Anda di halaman 1dari 16

]]d k[if

[ if*sm}}xk
sm}} xkw pf& yfv H k; od oifho d xk du faom jiif;y,f r&onf h
orkd i f; jzpf& yf rSe frsm;
]]xif&Sm;aom jrefrmEdkifiHwdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;jzpfonfh ]wdAuf-jrefrm} tEG,f0ifrsm;ESihf ]xdkif;-wkwf}wdkU v,f,mpdkufysdK;
xGef,ufvkyfudkif&ef ajrqDMoZmtvGefaumif;rGefaom jrefrmhjrpf0uRef;ay:a'orsm;odkU csif;eif;0ifa&muftajccsaexdkifvmaomtcg
urmUta&SUESihftaemuf yifv,fa&aMumif; ul;oef;a&mif;0,fa&;vkyfief;wGif wbufurf;a&mufatmif uRrf;usifaeNyDjzpfaom tm&Af
ukefonfwdkUonfvnf; tm(&f)um(ef)&cdkifa'owGif tajccsaexdkif&ef ESpfNcdKufoabmuscJhonf/ xdkpOfu a'ocHtkyfcsKyfa&;qdkif&m
t&yfvlBuD;wdkUonfvnf; tm&Afukefonfrsm;? ppfa&;uRrf;usifolrsm;tm; 0rf;omtm;& vufcHBudKqdkcJhonf/
tm&AfvlrsdK;rsm;tm; tjrifhqHk;&mxl;&mcHrsm; csD;jrifhay;cJhonfhtjyif a'ocHtrsdK;orD;rsm;ESihfvnf; xdrf;jrm;vufxyfcGifhay;
cJhonf/ xdktcsdefrSpwif a&TUajymif;tajccsaexdkifvmol tm&AfvlrsdK;wdkUonf tm(&f)um(ef)&cdkifwGif tpvmrfomoemjyK vkyfief;
rsm;udk tm;oGefcGefpdkufaqmif&GufcJhNyD; 4if;rSwqihf tm&AfwdkU\ tpvmrfomoemjyKvkyfief;onf jrefrmEdkifiHtwGif;bufodkUvnf; ul;
pufus,fjyefUvmcJhonf/ rsm;jym;vSpGmaom tpvmrfhomoedutaqmuftOD;ESihf bmoma&;qdkif&m txdrf;trSwftaqmuftOD;
rsm;pGmudk tm(&f)um(ef)&cdkifa'otESHUtjym;wGif ,aeUwdkif txift&Sm;awGUjrifEdkifonf/}} trfat . *zg(&f)
tvm[f&SifjrwfxHawmfrS tpvmrfbmoma&;qdkif&m ynwfcsuftm; wrefawmfrdk[rwftay:odkU ydkUcsawmfrlcJhonf/ ESpfb0
ocifaus;Zl;&Sif wrefawmfrdk[rwf(b)tyf'kvmonf at'D 570 wGif rumNrdKU zGm;jrifcJhonf/ rdk[rwf\zcif tyf'kvmonf
wrefawmf rarG;zGm;cif aoqHk;cJhonf/ rdk[rwf\tzdk; ]tyf'kvfrdkwvd(bf)}onf tpyxrwGif wrefawmftm; xdef;odrf;apmihf
a&SmufcJhonf/ wrefawmf\tzdk; aoqHk;NyD;aemuf olonf olUOD;av; (tazbuf) tmblwvd(bf)vufatmuf BuD;jyif;cJh&onf/
OD;av;vnf; wrefawmfrdk[rwftay: tvGefoHa,mZOfBuD;NyD; cspfjrwfEdk;aomaMumihf ol\vdktyfcsuft00udk ulnDapmihfa&Smufay;
cJhonf/ OD;av;tmblwvd(bf)onf atmifjrifaomukefonfBuD;wpfOD; jzpfonfhtm;avQmfpGm rdk[rwfonfvnf; OD;av;ESihftwl xdkpOf
u ukefonfvrf;aMumif;jzpfonfh ]rum-qD;&D;,m;} uEm&c&D;pOfjzihf tNrJvdkufygcJhonf/ rdk[rwftouf(25)ESpfwGif olUxuft
ouftvGefBuD;aom ]cwDZm(40)ESpf}ESihf tdrfaxmifjyKcJhonf/ olronf tvGefcsrf;om<u,f0aom trsdK;orD;wpfOD;jzpfonf/ rdk[rwf
onf ]cwDZm}ESihf tdrfaxmifjyKNyD; rumNrdKUolNrdKUom;rsm;tMum; *kPf&Sdefa&mif0gxGef;um;cJhonf/
rdk[rwfonf e*dkuyif dk;om;ajzmifhrwfolwpfOD;jzpfaomaMumihf rumNrdKUolNrdKUom;rsm;u olUudk ]tvftmrdef} ac: tvGef
pdwfcs,HkMunf&aomoltjzpf trTef;wifajymvmcJhonf/ rdk[rwfonf touf (40)ESpft&G,f rumNrdKUESihf tvGefra0;vSaom ][D&m;}
[kac:qdkonfh vIdif*l usifh0wfjyKaepOf ]tvm[l&Sifjrwf}xHrS rdk[rwftay: Prophethood (c)wrefawmfjzpfrnfh trdefUawmf
udk vufcH&&SdcJhonf/ wrefawmfrdk[rwfonf tpvmrfomoemawmf\ ynwfcsuf? rdefUrSmcsufrsm;udk ESpfaygif;(23)ESpfwdkifatmif
vrf;TefoifMum;ay;cJhNyD; touf(63)ESpft&G,f at'D 632 wGif ruma&TNrdKUawmfESihf rdkif(200)rQa0;uGmaom 'Yathrib, AlMadinah'NrdKUwGif aoqHk;cJhonf/ wrefawmfrdk[rwf vrf;TefoifMum;ay;cJhaom tpvmrfomoemawmfonf tvGefuspfvpfcdkifrm
tiftm;aumif;rGefrIaMumihf 4if;omoemawmfonf ESpf(100)twGif; urmUta&SUtaemufa'o&Sd EdkifiHtESHUtjym;odkU omoema&mif0g
xGef;um;cJhonf/

