguam n do popull t drguar q tu thon:
Adhuroni vetm Allahun e largojuni djajve (adhurimit t
tyre). . (16:36)

Kuptimi plotsisht i qllimit t krijimit sht prtej
aftsive t lindura t njeriut. Njeriu sht nj qenie e krijuar e
kufizuar dhe si e till nuk mund t shpresoj t kuptoj
veprimet e Allahut q sht i pa t meta. (Kshtu q) Allahu

18
N fakt Allahu sht mbi Arsh, mbi krijimin e Tij (shnim i
prkthyesit).
19
Prmendur n Tejsiri El-azizi El-hamid e Sulejman ibn Abdullah
Abdul-Uehabit f.34
Bazat e Teuhidit
17
bri nj pjes t natyrs s njeriut ta adhuronte At, dhe Ai
drgoi t drguarit dhe librat e shpalljeve hyjnore pr t
qartsuar aspektet e krijimit q ishin brenda aftsive mendore
t njeriut pr tu kapur (kuptuar). Ashtu si u prmend pak
m par ky qllim sht: adhurimi vetm i Allahut (teuhidi
el-Ibade) ky ishte gjithashtu dhe mesazhi kryesor i t
drguarve. Si rrjedhim gjynafi m i rnd sht shirku,
adhurimi i t tjerve n vend t Allahut ose bashk me T.
N suren el-Fatiha ajeti 4 thot: Vetm Ty t adhurojm
dhe vetm te Ty krkojm ndihm. Kjo sht nj thnie e
qart q tregon se t gjitha format e adhurimit duhet ti
drejtohen vetm Atij q mund ti prgjigjet, Allahut. Resuli
s.a.u.s ka thn: Nse krkon (dika) n lutje krkoje vetm
prej Allahut, dhe nse krkon ndihm krkoje at vetm prej
Allahut.
20
Allahu e ka theksuar n shum ajete se Ai sht
pran njeriut dhe nuk ka nevoj pr ndrmjetsues.

] - _' _-= '-= =' '= ~ = --=
~~ + _- -~- _ --=-~- [

E kur robt e Mi t pyesin ty pr Mua , Un jam
afr, i prgjigjem lutjes kur lutsi m lutet, pra pr t
qen ata drejt t udhzuar, le t m prgjigjen ata Mua
dhe le t m besojn Mua. (2:186)

] = ~- - - '~ ~` '--= ~-
~ .-= ~ - [

Ne e kemi krijuar njeriun dhe e dim se pshprit
ai n vetvete dhe Ne jemi m afr tij se damari (q i rreh) i
qafs s tij. (50:16)

Konfirmimi i teuhidit el-Ibade krkon
domosdoshmrisht mohimin e t gjitha formave t
ndrmjetsimit ose shoqrimit t partnerve me Allahun.
N.q.s. dikush i lutet t vdekurve duke krkuar ndikimin e
tyre n jetn e ksaj bote ose n shpirtrat e atyre q nuk jan
n kt bot, ata i kan shoqruar partner Allahut sepse e
kan ndar adhurimin midis Allahut dhe krijesave t Tij.

20
Trasmetuar nga Ibn Abasi dhe mbledhur nga et-Tirmidhi.
Bazat e Teuhidit
18
Resuli a.s ka thn mjaft qart: Lutja (duaja) sht
adhurim.
21
N Kuran Allahu i lartsuar ka thn:

] - ` '--~ -- ` '~ - ~ ~-- [

A po adhuroni pra n vend t Allahut asish q
nuk u sjellin kurfar dobie as dm? (21:66)

] '`~ '-= - ~ =~- ~ [

Ska dyshim se ata q po i adhuroni ju, ve Allahut,
jan t krijuar ashtu si ju (7:194)

N.q.s. dikush i lutet resulit s.a.u.s., t ashtquajturve
shenjtor, xhinve apo melekve duke i krkuar atyre
ndihm ose duke iu lutur atyre q ti krkojn Allahut
ndihm pr t, ai person ka br shirk. Koncepti i Gauth -i-
Azam (el-Gauth el-A'dhm) nj titull i vn nga injorantt
Abdulkadir el-Xhilanit
22
sht gjithashtu nj shprehje e
shirkut n kt kategori teuhidi. Titulli nga ana letrare do t
thot shptimtari m i madh; m i afti pr t shptuar dik
nga rreziku nj prshkrim i till i prket vetm Allahut. Kur
ndodh ndonj fatkeqsi disa njerz e thrrasin Abdulkadirin
me kt titull duke krkuar ndihmn dhe mbrojtjen e tij
megjithse Allahu ka thn n Kuran:

] ` -~' ` -- - =~~~ [


21
Sunnan Ebu Dauud v.1 f.387 n.1474.
22
Abdulkadiri (1077-1166) ishte drejtor i nj shkolle Hambeli dhe Ribati
(teqe) n Bagdat. Leksionet e tij (t mbledhura n el-Fath er-Rabbane)
ishin n prputhje t plot me interpretimin mistik t Kuranit. Ibn Arabiu
(lindur n 1165) e ka quajtur at kutb (poli i bots) t kohs s tij dhe ka
thn se ai kishte nj rang q e vinte at mbi t gjitha qeniet ve Zotit. Ali
ibn Jusuf esh-Shetanaufi (vdiq n 1134) shkruajti nj libr me titull el-
Esraar (1304) n t cilin ai i atribonte shum mrekulli Abdulkadirit. Sekti
Sufi Kadiri sht quajtur sipas emrit t tij dhe ndjek (deri diku) rregullat
dhe ushtrimet shpirtrore t tij. (Enciklopedia e shkurtuar e Islamit f.5-7
dhe 202-205).
Bazat e Teuhidit
19
Nse Allahu t godet me ndonj t keqe, ska kush
q ta largoj at ve Tij, (6:17)

Kur mekasit u pyetn pr adhurimin q ata i drejtonin
idhujve, ata u prgjigjn:

] _- - _ '--- ` ~- '~ [

Ne nuk i adhurojm ata pr tjetr, vetm q t na
afrojn sa m afr Allahut (39:3)

Idhujt prdoreshin vetm si ndrmjetsues, pr kt
Allahu i quajti ata (mekasit) idhujtar. Ata njerz midis
muslimanve q kmbngulin n lutjen e t tjerve ve
Allahut apo bashk me T do bnin mir t reflektonin mbi
kt fakt. Kristiant e influencuar nga msimet e Saulit nga
Tarsusi (m von u quajt Pal) e bn Zot t drguarin Isa
(Jezusin) dhe filluan ti drejtonin lutjet e tyre atij dhe nns
s tij. Katolikt kan shenjtor pr do rast, n drejtim t t
cilve ata drejtojn lutjet e tyre duke besuar se kta shenjtor
mund t influencojn direkt n punt e ksaj bote.
Gjithashtu katolikt i prdorin priftrinjt e tyre si
ndrmjetsues midis tyre dhe Zotit sepse ata besojn (ky
besim sht krejtsisht i gabuar) se priftrinjt jan m afr
Zotit prshkak t beqaris dhe prkushtimit t tyre, kshtu q
Zoti i prgjigjet m shum atyre. Shumica e sekteve Shiite i
kan kushtuar or t caktuara, n dit t caktuara t javs pr
tiu lutur Aliut, Fatimes
23
, Hasanit dhe Husenit kjo pr
shkak t besimit t tyre n ndrmjetsim.
Adhurimi n pikpamjen Islame prfshin m shum se
namazi, argjrimi, dhnia e zekatit, haxhi dhe kurbani. Ai
prfshin emocionet si dashuria, besimi dhe frika t cilat kan
grada t caktuara n t cilat ato duhet ti drejtohen vetm
Allahut. Allahu i ka prmendur kto emocione n Kuran dhe
ka trhequr vmendjen q t mos teprohet n to:


23
Fatimja ishte vajza m e vogl e resulit s.a.u.s e cila u martua me
kushuririn e resulit s.a.u.s. Ali ibn Ebi Talib dhe Hasani dhe Huseni ishin
bijt e tyre.
Bazat e Teuhidit
20
] - -= +-= ~ - ~ ~=- ~ '- ~
- '-= ~~ -~ ~ [

E nga njerzit ka nga ata q n vend t Allahut
besojn idhujt, q i duan ata, sikur Allahun, po dashuria
e atyre q besuan Allahun sht shum m e fort .
(2:165)

] ='- ~ +'~ ` '~ -'-- `
--~~ -- -~=- = -' +~=- ~ ~- [

Prse t mos e luftoni nj popull q thyen zotimet e
veta dhe tentuan t dbojn t drguarin? N t vrtet
ata ua filluan t part luftn. A u friksoheni atyre? M e
drejt sht ti friksoheni Allahut, nse jeni besimtar.
(9:13)

] --~~ -- - - _= [

Dhe vetm Allahut mbshtetjuni nse jeni
besimtar t sinqert. (5:23)

Meqnse termi Ibadet do t thot bindje e plot dhe
Allahu sht Ligjvnsi, futja e sistemeve ligjore jo t
bazuara n Sheriat sht nj veprim mosbesimi n ligjin e
Allahut dhe besimi n korrektsin e ktyre sistemeve. Nj
besim i till prbn nj form adhurimi t t tjerve ve
Allahut (d.m.th. personi q e bn kt ka br shirk). Allahu
thot n Kuran:

E kush nuk gjykon me at q e zbriti Allahu ata
jan kafira (mohues). (5:44)

N nj rast shoku i resulit s.a.u.s. Adij ibn Hatim, q
ishte kthyer nga kristian n musliman, dgjoi resulin s.a.u.s.
q kndoi ajetin e Kuranit, Ata i konsideruan ahbart
(priftrinjt jehudi) e tyre , ruhbant (murgjit e krishter) t
tyre pr zota ve Allahut (9:31), ather ky tha:
Vrtet ne nuk i adhuronim ata. Resuli s.a.u.s u kthye nga
ai dhe tha: A nuk i bnin ata t ndaluara (harram) ato q
Bazat e Teuhidit
21
Allahu i kishte lejuar (hallall)
24
, dhe ju t gjith i bnit ato
harram, dhe a nuk i bnin ata hallall ato q Allahu i kishte
br harram
25
dhe ju t gjith i bnit ato hallall? Ai u
prgjigj: Natyrisht ne i bnim. Ather resuli s.a.u.s. tha:
Pikrish kjo sht adhurimi i tyre. (mbledhur nga et-
Tirmidhi)
Kshtu q nj pjes e rndsishme e teuhidit el-Ibade
prfshin futjen e sheriatit, veanrisht n vendet ku
muslimant prbjn shumicn e popullsis. Sheriati duhet t
rishfaqet n shum vende t ashtuquajtura muslimane ku
qeverit qeverisin sipas interesave t kapitalistve t
mdhenj ose sipas kushtetutave komuniste dhe ligji Islam ose
sht zhdukur plotsisht ose sht ln n zona me pak
rndsi. N vendet muslimane ku ligji Islam sht vetm n
libra dhe n fuqi jan ligje t tjera duhet vendosur sheriati
ashtu si i prket atij, n t gjitha fushat e jets. Pranimi i
ligjeve jo Islame n vend t sheriatit n vendet muslimane
sht shirk dhe nj vepr kufri. Ata q kan mundsi pr ta
ndryshuar duhet ta bjn at, ndrsa ata q nuk kan
mundsi pr kt duhet t propogandojn kundr ligjeve t
kufrit dhe t thrrasin pr vendosjen e sheriatit. N.q.s. dhe
kjo bhet e pamundur qeveria jo Islame duhet urryerr dhe
prbuzur sinqerisht pr hir t knaqsis s Allahut dhe
mbrojtjes s teuhidit.









2-Kategorit e shirkut

24
Klerikt kristian e bn harram martesn me m shum se nj grua
dhe martesn me kushririn e par. Katolikt romak i ndaluan priftrinjt
q t martoheshin dhe ndaluan gjithashtu edhe divorcin n prgjithsi.
25
Kisha kristiane e bri hallall konsumimin e mishit t derrit , gjakut dhe
alkoolit. Disa prej tyre e bn t lejuar edhe vizatimin dhe brjen e
statujave q e prshkruanin Zotin si njeri.
Bazat e Teuhidit
22

Studimi i teuhidit nuk konsiderohet i plot pa nj
analiz t kujdesshme t s kundrts s tij, shirkut. N kt
kapitull shirku do t trajtohet si pik e veant, pr vet
rndsin e madhe t tij q dshmohet edhe nga ajeti i
Kuranit,

] '~ ~ = '~ - - ~ - ` -
[

Ska dyshim se Allahu nuk fal ti prshkruhet Atij
shok (idhujtarin), e prve ksaj i fal kujt do (4:48)

Pr shkak se shirku mohon qllimin e krijimit t njeriut
ai sht gjynafi m i rnd dhe sht i pafalshm (nse njeriu
vdes me kt besim shn .red.).
Shirk nga ana gjuhsore do t thot partnerizim,
ortaksi, shoqrim ndrsa nga ana fetare ai i referohet
veprimit t shoqrimit t partnerve Allahut n do lloj
forme q paraqitet ky shoqrim. N fillim do t shikojm
rastet kryesore n t cilat shirku mund t shfaqet n teuhidin
Rububije, pastaj n teuhidin Esmaa us-Sifaat dhe n fund n
teuhidin el-Ibade.

Shirku n Rububije

Kjo kategori shirku ka t bj me besimin se t tjer
ndajn Sundimin, Zotrimin e Allahut mbi krijim, si t
barabart me T ose afrsisht t barabart, apo me besimin
se nuk ka Zot. Shumica e sistemeve fetare bien n aspektin e
par t shirkut n Rububije, ndrsa prsa i prket filozofve
dhe filozofive t tyre ato bien kryesisht n aspektin e dyt (t
shirkut).
(a) Shirku i shoqrimit
Besimet q bien n kt nnkategori shirku jan ato
besime n t cilat njihet nj Zot kryesor ose nj Qnie
Supreme megjithat dominimi, sundimi i Tij ndahet me zota
t tjer m t vegjl (kto mund t jen shpirtra, t
vdekshm, trupa qiellor ose objekte toksore). Sisteme t
tilla besimi quhen zakonisht nga teologt dhe filozoft si as
monoteiste (q besojn n nj Zot) as politeiste (q besojn
Bazat e Teuhidit
23
n shum zota). Sipas Islamit t gjitha kto sisteme jan
politeiste dhe shum prej tyre paraqesin grad t ndryshme t
devijimit nga sistemet fetare hyjnore t shpallura, t cilat t
gjitha ishin t bazuara n teuhid.
N hinduizm Qenia Supreme, Brahma sht kuptuar si
qnie q jeton, e kudo ndodhur, e pandryshueshme dhe e
prjetshme, , n t ciln t gjitha gjrat kan origjinn dhe
fundin e tyre. Zoti Brahma sht krijuesi i personifikuar i
universit q formon nj trinitet me zotin e ruajtjes Vishnu
dhe zotin e shkatrimit Shiva.
26
Kshtu q shirku n
Rububije shprehet n hinduizm nga dhnia e fuqive ruajtse
dhe shkatrruese t Zotit, zotave t tjer.
Besimi kristian pohon se nj Zot e paraqet veten e Tij n
tre persona, atin, birin (Jezusin) dhe shpirtin e shenjt. Kta
tre persona prap se prap shikohen si nj njsi q ndan nj
substanc.
27
I drguari Isa (Jezusi) sht br zot nga
kristiant dhe sipas tyre ulet n krahun e djatht t Zotit dhe
gjykon botn. Shpirti i shenjt, q n shkrimet hebreje sht
mjeti me ann e t cilit Zoti ushtron fuqin e Tij krijuese, n
mendimin kristian bhet pjes e kryesis s Zotit. Pali e bri
shpirtin e shenjt veten e dyt t Krishtit, udhheqjen dhe
ndihmn e kristianve, q e tregoi veten pr her t par n
ditn e Pentakosts.
28
Si rrjedhim shirku n Rububije ndodh
n besimin kristian se Jezusi dhe shpirti i shenjt jan
partner t Zotit n t gjith dominimin e Tij, gjithashtu
shirku shfaqet n besimin e tyre se vetm Jezusi gjykon mbi
botn dhe n besimin se kristiant ndihmohen dhe udhhiqen
nga shpirti i shenjt.
Koncepti Zorastian pr Zotin q ata e quajn Ahura
Mazda sht se Ai sht krijuesi i gjithkaje t mir dhe
sht i vetmi q meriton adhurimin absolut. Zjarri sht nj
nga shtat krijimet e Ahura Mazds dhe konsiderohet si biri
ose prfaqsuesi i tij. Por ata gjithashtu bjn shirk sepse
besojn se e keqja, dhuna dhe vdekja jan krijesa t nj zoti
tjetr t quajtur Angara Mainju q ata e paraqesin me
simbolin errsir.
29
Pra, sovraniteti i Zotit mbi t gjith

26
Fjalori i filozofis dhe fes f.66-67
27
Fjalori i feve f.337
28
Fjalori i filozofis dhe fes f.231
29
Fjalori i feve f.358
Bazat e Teuhidit
24
krijimin ndahet me nj shpirt t keq i ngritur n nivelin e nj
zoti kundrshtar prshkak t dshirs s njerzve pr t mos i
atribuar t kqija Zotit.
N fen Joruba, e ndjekur nga 10 milion njerz
(kryesisht n Nigeri), sht nj Zot suprem, Olorius (Zoti i
qiellit) ose Olodumare. Megjithat feja moderne Joruba
karakterizohet nga adhurimi i Orishs , kshtu q kjo fe
shfaqet si politeizm strikt. Si rrjedhim pasuesit e ksaj feje
bjn shirk n Rububije nga dhnia e funksioneve t Zotit
zotave m t vegjl dhe shpirtrave.
Zulut e Afriks s Jugut besojn n nj Zot,
Unkulukulu, q do t thot i lashti, i pari, m i nderuari.
Titujt kryesor t tyre pr Zotin jan; Nkosi Jafizulu (Zoti i
qiellit) dhe Umvelinganki (q u shfaq i pari). Zoti i tyre
paraqitet si mashkull i cili me tokn femr nxori n drit
botn njerzore. Bubullima dhe vettima jan n fen Zulu
veprime t Zotit, kurse smundjet apo vshtirsit n jet
shkaktohen nga strgjysht Idlozi ose Abafansi(ata nn
tok). Strgjyshrit e tyre gjithashtu mbrojn jetn , krkojn
pr ushqim, jan t knaqur me rituale dhe sakrifica,
ndshkojn neglizhimin dhe marrin pozicionin e falltorve
(in-junga).
30
Shirku n Rububije n fen Zulu shfaqet jo
vetm n konceptin e tyre t krijimit t bots njerzore, por
gjithashtu dhe n dhnien e t mirave ose t kqijave n jetn
e njeriut puns s shpirtrave fisnor (strgjyshve).
Midis disa muslimanve shirku n Rububije shfaqet n
besimin e tyre se shpirtrat e njerzve t shenjt ose t drejt
mund t ndihmojn n punt e ksaj bote bile dhe pas
vdekjes s tyre. Ata besojn se kto shpirtra mund t
plotsojn nevojn e dikujt pr t larguar fatkeqsit dhe t
ndihmojn kdo q i thrret (i lutet) ata. Prandaj adhuruesit e
varreve i japin shpirtrave t njerzve aftsin hyjnore t
shkaktimit t ngjarjeve n kt jet, n t vrtet vetm
Allahu mund ti shkaktoj ato. E prbashkta midis shum
sufistve sht besimi n Rixhalul-gajbi (njerzit e bots s
padukshme) drejtuesi i t cilve pushton vendin e quajtur
kutb(poli i bots) nga ku drejton punt e ksaj bote.
31

(b) Shirku nga mohimi

30
Ibid f.363
31
Enciklopedia e shkurtr e Islamit f.55
Bazat e Teuhidit
25
N kt nnkategori futen filozofi dhe ideologji t
ndryshme t cilat mohojn ekzistencn e Zotit direkt ose
indirekt. N disa raste pohohet mos ekzistenca e Zotit (p.sh.
ateizmi), ndrsa n disa t tjera deklarohet ekzistenca e Zotit,
por mnyra n t ciln Zoti kuptohet n t vrtet mohon
ekzistencn e Tij (p.sh. panteizmi).
Ka pak sisteme t vjetra fetare n t cilat Zoti nuk
ekziston. M kryesori i tyre sht ai q i atribuohet Gotama
Buds. Budizmi, nj lvizje reformiste n hinduizm q
kundrshtoi kastn e sistemit, lindi rreth shekullit t 6 p.e.s.
n t njjtn periudh me Xhainizmin. Gjat shekullit t 3
p.e.s. ajo u b fe shtetrore. M n fund ajo u asimilua nga
Hinduizmi, ndrsa Buda vet u b njri prej mshirimeve t
Zotit. Budizmi hinajana, m e hershmja dhe m striktja prej
dy interpretimeve t budizmit, q u shfaq pas vdekjes s
Buds shprehet qart se nuk ka Zot; kshtu q barra e
shptimit i prket vetm individit.
32
Ky tipar i lasht i
budizmit mund t klasifikohet si nj shembull i shirkut n
Rububije ku egzistenca e Zotit mohohet n mnyr t
drejtprdrejt. Njsoj, n msimet e xhainizmit vendosur
nga Vardhamana, nuk ka Zot, por shpirtra t lir q arrijn
dika prej ktij statusi duke qn t pavdekshm dhe duke
ditur gjithka; komuniteti fetar i tyre i trajton kta shpirtra
sikur ata jan zota, duke ndrtuar tempuj pr ta dhe duke
adhuruar imazhet e tyre.
33

Nj tjetr shembull sht ai i faraonit t kohs s t
drguarit Musa a.s. Allahu prmend n Kuran se ai mohonte
egzistencn e Zotit duke i thn Musait dhe egjiptianve se
vetm ai (faraoni) ishte i vetmi Zot i krijesave. Allahu e citon
at duke i thn Musait Nse ti beson Zot tjetr prve
meje do t gjendesh n mesin e t burgosurve. (26:29),
dhe popullit Un jam zoti juaj m i lart. (79:24).
N shekujt 19-20 disa filozof evropian pohuan mos
ekzistencn e Zotit n at q njihet si Vdekja e filozofis s
Zotit. Filozofi gjerman Filip Meinlendr (1841-1876), n
shkrimin e tij kryesor, Filozofia e shptimit 1876, thot se
bota filloi me vdekjen e Zotit, mbasi Zoti sht nj parim i
njsis, i coptuar n shumllojshmrin e ksaj bote dhe nj

32
Fjalori i filozofis dhe fes f.72
33
Fjalori i filozofis dhe fes f.262-263
Bazat e Teuhidit
26
princip i knaqsis i mohuar n ligjin e vuajtjes q dominon
botn.
34
N Prussia Friedrich Nietzsche (1844-1900)
mbshtetet idea e vdekjes s Zotit duke hedhur tezn se
Zoti nuk sht gj tjetr vese projektim i ndrgjegjes s
njeriut dhe se njeriu ishte ura pr te supernjeriu.
35
Zhan Pol
Sartri, nj filozof francez i shekullit t njzet, gjithashtu i
bri jehon mendimit t vdekjes s Zotit. Ai deklaroi se
Zoti nuk mund t ekzistoj sepse Ai sht nj kontradikt n
terma. Ideja e Zotit sipas tij sht nj sajes t ciln njeriu e
bri t jet ashtu si sht dhe vet.
36

Propozimi i Darvinit (vdiq n 1882) se njeriu ishte
thjesht nj majmun i glorifikuar u adoptua gjersisht n
teorit e shkenctarve dhe filozofve social t shekullit t
19, si dika q provonte bazat shkencore pr mos
ekzistencn e Zotit. N ditt tona mbajtsit e ktij besimi
jan pasuesit e Karl Marksit, komunistt dhe shkenctart
socialist, q deklarojn se origjina e do gjje n egzistenc
sht shtje rastsie. Ata m von deklaruan se Zoti sht
imagjinat e njeriut e krijuar nga klasat sunduese pr t
justifikuar ligjin e trashguar t tyre dhe pr t larguar
vmendjen e masave t shtypura nga realiteti ku ato jetojn.
Nj form e ktij shirku midis muslimanve sht ai i
sufistve si Ibn Arabiu q thot se vetm Allahu ekziston
(gjithka sht Allahu dhe Allahu sht gjithka). Ata
mohojn ekzistencn e ndar t Allahut (si qenie sh.p.) dhe
me an t ksaj ata mohojn vet ekzistencn e Tij. Kjo ide
gjithashtu u shpreh n shekullin e XVII nga gjermano-ifuti
Baruch Spinoza (filozof) i cili deklaroi se Zoti sht shuma e
prgjithshme e t gjitha pjesve t universit duke prfshir
dhe njeriun.

Shirku n Esmaa ues-Sifaat

Shirku n kt kategori prfshin edhe praktikn e
zakonshme pagane q i jep Allahut cilsit e krijesave t Tij
edhe veprimet q i japin gjrave t krijuara cilsit dhe emrat
e Allahut.

34
Fjalori i filozofis dhe fes f.327
35
Ibid f.391
36
Fjalori i filozofis dhe fes f.508-9
Bazat e Teuhidit
27
(a) Shirku nga humanizimi
N kt aspekt shirku n Esmaa ues-Sifaat ku Allahut i
jepen format dhe cilsit e njerzve dhe kafshve. Meqense
njeriu sht superior ndaj kafshve zakonisht idhujtart
prdorin formn e tij pr t paraqitur Zotin. Kshtu, imazhi
i Krijuesit shpesh pikturohet, modulohet apo gdhendet n
formn e njeriut duke pasur karakteristikat e adhuruesve
(njerzve). P.sh. hindust dhe budistt adhurojn idhuj t
panumrt n formn e njerzve aziatik dhe i konsiderojn
ata manifestime t Zotit n krijesa. Besimi i sotm modern
kristian se i drguari Jezus ishte mshirim i Zotit, pra
Krijuesi u b krijesa e Tij, sht nj tjetr shembull tipik i
ktij lloj shirku. Ka pasur shum t ashtuquajtur piktor t
mdhenj kristian si Mikelanxhelo (vdiq n 1565) q e kan
pikturuar Zotin si nj evropian i vjetr, i zhveshur me mjekr
dhe flok t bardh, t gjat e t derdhur n tavanin e nj
kishe n Vatikan (kisha n anglisht quhet Sistine Chapell).
Kto piktura mbahen n majat e nderimit nga bota kristiane.

(b)Shirku nga hyjnizimi
Kjo form shirku ka t bj me rastet kur qnieve ose
gjrave t krijuara i jepen emrat ose cilsit e Allahut. P.sh.
arabt e lasht adhuronin idhuj t cilt ata i thrrisnin me
emra q rridhnin nga emrat e Allahut. Tre idhujt e tyre
kryesor ishin: el-Laat emr i marr nga emri i Allahut el-
Ilaah, el-Uza i marr nga el-Aziz, dhe el-Menat i marr nga
emri el-Menan. Gjat kohs s resulit s.a.u.s n rajonet e
arabis doli nj profet i rrem i quajtur Jemaameh, i cili mori
emrin er-Rrahman q i takon vetm Allahut. Midis sekteve
shiite sht sekti Nusejri i Siris q beson se kushuriri dhe
dhndri i resulit s.a.u.s., Ali ibn Ebi Talibi, sht manifestim
i Zotit dhe i jep atij shum prej cilsive t Allahut
37
.
Gjithashtu dhe Ismailinjt, t njohur dhe me emrin Aga
Kanis e konsiderojn udhheqsin e tyre, Aga Kanin, si Zot.
N kt kategori prfshihen edhe Druzt e Libanit q besojn
se halifi Fatimi, El-Hakim bin Emrilah ishte manifestimi i
fundi i Allahut midis njerzve. Deklaratat e sufistve se el-
Halaxhi sht nj me Zotin dhe si i till ekziston si
manifestim i Krijuesit brenda krijesave t Tij futet n kt

37
Nj dokrin t till e gjejm edhe tek Bektashinjt e vendit ton. Sh.red.
Bazat e Teuhidit
28
kategori shirku n Esmaa ues-Sifaat. Spiritualistt e ditve
moderne (njerz q pretendojn se jan rrug komunikimi
midis bots s t vdekurve dhe bots s gjall sh.p.) si Shirli
Meklein, J.Z.Najt etj. shpesh deklarojn pr veten e tyre se
jan hyjni. Teoria e relativitetit e Ajnshtajnit (E=mc,
energjia sht e barabart me masn shumzim me katrorin e
shpejtsis s drits) q msohet n t gjitha shkollat n fakt
sht shprehje e shirkut n Esmaa eus-Sifaat. Kjo teori thot
se energjia as nuk mund t krijohet as nuk mund t
shkatrrohet; ajo thjesht transformohet n materie dhe
anasjelltas. Megjithat, t dyja materia dhe energjia jan
gjra t krijuara dhe t dyja do t shkatrohen si thot
Allahu n Kuran:

] '= - .- _~ . _= _~ . [

Allahu sht krijuesi i do gjje (39:62)

] ' '+-= ~ . [

do gj n t (n bot) do mbaroj (zhduket)
(55:26)

Gjithashtu kjo teori nnkupton se masa dhe energjia jan
t prjetshme duke mos pasur fillim as mbarim sepse ato jan
supozuar t pa krijuara dhe q transformohen nga njra te
tjetra. Vetm Allahu sht pa fillim dhe fund pra kto cilsi i
takojn vetm Atij.
Teoria Darviniste e evolucionit sht gjithashtu nj
prpjekje pr t shpjeguar evolucionin e jets nga format e
thjeshta t saj pa ndrhyrjen e Zotit. Njri prej udhheqsve
darvinist t ktij shekulli, Aldous Huksli, e shpreh kt
mendim si m posht:
Darvinizmi hoqi trsisht nga sfera e diskutimeve iden
se Zoti sht Krijuesi i organizmave.
38


Shirku n el-Ibade


38
Cituar nga Francis Hitchings, The neck of the girafe f.254 nga Tax dhe
Callenger 1960 v.3 f.45.
Bazat e Teuhidit
29
N kt kategori shirku futen veprimet e adhurimit q i
drejtohen t tjerve ve Allahut dhe shprblimi i adhurimit
krkohet nga krijesat n vend q ti krkohet Krijuesit.
Shirku n el-Ibade ndahet n dy aspekte kryesore:
(a) Shirku i madh
Kjo form shirku ndodh kur veprimet e adhurimit i
drejtohen t tjerve ve Allahut. Ky shirk paraqet formn m
t dukshme t idhujtaris pr t ciln profett u drguan nga
Allahu n mnyr q ata ti thrrisnin njerzit pt tu larguar
prej saj (idhujtaris). Kjo gj mbshtetet nga ajeti:

] ---= - ~-= ` ~ . _ '-`- ~-
='= [

Ne drguam n do popull t drguar q tu thot:
Adhuroni Allahun dhe largojuni tagutve (adhurimit t
tyre). (16:36)

Tagut do t thot dika q adhurohet bashk me Allahun
ose n vend t Tij. P.sh. dashuria sht nj form adhurimi e
cila n perfeksionin e saj duhet ti drejtohet vetm Allahut.
N Islam dashuria ndaj Allahut shprehet me an t bindjes s
plot ndaj Tij. Kjo dashuri nuk sht ajo lloj dashurie q
njeriu ndjen n mnyr natyrale n drejtim t krijesave, n
drejtim t prindrve, fmijve etj. T duash Allahun njsoj si
krijesat do t thot ta ulsh Allahun n nivelin e krijesave t
Tij dhe kjo gj prbn shirk n Esmaa ues-Sifaat. Pra,
dashuria ndaj Allahut duhet t jet dashuri m e madhe dhe
kjo, sht nnshtrimi i plot ndaj Tij. Allahu i thot resulit
s.a.u.s. ti thot besimtarve:

] - --= _--' - -=- -- . [

Thuaj: Nse e doni Allahun ather ejani pas meje
q Allahu tiu doj (3:32)

Resuli s.a.u.s gjithashtu i ka thn shokve t tij:
Asnjri prej jush nuk sht besimtar i vrtet derisa un t
bhem pr t m i dashur se fmija e tij, babai i tij dhe i tr
Bazat e Teuhidit
30
njerzimi.
39
Dashuria pr resulin s.a.u.s. nuk bazohet n
humanizm por bazohet n origjinn hyjnore t shpalljes s
tij. Kshtu q dashuria ndaj Allahut shprehet me ann e
bindjes s plot ndaj urdhrave t Tij. N shpalljen e fundit,
Kuranin, thuhet:

] - '= ~- _= ~ [

Kush i bindet resulit, ai i sht bindur Allahut.
(4:80)

] - -= . [

Thuaj: Bindjuni Allahut dhe t drguarit
(3:32)

N qoft se njeriu lejon q dashuria pr ndonj gj ose
dik tjetr t jet midis tij dhe Allahut ai e ka adhuruar kt
gj. N kt mnyr parat mund t bhen zot i dikujt bile n
disa raste dhe dshirat e ktij njeriu mund t bhen si zot.
Resuli s.a.u.s thot: Adhuruesi i dirhemit (lloj paraje) do t
jet gjithmon i mjer.
40
Allahu n Kuran thot:

A e ke par ti at, q pr zot merr dshirn e vet
(25:43)

T kqiat e shirkut n Ibade (adhurim) theksohen n
mnyr t veant pr shkak se ai kundrshton qllimin e
krijimit t cilin Allahu e ka shprehur qart n Kuran.

] ~-- ` ` = --= '~ [

Un nuk i krijova xhint dhe njerzit pr tjetr ve
q t m adhurojn. (51:56)

Shirku i madh paraqet veprimin m t rnd t
kundrshtimit ndaj Zotit t universit, kshtu q ai sht

39
Trasmetuar nga Enesi dhe mbledhur nga Buhari (shiko S.Buhari v.1
f.20 n.13) dhe Muslimi (shiko S.Muslim eng-trans v.1 f.31 n.71).
40
Mbledhur nga Buhari (shiko S.Buhari v.8 f.294 n.443).
Bazat e Teuhidit
31
gjynafi ekstrem. Ai sht nj gjynaf kaq i madh sa q fshin t
gjitha veprat e mira q mund t bj nj person dhe i
garanton atij q e bn at qndrimin e prhershm n
xhehennem. Fet e kota bazohen kryesisht n kt lloj
shirku. T gjitha sistemet e bra nga njeriu n nj mnyr ose
n nj tjetr i ftojn pasuesit e tyre t adhurojn krijesat.
Kristiant thrrasin pr t adhuruar nj njeri, Jezusin, pr t
cilin ata thon se sht Zot (mshirimi i Zotit). Katolikt nga
ana e tyre i luten Maries si nna e zotit, gjjve si Mikailit
i cili nderohet n 8 Maj dhe 29 Shtator,
41
(dita e Mikaelms
dhe sh.Mikaeli) si dhe shenjtorve t tjer t vrtet apo jo
qofshin kta. Muslimant q bien n kt kategori shirku
jan ata q i luten t drguarit Muhammed s.a.u.s. ose
personave t tjer, q zakonisht i prkasin hierarkis sufiste,
duke besuar se ata mund ti prgjigjen lutjeve t tyre
megjithse Allahu ka thn qart n Kuran:

] - -= ='~ -- - ~= '- - .
-'- -- =~- [

Thuaju: Nse u vjen dnimi nga Allahu ose u vjen
kijameti m tregoni, nse jeni t sinqert, a do thirrni k
tjetr ve Allahut (pr ndihm)? (6:40)

(b) Shirku i vogl
Mahmud ibn Lubejd transmeton: I drguari i Allahut
s.a.u.s. tha: Gjja pr t ciln kam m shum frik pr ju
sht shirku i vogl. Shokt e pyetn: O i drguari i
Allahut far sht shirku i vogl? Ai u prgjigj: Rijaja
(brja e dikaje pr tu dukur), sepse me t vrtet Allahu do
t thot ditn e gjykimit kur njerzit do marrin shprblimin e
tyre, Shko te ata te t cilt ti doje t dukeshe n botn
materiale dhe shiko nse mund t gjesh ndonj shprblim
prej tyre.
42

Mahmud lubejd gjithashtu thot: Resuli s.a.u.s erdhi
dhe tha: O njerz, ruhuni nga shirku i fsheht! Njerzit

41
Willam Hasley, Colliers Encyclopedia (u.s.a. Crowell-Collier
Education Foundation. 1970. V.16 f.110)
42
Trasmetuar nga Ahmedi, Tabaraani dhe Bejhaki n Zuhd: shiko Tejsir
el-Aziz el-Hamiid f.118
Bazat e Teuhidit
32
pyetn, O resulullah, far sht shirku i fsheht? Ai u
prgjigj: Kur nj njeri ngrihet pr tu falur dhe prpiqet ta
zbukuroj faljen e tij pr shkak se njerzit jan duke e par
at, ky sht shirku i fsheht.
43


Rijaja (shtirja)
Rijaja sht kryerja e ndonj forme adhurimi pr tu
dukur ose pr tu lavdruar nga njerzit. Ajo shkatrron t
gjith shprblimin q ka vepra e mir n t ciln futet rijaja
dhe sjell pr at q e kryen, ndshkim. Rijaja sht mjaft e
rrezikshme sepse sht n natyrn e njeriut dshira pr tu
lavdruar nga njerzit apo miqt e tij, prandaj njeriu duhet t
tregoj kujdesin maksimal ndaj saj dhe t bj gjithka q ka
n dor pr ta larguar at. Qllimi i besimtarve sht q t
gjitha veprimet e jets s tyre tia kushtojn Allahut, pr kt
arsye rijaja paraqitet si dika shum e keqe. N fakt,
mundsia q nj besimtar i vrtet, i ditur t kryej shirk t
madh sht e vogl, sepse ai sht mjaft i qart, por pr t, si
dhe pr do besimtar, mundsia pr t rn n rija sht e
madhe sepse ajo sht e fsheht. Ajo thjesht nnkupton
veprimin e ndryshimit t nijetit (qllimit). Ibn Abasi e ka
prmendur kt gj duke thn: Shirku sht m i fsheht se
nj milingon e zez e futur nn nj gur t zi n mes t nj
nate pa hn.
44
Pra nj kujdes i madh duhet t tregohet q
nijeti t filloj i pastr dhe t mbes i pastr sa her q kryen
vepra t mira. Pr kt arsye thnia e emrit t Allahut sht
urdhruar n Islam para gjith veprave t rndsishme.
Shum dua jan prshkruar (thn,urdhruar) nga resuli
s.a.u.s. para dhe pas, t gjitha veprimeve natyrale t njeriut si
ngrnia, pirja, fletja, mardhniet seksuale bile deri te
shkuarja n banjo, n mnyr q ti kthej kto veprime t
prditshme n veprime adhurimi dhe t zhvilloj tek
muslimant devotshmrin ndaj Allahut. Kjo devotshmri e
quajtur, takua, siguron q nijeti t mbetet i pastr. Resuli
s.a.u.s. na ka msuar dua t veanta pr tu mbrojtur nga
veprat e shirkut. Ebu Musa thot: Nj dit resuli s.a.u.s.
mbajti nj predikim duke thn, O njerz, friksojuni shirkut

43
Mbledhur nga Ibn Huzejmeh.
44
Transmetuar nga Ibn Ebi Hatim dhe cituar n Tejsirin el-Aziz el-Hamid
f.587
Bazat e Teuhidit
33
sepse ai sht m i fsheht se sa kacavjerrja (ecja, ngjitja pa
zhurm) e nj milingone. Ata q deshi Allahu pyetn, Dhe
si ta mnjanojm ne at kur ai sht m i fsheht se sa ecja
(ngjitja pa zhurm) e nj milingone, o resulullah? Ai u
prgjigj, Thuaj:

~ ` ' ~ - -~ ~ ' -- ~ ~ =- ' +

Allahumme innaa neudhu bike en nushrike shej-en
nealemuhu ue nestagfiruke limaa laa nealemuhu. (O
Allah, t lutemi t na mbrosh q t mos bjm shirkun q e
dim dhe krkojm falje pr at q nuk e dim.)
45

N kapitujt e mvonshm do t shohim n mnyr m t
detajuar zonat m t spikatura n t cilat shirku n t tre
aspektet e tij shfaqet m shum.



















3- Marrveshja e Allahut me Ademin



Barzaku

45
Mbledhur nga Ahmedi dhe Tabaraani
Bazat e Teuhidit
34
Islami kundrshton besimin e hindusve n rimishrim,
apo transferim t shpirtit, sipas t cilit shpirti futet (banon) n
trupa t rinj pas vdekjes s trupit.
46
Ata q e prqafojn
kt doktrin besojn n principin e quajtur Karma
47
q do
t thot se veprat t cilat nj person i akumulon gjat jets s
tij do prcaktojn pozicionin (gradn) n t ciln ai do
rilind. N.q.s. ai ka qen i keq do rilindet n mitrn e nj
gruaje nga niveli m i ult i shoqris dhe duhet t bj vepra
t mira q t rilindet n nj nivel m t lart. Nga ana tjetr
n.q.s. ka qen i mir do rilindet n mitrn e nj gruaje nga
kastat e larta, si nj njeri i devotshm ose i shenjt dhe
vazhdon t rilindet n gra t niveleve akoma m t larta
derisa arrin perfeksionin si antar i kasts Brahmin. Kur ai
bhet perfekt cikli i rilindjeve mbaron dhe shpirti i tij tretet
dhe bashkohet me botn e shpirtit, Brahma, n proesin q
njihet me emrin Nirvana. Sipas Islamit dhe t gjitha feve
hyjnore, kur nj person vdes ai nuk ringjallet deri n ditn e
Ringjalljes. Pas shkatrrimit i gjith njerzimi do t ringjallet
pr tu gjykuar nga Allahu, i vetmi q meriton adhurimin. Q
nga koha kur vdes derisa ringjallet njeriu qndron n varr,
qndrim q njihet n arabisht me emrin Barzakh.
48
Nuk
duhet t duket e uditshme q nj njeri q ka vdekur mijra
vjet m par pret pr mijra vjet derisa m n fund ringjallet,

46
Ky besim sht adoptuar nga disa sekte ismailite shiite si sekti Druz i
Libanit dhe Nusejrinjt (Alevinjt) e Siris. (shiko Enciklopedia e
shkurtr pr Islamin f.94-5 , 454-4). Nj form e ktij besimi gjendet edhe
tek Bektashnjt.sh.red.
47
Karma n kuptimin e par do t thot veprim, pun ose vepr. N
kuptimin e dyt tregon efektin e nj veprimi ose shumn e efekteve t
veprimeve t shkuara. Kshtu q, thuhet n Chandogya Upanishad (Veda)
se atyre t cilve veprimet e shkuara kan qen t mira pas vdekjes
rilinden prej nj gruaje Brahma, kurse ata veprimet e t cilve kan qen
t kqia do rilinden prej nj gruaje t nj niveli t ult. (Fjalori i feve
f.180).
48
Nga ana gjuhsore do t thot ndarje, perde. Allahu thot: Dhe kur
ndonjrit prej tyre i vjen vdekja, ai thot: O Zoti im, m kthe, q t
bj vepra t mira e t kompesoj at q lshova. Kurrsesi, (kthim nuk
ka) e kjo sht vetm fjal q e thot ai, e ata kan para tyre nj perde
(distanc periodike, Barzaku) deri n ditn kur ringjallen. (23:99-
100).
Bazat e Teuhidit
35
sepse resuli s.a.u.s. ka thn se vdekja e dikujt sht fillimi i
ringjalljes s tij. Kur njeriu vdes, njmij vjet i duken sa
hapja dhe mbyllja e syve. Allahu e ka ilustruar kt realitet
n nj histori (sure Bekare) e cila tregon pr nj njeri i cili
dyshonte se Allahu do t ringjallte nj fshat t tr pas
vdekjes s tij. Kshtu, Allahu bri q ai t vdiste pr 100 vjet
dhe kur e ringjalli e pyeti sa kishte fjetur. Ai u prgjigj:
Nj dit ose nj pjes t dits (2:259). N mnyr t
ngjashme njerzit q zgjohen nga nj kom e gjat shpesh
mendojn se ka kaluar fare pak koh ose ska kaluar fare.
Gjithashtu njeriu fle pr disa or dhe kur zgjohet ndihet sikur
sapo i kishte mbyllur syt. Pra nuk ka arsye q t prpiqemi
t imagjinojm pritjen pr shekuj me radh n gjendjen
Barzak.