tpvmrfomoema&mif0g xGef;um;pumvuyif tm&AfEdkifiHrsm;rS a&muf&Sdvmaom tm&Afppfonf? ppfom;rsm;? oabFm


om;rsm;? ukefonfrsm;ESihf omoemjyKolrsm; tOD;qHk;a&muf&Sdvmaom tm(&f)um(ef)&cdkifa'o&Sd qdyfurf;NrdKUrsm;rSwqihf tpvmrf
omoem a&muf&SdvmcJhonf/ tm&AfwdkUonf e*dkuyif pD;yGm;ukeful;oef;a&mif;0,fazgufum;a&;udk cHkrifolrsm;jzpfay&m olwdkUonf
pD;yGm;a&;t&vnf;aumif;? ul;oef;a&mif;0,fa&;t&vnf;aumif;? omoemjyKa&;twGufvnf;aumif; wpfEdkifiHrSwpfEdkifiHodkU tpOfo
jzihf ul;vl;qufoG,frIrsm;&SdcJhonf/ at'D (8) &mpkwGif jrefrmEdkifiHonf 4if;rSxGuf&Sdaom toifhukefypnf;rsm;twGuf EdkifiHjcm;om;
rsm;tBudKufawGU&Sdaom aps;uGufjzpfcJhonf/ xdkUaMumihfyif tm&AfukefonfwdkUonfvnf; xdkpOfu ukefypnf;csif;zvS,faom pepf\
tusdK;aus;Zl;aMumihf jrefrmEdkifiHrS xGufukefypnf;rsm;udk olwdkUESihftoifhygvmaom ypnf;rsm;jzihf ukefypnf;zvS,fjcif;jzihf pD;yGm;
jzpfcJhMuonf/ tm&AfwdkUonf xdkuJhodkU ukeful;oef;a&mif;0,f&ef tm(&f)um(ef)&cdkifa'o&Sd qdyfurf;NrdKUrsm;udk toHk;jyKcJhonf/
tm&AfwdkUonf ul;oef;a&mif;0,fonfh ukefonfBuD;rsm;jzpfonfhtm;avQmfpGm olwdkUonf yifv,fa&aMumif;c&D;oGm;vkyfief;
udk uRrf;usifonfhtavQmuf urmUta&SUzsm;ESihf taemufbufjcrf;&Sd a'orsm;pGmwdkUwGif tppt&m&m cs,fvS,fEdkifcJhonf/ tm&Af
wdkUonf at'D(8)&mpkESihf at'D(16)&mpkMum; umvwpf0dkuf urmUta&SUzsm;a'orsm;wGif uRrf;usifusifvnfaeonfhtavsmuf olwdkU
onf tm(&f)um(ef)&cdkifa'oeSihf ywfoufvnf;aumif;? atmufjrefrmjynf jrpf0uRef;ay:a'oESihf ywfoufvnf;aumif; t
aumif;owif; Mum;xm;olrsm;jzpfonfhtjyif 4if;ae&ma'oodkUvnf; tacgufacguftcgcg a&mufcJhbl;olrsm; jzpfcJhMuonf/ at'D
(8)&mpkESihf (16)&mpkMum;umvwGif tm&AfwdkU\ MoZmt&Sdeft0gBuD;rm;cJhoavmuf olwdkUonf yg&Sefyifv,fauGU (,cktm&Afyif
v,fauGU)? wkwfESihf tm(&f)um(ef)&cdkifa'owdkU tm;vHk;vdkvdktm; tqifajyajy xdef;csKyfEdkifcJhonf/ xdktcsdeftawmtwGif; tm&Af
wdkUonf jrefrmEdkifiHtm; tm(&f)um(ef)&cdkifa'oESihf atmufjrefrmjynf jrpf0uRef;ay:a'orsm;tjzpfESihfom oduRrf;cJhonf/ tm&AfwdkU
onf tm(&f)um(ef)&cdkifESihf atmufjrefrmjynftm; ]&m([f)rm} (Nidrf;csrf;om,mjcif;)a'otjzpf todtrSwfjyKcJhonf/