Parakrijimi

Megjithse Islami mohon mendimin e rilindjes s
vazhdueshme t shpirtit ai pranon se shpirti i do fmije ka
ardhur n ekzistenc para lindjes s tij n tok. Resuli s.a.u.s.
tregon se kur Allahu krijoi Ademin mori prej tij nj premtim
n vendin e quajtur Namaan n ditn e Arafatit (dita e 9 e
muajit Dhul-hixhe). Pastaj Ai nxori prej tij (prej Ademit) t
gjith pasardhsit q do lindnin deri n fund t bots,
gjenerat pas gjenerate, dhe i shprndau prball Tij pr ti
marr dhe atyre nj premtim. Allahu i foli atyre ball pr
ball duke i thn: A nuk jam Un Zoti juaj? dhe ata t
gjith u prgjigjn, Po si jo , ne dshmojm pr kt.
Allahu ather shpjegoi pse Ai kishte krkuar q gjith
njerzimi t dshmonte se Ai ishte krijuesi i tyre dhe i vetmi
Zot i vrtet q meriton t adhurohet. Ai tha: Kjo n rast se
ju (njerzit) do t thoni ditn e Ringjalljes, Me t vrtet
ishim t pa ditur pr t gjith kt . Ne nuk e dinim se Ti,
Allah, ishe Zoti yn. Asnj nuk na tha neve se ne vetm
mendonim se t adhuronim Ty. Gjithashtu njerzit do thon,
Ishin gjyshrit tan q bn partner (me Allahun) dhe ne
jemi vetm pasardhsit e tyre. (i drejtohen Allahut) A do na
Bazat e Teuhidit
36
shkatrrosh ne pr at q ata gnjeshtar bn?
49
(7:172-
173) Ky ishte shpjegimi i resulit s.a.u.s. pr ajetet e Kuranit
n t cilat Allahu thot:

] ~+~ +- += ~ _-- ~ =- ~=
'- ' ~'-- -- '~+~ _- ' -- -~ +~- _=
-'= ~ = [ ] '- .- ~ ''- ~ '~ --
=-~ . '~- '-+- ~- ~ [

Prkujto kur Zoti yt nxori nga shpina e bijve t
Ademit pasardhsit e tyre dhe i bri dshmues t vetes s
tyre (duke i thn): A nuk jam Un Zoti juaj? Ata
than: Po si jo, ne dshmuam! T mos thoni ditn e
kijametit: Ne nga ky (dshmim) ishim t pa njohur. Ose
t mos thoni: Prindrit tan m par ishin idhujtar, e
ne ishim pasardhsit e tyre. A do t na shkatrrosh ne pr
at q bn ata asgjsues t s vrtets? (7:172-173)

Ajetet e Kuranit dhe shpjegimi i resulit s.a.u.s.
vrtetojn faktin se do njeri sht prgjegjs pr besimin n
Zot dhe n ditn e gjykimit, justifikimet nuk do pranohen.
do njeri ka t vulosur n shpirtin e tij besimin n Zot,
prve ksaj Allahu i jep do idhujtari gjat jets s tij shenja
q tregojn se idhulli i tij nuk sht Zot. Kshtu q do njeri
me mendje t shndosh i krkohet q t besoj n Zot, i Cili
nuk sht as krijesa e Tij dhe as nuk paraqitet me an t
krijesave t Tij.
Pastaj resuli s.a.u.s. vazhdoi t thoshte: Allahu pastaj
vendosi midis dy syve t do njeriu nj vezullim drite q
tregonte imanin e tyre dhe ia tregoi t gjith kta njerz
Ademit. Ademi u friksua nga pamja e gjith ktyre qenieve
t panumrta me vezullim drite midis syve t tyre kshtu q
pyeti Allahun: O Zot, kush jan ata? Allahu i tregoi atij se
ata ishin t gjith pasardhsit e tij. Ademi ather filloi t
shikonte me vmendje te njri, drita e t cilit e uditi at,
pastaj pyeti kush sht ai, dhe Allahu tha: Ky sht nj njeri
i quajtur Dauud nga popujt e fundit midis pasardhsve t

49
Sahih, i treguar nga Ibn Abasi dhe mbledhur nga Ahmedi, shiko Silsilah
el-Ahaadiith es-Sahiihah, (Kuvajt: ed-Daar es-Selefiijeh and Amman: el-
Mektebu el-Islamijeh, 2
nd
ed., 1983) v.4 f.158 n.1623.
Bazat e Teuhidit
37
tu. Ademi pyeti sa vje ishte ai dhe kur Allahu i tha se ai
ishte 60, ai tha : O Zot, rritja moshn atij duke i dhn 40
vjet prej moshs time. Por kur jeta e Ademit arriti fundin e
saj dhe meleku i vdekjes erdhi, ai tha: A nuk kan mbetur
akoma dhe 40 vjet t jets time? Meleku u prgjigj: A nuk
ja dhe ti ato pasardhsit tnd Dauudit? Ademi mohoi se e
kishte br kt dhe pasardhsit e tij mohuan premtimin e
tyre q i kishin dhn Allahut. Ademi m von harroi
marrveshjen e tij me Allahun, po kshtu bn dhe
pasardhsit e tij dhe ran n gabime.
50
Ademi hngri nga
pema e ndaluar pr shkak se ai harroi premtimin ndaj Allahut
dhe ndoqi mashtrimin e shejtanit q e nxiste. Gjithashtu
shumica e njerzimit ka injoruar prgjegjsin e tyre pr t
besuar n Zot dhe pr t adhuruar vetm At, e kan rn n
adhurimin e krijesave.
Duke vazhduar resuli s.a.u.s. tha: Allahu tregoi disa
prej pasardhsve t cilt Ai i kishte nxjerr nga Ademi e
fmijt e tij dhe tha: Un i kam krijuar kta njerz pr
xhennet dhe ata do bjn veprat e njerzve t xhennetit.
Pastaj Ai tregoi t tjert q mbetn dhe tha: Un i kam
krijuar kta njerz pr zjarrin e xhehennemit dhe ata do
bjn veprat e banorve t zjarrit. Kur resuli s.a.u.s. tha
kt, njri prej shokve t tij pyeti: O i drguari i Allahut,
a.t.h. si sht puna e brjes s veprave t mira? Resuli
s.a.u.s. u prgjigj: Me t vrtet n.q.s. Allahu krijoi njrin
prej robrve t Tij pr xhennet, Ai e ndihmon at t bj
veprat e njerzve t xhennetit derisa ai t vdes duke br nj
prej ktyre veprave, a.t.h. Ai e vendos at n xhennet pr
shkak t saj. Por n.q.s. Ai krijoi nj njeri pr xhehennem Ai e
ndihmon at t bj veprat e banorve t xhehennemit derisa
ai vdes duke br nj prej ktyre veprave, a.t.h. Ai e v at n
zjarr pr shkak t saj.
51
Kjo thnie e resulit s.a.u.s. nuk do
t thot se njerzit nuk e kan n dor t zgjedhin midis t

50
Nga nj tregim i vrtet i Ebu Hurejres mbledhur nga Tirmidhi (Sahih,
shiko shnimin 221 f.24 t Akides Tahauije, 8
th
ed, 1984, redaktuar nga
Albani)
51
Nga nj tregim i vrtet i Umar ibn Hattab mbledhur nga Ebu Dauud
(Sunan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1318 n.4686) dhe Tirmidhiu e Ahmedi
(shiko shnimin 220 f.240 n Akiden Tahauije e redaktuar nga Albani
botimi 8-t 1984)
Bazat e Teuhidit
38
mirs dhe t keqes, sepse n.q.s. do ishte kshtu, gjykimi,
shprblimi apo ndshkimi do ishin pa kuptim. Krijimi prej
Allahut i nj personi pr xhenet sht krijimi nga ana e Tij i
nj personi pr t cilin Allahu e di mjaft mir q para krijimit
t tij (personit) se ai do jet midis njerzve t xhennetit sipas
zgjedhjes s tij pr fen apo kufrin, pr t mirn apo pr t
keqen. N.q.s. dikush beson sinqerisht tek Allahu dhe prpiqet
t bj vepra t mira, Allahu do ti jap atij shum mundsi
pr t ngritur besimin e tij dhe pr t shtuar veprat e tij t
mira. Allahu kurr nuk bn q besimi i sinqert t humbas,
bile edhe n.q.s.besimtari del nga rruga Ai do ta ndihmoj
pr tu kthyer n t. Allahu mund ta ndshkoj nj person n
kt jet n.q.s. ai del nga dispozitat e caktuara nga Ai q tia
kujtoj ktij njeriu gabimet e tij dhe ta zgjoj at n mnyr
q t prmirsohet. N fakt Allahu do jet aq i mshirshm
pr nj besimtar t sinqert sa q ja merr jetn atij duke br
nj vepr t mir duke e siguruar besimtarin se do jet midis
banorve fatlum t xhennetit. Nga ana tjetr n.q.s. dikush
mohon Allahun pas ksaj Ai ja bn t lehta ktij personi
veprat e kqia dhe e inkurajon at t bj m shum t kqia
derisa vdes n nj gjendje t till plot me gjynafe. Pastaj ai
hidhet n zjarrin e prjetshm pr shkak t veprave t tij.

Fitra

Premtimi q t gjith njerzit bn para Allahut, se Ai
sht Zoti i tyre, sht vulosur n shpirtrat e njerzve bile
prpara se shpirti futet n fetus n muajin e pest t
shtatzanis. Kshtu q kur fmija lind ai ka nj besim natyral
n Zot. Ky besim natyral quhet n arabisht Fitrah.
52
N.q.s.
fmija lihet vetm ai do rritet me dijen se ka vetm nj Zot,
por t gjith fmijt influencohen nga presioni i mjedisit,
direkt apo indirekt. Resuli s.a.u.s. tregon se Allahu s.u.t. tha:
Un i krijova robrit e Mi n fen e drejt, por shejtant i
bjn ata q t humbasin rrugn.
53
Gjithashtu resuli s.a.u.s.
ka thn: do fmij lind n gjendjen e Fitrs , por
prindrit e tij e bjn at ifut ose kristian. sht njsoj si
puna e kafshs q lind nj pasardhs normal. A keni vn re

52
Akide Tahauije ( 8-t 1984) f.245.
53
Mbledhur nga Muslimi (S.Muslim eng-trans v.4 f.1488 n.6853).
Bazat e Teuhidit
39
ndonj (klysh t till normal) t deformuar para se ju ti
deformoni (gjymtoni) ata?
54
Ashtu si trupi i fmijs i
nnshtrohet ligjeve fizike q i ka vendosur Allahu n natyr,
ashtu edhe shpirti i tij i nnshtrohet n mnyr natyrale faktit
se Allahu sht Zoti dhe Krijuesi i tij. Por prindrit e tij
prpiqen ta bjn at q t pasoj rrugn e tyre dhe fmija
nuk sht i fort aq sa duhet pr t rezistuar apo kundrshtuar
prindrit. Feja q fmija pason n kt mosh sht ajo t
ciln ja msojn ose q e urdhrojn ta ndjek. Allahu nuk e
merr n prgjegjsi apo ta ndshkoj at pr kt fe. Kur
fmija piqet dhe (tashm sht i rritur) i vijn prova t qarta
pr fallsitetin e fes s tij. Ai duhet t ndjek fen e dijes dhe
arsyes.
55
Pikrisht n kt periudh shejtant prpiqen me
gjith forcat pr ta inkurajuar q t qndroj ashtu si ishte
ose t futet akoma m thell n humbjen e tij. T kqijat i
jan br t kndshme dhe ai tani duhet t jetoj n mes t
betejs midis Fitras s tij dhe dshirave (t kqija) t tij.
N.q.s. ai zgjedh Fitrn, Allahu do ta ndihmoj at ti mposht
dshirat e tij (t kqija) edhe n.q.s. kjo i harxhon (i merr)
personit tr jetn. Pr shkak t gjith ktyre forcave t
fuqishme q luftojn kundr Fitras Allahu zgjodhi njerz t
drejt dhe u shpalli atyre qart rrugn e drejt n jet. Kta
njerz q ne i quajm t drguar jan drguar pr t
ndihmuar Fitrn ton q t mund armiqt e saj.
T gjitha praktikat e mira t shoqrive n bot erdhn
nga msimet e t drguarve dhe po t mos ishin ato nuk do
kishte paqe dhe siguri n asnj pjes t bots. P.sh. ligjet e
vendeve perendimore jan t bazuara n 10 urdhresat e
profetit Musa a.s. si Ti nuk do vjedhsh, Ti nuk do
vrassh. etj. megjithse ato thon se jan qeveri moderne t
pa influencuara nga feja. Kshtu q sht detyra e njeriut t
ndjek rrugn e profetve e cila sht n harmoni t plot me
natyrn e tij. Ai duhet t jet gjithashtu shum i kujdesshm
q t mos i bj gjrat thjesht prej prindrve t tij apo se
prindrit e kan br ashtu, veanrisht n.q.s. ai e di se kto
gjra jan t gabuara. N.q.s. ai nuk ndjek t vrtetn ai do t

54
Mbledhur nga Muslimi (shiko S.Muslim eng-trans v.4 f.1398 n.6423)
dhe Buhari (S.Buhari v.8 f.389-390 n.597).
55
Akide Tahauije 5
th
ed 1972 f.273.
Bazat e Teuhidit
40
jet si njerzit e paudhzuar pr t cilt Allahu thot n
Kuran:

] -= '--- '~ _-- .- ' - '~ -- + .-
- ~-+ ` '--~ - ` '- ' '' [

E kur u thuhet atyre (idhujtarve): Pranoni at q
Allahu e shpalli! Ata thon: Jo, ne ndjekim at rrug
n t ciln i gjetm prindrit tan! Edhe sikur prindrit
e tyre t mos ken kuptuar asgj dhe t mos jen
udhzuar n rrug t drejt (ata do ti pasonin)? (2:170)

Allahu na ndalon ne ti bindemi prindrve n.q.s. ajo q
ata na urdhrojn sht n kundrshtim me rrugn e t
drguarve. Ai (Allahu) thot n Kuran:

] '-~= ~- '~` '--- '~ _- ~- ~'=
'~+=- ` = - = - [

Ne e kemi obliguar njeriun me pun t mir ndaj
prindrve t vet, e nse ata t dy prpiqen t shpien ty
q t m prshkruash Mua shok (zot tjetr) pr ka ti
nuk di asgj, a.t.h. ti mos i respekto ata (29:8)

T lindur musliman

Ata q kan fatin t lindin n familje muslimane duhet t
din se vetm emri musliman nuk u garanton atyre
xhennetin. Resuli s.a.u.s. ka thn se nj pjes e madhe e
popullit musliman do t ndjek (pasoj) ifutt dhe kristiant
aq sa edhe n.q.s. ata futen n nj vrim hardhuce muslimant
do futen n t pas tyre.
56
N nj hadith tjetr tregohet se
resuli s.a.u.s. ka thn se para dits s Fundit disa musliman
do t adhurojn idhujt.
57
T gjith kta njerz do ken
emra musliman dhe do e konsiderojn veten musliman, por
ata nuk do t ken dobi nga kjo ditn e gjykimit. Sot n t

56
Treguar nga Ebi Seid Hudri dhe mblehur nga Buhari dhe Muslimi
(S.Buhari v.9 f.314-5 n.422; S.Muslim eng-trans v.4 f.1403 n 6448).
57
Treguar nga Ebu Hurejre dhe mbledhur nga Buhari dhe Muslimi
(S.Buhari v.9 f.178 n.232 S.Muslim eng-trans v.4 f.1506 n.6944 & 6945).
Bazat e Teuhidit
41
gjith botn ka musliman q i luten t vdekurve, ndrtojn
prmendore dhe xhami te varret e tyre, bile disa kryejn edhe
rite adhurimi rreth tyre. Ka disa q deklarojn se jan
musliman dhe adhurojn Aliun si (n vend t Allahut)
Allahun.
58
T tjer e kan kthyer Kuranin n nuska dhe i
varin n qaf, (i varin) n makina ose n zinxhirin e elsave.
Prandaj ata q lindin n familje t tilla muslimansh q
verbrisht ndjekin at q prindrit e tyre bn ose besuan,
duhet t ndalojn dhe t mendojn a jan musliman thjesht
rastsisht apo jan musliman nga zgjedhja e tyre? A sht
Islame ajo q prindrit e tyre, fisi, vendi apo kombi bn ose
bjn, a sht ajo far na mson Kurani dhe far resuli
s.a.u.s. e shokt e tij bn?

Marrveshja

Marrveshja q do njeri bri n drejtim t Allahut gjat
parakrijimit ishte se ai do ta njihte Allahun si Zotin e tij dhe
nuk do ti drejtonte ndonj form adhurimi t tjerve ve Tij.
Kjo sht esenca e kuptimit t shehadetit t ciln, secili duhet
ta shpreh q t bhet musliman; laa ilahe il-lallah (ska t
adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut) e njohur
gjithashtu dhe si Fjala e Teuhidit. Dshmimi i shehadetit
sht vetm nj konfirmim i deklarats fillestare t br n
gjendjen shpirtrore (Kur Allahu i pyeti njerzit, A nuk jam
Un Zoti juaj? Ata u prgjigjn: Po, ne dshmojm pr
kt. sh.p.). A.t.h. si plotsohet marrveshja?
Marrveshja plotsohet me an t besimit t sinqert n
teuhid dhe me vendosjen e ktij besimi n praktik, n jetn
e prditshme. Teuhidi vendoset n praktik duke evituar
shirkun dhe duke pasuar me prpikmri t drguarin e fundit
t cilin Allahu e drgoi si nj shembull t gjall t jets s
bazuar n teuhid. Pr shkak se njeriu ka deklaruar se Allahu
sht Zoti i tij ai duhet ti konsideroj vepra t mira apo t
kqia ato vepra t cilat Allahu dhe i drguari i Tij i kan
cilsuar si t mira apo t kqija. N kt mnyr principet e
teuhidit vendosen n praktik. Kjo metod sht shum e
rndsishme sepse nj vepr mund t duket e mir por n

58
Nusajrit e Siris dhe Druzt e Palestins e Libanit. Si dhe Bektashinjt e
vendit ton.
Bazat e Teuhidit
42
fakt sht e keqe. P.sh. thuhet se kur nj njeri i varfr do t
takoj nj mbret q ai ta ndihmoj, sht m mir pr t
varfrin q t gjej dik afr mbretit q t ndrmjetsoj pr
t. Bazuar n kt disa thon se n.q.s. dikush me t vrtet do
q Allahu ti prgjigjet lutjeve t tij ai duhet ti lutet nj
profeti ose shenjtori q ti krkoj (lutet) Allahut pr at,
sepse ai sht i ndyr me shum gjynafe q bn do dit. Kjo
mund t duket llogjike, por edhe Allahu edhe i drguari Tij u
kan treguar shum qart njerzve q ata ti luten drejt
prsdrejti Allahut.
59
Nga ana tjetr nj vepr q duket e
keqe mund t jet e mir. P.sh. disa mund t thon se prerja e
dors s dikujt n.q.s. ai vjedh sht barbare ose se fshikullimi
i dikujt q pi alkool sht jo njerzore dhe dikush mund t
ndjej se ndshkime t tilla jan tepr t ashpra, por n t
vrtet ato jan t urdhruara nga Allahu dhe jan mjaft t
dobishme pr ne. Prandaj, marrveshja me Allahun mund t
plotsohet nga nj musliman vetm n.q.s. ai e zgjedh at,
duke mos marr parasysh se a ishin prindrit e tij musliman
apo jo dhe e aplikon at duke futur principet e Islamit n jet.
Fitra e njeriut sht baza e Islamit, kshtu q kur Islami
praktikohet plotsisht, veprimet dhe veprat e jashme t
njeriut prputhen me natyrn n t ciln Allahu e krijoi
qnien e tij (e njeriut) t brendshme. Kur kjo ndodh njeriu
bashkon qnien e tij t jashtme me at t brendshme dhe kjo
gj sht aspekti ky i teuhidit. Si pasoj njeriu, pasardhs i
Ademit n drejtim t t cilit Allahu i urdhroi melekt t
prkulen dhe t cilin Allahu e zgjodhi pr t qeverisur tokn,
bhet i devotshm. Vetm nj njeri me teuhid mund t
gjykoj n tok me drejtsi t vrtet.






59
Allahu thot n Kuran:
] -=- _= - ' [
Zoti juaj ka thn: M thirrni Mua, Un ju prgjigjem (40:60)
Resuli s.a.u.s. ka thn: N.q.s. lutesh, lutju vetm Allahut dhe n.q.s.
krkon ndihm, krko vetm prej Allahut. (Transmetuar nga Ibn Abas
dhe mbledhur nga Tirmidhi. 40 Hadithet eng-trans f.68)
Bazat e Teuhidit
43

4- Magjit dhe shenjat (e fatit t mir apo t keq)

N kapitullin e par mbi teuhidin sht sqaruar se
teuhidi Rububije do t thot kuptimi dhe pohimi se vetm
Allahu sht Krijuesi, Sunduesi, Zotruesi, Mbajtsi etj. i
universit. Krijimi, mbajtja dhe shkatrimi i universit e i
gjithkaje q sht n t bhet vetm nga Allahu. Gjithashtu
dhe fati i mir e fati i keq ndodh n prputhje me dshirn e
Allahut. Megjithat njeriu gjat gjith kohrave ka br
pyetjen, A ka ndonj mnyr pr t marr vesh se far
kohsh do vijn, t mira apo t kqia? Sepse n.q.s. ka
ndonj mnyr pr t marr vesh far do ndodh,
fatkeqsit mund t mnjanohen dhe suksesi do jet i sigurt.
Q n koht e lashta disa individ kan mashtruar duke thn
se ata kan hyr n kt dije t fsheht dhe masa t tra
njerzish injorant jan mbledhur rreth tyre duke paguar
shuma t mdha pr t marr ndonj informacion. Disa prej
metodave t shpikura pr t mnjanuar fatkeqsit jan
br gj e zakonshme, kshtu nj bollk hajmalish ose
nuskash pr mbarsi si ato t prmendura n kt kapitull
gjenden n shumicn e shoqrive t sotme. Gjithashtu mjaft
t prhapura n t gjith civilizimet jan shenjat (e mbarsis
apo fatkeqsis) dhe interpretimet e tyre. Pr shkak t
prhapjes s madhe t ktyre praktikave n shoqrit
njerzore sht shum e rndsishme njohja e konceptit t
qart t Islamit pr to. Kjo pr faktin e thjesht se n.q.s. ky
koncept nuk kuptohet qart nj musliman mund t bjer
shum kollaj n shirk i cili sht n rrnj t ktyre
praktikave. N kapitujt e m poshtm do shikojm n detaje
pozicionin e Islamit prkundrejt pohimeve t cilat i
kundrvihen njsimit t cilsive t Allahut, dhe nxisin
adhurimin e krijesave. Secili nga kto pohime do t
analizohet duke u bazuar n Kuran dhe n sunnetin e resulit
s.a.u.s. gjithashtu do t jepet ligji Islam pr to, ligj q sht
udhrrfyes pr ata t cilt ndershmrisht krkojn realitetin
e teuhidit.



Hajmalit
Bazat e Teuhidit
44

Arabt e kohs s resulit s.a.u.s. praktikonin vnien e
byrzylykve, rruazave, varseve, guackave etj. si hajmali pr
largimin e t keqes dhe pr t sjell mbarsi. Talismant
mund t gjenden n t gjitha fet n forma nga m t
ndryshmet. Ashtu si u prmend n kapitullin e msiprm
besimi n hajmali dhe talisman i kundrvihet besimit t
vrtet n Rububije (Njsimin e Allahut) duke i atribuar
objekteve t krijuara fuqin pr t larguar t keqen dhe pr t
sjell mbarsi. Islami kundrshtoi me forc t gjitha mnyrat
e paraqitjes t besimeve t tilla q u shfaqn n arabi gjat
kohs s profetit t fundit s.a.u.s. n mnyr q t vendoste
nj parim mbi bazat e t cilit besimet dhe praktikat e
ngjashme me to t dnoheshin dhe ndaloheshin kudo dhe n
do koh q ato mund t shfaqeshin m von. Besimi n
hajmali n fakt siguron bazat ideologjike pr adhurimin e
idhujve n shumicn e shoqrive pagane ndrsa vet
hajmalit paraqesin nj deg t idhujtaris. Kjo dukuri mund
t vrehet leht te katolicizmi n t cilin profeti Jezus sht
hyjnizuar dhe nna e tij, Maria, dhe shenjtort adhurohen.
Gjithashtu pikturat, statujat dhe medalionet me pamjet e tyre
mbahen n trup pr t sjell fat. Kur njerzit e pranuan
Islamin n kohn e resulit s.a.u.s. ata mbartnin me vete
besimin n hajmali q njihet n arabisht si Temaaim (njjsi
Temiimeh). Kshtu ka shum transmetime prej resulit
s.a.u.s. n t cilat ai ndaloi rreptsisht praktika t tilla.
Shembujt e mposhtm jan vetm disa prej tyre.
Imran ibn Husejn transmeton se resuli s.a.u.s. pa nj
byrzylyk bronxi n pjesn e siprme t krahut t nj burri, ai
tha: Mjerimi qoft mbi ty! far sht kjo? Burri u
prgjigj se ajo ishte pr ta mbrojtur at nga nj smundje e
quajtur el-Uahineh.
60
Resuli s.a.u.s. tha: Hidhe at, sepse
me t vrtet ajo vetm do ta shtoj smundjen tnde. Dhe
n.q.s. vdes me t (n krah) ti ske pr t par hajr kurr.
61

Pra, vnia e byrzylykve, varseve apo unazave prej
hekuri, bakri ose bronxi duke besuar se ato do t mnjanojn
smundjet apo do i kurojn ato sht rreptsisht e ndaluar.
Kto veprime gjithashtu futen n kategorin e veprimeve t

60
Nga ana letrare do t thot smundje. Ka mundsi t ket qen Artriti.
61
Mbedhur nga Ahmedi, Ibn Maxhah dhe Ibn Hibban.
Bazat e Teuhidit
45
ndaluara pr kurimin e smundjeve. Resuli s.a.u.s. ka
thn: Trajtojini (kurojini, shrojini) smundjet e njri
tjetrit, por mos i trajtoni (kuroni) smundjet me gjra t
ndaluara.
62

Ebu Uaakid Lejthi gjithashtu transmeton se kur resuli
s.a.u.s. u nis pr n Hunejn
63
ata kaluan pran nj peme
t quajtur Dhatu Enuat.
64
Idhujtart e kishin zakon t varnin
armt e tyre n degt e ksaj peme pr t pasur fat. Disa prej
sahabve q ishin t rinj n Islam i krkuan resulit s.a.u.s. t
prcaktonte nj pem t ngjashme pr ta. Resuli s.a.u.s. u
prgjigj: Subhanallah, kjo sht tamam ashtu si populli i
Musait i tha atij; Bj nj zot pr ne ashtu si zotat e
tyre. (7:138) Pasha At n dor t t cilit sht shpirti im,
t gjith ju do ndiqni rrugn e atyre para jush.
65

N kt hadith resuli s.a.u.s. jo vetm kundrshton me
forc konceptin e gjrave q t sjellin fat (hajmali apo sende
t tjera), por gjithashtu paralajmron se muslimant do
imitojn veprimet e kristianve dhe ifutve. Tespijet shum
t prdorura midis muslimanve imitojn tespijet e
katolikve, mevludi imiton krishtlindjet, dhe besimi i disa
muslimanve n shenjtor dhe ndrmjetsimin e tyre nuk ka
ndonj ndryshim n princip nga ato q gjenden n
kristianizm. Profecia tashm sht plotsuar.
Resuli s.a.u.s. gjithashtu ka theksuar dmin e vnies s
hajmalive t cilat ngjallin mallkimin e Allahut mbi personat
q e bjn kt. Ukbah ibn Amir trasmeton se resuli s.a.u.s.
nj her tha: Allahu i shkaktoft dshtime dhe shqetsime
kujtdo q v talisman ose ja vendos at t tjerve.
66
Shokt
e resulit s.a.u.s. i ndoqn me prpikmri urdhrat e tij n
lidhje me hajmalit. Kshtu q, ka shum ngjarje t
regjistruara n t cilat ata hapur kan kundrshtuar praktika
t tilla, n familjet e tyre n shoqri dhe kudo q ato
shfaqeshin.

62
Mbledhur nga Ebu Dauudi (Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f1807
n.3865) dhe Bejhaki.
63
Vendi i betejs s fundit t madhe midis resulit s.a.u.s. dhe fiseve
pagane arabe e cila u zhvillua n vitin e 10-t hixhri.
64
Nga ana gjuhsore do t thot q i ka gjrat e varura n t.
65
Mbledhur nga Tirmidhi, Nesai dhe Ahmedi.
66
Mbledhur nga Ahmedi dhe Hakim.
Bazat e Teuhidit
46
Uruah trasmeton se kur sahabi Hudhejfe i bri nj vizit
nj t smuri dhe pa nj byrzylyk n pjesn e siprme t
krahut t tij, ia hoqi at dhe e theu. Pastaj Hudhejfe kndoi
ajetin, Dhe shumica e tyre nuk e beson ndryshe Allahun
vetm se duke i shoqruar (zota t tjer). (12:106)
[Mbledhur nga Ibn Ebi Hatim]. N nj rast tjetr ai preku
pjesn e siprme t krahut t nj njeriu t smur dhe zbuloi
nj Hajt (rryp i lidhur n krah). Kur ai e pyeti se far ishte
ajo, burri iu prgjigj: sht dika q ka nj gj t knduar
n mnyr t veant pr mua. Hudhejfa ia shqiti nga krahu
dhe i tha: N.q.s. ti do t vdisje me t (n krah), un nuk do
ta falja kurr xhenazen.
67
Gruaja e Abdullah ibn
Mesudit, Zejnebja, transmeton se kur nj her Ibn Mesudi pa
nj varse prej korde (rrip) n qafn e saj e pyeti at se far
ishte, ajo iu prgjigj: sht nj kord n t ciln sht vn
nj hajmali (n kt rast sht fjala pr dika q kndohet
apo thuhet nj formul fjalsh dhe pastaj prdoret si hajmali)
pr t m ndihmuar. Ai ia mori e shkatrroi at dhe tha:
Familja e Abdullahit nuk ka nevoj pr shirk! Un kam
dgjuar t drguarin e Allahut q tha: Me t vrtet nuskat,
talismant dhe hajmalit jan shirk. Zejnebja u prgjigj:
Pse e thua kt? Syri im shum her dridheshe dhe kur un
shkova te filani, ifut, ai vuri nj hajmali (nusk) mbi t dhe
syri e ndaloi t dridhurn. Ibn Mesudi u prgjigj: Ajo
ishte vetm e nxitur, e shtytur prej shejtanit dhe kur ti u
magjepse (tu vu hajmalia) ai e la at. Pr ty do kishte qen
e mjaftueshme t thoshe ashtu si resuli s.a.u.s. thoshte:
" ` '-~ ` _'~ - -~ '- '- - +
'~- -' ` '-~ '-~ ".
Idh-habil-bas Rabben-nas ueshfi entesh-shaafii laa
shifaae il-laa shifaauke shifaaen laa jugaadiruhu sakama
O Zot i gjith njerzve, largoja dhembjen, shroje,
sepse Ti je shrues dhe nuk ka shrim ve asaj q Ti shron,
shrim q smundja m nuk i rikthehet.
68



67
Mbledhur nga Ibn Uaki.
68
Mbledhur nga Ebu Dauudi (Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1089),
Ahmedi, Ibn Maxhah dhe Ibn Hibban. Duaja sht transmetuar gjithashtu
nga Aishja dhe Enesi mbledhur nga Buhari (v.7 f.427-8 n.5) dhe Muslimi
(S.Muslim eng-trsns v.5 f.1195 n.5434).
Bazat e Teuhidit
47
Ligji pr hajmalit

Si u prmend m par, ndalimi i hajmalive, talismanve
dhe nuskave nuk sht i kufizuar vetm n formn e tyre
arabe, por ky ndalim sht pr do objekt q prdoret pr t
njjtin qllim. Prdorimi i llojeve t ndryshme t hajmalive
sht mjaft i prhapur sot n botn perndimore. Shum
talisman jan br kaq t zakonshm n jetn e prditshme
sa q shum pak njerz ndalojn pr t menduar pr to dhe
kur ata e bjn kt dhe zbulojn origjinn e tyre, shirku q
shtrihet n bazat e tyre bhet mjaft i qart. Shembujt e m
poshtm jan disa prej talismanve m popullor n botn
perendimore:
Kmbt e lepujve: Putrat e pasme t lepujve vihen n
zinxhir dhe byrzylyk si hajmali nga miliona njerz.
Origjina e ktij besimi sht bazuar n zakonin e lepujve pr
t prplasur kmbt e tyre t pasme n tok. Sipas pleqve t
vjetr, lepujt bisedojn me shpirtrat nn tok kur ata
prplasin kmbt. Kshtu q putrat mbahen si nj mjet pr
tia trasmetuar dshirat e dikujt shpirtrave dhe si nj hajmali
pr t sjell fat n prgjithsi.
Patkonjt e kuajve: Shum shtpi kan t gozhduar n
dyert e tyre apo diku tjetr patkonj kali (mjaft e prhapur
sht dhe vendosja e tyre n makina) gjithashtu patkonj t
vegjl varen n zinxhirt e elsave, varseve, byrzylykve
etj. pr t sjell mbarsi. Origjina e ktij besimi gjendet n
mitologjin e lasht greke. N Greqin e lasht kuajt
konsideroheshin kafsh t shenjta. N.q.s. nj patkua kali
varej n dern e nj shtpie, mendohej se ai do t sillte
mbarsi. Fundin e hapur t patkoit ata e vendosnin sipr q ai
t mbante fatin e mir dhe n.q.s. ai vendosej posht ata
besonin se mbarsia do derdhej.
Besimi n hajmali i jep gjrave t krijuara fuqin
hyjnore pr t larguar fatkeqsit, kshtu q ata q
bashkohen me kt besim pohojn se Zotrimi i Allahut
sht i kufizuar n krijimin prej Tij t krijesave. N fakt ata i
konsiderojn hajmalit m t fuqishme se Allahu, sepse
mendojn se hajmalit jan t afta t parandalojn fatkeqsit
e caktuara nga Allahu. Prandaj besimi n hajmali sht shirk
i qart ashtu si Ibn Mesudi tha n hadithin e prmendur m
Bazat e Teuhidit
48
sipr. Ky klasifikim pr hajmalit sht prforcuar nga
hadithi i mposhtm.
Ukba ibn Amir trasmeton se kur nj grup burrash iu
afrua resulit s.a.u.s. pr ti dhn besn dhe ai pranoi
betimin e nnt vetve prej tyre, por refuzoi t pranonte
betimin e njrit. Kur ata e pyetn pse ai e refuzoi betimin e
shokut t tyre ai u prgjigj: Me t vrtet ai ka vn
hajmali. Burri q kishte vn hajmali vuri dorn n rrobn
e tij e shqiti hajmalin, e theu pastaj bri betimin. Resuli
s.a.u.s. tha: Kushdo q v hajmali ka kryer shirk. (e
mbledhur nga Ahmedi dhe Tirmidhiu)

Nuskat me Kuran

Sahabt si Ibn Mesud, Ibn Abas dhe Hudhejfa ishin t
gjith kundr vnies s nuskave me Kuran. Disa nga
dijetart Tabiin (nxns t shokve t resulit s.a.u.s.) e lejuan
at, por shumica e tyre ishin kundr ktij veprimi. Megjithat
tekstet e haditheve pr talismant dhe hajmalit nuk bjn
dallim midis atyre me Kuran dhe atyre pa Kuran. Ne nuk
kemi asgj t transmetuar se resuli s.a.u.s. mbante nuska me
Kuran apo se i lejonte ato t prdoreshin. Nga ana tjetr
nuskat me Kuran kundrshtojn ndalimin q i bri resuli
s.a.u.s. nuskave n prgjithsi dhe dalin kundr metods q
resuli s.a.u.s. ka praktikuar pr t larguar t keqen. Sipas
sunnetit kur t afrohet nj e keqe lexohen sure t Kuranit
dhe ajete.
69
(P.sh. suret 113 dhe 114 t Kuranit dhe si ajet
mund t prmendim ajetin kursij)
Nj metod pr t pasur mbarsi sht dhe leximi e
praktikimi i Kuranit. Resuli s.a.u.s. ka thn: Kushdo q
lexon nj shkronj nga libri i Allahut fiton nj vepr t mir
dhe secila vepr e mir sht e vlefshme dhjet her sa vlera
e saj. Un nuk po them se elif lam mim sht nj shkronj,
por elifi sht nj shkronj, lami sht nj shkronj, mimi
sht nj shkronj.
70
Vnia e nuskave me Kuran sht si
puna e nj njeriu t smur q merr nj recet nga doktori.
N vend q t lexoj Kuranin dhe t marr ilaet prej tij ai e

69
Treguar nga Ebu Hurejra dhe mbledhur nga Buhari (shiko S.Buhari v.6
f.491 n.530).
70
Mbledhur nga Ahmedi dhe Hakimi.
Bazat e Teuhidit
49
mbshtjell at, e fut n qese dhe e var n qaf apo diku
tjetr, duke besuar se ai do ta bj at mir.
Isaa ibn Hamza tha: Nj her un shkova pr ti br
nj vizit Abdullah ibn Ukejmit dhe gjeta Hamzain me t.
Pyeta Abdullain: Nuk mban Temimeh (hajmali)? Ai u
prgjigj: Allahu na mbroft nga kjo! Nuk e di ti se resuli
s.a.u.s. ka thn: Kushdo q v varse ose byrzylyk varet
prej saj.
71
(Ktu sht fjala pr varset ose byrzylykt
Temimeh sh.p.)
Prodhimi i Kuranve t vegjl, aq t vegjl sa q jan t
pa lexueshm me sy t lir, duke pasur pr qllim varjen e
tyre npr medalione sht nj veprim q i fton njerzit n
shirk. Gjithashtu t njjtn gj bn edhe shkruarja me grma
t palexueshme e ajetit kursij dhe varja e tij npr varse. Ai
q i v kto objekte (ornamente) vetm pr bukuri pr t nuk
ka problem. Por shumica i v ato pr tu mbrojtur nga e
keqja, pra bjn gabim. Muslimant duhet t jen shum t
kujdesshm q t mnjanojn prdorimin e Kuranit si
hajmali, duke e vn at n makinat e tyre apo duke e varur
n zinxhira, varse, byrzylyk etj. mnyra q jomuslimant i
prdorin pr hajmalit dhe talismant e tyre. Kto veprime i
hapin dyert shirkut. Kshtu q duhen prpjekjet maksimale
pr t pastruar besimin nga t gjitha ato gjra q na largojn
nga konceptet e pastra t teuhidit.

Shenjat (e mbarsis ose fatkeqsis)

Arabt para Islamit konsideronin drejtimin e lvizjes s
kafshve ose zogjve si shenj e afrimit t fatit t mir ose t
keq dhe planifikonin jetn e tyre sipas ktyre shenjave.
Veprimi i leximit t shenjave t mira ose t kqija nga
lvizjet e zogut apo t kafshs quhet me emrin Tijarah
72
q
vjen nga folja arabe Taare e cila do t thot fluturoj. P.sh.
n.q.s. nj individ nis nj udhtim dhe nj zog fluturon mbi t
dhe pastaj kthehet n t majt ai shikon n t nj shenj t
afrimit t fatit t keq dhe kthehet n shtpi. Islami i

71
Trasmetuar nga Ibn Mesud dhe mbledhur nga Ahmedi, Tirmidhiu dhe
Hakimi.
72
Q n shqip do t thot Ogur , nj shenj e caktuar e cila tregon mbarsi
ose fatkeqsi.shn.red.
Bazat e Teuhidit
50
zhvlersoi kto gjra sepse ato shkatrojn bazat e teuhidit
el-Ibade dhe teuhidit el-Esmaa ues-Sifaat.(n kto pika)
1-N drejtim t forms s adhurimit t njohur me emrin
Mbshtetje (Tauakkul) tek t tjert ve Allahut, dhe
2-nga q kto gjra t japin prshtypjen se njeriu ka
fuqin pr t parashikuar se far gjrash do t vijn t mira
apo t kqija, dhe aftsin pr t mnjanuar Kaderin e
Allahut.
Baza n t ciln mbshtetet ndalimi i Tijarah-s
(supersticioneve) sht hadithi i trasmetuar nga Husejni, nipi i
resulit s.a.u.s., ku resuli s.a.u.s. ka thn: Kushdo q bn
Tijarah ose e ka at t br pr veten e tij, (kushdo q) ka
parashikuar t ardhmen e tij ose ka magjepsur dik (i ka
br magji dikujt dhe at e ka zn magjia), (ai) nuk sht
prej nesh.
73
Nesh ktu do t dhot kombi Islam. Prandaj,
Tijarah (supersticioni) konsiderohet midis veprimeve t cilat e
nxjerrin, at q beson n t, jasht Islamit. Gjithashtu resuli
s.a.u.s. ka sqaruar se Tijaraja sht e sajuar nga njerzit (pra
ska asgj t vrtet) n nj hadith tjetr t transmetuar nga
Muavia ibn Hakem. Muavija i tha resulit s.a.u.s., Ka midis
nesh q ndjekin shenjat e zogut. Resuli s.a.u.s. u prgjigj:
Kjo sht vetm dika e sajuar nga vetja juaj, kshtu q
mos e lejo at tiu ndaloj juve.
74
D.m.th. mos e l at q
t t ndaloj nga dika q dshiron ta bsh sepse shenja t
tilla jan t gjitha shpikje fiktive t imagjinats s njeriut t
cilat nuk jan reale. Pra i drguari i Allahut shpjegoi qart se
Allahu nuk e bri drejtimin n t cilin zogjt fluturojn
shenj pr ndonj gj. Asnj mbarsi ose fatkeqsi q ndodh,
nuk shkaktohet e as nuk parashikohet nga lvizjet e zogjve
n fluturim, bile edhe n.q.s. ndonj ngjarje ndodh n
prpudhje me konceptet para Islame pr kt (Tijarah).
Sahabt (shokt e resuli s.a.u.s.) kan hedhur posht me
forc t gjitha manifestimet e besimit n shenjat e zogjve
kudo q ata i gjenin ato t shprehura, tek shokt, studentt e
tyre etj. P.sh. Ikrimah ka thn: Nj her kur ne ishim ulur
me Ibn Abasin, nj zog fluturoi mbi ne dhe klithi. Nj burr
nga grupi ather tha me z t lart. (shenj) E mir!
(shenj) E mir! Ibn Abasi e qortoi at duke thn. Ska as

73
Mbledhur nga Tirmidhiu.
74
S.Muslim eng-trans v.4 f.1209 n.5532.
Bazat e Teuhidit
51
t mir as t keqe n t.
75
Gjithashtu edhe Tabiint
(studentt e sahabve) kan hedhur posht t gjitha format e
besimit n shenja t shprehura n gjeneratn e tret t
muslimanve. Nj her nj sorr klithi kur Tauusi ishte n
nj udhtim me njrin prej shokve t tij. Shoku i tij ather
tha: (shenj) E mir! Tauusi u prgjigj: far sht e mir
n t? Mos m shoqro m.
76
Megjithat ka nj thnie q i
atribohet resulit s.a.u.s. n S.Buhari kuptimi i s cils n nj
far mnyre sht i dyshimt; Shenjat e kqia jan tre
gjra: grat, kafsht q prdoren pr ti hypur dhe
shtpit.
77
Aishja e ka hedhur posht kt transmetim duke
thn: Pasha At q ia solli Furkanin Abul Kasimit (nj prej
emrave t resulit s.a.u.s.), kushdo q e tregon at ka gnjyer. I
drguari i Allahut tha se njerzit e injorancs shpesh thonin,
Me siguri ka Tijareh te grat, shtpit dhe kafsht e
ngarkess. Pastaj ajo kndoi ajetin:

] '- _ ` ~- _ ` ` _ ---~ ~ '- '~
'- .- ~ [

Nuk godet fatkeqsi (mjerim) n tok e as nuk ju bie
juve ve n prputhje me far ishte shkruar m par
(57:22)
78


Megjithat hadidhi duhet komentuar sipas nj tjetr
transmetimi t tij i cili sht m specifik; N.q.s. do kishte
shenja t kqia, ato do ishin te kuajt, grat dhe vendet e
banimit.
79
Resuli s.a.u.s. nuk ka kofirmuar ekzistencn e
shenjave t kqia, por vetm ka treguar vendet ku ajo mund
t ndodh m shum n.q.s. do ishte e vrtet. Arsyeja pse
kto tre gjra (grat, kuajt dhe vendet e banimit) u
specifikuan ishte se ato shoqroheshin me fatkeqsi t
shpeshta dhe se ato ishin gjrat m t rndsishme n jetn e
njeriut. Pr kto gjra resuli s.a.u.s. ka porositur t bhen dua
(lutje) t veanta. Ai ka thn: N.q.s. ndonj prej jush

75
Cituar n Tejsirin el-Aziz el-Hamid f.428.
76
Ibid.
77
S.Buhari v.7 f.447-8 n.666.
78
Mbledhur nga Ahmedi, Hakimi dhe Ibn Huzejmeh.
79
S.Buhari f.435 n.49. S.Muslim eng-trans v.3 f.1099 n.3911.
Bazat e Teuhidit
52
martohet me nj grua ose merr nj shrbtore ai duhet t
vr dorn mbi ballin e saj, t prmend emrin e Allahut, t
lutet pr bekim pastaj t thot:

" ~ =-= -= '+--= '~ -= '-= =' _ +
-= '+--= '~ ~ '~ "
Allhumme inii es-eluke hajreha ue hajre maa
xhebeltehaa alejh ue eudhubike min sherrihaa ue sherri maa
xhebeltehaa alej.
O Allah, t lutem ty pr m t mirn e saj dhe m t
mirn e asaj q Ti e ke br nj pjes t natyrs s saj, dhe
krkoj mbrojtje te Ti nga e keqja e saj dhe e keqja q Ti e ke
br pjes t natyrs s saj.
N.q.s. ai blen nj deve le t kap pjesn m t lart t
gungs s saj dhe t thot po kt dua.
80

Gjithashtu sht trasmetuar se resuli s.a.u.s. ka thn se
n.q.s. ndonjri prej nesh hyn n nj shtpi ai duhet t thot:
" = '~ ~ ~ '~'- - '~- = "
Eudhu bikelimaati-lahi taamaati min sherri maa
hkalak
Krkoj mbrojtje n fjalt perfekte t Allahut nga e
keqja q Ai ka krijuar.
81
Enes ibn Malik citoi Jahja ibn
Seid q tha se nj grua shkoi te resuli s.a.u.s. dhe tha: O i
drguari i Allahut sht nj shtpi, banort e s cils ishin
shum dhe pasuria e tyre ishte e bollshme. Pastaj numri i
tyre u paksua dhe pasuria u zhduk. A mund ne ta lm
at? Resuli s.a.u.s. u prgjigj: Lreni at sepse sht
mallkim prej Allahut.
82
Resuli s.a.u.s. i informoi ata se
lnia e saj nuk ishte form e Tijaras (supersticionit) sepse vendi
kishte shkaktuar nj ngarkes psikologjike te ta pr shkak t
fatkeqsis dhe vetmis. Kjo sht nj ndjenj natyrale q
Allahu e ka vendosur te njeriu. Sa her q njeriu ndjen dika
t keqe ose fatkeqsi n, ose nga nj gj, ai priret pr t mos

80
Trasmetohet nga Emir ibn Shuajb dhe mledhur nga Ebu Dauudi
(Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.2 f.579 n. 2155) dhe Ibn Maxha.
81
Trasmetuar nga Hauhah bint Hakim dhe mbledhur nga Muslimi
(S.Muslimi eng-trans v.4 f.1421 n.6521).
82
Mbledhur nga Ebu Dauud (Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1099-
1100 n.3913) dhe Maliku (Muhamed Rahimudin Muuatta Imam Malik
eng-trans f.413 n.1758).
Bazat e Teuhidit
53
e plqyer at dhe do t largohet sa m larg t jet e mundur
prej saj, megjithse objekti n fjal aktualisht nuk shkakton
fatkeqsi. Gjithashtu duhet t bjm vrejtjen se kjo krkes
u b kur fatkeqsia i kishte mjeruar ata dhe jo prpara (se ti
binte fatkeqsia). sht korrekte t thuash pr nj popull ose
vend se sht i mallkuar nga Allahu pr shkak t fatkeqsive
q i bien atyre. I mallkuar n kuptimin se ata jan ndshkuar
nga Allahu pr dika t keqe q kan br. Gjithashtu njeriu
priret pr t dashur dhe pr t qen afr do gjje q i sjell
atij mbarsi dhe sukses. Kjo ndjenj n vetvete nuk sht
Tijarah, megjithat kur ajo vendoset n vend t gabuar mund
t oj n Tijarah dhe shirk, gj q ndodh kur nj individ
prpiqet t mnjanoj vendet dhe gjrat n t cilat t tjert
kan pasur fatkeqsi ose kur ai krkon gjrat n t cilat t
tjert kan pasur mbarsi. Ai fillon ti atribuoj fatkeqsit
dhe mbarsit vendeve ose gjrave dhe n kt moment ai
mund edhe t kryej veprime adhurimi atje (ose pr to).



Fa'l [shenja e (mir) e fatit]

Enesi transmeton se resuli s.a.u.s. ka thn: Nuk ka
infeksion
83
(Infektimi q hedh posht Islami sht besimi se smundja
krijohet vet e jo nga Allahu, pasi smundja sht nj prej krijesave t
Allahut dhe ndikimi i saj bhet vetm me lejen e Tij. Ndrsa kalimi i
smundjes nga i smuri tek i shndoshi sht dika e vrtet q Islami
nuk e hedh posht ashtu si thot resuli s.a.u.s.: Nuk duhet q i smuri t
shkoj me t shndoshin. [Tra, Buhari (10/243) Mbi mjeksin, kapitulli i
infektimit, dhe Muslim (4/1743) f.221, Mbi paqen, kapitulli i infektimit ].
Po ashtu n nj hadith tjetr resuli s.a.u.s. thot: Ikni prej lebrozit ashtu

83
N nj tregim tjetr transmetohet nga Ebu Hurejra dhe mbledhur nga
Buhari dhe Muslimi n t ciln resuli s.a.u.s. mohoi ekzistencn e
infektimit, nj beduin pyeti: O i drguari i Allahut, po pr rastin e nj
tufe devesh t shndetshme n shkrettir n t ciln sillet nj deve e
smur dhe ato t gjitha smuren pr shkak t saj? Resuli s.a.u.s. u
prgjigj: Kush e infektoi deven e par? (S.Buhari v.7 f.411-2 n.612)
dhe S.Muslim eng-trans v.3 f.1097 n.3907). Resuli s.a.u.s. ktu mohon
infektimin e bazuar n besimet para Islamit n t cilat shkaktimi i
(infeksionit) saj i atribuohej shpirtrave dhe zotave ve Allahut.
Bazat e Teuhidit
54
si do iknit prej luanit. [Tra, Buhari (10/158), Mbi mjeksin, kapitulli i
infektimit.] ) as Tijarah, por un e plqej Fal (in). Shokt
ather e pyetn: far sht Fa'l? Ai u prgjigj:Nj
fjal e mir(shprehsdhnse).
84
Aprovimi ose pranimi i
shenjave t kqia tek objektet tregon mendime t kqia pr
Allahun dhe prezencn e ideve q prmbajn shirk.
Megjithse, besimi n shenjat e mira priret pr t qen m
pozitiv n drejtim t afrimit me Allahun, ai prmban shirkun
e dhnies s fuqis hyjnore gjrave t krijuara. Pr kt arsye
sahabt u uditn kur resuli s.a.u.s. shprehu plqimin e tij pr
Fa'l-in, nj shenj e mir. Megjithat resuli s.a.u.s. prcaktoi
kufinjt e konceptit t Fa'l-it brenda t cilve ky koncept
pranohet nga Islami dhe kjo (Fa'li q pranohet) sht
prdorimi i termave optimiste. P.sh. vnia e nofks selim
nj njeriu t smur ose uaaxhid (gjets) nj personi q ka
humbur dika. Prdorimi i ktyre dhe i termave t ngjashme
me to ringjall shpres dhe optimizm n fatkeqsi dhe
stimulon ndjenjn e t qnurit mir.
85


Vendimi Islam pr shenjat

Nga hadithet e msiprme mund t duket qart se
Tijaraja i referohet besimit t prgjithshm n shenja.
Principi i nxjerrjes s parashikimit t fatit nga lvizjet e
zogjve sht hedhur posht trsisht nga sunneti i resulit
s.a.u.s. Arabt e vjetr i merrnin shenjat nga zogjt ndrsa
kombet e tjera i merrnin shenjat e tyre nga diku tjetr, por n
parim ato prmbajn t njjtn gj. Shpesh kur origjina e
ktyre shenjave indentifikohet, shirku n to bhet shum i
qart. Shenjat e mposhtme jan vetm disa nga shenjat e
panumrta q vrehen sot n shoqrin perendimore.
Trokitja n dru: Kur dikush sht mirnjohs pr dika
dhe shpreson se fati i tij sdo ndryshoj thot: Trokit n
dru dhe shikon rrotull pr dru q t trokas n t. Origjina e
ktij besimi vjen nga periudha kur njerzit n Evrop
besonin se zotat jetonin brenda pemve. Pr ti krkuar

84
Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.7 f.436 n.651) dhe S.Muslim
(S.Muslim eng-trans v.4 f.1098 n.5519). Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3
f.1098 n.3906.
85
Tejsir Aziz Hamid f.434-435.
Bazat e Teuhidit
55
zotit-pem nj favor ata duhet t preknin pemn dhe n.q.s.
dshira e tyre realizohej ata duhej t preknin pemn prsri
pr t falenderuar zotin-pem.
Derdhja e krips: N.q.s. kripa derdhet, shum njerz
besojn se fatkeqsia shum shpejt do ti ndjek ata, kshtu
q kripn e derdhur e hedhin mbi shpatulln e majt pr t
neutralizuar fatkeqsin. Origjina e ksaj gjje (shenj) sht
n besimin e t vjetrve se kripa ka fuqi magjike pr shkak t
aftsis s saj pr ti mbajtur gjrat e freskta. Kshtu q
derdhja e krips u b paralajmrim i t keqes dhe n.q.s.
mendohej se shpirtrat e kqinj jetonin n ann e majt t
dikujt, hedhja e krips s derdhur mbi shpatulln e majt
supozohej se do t knaqte shpirtrat e kqinj.
Thyerja e pasqyrs: Shum njerz besojn se thyerja e
pasqyrs aksidentalisht sht shenj e 7 vjetve fatkeqsi.
Njerzit e lasht mendonin se pasqyrimet e tyre n uj ishin
shpirtrat e tyre. Kshtu q n.q.s. pasqyrimi prishej (p.sh.
n.q.s. dikush hidhte nj guralec n uj) dhe shpirtrat e tyre
bheshin cop-cop. Kur u b pasqyra ky besim u transferua
te to.
Macet e zeza: Kalimi i nj maceje t zez prmes
rrugs s dikujt pr shum njerz sht shenj e fatit t keq.
Ky besim e ka origjinn n mesjet kur njerzit besonin se
macet e zeza ishin manaret e shtrigave. Mendohej se shtrigat
bnin magji nga przierja e trurit t maceve t zeza me pjes
thithlopash, gjarprinjsh dhe insektesh. N.q.s. macja e zez e
ndonj magjistareje jetonte 7 vjet, pa prfunduar n
przierje, mendohej se macja ishte shndrruar n shtrig
(magjistare).
Numri 13: N Amerik numri 13 konsiderohet i pafat
kshtu n shum ndrtesa kati i 13 quhet i 14. 13 e premte
konsiderohet veanrisht e pafat dhe shum njerz evitojn
udhtimet ose takimet speciale n kt dit dhe n.q.s. ndonj
gj e keqe i bie (ndodh) atyre n kt dit ata menjher ia
atribuojn kt ksaj dite. Ky fenomen nuk sht i kufizuar
vetm te njerzit e zakonshm ashtu si mund t imagjinoj
ndokush. P.sh. komandanti i fluturimit i Apollo-s n 1970, q
gati u shkatrua, shpjegoi kur u kthye se ai duhet ta kishte
ditur se dika do t ndodhte. Kur u pyet pse, ai u prgjigj se
fluturimi u b n ditn e premte dat 13, plasja (ndezja e
Bazat e Teuhidit
56
motorve) u b n orn 13 dhe numri i fluturimit ishte
Apollo 13.
Origjina e ktij besimi vjen nga mbrmja e darks s
fundit t Jezusit ashtu si tregohet n Bibl.
N darkn e fundit ishin 13 njerz. Njri prej t 13-tve ishte
Juda, njeriu q tradhtoi Jezusin. 13 e premte mendohet se
sht e pafat pr t paktn dy arsye.
1-E premtja sht dita n t ciln supozohet se u
kryqzua Jezusi.
2-Sipas besimit mesjetar e premtja sht dita kur
magjistaret (rt) bjn mbledhjet e tyre.
N kto besime aftsia e Allahut pr t shkaktuar
mbarsin ose fatkeqsin ndahet me krijesat e Tij.
Gjithashtu frika pr fatkeqsit dhe shpresa pr mbarsi q
duhet ti drejtohen vetm Allahut, i drejtohet objekteve t
tjera ve Tij. Njohja e t ardhmes dhe t padukshmes sht
cilsi q i takon vetm Allahut, pra vetm Ai sht njohsi i
gajbit (t padukshmes), bile Allahu i ka treguar resulit s.a.u.s.
n Kuran se n.q.s. ai (resuli s.a.u.s.) do ta njihte t fshehtn
ai do kishte mnjanuar t gjitha fatkeqsit. (7:188)
Prandaj besimi n shenja klasifikohet si veprim shirku
n t gjitha kategorit kryesore t teuhidit. Ky klasifikim
vrtetohet nga hadithi i trasmetuar nga Ibn Mesudi n t cilin
resuli s.a.u.s. tha: Tijarah sht shirk! Tijarah sht shirk!
Tijarah sht shirk!
86
Abdullah ibn Amr ibn Asi gjithashtu
trasmeton se resuli s.a.u.s. ka thn: Kushdo q ndalohet
nga brja e dikaje pr shkak t Tijaras ka kryer shirk.
Shokt e pyetn, Me far shlyhet kjo? Ai u prgjigj:
Thuaj:
" -= ` -= ` -= ` -= ` -= ` + ".
Allahumme laa hajre il-la hajruke ue la tajre il-la
tajruke ue la ilahe gajruke.
O Allah, ska t mir ve t mirs Tnde e as ogur ve
ogurit tnd e ska Hyj tjetr ve Teje.
87

{Prkthimi i duave sht i prshtatur, prandaj i lutemi lexuesit q
duat ti msoj n arabisht sh.p.(sh.p.-do t thot shnim i prkthyesit)}

86
Mledhur nga Ebu Dauudi (Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1096-7
n.3901), Tirmidhi dhe Ibn Maxha.
87
Mbledhur nga Ahmedi dhe Taberani.
Bazat e Teuhidit
57
Nga hadithet e msiprme duket qart se Tijaraja nuk
sht e kufizuar vetm te zogjt por ajo prfshin t gjitha
format e besimit n shenja. Kto besime variojn n forma t
ndryshme, vende t ndryshme dhe koh t ndryshme
megjithat ato kan nj emrues t prbashkt, shirkun.
Prandaj muslimant duhet t jen shum t kujdesshm t
evitojn kto besime dhe n.q.s. ata n mnyr t
pavetdijshme veprojn sipas ktyre besimeve ata duhet t
thon duan e msiprme. Kjo pjes mund t duket e
parndsishme dhe gjith ky trajtim pr t mund t duket i
kot, megjithat Islami e thekson kt pjes sepse kjo paraqet
farn nga e cila mund t rritet shirku i madh. Adhurimi i
idhujve, njerzve, yjeve etj. nuk erdhi menjher. Praktika t
tilla u zhvilluan pr nj periudh t gjat kohore. Besimi i
njeriut n njsimin e Allahut gradualisht u grrye
(shkatrrua) ndrsa fara e shirkut t madh hodhi rrnj dhe u
rrit. Kshtu q Islami, me an t udhzimit t tij n t gjitha
aspektet e jets, prpiqet t rrnjos farat e kqia para se
ato t hedhin rrnj dhe t shkatrrojn themelin e besimit t
nj muslimani.

5- Tregimi i fatit

Si u prmend n kapitullin e msiprm ka njerz q
deklarojn se kan dije nga bota e padukshme ose pr t
ardhmen. Kta njihen me emra t ndryshm si p.sh.: falltor,
astrolog, magjistar, palmit (ata q lexojn fatin e dikujt nga
shenjat mbi palm) etj. Falltort ose njerzit q pretendojn
se lidhen me shpirtrat e vdekur prdorin metoda t ndryshme
nga t cilat ata thon se marrin (nxjerrin) informacion p.sh.:
leximi i gjetheve t ajit, vizatimi i vijave, shkruarja e
numrave, leximi i palms, horoskopi, vshtrimi i topave prej
kristali, falli me letra, shikimi i filxhanit, hedhja e shkopave
etj. N kt kapitull do t trajtojm forma t ndryshme
fallesh duke prjashtuar magjin e cila do t trajtohet n
kapitullin pasues.
Praktikantt e metodave t fshehta t cilt thon se
zbulojn t padukshmen dhe parathon t ardhmen, mund t
ndahen n dy kategori kryesore:
1- Ata q nuk kan ndonj dije ose sekret por q u thon
klientve t tyre incidente t prgjithshme q ndodhin te
Bazat e Teuhidit
58
shumica e njerzve. Kta shpesh bjn nj numr ritualesh pa
kuptim dhe pastaj thon hamendje t prgjithshme (t
menduara m par). Disa prej hamendjeve t tyre, pr shkak
se jan t prgjithshme, dalin t vrteta. Shumica e njerzve
priren pr t kujtuar ato pak thnie q dalin t vrteta dhe
shpejt harrojn shumicn q nuk del e vrtet. Kjo tendenc
sht rezultat i faktit se pas ca kohe t gjitha thniet bhen
mendime gjysm t harruara n subkoshienc derisa dika
ndodh dhe i rikujton ato. P.sh. sht br gj e zakonshme n
Amerikn e Veriut q t publikohen n do fillim viti thnie
t ndryshme t falltorve t famshm. Kur u b nj shqyrtim
i thnieve t ndryshme pr vitin 1980 u zbulua se vetm 24%
e thnieve ishin t sakta.
2- Grupi i dyt jan ata q kan kontakte me xhin. Ky
grup sht m i rndsishm sepse ai zakonisht prmban
gjynafin e rnd t shirkut dhe ata q przihen me t priren t
jen shum t sakt n informacionin e tyre dhe kshtu
paraqesin nj fitne (sprov) t vrtet si pr muslimant
ashtu dhe pr jo muslimant.

Bota e xhinve

Disa njerz jan prpjekur t mohojn realitetin e
xhinve t cilve Kurani i ka kushtuar nj sure t tr, suren
El-Xhin (n.72). Duke u mbshtetur n aspektin gjuhsor t
fjals xhin e cila vjen nga folja xhanne ( ' =), jexhunnu: t
mbulosh, fsheh, ata thon se fjala xhin i referohet (i
drejtohet) t huajve t zgjuar. T tjer bile thon se nj
xhin sht nj njeri q ska mendje t vrtet n kokn e tij,
por ai ka natyr zjarri.
E vrteta sht se xhint paraqesin nj tjetr krijes t
Allahut e cila bashkekziston me njeriun n tok. Allahu i
krijoi xhint para se Ai t krijonte njerzimin dhe i krijoi
kto dy krijesa (xhint dhe njerzit) nga elemente jo t njjta.
Allahu thot:

] ~` '--= ~- -~~ '~= ~ '-- ~ ' [
] ~~ ' ~ .- ~ -'--= '= [

Ne e krijuam njeriun nga balta e argjilit, t zi e t
prishur (me er t keqe).
Bazat e Teuhidit
59
E xhint i krijuam m par nga zjarri, nga flaka e
fort. (15:26-27)

Ata u quajtn xhin sepse ata nuk mund t shikohen nga
syri i njeriut. Iblisi (shejtani) sht prej xhinve megjithse ai
ishte mes melekve kur ata u urdhruan nga Allahu ti bjn
sexhde Ademit. Allahu na tregon n Kuran far tha shejtani
kur u pyet pse nuk i bri sexhde Ademit:

] ' -= ~ --= ' ~ _---= -~ -= ' [

Ai (Iblisi) tha: Un jam m i mir se ai, mua m ke
krijuar nga zjarri, e at e krijove nga balta! (38:76)

Aishja trasmeton se resuli s.a.u.s. tha: Melekt u
krijuan nga drita dhe xhint nga zjarri pa tym.
88
Allahu
thot n Kuran:

(Prkujto) kur u tham melekve: Pruljuni
Ademit, e ata iu pruln, prve Iblisit. Ai ishte nga
xhint (18:50)

Prandaj sht e gabuar ta konsiderojm at (Iblisin)
melek. Xhint mund ti ndajm n tre kategori t gjera sipas
mnyrs s ekzistencs s tyre. Resuli s.a.u.s. ka thn: Ka
tre lloje xhinsh: Nj lloj fluturon n ajr gjith kohn, nj
tjetr lloj ekziston si gjarprinj dhe qen dhe lloji i kufizuar n
tok i cili banon n nj vend ose endet rreth tij.
89

Xhint mund t ndahen gjithashtu n dy kategori sipas
besimit t tyre: Musliman dhe kafira (jobesimtar). Allahu na
tregon pr xhint besimtar n suren El-Xhin:

] ' '-~ ' '- = ~ - _~- _ _= .
'-== [ ] '-~ '- ~~ _ ~+ ~= '--- ~ - [ ]
~ ` -='- ~=- '~ '-- ~= _- [ ] '-+-- - '
'==~ - _= [


88
Mbledhur nga Muslimi (S.Muslim eng-trans v.4 f.1450 n.7134).
89
Mbledhur nga Tabariu dhe Hakimi.
Bazat e Teuhidit
60
Thuaj: Mua m sht shpallur se nj grup i vogl
nga xhint i vuri veshin dhe dgjoi (Kuranin) dhe (kur u
kthyen te t vett) than: Ne kemi dgjuar nj Kuran q
mahnit q udhzon n t vrtetn, andaj ne i besuam atij
dhe Zotit ton, kurrsesi nuk do tia shoqrojm m
asknd. Dhe se lartsia e madhruar e Zotit ton, nuk
sht q ka as grua, as fmij. Ska dyshim se ai
mendjelehti jon fliste t pa vrteta ndaj Allahut.
(72:1-4)

sht e vrtet se prej nesh ka besimtar
(musliman) dhe prej nesh ka q jan jasht rrugs
(jobesimtar), e kush e pranoi Islamin, t tillt msyn
rrugn e shptimit. Ndrsa ata q lshuan rrugn, ata u
bn lnd e xhehennemit. (72:14-5)

Xhint jobesimtar quhen n arabisht me emra t
ndryshm p.sh. Ifrit, shejtan, kariin etj. Ata prpiqen ta
orietojn njeriun n forma dhe mnyra t ndryshme. Cilido
prej njerzve q i dgjon ata dhe bn nj pun pr ta, quhet
shejtan. Allahu thot:

] = ` -='-~ ~= _- . '-= =~ [

Dhe kshtu do pejgamberi i bm armik shejtant
prej njerzve dhe xhinve (6:112)

do njeri ka nj xhin q e shoqron at dhe ky xhin
quhet Karin (shok, bashkudhtar) dhe sht pjes e testimit t
njeriut n kt jet. Xhini inkurajon dshirat m t ulta t
njeriut dhe prpiqet n mnyr t vazhdueshme pr ta
mnjanuar at nga rruga e drejt. Resuli s.a.u.s. duke
komentuar kt gj ka thn: Secilit prej jush i sht
shoqruar nj shok prej xhinve. Sahabt pyetn: Edhe ty
o i drguari i Allahut? Dhe resuli s.a.u.s. u prgjigj: Edhe
mua, vese Allahu m ka ndihmuar mua kundr tij dhe ai
sht nnshtruar. Tani ai vetm m nxit t bj t mira.
90

Profetit Sulejman iu dha mrekullia e kontrollit mbi xhint si
shenj e profecis s tij. Allahu thot n Kuran:

90
Mbledhur nga Muslimi (S.Muslim eng-trans v.4 f.1472 n. 6757).
Bazat e Teuhidit
61

] + -= ` = ~ --= '~-~ ~=
= [

E Sulejmanit i ishte tubuar ushtria e vet q
prbhej nga xhint, nga njerzit dhe nga shpendt dhe
ata mbanin vendin. (27:17)

Por kjo fuqi nuk i sht dhn askuj tjetr. Askush tjetr
nuk lejohet t kontrolloj xhint dhe askush nuk mundet.
Resuli s.a.u.s. ka thn: Nj Ifrit (xhin i fuqishm dhe i keq)
prej xhinve pshtyu mbi mua natn e kaluar duke u
prpjekur t m prishte namazin. Allahu m lejoi mua ta
nnshtroj at dhe kur un doja ta lidhja at n njrn prej
kollonave t xhamis q t gjith ju t mund ta shihnit at n
mngjes mu kujtua duaja e vllait tim Sulejmanit: O
Zoti im m fal (gabimin) m dhuro asi pushteti q askush
pas meje nuk do ta ket; vrtet, Ti je dhuruesi m i
madh. (38:35)
91

Njeriu nuk mund t arrij kontrollin mbi xhint sepse
ishte nj mrekulli e veant e dhn profetit Sulejman. (N
fakt) kontakti me xhint n rrethana t tjera ve zotrimit ose
aksidentale shum shpesh bhet nga kryerja e veprimeve
ofenduese ndaj Zotit t cilat jan t prbuzura dhe t
ndaluara n fe.
92
Qllimi i xhinve t kqinj (shejtan) sht
q t trheq sa m shum t tjer n gjynafin m t rnd,
adhurimin e t tjerve ve Allahut ose bashk me T.
Kontakti dhe kontrata me xhint bhet nga fallxhort t
cilve xhint mund tu japin informacion pr t ardhmen.
Resuli s.a.u.s. ka prshkruar se si xhint marrin informacion
pr t ardhmen. Ai ka treguar se xhint ishin t aft t
udhtonin n drejtim t kufinjve m t ult t qiellit dhe
dgjonin ca informacione pr t ardhmen q melekt i
trasmetonin midis tyre. Pastaj ktheheshin n tok dhe

91
Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.1 f.268 n.75) dhe Muslimi
(S.Muslimi eng-trans v.1 f.273 n.1104).
92
Ibn Tejmia Ese mbi xhint.(N kt rast xhint luajn me njerzit duke u
krijuar prshtypjen atyre se ata jan n sherbim t tyre n fakt ndodh e
kundrta.shen red.)
7
Bazat e Teuhidit
62
ushqenin me informacione njerzit me t cilt kishin lidhje.
93

Kjo ndodhte shpesh para profecis s Muhammedit s.a.u.s.
dhe fallxhort n at koh ishin shum t sakt n
informacionin e tyre. Kshtu q ata ishin t aft t fitonin
pozit n oborret mbretrore dhe gzonin shum popullaritet,
bile edhe adhuroheshin n disa vende. Pasi resuli s.a.u.s.filloi
misionin e tij situata ndryshoi. Allahu i urdhroi melekt q
t ruanin me shum kujdes kufinjt m t ult t qiellit dhe
shumica e xhinve u gjuajtn me meteor dhe yje godits.
Allahu e ka prshkruar kt fenomen n Kuran:

] '-+~ ~~~ '= --~ '' ~= '~~ '-~~ ' [ ]
~- '-'+~ ~= ` _~-~ ~ _~~ ~='-~ '+-~ ~- '- ' [

Dhe vrtet ne (xhint) kemi hulumtuar t arrijm
qiellin po at e gjetm prplot roje t forta dhe me
shkndija (zjarri q djeg). Dhe m par hulumtonim n
vend vshtrimin pr t dgjuar, e kush prpiqet t
dgjoj tash, ai has n pusin e shkndijs s zjarrt.
(72:8-9)

] -= '=-~ . ~ ''-=-= [ ] _~~ - ~ `
--~ '+~ --' [

Dhe at (qiellin) e kemi ruajtur prej do djalli t
mallkuar. Prve atij q vjedh (prgjon) ka dgjohet, po
edhe at e ndjek ylli i zjarrt (e djeg). (15:17-18)

Ibn Abasi ka thn: Kur resuli s.a.u.s. dhe nj grup
prej shokve t tij u nis pr n tregun Ukaadh, shejtant u
bllokuan nga dgjimi i informacionit n qiell. Meteort u
lshuan mbi ta, kshtu ata u kthyen te populli i tyre. Populli i
tyre i pyeti far kishte ndodhur dhe ata ia treguan. Disa
sugjeruan se dika do kishte ndodhur kshtu q ata u
shprndan npr tok pr t gjetur shkakun. Disa prej tyre
ndeshn resulin s.a.u.s. dhe shokt e tij kur ata ishin n
namaz dhe dgjuan Kuranin. Ata than me veten e tyre se ky
duhet t ishte shkaku q i bllokoi ata nga dgjimi. Pastaj ata

93
Mbledhur nga Buhari dhe Muslimi (S.Muslimi eng-trans v.4 f.1210
n.5538).
Bazat e Teuhidit
63
u kthyen te populli i tyre dhe i than: Ne kemi dgjuar
nj Kuran q mahnit q udhzon n t vrtetn, prandaj
ne i besuam atij dhe Zotit ton, kurrsesi nuk do tia
shoqrojm m asknd.(72:1-2)
94
Kshtu q xhint nuk
mund t mbledhin m informacion pr t ardhmen aq kollaj
sa e merrnin para misionit t resulit s.a.u.s. Pr shkak t
ksaj ata tani e prziejn informacionin me shum
gnjeshtra. Resuli s.a.u.s. ka thn: Ata (xhint) do ta
kalonin informacionin posht derisa ai arrin buzt e
magjistarit ose fallxhorit. Shum her nj meteor i arrin ata
prpara se ata ta kalojn at. N.q.s. ata e kalojn at para
se t goditen, ata do ti shtonin atij 100 gnjeshtra.
95

Aishja trasmeton se kur ajo e pyeti resulin s.a.u.s. pr
fallxhort ai u prgjigj se ata nuk ishin asgj. Ajo pastaj
prmendi se fallxhort ndonjher u thoshin gjra q ishin t
vrteta. Resuli s.a.u.s. tha: Kjo sht nj pjes e t vrtets
t ciln xhini e vjedh dhe e llomotit n veshin e shokut t tij,
por ai e przien at me 100 gnjeshtra
96
Njher ndrsa
Umar Ibn Hatabi ishte ulur, nj burr i pashm
97
kaloi
pran tij. Umari tha: N.q.s. nuk jam gabim, ky person sht
akoma duke ndjekur fen e tij t kohrave para Islamit ose
ndoshta ai ishte njri prej fallxhorve t tyre. Ai urdhroi
q njeriu (burri) t sillej tek ai dhe e pyeti pr far ai
dyshonte. Burri iu prgjigj: Un skam par kurr nj dit
si kjo ku muslimani ballafaqohet me akuza t tilla. Umari
tha: Ti duhet t m informosh. Pastaj njeriu tha: Un
isha falltori i tyre n kohn e injorancs. Me t dgjuar kt
Umari pyeti: M trego pr gjrat e uditshme q xhini yt
femr t thoshte ty. Ather burri tha: Nj dit kur isha n
treg ajo erdhi te un shum e mrzitur dhe tha: A nuk i ke
par ti xhint e dshpruar pas turprimit t tyre? Dhe
shkuarjen e tyre pas deveve femra dhe pronarve t tyre.
98


94
Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.6 f.415-6 n.443), Muslimi (S.Muslim
v.1 f.243-4 n.908), Tirmidhiu dhe Ahmedi.
95
Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.8 f.150 n.232) dhe Tirmidhiu.
96
Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.7 f.439 n.657), Muslimi (S.Muslim
eng-trans v.4 f.1209 n.5535).
97
Emri tij ishte Sauaad ibn Kaarib.
98
Pasi xhint u ndaluan nga dgjimi i melekve ata duhet t ndiqnin
arabt pr t zbuluar pse u ndaluan.
Bazat e Teuhidit
64
Umari thirri: sht e vrtet.
99
Xhint jan n gjendje t
informojn njerzit me t cilt lidhen, pr t ardhmen
relative. P.sh. kur dikush shkon te nj fallxhor, xhini i
fallxhorit merr t dhna nga xhini i personit (sqaruam m
par se do person ka nj xhin) pr planet q ky njeri ka br
para se t shkoj atje. Kshtu q fallxhori sht i aft ti thot
personit se ai do kt ose at, apo shko ktu ose atje. Me
ann e ksaj metode fallxhori i vrtet sht n gjendje t
msoj pr t kaluarn e t huajit n detaje t hollsishme. Ai
sht n gjendje ti tregoj nj personi krejtsisht t huaj pr
t, emrat e prindrve t tij (t personit), ku ka lindur ai, far
ka br n fmijri (ky person) etj. Aftsia pr t prshkruar
shum sakt (sikur sht e gjall) t kaluarn sht nj prej
shenjave t fallxhorit t vrtet q ka kontakt me xhin. Kjo
pr shkak se xhint jan n gjendje t prshkojn distanca t
mdha menjher, t mbledhin sasi gjigande informacioni
rreth gjrave t fshehta, sendeve t humbura dhe ngjarjeve t
pa vzhguara. Prov pr kt aftsi sht historia e
prmendur n Kuran pr profetin Sulejman dhe Belkizn
(mbretresha e Shebs). Njri prej xhinve t vrazhd
(Ifrit) tha: Un do ta sjell at ty, para se t ngrihesh nga
vendi yt, un pr t kam fuqi dhe jam i sigurt! (27:39)

Ligji Islam pr tregimin e fatit

Pr shkak t kufrit q prfshihet n tregimin e fatit,
Islami mban nj qndrim shum t ashpr ndaj tij. Islami
kundrshton do lloj shoqrimi me ata q praktikojn
tregimin e fatit duke prjashtuar rastin e kshillimit t tyre
pr t hequr dor nga kto praktika t ndaluara.

Shkuarja te fallxhort

Resuli s.a.u.s. ka vendosur rregulla t qarta t cilat
ndalojn do shkuarje te fallxhort. Safijjeh trasmeton nga
Hafsa (gruaja e resulit s.a.u.s.) se resuli s.a.u.s. ka thn:
Namazi i kujtdo q i afrohet ndonj fallxhori dhe e pyet at
pr ndonj gj nuk pranohet pr 40 dit dhe net.
100


99
Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.5 f.131-2 n.206).
100
Mbledhur nga Muslimi (S.Muslim eng-trans v.4 f.1211 n.5540).
Bazat e Teuhidit
65
Ndshkimi n kt hadith sht (thjesht) pr afrimin te nj
fallxhor dhe pyetja e tij pr kuriozitet. Ky ndalim mbshtetet
gjithashtu edhe nga hadithi i Muavi ibn Hakem es-Sulemi n
t cilin ai thot: O i drguari i Allahut ka disa njerz prej
nesh q (vizitojn) shkojn te fallxhort. Resuli s.a.u.s. iu
prgjigj: Mos shkoni tek ata.
101
Ky ndshkim i ashpr
sht caktuar pr shkuarjen tek fallxhort sepse ky veprim
sht hapi i par n drejtim t besimit te fallxhort. N.q.s.
dikush shkon atje duke dyshuar se a sht i vrtet tregimi i
fatit apo jo, dhe n.q.s disa prej thnieve t fallxhorit dalin t
vrteta ai me siguri do t bhet nj besimtar i zjarrt dhe i
zellshm n tregimin e fatit dhe n fallxhort. Individi q i
afrohet nj fallxhori sht i detyruar t bj namazin e tij t
detyruar gjat gjith periudhs 40 ditore megjithse ai nuk
merr shprblim pr namazin, dhe n.q.s. ai e braktis namazin
ai ka kryer nj tjetr gjynaf t madh. Sipas shumics s
juristve kjo sht e ngjashme me ligjin Islam n rastin e
namazit mbi ose n pron t vjedhur. Dijetart thon se kur
namazi farz kryhet, n rrethana normale, ai heq detyrimin e
namazit nga individi dhe me an t tij individi fiton
shprblim. N.q.s. namazi kryhet mbi ose n pron t vjedhur
ai heq detyrimin e namazit por ai ska shprblim (sevape).
102

Prandaj, resuli s.a.u.s. ka ndaluar faljen e t njjtit namaz
farz dy her.


Besimi te fallxhort

Islami e cilson kdo q shkon te falltori duke besuar se
ai di t padukshmen dhe t ardhmen, kafir (jobesimtar,
mohues). Ebu Hurejra dhe Hasani trasmetojn nga resuli
s.a.u.s. se ai ka thn: Kushdo q i afrohet nj fallxhori dhe
beson far ai thot, ka mohuar at q iu shpall
Muhammedit.
103
Nj besim i till i jep krijesave disa prej
cilsive t Allahut n lidhje me dijen e t padukshmes dhe t
ardhmes. Pra ai rrzon teuhidin Esmaa ues-Sifaat dhe paraqet

101
Ibid v.4 f.1209 n.5532.
102
Cituar nga En-Neueui n Tejsir El-Aziz El-Hamid f.407.
103
Mbledhur nga Ahmed, Ebu Dauud (Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3
f.1095 n.3895) dhe Bajhaki.
Bazat e Teuhidit
66
shirk n kt aspekt teuhidi. Pr analogji n kufr prfshihet
edhe leximi i librave ose shkrimeve t falltorve, dgjimi i
tyre n radio ose shikimi n televizion sepse kto jan mjetet
m t zakonshme me ann e t cilave sot falltort prhapin
thniet e tyre. Allahu thot qart n Kuran se askush ve Tij
nuk e njeh t padukshmen, bile as resuli s.a.u.s. Allahu thot:

] ~ -~-= ` '+~ ` -- _-'- [

elsat e fshehtsis jan vetm te Ai, at
(fshehtsin) nuk e di askush ve Tij (6:59)

Allahu i ka thn t drguarit Muhammed s.a.u.s.:

] = -- - '~ '~ ` ` '- _~-- =~ ` .
`-` -- ~ _-~~ '~ -= ~ [

Thuaj: Un nuk kam n dor pr veten time as
ndonj dobi, as ndonj dm, ve far do Allahu. Sikur
ta dija t fshehtn, do t shumoja pr vete t dobishmet e
nuk do m prekte gj e keqe. (7:188)

N nj ajet tjetr thuhet:

] - ` -- ` '~~ _ ~ ` . [

Thuaj: Askush ve Allahut as n qiell, as n tok
nuk e di t fshehtn. (27:65)

Prandaj t gjitha metodat e ndryshme q prdoren npr
bot nga falltort ose treguesit e fatit jan t ndaluara pr
muslimant (p.sh. parja e filxhanit t kafes, hedhja e fallit
me letra, horoskopi, orakulli etj. sh.p.). Allahu thot n
Kuran:

] '=` _ '~ -- - ='~ = -~-= -
~- '- - ~- '~ ~= -~- '~ - ~- '~
--= -= - [

Ska dyshim se vetm Allahu e di kur do t ndodh
kijameti, Ai e di kur e lshon shiun. Ai e di se ka n
Bazat e Teuhidit
67
mitra e ve Tij nuk e di kush far do ti ndodh nesr,
dhe askush nuk e di, ve Tij, se n vend (ose koh) do t
vdes. Allahu sht m i dijshmi, m i njohuri. (31:34)

Ne duhet t kemi kujdes me librat, revistat, gazetat apo
dhe individt t cilt n nj mnyr ose n nj tjetr, thon q
din t ardhmen ose t padukshmen. P.sh. kur nj musliman
q merret me parashikimin e motit parashikon shi, bor ose
kushte t tjera klimaterike pr t nesrmen ai duhet t shtoj
shprehjen InshaAllah (n.q.s. do Allahu). Gjithashtu kur
muslimania doktoresh e informon pacienten e saj se ajo do
t lind nj fmij n 9 muaj ose n kt apo at dit ajo
duhet t shtoj InshaAllah sepse kto parashikime jan
vetm vlersime t bazuara mbi informacion statistikor.