tm&AfwdkUonf jrefrmhxGufukefjzpfaom 0g? 0g*Grf;? tarT;trQif&Snfaom wdAufEGm;wpfrsdK;\ tNrD;rsm;? uwDyg? opf0wK
ypnf;rsm;? &Sm;apmif;vufyyfyif? ajymif;zl;? BuHUcsdK? ausmufoHywjrm;? a&T?aiGESihf tjcm;wefzdk;&Sdaom owKypnf;rsm;ESihf ausmufwHk;
rsm;udk a&mif;0,fazgufum;cJhonf/
aAGomvD(a0omvD)rif;quf ]r[mpE&m;} rif; eef;wufpOfumv at'D 788 wGif &rf;NAJuRef;wpf0dkuf rsm;jym;vSpGmaom
ukefonfoabFmrsm; ysufcJhonf/ oabFmom;rsm;onf tm&AfwdkUjzpfMuonf/ tm&AfoabFmysufwdkUtm; oufqdkif&mrS tm(&f)um(ef)
ukef;wGif;ydkif;a'orsm;wGif tajccsaexdkifapcJhonf/ tm&AftajccsaexdkifolwdkUonf a'ocHtrsdK;orD;rsm;ESihf cspfouf0if tdrfaxmif
jyKcJhMuNyD; a'ocHrsm;ESihf a&maESmpGm aexdkifcJhMuonf/ tm&AfwdkU tdrfaxmifonfbufrS arG;zGm;vmaom aoG;aESma'ocHwdkUonfvnf;
tpvmrfomoem0ifrsm; jzpfvmcJhonf/ tm&AfwdkUonf yifv,fc&D;oGm; ul;oef;a&mif;0,fa&;vkyfief;udk xm0&pGefUvTwfcJhNyD; rdrdwdkU
tdrfaxmifom;r,m;rsm;ESihf tdk;ruGmtdrfruGm v,f,mpdkufysdK;a&;vkyfief;rsm;wGifom pGJNrJpGmvkyfudkifcJhonf/ xdktcsdefrSp tm&AfwdkU
onf AvDrsm;pGm wnfaqmufcJhNyD; tpvmrfomoemjyKvkyfief;udk pwifcJhavonf/
ppfa&;uRrf;usifNyD; tpvmrfomoemjyKvkyfief;udkvnf; tm;oGefcGefpdkufaqmif&GufcJhaom ]rdk[r'f[medzf}qdkolonf at'D
680wGif tm(&f)um(ef)&cdkifajrmufbuf awmwGif;a'owGif xdkpOfuaexdkifaom vltdkif;pdkif; (cannibals)wkdU\bk&ifr (koyap
uri) tay:ppfatmifEdkifcJhonf/ olrESihfolrtaygif;tygtm;vHk;wdkUonf tpvmrfomoemhabmif;twGif;odkU 0ifa&mufcJhavonf/
][medzf}onf olrtm; tdrfaxmifjyKcJhonf/ ]]tmrd&f[rfZm;}}onfvnf; xdkpOfu bl;oD;awmife,fwpf0dkuf&Sd ]]Kalapanzin}} [k
trnf&Sdaom a'owpf0dkufwGif rif;rlaeaombk&if ]]Gaulongyi}}tm; tpvmrfomoemtwGif; pnf;Hk;odrf;oGif;EdkifcJhonf/ ]tmrd&f
[rfZm;}onf tm(&f)um(ef)&cdkifa'o wpfckvHk;udkvnf; ppfatmifEdkifcJhonf/ odkUaomf bef*g(vf)(c)b*Fvm;a'orS a&muf&Sdvmaom
[dELrsm; rsm;jym;aomaMumihf aemufqHk;wGif ]tmrd&f[rfZm;} xHrS [dELwdkU\ e*dkbk&ifhEdkifiHudk jyefvnfodrf;,lEdkifcJhonf/ 4if;tcsdef

wGif tm(&f)um(ef)&cdkifa'oonf tapmydkif;[dELvlrsdK;ESihf 4if;wdkU\ bk&ifrsm;rif;rlcJhaoma'ojzpfcJhNyD; &cdkifAk'bmomvlrsdK;ESihf


ArmAk'bmomvlrsdK;[l teHUtoufawmif r&SdcJhaoma'ojzpfcJhonf/
yg&Sef(,cktD&ef)vlrsdK;wdkUonfvnf; tm&AfwdkU\ajc&meif;cJhonf/ yg&SefvlrsdK;wdkUonf tpvmrfomoemawmfudk o,f
aqmifvmcJhNyD; a'ocHta&mtaESmvlrsdK; (tm&AfESihf tapmydkif;[dEL)wdkUESihf tdrfaxmifjyKNyD; omoema&mif0gxGef;um;a&;twGuf t
pOfBudK;yrf;cJhonf/ xdkUaMumihf tm(&f)um(ef)&cdkifa'owGif tpvmrfomoemonf a'ocHvlrsdK;wdkU\ vGwfvyfpGmBudKqdkaomudk;
uG,f&m bmomomoemjzpfvmaomaMumihf tpvmrfomoem0ifonfvnf; w[kefxdk; wdk;wufrsm;jym;vmcJhonf/
tpvmrf,Ofaus;rIudk uGJjym;pGm odomxif&Sm;aom IaxmihftrsdK;rsdK;jzihf odjrifEdkifonf/ 4if;onfvnf; uGJjym;jcm;em;aom
taMumif;t&m jzpfdk;jzpfpOfaMumihf jzpfay:vm&jcif;jzpfonf/ tm(&f)um(ef)&cdkifjynfwGif a&muf&SdvmcJhaom tm&AfESihf yg&SefwdkUonf
a&S;,cifuyif BuD;xGm;&SifoefcJhaom tpvmrf,Ofaus;rIESihf IaxmifhpHkrS vHk;0qefUusifonfh ,Ofaus;rIBuD;udk jzwfoef;ausmfvTm;
vmcJhaomvlrsdK;rsm;jzpfonf/ 10&mpkrwdkifrDu tm(&f)um(ef)&cdkifonf tdEd,vlrsdK;rsm; aexdkifaomae&mjzpfcJhNyD; aexdkifaomvlrsdK;
rsm;onfvnf; [dELrsm;omjzpf b*Fvm;wGif aexdkifaomvlrsdK;rsm;ESihf cyfqifqifwlonf/ (Before the 10th century
A.D. Arakan was an Indian Land, the inhabitants of whcih were Hindus similar to those of
Bengal). tm(&f)um(ef)&cdkifa'o tapmydkif;[dELvlrsdK;wdkUonf tvGefawG;awm pOf;pm;qifjcif ydkif;jcm;wwfolrsm;jzpfonf/ odkU&m

wGif tdEd,EdkifiHwGif zGHUNzdK;BuD;xGm;aeaom [dELt,l0g'wdkU\ xHk;wrf;tpOftvmwpfckuJhodkU jzpfaeaom Zmwfedrhf? Zmwfjrifh cGJjcm;