6- Kapitulli pr astrologjin

Dijetart e hershm musliman e quanin fushn e yjeve
dhe llogarive planetare n trsi me emrin Tenxhim dhe ata e
Bazat e Teuhidit
68
ndanin at n tre kategori kryesore pr qllim analizimi dhe
klasifikimi sipas ligjit Islam.
1- Kategoria e par paraqet besimin se qniet toksore
influencohen nga trupa qiellor dhe far do ndodh n t
ardhmen mund t parashikohet nga vzhgimi i lvizjeve t
ktyre trupave.
104
Ky besim, q njihet me emrin astrologji
dhe q e ka origjinn e tij n Mesopotami n mijvjearin e
tret p.e.s., arriti zhvillim t plot n civilizimin grek.
Gjithashtu forma m e vjetr Mesopotamiane e tij arriti n
Indi dhe Kin n shekullin e 6 p.e.s., por n Kin u adoptua
vetm parashikimi i t ardhmes nga yjet. N Mesopotami
astrologjia ishte nj institucion mbretror n t cilin shenjat
n lidhje me mirqnien e mbretit dhe popullit t tij
merreshin nga shenjat n qiell. Besimi baz n Mesopotami
ishte se trupat qiellor ishin zota t fuqishm. Kur kto yje-
zota u paraqitn n Greqi, n shekullin e 4 p.e.s., u bn
burim pr besimin planetar grek. Gjithashtu n Greqi
astrologjia si nj shkenc e prcaktimit t s ardhmes u
prhap dhe jasht oborrit mbretror te ata q mund ta
kapnin at.
105
Pr m shum se 200 vjet astrologjia kishte
nj influenc dominuse mbi fen, filozofin dhe shkencn
pagane e m pas pati ndikim t madh te Europa kristiane. T
dy Dante dhe sh.Thomas Aquinas, evpropian t shekullit t
13, pranuan shkakun astrologjik n filozofit e tyre
respektive (d.m.th. pranuan astrologjin sh.p.). Ky besim
mbahej edhe nga Sabiant tek t cilt u drgua i drguari
Ibrahim a.s. Sabiant hyjnizonin diellin, hnn dhe yjet dhe i
bnin sexhde atyre. Gjithashtu ata ndrtonin vende t veanta
adhurimi n t cilat vendoseshin statuja dhe piktura q
paraqisnin trupa qiellor. Ata besonin se shpirtrat e trupave
qiellor zbritnin te idhujt, komunikonin me ta dhe plotsonin
krkesat apo nevojat e njerzve.
106
Kjo form e astrologjis
konsiderohet kufr sepse shkatrron teuhidin Esmaa ues-
Sifaat. Besime t tilla i japin planeteve, yjeve dhe
galaktikave disa prej cilsive t Zotit. (Cilsia e Zotit q i
jepet m shum krijesave n kto besime sht Kaderi). Ata
q praktikojn astrologjin jan kafira sepse ata deklarojn se

104
Tejsir el-Aziz el-Hamid f.441.
105
William D.Halsey (ed.) Colliers Encyclopedia U.S.A.
106
Tefsir el-Aziz el-Hamid f441.
Bazat e Teuhidit
69
din t ardhmen e cila dihet vetm nga Allahu. Duke ia
atribuar vetes disa prej cilsive t Allahut ata iu ofrojn
atyre q besojn te ta nj mundsi fallse pr t mnjanuar t
keqen t ciln Allahu e ka prcaktuar pr ta dhe pr t fituar
t mirn t ciln Allahu nuk e ka prcaktuar pr ta.
Astrologjia klasifikohet harram bazuar n hadithin e Ibn
Abasit ku resuli s.a.u.s. ka thn: Kushdo q merr dije nga
ndonj deg e astrologjis ka marr dije nga nj deg e
magjis. Sa m shum q e shton (rrit, zmadhon) dijen n
kt gj aq m shum ai e shton (rrit, zmadhon) gjynafin.
107

2- N kategorin e dyt futen ata q thon se Allahu ka
dashur (ka br) q lvizja e trupave qiellor t tregoj
ngjarjet q ndodhin n tok.
108
Ky sht edhe besimi i
astrologve musliman t cilt msuan dhe praktikuan
shkencn babilonase t astrologjis. Astrologjia u shfaq n
oborrin mbretror nga halift e vonshm Emevij ashtu si u
shfaq te Abasit e par. Secili halif, nga kta q u prmendn
m sipr, kishte nj grup astrologsh q duhet ta kshillonin
at pr punt e dits dhe ta paralajmronin pr rreziqet q
afroheshin. Pr shkak se masat muslimane e dinin se
astrologjia n formn e saj origjinale ishte kufr kta
musliman q donin ta praktikonin at bn nj kompromis
q ajo t dukej nga ana Islame e pranueshme. Dhe ky
kompromis ishte thnia se parashikimet astrologjike ishin
sipas dshirs s Allahut. Por edhe kjo form e astrologjis
sht harram dhe ai q e praktikon at konsiderohet kafir.
Sepse n t vrtet nuk ka ndryshim n esenc midis ktij
besimi dhe atij t paganve. N kt lloj besimi fuqia e
Allahut i jepet trupave qiellor dhe ata q thon se
interpretojn informacionin e ktyre trupave pohojn se kan
dije pr t ardhmen, dije e cila i prket vetm Allahut.
Megjithat disa dijetar t vonshm u bn t dobt n
zbatimin e ligjeve hyjnore dhe lejuan kt form t
astrologjis pr shkak se ky besim ishte br i pranueshm
nga shum musliman.
3- N kategorin e tret dhe t fundit futet prdorimi i
informacionit t yjeve nga lundrtart ose udhtart e
shkrettirave n mnyr q t prcaktojn drejtimet, ose nga

107
Mbledhur nga Ebu Dauudi v.3 f.1095 n.3896.
108
Tejsir el-Aziz el-Hamid.
Bazat e Teuhidit
70
fermert pr t prcaktuar arritjen e stinve n mnyr q ata
t din kur t kultivojn drithrat etj.
109
Kto ose praktika t
ngjashme me to paraqesin aspektin e vetm t astrologjis q
sht hallall pr muslimant n prputhje me Kuranin dhe
sunnetin. Argumenti pr kt sht ajeti i mposhtm i
Kuranit.:

] - '~= _ '+- ~-+- =- .= ~
=- [

Ai sht, q krijoi yjet pr ju q me ta t orientoheni
n errsira kur jeni n tok ose n det (6:97)

Buhari transmeton thnien e mposhtme nga
Kataadeh:
110
Allahu i bri yjet pr t treguar drejtimin (e
udhtimit) dhe pr goditjen e shejtanve. Kshtu q, kushdo
q krkon ndonj gj prtej ksaj ka spekulluar. Ai ka ln
fatin e tij, ka humbur pjesn e tij t jets s mir, dhe ka
marr prsipr at pr t ciln ai nuk ka dije. Me t vrtet,
ata q e bjn kt jan njerz injorant ndaj urdhrave t
Allahut. Ata kan shpikur hyjnizimin pr yjet, duke thn se
kush martohet sipas filan ylli do ti ndodh kjo ose ajo gj,
ose kush udhton sipas filan ylli do t gjej kt ose at gj.
As yjet, as kafsht e as shpendt nuk din ndonj gj prej t
padukshmes. Allahu duhet tia kishte msuar at Ademit
n.q.s. Ai do donte tia msonte at dikujt. Allahu e krijoi
Ademin me duart e Tij, i bri melekt ti prkuleshin atij
dhe i msoi atij emrat e gjrave.
Kufizimet e vna nga Kataadah pr prdorimin e yjeve
bazohen mbi ajetin 98 t sures Enaam q u prmend m
sipr. Gjithashtu ajo bazohet n ajetin e mposhtm:

] '~= '+-= _--'-~- '-~ '~~ '- ~-
-='-~ [

Ne qiellin me t afrt e kemi zbukuruar me kandila
(yje ndriues) dhe ata i kemi br gjuajts kundr djajve,
(67:5)

109
Ibid f.447-8.
110
Nj dijetar midis atyre q msuan nga shokt e resulit s.a.u.s.
Bazat e Teuhidit
71


Resuli s.a.u.s. ka shpjeguar se xhint ndonjher
udhtojn n qiell dhe prgjojn melekt kur ata bisedojn
midis tyre pr ngjarje q do t ndodhin n tok. Xhint pastaj
kthehen n tok dhe informojn ata q merren me
parashikimin e t ardhmes. Ai gjithashtu ka shpjeguar se
Allahu prdor goditjet me yje pr ti larguar ata (xhint) dhe
pr t parandaluar prgjimin prve rasteve t rralla. Resuli
s.a.u.s. ka thn edhe se parashikimet e fallxhorve jan
przierje e pak t vrtetave me qindra gnjeshtra.
111
Prandaj
muslimant jan t detyruar t ruhen nga prdorimi i yjeve
pr qllime t tjera ve atyre q jan prcaktuar qart nga
Allahu.

Argumentet e astrologve musliman

Muslimant e ngatrruar me astrologjin jan prpjekur
t shfrytzojn disa ajete t Kuranit pr t mbshtetur dhe
justifikuar praktikat e tyre. P.sh. surja Buruxh sht
prkthyer n Anglisht si kapitulli i shenjave zodiakale
112

dhe ajeti i saj i par sht prkthyer si nj betim hyjnor:
Pasha shenjat zodiakale.
Ky prkthim i fjals Buruxh sht nj prkthim i
pasakt, i gabuar dhe q t prin n rrug t shtrembr. Kjo
fjal n t vrtet ka kuptimin konfigurimet e yjeve dhe jo
shenjat zodiakale. Shenjat zodiakale jan vetm forma
kafshsh q i vihen konfiguracioneve yjore dhe kto shenja
jan t marra nga Babilonasit dhe Grekt e lasht. Prandaj ky
ajet n asnj mnyr nuk mund t mbshtes praktikn
pagane t adhurimit t yjeve. Paraqitja n forma kafshsh
nuk ka lidhje me konfiguracionet e yjeve, jo vetm kaq, por
lvizja e yjeve n qiell mund t shkaktoj q konfiguracioni i
yjeve t ndryshoj krejtsisht me kalimin e kohs.
N koht e hershme ajeti i mposhtm prdorej pr t
justifikuar astrologjin n oborret e halifve.:


111
Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.7 f.439 n.657) dhe Muslimi
(S.Muslim v.4 f.1209 n.5535).
112
A.Yusuf Ali . The holy Quran (trans) f.1714.
Bazat e Teuhidit
72
] ~-+ =-'- '~`= [

Vuri edhe shenja t tjera (pr orientim ditn), ndrsa
(natn) ata orientohen me an t yjeve. (16:16)

Astrologt musliman thoshin se ky ajet do t thot se
yjet jan shenja q tregojn t padukshmen dhe nga kjo dije
njerzit mund t udhhiqen n t ardhmen e tyre.
113
Ibn
Abasi, t cilin resuli s.a.u.s. e ka quajtur prkthyes t (t
kuptimit) Kuranit, ka thn: Shenjat, e prmendura n
kt ajet nnkuptojn shenjat e rrugve ose shenjat e vendeve
n ort e dits. Ato nuk i referohen aspak yjeve. Ai vazhdoi
t thoshte se pjesa ndrsa (natn) ata orientohen me
ann e yjeve do t thot se ata orientohen pr t gjetur
drejtimin e udhtimit t tyre gjat nats, n tok ose det, nga
yjet.
114
Me fjal t tjera kuptimi i ktij ajeti sht i njjt
me at t ajetit 98 sure El-Enam. N do rast, prdorimi i
ktyre ose ajeteve t tjera t Kuranit pr t mbshtetur
studimin dhe aplikimin e pseudoshkencs s astrologjis,
sht krejtsisht i pa vlefshm. Ky prdorim kundrshton
shum ajete t tjera n Kuran t cilat pohojn se vetm
Allahu e di t ardhmen dhe shum hadithe ku qart ndalohet
msimi dhe besimi i astrologjis dhe i pseudoshkencave t
tjera t ngjashme me t. P.sh. Ibn Abasi, shok i resulit
s.a.u.s., transmeton se ai ka thn: Kushdo q mson nj
deg t shkencave yjore ka msuar nj deg t magjis.
115

Ebu Mihxham gjithashtu trasmeton se resuli s.a.u.s. ka thn:
Ajo pr t ciln friksohem m tepr pr umetin tim pas
kohs sime sht: Padrejtsia e udhheqsve t tyre, besimi
n yje dhe mohimi i Kaderit.
116
Kshtu q, besimi n
astrologji ose praktikimi i saj nuk jan t bazuara n Islam.
Kushdo q prpiqet t shtrembroj fjalt e teksteve fetare
pr tia prshtatur dshirave t devijuara t tij bn at q

113
Tejsir el-Aziz el-Hamid f.444.
114
Mbledhur nga Ibn Xherir Taberiu n Tefsirin e tij Xhamiul-bejan eu
Teuil el-Kuran. v.14 f.91.
115
Mbledhur nga Ebu Dauud (Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1095
n.3895) dhe Ibn Maxhah.
116
Mbledhur nga Ibn Asakir dhe vrtetuar nga Sujuti (Cituar n Tejsirin
el-Aziz el-Hamid f.445).
Bazat e Teuhidit
73
bn ifutt. Ata morn vargjet e Teuratit jasht kontekstit
dhe ndryshuan kuptimet e tyre me vetdije (Shiko n Kuran
4:47 ; 5:13 ; 5:41).

Vendimi Islam pr horoskopin

Si u prmend m lart jo vetm astrologjia sht harram,
por edhe shkuarja te astrologu, dgjimi i thnieve t tij, blerja
e librave t astrologjis ose leximi i horoskopit jan t
ndaluara. Pr shkak se astrologjia sht prdorur kryesisht
pr parashikimin e t ardhmes ata q e praktikojn at quhen
falltor. Pra, kush krkon horoskopin e tij futet n rregullin
q prmban thnia e resulit s.a.u.s.: Namazi i kujtdo q i
afrohet nj falltori dhe e pyet at pr ndonj gj, nuk do ti
pranohet pr 40 dit dhe net.
117
Ashtu si e kemi sqaruar
m par ndshkimi n kt hadith sht (thjesht) pr afrimin
dhe pyetjen e astrologut, bile edhe n.q.s. personi sht n
dyshim pr vrtetsin e thnieve t astrologut. N.q.s.
personi sht n dyshim pr vrtetsin ose fallsitetin e
informacionit t astrologut ai sht n dyshim se a e din apo
jo t ardhmen dhe t padukshmen t tjer ve Allahut. Kjo
sht nj form shirku, sepse Allahu ka thn qart:

] ` '+~ ` -- _- '-~ -~-= [

elsat e fshehtsis jan vetm tek Ai, at
(fshehtsin) nuk e di kush ve Tij (6:59)

] - ` -- ` '~~ _ ~ ` . [

Thuaj: Askush ve Allahut as n qiej as n tok
nuk e di t fshehtn (27:65)

N.q.s. ndonj beson n parashikimet e horoskopit t
dhn nga nj astrolog ose t shkruajtur n librat e
astrologjis, gazeta etj. ai bie n kufr si ka thn resuli
s.a.u.s.: Kushdo q i afrohet nj falltori dhe beson n far
ai thot, nuk ka besuar n far iu shpall

117
Transmetuar nga Hafsa dhe mbledhur nga Muslimi (S.Muslim eng-
trans v.4 f.1211 n.5540).
Bazat e Teuhidit
74
Muhammedit.
118
Ashtu si hadithi i msiprm edhe ky
hadith n pamje t par i referohet falltorve, por ai sht po
aq i zbatueshm dhe pr astrologt. T dy thon
(parashikojn) t ardhmen. Thniet e astrologve e
kundrshtojn teuhidin tamam si ato t falltorve. Ata thon
se personalitetet e njerzve jan prcaktuar nga yjet dhe
veprimet q do bjn dhe ngjarjet e jets s tyre jan t
shkruara n yje. Falltort e rndomt thon se format e
kafes n fund t filxhanit i tregojn atyre t ardhmen. N t
dy rastet individt shprehin aftsin pr t lexuar n format
fizike t objekteve t krijuara dijen pr t ardhmen. Besimi
n astrologji dhe llogaritja e horoskopit jan n kundrshtim
t hapur me kuptimin dhe shpirtin e Islamit. sht shpirti i
zbrazt q nuk ka shijuar besimin e vrtet ai q krkon kto
rrug. Kryesisht kto rrug paraqesin nj prpjekje t kot
pr ti shptuar Kaderit duke besuar se n.q.s. ata din far
do ti ndodh nesr mund t prgatiten q sot. N kt
mnyr ata prpiqen t mnjanojn t keqen dhe t sigurojn
t mirn. Allahu i ka thn resulit s.a.u.s.:

] . '~ -= ~ `-` -- = --
-~ - -~- ~ ` ' ~ _-~~ [

Thuaj: Sikur ta dija t fshehtn, do t shumoja
pr vete t dobishmet, e nuk do m prekte gj e keqe. Un
nuk jam tjetr vetm se qortues dhe prgzues pr
njerzit q besojn. (7:188)

Pra muslimant e vrtet jan t detyruar t qndrojn
larg ktyre gjrave. Vatht, zinxhirt etj. q kan shenja
zodiakale nuk duhen (veshur) vn edhe n.q.s. personi nuk
beson n to. Ato jan pjes dhe nj kontigjent i nj sistemi t
fabrikuar q propogandon kufr dhe q duhet hequr qafe n
trsi. Muslimani q beson, nuk duhet ta pyes tjetrin far
shenje ka ai ose t orvatet t llogaris shenjn e tij e as t
lexoj horoskopet n gazeta apo t dgjoj kur ato lexohen.
Muslimani q lejon parashikimet astrologjike t prcaktojn

118
Trasmetuar nga Ebu Hurejre dhe mbledhur nga Ahmedi dhe Ebu
Dauud (Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1095 n.3895).
Bazat e Teuhidit
75
veprimet e tij duhet ti krkoj falje Allahut dhe t prtrij
Islamin e tij.















7 - Kapitulli pr magjin

Termi q prdoret n arabisht pr magjin sht termi
sihr i cili prfshin t gjitha llojet e magjive. Sihr(i) n
arabisht prcakton do gj q shkaktohet nga ose prej
forcave t padukshme ose t pakapshme.
119
P.sh.sht
trasmetuar n nj hadith se resuli s.a.u.s. ka thn: Me t
vrtet disa forma t t folurit jan magji.
120
Nj fols
elokuent (goj mbl) dhe orator mund t bj q e drejta t
duket e gabuar dhe anasjelltas. Kshtu q resuli s.a.u.s. i
referohet disa aspekteve t t folurit si magjike. Ushqimi i
marr (ngrn) para agjrimit quhet Suhur
121
(nga rrnja
sihr), sepse koha e tij sht n errsir n fund t nats.
122


Realiteti i magjis

sht br shum popullore n koht moderne mohimi
krejtsisht e realitetit t magjis. Historit popullore pr

119
Arabic-Eng Lexion v.1 f.1316-1317.
120
Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.7 f.445 n.662) Muslim, Ebu Dauud
(Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1393 n.4989) dhe Tirmidhi.
121
Arabic-Eng Leksion v.1 f.1317.
122
Tejsir el-Aziz el-Hamid f.382.
Bazat e Teuhidit
76
efektet e magjis shpjegohen si rezultat i rregullimeve
psikologjike, si histeria etj. dhe vihet n dukje se ajo vepron
vetm tek ata q e besojn at.
123
Veprimet magjike
shpjegohen si mashtrime t bazuara n iluzione dhe truke.
Islami hedh posht ndikimin e hajmalive ose nuskave n
lidhje me parandalimin e fatkeqsive dhe afrimin e
mbarsis, por ai i njeh si t vrteta disa aspekte t magjis.
sht e vrtet se shum prej magjive t sotme jan produkt i
trukeve q bjn disa persona q kan mjete t sajuara me
mjaft zgjuarsi pr t mashtruar shikuesin. Por, ashtu si
falltort ekzistojn n bot persona q praktikojn magji t
vrtet pr shkak t lidhjes s tyre me shejtan. Prpara se t
shikojm aftsit e xhinve le t shikojm provat e qarta nga
Kurani dhe sunneti t cilat argumentojn njohjen nga Islami
t disa mnyrave t paraqitjes s magjis. Allahu n ajetet e
mposhtme t Kuranit sqaron parimet Islame pr magjin.

] ~- +~ '~ ~-~ - ~-= ~ '= '~
~ ` +' += - '- '- - ~ ~ [

E kur u erdhi atyre ndonj i drguar prej Allahut,
vrtetues i asaj q kishin ata, nj grup prej tyre t cilve
iu ishte dhn libri, e hodhi pas shpine librin e Allahut,
kinse nuk dinin (asgj). (2:101)

Pasi tregon hipokrizin e ifutve n lidhje me profett e
drguar tek ta, Allahu prmend nj gnjeshtr q ata shpikn
pr profetin Sulejman.

] ~ '~- =~_= -='-~ -- '~ -- '~- - '
-~ _= '~ =~ '- ~ - -='-~
= '~ ` - _-= ~= ~ '~ '~ '~ ' .-'--
'~ = ~ -- - - '~ '~+-~ ~-- -- ` --
` - '~ ~- - '- ` ~= ~ - '-- +--
- ~ '~ -- `= ~ =` _ '~ --~ ~ ~= ~-
~ ' +~- [


123
Fahrudin Razi (viti 1210 e.s.) q ishte Eshari hodhi kt ide n
komentin e tij mbi ajetin 102 t sures Bekare dhe historiani Ibn Hldun e
zhvilloi at m tej.
Bazat e Teuhidit
77
(e hodhn librin e Zotit) E ndoqn at q e thonin
djajt n kohn e sundimit t Sulejmanit. Po Sulejmani
nuk ishte i pafe, por djajt ishin t pa fe, sepse u msonin
njerzve magjin. (ndoqn) Edhe ka u zbriti n Babil dy
melekve Haaruutit dhe Maaruutit. E ata t dy nuk i
msonin askujt (magjin) para se ti thonin: Ne jemi
vetm sprov pra mos u bj i pafe ! E, msonin (njerzit)
prej tyre dyve at (magjin) me ka ndanin burrin prej
gruas s vet, por pa lejen e Allahut me at askujt nuk
mund ti bnin dm dhe ashtu msonin se ka u sillte
dm e nuk u sillte dobi atyre. E ata (jehudt) e kan ditur
se ai q (hodhi librin) e zgjodhi at (magjin), ai n botn
tjetr nuk ka ndonj t drejt (n mshirn e Zotit). Po ta
dinin, ata se pr ka e shitn vetveten, ajo sht shum e
keqe. (2:102)

ifutt justifikonin praktikat e tyre t magjis (brenda
nj sistemi mistik esterik t quajtur Kabala) duke thn se ata
e kishin msuar at nga profeti Sulejman a.s. Allahu s.u.t.na
shpjegon se pasi hodhn pas shpine shkrimet hyjnore dhe
mohuan t drguarin e fundit, ifutt ndoqn magjin q e
kishin prej shejtanve. Kta shejtan kryen kufr pikrisht
duke ia msuar t tjerve at (magjin). Ata gjithashtu i
msuan t tjerve nj art t magjis t quajtur astrologji. Ajo
ka qen msuar n koht e lashta prej dy melekve t quajtur
Haaruut dhe Maaruut t cilt ishin sprov pr njerzit e
Babilonis. Melekt prpara se ti msonin njerzve ndonj
princip t magjis i paralajmronin ata q t mos bnin kufr
duke msuar magjin, por njerzit nuk i kushtuan vmendje
paralajmrimeve t tyre. Njerzit msuan prej astrologjis si
t shkaktonin armiqsi midis personove t ndryshm dhe si
t shkatrronin martesat n nj grad t till sa q ata
menduan se mund t dmtonin kdo q dshironin. Por
Allahu sht Ai q vendos mbi k do t ket efekt magjia dhe
mbi k nuk do t ket. Kjo dije q ata msuan nuk ishte e
dobishme pr ta, kshtu duke e msuar at ata vetm
dmtuan veten e tyre. Sepse veprimet e kufrit jan thelbi i
magjis reale, ata dmtuan veten e tyre duke i garantuar
vetes nj vend n xhehennem. ifutt q msuan magjin e
dinin mir se ata ishin t mallkuar sepse ajo ishte e ndaluar
n shkrimet e shenjta t tyre. Vargjet e mposhtme mund t
Bazat e Teuhidit
78
gjenden akoma n Teurat: Kur do t hysh n vendin q Zoti,
Perndia yt, po t jep, nuk do t msosh t shkosh pas
veprave t neveritshme t ktyre kombeve. T mos gjendet
midis teje ndonj q e kalon birin ose bijn e vet npr zjarr,
as ndonj q praktikon shortarin bn parashikime,
interpreton shenjat dhe merret me magji, as ai q prdor
yshtje, as mediume q konsultojn frymat, as magjistar, as
ai q ndjell t vdekurit, sepse t gjith ata q merren me kt
pun neveriten nga Zoti; dhe pr shkak t ksaj neverie, Zoti
sht duke i przn para teje. (Ligji i Prtrir 18:9-12)
124

Por ata nuk i kushtuan kujdes ktyre shkrimeve duke
pretenduar se ato sishin atje. Gjithashtu n Teurat ishte
shkruar se kushdo q merrte pjes prej arteve magjike do t
qndronte n zjarr prgjithmon i prjashtuar krejtsisht nga
do shprblim i parajss. Por ifutt i hoqn kto pjes nga
Teurati dhe praktikuan magjin.
N vargun e fundit t ajetit t msiprm tregohet se
vetm n.q.s. do ta dinin se sa dnim i ashpr sht n jetn
tjetr, ifutt do ta kuptonin se sa e tmerrshme ishte pr ta
shitja e t ardhmes s shpirtit t tyre pr nj magji n kt
jet t shkurtr.
Kto ajete tregojn qart se magjia sht harram: E
ata e kan ditur se ai q (hodhi librin) e zgjodhi at
(magjin) ai n botn tjetr nuk ka ndonj t drejt (n
mshirn e Zotit) (2:102)
Qndrimi brenda n zjarr mund t jet ndshkim vetm
pr gjynafet e mdha. Ajeti gjithashtu provon se magjistari
dhe ata q ia msojn t tjerve magjin jan kafira. Shprehja
ai q e zgjodhi at (magjin) sht e prgjithshme
n at q ajo nnkupton. Pra ajo prfshin kdo q fiton pasuri
prej magjis ose duke ia msuar t tjerve at, kdo q
paguan pr ta msuar magjin ose thjesht kdo q ka dije
pr t. Allahu gjithashtu e cilson magjin si kufr n
shprehjen: Ne jemi vetm sprov pra mos u bj i pafe
dhe Po Sulejmani nuk ishte i pafe, por djajt
ishin t pafe, sepse u msonin njerzve magjin
125

Ajeti i msiprm provon pa asnj lloj dyshimi se magjia
sht reale. Ekziston gjithashtu nj hadith n Sahihun e

124
Bibla (Diodati i ri prktimi 1991-1994. Botim i (L.I.M.) Lajmi i mir.)
125
Ibid
Bazat e Teuhidit
79
Buharit dhe Librat e tjer t haditheve i cili prmend se vet
resuli s.a.u.s. n nj rast ka vuajtur nga efektet e magjis.
Zeid ibn Ekrem trasmeton se nj ifut me emrin Labib
ibn Asem, i bri magji resulit s.a.u.s. dhe kur resuli s.a.u.s.
filloi t vuante prej saj Xhibrili erdhi tek ai dhe i shpalli
Muadhatan (suret el-Felek dhe en-Nas) pastaj i tha: Ishte
nj ifut q t bri magji dhe magjia sht n filan pus.
Resuli s.a.u.s. drgoi Ali ibn Ebi Taalib t shkonte t
krkonte magjin. Kur ai (Aliu) u kthye me t resuli s.a.u.s. i
tha ti zgjidhte nyjet n t nj nga nj dhe te recitonte nj ajet
nga suret n seciln (nyje). Kur ai bri kshtu resuli s.a.u.s.
u ngrit sikur t ishte liruar nga t qnit lidhur.
126

do komb ka njohur njerz q praktikonin magjin.
Megjithse disa forma t magjis mund t ken qen fallso
sht krejtsisht e pabesueshme se i tr njerzimi ka rn n
marrveshje pr t sajuar histori t ngjashme pr magjit dhe
ngjarjet supernatyrore. Kushdo q mendon seriozisht pr
shfaqjen mjaft t prhapur t shembujve t fenomeneve
mbinatyrore do t arrij n prfundimin se duhet t ket
ndonj fije t prbashkt n realitetin e tyre. Shtpit e hijeve
ose fantazmave, lidhja me shpirtrat, futja e shejtanit tek
njeriu, ngritja n ajr (gj q duket sikur mposht forcat e
gravitetit) etj. shkaktojn huti dhe ngatrresa tek ata q nuk
jan familiarizuar me botn e xhinve. T gjitha kto gjra
shfaqen n pjes t ndryshme t bots. Bile dhe bota
muslimane sht molepsur me t, veanrisht, kjo ndodh
midis shejhve t sekteve t ndryshme sufi (tarikateve).
Shum prej tyre qndrojn n ajr, udhtojn n distanca t
mdha pr nj koh t shkurtr, prodhojn ushqime ose para
nga asgjja etj. (ktu bhet fjal jo pr asgjn absolute, por
pr at q njeriut i duket asgj, sepse vetm Allahu mund t
krijoj dika nga asgjja absolute. sh.p.). Pasuesit e tyre
injorant besojn se kto magji jan mrekulli hyjnore kshtu
q me plot gatishmri japin pasurin dhe jetn e tyre n
shrbim t shejhve t tyre. Por pas t gjitha ktyre
fenomenove shtrihet bota e fsheht dhe e lig e xhinve
shejtan.

126
Mbledhur nga Abd ibn Humejd dhe Bejhaki dhe shumica e tij gjendet
te Buhari (S.Buhari v.7 f.443-4 n.660) dhe Muslimi (S.Muslim eng-trans
v.3 f.1192-3 n.5428).
Bazat e Teuhidit
80
Ashtu si u prmend n kapitullin e mparshm xhint
jan kryesisht t padukshm prve atyre n formn e
gjarprit ose qenit. Megjithat disa prej tyre jan t aft t
marrin forma t ndryshme duke prfshir dhe formn e
njeriut. P.sh. Ebu Hurejre ka thn: I drguari i Allahut m
bri prgjegjs pr mbrojtjen e zekatit t Ramadanit. Ndrsa
un po bja kt dikush erdhi dhe filloi t grmonte n
ushqime kshtu q un e kapa at. Thash: Pasha Allahun
do t t oj tek i drguari i Allahut. Njeriu tha duke u lutur:
Un jam i varfr dhe kam njerz pr t mbajtur, kam shum
nevoj. Kshtu q un e lash at t shkonte. Mngjesin
tjetr resuli s.a.u.s. tha: O Ebu Hurejre far bri robi yt
natn e kaluar? Un thash: Ai u ankua se kishte shum
nevoj dhe se kishte familje, kshtu q un e lash t
shkonte. Resuli s.a.u.s. iu prgjigj: Me t vrtet ai t
gnjeu dhe ai do kthehet. Q kur e mora vesh se ai do
kthehej un qndrova n pritje t tij. Kur ai u kthye dhe filloi
t grmonte ushqimet e kapa (me forc) dhe i thash: Do t
oj te i drguari i Allahut. Ai mu lut, M lr t shkoj. Un
jam i varfr dhe kam familje. Nuk kthehem (m). Mua m
erdhi keq dhe e lash t ikte. Mngjesin tjetr i drguari i
Allahut tha: O Ebu Hurejre, far bri robi yt natn e
kaluar? Un thash se ai u ankua se kishte shum nevoj
dhe se kishte familje kshtu q e lash t shkonte. Resuli
s.a.u.s. u prgjigj: Me t vrtet ai t gnjeu dhe ai do
kthehet. Kshtu q un e prita at dhe e kapa kur filloi t
shprndante ushqimet. Un i thash: Pr Zotin do t t oj
te i drguari i Allahut kjo sht hera e tret dhe ti premtove
se nuk do ktheheshe. Tashm do vish n do mnyr. Ai tha:
M lr t t them (jap) ca fjal nga t cilat Allahu do t
ndihmoj ty. Un thash: far jan ato? Ai u prgjigj:
Sa her q t shkosh n shtrat kndo ajetin Kursi (2:225)
nga fillimi n fund. N.q.s. ti bn kshtu nj roje nga Allahu
do jet gjithmon me ty dhe shejtani nuk do t afrohet deri n
mngjes. Pastaj un e lash at t shkonte. Mngjesin tjetr
i drguari i Allahut tha: far bri robi yt natn e kaluar?
Un thash se ai m tha se do m msonte disa fjal nga t
cilat Allahu do t m ndihmonte mua kshtu q un e lash t
ikte. Kur resuli s.a.u.s. m pyeti far ishin ato, un i tregova
se ato ishin ajeti Kursi para shkuarjes n shtrat. Gjithashtu i
thash si ai m tha se nj roje nga Allahu do qndronte me
Bazat e Teuhidit
81
mua dhe shejtani nuk do m afrohej derisa t zgjohesha n
mngjes. Resuli s.a.u.s. tha: Ai ka thn t vrtetn
megjithse sht gnjeshtar. O Ebu Hurejre! A e di me k ke
qn duke folur kto 3 nett e shkuara? Un iu prgjigja:
Jo. Ai tha: Ai ishte nj shejtan.
127
Xhint jan n
gjendje t udhtojn n distanca t largta pr nj koh t
shkurtr dhe t futen n trupat e njerzve t prgatitur pr
futjen e tyre. Allahu u ka dhn atyre kto aftsi t
jashtzakonshme ashtu si i ka dhn krijesave t tjera aftsi
prtej aftsive t njeriut. Tashm Ai ka zgjedhur njeriun pr
t qen mbi t gjitha krijesat. N.q.s. kto fakte mbahen
parasysh, t gjitha incidentet supernatyrale q nuk jan
mashtrime mund t shpjegohen mjaft leht. P.sh. n rastet e
shtpive t fantazmave ose hijeve, ku dritat ndizen e fiken,
pikturat bien nga muret, sendet fluturojn n ajr, parketet
(dyshemet) krcasin etj. xhint veprojn mbi kto sende,
por ata nuk duken sepse jan n formn e tyre t padukshme.
N kt mnyr shpjegohet edhe rasti ku duket sikur shpirtrat
e t vdekurve komunikojn me t gjallt. Njerzit q njohin
zrat e t afrmve t tyre t vdekur, i dgjojn ata q i flasin
atyre pr ngjarjat e jets s tyre. Kjo gj kryhet nga personat
q pretendojn se lidhen me t vdekurit duke thirrur xhinin
q i ishte caktuar personit t vdekur. sht ky xhin q imiton
zrin e personit t vdekur dhe tregon ngjarje nga e kaluara e
personit. N rastin e atyre q shfaqin aftsin pr tu ngritur
n ajr (ose fluturuar) apo pr ti ngritur objektet pa i prekur
ato, ata thjesht ngrihen n ajr nga dora e padukshme e
xhinit. Ata q udhtojn n distanca t mdha dhe q jan n
dy vende pothuajse n t njjtn koh transportohen nga
xhint ose xhint bhen t dukshm n format e tyre.
Gjithashtu ata q prodhojn ushqime ose para nga ajri
ndihmohen nga xhin t padukshm q lvizin shpejt.
128
Nj
rast i till sht edhe ai i nj vajze 7 vjeare n Indi, e quajtur
Shanti Devi, e cila tregonte shembuj nga jeta e saj e gjall
e mparshmeme detaje t sakta (nj grup i caktuar
njerzish besojn se shpirti i njeriut kur trupi vdes rilind n
nj trup tjetr dhe kur, edhe ky trup vdes ai rilind n nj tjetr
e kshtu me radh. Ky besim sht nga besimet krejtsisht t

127
Mbledhur nga Buhari v.9 f.491-2 n.530.
128
Shiko Libri mbi xhint i Ibn Tejmies f.47-59.
Bazat e Teuhidit
82
gabuara e t kota dhe ktij lloj besimi i referohet dhe
shembulli i ksaj vajze). Ajo prshkroi shtpin e saj t
mparshme n qytetin Muttra q ishte nj provinc mjaft e
largt prej vendit ku ajo jetonte. Kur njerzit shkuan atje pr
t kontrolluar thniet, vendasit konfirmuan se nj shtpi e
till kishte qndruar nj her atje ku ajo e prshkroi. Ata
gjithashtu konfirmuan disa prej detajeve t ish-jets s saj.
129

sht mjaft e qart se ky informacion sht vendosur n
subkoshiencn e saj prej xhinit. (Dihet se kur nj njeri vdes
shpirti i tij nuk rilind n nj njeri tjetr. Shejtani duke e par
se disa njerz nga injoranca e tyre besojn n besimin e
gabuar se shpiti i njeriut q vdes rilind n nj trup tjetr, ka
futur n mendjen (subkoshiencn) e ksaj vajze detaje t
hollsishme t jets s nj njeriu tjetr q ka jetuar diku larg
n mnyr q kta njerz kur ta dgjojn kt vajz t
zhyten akoma m shum n besimin e tyre t gabuar sh.p.)
Resuli s.a.u.s. ka konfirmuar futjen e informacionit ose
cytjeve prej xhinve n mendjen e njeriut. Ai ka thn:
ndrrat q njeriu i shikon n gjum jan tre llojesh: ndrr
prej Rrahmanit (Allahut), ndrr e keqe prej shejtanit dhe
ndra t subkoshiencs.
130
Nuk ka dyshim se xhint mund
t futen n trupin e njeriut. Kto raste jan t shumta pr tu
numruar. Futja e xhinit n trupin e njeriut mund t jet e
herpashershme si n rastin e shum sekteve kristiane dhe
pagane ku njerzit e drejtojn veten e tyre n nj trbim fizik
dhe psikologjik e bien n nj gjendje t pavetdijshme dhe
fillojn t flasin n gjuh t huaja. N kt gjendje t dobt
xhint mund t futen kollaj n trupat e tyre dhe t llomotisin
me gjuht (buzt) e tyre. Ky fenomen sht vn re edhe n
disa shejh sufi gjat seancs s dhikrit. Futja e xhinve te
njeriu mund t jet edhe nj fenonen afatgjat n t cilin
ndodhin ndryshime t gjrave kryesore t personalitetit t
njeriut. Njerzit te t cilt jan futur xhin shpesh veprojn n
mnyr t paarsyeshme, shfaqin forc supernjerzore ose
xhini mund t flas nprmjet tyre. Dbimi i xhinve nga
personi (ose vendi) ku kishin hyr u b nj praktik mjaft e
prhapur n Evrop gjat mesjets. Praktika kristiane e

129
Colin Wilson. The Occult f.514-515.
130
Transmeton nga Ebu Hurejra dhe mbledhur nga Ebu Dauudi (Sunnan
Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1395 n.5001).
Bazat e Teuhidit
83
dbimit (t xhinve) sht bazuar n tregime t shumta n
Bibl pr dbimin e xhinve prej personave ku kishin hyr,
nga Jezusi. N nj tregim Jezusi dhe shokt e tij erdhn n
Xherasines dhe takuan nj njeri t pushtuar prej xhinve. Kur
Jezusi i komandoi shejtant t largoheshin prej tij, ata u
larguan dhe u futn n nj tuf derrash q po ushqeheshin n
faqen e kodrs fqinj. Pastaj tufa u sul (posht) drejt
gremins dhe u hodh n liqen ku u mbyt.
131
Gjithashtu
dbimi (i xhinve) ka qen br qendra e vmendjes e shum
filmave t viteve 70-80 (p.sh. Exocist, Rosemarys Baby
etj.) Qndrimi i prgjithshm materialist i perndimit sht
hedhja posht e do gjje mbinatyrale. Kshtu q pr
perendimort dbimi i xhinve nuk ka ndonj baz t
arsyeshme dhe shikohet si rezultat i supersticionit. Ky
qndrim sht reaksion i shkalls s madhe t djegieve dhe
gjuetis s magjistarve q ndodhn n Evrop gjat
mesjets. N Islam praktika e dbimit (t shejtanve) njihet
si nj mjet i vlefshm pr trajtimin e rasteve t vrteta t
pushtimit prej xhinve dhe smundjeve t tjera q
shkaktohen prej tij n.q.s. metoda e prdorur sht sipas
Kuranit dhe sunnetit.
Ka kryesisht 3 metoda pr largimin e xhinve nga
njerzit ku kan hyr:
E para, xhini mund t largohet duke thirrur nj xhin
tjetr. Kjo metod sht e ndaluar n Islam sepse thirrja e
xhinit tjetr prmban akte sakrilegji (t sharjes s Zotit).
Thirrja e xhinve sht e mundshme t bhet duke prdhosur
parimet e Islamit. Ky sht rasti kur nj magjistar prish nj
magji me ann e nj magjie tjetr.
E dyta, xhini mund t largohet duke kryer shirk n
prezencn e tij. Kur xhini knaqet nga kufri i personit q do
ta dboj at ai mund t largohet. Duke br kshtu, ai
siguron dbuesin se metoda dhe besimi i tij sht i sakt. Ky
sht rasti i priftrinjve kristian q dbojn xhint duke
thirrur Jezusin dhe duke prdorur kryqin tamam si priftrinjt
e lart pagan q dbonin (xhin) n emr t zotave t tyre
falls.
E treta, xhini mund t przihet nga prdorimi i leximit t
Kuranit dhe duave duke krkuar prej Allahut mbrojtjen e

131
Shiko Mateu 8:28-34, Marku 5:1-20, Luka 8:26-39.
Bazat e Teuhidit
84
Tij. Kto fjal hyjnore ndihmojn n ndryshimin e
atmosfers rrotull personit ku sht futur xhini. Xhini ather
mund t nxirret prej trupit (t personit) me urdhra dhe
mundsisht e shoqruar me fryrje. Megjithat kto praktika
prdoren nga njerz me besim t fort dhe q jan musliman
t mir.
Disa musliman sot t ndikuar nga influenca e sotme
perendimore kan mohuar hapur se xhint mund t futen n
trupin e njeriut bile disa kan arritur deri aty sa kan mohuar
edhe ekzistencn e xhinve kur dihet qart se edhe Kurani
edhe sunneti thon ndryshe.
Ka nj numr tregimesh t vrteta ku resuli s.a.u.s. ka
dbuar xhint prej trupit t njerzve. Gjithashtu ka tregime
pr shokt e tij q kan br t njjtn gj me aprovimin e tij.
Tre tregimet e mposhtme prshkruajn 3 metoda t
ndryshme.
Jalaa ibn Marrah ka thn: Nj her un shkova t
udhtoja me resulin s.a.u.s. dhe gjat udhtimit ne kaluam
pran nj gruaje q ishte ulur me fmin e saj n rrug. Ajo
tha: O i drguari i Allahut ky djal sht i mjeruar dhe na
ka shkaktuar ne shum sprova. Nuk e di sa her n dit ai
kapet nga krizat. Resuli s.a.u.s. tha: Ma jep mua. Kshtu
q ajo e ngriti sipr n drejtim t tij dhe resuli s.a.u.s. e
vendosi djalin prball tij n mes t shals (s kafshs q i
kishte hipur). Pastaj i hapi gojn fryu
132
n t tre her dhe
tha: Bismilah. Un jam rob i Allahut, pra dil o armik i
Allahut. Pastaj ai ia ktheu gruas djalin dhe tha: Na tako
ktu kur t kthehemi dhe na trego far ndodhi. Ne shkuam
dhe kur u kthyem e gjetm gruan n at vend. Ajo kishte me
vete 3 dele kshtu q resuli s.a.u.s. e pyeti: Si sht djali
yt? Ajo iu prgjigj: Pasha At q t drgoi ty me t
vrtetn, ne skemi vn re ndonj gj t keqe tek ai q
ather, kshtu q un t kam sjell kto dele. Resuli s.a.u.s.
m tha: Zbrit (sepse ata ishin t hipur n kafsht e
udhtimit), merr nj dhe t tjerat ktheja asaj.
133


132
Fjala arbishte e prdorur sht ~-- (nefethe) q do t thot t
vendossh majn e gjuhs midis buzve dhe t frysh. Kjo sht midis t
fryrit dhe t pshtyrit shum leht.
133
Mbledhur nga Ahmedi.
Bazat e Teuhidit
85
Umm Abaan bint Uaazi transmeton se kur gjyshi i saj
Zaari shkoi me nj delegacion nga fisi i tij tek resuli s.a.u.s.
mori me vehte edhe djalin e tij q ishte i mendur. Kur arriti
te i drguari i Allahut ai i tha: Un kam me vete birin tim
q sht i mendur, (dhe ) e kam sjell at q ti t lutesh pr
t. Resuli s.a.u.s. i tha ta sillte, kshtu q ai i hoqi djalit t
tij rrobat e udhtimit dhe i veshi rroba t mira pastaj e oi te
resuli s.a.u.s. Resuli s.a.u.s. i tha: Sille pran meje dhe
ktheje me shpin nga un. Pastaj resuli s.a.u.s. kapi rrobat
e djalit dhe filloi ta godiste at ashpr n kurriz. Kur po e
godiste at ai tha: Dil armik i Allahut! Armik i Allahut dil!
Ather djali filloi t shikonte prreth sikur t ishte n
rregull. Resuli s.a.u.s. e uli at brball tij dhe krkoi ti
sillnin uj. Pastaj ai ia fshiu fytyrn djalit me uj dhe bri
dua pr t. Pas duas s resulit s.a.u.s. nuk kishte njeri n
delegacion q ndihej m mir se ky djal.
134

Haarixhah ibn Salt trasmeton se xhaxhai i tij tha: Nj
her kur ne u ndam nga resuli s.a.u.s. kaluam prmes nj
fisi beduin. Disa prej tyre than: Na kan thn se keni
ardhur me gjra t mira prej atij njeriu (resulit s.a.u.s.). A
keni ndonj ila ose ndonj formul fjalsh pr nj njeri q i
kan hyr xhint? Ne u prgjigjm po, kshtu q ata solln
nj njeri t luajtur mendsh t lidhur n nj magji (d.m.th. q
ishte nn influencn e magjis sh.p.). Un recitova Fatihan
mbi t do mngjes dhe mbrmje pr tre dit. do her q
kompletoja recitimin mblidhja pshtym dhe pshtyja. M n
fund ai u ngrit sikur shptoi nga t qnit lidhur n kocka.
Ather beduint m solln nj dhurat si pages dhe un i
thash: Un nuk mund ta pranoj kt derisa t pyes t
drguarin e Allahut. Kur e pyeta resulin s.a.u.s. ai tha:
Merre. Kushdo q ha (dika sh.p.) me an t formulave
fallso do t mbaj peshn e gjynafit t tij. Por ti e ke fituar
kt shprblim me nj formul t s vrtets.
135


Vendimi Islam pr magjit

134
Mbledhur nga Ahmedi dhe Ebu Dauudi, Tejalesi nga Matar ibn
Abdurahman (Usud Gaabah v.2 f.145). Ibn Haxhar e vlerson Umm
Abaan si nj tregues t pranueshm.
135
Mbledhur nga Ebu Dauudi (Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1092
n.3887).
Bazat e Teuhidit
86

Pr shkak se edhe msimi edhe praktikimi i magjis
klasifikohet kufr n Islam, sheriati ka vendosur nj dnim t
ashpr pr at q kapet duke praktikuar magjin. Pr
personat q e praktikojn at, q nuk pendohen dhe nuk e
ln at ky dnim sht vdekja. Ky ligj sht bazuar n
hadithin e mposhtm t trasmetuar Xhundub ibn Kab:
Resuli a.s.u.s. ka thn: Ndshkimi i caktuar pr
magjistarin sht q ai t ekzekutohet nga shpata.
136
Ky
ligj u aplikua fuqimisht nga halift e drejt q udhhoqn
muslimant pas resulit s.a.u.s. Baxhaala ibn Abduh
trasmeton se halifi Umar ibn Hatab i drgoi nj letr forcave
muslimane q ishin n nj fushat ushtarake kundr Roms
dhe Persis n t ciln i urdhronte ata t informonin t
gjith zorastriant e martuar me nnat e tyre, vajzat dhe
motrat e tyre ti prishin kto martesa. Atyre iu tha gjithashtu
t hanin ushqimet e zorastrianve dhe ti prfshinin ata tek
ehli kitabt.
137
N fund ata u urdhruan t vrisnin do falltor
dhe magjistar q gjenin. Baxhaalah thot se duke u bazuar n
kt urdhr ai personalisht ekzekutoi 3 magjistar.
138

Muhamed ibn Abdur-Rahman transmeton se Hafsa, gruaja e
resulit s.a.u.s. dhe vajza e Umarit, kishte nj shrbtore q u
vra sepse ajo bnte magji mbi Hafsn.
139
Ky ndshkim sht
gjithashtu edhe n Teuratin e sotm i cili u tregon qart
ifutve dhe kristianve se magjia sht e ndaluar: N.q.s.
nj burr ose nj grua sht medium apo magjistar ata do t
dnohen patjetr me vdekje, do ti vrisni me gur, gjaku i
tyre do bjer mbi ta. (Leviku 20:27)

136
Mbledhur nga Tirmidhiu, megjithse ky hadith sht i dobt n
zinxhirin e trasmetimit ai ngrihet n nivelin hasen (i mir) pr shkak t
evidencave q e mbshtesin at. Tre nga katr udhheqsit e medhhebeve
(Ahmedi, Ebu Hanifja dhe Malikiu) kan vepruar sipas ktij hadithi,
ndrsa i katrti Shafiiu thoshte se magjistari duhet vrar vetm kur
magjit e tij arrijn nivelin e kufrit (shiko Tejsirin el-Aziz el-Hamid
f.390-1).
137
Kjo pjes e treguar sht mbledhur nga Buhari, Tirmidhiu dhe Nesaiu.
138
Mbledhur nga Ahmedi, Ebu Dauudi dhe Bejhaki.
139
Mbledhur nga Maliku (Muueta, Imam Malik, eng-trans f.344-5
n.1511).
Bazat e Teuhidit
87
Pas kohs s halifve t drejt, ligji u dobsua. Halift
Emevi jo vetm lejuan magjistart dhe falltort t
praktikonin artet e tyre t ndaluara, por ata edhe i paraqitn
kta n oborret mbretrore. Pr shkak se shteti nuk aplikonte
m ligjin disa sahab morn mbi vehte detyrn pr zbatimin
e tij. Ebu Uthmaan Nahdi transmeton se halifi Uelid ibn
Abdil-Melik (qeverisi n 705-715 e.s.) kishte nj njeri n
oborrin e tij q kryente magji. Nj her ai ndau trsisht
kokn e nj njeriu prej trupit t tij. Kur tronditja (shoku) e
veprs s tij elektrizoi shikuesit ai vazhdoi pr ti habitur m
shum ata me ribashkimin e koks. Dhe njeriu ather u
shfaq sikur koka e tij nuk ishte prer kurr. Njerzit q e
pan mbetn me goj hapur duke thn: Subhanallah, ai
sht n gjendje ti jap jet t vdekurit! Sahabi, Xhundub
Azdi, vrejti rrmujn n oborrin e Uelidit dhe shkoi t
shikonte at q kryente magjistari. Ditn tjetr ai u kthye me
shpatn e tij t lidhur n kurriz. Kur magjistari u ngjit pr t
filluar shfaqen e tij, Xhundubi doli me vrull nga turma me
shpatn e uar lart dhe ia preu kokn magjistarit. Pastaj u
kthye nga turma e habitur dhe tha: N.q.s. ai sht me t
vrtet n gjendje ti sjell jet t vdekurit, le t sjell veten e
tij prap n jet. Uelidi e arrestoi at dhe e futi n burg.
140

Ashprsia e ligjit pr magjistart sht kryesisht pr t
mbrojtur elementt m t dobt t shoqris prej rnies n
shirk n Teuhidin Esmaa ues-Sifaat duke i atribuar
magjistarve cilsi hyjnore q i prkasin vetm Allahut.
Prve kufrit t kryer nga ata q praktikojn magjin, ata
shpesh deklarojn pr vete fuqi mbinatyrore dhe atribute
(cilsi) hyjnore n mnyr q t trheqin pasues dhe t
fitojn fam t jashtzakonsh




8-Kapitulli mbi tejkalimet (Trashendenca)

Allahu s.u.t. e ka prshkruar Veten n librat e shpallur
prej Tij dhe me an t t drguarve t Tij n mnyr q njeriu
t kuptoj ashtu si duhet se kush sht Ai. Pr shkak se

140
Mbledhur nga Buhari n librin e tij pr historin.
Bazat e Teuhidit
88
mendja e njeriut sht e kufizuar n dijen e saj sht e pa
mundur pr ai t kuptoj dika q nuk ka kufij. Prandaj
Allahu i shpalli njeriut disa prej cilsive t Tij q njerzit t
mos i ngatrronin cilsit e gjrave t krijuara me ato t
Zotit. Kur cilsit e Allahut ngatrrohen me ato t krijesave
njeriu prfundon n hyjnizimin e krijesave. Ky hyjnizim i
krijesave sht baza e t gjith formave t idhujtaris. N t
gjitha fet pagane kultet e gjrave ose objekteve t krijuara
jan pajisur nga njeriu me cilsi hyjnore, si rrjedhim ato
bhen objekt adhurimi n vend t Allahut ose bashk me T.
Midis cilsive t shumta t Allahut sht nj q ka rndsi
shum t madhe n lidhje me adhurimin e Allahut. Kjo sht
nj cilsi q u ngatrrua nga shkolla M'utezilite e filozofis
(musliman t influencuar nga filozofia Greke) dhe ka
mbetur dhe sot e pa kuptuar mir nga shum musliman.
141

Kur kjo cilsi prdoret pr t prshkruar Allahun ajo i
referohet faktit q Allahu sht mbi dhe prtej krijimit t Tij.
Ai as nuk sht i rrethuar nga krijimi e as ndonj pjes e
krijimit nuk sht mbi T. Ai nuk sht pjes e bots s
krijuar e as ajo nuk sht pjes e Tij. N fakt Qenia e Tij
sht krejtsisht tjetr gj dhe krejtsisht e ndar nga krijesat.
Ai sht Krijuesi i universit dhe gjithka q prmban
universi sht krijim i Tij. Ai shikon, dgjon dhe di gjithka
dhe Ai sht shkaku i par i t gjitha gjrave q ndodhin n
botn e krijesave. Asgj nuk ndodh pa dshirn eTij.
Koncepti i Islamit sht se ekzistojn dy qnie t ndara,
Krijuesi dhe krijimi, I pakufizuari dhe t kufizuart. Pra
Allahu sht Allahu dhe krijesat e Tij jan krijesat e Tij. As
njra nuk sht tjetra dhe ato nuk jan nj. Koncepti i Islamit
sht unitarian (njsues) n kuptimin q Allahu sht
absolutisht Nj, pa partner, pa prindr, pa pasardhs. Ai sht
i vetm n hyjnin e Tij dhe asgj nuk sht e ngjashme me
T. Ai sht i vetmi burim i fuqis n univers dhe do gj
varet prej Tij.
Para se Islami t arrinte n formn e tij finale njerzit i
kishin ngatrruar krejtsisht cilsit e Allahut me ato t
krijesave. Kristiant thon se Zoti erdhi n tok dhe u b
mish dhe gjak n formn e Jezusit pr t cilin ata thon se u
kryqzua dhe vdiq. ifutt para tyre, gjithashtu thonin se

141
Ky atribut sht el-Uluu q do t thot lartsi.
Bazat e Teuhidit
89
Zoti erdhi n tok n formn e nj njeriu dhe u mund n nj
kacafytje me profetin Jakob (Jakub).
142
Persiant i nderonin
mbretrit e tyre si zota, i jepnin atyre t gjitha cilsit e Zotit
pra i adhuronin ata direkt. Hindust besonin (dhe besojn
sh.p.) se Brahma, Qenia Supreme, ishte kudo dhe n do gj,
kshtu q ata adhuronin idhuj t panumrt, njerz bile dhe
kafsh, si personifikim i Brahms.
143
Ky besim i ka futur
hindust n nj gjendje t jashtzakonshme n t ciln ata
bjn pelegrinazh n qytetin e shenjt t tyre t Banaras pr
t adhuruar zotin Shiva i personifikuar si nj penis (organi
seksual mashkullor) mashkulli i ngritur pingul prpjet, q e
quajn lingam.
144
Idea hinduse se Brahma sht kudo m
von u b pjes e besimit kristian dhe prfuntimisht u fut
edhe tek disa musliman shum breza pas resulit s.a.u.s. Kur
librat filozofik indian, persian dhe grek u prkthyen
gjat periudhs s perandoris Abasite, koncepti se Allahu
sht kudo dhe n do gj u prezantua n qarqet filozofike
dhe u b nj princip baz n besimin e liderve sufi. M n
fund ky koncept fitoi pushtet me shkolln filozofike
Mutezilite (racionalistt) pasuesit e s cils kapn poste
kye n administratn e halifit Abasi, Memuun (qeverisi:
813-832 e.s.). Me bekimin e halifit ata propoganduan
fuqimisht kt besim bashk me devijimet e tjera q
prmbante shkolla e tyre e filozofis. Gjithashtu terrori u
vendos n t gjith perandorin dhe si pasoj shum dijetar
u vran, u burgosn dhe u torturuan pr shkak t
kundrshtimit t tyre ndaj filozofis Mutezil. Kjo vazhdoi

142
Zanafilla 33:24-30
143
Xhon R.Hinnells. Fjalori i feve (Englang: Penguin Books 1984) f.67-8.
144
Colliers Enciklopedia v.12 f.130. Shiko artikullin e Santa Rama Rau
Banaras: Qytet Indian i Drits. National Geographic, shkurt 1986
f.235. Nj natyr hyjnore duale, Shiva shkatrron dhe gjithashtu krijon.
Lingamt, t br zakonisht prej druri, jan simbole q kan formn e
penisit, paraqesin fuqin rigjeneruse t zotit. Lingam gjigand jan
karakteristik e prbashkt e tempujve. Lingami shfaqet mbi nj baz
rrethore, e quajtur Joni (organi femror), q paraqet Shektin, gjysmn
femrore t zotit dhe nj burim t energjis hyjnore. N sensin m t gjer
Lingami simbolizon trsin e universit t hindusve N nj cermoni t
zakonshme hinduse, prifti zbukuron Lingamin me lule, e lyen dhe e
frkon me gjalp t prpunuar dhe e lan at me qumsht dhe uj.
Bazat e Teuhidit
90
deri kur imam Ahmed ibn Hambeli (778-855 e.s.) qndroi
fort dhe mbrojti me vendosmri besimin e dijetarve t
hershm musliman dhe t sahabve dhe m n fund rryma u
thye (rryma Mutezile ra). Gjat sundimit t halifit
Muteuekkil (qeverisi: 847-861 e.s.) filozoft mutezil u
hoqn nga postet kryesore n qeveri dhe filozofia e tyre u
dnua zyrtarisht. Megjithse shumica e ideve t tyre vdiqn
me kalimin e kohs idea se Allahu sht kudo ka mbetur
edhe sot te pasuesit e shkolls Eshari.
145
Kjo shkoll u
ngrit nga persona q lan filozofin Mutezile dhe q u
prpoqn t prgnjeshtronin teprimet e veprimeve Mutezile
nga bazat filozofike.

Rreziku i konceptit se Allahu sht kudo

Mbi bazat e besimit se Allahu sht kudo disa deklaruan
se Zoti sht m shum n njerz se sa n kafsh, minerale,
bimsi etj. Nga kjo teori ishte vetm shtje kohe thnia e
disave se Zoti ishte m shum te ta sesa te njerzit e tjer.
Kta persona deklaronin se Zoti ishte futur te ta, ose se
shpirti i tyre ishte nj me Zotin. Midis muslimanve t
shekullit t 9-t, nj misticist i mendur dhe i ashtuquajturi
shenjtor, me emrin Hal-laxh (858-992 e.s.), i cili hapur
deklaroi se ai dhe Zoti ishin nj.
146
Nusejritizmi nj sekt i
shkputur shiit i shekullit t 10-t, thot se dhndri i resulit
s.a.u.s., Ali ibn Ebi Talib, ishte zot
147
dhe nj tjetr sekt
shiit i shekullit t 11-t i quajtur Druz thot se halifi shiit
fatimi, Hakim bin Amril-lah (996-1021 e.s.) ishte mshirimi
i fundit i Zotit midis njerzve.
148
Ibn Arabiu (1165-1240
e.s.) nj tjetr i ashtuquajtur shenjtor sufi i shekullit t 12-t,
i nxit pasuesit e tij n poezit e tij ti luten vetes s tyre dhe
asgjje tjetr jasht vehtes s tyre, sepse ai besonte se Zoti
ishte brenda njeriut.
149
E njjta teori ishte baza e thnieve t

145
Kjo shkoll e merr emrin nga Ebul-Hasan El-Eshaari (873-935 e.s.).
146
A.J.Arberry, Muslim Saints and Mistics f.266-271.
147
Enciklopedia e shkurtr e Islamit f.454-455.
148
Ibid f.94-5.
149
Ibn Arabiu e prshkruan Allahun si m posht Lavdia qoft pr At
q i bri t gjitha gjrat t shfaqen duke qn esenca e tyre. (shiko: Ibn
Arabi el-Futuhaat el-Mekije, Abdur-Rahman el-Uakkil f.35 botimi i 3-t).
Bazat e Teuhidit
91
Elija Muhammed (vdiq.1975) n Amerik. Ai thoshte se
njerzit e zinj ishin zota dhe se msuesi i tij Fard Muhammed
ishte zoti suprem.
150
Reverendi Xhim Xhons q vrau veten
bashk me 900 pasues t tij n Guajana n 1979 sht nj
prej fakteve m t freskta t shembullit t njeriut q thot se
sht Zoti dhe t pranimit t ktyre gjrave nga njerzit. N
fakt Xhim Xhons e msoi filozofin e tij dhe teknikat
filozofike pr t manipuluar t pafajshmit nga nj amerikan
tjetr q e quante veten ati hyjnor. Emri i tij i vrtet ishte
Xhorxh Beker. Ai u shfaq n vitet e vshtira t 1920 dhe hapi
restorante pr t varfrit. Pasi u kapi stomakun, ai projektoi
n mendjet e tyre thniet se ai ishte mshirimi i Zotit. N
kt koh ai u martua dhe e quajti gruan e tij kanadeze nn
hyjnore. Nga mesi i viteve 30-t pasuesit e tij numroheshin
me miliona dhe gjendeshin n gjith U.S.A. bile dhe n
Evrop.
151

Pra, kto thnie nuk u kufizuan n ndonj vend t
veant ose n nj grup fetar. Ato hodhn rrnj kudo q
gjetn ambjent t prshtatshm dhe ambjenti i prshtatshm
ishte pikrisht atje ku njerzit besonin se Zoti sht kudo n
krijimin e Tij. Kshtu q, sa her q dikush thoshte se ishte
mshirimi i Zotit ai do gjente leht shum pasues.
Si prfundim mund t themi se besimi se Allahu sht
kudo sht jashtzakonisht i rrezikshm sepse ai inkurajon,
mbron dhe zhvillon gjynafin mjaft t madh, adhurimin e
krijesave. Ai gjithashtu sht shirk n teuhidin Esmaa ues-
Sifaat sepse ata i japin Zotit nj cilsi q nuk i prket Atij. As
n Kuran dhe as gjuhn e resulit s.a.u.s. nuk mund t gjesh
nj prshkrim t till pr Allahun. Prkundrazi n Kuran dhe
n sunnet gjendet e kundrta e ktyre gjrave.




Prova t qarta

Pr shkak se gjynafi m i madh sht adhurimi i t
tjerve ve Allahut ose bashk me t, t gjitha parimet e

150
Elija Muhammed, Shptuesi jon ka arritur. F.26,56,57.39,46.
151
E.u. Essien-Undom. Black Nationalism f.32.
Bazat e Teuhidit
92
Islamit direkt ose indirekt kundrshtojn adhurimin e
krijesave. Principet themelore t fes (Islame) e bjn shum
t qart se Allahu sht Krijuesi dhe se Ai sht i dalluar
qart nga ajo q Ai krijoi. (Pra Allahu sht Allahu dhe
krijesa e Tij sht krijesa e Tij sh.p.). Ekzistojn nj numr
provash t bazuara n elementt kryesor t besimit Islam t
cilat sqarojn se Allahu sht krejtsisht i ndar (i ndar n
kuptimin se qenia e Allahut nuk przihet me qeniet e
krijesave sh.p.) dhe mbi krijesat e Tij. M posht do
prmendim 7 prova t tilla.
1-Prova natyrale
Nga pikpamja e Islamit njeriu lind me prirje natyrale e
cila nuk sht produkt i ambjentit ku ai jeton. Ky fakt sht i
bazuar n Kuran n t cilin Allahu na ka shpjeguar se kur Ai
krijoi Ademin, Ai (Allahu) nxori prej tij (Ademit) t gjith
pasardhsit e tij (Ademit). Pastaj i pyeti ata se a ishte Ai Zoti
i tyre dhe t gjith pohuan se vetm Ai (Allahu) ishte Zoti i
tyre. Gjithashtu kjo gj sht theksuar dhe nga resuli s.a.u.s. i
cili ka thn se do fmij lind me nj prirje pr t adhuruar
Allahun, por prindrit e tij e bjn at ifut, mexhus ose
kristian.
152
Prandaj reagimi natyral i njeriut kundr besimit se
Allahu sht kudo n nj far mase sht si pasoj e ksaj
prirjeje. N.q.s. Allahu ekziston kudo dhe sht prezent n
do gj do t thot se Ai (Allahu) duhet t jet dhe n
fundrrina dhe vende t ndyra. Kur ballafaqohen me kt,
shumica e njerzve zmbrapsen n mnyr natyrale nga kto
mendime. Ata e gjejn veten t paaft t pranojn ndonj
thnie q tregon se Allahu, Krijuesi i universit sht prezent
edhe te jashtqitja e njeriut ose n ndonj gj apo vend tjetr
t paprshtatshm pr madhrin e Tij. Prandaj mund t
prfundojm se pr shkak t instikteve natyrale t njeriut, t
vendosura n t prej Allahut, ai hedh posht thnien se Zoti
sht kudo e cila nuk ka mundsi t jet e sakt. Ata q nuk
duan t heqin dor nga besimi se Zoti sht kudo mund t
kundrshtojn duke thn se zmbrapsja e njeriut nga ky
koncept sht rezultat i edukimit dhe kushteve, dhe jo i
instikteve natyrale. Por, shumica drrmuese e fmijve t
vegjl automatikisht e kan hedhur posht (e kan mohuar)

152
Trasmetuar nga Ebu Hurejre mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.8 f.369-
90 n.597) dhe Muslim (S.Muslim eng-trans v.4 f.1399 n.6429).
Bazat e Teuhidit
93
kt koncept pa hezitim, bile dhe midis atyre q ishin t
indoktrinuar me iden se Zoti sht kudo.
2- Prova e namazit
Sipas rregullave Islame pr namazin vendi i adhurimit
duhet t mos ket asnj statuj ose piktur (ktu futen dhe
fotografit) q paraqet Zotin apo paraqet krijesat e Tij.
Gjithashtu pozicione t ndryshme t adhurimit q jan pjes
e namazit (p.sh. rukuja, sexhdja etj.) jan t ndaluara ti
drejtohen ndokujt apo dikaje ve Allahut. N.q.s. Zoti do t
ishte kudo, n do gj dhe n do individ, do t ishte e
pranueshme pr njerzit q tia drejtonin adhurimin njri-
tjetrit ose vetes s tyre si n rastin e Ibn Arabiut (sufi) i cili e
sugjeronte kt gj n disa prej shkrimeve t tij. sht e
vshtir t bindsh nj njeri, q adhuron idhujt, pemt ose
kafsht, se metoda e tij e adhurimit sht e gabuar dhe se ai
duhet t adhuroj Allahun i cili sht pa partner (ortak) dhe i
padukshm (njerzit n kt bot nuk mund ta shohin
Allahun, por n botn tjetr ata q do hyjn n xhennet do
ken privilegjin ta shohin At. sh.p.). Idhujtari do t thoshte
se ai nuk adhuronte objektin vet por adhuronte pjesn e
Zotit e cila sht brenda ktyre objekteve ose do t thoshte se
ai adhuron Zotin q mishroi Vetveten n format e njerzve
ose kafshve. Islami e klasifikon kdo q e bn nj veprim t
till, kafir(i pa fe).
Fakti sht se nj individ i till i bn sexhde krijesave t
Allahut. Islami erdhi pr ta larguar njeriun nga adhurimi i
njeriut apo i gjrave t tjera t krijuara dhe pr ta udhhequr
at t adhuroj vetm Allahun. Prandaj urdhrat e Islamit
tregojn qart se Allahu nuk sht n gjrat e krijuara; Ai
sht krejtsisht i ndar (si qenie) nga ato. Ky qndrim sht
prforcuar dhe me nj ndalim total n Islam pr pikturat q
paraqesin Zotin ose q paraqesin ndonj qnie t gjall.
(sht fjala pr pikturat e njerzve ose kafshve.)


3- Prova e mirazhit
Dy vjet para se t emigronte n Medine resuli s.a.u.s.
bri nj udhtim t mrekullueshm natn (Israa) nga Meka
n Jeruzalem e pastaj u ngjit prmes 7 qiejve n drejtim t
Bazat e Teuhidit
94
piks m t lart t krijimit (Miraazh).
153
Ky udhtim i
mrekullueshm u b q resuli s.a.u.s. t ishte n prezencn
direkte t Allahut. Atje, mbi 7 qiej, Namazi u b i
detyrueshm 5 her n dit dhe atje Allahu i foli
drejtprsdrejti resulit s.a.u.s. e i shpalli atij ajetet e fundit t
sures Bekare.
154
N.q.s. Allahu do ishte kudo nuk do kishte
nevoj q resuli s.a.u.s. t shkonte n ndonj vend. Ai do
ishte n prezencn direkte t Allahut n tok n shtpin e tij.
Prandaj, ngjarja e ngjitjes s mrekullueshme t resulit s.a.u.s.
prmes 7 qiejve tregon se Allahu sht mbi krijesat e Tij dhe
jo pjes e tyre.
4- Prova Kuranore
Numri i ajeteve t Kuranit t cilat theksojn se Allahu
sht mbi krijesat e Tij sht shum i madh pr tu numruar.
Ato gjenden pothuajse n do sure t Kuranit, direkt ose
indirekt. Midis atyre q e tregojn kt gj indirekt jan ato
t cilat i referohen gjrave q ngrihen sipr prej Zotit ose q
ulen (posht) prej Tij. P.sh. n suren Ihlas, Allahu e quan
veten e Tij Es-Samed q do t thot q n drejtim t t
Cilit gjrat ngrihen.
N disa raste kto lloj ajetesh e tregojn kt pik
prpik, si n rastin e melekve; Atje ngjiten melekt dhe
shpirti (xhibrili) n nj dit q zgjat 50 000 vjet (ose
lartsia e ktyre shkallve sht 50 000 vjet). (70:4) dhe n
disa t tjera e tregojn kt nga ana shpirtrore si n rastin e
namazit dhe dhikrit pr t cilat Allahu thot:

] --= ~- - [

te Ai ngrihet fjala e mir (besimi) dhe vepra e
mir (35:10)

N nj ajet tjetr thuhet:


153
Emri Miraazh nga ana gjuhsore do t thot shkall dhe ai sht mjeti
q ngjiti resulin s.a.u.s. prmes qiejve. Megjithat, edhe ngritja vet
kryesisht quhet me kt emr. (Arabic eng-Lecion v.2 f.1966-7)
154
Shiko S.Buhari v.9 f.449-50 n.608 dhe Sahih Muslim v.1 f.103-4
n.313.
Bazat e Teuhidit
95
] '-` _- _ '=- _ - '~' ' = ' [
] '-' -=` _ _~ _ _=' '~~ '- [

O Haman, ndrtoma nj pyrg, e ndoshta do ti gjej
rrugt. Rrugt e qiejve, e ta shoh Zotin e Musait, pse un
mendoj se ai sht gnjeshtar (40:36-37)

Nj shembull i zbritjes prej Allahut mund t gjendet n
ajetin e mposhtm.

] --`- ='- =- ~ ~- . -~ ~
-~~~ ~- ~ [

Thuaj: At (Kuranin) e solli posht Ruhul-
Kudus - shpirti i shenjt - plot vrtetsi nga Zoti yt, pr
ti forcuar edhe m ata q besuan dhe pr t qen
udhrrfyes e prgzues pr muslimant. (16:102)

Prsa u prket ajeteve q tregojn direkt se Allahu sht
mbi krijesat mund t prmendim ajetin e mposhtm n t
cilin Allahu thot se sht mbi robt e Tij.

] -'-= '- [

Ai sht mbizotrues mbi adhuruesit e Tij (6:18
dhe 61)

ose ajeti:

] + ~ +- '= [

I friksohen Zotit t tyre q sht mbi ta (16:50)

N kto lloj ajetesh ne mund t gjejm dhe emra t
Allahut q vrtetojn qnien e Tij mbi t gjitha krijesat. P.sh.
Allahu e quan Veten me emrat El-Alij dhe El-Alaa q
do t thon m i larti, mbi t cilin nuk ka asgj. P.sh. El-
Alij El-Adhiim (2:225) Rabbikel-Ala (87:1).
Bazat e Teuhidit
96
Pra Kurani tregon qart se Allahu sht lart mbi t
gjitha krijesat dhe jo brenda ose i rrethuar prej tyre.
155

5- Prova nga hadithet
N thniet e resulit s.a.u.s. ka dshmi t bollshme q
shpjegojn se Allahu nuk sht n tok ose brenda krijesave
t Tij. Ashtu si ajetet e Kuranit disa prej haditheve e
shprehin kt direkt dhe disa indirekt. Midis haditheve q e
shprehin at indirekt jan ato q tregojn se melekt ngjiten
sipr te Allahu si n rastin e hadithit t Ebu Hurejrs n t
cilin tregohet se resuli s.a.u.s. ka thn: (Nj grup) meleksh
qndrojn me ju natn dhe (nj grup tjetr) meleksh ditn,
dhe t dy grupet mblidhen n kohn e namazit t Asrit
(mbasdites) dhe Fexhrit (mngjesit). Pastaj ata melek q
kan qndruar me ju natn ngjiten (n qiell) dhe Allahu i
pyet ata (pr ju) megjithse Ai di gjithka pr ju.
156

N kt grup hadithesh futen dhe hadithet q tregojn se
Allahu sht mbi Arshin e Tij, Arsh i cili sht mbi t gjith
krijimin. P.sh. Ebu Hurejre trasmeton se resuli s.a.u.s. ka
thn: Kur Allahu plotsoi krijimin, (Ai) shkroi tek Ai mbi
Arshin e Tij: Me t vrtet mshira Ime e paraprin
zemrimin Tim.
157

Njri prej shembujve t haditheve q tregojn se Allahu
sht mbi krijesat sht hadithi i mposhtm pr gruan e
resulit s.a.u.s. e cila i mburrej grave t tjera t resulit s.a.u.s.
duke i thn se Allahu mbi 7 qiej e kishte martuar at (me
resulin s.a.u.s.).
158
Nj argument tjetr sht edhe duaja q
resuli s.a.u.s. i msonte t smurve q t luteshin pr vete.
Rabbenaa Allah el-ledhii fis-semaai takad-dese ismuke .
Allah, Zoti jon q je mbi qieju shenjtroft emri yt,
159

Hadithi i mposhtm ndoshta sht argumenti m i qart pr
kt shtje. Muauje ibn Hakem ka thn: Un kisha nj
shrbtore q mbikqyrte delet e mia n zonn e malit Uhud
pran vendit t quajtur Xhauariije. Nj dit un shkova pr ti

155
Akide Tahauije f.285-6.
156
Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.9 f.386 n.525), Muslimi (S.Muslim
eng-trans v.1 f.306 n.1320) dhe Nesaiu.
157
Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.9 f.382 n.518) dhe Muslim
(S.Muslim eng-trans v.4 f.1437 n.6628).
158
Treguar nga Enesi dhe mbledhur nga Buhari S.Buhari v.9 f.382 n.517.
159
Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.109 n.3883.
Bazat e Teuhidit
97
par ato vetm pr t zbuluar se nj ujk ia kishte mbathur me
nj prej deleve t tufs s saj. Pr shkak se un, si t gjith
pasardhsit e Ademit, jam i prirur pr t br veprime q m
von na vjen keq q i kemi br, e godita at n fytyr me nj
shpull t tmerrshme. Kur shkova te i drguari i Allahut dhe
ia tregova historin, ai e konsideroi at q kisha br si nj
gj shum t rnd pr mua. Un i thash: O i drguari i
Allahut a mund ta liroj at?
160
Ai u prgjigj: Sille at
tek un. Kshtu q un e ova tek ai. Ai (resuli s.a.u.s.) e
pyeti at: Ku sht Allahu? Ajo u prgjigj: Mbi qiell.
Pastaj ai e pyeti: Kush jam un? dhe ajo u prgjigj: Ti je
i drguari i Allahut. Resuli s.a.u.s. m tha: Liroje at
sepse ajo sht me t vrtet nj besimtare e vrtet.
161

Pr t provuar besimin e dikujt pyetja llogjike q bhet sht
A beson te Allahu? Resuli s.a.u.s. nuk e bri kt pyetje,
sepse shumica e njerzve n at koh besonin te Allahu ashtu
si prmendet shpesh n Kuran:
Nse ti i pyet ata: Kush i krijoi qiejt dhe tokn,
kush e nnshtroi (t lvizin) diellin dhe hnn? Ata do t
thon: Allahu! (29:61)
Pr shkak se pagant Mekkas t asaj kohe besonin se
Allahu ishte prezent n idhujt e tyre, pra besonin se Allahu
ishte pjes e krijesave, resuli a.s.u.s. donte t prcaktonte se a
ishte besimi i saj i przier dhe pagan si i Mekkasve t tjer
apo monoteist n prputhje me msimet hyjnore. Ksht q
ai i bri asaj nj pyetje e cila do prcaktonte se a besonte ajo
se Allahu nuk sht pjes e krijesa t Tij apo ajo besonte se
Allahu mund t adhurohet n krijesa. Prgjigja e saj, se
Allahu sht mbi qiejt duhet t konsiderohet nga do
musliman e vetmja prgjigje e sakt e pyetjes, Ku sht
Allahu?, sepse resuli s.a.u.s. gjykoi se ajo ishte besimtare e
vrtet mbi bazn e ksaj prgjigjeje. N.q.s. Allahu do ishte
kudo ashtu si pohojn disa musliman resuli s.a.u.s. do ta

160
Buhari, Muslimi dhe Ebu Dauudi mblodhn nj hadith nga Ebu
Hurejre n t cilin resuli s.a.u.s. thot: Kur t godisni (t tjert)
shmangni fytyrn. (S.Muslim v.4 f.1378 n.6321-6 dhe Ebu Dauud eng-
trans v.3 f.1256 n.4478). Resuli s.a.u.s. ka thn Shlyerja e goditjes me
shpull ose e rrahjes s nj skllavi sht ta lirosh at. Sahih Muslim v.3
f.882 n.407-8 .
161
Sahih Muslim eng-trans v.1 f.271 n.1094.
Bazat e Teuhidit
98
kishte korigjuar prgjigjen e saj, mbi qiej. Meqen se do
gj e thn n prezencn e resulit s.a.u.s. t ciln ai nuk e ka
kundrshtuar, sipas ligjit Islam quhet sunnet i aprovuar, ajo
sht e vlefshme. Megjithat resuli s.a.u.s. jo vetm q e
pranoi thnien e saj, por ai e prdori kt prgjigje pr t
gjykuar n se ishte ajo besimtare e vrtet.
6- Prova llogjike
Llogjikisht sht e qart se n rastin kur dy gjra
ekzistojn, njra prej tyre ose duhet t jet pjes e tjetrs dhe
t varet n t si atribut i saj ose ajo ekziston nga vetvetja, e
ndar nga tjetra. Kshtu q, kur Zoti krijoi botn ose e krijoi
at brenda vetes s Tij ose e krijoi at jasht vetes s Tij.
Mundsia e par sht e papranueshme sepse ajo do t
thoshte se Zoti, Qenia Supreme e pakufizuar, ka brenda
Vetes atributet e kufizuara t mungess dhe dobsis.
Prandaj Ai (Zoti) duhet ta ket krijuar botn jasht vetes s
Tij, si nj qnie e ndar nga Ai, por q varet nga Ai. E krijoi
botn jasht vetes s Tij, mundsit jan ose sipr Tij ose
posht Tij. M.q.s. eksperienca njerzore asgjkundi nuk
konfirmon lutjen prposht dhe qenia nn krijesa
kundrshton madhrin e Zotit, Zoti pra, duhet t jet mbi
krijimin e Tij dhe i ndar (si qenie) nga Ai. Prsa i prket
thnieve kontradiktore se Zoti as nuk sht i lidhur me botn
e as i ndar prej saj apo thnies se Ai as nuk sht n bot as
nuk sht jasht saj,
162
kto thnie jo vetm q jan
kontradiktore por ato mohojn dhe ekzistencn e Zotit.
163

Kto shprehje e ojn Zotin n fushn surealiste t
mendimeve t njeriut ku t kundrtat mund t
bashkekzistojn dhe e pamundura ekziston. (si p.sh. koncepti
kristian i tre zotave n nj sh.p.)
7- Konsensusi i dijetarve t hershm
Thniet e dijetarve t hershm musliman q vrtetojn
se Allahu sht mbi t gjitha krijesat e Tij jan t shumta pr
tu prmendur n kt prmbledhje. Dijetari i haditheve t
shekullit t 15-t, Edh-Dhahabi, shkruajti n nj libr t
titulluar el-Uluu lil-Alii el-Adhiim n t cilin ai mblodhi
thniet e m shum se 200 dijetarve t mdhenj t hershm

162
Shiko Haashijah Biijuurii Xhauhara f.58
163
Akide Tahauuije f.290. Shiko Ahmed ibn Hambel Er-Radd Alaa el-
Xhehmije.
Bazat e Teuhidit
99
q konfirmonin se Allahu sht mbi t gjitha krijesat e Tij.
164

Nj shembull i mir pr kto thnie gjendet n tregimin e
Mutiel-Balehis se kur ai pyeti Ebu Hanefin pr mendimin e
nj personi q thoshte se ai nuk e dinte ku ishte Zoti i tij, n
tok apo n qiej. Ebu Hanefija u prgjigj: Ai ka br kufr,
sepse Allahu k thn: Mshiruesi mbi Arsh qndron.
(20:5) dhe Arshi i Tij sht mbi 7 qiejt. Ai (el-Balehi)
pastaj i tha: Po n.q.s. ai thot se Allahu sht mbi Arsh, por
ai nuk e di se ku sht Arshi n tok apo n qiej? Ai (Ebu
Hanifja) u prgjigj: Ai ka br kufr sepse ai ka mohuar se
Allahu sht mbi qiejt dhe kushdo q mohon se Allahu sht
mbi qiejt ka br kufr.
165
Shum q ndjekin medhhebin
Hanefi sot thon se Zoti sht kudo. N t vrtet kta nuk
jan pasues t medhhebit Hanefi sepse vet Hanefija sht
shprehur se Allahu sht mbi t gjitha krijesat dhe sepse t
gjith ata q kan pasuar me t vrtet medhhebin Hanefi
kan besuar se Allahu sht mbi krijesat e Tij. Gjithashtu
ngjarja n t ciln nxnsi kryesor i Ebu Hanefis, Ebu
Jusuf, i tha Bishr el-Merisit
166
t pendohej kur ai mohoi se
Allahu sht mbi Arsh sht prmendur n shum libra t
shkruajtur gjat asaj periudhe.
167

Prmbledhje
Si prfundim mund t themi me siguri, se sipas Islamit
dhe parimeve t teuhidit, kan vend kto prkufizime:
Allahu sht krejtsisht i ndar (si qenie) nga t gjitha
krijesat e Tij.
Krijesat as nuk e rrethojn At e as nuk jan mbi T.
Ai, Allahu sht mbi t gjitha krijesat.
Kto jan koncepte klasike pr Allahun n prputhje me
Islamin. Jan shum t thjeshta, strikte dhe nuk ln shteg
pr do lloj keqkuptimi, keqkuptime q shpesh t drejtojn
n adhurimin e krijesave.

164
Muhtesar el-Uluu f.5.
165
Treguar nga Ebu Ismail Ensarii n librin e tij el-Faaruk dhe cituar n
Akide Tahauuije f.288.
166
Bishr (v.833) nga Bagdati ishte dijetar Mutazilit shiko el-Alaan v.2
f.55 nga Hairuddin ez-Ziriklii.
167
Treguar nga Abdur-Rahman ibn Ebii Hatim dhe t tjert shiko Akiideh
et-Tahaaauije. f.288.
Bazat e Teuhidit
100
Nga ana tjetr kto koncepte nuk mohojn se cilsit e
Allahut veprojn kudo midis krijesave t Tij. Asgj nuk i
shpton shikimit t Tij, dijes s Tij dhe fuqis s Tij.
Ashtu si ne q me an t teknologjis s zhvilluar jemi
n gjendje t ulemi rehat n shtpit tona dhe t shikojm
ngjarje q ndodhin mjaft larg, ashtu edhe Allahu shikon,
dgjon dhe di gjithka n univers pa qen brenda tij.
Trasmetohet se Ibn Abasi ka thn: N dorn e Allahut, 7
qiejt, 7 tokat, gjithka q prmbajn ato dhe gjithka q sht
midis tyre, sht si nj far mustardi n njrn prej duarve
tuaja.
168
Ashtu si pulti i televizorit fuqia e Allahut vepron
lirisht mbi t gjitha elementt e krijimit pa qen Allahu
brenda ktyre elementeve. N fakt koncepti se Allahu sht
brenda krijesave sht shirk n teuhidin Esmaa ues-Sifaat
sepse i jepen Allahut disa prej dobsive t njeriut. Njeriu
sht ai q duhet t jet prezent n nj ngjarje pr ta dgjuar,
shikuar, ditur dhe pr t vepruar n t. Dija dhe fuqia e
Allahut nuk ka kufij. T gjitha mendimet e njeriut dihen prej
Allahut bile edhe ndjenjat q veprojn n zemrn e tij i jan
nnshtruar kontrollit t Allahut. Kjo sht mnyra n t ciln
duhen kuptuar ajetet q tregojn afrsin e Allahut. P.sh.
Allahu thot:

] = ~- - - '~ '~` '--= ~-
~ .-= ~ - [

Ne e kemi krijuar njeriun dhe e dim se pshprit
ai n vetvete dhe Ne jemi m afr tij se damari i qafs s
tij. (50:16)

dhe

] - --=- -~ ~ '+' --= '~ '=
~=- - - ~ -- = - ~= [

O ju q besuat, prgjigjuni (thirrjes) s Allahut dhe
t t drguarit kur ai (i drguari) ju fton pr at q ju jep
jet (fen e drejt), dhe ta dini se Allahu ndrhyn

168
Akide Tahauuije f.281.
Bazat e Teuhidit
101
ndrmjet njeriut dhe zemrs s tij, dhe se ju do t
tuboheni tek Ai. (8:24)

Pjesa e ajetit ku thuhet se Allahu sht te njeriu m afr
se damari i qafs s tij nuk duhet kuptuar sikur Allahu sht
brenda njeriut. Ajo thjesht tregon se asgj nuk i shpton dijes
s Allahut, bile edhe mendimet e brendshme t njeriut, dhe
se asgj nuk sht prtej fuqis s Allahut pr t ndryshuar
dhe kontrolluar bile edhe ndjenjat e zemrs. Ashtu si Allahu
thot:





] - '~ ~ '~ - ~ ` [


A thua nuk e din ata se Allahu e di ka e fshehin
dhe at ka e publikojn? (2:77)

] - -- -' ~= -- -= - -~
'= -~-- -=--' [

Prkujto nimetin e Allahut ndaj jush kur ju (para
se t pranonit Islamin) ishit t armiqsuar, e Ai bashkoi
zemrat tuaja e ashtu me dhuntin e Tij aguat t jeni
vllezr (3:103)

Resuli s.a.u.s. shpesh bnte duan:
" =- _= - -- - --~ ' "
Jaa mukalib el-kulub (o Nryshus zemrash) thebit kalbi
alaa diinik (bje t qndrueshme zemrn time n fen
Tnde)
169

N mnyr t ngjashme ajetet si,

] '~ ` ~~= ` +- ` ` = ~
' '~ +~ ` ` ` = ~ _ ` +' [

169
Mbledhur nga Tirmidhi dhe sipas Albanit sht Sahih. Sunnan
Tirmidhi v.3 f.171 n.1792.
Bazat e Teuhidit
102

Nuk bhet bised e fsheht mes tre vetave e t
mos jet Ai i katrti; e as mes pes vetave e t mos jet Ai
i gjashti, e as mes m pak vetave dhe as mes m shum
vetave, e t mos jet Ai me ta kudo q t jen (58:7)

duhen kuptuar sipas kontekstit t tyre. Duke lexuar
pjesn paraprirse t ajetit,
A nuk e di ti se Allahu di ka n qiej dhe ka n
tok!? (58:7)
gjithashtu dhe pjesn prmbyllse t ajetit
Pastaj n ditn e kijametit i njofton ata me at q
kan punuar. Allahu ka prfshir do send n dijen e
vet. (58:7)
N kt mnyr bhet e qart se ktu Allahu e ka fjaln
pr dijen e Tij dhe jo pr faktin se Qenia e Tij sht prezent
midis njerzve, sepse Ai sht mbi dhe prtej krijesave t
Tij.
170
Prsa i prket thnies q i sht mveshur resulit
s.a.u.s., Qiejt dhe toka nuk mund ta prmbajn Allahun,
por zemra e besimtarit t vrtet e prmban At, kjo thnie
nuk sht e vrtet. Por edhe n.q.s. mbyllim nj sy dhe
marrim kuptimin e saj nuk ka mundsi q nj njeri me arsye
t nxjerr prej saj prfundimin se Allahu sht brenda njeriut.
N.q.s. zemra e besimtarit do prmbante Zotin, besimtari
sht brenda qiejve dhe toks pra qiejt dhe toka do e
prmbanin Allahun, gj q kundrshtohet nga vet kjo
thnie.
Pra, n prputhje me pikpamjen e Islamit t bazuar n
Kuran dhe sunnetin e resulit s.a.u.s., Allahu sht mbi t
gjitha krijesat. Ai nuk sht n asnj mnyr brenda krijesave
dhe as krijesat brenda Tij ose pjes e Tij, por dija, mshira
dhe fuqia e Tij e pakufizuar veprojn mbi do pjes t
krijimit pa pengesn m t vogl.
171







170
Ahmed ibn Husein Bejhaki. Kitaab El-Esmaa ues-Sifaat f.541-2.
171
Umar Eshkar, Akide fii Allah f.171.
Bazat e Teuhidit
103



9- Kapitulli mbi shikimin e Allahut
prej njerzve

Imazhi i Allahut

Si u tha m par mendja e njeriut sht e kufizuar
ndrsa Allahu sht i pakufizuar, prandaj njeriu nuk mund t
shpresoj t kuptoj ndonj gj rreth cilsive t Allahut ve
asaj q Ai zgjodhi pr tia shpallur atij. N.q.s. njeriu prpiqet
t pikturoj Allahun n mendjen e tij ai vetm do ngatrrohet
duke shkuar n rrug t shtrembr, sepse Allahu sht
krejtsisht i ndryshm nga ajo gj q njeriu mund t marr
me mend. do imazh i Zotit q njeriu ndrton n mendjen e
tij sht i marr nga ndonj pjes krijimi ose sht kompozim
i gjrave t krijuara q ai ka vzhguar. Kshtu q n.q.s. ai
vizaton Zotin n mendjen e tij ai n fund t fundit i jep
Allahut cilsit e krijesave. Megjithat, pr njeriun sht e
mundur t kuptoj me an t instiktit dhe emocionalisht disa
prej cilsive t Allahut. Allahu i ka shpallur njeriut disa prej
tyre p.sh. El-Kaadir (i Fuqishmi), do t thot q nuk ka asgj
t ciln Allahu nuk sht n gjendje ta bj. N mnyr t
ngjashme emri Er-Rrahmaan (i Gjithmshirshmi) do t
thot q nuk ka asgj n krijim q nuk sht mshiruar nga
mshira e Allahut pavarsisht n e meriton kt apo jo.
Kuptime t tilla nuk krkojn ndojn paraqitje vizive n
mendje, kshtu q kjo sht e vetmja mnyr q mendja e
njeriut t mund t kuptoj sakt Allahun. Kuptimi jo i qart
pr Allahun ishte shkaku q i devijoi kristiant e hershm t
Greqis dhe Roms nga msimet e drejta dhe t vrteta t t
drguarit Isa a.s (Jesusit). Europiant q prqafuan
kristianizmin vendosn n kishat dhe vendet e tyre t shenjta
pikturat dhe statujat e zotit n formn e nj patriaku evropian
t vjetr me mjekr t gjat, t bardh e t derdhur. Kristiant
e hershm t Palestins erdhn nga nj sfond ifut q
ndalonte rreptsisht do paraqitje t Zotit me an t
pikturave. Megjithat evropiant devijuan n kt pikpamje
pr shkak t nj tradite t gjat historike t paraqitjes s
zotave t tyre n formn e njeriut dhe pr shkak se ata
Bazat e Teuhidit
104
vareshin n drejtimin e tyre fetar nga shkrimet e shenjta t
devijuara t ifutve. Te Zanafilla, libri i par i dhiats s
vjetr, ifutt kishin shkruar vargjet e mposhtme n lidhje
me krijimin e njeriut.
Pastaj Perndia tha: Ta bjm njeriun sipas
shmblltyrs son Kshtu Perndia krijoi njeriun
sipas shmblltyrs s vet, sipas shmblltyrs s
Perndis (1:26-27)
Nga kto vargje dhe t tjera si kto, europiant kristian
t hershm nxorn prfundimin se shkrimet e shenjta
msonin se Zoti kishte pamje si njeriu, n t njjtn mnyr
q ata portretizonin zotat e tyre mitologjik t cilt i bnin n
formn e njerzve. Si pasoj, ata shpenzuan shum pasuri,
koh dhe energji duke portretizuar Zotin n statuja dhe
piktura n formn e njeriut.