qufqHwwfaom vlrItusihfpdkufqdk;aMumihf tm(&f)um(ef)&cdkifa'o&Sd tapmydkif;[dELwdkU\ vlrIb0ul;vl; qufqHa&;toD;oD;wGif
vnf; Zmwfedrfh? ZmwfjrifhcGJjcm;wwfonfh pepf&SdcJhonfrSm ,HkrSm;oHo,jzpfzG,f tvsif;r&Sday/ 4if;pepfqdk;aMumihf Zmwfedrfh[dELrsm;
wef;wltcGihfta&; tjynfht0r&&SdcJhay/ jA[refwdkU\ MoZmt&Sdeft0gonfvnf; xdkvlrIpepftay: rw&m;vTrf;rdk;cs,fvS,fjcif;ESihf
&ufpufMurf;MuKwfjcif;rsm; tpOfzHk;vTrf;cJhonf/ olwkdU(Brahmams)onf bmoma&;ESihfywfouf pdwfBudKuftawGUqHk; oabm
tjrifwdkUudk tNrJaxmufcH ouf0ifapcJhojzihf ZmwfedrfhZmwfjrihf cGJjcm;qufqHaom vlrIe,fy,ftodkif;t0ef;onf usOf;oxufusOf;
ajrmif;vmNyD; tajctaevnf; qdk;oxufqdk;0g;vmcJhonf/ xdkUaMumihf jA[rmef (Brahmams)0g'DwkdUomvQif oD;oD;oefUoefU
xdef;csKyfxm;Edkifaom bmoma&;ausmif;awmf0g'rsm; ay:aygufvmcJhonf/ olwdkUonf ZmwfedrfholESifhZmwf jrihfolrsm;Mum; uGm[rI
us,fjyefUapcJhonf/ ZmwfedrfhZmwfjrihf tqihfay:rlwnfNyD; ynmoif,lqnf;yl;cGihfESihf tvkyftudkif&&SdEkdifrI tcGihftvrf;rsm;udk owf
rSwfydkif;jcm;ay;onf/ Zmwfedrfhvlwef;pm; (the society of the inferior classes) rsm;\b0uHMurm tvSnhftajymif;
tm;vHk;onfvnf; rw&m;pdk;rdk;cs,fvS,faom Zmwfjrihfvlwef;pm;wdkU\ vuf0,fwGifom&Sdonf/ 4if;tjyif Zmwfedrfhvlwef;pm;wdkU
b0wdk;wufajymif;vJa&; BudK;yrf;tm;xkwfrI[lorQudkvnf; ZmwfjrihfwdkU tNrJwmqD;ydwfyifcJhonf/
tpvmrfomoemawmfonf uGJjym;jcm;em;pGm qufqHjcif;udk vHk;0vufrcHay/ 4if;tpvmrfomoemawmf\ t&nftcsif;
onf bmomomoemwpfcktwGif; ZmwfedrfhZmwfjrihf qufqHjcif;cHae&aom Zmwfedrfh[dELvlrsdK;wdkUtwGuf tpvmrfomoemawmfu
ay;tyfxm;aomvGwfvyfjcif;? omwlnDrQrI&Sdjcif;? vlrItcGihft&;rsm; wef;wl&nfwl&Sdaejcif;? vGwfvyfpGm pD;yGm;vkyfydkifcGihfESihfvlrIb0
zGHUNzdK;a&;twGuf rdrdudk,fpGrf;&SdorQ vkyfydkifcGihfrsm;&Sdaeonfudk [dELZmwfedrfhrsm;twGuf tm;wufp&m? pdwf0ifpm;p&m jzpfcJhonf/
olwkdUtwGuf aumif;uifbHkrS Mu,fwm&m qGwfcl;&&SdouJhodkU arQmfvihfjcif;a&mifjcnfrsm; xGef;vif;awmufycJhonf/ xdkodkU
tarSmifxktwdvTrf;rdk;aeaom tm(&f)um(ef)&cdkifa'owGif vlrIb0t00 wef;wl&nfwl&SdNyD; om,m0ajymaom vlUabmifopfwpfck
wnfaqmufa&;twGuf tm;wufoa&m BudK;yrf;aqmif&Gufolrsm;rSm 'Mohamed Hanif, Amir Hamza, Badar Shah,
Babejee Shah, Haidar Ali Shah, Nurullah Shah, Afzal Shah, Gulmul Shah, Sikandar Shah,
Kalasee Meah Shah, Hussain Shah' wdkUjzpfMuonf/ txufaz:jyyg yk*dKvfausmfwdkUonf pGefUypfjcif;ESihf

OayumjyKjcif;cH&aom Zmwfedrfh[dELrsm;twGuf tpvmrfomoemawmf\ vrf;TefrIjzpfonfh Allah twGuf pnf;vHk;nDGwfjcif;?


vlom;tm;vHk; omwlnDrQjzpfNyD; cspfjcif;nDtudkyrmjzpfonf[laom jrihfjrwfonfh tpvmrfht,l0g'wdkUonf vlUb0topfwpfck
wnfaqmufa&;twGuf r[mtcGihfta&;ESihf arQmfvihfjcif;a&mifjcnfopfrsm; jzpfcJhMuonf/ xdkUtjyif 4if;wkdUonf omoema[mif;udk
pGefUvTwfNyD; tpvmrfomoemabmiftwGif; 0ifa&mufvmolrsm;twGuf vlrIzlvHka&;toif;tzGJUtpnf;rsm; zGJUpnf;um vlrIb0zGUHNzdK;
wdk;wufa&;vkyfief;rsm;udk tcrJhulnDyHUydk;aqmif&Gufay;cJhonfhtjyif tdrfa&SUrif;om;ESihf v,form;wdkUonf pvm(of)0wfjyK&mwGif
wpfcsdefwnf;wpfae&mwnf;ESihf wpfaygif;wnf; pkaygif;0wfjyKvmcJhMuonf/ olwdkUtm;vHk;onf nDwlnDrQjzpfNyD; tvm([f)a&SUarSmuf
(odkU) tvm([f)tdrfawmfwGif wef;wlnDwlnDrQomjzpfonf/ urmay:&Sd tom;ta&miftrsdK;rsdK;? vlrsdK;pktaxGaxG? rsdK;dk;t& vlwef;
pm;tjzmjzm? ,HkMunfudk;uG,frItrsdK;rsdK;? csrf;omjcif;? qif;&Jjcif;jzihf &mxl;XmeE&tqihftwef;trsdK;rsdK;tm;vHk;wdkUonf tpvmrfh
omoemabmiftwGif; wom;wnf;tjzpfwnf&SdaeNyD; tpvmrfuvGJ tjcm;rnfonfh(institution)tzGJUtpnf;rSmrQ uJhodkU
rawGU&Sd&ay/ vlom;tm;vHk; wpfckwnf;omjzpfonf[laom (all humanity is one) t,ltqonf tpvmrfomoemwpfck
wnf;rSmomawGU&rnfjzpfonf/

10&mpkaESmif;ydkif;umvwGif tpvmrfomoemonf ]]tmoH}} urf;ajcrSwqihf rav;&Sm;(Malaya)odkU w[kefxdk;jyefUESHU


oGm;cJhNyD; tm(&f)um(ef)&cdkifa'oweHwvsm;wGifvnf; pdrfh0ifxdk;azmufcJhonf/ om"utm;jzihf xl;qef;aomAvDjzpfonfh Akyab
(ppfawG)rD;yGdKifhteD;&Sd ]Badarmokan} (tay:yHk) AvDudk MunhfIjcif;jzihf odomEdkifonf/ a'ocHvlrsdK;bmomra&G; ]Badarmokan} AvDudk txl;Munfdkav;pm;NyD; tcgrvyf 0ifa&mufzl;arQmfaeolrsm;udkvnf; ,ckwdkif txif&Sm;awGU&SdEdkifonf/
odkU&mwGif a'ocHwdkU\ ajymMum;csuft& ]1988}aemufydkif; wufvmaomwyfrawmftpdk;&vufxuf 4if;AvD\ rGrf;rHjyifqifrI
taetxm;udk OayumjyKxm;onf[k od&Sd&onf/ tapmydkif; tajccsaexdkifvmolrsm;\ om;pOfajrqufwpfcsdKUESihf tpvmrfbmom
odkUul;ajymif;vmol a'ocHtcsdKUonf a&S;rlrysuf dk;&mtpOftvmudk pOfqufrjywf xdef;odrf;vmcJholrsm; jzpfonfhtm;avsmfpGm 4if;
wdkU\ emrnf? ,HkMunfcsufESifh dk;&m,Ofaus;rI "avhxHk;wrf;pOfvmwdkUudkvnf; tNrJ&if0,fydkuf apmihfa&SmufvmcJholrsm;jzpfonf/
4if;wdkUonf ]dk[if*sm} vlrsdK;rsm;jzpfNyD; aemufydkif;wGif tm(&f)um(ef)&cdkifjynftESHU txl;ojzihf ar,kcdkifESihf ppfawGcdkifa'owdkUwGif
jyefUESUHaexdkifcJhonf/ 4if;a'owdkUonf tjcm;a'orsm;xuf v,f,mxGef,ufpdkufysdK;&ef ajrqDMoZmaumif;rGefaom a'ojzpfonf/
]dk[if*sm} [laom pum;&yfonf ] Arabic Original } t&ADrl&if;pum;&yf jzpfaom ] Rahma} ]&m([f)r} (c) Muifem
jcif;[laom t"dyg,f&onfh pum;&yfrS qif;oufvmcJh jcif;jzpfonf/