Praktika e paraqitjes s Zotit n form njeriu sht dhe
ka qen shum e prhapur. Kur njeriu humbi kontaktet me
shpalljen hyjnore, q msonte se asgj n krijim nuk sht e
ngjashme me Zotin, ai filloi tia drejtoj adhurimin e tij
krijesave. Duke br kshtu, ai shpesh zgjodhi ta paraqiste
Zotin n form njeriu sepse njeriu ishte dukshm qnia m
perfekte n tok. P.sh. n kohn e dinastis ou n Kin
(1027 p.e.s.- 402 e.s.) feja zyrtare ishte e fokusuar n nj
hyjni abstrakte Tien (Qielli) t cilit i ishte dhn form
njeriu si Yu Huang-u, Perandori Xhejd, zot n lartsi,
qeverissi i gjykats qiellore.
172
N Kuran Allahu s.u.t. e
bn t qart se asgj q ne mund t mendojn nuk sht si Ai.
Allahu thot:

] --- _-~~ _~ `~ - [

Asgj nuk sht si Ai, Ai sht dgjuesi, shikuesi.
(42:11)

dhe

] ~= - [


172
Fjalori i Feve f.85.
Bazat e Teuhidit
105
Asgj nuk sht e krahasueshme me T. (112:4)




Profeti Musa krkon t shoh Allahun

Pasi na e bn t qart se Ai nuk sht si krijesat e Tij,
Allahu na sqaron se syt tan nuk mund ta shikojn At.

] '--` ~ '--` ~- ` [

Shikimi (i njerzve) nuk mund ta prfshij At, e Ai
i prfshin shikimet (6:103)

Ky ajet na tregon se njeriu sht i pa aft t shikoj
Allahun. Pr ta theksuar akoma m shum kt Allahu na
tregon n Kuran nj ngjarje t profetit Musa a.s.

E kur Musai erdhi n kohn q i caktuam dhe i foli
Zoti i vet, ai tha: Zoti im! M mundso pamjen Tnde e
t shikoj! Ai (Allahu) i tha: Ti nuk ke mundsi t m
shohsh, por shiko malin, e nse ai qndron n vendin e
vet, ti do t m shohsh Mua.Kshtu kur Zoti i tij iu
shfaq malit
173
, Ai e bri at (malin) thrmi, e Musait i ra
t fikt. Kur erdhi n vete tha: E lart sht madhria
Jote, pendohem te Ti (pr at q krkova) dhe un jam i
pari i besimtarve! (7:143)

I drguari Musa a.s. mendoi se mund t lejohej ta shihte
Allahun pr shkak se Allahu e kishte zgjedhur at mbi t
gjith njerzit e tjer t asaj kohe duke i dhn atij shpalljen
(7:144). Por Allahu ia bri t qart se ajo q ai krkoi ishte e
pamundur pr t dhe pr do njeri tjetr. Asnj nuk mund t
duroj qoft dhe nj pjes t drits s Allahut e jo m t

173
Shfaqja e Allahut ndaj malit vese me nj rreze fare t holl nga
Madhshtia e Tij . Si thuhet n Hadithin nga Tirmidhiu, kur i zbriti ky
ajet Pejgamberi a.s. e krahasoi dritn e shfaqur ndaj malit sa maja e gishtit
t vogl.
Bazat e Teuhidit
106
shikoj Qenien e Allahut.
174
Kur mali u b cop e thrrime
Musai kuptoi gabimin e tij dhe krkoi falje Allahut pr
krkimin e dikaje t palejuar.





A e pa resuli s.a.u.s. Allahun?

Disa thon se sht br nj prjashtim pr resulin
s.a.u.s., i cili u ngjit n 7 qiejt dhe shkoi madje prtej piks
q mund t shkonin melekt. Kur Aishja, gruaja e resulit
s.a.u.s., u pyet nga nj Tabiin i quajtur Mesruk se a e kishte
par resuli s.a.u.s. Allahun, ajo u prgjigj: Flokt e mi jan
akoma t ngritur prpjet pr shkak t asaj q m pyete.
Kushdo q thot se Muhamedi pa Zotin e tij ka gnjyer!
175

Kur Ebu Dherr e pyeti resulin s.a.u.s. se a e pa ai Allahun,
resuli s.a.u.s. u prgjigj: Atje kishte vetm drit, si mund ta
shihja un At.
176
Resuli s.a.u.s. n nj rast ka shpjeguar
kuptimin e drits, e cila nuk sht vet Allahu, duke thn:
Me t vrtet Allahu nuk fle e as nuk i bie pr shtat Atij t
flej. Ai sht q i ul shkallzimet (gradat) dhe i ngre ato.
Veprat e nats shkojn sipr te Ai para veprave t dits dhe
ato t nats para veprave t nats dhe mbulesa e Tij sht
drit.
177

Pra mund t themi me siguri se resuli s.a.u.s. ashtu si
profett para tij nuk e pa Allahun n kt jet. Pra thnia se
resuli s.a.u.s. e ka par Allahun sht gnjeshtr. Gjithashtu
ata q pretendojn se kan par Allahun n kt jet jan
gnjeshtar sepse kur nuk e ka par resuli s.a.u.s. t cilin
Allahu e zgjodhi mbi t gjith njerzimin, si mund ta shoh
At nj njeri, sa do i drejt dhe besimtar i mir t jet?!
Thnia se dikush ka par Zotin sht n fakt thnie kufri dhe

174
Akide Tahauuije f.191.
175
Sahih Muslim eng-trans v.1 f.111 n.337-338.
176
Sahih Muslim eng-trans v.1 f.113 n.341.
177
Transmetuar nga Ebu Muusaa Esharii dhe mbledhur nga Muslimi.
Sahih Muslim Eng-trans v.1 f.113 n.343.
Bazat e Teuhidit
107
mosbesimi sepse ajo nnkupton se ky person sht m i
madh se profett.

Shejtani shtiret sikur sht Allahu

Nuk ka dyshim se shum sufist q thon se kan par
Allahun kan par dika. Ata shpesh prshkruajn vegime
spektakolare prej drite dhe ndoshta edhe qenie jashtoksore.
Fakti q shum sufist shpesh pasi shikojn gjra t tilla ln
praktikat baz t Islamit tregon qart se me far ata jan
ngatrruar, pra kan par nj vegim q sht prej shejtanit
dhe nuk sht hyjnor. Ata q deklarojn se kan par
Allahun shpesh thon se ata nuk kan m nevoj t falen dhe
t argjrojn rregullisht si bjn muslimant e zakonshm,
sepse jan ngritur shpirtrisht mbi nivelin e masave. Abdul
Kadir Xhilani (1077-1116), sipas t cilit quhet dhe sekti sufi
Kadiri, prshkruan nj ndodhi q i ndodhi nj her. Kjo
ndodhi prmban nj shpjegim se far sht ai vegim q
shikojn ata q thon se kan par Allahun dhe pr arsyen q
i bn ata t ln praktikat baz t Islamit, pas asaj q shohin.
Nj dit - tha ai - un isha zhytur thell n adhurim kur
papritur pash para meje nj fron t madh me nj drit q
shklqente me shklqim vezullues dhe q e rrethonte at.
Pastaj nj z shurdhues goditi vesht e mi: O Abdul Kadir,
un jam Zoti yt! Pr ty e kam br t ligjshme at q e kam
br t ndaluar pr t tjert. Abdul Kadir pyeti: A je ti
Allahu prve t cilit nuk ka Zot? Kur nuk mori prgjigje ai
tha: Largohu o armik i Allahut. Dhe me kt drita u zhduk
dhe errsira e mbuloi at. Zri pastaj tha: O Abdul Kadir ti
fitove mbi strategjin time pr shkak t dijes dhe kuptimit
tnd pr fen. Un i kam drejtuar n rrug t shtrembur mbi
70 adhurues shenjtor me ngjarje t tilla. Pastaj njerzit e
pyetn Abdul Kadirin se si e kuptoi se ai ishte shejtani. Ai u
prgjigj: Un e kuptova se ishte shejtani nga thnia e tij se
Allahu kishte br t ligjshme pr mua at q t tjerve ua
kishte ndaluar, sepse un e dija se ligji hyjnor q iu shpall
resulit s.a.u.s. nuk mund t ndryshohet ose pezullohet.
Gjithashtu e kuptova kush ishte ai kur shejtani tha se ishte
Zoti im, por ishte i pa aft t konfirmonte se ai ishte Allahu i
Bazat e Teuhidit
108
cili nuk ka shok.
178
N mnyr t ngjashme disa njerz n
t shkuarn kan treguar se kan par Kabn. T tjer kan
treguar se nj fron i madh shtrihej para tyre me nj qenie
madhshtore t ulur n t dhe nj numr t madh burrash q
ngjiteshin dhe zbrisnin rreth tij. Ata i konsiderojn kta burra
melek dhe at qenie e konsiderojn se ishte Allahu, por n
fakt ai ishte shejtani dhe pasuesit e tij.
179

Pra, mund t themi se bazat e thnieve se kan par
Allahun, n ndrr apo n mes t dits, mund t gjurmohen
n filozofit dhe gjendjet emocionale satanike. N kto
gjendje shejtani merr forma t rrethuara me drit dhe u thot
atyre q e prjetojn kt pamje se ai sht Zoti i tyre. Pr
shkak t injorancs s njerzve ndaj teuhidit t pastr ata i
pranojn kto thnie dhe devijojn nga rruga e drejt.







Kuptimi i sures en-Nexhm

Disa njerz
180
prdorin ajetet e sures Nexhm pr t
argumentuar se resuli s.a.u.s. e pa Allahun.

] _ - ' ' _~- ' _=` `'-
'~ _= '~- '~ - ~ '~ _= '~ -~-= _ _='
- ~- _+--~ ~ ~-= = [

Dhe ai ishte n horizotin e lart (nga lindja). Pastaj u
lshua dhe iu afrua. E ishte afr sa dy harqe apo edhe m
afr. Dhe i shpalli robit t Tij at q ia shpalli. Zemra
nuk e mohoi at q e pa. A po i bni polemik atij pr at

178
Ibn Tejmie, Et-Teuasul uel-Uasilah f.28.
179
Ibid.
180
Midis tyre sht edhe Imam Neueui me komentin e tij mbi sahihun e
Muslimit v.3 f.112 (shiko Sharh Kitaab et-Teuhid min sahih Buhari,
f.115-6 nga Abdullah El-Gunaimaan).
Bazat e Teuhidit
109
q e ka par. At (xhibrilin) edhe her tjetr. (E ka par)
tek Sidretul Munteha. (53:7-14)

Ata mbrojn tezn se kto ajete tregojn q resuli s.a.u.s.
pa Allahun. Por, kur Mesruku pyeti Aishen, gruan e resulit
s.a.u.s., pr kto ajete ajo e prgjigj: Un isha personi i
par n kt Umet q e pyeta t drguarin e Allahut pr kto
dhe ai u prgjigj: Me t vrtet ai ishte Xhibrili, paqja e
Allahut qoft mbi t. Un kurr nuk e kam par at n
formn n t ciln ai u krijua, ve ktyre dy herve; E pash
at duke zbritur nga qiejt dhe madhsia e vllimit t tij
mbushi t gjitha ato q ishin ndrmjet qiellit dhe toks.
Aishja pastaj tha: Nuk e ke dgjuar ti se Allahu s.u.t. ka
thn: Shikimet (e njerzve) nuk mund ta prfshijn
At, e Ai i prfshin shikimet. Ai sht shum i
kujdesshm, hollsisht i njohur.(6:103) dhe nuk e ke
dgjuar ti se Allahu ka thn: Nuk ka asnj njeri q ti
ket folur Allahu ndryshe vetm se me ann e frymzimit,
ose pas ndonj perdeje, ose ti drgoj t drguar (melek)
(42:51)
181


Si rrjedhim ajetet e sures Nexhm t shqyrtuara n dritn
e shpjegimeve t vet resulit s.a.u.s. n asnj lloj mnyre nuk
argumentojn besimin e gabuar se resuli s.a.u.s. e ka par
Allahun s.u.t.
182
N.q.s. Zoti do t mund t shikohej n kt
jet prova e ksaj jete do ishte e pakuptimt. Ajo q e bn
kt jet prov reale sht fakti se ne duhet ta besojm
Allahun pa e par At. N.q.s. Allahu do ishte i dukshm do
njeri do besonte n T dhe n t gjitha gjrat q t drguarit u
msuan njerzve. N kt mnyr njeriu do ishte si melekt,
do ti bindej plotsisht Allahut. Pr shkak se Allahu e bri
njeriun t jet m i lart se melekt, besimi i t cilve te
Allahu sht pa zgjedhje, zgjedhja e njeriut pr besimin apo
kufrin n nj gjendje ku Allahu nuk mund t shikohet.
(Megjithat kjo nuk do t thot se besimi n Allah i nj
muslimani t vrtet sht vetm dika q ai e mban veten e

181
Mbledhur nga Muslimi (S.Muslim eng-trans v.1 f.111-112 n.337)
182
Tregimi q i atribuohet Ibn Abasit dhe i mbledhur nga Ibn Huzejmeh
n Kitaab et-Teuhid se resuli s.a.u.s. pa Allahun me syt e tij sht daif -
shiko Akide Tahauije f.197 shnimi 169.
Bazat e Teuhidit
110
tij n t, pa pasur ndonj argumet pr kt besim. Nj
musliman i vrtet e mbshtet besimin e tij n argumenta t
forta t cilat vrtetojn totalisht t gjitha gjrat q ai beson.
Pra pavarsisht se njeriu n kt bot nuk mund ta shikoj
Allahun ka plot argumente t tjera mjaft t forta dhe t
pamohueshme q vrtetojn me forc ekzistencn e Allahut
dhe vrtetsin e t gjitha gjrave q nj musliman, q pason
ashtu si duhet rrugn e resulit s.a.u.s., beson. sh.p.)

Shikimi prej njerzve i Allahut n jetn
tjetr
183


Ka nj numr shembujsh n Kuran ku Allahu na ka
treguar qart se njerzit do ta shikojn At n jetn tjetr.
Duke prshkruar disa prej ngjarjeve q do ndodhin n ditn e
ringjalljes Allahu thot: At dit do t ket fytyra t
shklqyera (t gzuara). Q Zotin e tyre shikojn.
(75:22-23) Resuli s.a.u.s. na ka dhn shpjegime t m
tejshme pr kt ngjarje. Kur u pyet prej disa shokve t tij:
A do ta shikojm ne Zotin ton n ditn e ringjalljes? Ai u
prgjigj: A shtyheni ju pr t par hnn kur ajo sht e
plot? Ata u prgjigjn: Jo. Ai pastaj tha: Me t vrtet
ju do ta shikoni At n mnyr t ngjashme me kt.
184
N
nj rast tjetr ai ka thn: Secili prej jush do ta shoh
Allahun n ditn kur ju do t takoheni me T, e nuk do t ket
midis Atij dhe jush as perde e as ndrmjets (ose
prkthyes).
185
Ibn Umer gjithashtu transmeton se resuli
s.a.u.s. nj her tha: Dita e ringjalljes sht dita q syri do
t shikoj Allahun s.u.t.
186
Shikimi prej njeriut i Allahut
sht nj shprblim i veant pr njerzit e xhennetit. Ky
shprblim n vetvete sht knaqsia m e madhe nga

183
Sektet kryesore t s kaluars q mohonin se njeriu do ta shikoj
Allahun n botn tjetr jan: Xhehmit, Mutezilit dhe pasuesit e tyre
nga Hauarixht. Sot vetm disa sekte shiite e mohojn kt.
184
Transmetuar nga Ebu Hurejra S.Buhari v.9 f.390 n.532 dhe S.Muslim
eng-trans v.1 f.115 n.349.
185
S.Buhari v.9 f.403 n.535.
186
Hadith i vrtet i mbledhur nga Daarakutni dhe Darimi n librin e tij
er-Rad alaa el-Xhehmije f.57.
Bazat e Teuhidit
111
knaqsit q Allahu do ti jap trashguesve t kopshteve t
xhennetit. Allahu thot:

] ~~ '-~ '+ '~ '~ + [

Aty ata kan far t dshirojn e te Ne kan edhe
m shum. (50:35)

Dy nga shokt m t shquar t resulit s.a.u.s. Ali ibn Ebi
Talib dhe Enesi trasmetohet se kan shpjeguar se pjesa e
ajetit q thot e te Ne kan edhe m shum. sht
shikimi i Allahut prej njeriut.
187
Sahabi Suheib transmeton
se resuli s.a.u.s. recitoi ajetin:

] ' _-~= -~= ~ [

Atyre q bjn vepra t mira u takon e mira
(xhenneti) e edhe m tepr (shohin Allahun) (10:26)

dhe tha: Kur njerzit q e meritojn xhennetin t hyjn
n t dhe ata q e meritojn xhehennemin t hyjn n
xhehennem, nj thirrs do thrras: O njerz t xhennetit,
Allahu iu ka br nj premtim t cilin dshiron ta
plotsoj. Ata do pyesin: far sht ky (premtim)? A nuk
i ka br Ai shkallt (e veprave t mira) tona t rnda, a nuk
i ka br Ai fytyrat tona t shndritshme, a nuk na ka
vendosur Ai n xhennet dhe na ka nxjerr (disa) ne nga
xhehennemi? A.t.h. perdja do hiqet dhe ata do vshtrojn te
Ai. Asgj q Ai u ka dhuruar atyre nuk do t jet m e dashur
pr ta sesa vshtrimi te Ai. Dhe kjo sht dika plus (gjrave
t tjera).
188

Prsa i prket ajetit t prmendur m par Shikimet (e
njerzve) nuk mund ta prfshijn At, e Ai i prfshin
shikimet ai mohon shikimin e Allahut prej njerzve n
kt jet. Ndrsa pr kafirat, ata nuk do ta shikojn Allahun
n jetn tjetr, jet e cila do jet pr ta shum e tmerrshme.
Allahu s.u.t. thot:
-==~ ~-~ +- = + `

187
Mbledhur nga Tabarii (shiko Akide Tahauije f.190).
188
Mbledhur nga Tirmidhi, Ibn Maxha dhe Ahmedi.
Bazat e Teuhidit
112

At dit do jen t penguar prej (ta shohin) Zotit
t tyre. (83:15)

Shikimi i resulit s.a.u.s.

Kjo gj sht nj pik tjetr e cila, deri n nj far mase,
sht br burim ngatrresash dhe sprovash midis
muslimanve. Disa thon se kan par resulin s.a.u.s. dhe se
kan marr prej tij udhzime t veanta. T tjer thon se e
kan par n ndrr e disa thon se e kan par kur kan
qen zgjuar. Ata q thon gjra t tilla zakonisht jan t
respektuar nga masat (populli). Ata shpesh nxjerrin shpikje
t ndryshme fetare dhe ia atribuojn kto resulit s.a.u.s.
Bazat e ktyre thnieve jan te hadithi i trasmetuar nga Ebu
Hurejre, Ebu Kataadah dhe Xhabir ibn Abdullah n t cilin
resuli s.a.u.s. ka thn: Ai q m shikon mua n ndrr n
fakt m ka par mua, sepse shejtani nuk mund t marr
formn time.
189
Nuk ka dyshim se ky hadith sht sahih
(i sakt, i vrtet) dhe i besueshm prandaj ai nuk mund t
mohohet megjithat pr sa i prket kuptimit t tij duhet t
dallojm disa pika:
Hadithi konfirmon faktin se shejtani mund t vij n
ndrra n forma t ndryshme dhe ta ftoj njeriun n rrug t
shtrembr.
Hadithi thot se shejtani nuk mund t marr formn e
resulit s.a.u.s.
Hadithi konfirmon gjithashtu faktin se forma e resulit
s.a.u.s.mund t shihet n ndrr.
Resuli s.a.u.s. ia ka thn kt shokve t tij, t cilt ishin
t familiarizuar me pamjen e tij, kshtu q n.q.s. dikush q
njeh saktsisht pamjen e resulit s.a.u.s. shikon n ndrr dik
pamja e t cilit sht saktsisht si pamja e resulit s.a.u.s. ai ka
par pa dyshim resulin s.a.u.s. Kjo sepse Allahu ia ka ndaluar
shejtanit t marr formn e resulit s.a.u.s. Por mundet q
shejtani ti shfaqet n ndrr atyre q nuk jan t
familiarizuar me formn e resulit s.a.u.s. dhe ti thot se ai
sht resuli s.a.u.s. Shejtani pastaj mund ti jap atij q e sheh

189
Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.9 f.104 n.123) dhe Muslimi
(S.Muslim eng-trans v.4 f.1125 n.5635 dhe f.1226 n.5639).
Bazat e Teuhidit
113
n ndrr shpikje t ndryshme n fe ose mund ti thot se ai
sht Mehdiu ose Isai, i cili do t kthehet n tok (kthimi i tij
sht nj nga shenjat e kijametit sh.p.). Numri i individve q
shpikin gjra n fe ose q thon gjra t tilla duke u bazuar n
kto ndrra sht i panumrt. Njerzit veanrisht jan t
prirur pr t pranuar gjra t tilla pr shkak t mos kuptimit
prej tyre t hadithit t prmendur m sipr. Pr shkak se
Sheriati sht i plot, thnia se resuli s.a.u.s. ka dal n ndrr
me gjra t reja shtes sht krejtsisht e gabuar. Thnie t
tilla nnkuptojn njrn nga dy gjrat e mposhtme: (1) ose
resuli s.a.u.s. nuk e plotsoi misionin e tij gjat jets s tij,
ose (2) Allahu nuk e dinte t ardhmen e umetit kshtu q nuk
caktoi urdhrat e domosdoshme gjat jets s resulit s.a.u.s.
T dy kto kundrshtojn parimet bas t Islamit (prandaj ato
jan t pabazuara sh.p.).
Prsa i prket asaj q dikush shikon resulin s.a.u.s. kur
sht zgjuar kjo shkon prtej kufinjve t hadithit dhe sht e
pamundur. do pamje e till sht pa dyshim prej shejtanit.
Gjat Isras e Mirazhit Allahu bri t mundur q resuli s.a.u.s.
t shikonte dhe t komunikonte me disa prej profetve. Ata q
thon se e shikojn resuli s.a.u.s. kur jan zgjuar, n fakt e
ngren veten n nivelin e tij. do shpikje n Islam, e bazuar
n ndrrat q shohin persona t ndryshm apo edhe n do
gj tjetr sht krejtsisht, e pa pranushme bazuar n shum
thnie ku resuli s.a.u.s. i ka ndaluar ato. P.sh. Aishja
trasmeton se resuli s.a.u.s. ka thn: Kushdo q shpik n
shtjen ton (n Islam) dika q nuk i prket asaj, atij do ti
hidhet posht.
190






Adhurimi i eulijave (ose shenjtorve)

Favorizimet


190
Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.3 f.931 n.861) dhe Muslim
(S.Muslim eng-trans v.3 f.1294 n.4589).
Bazat e Teuhidit
114
sht pjes e natyrs s njeriut t ngrej disa njerz mbi
t tjert. Njeriu plqen ti moj ata shum dhe preferon ti
pasoj ata. Ky sht rezultat direkt i faktit se Allahu ka
vendosur n mnyra t ndryshme disa njerz mbi t tjer.
Burri sht vendosur mbi gruan nga ana sociale:

] _= +-- - .- '~- '~- _= ~ '=
- [

Burrat jan prgjegjs pr grat, ngase Allahu ka
graduar disa mbi disa t tjer (4:34)

] = +-= '= [

e burrave u takon nj prparsi ndaj tyre (grave)
(2:228)

Disa burra jan vendosur mbi disa t tjer ekonomikisht.

] _ - _= -- .- - [

Allahu favorizoi disa prej jush mbi t tjer n
furnizim (16:71)

Allahu i favorizoi Israelitt mbi popujt e tjer duke i
dhn shpallje prej Tij:



] _ -= -~ _- _-~ . _-- '
~' _= -- [

O bijt e israilit, prkujtone dhuntin Time, t ciln
ua dhurova dhe Un iu pata (t part tuaj) dalluar ndaj
njerzve t tjer (t asaj kohe). (2:47)

Profett u favorizuan nga Allahu mbi t gjith njerzit e
tjer sepse Allahu i dha atyre shpalljen dhe Allahu favorizoi
disa profet mbi t tjert.

] - - _= +-- '-- . = [
Bazat e Teuhidit
115

Kta jan t drguarit, disa prej tyre i dalluam nga
t tjert, (2:253)

N nj ajet t Kuranit Allahu na thot q t mos
lakmojm pr ato gjra q Ai ua ka dhn disave mbi disa t
tjer.

] - - .- '~ -~-- ` - _= -- [

Mos lakmoni n at, q Allahu gradoi disa nga ju
mbi disa t tjer (4:32)

sepse ato gjra mbajn n vetvete prgjegjsi t mdha.
Ato nuk jan rezultat i prpjekjeve t njeriut prandaj ato nuk
duhet t jen shkak pr mburrje. Gjithashtu ne do t merremi
n prgjegjsi se si i kemi prdorur ato. I drguari i Allahut
na kshillon: Shikoni te ata posht jush dhe jo te ata mbi ju.
Kjo sht m e mir pr ju, kshtu ju nuk do t mohoni
bekimin e Allahut mbi ju.
191

Secili n ndonj mnyr ose n ndonj tjetr sht
vendosur mbi disa dhe secili ka nj far prgjegjsie pr t
ciln ai do t prgjigjet. Resuli s.a.u.s. ka thn: Secili prej
jush sht bari dhe secili prej jush sht prgjegjs pr tufn
e tij.
192
Kto

prgjegjsi jan komponentt baz t provs s ksaj
jete. N.q.s. ne jemi falenderues ndaj Allahut pr t mirat q
Ai na ka thn dhe i prdorim ato ashtu si duhet ne do t
kemi sukses, prndryshe do dshtojm. Por prova m e
madhe e prgjegjsis sht favorizimi q i bri Allahu
njeriut mbi t gjitha krijesat. Ky favor vrtetohet nga urdhri
q i dha Allahu melekve q ti pruleshin Ademit.
Prgjegjsia jon sht e dyfisht:
a- Ajo mban n vetvete prgjegjsin personale t
pranimit t Islamit: nnshtrimin e plot ndaj Allahut

191
Mbledhur nga Buhari dhe Muslimi (S.Buhari v.8 f.328 n.497 dhe
S.Musliman eng-trans v.3 f.1017 n.4496).
192
Mbledhur nga Buhari dhe Muslimi (S.Buhari v.3 f.438 n.730 dhe
S.Muslim eng-trans v.3 f.1017 n.496)
Bazat e Teuhidit
116
b- dhe prgjegjsin e t gjithve ne pr vendosjen e
ligjit t Allahut n t gjith tokn.
Besimtart jan shum m superior tek Allahu se kafirat
pr shkak t pranimit nga ana e tyre e ktyre prgjegjsive.
Allahu thot:

] -== ~ -= -- = +-- ~'- ~'- '-
-'- -~- -~ [

Ju jeni populli m i dobishm i ardhur pr t mirn
e njerzve, t urdhroni pr t mir dhe t ndaloni nga
veprat e kqija dhe t besoni Allahun (3:110)

Takua-ja

Midis muslimanve ka disa prej tyre q jan superior
ndaj t tjerve. Ky superioritet sht rezultat i prpjekjeve t
tyre dhe lidhet me imanin, fortsin dhe thellsin e fes s
tyre. Islami q praktikohet bn q njeriu i cili e praktikon at
t ruhet nga do gj q sht e keqe tek Allahu. Kjo ruajtje n
arabisht quhet takua. Termi takua sht prkthyer dhe si
frik ndaj Allahut, devotshmri etj. n fakt ajo i prmban
t gjitha kto kuptime bile edhe dika m tepr. Allahu na ka
treguar qart superioritetin e takuas.

e ska dyshim se tek Allahu m i ndershmi ndr
ju sht ai me m shum takua (49:13)

Ktu na thuhet se faktori i vetm q e bn besimtarin apo
besimtaren me t vrtet superior ndaj t tjerve sht niveli i
takuas. sht kjo devotshmri ose frik ndaj Zotit e cila e
ngre njeriun nga niveli i nj kafshe q mendon n at t
qeverissit t planetit. Rndsia e friks ndaj Allahut n jetn
e muslimanit ska nevoj pr tu theksuar. Allahu e prmend
takuan dhe derivatet e saj 26 her n Kuran, kudo duke
theksuar se takua-ja sht forca lvizse pr praktikimin e
fes. Pa t feja do ishte nj przierje pa kuptim e punve dhe
shprehjeve t memorizuara dhe veprat e mira do ishin vetm
t shtirura dhe hipokrizi. Si rrjedhim devotshmria preferohet
m shum se t gjitha sjelljet fisnike n t gjitha shtjet e
jets. Resuli s.a.u.s. thot: Gruaja merret pr katr (arsye):
Bazat e Teuhidit
117
Pasurin e saj, fisnikrin e saj, bukurin e saj dhe
devotshmrin e saj. Zgjidhni t devotshmen dhe do keni
sukses.
193
Nuk ka rndsi sa e bukur, e pasur apo e edukuar
sht nj grua, n.q.s. ajo nuk sht e devotshme ajo sht
inferiore ndaj nj gruaje t devotshme pavarsisht se mund t
jet e shmtuar, e varfr apo nga familje jo e nderuar.
Gjithashtu resuli s.a.u.s. ka thn: N.q.s. nj burr,
praktikimi i fes prej t cilit iu plqen, ju krkon q t
martohet me vajzn tuaj ju duhet ti martoni ata, ndryshe do
ket shthurje n vend.
194

Resuli s.a.u.s. nj her qortoi Ebu Dherrin sepse u tallte
me Bilalin duke e thirrur bir i gruas s zez pastaj resuli
s.a.u.s. tha: Shiko. Me t vrtet ti nuk je m i mir se nj i zi
apo kaf, vese n.q.s. i friksohesh m shum Allahut se sa
ata.
195
Pr kt gj resuli s.a.u.s. ka punuar me forc her
pas here. Bile n haxhin e br pak koh para vdekjes s tij ai
u trhoqi vmendjen njerzve ndaj dallimeve raciale dhe pr
rndsin e takuas.
Individt e devotshm njihen vetm nga Allahu sepse
vendi i takuas sht zemra. Njeriu mund ta gjykoj tjetrin
vetm nga veprat e jashtme t cilat ka mundsi t ojn n
prfundime t gabuara pr sa i prket devotshmris s nj
personi. N nj ajet t Kuranit thuhet:

] _= - ~+~ '-~ -= _ =-= ~ '- ~
'-= ~ - _ '~ [

Ka ndonj nga njerzit q fjala e tij t mahnit, por
vetm n ket bot dhe pr at q ka n zemrn e tij, e
paraqet Allahun dshmues, e n realitet ai sht
kundrshtari m i rrept. (2:204)

Prandaj nuk sht e lejuar pr njerzit q t prcaktojn
se ky ose ai person sht veanrisht i devotshm (ose i
shenjt) n nj grad t till prtej asaj q mund t arrihet nga
njerzit e zakonshm. Resuli s.a.u.s. veoi midis shokve t

193
Transmetuar nga Ebu Hurejra dhe mbledhur nga Buhari dhe Muslimi
(S.Buhari v.7 f.18 n.27 dhe S.Muslim v.2 f.749 n.3457).
194
Trasmetuar nga Ebu Hurejre dhe mbledhur nga Tirmidhi.
195
Trasmetuar nga Abdullah ibn Amr dhe mbledhur nga Ahmedi.
Bazat e Teuhidit
118
tij disa sahab duke i lajmruar ata q n kt jet se do t
futeshin n xhennet.
196
Kto prcaktime t resulit s.a.u.s.
ishin prej shpalljes q i vinte atij e jo se ai kishte aftsin q
t gjykonte zemrat. P.sh. thnia e resulit s.a.u.s. n lidhje me
ata q bn betimin e besnikris, t njohur si Bejeh er-
Riduaan, se: Asnj q bri betimin posht pems nuk do t
futet n zjarrin e xhehennemit.
197
sht n prputhje me
ajetin e Kuranit:

] =~ -=- ='- --~~ = - _ ~- [

Vrtet, Allahu qe i knaqur me besimtart kur ata
nn hijen e atij druri t betoheshin ty (48:18)

Gjithashtu resuli s.a.u.s. ka thn pr disa persona se ata
ishin midis njerzve t xhehennemit kur t gjith mendonin
se ata ishin midis atyre t xhennetit. T gjitha kto thnie t
resulit s.a.u.s. bazoheshin te shpallja q i vinte atij. Ibn Abasi
thot se i ka treguar Umer ibn Hattab se ditn e Hajberit
(ditn e betejs s Hajberit) disa nga shokt e resulit s.a.u.s.
erdhn dhe than: Filani dhe filani jan shehida, por kur
arritn te nj burr pr t cilin than se filani sht shehid
i drguari i Allahut tha: N asnj mnyr (ose kurrsesi)!
Un e kam par at n xhehennem n nj mantel t cilin ai e
mori jo ndershmrisht (e grabiti). Pastaj i drguari i Allahut
tha: Shko, Ibn Hattab, dhe lajmroi njerzit tre her se
vetm besimtart do futen n xhennet.
198

N traditn kristiane shum individ ngrihen shum lart
nga t tjert pr t ashtquajturat arritjet e tyre shpirtrore.
Atyre iu vu titulli shenjt dhe mrekullit i atribuohen atyre.
N traditn para-kristiane, hinduse dhe budiste msuesve q
pretendoheshin q kishin arritur nj shkall tepr t lart
shpirtrore dhe q kishin br gjra t jashtzakonshme u
jepej titulli Guru, Avator etj. q tregonte superioritetin e tyre

196
Midis tyre jan 10 shum t njohur: Ebu Bekri, Umari, Uthmani, Aliu,
Talha, Zubejri, Sad ibn Ebi Uakkaas, Seid ibn Zejd, Abdur-Rahmaan ibn
Auf, Ebu Ubejde ibn Xharah. Shiko Akide Tahauije f.485-7.
197
Trasmetuar nga Xhabiri dhe mbledhur nga Muslimi S.Muslim eng-
trans v.3 f.1034 n.4576.
198
Mbledhur nga Muslimi (S.Muslim v.1 f.65 n.209).
Bazat e Teuhidit
119
shpirtror. Kto grada q iu dhan ktyre personave bn q
masat e popullit ose t krkonin ndrmjetsim prej tyre ose ti
adhuronin ata si zota. Si rrjedhim kto fe kan listat e
shenjtorve n drejtim t t cilve njerzit luten me shum
zjarr. Islami nga ana tjetr kundrshton lavdrimin jasht
mase bile dhe t resulit s.a.u.s. i cili ka thn: Mos m
lavdroni mua jasht mase ashtu si bn kristiant me Isain
birin e Merjemes, me t vrtet un jam vetm nj rob (i
Allahut), pra m thrrisni mua rob i Allahut ose i drguari i
Tij.
199


Veliu

N Kuran n disa ajete sht prdorur fjala ueli
(shumsi eulija) e cila do t thot mik, shok, aleat,
mbrojts. P.sh.

] - _ '~= ~ +== -~ ~ _ - [

Allahu sht mbrojts i atyre q besuan i nxjerr ata
prej errsirave n drit (2:257) [mund t shikosh edhe
(3:68), (42:9) dhe (45:19)]
N nj ajet tjetr thuhet:

] ~ '- '=-~ ~=- ~ '~= ~= ~- -
'---~ [

dhe kush bn mik shejtanin, e jo Allahun, ai ka
dshtuar sheshazi. (4:119)


Ky term gjithashtu ka kuptimin i afrt i ngusht
(kujdestar).

] .-- _ ~ ` ''= - '-= ~- '~=~ .- ~
[
E kush mbytet (vritet) pa t ndrejt (pa faj),
kujdestarit t tij (ose t afrmit t tij) Ne i kemi dhn t

199
Trasmetuar nga Umer ibn Hattab mbledhur nga Buhari dhe Muslimi
(S.Buhari v.4 f.435 n.654)
Bazat e Teuhidit
120
drejt (t krkoj drejtsin), e ai t mos e kaloj kufirin n
mbytje (17:33)

Gjithashtu ai sht prdorur n Kuran pr t treguar
afrsi, miqsi midis njerzve p.sh.:

] --~~ ~ '- ' -~~ ~=- ` [

Besimtart t mos i miqsojn kafirat n vend t
besimtarve (3:28) [mund t shikosh dhe (4:139),
(4:144) dhe (5:51)]

Por prdorimi q na intereson neve m shum sht
Eulija-ullah miqt e Allahut ose njerzit shum t dashur te
Allahu. N Kuran Allahu ka caktuar disa lloje individsh t
cilt Ai i konsideron shum t afrt te Ai. Prshkrimi i
Allahut pr euliat e Tij mund ta gjejm n suren Enfal

] ~ ` ` --~ ` -'- [

Me t vrtet eulija t Tij jan vetm ata q
ruhen (q jan t devotshm), por shumica e njerzve nuk
din. (8:34)

dhe n suren Junus

] -~ ~ = ` +-= = ` - '- `
-- ' [

Ta keni t ditur se t dashurit e Allahut (eulijat)
nuk kan frik as kurrfar brengosje. (Ata jan) T cilt
besuan dhe ishin t ruajtur (ishin me takua). (10:62-63)

Allahu na shpjegon se kriteri pr eulija sht imani dhe
takuaja dhe kto gjenden (n grada t ndryshme sh.p.) tek do
besimtar i vrtet.
200
Pr njerzit injorant kriteri pr t qen
eulija sht kryerja e mrekullive q zakonisht quhen
Keramaat pr ti dalluar ato nga mrekullit (muxhizat) e
resulit s.a.u.s. Te ata q kan kt besim, besimi dhe praktikat

200
Akide Tahauije f.358.
Bazat e Teuhidit
121
e atij q bn mrekullira jan pa rndsi. Disa q quheshin
eulija kishin besime dhe veprime kufri e disa t tjer dihej
se kishin braktisur ritualet fetare, kurse nj pjes tjetr ishin
zhytur n shthurje dhe sjellje vulgare.
Asgjkundi Allahu nuk e ka br kusht brjen e
mrekullive pr t qen miku (eueli) i Tij. Prandaj, si tham
edhe m sipr t gjith besimtart q kan iman dhe takua
jan miqt e Allahut e Ai sht miku (ueli) i tyre. N Kuran
thuhet: Allahu sht ueli (mbrojtsi, miku, aleati) i atyre q
besuan (2:257)

Pra, pr muslimant nuk lejohet q t quajn disa
besimtar si eulija dhe besimtart e tjer t mos i quajn
kshtu. N kundrshtim me kt qndrim t qart t Islamit,
nj hierarki e t ashtuquajturve evlija musliman sht br
karakteristik dalluese e qarqeve sufi (tarikateve) dhe
njerzve q i pasojn ata verbrisht. Sipas radhs nga ata q
kan m pak merit te ata q kan m shum, ata jan: Ahjaar
(i zgjedhur) q numrohen 300 (persona); Abdaal
(zvendsuesit) rreth 40 (persona); 7 (persona) Abraar (t
devotshm); 4 (persona) Autaad (pyka(t)); 3 Nukabaa (rojet);
Kutb (skaji) q sht konsideruar eulijaja m i madh i kohs
s tij; dhe maja e lists sht Gauth (ndihmues), eulijaja m
i madh pr t cilin besohet n disa qarqe se sht i aft t
marr mbi shpatullat e tij nj pjes t gjynafeve t
besimtarve. Sipas misticizmit eulijat e tre klasave m t
larta jan prezent n mnyr t padukshme n Mekk gjat
kohs s faljeve. Kur Gauthi vdes Kutbi e zvendson at e
kshtu me radh shpirti i pastr i secils shkall ngrihet n
gradn m t lart.
201
Ky trup mitologjik sht huazuar nga
kristianizmi ashtu si u adoptuan Tespijet nga rruazat
kristiane dhe mevludi nga festimi i krishtlindjeve te kaurrt.





Fanaa (bashkimi i njeriut me Zotin)

201
Enciklopedia e Islamit f.629 shiko dhe Ali ibn Uthman Huxhuiri,
Kashf el-Mahxhuub f.214
Bazat e Teuhidit
122

Po t hedhim nj vshtrim m nga afr te t
ashtquajturit eulijat m t dalluar do hasim emra si Hal-
laxh i cili u ekzekutua publikisht, sepse guxoi t thoshte
hapur se ai ishte i Vrteti d.m.th. ta shpallte veten se ishte
Allahu, kur dihet mjaft mir se Allahu ka thn n Kuran:

] _-~ _= = - '- = [

Kt (e themi pr ta ditur), se Allahu sht Ai i
Vrteti dhe se Ai ringjall t vdekurit (22:6) [shiko
dhe (22:62), (24:25) dhe (31:30)]

Ajo q udhhoqi kt njeri t mendur t thoshte gjra t
tilla ishte besimi i tij n nj princip shum t ngjashm me
gjendjen e fundit t qenies n budizm, t njohur me emrin
Nirvana .
202
N kt gjendje sipas mendimeve t nj sekti
budist vetja zhduket dhe bashk me t shpirti e vetdija e
njeriut shuhen.
203
Ky koncept gjithashtu formon thelbin e
filozofis s njohur me emrin misticizm. Misticizmi
204

prkufizohet si ndjenja e bashkimit me Zotin dhe si besimi se
qllimi kryesor i njeriut shtrihet n krkimin e ktij bashkimi.
Origjina e misticizmit mund t gjendet n shkrimet e
filozofve grek t lasht si Platos symposium
205
. Nj
koncept paralel me kt mund t gjendet dhe n identifikimin
q i bjn hindust Atmanit (shpirtit t njeriut) me Brahmn,
realizimi i t cilit sht qllimi prfundimtar ose lirimi nga
ekzistenca dhe rilindja.
206
Mendimet mistike greke lulzuan
n lvizjen kristiane Gnostike e cila, ashtu si ajo e Valentinus

202
Kuptimi i termit n Sanskrit (gjuha e indianve t lasht, sot gjuha e
hinduizmit) sht i fryr jasht (me forc) dhe i referohet zhdukjes s t
gjitha dshirave t ksaj bote, ose shptimit. N budizmin Hinajana termi
barazohet me zhdukjen ndrsa n budizmin Mahajana ai sht nj gjendje
lumturie. (W.L.Resse Fjalori i feve dhe filozofis f.393).
203
Ibid f.72.
204
Nga greqishtja mistis do t thot dikush q futet n mistere (t
fshehta). Termi misticizm ka rrjedhur nga fet e mistershme greke nga
t cilat lindi termi mistis.
205
Collier Encuclopedia v.7 f.114.
206
Fjalori i feve f.68.
Bazat e Teuhidit
123
(140 e.s.), arriti kulmin n shekullin e dyt e.s. Kto prirje u
kombinuan n shekullin e tret me platonizmin nga filozofi
Egjipto-Roman Plotinus (205-270 e.s.) pr t formuar nj
filozofi t njohur si neoplatonizmi. Kristiant heremit t
shekullit t tret e.s. q filluan traditn e murgris n
Kristendom duke u larguar nga shkrettirat e Egjyptit, e
adoptuan qllimin mistik t bashkimit t njeriut me Zotin
ashtu si parashikohej nga kjo teori n mendimet
neoplatonike t asaj kohe, brenda kornizave t praktikave
meditative dhe asketike t vetes. Megjithse ishte
sh.Pakomius (290-346 e.s.) q vendosi (sajoi, shpiku)
rregullat (ligjet) e para pr murgrin kristiane dhe sajoi 9
manastire n shkrettirn e Egjyptit sht sh.Benedik i
Nursias (480-547 e.s.), q e zhvilloi kt ligj pr manastirin e
Monte Kazinos n Itali, i cili mbahet si zbuluesi i vrtet i
ligjit perendimor t murgris.
207
Traditat e misticizmit t
mbajtura gjat nga murgjit kaurr filluan t shpreheshin midis
muslimanve rreth shekullit t 8-t e.s., nj shekull pas
zgjerimit t kufinjve t shtetit Islam n Egjypt dhe Siri t cilat
ishin qndrat e murgjrve.
208
Nj grup muslimansh q nuk
ishin t knaqur me at q ofronte Sheriati zhvilluan nj
sistem t cilin e quajtn Tarikat (rrug). Ashtu si qllimi
prfundimtar i hindusve ishte bashkimi me botn e shpirtit
edhe qllimi i kristianve misticist ishte bashkimi me Zotin.
Qllimi kryesor i ksaj lvizjeje u b Fanaa tretja, shkrirja e
vetes dhe Uusuul bashkimi dhe unifikimi i shpirtit t njeriut
me Zotin n kt jet. U caktuan nj seri gjendjesh dhe fazash
q duheshin arritur. Ato q u quajtn Mekaamat (stacione)
dhe Haalaat (gjendje). Nj sistem ushtrimesh shpirtrore u

207
Fjalori i filozofis dhe fes f.365-6 dhe 374.
208
Disa autor shpesh krahasojn zhdukjen n sufizm me gjendjen
nirvana n Budizm, por sipas t tjerve ky krahasim sht krejtsisht i
pa pranueshm se idea e budizmit e zhdukjes sht e pavarur nga idea e
Zotit dhe prfshin iden e transferimit t shpirtit, n t nirvana gjendet e
fundit. N misticizmin musliman nga ana tjetr nuk ka shtje t kalimit
t shpirtit pas vdekjes n nj trup tjetr dhe mendimi se Zoti sht kudo
sht dominues n t gjitha pikpamjet. Origjina e konceptit fanaa t
muslimanve shikohet n nj far mase n kritianizm nga i cili ai sht
huazuar. Ky koncept thjesht do t thot zhdukja e konceptit t individit
para vullnetit t Zotit, nj ide q formon bazn e misticizmit kristian.
Bazat e Teuhidit
124
sajua pr t futur n rrugn q t sillte kt bashkim. Kto
ushtrime dhikri shpesh prmbanin lvizje t trupit e t koks,
e disa her bile edhe krcim, si n rastin e rrotullimit t
dervishve. T gjitha kto gjra t sajuara iu ngjitn resulit
s.a.u.s. q t bheshin t vlefshme. Por n t vrtet nuk
ekziston asnj mbshtetje pr kto sajesa n ndonj prej
librave klasik t haditheve. Sistemet e shumllojshme q u
zhvilluan n mnyr t ngjashme me sistemet q kishin
murgjit kaurr u quajtn sipas sajuesve t tyre si p.sh. Kadiri,
Nakshibendi, Kishti dhe Tixhani.
209
Bashk me kt, volume
t tra legjendash tregimesh u thurn pr sajuesit dhe
personalitetet e dalluara t ktyre tarikateve. Dhe ashtu si
murgjit kristian dhe hindus t cilt izoloheshin n vende t
caktuara (manastire) edhe sektet e ndryshme sufiste zhvilluan
t njjtn gj duke u izoluar n vende t veanta t quajtura
Zauija (prkthimi letrar sht cepa, qoshe).
Ndrkoh besime heretike u zhvilluan nga besimi mistik
i bashkimit me Zotin. P.sh. shum udhheqs t ktyre
devijimeve deklaruan se Allahu mund t shikohej kur arrihej
gjendja Usuul. Kur Aishja e pyeti resulin s.a.u.s. a kishte par
ai Allahun gjat Mirazhit ai u prgjigj se ai nuk e kishte
par.
210
Gjithashtu n Kuran tregohet se i drguari Musa a.s.
krkoi prej Allahut q ta shihte At e Allahu i tha se ai nuk
mund ta shihte At, e kur nj pjes e drits s Allahut iu
drejtua malit ai u b pluhur. Pra njeriu nuk mund ta shoh
Allahun n kt jet. Disa ekspert sufi thon se kur gjendja e
Usulit arrihet, detyrimet e Sheriatit si p.sh. 5 her namaz n
dit nuk jan m t detyrueshme. Shumica e tyre thon se
lutja n drejtim t Allahut mund t bhet me ndrmjetsimin
e resulit s.a.u.s. ose t eulijave, bile shum prej tyre bjn
tauaf (sillen qark), kurban dhe veprime t tjera adhurimi rreth
varreve ose tyrbeve t shenjtorve. Sot mund t shikojm se
tauafi bhet te varri i Zejnebes dhe Sejid Bedeuiut n Egjypt,
rreth varrit t Muhammed Ahmedit n Sudan dhe rreth shum
eulijave ose njerzve t tjer t shenjt n Indi dhe

209
N vendin ton jan kryesish t prhapur edhe keto tarikate si Rrifai,
Bektashi, Halvetij, Kadirij, Sadij etj. Shen.red.
210
S.Muslim eng-trans v.1 f.111-112 n.337,339 dhe f.113 n.341.
Bazat e Teuhidit
125
Pakistan
211
. Nga kta njerz (pra nga ata jasht sunnetit)
Sheriati shikohet si ligj pr masat i njorante, ndrsa tarikati si
rrug e nj elite pak t ndriuar. Gjithashtu pr t mbrojtur
idet e kufrit t lvizjeve mistike u shfaq dhe dukuria e
komentimit t ajeteve t Kuranit n mnyr t shtrembr dhe
krejtsisht t gabuar. Mendimet e filozofve grek u przien
me hadithe t shpikura pr t prodhuar nj trung jo t vrtet
literature e cila nuk pranonte dijetart e hershm me t vrtet
musliman dhe i zhvendosi ata midis masave. Muzika u shfaq
n shumicn e qendrave (t llojit q po flasim) dhe drogat si
marijuana merreshin si nj mjet pr lartsimin e pseudo-
eksperiencs shpirtrore t ciln ata e synonin. E till ishte
trashgimnia e gjeneratave t mvonshme sufi e cila u
ndrtua mbi kushtin e gabuar se bashkimi i shpirtit t njeriut
me Zotin ishte i arritshm. Megjithat disa prej individve t
cilve i atribuohen disa sekte e kuptuan qart rndsin e
dallimit midis Krijuesit dhe krijesave. Zoti dhe krijesa e Tij
nuk mund t bhen kurr nj, sepse Zoti sht Zot dhe i
prjetshm dhe krijesa sht krijes dhe e kufizuar.

Bashikimi i Zotit me njeriun

Asgj nuk i shpton dijes s Allahut prandaj t zgjuar
dhe fatlum jan ata q veprojn n prputhje me kt, ata q
e ndiejn prezencn e Tij gjat gjith kohs. Ata q me
kujdes kryejn t gjitha farzet e tyre dhe prpiqen t kryejn
sa m shum vepra n prputhje me sunnetin. Kto vepra n
prputhje me sunnetin ndihmojn mbrojtjen e farzeve. P.sh.
gjat periudhave t dobsis apo rnies shpirtrore ndonj
person mund t bhet i dobt apo dembel n kryerjen e
detyrave fetare. Megjithat ata q kryejn vepra vullnetare
(sunnete) mund t linin disa prej sunneteve, por ama do t
kryenin farzet. N.q.s. ata nuk do kishin kto sunnete gjat
periudhave t dobsis ata do t binin shpirtrisht dhe mund
t linin farzet. Sa m shum t forcohen farzet me kryerjen e
sunneteve aq m shum jeta e personit sht n prputhje me
Sheriatin. Allahu s.u.t. na e bn t ditur kt nprmjet resulit

211
Pr fat t keq kto forma t rnda t shirkut shfaqen edhe n vendin
ton si ndodh shpesh npr mjaft Tyrbe dhe Teqe. Shn red.

Bazat e Teuhidit
126
s.a.u.s.: Gjja m e dashur me t ciln robi Im mund t m
afrohet sht ajo t ciln ia kam br farz (t detyrueshme).
Robi Im mund t vazhdoj t m afrohet m shum me
sunnete (vepra adhurimi vullnetare) derisa Un ta dua at.
N.q.s. Un e dua at, Un do jem dgjimi i tij me t cilin ai
dgjon, shikimi i tij me t cilin ai shikon, dora e tij me t ciln
ai kap dhe kmba e tij me t ciln ai ecn.
212
Ky person i
dashur (ose i afrt) te Allahu do t dgjonte, shikonte, kapte
dhe ecte vetm n at q sht hallall dhe dukshm do ti
evitonte t gjitha harramet. Ky sht i vetmi qllim i vrtet
pr t cilin ia vlen t kushtosh jetn. Arritja e ksaj sht
perfeksioni i rolit t njeriut si rob i Zotit dhe qeveriss i bots.
Ai mund t arrihet vetm me rrugt e prshkruara ne hadith.
E para detyrat e detyrueshme duhet t kryhen plotsisht pastaj
sunnetet duhet t kryen rregullisht sipas sunnetit. Allahu s.u.t.
e thekson kt fakt duke i thn t drguarit t Tij ti
informoj besimtart:

] - --= _--' - -=- -- [

Nse e doni Allahun, a.t.h. ejani pas meje q
Allahu tiu doj juve (3:31)

Prandaj dashuria e Allahut mund t arrihet vetm duke
ndjekur sunnetin e resulit s.a.u.s. dhe duke mnjanuar t
gjitha shpikjet n shtjet fetare. Kjo gj mbshtetet nga
hadithi i mposhtm i trasmetuar nga Ebu Nejih se resuli
s.a.u.s. ka thn: Mbani sunnetin tim dhe at t halifve t
drejt. Kapuni n t me dhmballt tuaja. Dhe dijeni se do
shpikje sht me t vrtet bidat dhe do bidat sht
orientim q t udhheq pr n zjarrin e xhehennemit.
213

Ai q e ndjek kt parim strikt do t dgjoj vetm at q
Allahu dshiron q ai t dgjoj. Sepse Allahu ka thn duke
na prshkruar t drejtt: e kur atyre me fjal u
drejtohen injorantt ata thon: Paqe! (25:63)
N Kuran gjithashtu thuhet:


212
Trasmetuar nga Ebu Hurejra (S.Buhari v.8 f.336-7 n.509).
213
Mbledhur nga Ebu Dauudi (Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1294
n.4590) dhe Tirmidhi.
Bazat e Teuhidit
127
] '+- - - ' -~ '- _ -= ~
--= -~= _ = _-= +~ ~-- ` '+- +-~
+`~ [


Juve ju sht shpallur n libr (Kuran) q, kur t
dgjoni se po mohohet Kurani i Allahut dhe po bhet
tallje me t, mos rrini me ata derisa t mos hyjn n
bised tjetr. Prndryshe ju do jeni si ata (4:140)

Duke dgjuar vetm at q Allahu dshiron pr t,
Allahu metaforikisht bhet dgjimi i tij. N mnyr t
ngjashme Allahu bhet shikimi i tij, dora dhe kmba e tij. Ky
sht interpretimi i sakt i hadithit t prmendur m par n
t cilin Allahu thot se Ai bhet dgjimi, shikimi, dora dhe
kmba e njeriut. Fatkeqsisht ky hadith sht keq interpretuar
nga ata q mbshtesin misticizmin pr t argumentuar
bashkimin me Allahun.

Ruhullah: Shpirti i Allahut

Mbshtetje pr besimin mistik n ribashkimin e shpirtit
t njeriut me Allahun ka qen edhe keq interpretimi i disa
ajeteve t Kuranit. Ajetet e mposhtme n t cilat Allahu
thot:

] _- - = ~ - [

Mandej Ai e formsoi at dhe fryu n t nga shpirti i
Tij. (32:9); (38:72)

dhe

] _= ~ - -=- - ' [

Dhe kur ta kemi prsosur at dhe t kem fryr n t
prej shpirtit Tim (15:29); (38:72)

jan prdorur pr t argumentuar besimin se do qenie
njerzore prmban brenda saj nj pjes t Allahut. Pjesa e
shpirtit t Allahut q iu fry Ademit supozohet se
Bazat e Teuhidit
128
trashgohet te t gjith trashgimtart e tij. Gjithashtu pr
kt qllim sht prdorur edhe ajeti pr nnn e Isait a.s.

] '+-- ''-= '-= ~ '+- '-=-- '+= ---= _-
-~' [

(prkujto) at q ruajti nderin e saj, e Ne frym n t
nga shpirti Jon (21:91)

Misticistt besojn se ky shpirt hyjnor brenda njeriut
synon t ribashkohet me origjinn e tij nga ku ai erdhi. N
arabisht premrat (i imi, i joti, i tij, i saj, e jona, e tyre, e
juaja) kan dy kuptime t prgjithshme q varen nga
konteksti n t cilin ata prdoren. Ata mund t prshkruajn
nj atribut ose dika e cila nuk sht pjes e atij ose e asaj t
cils ato ja atribuojn kt. P.sh. Allahu s.u.t. e urdhroi t
drguarin Musa a.s.

] -= ~ '--- =- =='-= _ ~ ~ [

Dhe fute dorn tnde (brenda sh.p.) n kmishn
tnde e do t a nxjerrsh at t bardh pa asnj t met
(20:22)

t dyja dora dhe kmisha i prkisnin Musait a.s., por kur
themi dora e tij, dora sht pjes e tij, ndrsa kmisha e tij
tregon kmishn q kishte, por ajo nuk sht pjes e tij. E
njjta gj sht kur kto premra prmenden pr cilsit e
Allahut dhe krijesat e Tij.
214
P.sh. n rastin e mshirs s
Allahut pr t ciln Ai thot:

] -= - '~ ~ -~=- [

Allahu me mshirn e Tij veon at q dshiron
(2:105)

Mshira e Allahut sht nj prej cilsive t Tij dhe jo
pjes e krijesave t Tij. Nga ana tjetr Allahu shum her i
quan gjrat e krijuara t Tijat pr t theksuar faktin se Ai i

214
Tejsir el-Aziz el-Hamiid f.84-5
Bazat e Teuhidit
129
krijoi ato. N disa raste t tjera Ai i quan ato t Tijat pr t
treguar se ato kan nj vend t veant. P.sh. Allahu s.u.t.
citon profetin Sali duke thn me respekt pr deven (femr)
q u drgua si prov pr popullin e profetit Sali, Themudin,

] - _ .'- '~ - ' -~ [

Kjo sht deveja e Allahut e drguar te ju si
shenj. Kshtu q lreni at t kullos n tokn e Allahut
(7:73)

Deveja ishte drguar mrekullisht si nj shenj te populli i
Themudit t cilt nuk kishin t drejt ta ndalonin at t
kulloste, sepse e gjith toka i prket Allahut s.u.t. N mnyr
t ngjashme me rastin e Kabs pr t ciln Allahut i thot
Ibrahimit dhe Ismailit:

ju t dy pastrojeni shtpin Time pr vizituesit,
pr ata q qndrojn aty dhe pr ata q falen aty. (2:125)

gjithashtu n nj ajet tjetr thuhet: Dhe hyn n
xhennetin Tim (89:30)
Prsa i prket shpirtit (Ruuh) ai sht nj prej krijimeve
t Allahut. Allahu thot n Kuran:

] ~ --- '~ _- ~ ~ . = =-~
`-` [

T pyesin ty pr shpirtin thuaj: Shpirti sht
shtje q i prket vetm Zotit tim, e juve ju sht dhn
fort pak dije. (17:85)

N Kuran thuhet:

] - '~' ~ '- - [

Kur Ai vendos pr nj shtje, vetm i thot:
Bhu. Ajo menjher bhet. (3:47)

] - ' - ~ -= [

Bazat e Teuhidit
130
At (Ademin) e krijoi Ai (Allahu) nga dheu e
pastaj atij i tha: Bhu ai u b. (3:59)

Komanda pr t gjitha gjrat sht bhu. Prandaj shpirti
sht krijuar nga komanda e Allahut. Islami nuk e konsideron
Zotin si nj shpirt jo material si bjn kristiant. Ai nuk ka
as trup material as nuk sht nj shpirt pa form. Ai ka nj
form q i prshtatet madhris s Tij, pamjen e s cils nuk
e ka par asnj njeri e as nuk mund t imagjinohet ajo. Allahu
do shikohet nga njerzit e xhennetit. Pra kur Allahu s.u.t. i
referohet fryrjes s shpirtit nga Vetja e Tij te profett Adem
dhe Isa, nj nder i veant i sht dhn shpirtrave t tyre t
krijuar, kjo n prputhje me faktin se Ademi ishte njeriu i
par nga i cili rrodhi njerzimi dhe Isai ve t tjerash sqaroi
edhe konfuzionin e ngritur rreth lindjes s tij kur nna e tij,
Merjemja, ishte e virgjr. Bile fryrja e Allahut nga shpirti i
Tij sht, n fakt, nj sqarim i dshirs (vullnetit) dhe fuqis
supreme t Tij, sepse melekt jan ata q t caktuar nga
Allahu fusin dhe nxjerrin shpirtin te njeriu. Ky fakt tregohet
nga hadithi i mposhtm i Ibn Mesudit q transmeton se
resuli s.a.u.s. ka thn: Me t vrtet krijimi juaj sht
kombinuar n mitrn e nns tuaj pr 40 dit n formn e nj
lngu , pastaj pr nj periudh t ngjashme si nj lmsh I
varur dhe pr nj periudh tjetr t ngjashme si nj grumbull
mishi. Pastaj nj melek drgohet te ai pr t fryr shpirtin n
t
215

Pra Allahu i fryn shpirtin do personi me ann e njrit
prej melekve t Tij. Me an t thnies Ai fryu Allahu n
fakt na kujton se Ai sht shkaku i par i do gjje q ndodh
n krijim, ashtu si thot Ai:

] ~- '~ -= - [

Allahu ju krijoi juve dhe at q bni ju. (37:96)

Para betejs s Bedrit resuli s.a.u.s. i hodhi nj grusht me
dhe armiqve t rreshtuar qindra metra larg dhe Allahu bri
q dheu t arrinte n syt e armiqve. Pr kt ngjarje ajeti i
Kuranit thot:

215
S.Buhari v.4 f.290-1 n.430 dhe S.Muslim eng-trans v.4 f.1391 n.6390.
Bazat e Teuhidit
131

] _~ - --~ --~ '~ [

dhe ti nuk i gjuajte kur i gjuajte ata, por Allahu i
gjuajti (8:17)

Kshtu q duke ia atribuar Vetes s Tij, Allahu, thjesht i
jep atij nj vend t veant nderi midis shpirtrave q Ai ka
krijuar dhe jo se Ai, Allahu, ka shpirt dhe fryu nj pjes t tij
te profeti Adem a.s. e te profeti Isa a.s. Pr t theksuar m tej
kt pik Allahu i referohet melekut t drguar pr t njoftuar
Merjemen, si shpirti i Tij:

] ' ' ~- '+ .`~- '-= '+- '- [

Ne i drguam asajt shpirtin Ton (Xhibrilin) q
mori pamjen e nj njeriu (q u paraqit si njeri sh.p.).
(19:17)

Kurani sht nj trsi. Ajetet e tij shpjegojn njra
tjetrn dhe veprimet e resulit s.a.u.s. sqarojn akoma m
shum kuptimin e tyre. Kur ajetet merren jasht kontekstit
kuptimi i Kuranit mund t shtrembrohet. P.sh. ajeti i katrt i
sures el-Maauun thot:

] --~ . [

Pra shkatrrim sht pr ata q falen. (107:4)

Po t marrsh kt ajet jasht konteksit ai kundrshton
pjesn tjetr t Kuranit, sepse namazi sht i detyrushm.
Allahu n Kuran thot:

] ~ - _~-=' ' ` ` - ' _- [

Me t vrtet Un jam Allahu, nuk ka Zot tjetr ve
Meje, pra Mua m adhuro dhe fale namazin pr t m
kujtuar Mua. (20:14)

Pr ta kuptuar ashtu si duhet ajetin 4 t sures el-
Maauun duhet t lexojm ajetin posht tij q e sqaron at:
Bazat e Teuhidit
132

] ' +-`- = ~ [ ] ~ [ ]
='~ -~ [

t cilt ndaj namazit t tyre jan t pakujdesshm.
Ata q vetm shtiren. Dhe nuk japin as sendin m t
vogl. (107:5,6,7)

Pra Allahu s.u.t. thot se shkatrrimi sht pr ata q
falen t cilt jan t pakujdesshm pr namazin e tyre dhe ata
q shtiren. Pra nuk ka baz n Kuran pr besimin e
misticistve se shpirti i njeriut sht i pakrijuar dhe tenton t
bashkohet me origjinn e tij, Zotin. N arabisht nuk ka dallim
midis termave ruuh dhe nefs (shpirt), por kur lidhet me trupin
zakonisht prdoret nefs.
216
Allahu thot n Kuran:

] '+~'-~ _ -~- _- '+-~ -= -` _ - - [

Allahu i merr shpirtrat (anfus) kur sht momenti (i
vdekjes s trupave t tyre) e edhe at q sht n gjum e
nuk ka vdekur (39:42)

sht trasmetuar se resuli s.a.u.s. ka thn: Me t
vrtet, kur merret shpirti (ruuh) syt e pasojn at.
217

Shpirti i nnshtruar ndaj Allahut do t futet n xhennet.
N Kuran thuhet:

O ti shpirt (nefs) i bindur plotsisht. Kthehu te Zoti
yt i vetknaqur e i pranuar. Hyn n turmn e robrve t
Mi. Dhe hyn n xhennetin Tim. (89:27-30)

Kshtu q n fund t fundit shpirti i nnshtruar dhe i
bindur nuk do ribashkohet me Qenien Supreme t Zotit (ashtu
si mendojn ata q besojn se shpirti i njeriut sht i
pakrijuar dhe pritet pr tu bashkuar me Zotin), por do mbes
nj shpirt i kufizuar i ribashkuar me nj trup t kufizuar dhe
do shijoj knaqsit e xhennetit aq sa t dshiroj Allahu.


216
Akide Tahauuije f.394.
217
S.Muslim eng-trans v.2 f.437 n.2005.
Bazat e Teuhidit
133




11- Adhurimi i varreve

Gjat pjess m t madhe t historis s njeriut nderimi i
varreve me ann e riteve t strholluara t varrosjes,
zbukurimeve t kufoms, dekorimeve dhe brjes s varreve
madhshtore, festave prkujtimore dhe adhurimeve t tyre
(d.m.th. adhurimi i t vdekurve) kan udhhequr rrugn drejt
nj konfuzioni dhe orientimi n fe. Si pasoj shum njerz
kan rn n disa forma t adhurimit t varreve. N fakt, feja
e shumics s kinezve sht adhurimi i t parve t tyre.
Shumica e riteve t tyre fetare jan t lidhura me varret dhe
adhurimin e personifikimeve t t parve t tyre.
218
Varret e
njerzve t shenjt t hindusve, budistve dhe kristianve
jan br altare (vend i shenjt ku bhet adhurim) n t cilat
kryhen vepra adhurimi si e falura, kurbani dhe peligrinazhi.
Me kalimin e kohs disa udhheqs musliman dhe nj pjes
e popullit q u largua nga parimet themelore t Islamit filluan
t imitonin veprat pagane t popujve jo musliman q ishin
rreth tyre. Ndrtesa gjigande u ndrtuan mbi varret e
sahabve (si p.sh. mbi varrin e Aliut) dhe dijetarve m t
mdhenj si imam Ebu Hanifes dhe imam Shafiiut gjithashtu
dhe mbi varret e t ashtuquajturve eulija sufi si Abdul
Kadir Xhilani
219
. Koht e fundit kjo praktik e ngritjes s
faltoreve ose altareve mbi varre ka prfshir dhe varret e
udhheqsve t lvizjeve sociale si Muhammed Ali Xhinnah,

218
Adhurimi i strgjyshve (Pai Tsu) sht nj ndr shtjet m t vjetra,
m t qndrueshme dhe m me influenc n fen dhe shoqrin kineze.
Sipas besimeve t tyre lumturia dhe mbijetesa e shpirtrave varen nga
furnizimi i tyre me para, thimjam, ushqime e pije prej pasardhsve t
tyre. Si shprblim shpirti (i t vdekurve) mund ti bj shum dobi familjes
me an t kontakteve t tij supernatyrore. N rastin e nj qnie t
zakonshme, kjo marrdhnie sht e konsiderueshme vetm te 3-5 brezat
e fundit. Pastaj shpirtrat zvendsohen nga t tjer m t rinj. Fjalori i
feve f.38.
219
Raste t ngjashme kemi edhe n vendin ton si p.sh. varri i Abas
Aliut, Dervish Hatixhes, Shn Nanou, Dervishit t Luzhs etj.shn red.
Bazat e Teuhidit
134
n Pakistan, Muhamed Ahmed i ashtquajtur Mehdi n
Sudan. Sot shum musliman injorant udhtojn n distanca
t largta pr t kryer tauaf rreth ktyre varreve. Disa bile
falen brenda e jasht tyre, t tjer devotshmrisht sjellin
kafsh n kto vende (t mallkuara) pr ti br kurban
(Dhebh). Kta njerz q kryejn rite adhurimi te varret e
personave t drejt kan besimin e gabuar se meqnse kta
persona kan qen t drejt jan m t lart te Allahu kshtu
q ritet mund t pranohen m leht nga Allahu n.q.s. do t
bheshin tek kto varre se sa diku tjetr. Kjo sepse ata
besojn se pr shkak se kta individ kan qen t bekuar t
gjitha gjrat pran tyre duhet t jen t bekuara, pra varret
dhe vendet e adhurimit q ngrihen mbi to jan t bekuara (ose
jan vende t mira sh.p.). Pr shkak t ktij besimi adhuruesit
e varreve shpesh frkojn (ose fshijn me dor) gurt e
varreve, pastaj fshijn veten e tyre q t ken mirsi ose
mbledhin dh pran varreve duke besuar (besim q sht
krejtsisht i kot) se ai ka veti t veanta shruese. Shum
prej degve t shiitve marrin (argjil) balt nga Kerbelaja,
ku u vra imam Husejni, dhe e pjekin at pr t br copa t
vogla balte t pjekur mbi t cilat ata bjn sexhde gjat
namazit t tyre.

Lutja n drejtim t t vdekurve

Ata q przihen n adhurimin e varreve ia drejtojn lutjet
t vdekurve n dy mnyra:
1- Disa i luten t vdekurve duke i prdorur ata si
ndrmjetsues ashtu si i prdorin katolikt priftrinjt e tyre
gjat rrfimit t mkateve. Katolikt ia rrfejn mkatet e tyre
priftit dhe prifti lut Zotin q ti fal ata. Kshtu q prifti
vepron si ndrmjetsues midis njerzve dhe Zotit.
Arabt para Islamit gjithashtu i prdornin idhujt e tyre n
t njjtn mnyr. N lidhje me kt qllim t idhujve t tyre,
Allahu citon n Kuran pagant arab duke thn:

] _- - _ '--- ` ~- '~ [

Ne nuk i adhurojm ata pr tjetr vetm q t na
afrojn sa m afr Allahut (39:3)

Bazat e Teuhidit
135
Adhuruesit e varreve midis muslimanve i luten t
vdekurve duke i krkuar q ata t ojn krkesat e tyre te
Allahu n mnyr q t plotsohen nevojat e tyre. Ky veprim
sht bazuar n besimin se t vdekurit q kan qen t drejt
jan jo vetm m afr Allahut se njerzit e zakonshm, por
jan n gjendje t dgjojn krkesat e njeriut dhe ti
plotsojn ato. Kshtu q t vdekurit bhen idhuj
ndrmjetsues t aft pr ti br favore t gjallve.
2- T tjert i luten drejtprsdrejti t vdekurve duke i
krkuar atyre falje pr gjynafet e tyre. Duke br kshtu ata i
japin t vdekurve cilsit Et-Teuuabu (Pendimpranuesi) dhe
El-Gafurru (Falsi) t cilat i prkasin vetm Allahut. Ka
shum ngjashmri midis ktyre veprimeve dhe atyre t
katolikve t cilt i luten shenjtorve t veant pr t
plotsuar nevojat e tyre ditore. P.sh. n.q.s. dika humb, ata i
luten sh.Antonit pr ti ndihmuar ta gjejn at.
220
Sh.Xhud
Thaddaeus sht shenjtori i t pamundurs dhe atij i luten
katolikt pr ndrmjetsim n smundje t pashrueshme,
martesa t paplqyeshme ose pr gjra t ngjashme me
kto.
221
Gjithashtu kur ata donin t udhtonin ata i luteshin
sh.Kristoferit q ishte shenjtori i udhtimit deri n vitin 1969
kur ai zyrtarisht u hoq nga lista e shenjtorve me dekret t
kishs katolike t Roms, sepse u vrtetua se ai nuk ishte i
vrtet.
222
N kt kategori prfshihen edhe kristiant e tjer
q n prgjithsi e konsiderojn profetin Jezus si Zot.
Shumica e ktyre i luten Jezusit n vend q ti luten Zotit. Ka
edhe nga ata musliman injorant q ia drejtojn duat resulit
s.a.u.s. n t njjtn mnyr si bjn kristiant me Jezusin.
T dyja kto metoda jan krejtsisht t hedhura posht nga
msimet e Islamit i cili thot se ai q vdes futet n nj gjendje
t quajtur Barzak n t ciln kapitulli i veprave t tij sht i
mbyllur. Ai nuk mund t bj ndonj gj pr t gjallt, me
prjashtim t atyre gjrave q ka br kur ishte gjall dhe q
vazhdojn t ndikojn pr mir ose pr keq te njerzit dhe
sipas ktij ndikimi atij vazhdojn ti vijn sevape ose gjynafe.
Ebu Hurejra trasmeton se resuli s.a.u.s. ka thn: Kur nj
njeri vdes veprat t tij mbarojn, ve 3 llojeve: sadakaja e

220
The World book encyclopedia v.1 f.509.
221
Ibid v.2 f.146.
222
Ibid v.3 f.417.
Bazat e Teuhidit
136
rrjedhshme (d.m.th. sadakaja nga e cila vazhdojn t ken
dobi njerzit), dija e dobishme pr njerzit dhe pasardhsit e
drejt q luten pr t.
223
Gjithashtu resuli s.a.u.s. ka
shpjeguar se ai nuk mund ti bnte dobi e as dm njerzve sa
do t afrt t ishin me t. Allahu s.u.t. e urdhron resulin
s.a.u.s. ti thot pasuesve t tij:

] = -- - '~ '~ ` ` '- _~-- =~ ` .
-~- ~ ` ' ~ _-~~ '~ -= ~ `-` --
-~ - [

Thuaj: Un nuk kam n dor pr veten time as
ndonj dobi, as ndonj dm, ve ka do Allahu. Sikur ta
dija t fshehtn, un do t shumoja pr vete t dobishmet
e nuk do m prekte gj e keqe. Un jam vetm qortues
dhe prgzues pr njerzit q besojn. (7:188)

Ebu Hurejre trasmeton se kur resulit s.a.u.s. iu shpall
ajeti Dhe trhiqu vrejtjen farefisit tnd m t afrt.
(26:214) ai tha: O Kurejsh, siguroni shptim prej Allahut
(duke br vepra t mira). Un nuk mund tiu ndihmoj juve
ndaj (ndshkimit t) Allahut. O biri i Abdul Mutalibit, un
nuk mund t t ndihmoj ty ndaj (ndshkimit t) Allahut. O
Abas ibn Abdul Mutalib (ishte xhaxhai i resulit s.a.u.s.), o
Safije un nuk mund tiu ndihmoj ju ndaj (ndshkimit t)
Allahut. O Fatime, bija e Muhammedit, me krko far t
duash, por un nuk kam asgj me t ciln mund t t ndihmoj
ndaj (ndshkimit t) Allahut.
224
N nj rast tjetr njri prej
sahabve n fund t asaj q ai i tha resulit s.a.u.s. tha:
sht far dshiron Allahu dhe ti. Resuli s.a.u.s. menjher
e korrigjoi at duke thn: A po m bn mua t barabart
me Allahun? Thuaj: sht vetm far dshiron Allahu.
225

N kundrshtim me kto argumente ata q i luten resulit
s.a.u.s. jo vetm e bjn kt, por i luten edhe nj hierarkie
shenjtorsh (ose eulijave). Kto praktika kufri bazohen n
thnien sufiste se ligji ruhet nga nj numr i fiksuar
shenjtorsh t quajtur Rixhalul-gajbi (burrat e bots s

223
S.Muslim v.3 f.867 n.4005.
224
S.Muslim eng-trans v.1 f.136 n.402 S.Buhari v.4 f.478-9 n.727&728.
225
Mbledhur nga Ahmedi.
Bazat e Teuhidit
137
padukshme). N.q.s. njri prej tyre vdes vendi i tij
zvendsohet menjher nga nj zvends. Maja e hierarkis
sht kutb (maja ose aksi mistik i bots), ose gauth
(ndihmuesi). Abdul Kadir Xhilani (vdiq n 1166) thirret si
el-Gauth el-Adham (Gaus-e-Azem): shptimtari m i madh
i ndihms, dhe n koh fatkeqsish shum njerz i drejtohen
atij pr ndihm duke thirrurr O Abdul Kadir m shpto. Nj
shprehje e till shirku ndodh edhe te disa musliman q n
do namaz t tyre thon suren Fatiha nj ajet i s cils thot:
Vetm Ty t adhurojm dhe vetm prej Teje ndihm
krkojm.
T dyja kto metoda t lutjes prmbajn shirk t cilin
Islami e lufton fuqimisht, megjithat kto metoda kan arritur
t futen te muslimant sot n nj form apo n nj tjetr.
Duke br kshtu ata konfirmojn ajetin e Kuranit:

] ~~ ` -'- ` ~ '~ [

Dhe shumica e tyre nuk e beson ndryshe Allahun
vetm se duke i shoqruar (zota t tjer). (12:106)

dhe thnien e resulit s.a.u.s. t trasmetuar nga Ebu Seid
Hudri: Ju do t ndiqni ata para jush pllmb pr pllmb
krah pr krah, aq shum do ti ndiqni sa q edhe n.q.s. ata do
futeshin n nj vrim hardhuce ju do t shkonit pas tyre.
Kur ai u pyet se a e kishte fjaln pr ifutt dhe kristiant ai u
prgjigj: N.q.s. nuk do ishte pr ta, pr k tjetr do ishte?
226

Thaubani gjithashtu trasmeton se resuli s.a.u.s. ka thn:
Ora e fundit nuk do t vij derisa disa grupe prej umetit tim
t adhurojn idhujt.
227
Ebu Hurejre trasmeton se ai (resuli
s.a.u.s.) tha: Ora e fundit nuk do t vij derisa gra nga fisi
Daus ti tundin (ose t kryejn lvizje tundse t) t
ndenjurat e tyre rreth tempullit t idhullit
228
el-Hala.
229



226
S.Buhari v.9 f.314-5 n.422. S.Muslim eng-trans v.4 f.1403 n.6448.
227
Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.3 f.1180-1 n.4139, Ibn Maxhah dhe
Tirmidhiu.
228
Ibn Ether, En-Nihaaje fii Gariib el-Hadith ue el-Ether, v.1 f.64.
229
S.Buhari v.9 f.178 n.232 dhe S.Muslim v.4 f.1506 n.6944.
Bazat e Teuhidit
138



Teoria e evolucionit t fes

Nn influencn e teoris s evolucionit t Darvinit nj
pjes e shkenctarve dhe antropologve arritn n
prfundimin se feja filloi me hyjnizimin prej njeriut t
forcave t natyrs (i bnin dukurit dhe ligjet e natyrs
Zot).
230
Sipas tyre njeriu i hershm uditej nga kataklizmat
dhe forcat shkatrruese t natyrs si vettimat, bubullimat,
vullkanet, trmete etj. dhe si pasoj i quajti ato Qenie
Supernatyrore. Kshtu q ky njeri (i hershm) krkoi rrugt
dhe mjetet pr ti qetsuar kto. N kt mnyr ritet e
adhurimit si lutja, brja e kurbanve u zhvilluan (ky sht
mendimi i darvinistve ose m mir i ateistve sh.p.) Indiant
e Ameriks s Veriut q besojn n shpirtrat e lumenjve,
pyjeve etj. jan prdorur si shembuj i ksaj faze t hershme t
evuolucionit t fes t njohur me emrin animism.
231
N kt
gjndje ata thoshin se do individ ka zota personal. Me
zhvillimin e familjes zotat e familjes zvendsuan zotat
personal. Pr ilustrimin e ksaj prdoret politeizmi hindus i
Indis ku do familje kishte zotin e saj. Nevojat ekonomike
dhe luftrat pr mbijetes shkaktuan zgjerimin e hallkave t
familjes kshtu u zhvilluan fiset. Zotat e fiseve gradualisht
zvendsuan zotat e familjeve dhe me rritjen e vazhdueshme
t fisit numri i zotave vinte vazhdimisht duke u zvogluar.
Kshtu u shfaq diteizmi n t cilin forcat supernatyrore ishin
kufizuar n dy zota kryesor, zoti i t mirs dhe zoti i t
keqes. Sipas evolucionalistve shembull pr kt faz sht
feja zoroastiane e Persis. Para paraqitjes s persianit
Zorathustra (greqisht: Zoroastr) persiant mendohej se kan
besuar n shpirtrat e natyrs, zotat e klaneve dhe zotat e
grupeve. Sipas evidencave t mbledhura dhe t interpretuara
nga antropologt gjat periudhs zorastriane zotat u
reduktuan n dy: Ahura Mazda q sipas tyre krijoi t gjitha
gjrat e mira dhe Angra Maniu q krijoi t kqiat.
232
Kur

230
Fjalori i fes f.258.
231
Fjalori i fes dhe i filozofis f.16, 193.
232
Fjalori i feve f.28 & 42.
Bazat e Teuhidit
139
fiset filluan t bheshin kombe zotat e fiseve u shndrruan n
zota kombtar dhe sipas ktyre shkenctarve darvinist
lindi monoteizmi. Zoti i Izraelit si portretizohet n dhjatn e
vjetr sht nj entitet nacional q lufton n interes t tyre
kundr armiqve dhe izraelitt quheshin fmijt e Tij t
zgjedhur. Sunduesi egjyptian, Ahenaten i shekullit t 14-t
p.e.s. (i njohur dhe me emrin Amenhotep i katrt) merret si
argument nga evolucionistt pr t mbrojtur teorin e tyre. N
kohn kur besimi dominues n Egjypt ishte politeizmi, ai
paraqiti adhurimin monoteist t nj Zoti t quajtur Ra, t cilin
ai e simbolizoi me diskun e diellit.
233

Kshtu, sipas ktyre (pseudo)shkenctarve dhe
antropologve darvinist feja nuk ka origjin hyjnore. Ajo
sht produkt i supersticioneve t njeriut t par t bazuar n
mungesn e dijeve shkencore. Ata besojn se shkenca do t
zbuloj t gjitha sekretet e natyrs dhe ather feja do t
zhduket.