] dk[if*sm}tjyif tm(&f)um(ef)&cdkifa'owGif &cdkifrif; pEmok"r (1652-1684)vufxufwGif 0ifa&mufcdkvIHcJhaom ]Shah


Shujah} ]&Sm;SL*sm;} rif;\ aemufvdkufrsdK;qufrsm;jzpfonfh ]Kaman} urefwdkU\ ordkif;aemufcHonfvnf; tm(&f)um(ef)
&cdkifordkif;wGif rygrNyD;aom txl;u@wpf&yfrSyg0ifayonf/ urefvlrsdK;wdkUonf tm(&f)um(ef)&cdkifwpfjynfvHk;wGif ysHUESHUaexdkif
vsuf&SdNyD; txl;ojzihf ppfawG? &rf;NAJ ESihf oHwGJwpf0dkufwGif taersm;onf/ urefqdkaom a0g[m&onf yg&Sef(,cktD&ef) pum;
&yfwpfckjzpfNyD; archers (c) av;onfawmf[k t"dyg,f&onf/
ou&mZf 1428 ckESpfwGif b*Fvm;bk&if ]eZD&f&Sm;} \ ppfOD;pD;csKyf ]0vDcgef} onf yxefppfonftiftm; 20000 cefUjzihf
tm(&f)um(ef)&cdkifa'oudk csif;eif;0ifa&muf odrf;ydkufcJhonf/ xdkpOfu b*Fvm;onf Gour (a*:&f)bk&if ]pkvfwef}\vuf
atmufwGif&SdcJhonf/ ppfOD;pD;csKyf ]0vDcgef} onf b*Fvm;wGif ESpf ]20}rQ 0ifa&mufcdkvIHcJhaom tm(&f)um(ef)bk&if ]e&rdwfvS}
tm;eef;wifajrmufcJhonf/ odkU&mwGif ]0vDcgef}onf ]e&rdwfvS}tay: rausreyfjzpfaom tm(&f)um(ef)&cdkiftBuD;tuJ ]teEmodef;}
ESihfyl;aygif; ]e&rdwfvS}udk tusOf;cscJhNyD; tm(&f)um(ef)&cdkifa'otm; 2ESpfrQ tpvmrfEdkifiHtjzpf tkyfcsKyfcJhonf/ ]e&rdwfvS}onf
yxefppfonftcsdKUtm; armif;awm? bl;oD;awmif? ppfawG? &rf;NAJESihf oHwGJNrdKUrsm;odkU vdktyfvQif ppfwkdufcdkuf&efESihf &efolU&efrS
umuG,fEdkif&ef tqdkygNrdKUrsm;wGif wyfvSefUae&mcsxm;ay;cJhonf/ 4if;jyiff yg&Sef;(,cktD&ef)pmayudk Hk;oHk;pmaytjzpf rdwfquf
ay;cJhNyD;? tm(&f)um(ef)&cdkifa'otm; tpvmrftkyfcsKyfa&;yHkpHjzihf tkyfcsKyfa&;,E&m;rsm;vnfywfap&ef ]Qazis} (tkyfcsKyfa&;t&m&Sd
rsm;)udk cefUtyfcJhonf/ xdktcsdefrSpwif tm(&f)um(ef)&cdkifa'owGif ]Qazi} tkyfcsKyfa&;pepf ouf0ifvIyf&Sm;vmcJhNyD; xif&Sm;
aom ]Qazi} rsm;rSm '' Daulat Qazi, Nala Qazi, Gua Qazi, Shujah Qazi, Abdul Karim Qazi,
Mohammed Hussain Qazi, Usman Qazi, Abdul Jabbar Qazi, Moulvi Abdul Ghafoor Qazi,
Mohammed Yusoof Qazi, Moulvi Raushan Ali Qazi, Noor Mohammed Qazi ESihf Zainud