Devijimi nga rruga hyjnore

Koncepti Islam pr fen dhe zhvillimin e saj sht
krejtsisht n kundrshtim me teorin e msiprme. Feja ka
pasur periudha t rnies dhe rigjenerimit t saj, por kurr nuk
ka pasur evolucion si pretendon teoria e msiprme. N
fillim njeriu ishte monoteist, por ai me kalimin e kohs
devijoi n forma t ndryshme dhe ra n politeizm, diteizm
(q beson n dy zota), triteizm (q beson n tre zota) e n
panteizm. Nebijt (profett) u drguan nga Allahu te t
gjitha fiset dhe kombet e toks pr ti kthyer ata n
monoteizm. Por me kalimin e kohs njerzit devijuan dhe
msimet e nebijve u ndryshuan ose humbn. Prov pr kt
realitet sht fakti se t gjitha t ashtuquajturat fise primitive
q jan zbuluar kan besuar n nj Qenie Supreme.
Pavarsisht nga faza e zhvillimit t fes (sipas teoris
evolucioniste) t gjitha kto fise besonin n nj Qenie
Supreme mbi t gjith zotat apo shpirtrat e tjer. Nga

233
Fjalori i feve dhe filozofis f.143.
Bazat e Teuhidit
140
Itzamna, zoti krijues i Majensve
234
t Ameriks Qndrore,
deri te Ngewo, krijuesi i universit dhe i shpirtrave i Sierra
Leone Mende
235
, nga Brahma i hindusve deri te Marduku,
qyteti i lasht i hyjnizuar i Babilonit dhe Zoti Suprem i
panteonve
236
, Qenia Supreme duket qart. Bile edhe te
diteizmi zorastrian Ahura Mazda, zoti i t mirs, sht m i
madh se Angra Manju dhe dita e gjykimit sipas besimit t
tyre sht kur Ahura Mazda do t mund Angra Manjun. Pra
pr zorastiant Ahura Mazda sht Zoti Suprem.
237
Sipas
teoris s evolucionit t fes besimi n Zotin Suprem nuk
mund t ekzistoj me animizmin. Pra ata mohojn kto prova
t qarta q gjenden n shumicn e feve dhe q tregojn
devijimin e njerzve nga msimet monoteiste t nebijve.
Kto devijime ndodhn pr shkak t dhnies s cilsive t
Zotit krijesave, gj q oi n brjen zot t krijesave. Kjo
dukuri ndonjher shfaqej me numr m t vogl zotash e
ndonjher me numr m t madh. Nj prov tjetr q tregon
se feja n periudha t ndryshme ka pasur rnie sht fakti
historik i kalimit nga judaizmi monoteist n kristianizm.
Monoteizmi i msuar nga i drguari Jezus n fillim ra n
diteizm n prputhje me ata q Jezusin e konsideron jo si
Zoti, ati, por si nj bir hyjnor t krijuar. Ky sht gjithashtu
rasti i grekrve q e indetifikonin Jezusin si Logos, kjo gj u
gjet n filozofin e Anaksagoras nprmjet Aristotelit.
238
M
von ky koncept u shndrrua n trinitet te romakt q e
sanksionuan kt zyrtarisht.
239
M n fund ai arriti n
politeizm t plot n kishn katolike t Roms ku Maris
dhe nj numri t madh t ashtuquajtur shenjtor iu dha fuqia e
ndrmjetsimit dhe e mbrojtjes. N mnyr t ngjashme, po
t shikojm Islamin e pastr monoteist t sjell nga i drguari

234
Fjalori i feve f.93.
235
Ibid f.210.
236
Ibid f.204.
237
Fjalori i feve f.28.
238
Sipas ktyre filozofve, Nous ishte principi imaterial lvizs i universit
ndrsa Logos-i ishte manifestimi i tij material. Fjalori i feve f.314.
239
Formula prfundimtare e trinitetit e punuar nga Kapadociant dhe u
aprovua nga kshilli romak i Konstandinopojs n 381 thoshte se Zoti
sht nj Qenie, q ekziston brenda tre personave, Atit, birit dhe shpirtit t
shenjt. Fjalori i fes dhe filozofis f.586
Bazat e Teuhidit
141
i fundit Muhammed s.a.u.s. dhe ta krahasojm me besimet e
devijuara t sotme t shum t ashtuquajturve musliman ne
do zbulojm se kan ndodhur devijime me kalimin e kohs.
Kto devijime ndodhn n sektet e shumta pr shkak t
dhnies s cilsive t Allahut resulit s.a.u.s., pasuesve t tij,
pasardhsve t tij dhe shum individve t tjer nga
gjeneratat e vona.
Si prfundim mund t themi se teoria e evolucionit t
fes sht nj teori e sajuar dhe e pambshtetur ashtu si
duhet n argumenta t vrtet.

Fillimi i shirkut

Resuli s.a.u.s. ka prshkruar saktsisht dhe me detaje se
si u shfaq idhujtaria tek njerzit pas periudhs s
monoteizmit, e cila filloi me profetin Adem. Shokt e resulit
s.a.u.s. na kan transmetuar tefsirin e ajetit 23 t sures Nuh n
t cilin Allahu s.u.t. na prshkruan reagimin e popullit t
profetit Nuh kur ai i ftoi t adhuronin vetm nj Zot.

] ` '= ` ~- ` -+ ~- ` '
~ [

Dhe than:Mos braktisni zotat tuaj kurrsesi, mos
braktisni Vedan, Suaan, e as Jeguthin, Jeuukn e
Nesrn. (71:23)

Ibn Abasi thot n komentin e tij pr kt ajet: Kta
ishin idhujt e popullit t Nuhut t cilt me kalimin e kohs
prfunduan te arabt. Ueda u b zoti i fisit Kalb n fen e
Daumantul Xhandalit, Suaa u adoptua nga fisi Hudhejl,
Jeguthi nga fisi Gutajf n Xharf pran Sebs, Jeuuk nga
Hammdaan dhe Nasri u b zot i klanit Dhul-kala i fisit
Himjar. Kta idhuj ishin emrtuar sipas disa njerzve t drejt
nga populli i Nuhut. Kur kta burra t drejt vdiqn, shejtani i
nxiti njerzit t bnin statujat e tyre dhe ti vinin emrat e tyre.
Kto statuja u vendosn n vendet ku mblidheshin njerzit q
ata ti kujtonin kta njerz t drejt. Asnj nga ky brez nuk i
adhuroi kto statuja, por me vdekjen e ktij brezi dhe me
ardhjen e brezave t tjer qllimi i ktyre statujave u harrua.
(Shejtani shkoi te kto breza t rinj dhe i nxiti ata duke i
Bazat e Teuhidit
142
thn se paraardhsit e tyre adhuronin kto statuja sepse pr
shkak t tyre binte shi. Brezi i ri u budalleps dhe filloi ti
adhuronte statujat si idhuj.)
240
Gjeneratat q pasuan i
adhuruan (vazhduan ti adhuronin) ata.
241

Tefsiri i ajetit t prmendur m sipr jep panoramn se si
idhujtaria u fut midis sistemit t pastr monoteist t njerzve
t lasht. Kjo konfirmon faktin se feja n periudha t caktuara
ka pasur rnie (ose prishje) dhe identifikon llojin e adhurimit
t njerzve t lasht. Gjithashtu shpjegon pse Islami
kundrshton me forc brjen e statujave ose pikturave t
njerzve ose kafshve. Ndalimi i ktyre gjrave mund t
gjendet dhe n dhiatn e vjetr: Nuk do t bsh skulptur ose
shmblltyr t asnj gjje q ndodhet aty n qiej ose ktu
posht n tok ose n ujrat nn tok. (Eksodi 20:4).
Kristiant e hershm e mbajtn kt qndrim derisa mendime
t frymzuara nga mendimet greko-romake shtrembruan
prfundimisht msimet e profetit Jezus. Ky ndryshim
shkaktoi nj vrshim statujash t martirve, shenjtorve,
apostujve, Maris, Jezusit bile dhe vet Zoti u pikturua.
242

Nga ana tjetr i drguari i fundit Muhammed s.a.u.s. i
trheq vrejtjen si atyre q bjn statuja e piktura ashtu dhe
atyre q i mbajn ato (t varura) t reklamuara, se Allahu
s.u.t. do ti jap atyre nj ndshkim t rnd pr kt n botn
tjetr. Gruaja e resulit s.a.u.s. Aishja, vajza e Ebu Bekrit,
thot: Nj her resuli s.a.u.s. erdhi pr t m par. Un kisha
mbuluar dhomn time private me nj perde t lesht q kishte
piktura kuajsh me krah. Kur ai pa perden ngjyra e fytyrs s
tij ndryshoi dhe tha: O Aishe ata q marrin ndshkimin m
t ashpr Ditn e Ringjalljes jan ata q konkurojn me aktin
e krijimit (t krijesave) prej Allahut. Ata do t ndshkohen
dhe do tu krkohet t sjellin n jet at q ata krijuan.
Resuli s.a.u.s. vazhdoi duke thn: Sigurisht melekt nuk
hyjn n shtpit ku pikturat dhe statujat jan prezent.

240
Nga tregimi i Muhammed ibn Kajs mbledhur nga Taberiu.
241
Mbledhur nga Buhari (S.Buhari v.6 f.414-5 n.442).
242
Kshilli i dyt i Nikes (787) zyrtarisht aprovoi adhurimin e ikonave si
shenj e besimit n inkarnacion. Sipas tyre hyjnia Logos u b njeri (u b
si) si Jezu Krishti dhe si i till mund t portretizohej. Fjalori i feve f.159
Bazat e Teuhidit
143
Aishja pastaj tha: Kshtu ne e prem at (perden) n copa
dhe bm prej saj nj ose dy jastek.
243


Lavdrimi jasht mase i t drejtve

Historia e prmendur msipr pr shfaqjen e shirkut gjat
kohs s popullit t profetit Nuh tregon gjithashtu se dashuria
dhe lavdrimi i tepruar i njerzve t drejt prbn nj baz
mbi t ciln idhujtaria mund t vendoset.
244
Adhurimi i
imazheve t Buds n budizm dhe Jezusit n kristianizm
paraqesin shembuj t qart t idhujtaris s tashme bazuar
mbi dashurin dhe lavdrimet e tepruara t t drejtve. Pr
shkak t pasojave t rnda t lavdrimit t tepruar resuli
s.a.u.s. i urdhroi shokt e tij dhe t gjith muslimant n
prgjithsi q t mos e lavdronin at prtej vlers s tij reale.
Umer ibn Hatab trasmeton se resuli s.a.u.s. tha: Mos m
lavdroni mua jasht mase ashtu si bn kristiant me birin
e Merjemes. Me t vrtet un jam thjesht nj rob (i
Allahut), kshtu mu drejtoni me (fjalt) Abdullah ue
resuluhu (Rob i Allahut dhe i drguari i Tij).
245

Kristiant dhe ifutt e kohs s resulit s.a.u.s. ndrtonin
vende adhurimi mbi ato vende ku besohej se ishin varret e t
drguarve dhe t shenjtorve kshtu resuli s.a.u.s. i mallkoi
kto (veprime) praktika. Ai gjithashtu mallkoi do njeri q do
bnte n t ardhmen t njjtn gj, n mnyr q t ishte
krejtsisht e qart se Islami i kundrshtonte me forc kto
veprime idhujtarsh dhe ti trhiqte vrejtjen njerzve pr
rrezikun e madh t lavdrimit t teprt t njerzve t drejt.
N nj rast gruaja e resulit s.a.u.s. Umm Selemeh
246
i
tregoi pr nj kish me piktura, q ajo kishte par n Etiopi.

243
S.Buhari v.7 f.542 n.838 dhe S.Muslim eng-trans v.3 f.1158 n.5254.
244
Tejsir el-Azia el-Hamid f.311.
245
S.Buhari v.4 f.435 n.654.
246
Emri i Umm Selemes ishte Hind bint Ebi Umejeh dhe ajo ishte nga fisi
Kurejsh. Ajo dhe burri i saj, Ebu Seleme, shkuan n Etiopi pr ti
shptuar paganve Mekkas dhe m von emigruan n Medine pas
emigrimit t resulit s.a.u.s. Kur burri i saj vdiq n vitin 4 hixhr ajo u
martua me resulin s.a.u.s. Umm Selemeh ishte nga dijetaret e kohs s saj
dhe vazhdoi tu msonte t tjerve ligjin Islam edhe pas vdekjes s resulit
s.a.u.s. deri n fund t jets s saj (62 h). Ibn Xheuzi v.2 f.40-42.
Bazat e Teuhidit
144
Ai (resuli s.a.u.s.) tha: N.q.s. nj njeri i drejt nga kta
popuj vdes, ata ndrtojn mbi varrin e tij nj vend adhurimi
dhe pikturojn n t ato lloj pikturash. Ata jan m t kqinjt
e krijesave n shikimin e Allahut.
247

Ja vlen t prmendim se Umm Selemeh ia prmendi kt
kish resulit s.a.u.s. kur ai ishte n shtratin e tij t vdekjes dhe
thnia e tij se ndrtuesit e ktyre gjrave jan m t kqinjt
prej krijesave tregon se kto veprime jan krejtsisht t
ndaluara pr muslimant pa prjashtim. Arsyeja e ksaj
ndalese kaq t fort sht fakti se kto praktika kombinojn
dy burime t mdha t idhujtaris: 1- lartsimin dhe brjen e
varreve madhshtore, 2- brjen e imazheve.
248
T dyja kto
veprime udhheqin drejt shirkut ashtu si u tregua n
historin pr popullin e Nuhut.




Kufizimet e varreve

Fakti q adhurimi i varreve ishte nga gjrat e fundit pr
t cilat resuli s.a.u.s. trhoqi vmendjen para se t vdiste
tregon se kjo gj do t bhej nj test serioz pr ummetin e tij.
N vitet e para resuli s.a.u.s. i kishte ndaluar pasuesve t tij ti
bnin vizit varrezave dhe kjo vazhdoi derisa teuhidi te ta u
forcua. Resuli s.a.u.s. transmetohet t ket thn: Un ju
ndalova ju nga vizita e varreve, por tani ju mund ti vizitoni
ato sepse ato jan kujtues t bots tjetr.
249
Megjithse
resuli s.a.u.s. e lejoi kt ai caktoi kufizime pr vizitn e
varreve n mnyr q brezat e mvonshm t mos binin n
adhurimin e varreve.
a. Ai e ndaloi krejtsisht namazin n varreza. Ebu Seid
Hudri trasmeton se resuli s.a.u.s. ka thn: E gjith toka
sht xhami prve varrezave dhe banjove.
250
Ibn Umer

247
S.Buhari v.1 f.251 n.419 dhe v.2 f.238 n.426.
248
Ibn Tejmija cituar n Tefsir el-Aziz el-Hamid f.321.
249
S.Muslim eng-trans v.2 f.463-4 n.2131, Ebu Dauud , Sunnan Ebu
Dauud eng-trans v.2 f.915 n.3229, Nesaiu, Ahmedi dhe Bejhaki.
250
Mbledhur nga Tirmidhiu. Ebu Dauudi (Sunnan Ebu Dauud eng-trans
v.1 f.125 n.492) dhe Ibn Maxha.
Bazat e Teuhidit
145
transmeton se resuli s.a.u.s. tha: Faluni n shtpit tuaja,
mos i bni ato varreza.
251
Sunnetet sht e
rekomandueshme t falen n shtpi, n.q.s. nuk do falej asnj
namaz n shtpi kto do ngjanin si varreza ku namazi sht i
ndaluar. Megjithat n.q.s. njeriu falet n varreza me nijetin
pr tiu falur drejt prsdrejti Allahut ai nuk kryen shirk,
por pr shkak se injorantt nn ndikimin e shejtanit mund t
ndryshojn nijetin dhe tu luten t vdekurve namazi n
varreza ndalohet. Kshtu i pritet rruga ksaj forme t
idhujtaris. N nj rast halifi i dyt Umar ibn Hatab vrejti
nj shok tjetr t resulit s.a.u.s., Enes ibn Malikun, duke u
falur pran nj varri dhe thirri n drejtim t tij: Varri, varri.
252

b. Nj ndales tjetr e resulit s.a.u.s. sht dhe ajo q
ndalon faljen qllimisht n drejtim t varreve sepse injorantt
mund t mendojn se falja i sht drejtuar t vdekurve. Ebu
Marthad Ganaui trasmeton se resuli s.a.u.s. tha: Mos u falni
n drejtim t varreve dhe as mos u ulni mbi to.
253

c. Leximi i Kuranit n varreza nuk lejohet sepse nuk ka
argument se resuli s.a.u.s. dhe shokt e tij t ken br

251
S.Buhari v.2 f.156 n.280 dhe S.Muslim eng-trans v.1 f.376 n.1704.
252
S.Buhari v.1 f.251 n.48. Kto hadithe vrtetojn se ndalesa e br nga
resuli s.a.u.s. pr namazin n varreza nuk sht se ato konsiderohen t
pista. Varret e t drguarve jan t pastra sepse, sipas thnies s resulit
s.a.u.s., Allahu ia ka br harram toks t tret trupat e t drguarve. Pra
mallkimi i resulit s.a.u.s. mbi ifutt dhe kristiant q i morn varret e t
drguarve t tyre si vende adhurimi ishte pr shkak t shirkut q kryenin
ata dhe jo se kto vende ishin t pista. Tejsir el-Aziz el-Hamid f.328.
253
S.Muslim eng-trans v.2 f.460 n.2122, Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.2
f.917 n.3223, Nesaiu dhe Ibn Maxha. Kjo prfshin dhe brjen e duave n
drejtim t tyre sepse resuli s.a.u.s. ka thn se duaja sht adhurim.
(Mbledhur nga Buhari n el-Adab el-Mufred, Sunnan Ebu Dauud eng-
trans v.1 f.387 n.1474, Tirmidhiu dhe Ibn Maxha) Duaja (sht mustehab
sh.i redak.) duhet t bhet n drejtimin q falet namazi.
Vrejtje: Duhet br vrejtja q n Islam xhenazja nuk falet n varreza,
por n nj vend t caktuar t prgatitur pr nj numr t madh xhemati
ose n xhami. Pr m tepr pr shkak se xhenazja vendoset prball
xhematit, direkt prball imamit, n kt namaz nuk ka as ruku as sexhde
gjithashtu nuk ka asnj veprim q tregon se ky namaz sht pr t
vdekurin (qoft nga veprimet apo fjalt q thuhen n t).
Bazat e Teuhidit
146
kshtu. Kur Aishja, gruaja e resulit s.a.u.s., e pyeti at se
far t thoshte kur t shkonte pr vizit n varreza ai i tha
asaj t jepte selam dhe t bnte dua, por nuk i tha asaj t
lexonte Fatihan apo ndonj sure tjetr nga Kurani.
254

Ebu Hurejre trasmeton se resuli s.a.u.s. tha: Mos i bni
shtpit tuaja varreza, sepse me t vrtet shejtani ikn nga
ajo shtpi ku lexohet surja Bekare.
255
Ky hadith dhe t tjer
si ky nnkuptojn se Kurani nuk lexohet n varreza. Leximi i
Kuranit nxitet pt tu br n shtpi q ato t mos mbeten si
varreza ku leximi i Kuranit sht i ndaluar.
256

d. Resuli s.a.u.s. ndaloi lyerjen e varreve me t bardh
(ose glqere), ndrtimin e strukturave mbi to
257
, shkrimin
mbi to
258
dhe ngritjen e tyre mbi nivelin e dheut.
259

Resuli s.a.u.s. gjithashtu na mson se ndrtimet ose
strukturat mbi varre duhen prishur dhe varret duhet t
nivelohen n nivelin e toks. Ali ibn Ebi Talib trasmeton se
resuli s.a.u.s. e urdhroi at t shkatrronte t gjith idhujt q
do t gjente dhe t nivelonte t gjitha varret e ngritura n nj
lartsi nga toka q i rrethonte m t madhe se gjersia e
palms.
260


254
Nasirudin Albani, Ahkaam el-Xhenaaiz f.191. Duaja sht:
" ,-,='-~-- '-- ,-----~-- = =,- ,---~-- ,---;- ,- '--- J _-- >~-
-- = '~ '- ;-= V "
Es-Selamu alaa ehlid-dijaari minel-muminiin uel-muslimiin
jerhamullahu el-mustekdmiine minnaa uel-mustehiriin ue innaa in shaa
Allahu bikum laahikuun. [Paqja qoft mbi besimtart dhe muslimant q
banojn kto banesa. Allahu i mshiroft ata q shkuan para nesh dhe ata
q do vijn pas nesh. Dhe ne, n dasht Allahu do bashkohemi me ju.]
S.Muslim v.2 f.421-2 n.2127.
255
S.Muslim eng-trans v.1 f.337 n.1707, Tirmidhiu dhe Ahmedi.
256
Ndrsa pr suren Jasin nuk ka trasmetime q lexohet n varreza
gjithashtu hadithi q prmend leximin e saj mbi at q vdes sht i dobt
(daif). Shiko Ahkaam el-Xhenaaiz f.11 dhe f.192 shnimi 2.
257
S.Muslim eng-trans v.2 f.459 n.2116 dhe Sunnan Ebu Dauud eng-trans
v.2 f.216-7 n.3219 & 3220.
258
Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.2 f.216 n.3219 dhe Nesaiu.
259
S.Muslim eng-trans v.2 f.459-60 n.2116, Sunnan Ebu Dauud eng-trans
v.2 f.216 n.3219 dhe Nesaiu.
260
S.Muslim eng-trans v.2 f.459 n.2115, Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.2
f.914-5 n.3212, Nesaiu dhe Tirmidhiu. Teksti i hadithit sht trasmetuar
Bazat e Teuhidit
147
e. Ndrtimi i xhamive mbi varre sht ndalur rreptsisht
nga resuli s.a.u.s. Gruaja e tij, Aishja, trasmeton se kur vdekja
po i vinte resulit s.a.u.s. ai oi mbulesn e tij me vija mbi
fytyrn e tij duke thn: Mallkimi i Allahut rnt mbi ifutt
dhe kristiant se bn varret e t drguarve t tyre si vende
adhurimi.
261

f. N mnyr q t parandalonte adhurimin e varreve
resuli s.a.u.s. ndaloi gjithashtu edhe grumbullimet ose
mbledhjet e prvitshme apo sezonale rreth varrit t tij. Ebu
Hurejra trasmeton se resuli s.a.u.s. tha: Mos e bni varrin
tim Iid (vend feste) e as mos i bni shtpit tuaja varreza dhe
krkoni (prej Allahut) bekimin (paqe, begati) pr mua kudo
q mund t jeni sepse ajo do m arrij mua.
262


nga Ebu Haxhaaxh Asadi n t cilin ai thot se Ali ibn Ebi Talib i tha atij:
A t drgoi ty ashtu si resuli s.a.u.s. m drgoi mua pr t shkatrruar
do statuj ose piktur npr shtpi dhe pr t niveluar varret e
lartsuara?
Vrejtje: Ky hadith sht harruar n shum vende muslimane ku
varrezat jan mbushur me varre t lartsuara (mbi t cilat ndrtohen
struktura t ndryshme) duke imituar popujt jo musliman. N disa vende
si Egjipti varrezat i shmbllejn qyteteve, kurse varret i prngjajn
shtpive aq shum sa q disa familje t varfra i kan shndrruar
ndrtimet mbi varre si vendbanime t tyre. Bazuar n kt hadith dhe t
tjer si ky, jo vetm ndrtimet mbi varre duhen prishur, por duhet t
shkatrrohen edhe mausoleumet si Taxh Mahalli n Indi, ai i ngritur mbi
varrin e themeluesit t Pakistanit, Muhammed Ali Xhinnah, n Karai -
Pakistan, varri i t quajturit Mehdi n Sudan, ai i Sejjid Bedeuit n Egjypt
etj. Gjithashtu duhet zhdukur dhe roli i kujdestarve t mausoleumeve q
jetojn nga parat q japin vizitort e mausoleumeve t cilt mendojn se
duke i dhn para kujdestarve lutja e tyre n drejtim t shenjtorve do t
plotsohet m leht.
261
S.Buhari v.1 f.225 n.427, S.Muslim v.1 f.269 n.1082, Sunnan Ebu
Dauudi v.2 f.917 n.3221 dhe Daarimiu.
262
Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.2 f.542-3 n.2037 dhe Ahmedi.
Meqnse grumbullimet e prvitshme rreth varrit t resulit s.a.u.s. jan t
ndaluara, ather grumbullimet dhe festat q bhen n raste t ndryshme,
si ditlindja, festat te altaret (tyrbet ose ndrtesa t tjera si kto) t
ndrtuara mbi varret e njerzve t ashtuquajtur t shenjt jan krejtsisht
jasht Islamit. Kto vende (tyrbe ose ndrtesa t tjera mbi varre) duhet t
prishen dhe kto festime duhet t zhduken.
Bazat e Teuhidit
148
g. Udhtimi pr t vajtur te varret gjithashtu sht
ndaluar nga resuli s.a.u.s. Ky veprim formon bazat e
pelegrinazheve idhujtare n fet e tjera. Ebu Hurejre dhe Ebu
Seid Hudri transmetojn se resuli s.a.u.s. tha: Mos merrni
mundin t udhtoni vese n drejtim t tre xhamive; Mesxhidi
Haramit (Xhamis s Kabs), xhamis s resulit s.a.u.s. dhe
xhamis Aksa.
263
Kur po kthehej nga nj udhtim Ebu
Basra Gifaari takoi Ebu Hurejren dhe kur ai e pyeti se nga po
vinte Ebu Basra u prgjigj se ai po vinte nga Tuuri ku ishte
falur. Ebu Hurejra tha: N.q.s. do t t kisha kapur para se ti
t ikje do t kisha thn se e kam dgjuar resulin s.a.u.s. q
tha: Mos merrni mundimin t udhtoni vese n drejtim t
tre xhamive
264




Brja e varreve si vende adhurimi

Ibn Mesudi trasmeton se resuli s.a.u.s. ka thn: M t
kqinjt e njerzimit jan ata q do jen gjall kur t arrij
dita e fundit dhe ata q bjn varret si vende adhurimi.
265

Xhundub ibn Abdil-lah trasmeton se 5 dit para vdekjes s
resulit s.a.u.s. e dgjoi at duke thn: Ata para jush i bn
varret e t drguarve t tyre si vende adhurimi. Mos i bni
varret si vende adhurimi sepse me t vrtet un ju kam
ndaluar t bni kshtu.
266

Pasi kuptuam qart nga hadithet e msiprme se brja e
varreve vende adhurimi sht ndaluar nga resuli s.a.u.s. sht
e nevojshme t prcaktojm saktsisht far do t thot
shprehja brja e varreve vende adhurimi. Nga kjo shprehje
n arabisht mund t nxjerrim tre kuptime t mundshme.
1- Kryerjen e namazit ose brjen e sexhdes mbi ose n
drejtim t nj varri. Namazi mbi nj varr sht ndaluar
krejtsisht nga resuli s.a.u.s. n hadithin e Ibn Abasit. Resuli

263
S.Buhari v.2 f.157 n.282, S.Muslim eng-trans v.2 f.699 n3218 Sunnan
Ebu Dauud v.2 f.540 n.2028, Tirmidhiu Nesaiu dhe Ibn Maxha.
264
Mbledhur nga Ahmedi dhe Tejalaasi i klasifikuar Sahih nga Albani
(shiko Ahkaam el-Xhenaaiz f.226).
265
Mbledhur nga Ahmedi.
266
S.Muslim eng-trans v.1 f.269 n.1083.
Bazat e Teuhidit
149
s.a.u.s. thot: Mos u falni n drejtim t varreve ose mbi
to.
267
Gjithashtu kjo gj mbshtetet edhe nga hadithi i Ebu
Hurejrs i prmendur m sipr.
2- Ndrtimi i nj xhamie mbi varr ose vendosja e varrit
n xhami. Ndrtimi i xhamive mbi varre sht i ndaluar n
hadithin e Umm Selemeh ku resuli s.a.u.s. shpjegon se ata q
ndrtojn vende adhurimi mbi varre jan m t kqinjt e
krijesave n shikimin e Allahut. Vendosja e varreve n xhami
sht e ndalur sipas interpretimit t Aishes pr thnien e
fundit t resulit s.a.u.s. E mallkoft Allahu at popull q bn
varret e t drguarve si xhami.
268
Kur u b sugjerimi q ta
varrosnin resulin s.a.u.s. n xhamin e tij ajo e kundrshtoi
kt n baz t fjalve t fundit t tij.
3- Falja n xhami q ka (prmban) varre. Falja n xhami
t ndrtuar mbi varr sht e ndaluar sepse sht rrjedhim
natyral i ndalimit t vendosjes s xhamive mbi varre. Ndalimi
i nj shtegu sjell domosdoshmrisht ndalimin edhe t fundit
t shtegut. P.sh. resuli s.a.u.s. ka ndaluar instrumentat
muzikor frymor dhe me tela (Maaazif). Ebu Malik Esharii
trasmeton se ai e ka dgjuar resulin s.a.u.s. q tha: Do t
ket midis pasuesve t mi nga ata q do t bjn hallall (t
lejuar) marrdhniet seksuale ve atyre t burrit me gruan e
tij, dhe tradhtin bashkshortore, veshjen e mndafshit (pr
burrat), marrjen e intoksikantve (gjrave q t dehin) dhe
instrumentet muzikore (maaazif).
269
T dyja edhe dgjimi
edhe luajtja n kto instrumenta muzikor sht e ndaluar
sepse ato jan qllimi pr t cilin instrumentat u bn. N
mnyr t ngjashme ndalimi i ndrtimit t xhamive mbi varre
dhe urdhri pr brjen e tyre diku tjetr nuk synon ndalimin e
ndrtimit t xhamive si ndrtes por synon namazin (i cili
sht i ndaluar t kryhet mbi varre) pr kryerjen e t cilit
xhamia ndrtohet.
Pra si prfundim ndalimi i ndrtimit t xhamive mbi
varre sjell automatikisht ndalimin e namazit n xhami me
varre brenda.


267
Mbledhur nga Taberaani.
268
S.Buhari v.1 f.269 n.1082, Sunnan Ebu Dauud v.2 f.917 n.3221 dhe
Ahmedi.
269
S.Buhari v.7 f.345 n.494 (b).
Bazat e Teuhidit
150
Xhamit me varre

Kto xhami jan dy llojesh sipas origjins s tyre:
Eins. Xhami t ndrtuara mbi varre, dhe
b. Xhami n t ciln varri sht vendosur pas kalimit t
nj far kohe nga ndrtimi i saj.
Prsa i prket kryerjes s namazit n t dyja kto lloj
xhamish ai sht i prbuzur kur namazi nuk bhet me qllim
pr tiu falur varreve dhe harram kur qllimi i tij sht lutja e
varreve. Metoda e rregullimit t ktyre xhamive varet nga
lloji i saj.
1- Xhamia e ndrtuar mbi varre duhet t shembet dhe
varret duhet t nivelohen n nivelin e toks n.q.s. ato jan t
ngritura mbi kt nivel. Pr shkak se xhami t tilla n fillim
kan qen varre ato duhet t kthehen n gjendjen fillestare.
2- Xhamia n t ciln sht vendosur nj varr duhet ln
pa u prekur, por varri duhet t hiqet prej saj. N kt rast
xhamia n fillim ka qen xhami dhe jo varr kshtu q ajo
duhet t lihet n gjendjen fillestare.



Varri i resulit s.a.u.s.

Prezenca e varrit t resulit s.a.u.s. n xhamin e tij n
Medine nuk mund t prdoret si justifikim pr vendosjen e
varreve n xhamit e tjera e as pr ndrtimin e xhamive mbi
varre. Resuli s.a.u.s. nuk urdhroi q ai t varroset n
xhamin e tij, e as shokt e tij nuk e bn kt. Sahabt me
zgjuarsi mnjanuan varrosjen e resulit s.a.u.s. n varrezat
lokale sepse friksoheshin se brezat e mvonshm do
lidheshin jasht mase me varrin e tij. Umari, skllavi i liruar i
Gafras, tregon se kur sahabt u mblodhn pr t vendosur pr
varrosjen e resulit s.a.u.s., njri prej tyre tha: Le ta varrosim
at n vendin ku ai zakonisht falej. Ebu Bekri u prgjigj:
Allahu na mbroft ne nga brja e tij (e resulit s.a.u.s.) idhull
adhurimi. T tjert than: Le ta varrosim n el-Bekiie (nj
varrez n Medine) ku vllezrit e tij Muhaxhir (emigrant
nga Mekka) jan varrosur. Ebu Bekri u prgjigj: Varrosja e
resulit s.a.u.s. n el-Bekiie sht e urryerr sepse disa njerz
mund t prpiqen t krkojn mbrojtje prej tij, e drejt q i
Bazat e Teuhidit
151
prket vetm Allahut. Kshtu n.q.s. ne e ojm at atje (e
varrosim n varrezn el-Bekiie), do t rrnojm t drejtn e
Allahut edhe n.q.s. ne e ruajm varrin e resulit s.a.u.s. me
kujdes. Ather ata pyetn: far mendimi ke ti o Ebu
Bekr? Ai u prgjigj: Un e dgjova t drguarin e Allahut
q tha: Allahu nuk ia ka marr jetn ndonjrit prej t
drguarve t Tij e q ai t mos jet varrosur n vendin ku
vdiq. Disa prej tyre than: Pasha Allahun ajo q the sht e
knaqshme dhe bindse. Pastaj ata bn nj vij rreth
krevatit t resulit s.a.u.s. (q ishte n shtpin e Aishes) dhe
hapn varrin atje ku krevati ishte. Familja e Abasit, familja e
Fadl dhe familja e resulit s.a.u.s. morn trupin e tij dhe e
prgatitn at pr varrim.
270

Shtpia e Aishes ishte e ndar nga xhamia me nj mur q
kishte nj der t ciln resuli s.a.u.s. e prdorte pr tu futur
n xhami. Sahabt e vulosn kt der n mnyr q varri t
ishte krejtsisht i ndar nga xhamia. Si rrjedhim mnyra e
vetme pr t vizituar varrin e resulit s.a.u.s. n at koh ishte
nga jasht xhamis.
Zgjerime t xhamis u bn n kohn e halifit t dyt,
Umerit, dhe t halifit t tret, Uthmanit. Por t dy kta me
shum kujdes mnjanuan prfshirjen e shtpis s Aishes dhe
t shtpive t grave t tjera t resulit s.a.u.s. brenda xhamis.
(Zgjerimi i xhamis n drejtim t shtpive t grave t resulit
s.a.u.s. automatikisht do t prfshinte varrin e resulit s.a.u.s.
brenda xhamis.) Pas vdekjes s t gjith sahabve q ishin
n Medine
271
halifi Ueliid ibn Abdul Melik (qeverisi n 705-
715) ishte i pari q shtriu xhamin e resulit s.a.u.s. n
drejtimin lindor. Ai prfshiu shtpin e Aishes brenda
xhamis, ndrsa shtpit e tjera t grave t resulit s.a.u.s. i
shmbi. Transmetohet se zgjerimi u mor prsipr nga
qeveritari i Uelidit, Umer ibn Abdulaziz. Kur shtpia e
Aishes u prfshi brenda xhamis nj mur i lart rrethor u
ndrtua rreth saj kshtu q varri nuk mund t shihej nga
brenda xhamis. M von u ndrtuan dy mure shtes tek nj
cep, nga dy qoshet veriore t shtpis n mnyr t till q ata

270
Mbledhur nga Ibn Tenjujah dhe cituar nga Albani n Tehdhiir es-
Saaxhid f.13-14.
271
Sahabi i fundit q vdiq n Medine ishte Xhaabir ibn Abdullah (vdiq n
699).
Bazat e Teuhidit
152
takonin njri-tjetrin duke formuar nj trekndsh. Kjo u b
pr t parandaluar q ndonj person t qndronte n drejtim
prball varrit.
272

Shum vjet m von, u shtua n atin e xhamis nj
kube jeshile e cila u vendos direkt mbi varrin e resulit
s.a.u.s.
273
M von varri u rrethua me nj kafaz bronxi me
dyer dhe dritare dhe muret e varrit u zbukuruan me perde
jeshile. Megjithse jan vn barriera rreth varrit t resulit
s.a.u.s. gabimi akoma mbetet pr tu rregulluar. Muret duhen
vendosur prsri pr t ndar varrin nga xhamia kshtu asnj
nuk mund t falet n drejtim t tij e as nuk mund ta vizitoj
at nga brenda xhamis.

Namazi n xhamin e resulit s.a.u.s.

Ndalesa e faljes s namazit n xhami me varre n to,
zbatohet pr t gjitha xhamit me prjashtim t xhamis s
resulit s.a.u.s. Kjo pr shkak t disa cilsive t veanta t
namazit n t (kto cilsi nuk mund ti ket asnj xhami tjetr
q ka varre
274
). Vet resuli s.a.u.s. e ka treguar kt
karakteristik duke thn: Mos merrni mundimin t udhtoni
vese n drejtim t tre xhamive: Xhamis el-Haram (xhamis
s Kabs), xhamis el-Aksa dhe xhamis time.
275
Ai
gjithashtu ka thn: Nj namaz n xhamin time sht m i
mir se 1 000 namaze kudo tjetr me prjashtim t xhamis
el-Haram (xhamis s Kabs).
276
Bile ai i ka dhn nj
rndsi t veant nj pjese t xhamis s tij duke thn:

272
Treguar nga Kurtubi dhe citur n Tejsir el-Aziz el-Hamid f.324.
273
Sulltani Kalauun Salaahi ndrtoi kuben e par mbi dhom n 1282
dhe ajo u lye pr her t par me ngjyr jeshile me urdhr t sulltanit
Abdulhamid 1837. Shiko Alii Hafiz, kapitulli pr historin e Medines
f.78.
274
Nuk sht e vrtet se i drguari Ismaiil dhe nna e tij apo ndonj i
drguar tjetr sht varrosur n pjesn e hapur t Kabs q quhet
zakonisht Hixhr Ismaiil.
275
S.Buhari v.2 f.157 n.281, S.Muslim eng-trans v.2 f.699 n.3218 dhe
Sunnan Ebu Dauud eng-trans v.2 f.699 n.3218.
276
S.Buhari v.2 f.157 n.282 dhe S.Muslim v.2 f.697 n.3209.
Bazat e Teuhidit
153
Zona midis shtpis sime dhe mimberit tim sht nj kopsht
nga kopshtet e xhennetit.
277

N.q.s. namazi n xhamin e resulit s.a.u.s. do
konsiderohej mekruh (e paplqyeshme), vlerat e veanta t
ksaj xhamie do mohoheshin dhe ajo do ishte njsoj si t
gjitha xhamit e tjera. Ashtu si namazi q n koh t caktuar
sht i ndaluar, por lejohet kur ai ka nj qllim t caktuar
(p.sh. xhenaze) ve namazit nafile, ashtu edhe namazi n
xhamin e resulit s.a.u.s. sht i plqyeshm pr shkak t
natyrs s tij t veant.
278


Prfundim

Feja e vrtet e pranueshme te Allahu s.u.t. bazohet n
teuhidin e pastr nga shirku ashtu si u prmend n kapitujt e
mparshm. do gj q devijon nga aspektet e teuhidit sht
idhujtari ose kufr sado e holl dhe e prpunuar qoft ajo.
Njsimi i Allahut duhet t besohet me zemr, t pohohet dhe
t praktikohet n t gjitha aspektet e jets s njeriut.
Monoteizmi, i sjell nga t drguarit e Zotit, nuk sht thjesht
nj teori, por nj sistem i tr praktik pr jetn e njeriut t
nnshtruar ndaj Allahut s.u.t. Kuptimi i ksaj shtrihet n
qllimin pr t cilin Allahu e krijoi njeriun.

Un nuk i krijova xhint dhe njerzit pr tjetr ve
q t m adhurojn. (51:56)

Vet fakti i krijimit t njeriut tregon cilsit perfekte t
Allahut. Ai sht Krijuesi ('= ) q e solli njeriun n
ekzistenc kur nuk ekzistonte. Ai sht Mshiruesi ( ~=)
kshtu q knaqsit e ksaj bote jan dhurat e Tij. Ai sht
i Menuri ( -=) kshtu q na ka ndaluar substancat dhe
veprimet e dmshme pr ne dhe na ka lejuar ato q nuk jan
t dmshme. Ai sht Falsi, Ai i fal ata q pendohen
sinqerisht te Ai. Ebu Ejjubi dhe Ebu Hurejra transmetojn se
resuli s.a.u.s. ka thn: N.q.s. ju nuk do t bnit gjynafe
Allahu do tiu kishte zhdukur nga ekzistenca dhe do tiu

277
S.Buhari v.3 f.61-62 n.112, S.Muslim veng-trans v.2 f.696 n.3204.
278
Tehdhir es-Saaxhid f.196-200.
Bazat e Teuhidit
154
zvendsonte me nj popull tjetr q do t kryente gjynafe, do
krkonte prej Allahut falje dhe Ai do ti falte ata.
279

Adhurimi i Allahut nga njeriu sht pr t mirn e njeriut
sepse Allahu nuk ka nevoj pr adhurimin e njeriut. N
adhurimin e Allahut njeriu kupton potencialin e tij material
dhe shpirtror pr t gjitha aspektet e mirsis dhe me an t
adhurimit ai fiton lumturin e prhershme pas jets s
shkurtr n tok. Si rrjedhim, sistemi i jets i urdhruar nga
Allahu s.u.t., Islami, prmban kthimin e do aspekti t jets,
sado gj e zakonshme apo e jashtzakonshme qoft ajo, n
veprime adhurimi pr aq koh sa plotsohen dy kushtet e
mposhtme:
1- Qllimi (nijeti) duhet t jet vetm pr hir t Allahut
s.u.t.
2- Veprimi duhet t kryhet sipas sunnetit t resulit s.a.u.s.
N kt mnyr e gjith jeta e njeriut sht adhurim
ashtu si prshkruhet n ajetin e mposhtm:

] -~' - _-'~~ '-=~ _~ _-`- . [

Thuaj: Namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja
ime jan thjesht pr Allahun Zotin e botrave. (6:162)

Megjithat kjo gjendje mund t arrihet vetm nprmjet
dijes s teuhidit dhe zbatimit n praktik t tij sipas
msimeve t t drguarit t fundit, Muhammedit s.a.u.s.
Prandaj sht detyr pr do besimtar t sinqert t krkoj
dhe msoj dijen e teuhidit e cila sht baza e fes, sepse
vetm me zbatimin n praktik t ksaj dijeje mund t arrihet
shptimi.










279
S.Muslim eng-trans v.4 f.1436-7 n.6620-22.
Bazat e Teuhidit
155






Prmbajtja
1-Kategorit e teuhidit............................................................. 3
Teuhidi Rububije (njsimi i Allahut)........................................... 6
Teuhidi el-Esmaa ues-Sifaat (njsimi i emrave dhe cilsive
t Allahut)............................................................................................. 10
Teuhidi el-Ibade (njsimi i Allahut n adhurim) .................... 14
2-Kategorit e shirkut ............................................................ 21
Shirku n Rububije......................................................................... 22
Shirku n Esmaa ues-Sifaat......................................................... 26
Shirku n el-Ibade........................................................................... 28
3- Marrveshja e Allahut me Ademin........................ 33
Barzaku............................................................................................... 33
Parakrijimi......................................................................................... 35
Fitra ...................................................................................................... 38
Marrveshja....................................................................................... 41
4- Magjit dhe shenjat (e fatit t mir apo t keq) ......... 43
Hajmalit ............................................................................................ 43
Ligji pr hajmalit .......................................................................... 47
Nuskat me Kuran........................................................................... 48
Shenjat (e mbarsis ose fatkeqsis)......................................... 49
Fal (shenja (e fatit t) e mir) ........................................................ 53
Vendimi Islam pr shenjat........................................................... 54
5- Tregimi i fatit ......................................................................... 57
Bota e xhinve................................................................................... 58
Ligji Islam pr tregimin e fatit................................................... 64
Shkuarja te fallxhort.................................................................... 64
Besimi te fallxhort ......................................................................... 65
6- Kapitulli pr astrologjin............................................... 67
Argumentet e astrologve musliman ..................................... 71
Bazat e Teuhidit
156
Rregulli Islam pr horoskopin................................................... 73
7 - Kapitulli pr magjin...................................................... 75
Realiteti i magjis ............................................................................ 75
Ligji Islam pr magjit.................................................................. 85
8-Kapitulli mbi tejkalimet (Trashendenca).................... 87
Rreziku i konceptit se Allahu sht kudo .............................. 90
Prova t qarta ................................................................................... 91
9- Kapitulli mbi shikimin e Allahut prej
njerzve........................................................................................... 103
Imazhi i Allahut ............................................................................. 103
Profeti Musa krkon t shoh Allahun................................. 105
A e pa resuli s.a.u.s. Allahun?................................................... 106
Shejtani shtiret sikur sht Allahu......................................... 107
Kuptimi i sures en-Nexhm......................................................... 108
Shikimi prej njerzve i Allahut n jetn tjetr .................. 110
Shikimi i resulit s.a.u.s................................................................. 112
10 - Adhurimi i eulijave (ose shenjtorve) ............... 113
Favorizimet ...................................................................................... 113
Takua-ja .......................................................................................... 116
Veliu.................................................................................................... 119
Fanaa (bashkimi i njeriut me Zotin) .......................................... 121
Bashikimi i Zotit me njeriun..................................................... 125
Ruhullah: Shpirti i Allahut................................................... 127
11- Adhurimi i varreve........................................................ 133
Lutja n drejtim t t vdekurve............................................... 134
Devijimi nga rruga hyjnore....................................................... 139
Fillimi i shirkut............................................................................... 141
Lavdrimi jasht mase i t drejtve ....................................... 143
Kufizimet e varreve ...................................................................... 144
Brja e varreve si vende adhurimi.......................................... 148
Xhamit me varre.......................................................................... 150
Varri i resulit s.a.u.s. .................................................................... 150
Namazi n xhamin e resulit s.a.u.s. ...................................... 152
Prfundim......................................................................................... 153
Prmbajtja ....................................................................................... 155
Bazat e Teuhidit
157