wdkUjzpfMuonf/
]e&rdwfvS}onf tusOf;cscJh&mrS b*Fvm;e,fodkU wpfzefvGwfajrmufxGufajy;cJhonf/ odkUaomfaemufydkif;wGif ]eZd&f&Sm;} bk&if
\AdkvfcsKyf ]pef'Dcgef}\ OD;aqmifrIjzihf ]e&rdwfvS} tm; 1430 ckESpfwGif ol\ e*dkeef;odkU jyefvnfwifajrmufay;cJhonf/ olonf
ol\yxefppfom;rsm;tm; NrdKU0ef;&Hwpf0dkufvnf;aumif;? tm(&f)um(ef)&cdkfifppfrsufESmt&yfa'orsm;wGifvnf;aumif;? tjcm;ppfa&;
ppf&mudptwGuf tcsuftcsma'orsm;jzpfonfh av;NrdKUjrpf? rif;*ef? ukvm;wef? ar,k? uvm;yef;ZHESihf ewfjrpfwpfavQmufa'o
wdkUwGifvnf;aumif; ppfwdkufcdkuf&efESihf &efolU&efrS umuG,fEdkif&ef toifhae&mcsay;cJhonf/ xdkUtjyif b*Fvm;bk&if ]eZd&f&Sm;} onf
"Sattar Khan" ESihf "Razu Magni" qdkol 0efBuD;csKyfESpfOD;udkvnf; tm(&f)um(ef)&cdkifa'oodkU apvTwfcJhonf/
xdktcsdefrSp tm(&f)um(ef)&cdkifa'oonf ]a*:} bk&if ]qkvfwef}\ vassal (c) vufatmufcHa'otjzpf ESpf ]100} rQus
a&mufcJhonf/ xdkUaMumihf Mongolian Buddhists (rGef*dkvD,ef;Ak'bmom0if) tm(&f)um(ef)&cdkifrif;rsm;ESihf jrefrmrif;wdkUonf
xdkpOfu tdEd,ESihf 4if;taemufbufa'orsm;udk tkyfcsKyfcJhaom Mongolian Muslims (rGef*dkvD,efrGwf qvif)bk&ifrsm;\
tpvmrfhordkif;ESihf rGwfqvifbk&ifrsm;taMumif;udk wpfpdkufrwfrwfavhvmqnf;yl;cJh&onf/ tm(&f)um(ef) &cdkifrif;wdkYonf rGef*dkvD
,ef;rGwfqvifbk&ifrsm;\ ordkif;jzpfpOfESihf t,ltqrl0g't&yf&yfudk ou&mZf 1430 ckESpfrS 1530 txd ESpfaygif; ]100}
wdkifatmif avhvmqnf;yl;cJhonf/ ESpf 100 rQumvtwGif; &cdkifrif;rsm;onf ]a*:} e,fpm; ]qkvfwef} bk&ifrsm;tm; vuf
aqmifyPmawmfrsm; qufocJh&NyD; bk&ifrif;tkyfcsKyfpOfumvtwGif; (1531-1553)wGif rGwfqvifESihf tpvmrfha&;&m udpt00wGif
bGJU&ynmwwfrsm; jzpfonftxd tpvmrfordkif;ESihf EdkifiHa&;&mpmayrsm;pGm avhvmqnf;yl;cJhonf/ tm(&f)um(ef)&cdkifrif;wdkUonf
dk[if*smESihf urefvlrsdK;wdkUtm; 0efBuD;? AdkvfcsKyfESihf q&m0efrsm;tjzpf cefUtyfcJhonf/ tm(&f)um(ef)&cdkifbk&if e&rdwfvStm;
b*Fvm;bk&if ]pkvfwefeZd&f&Sm;}u eef;wifajrmufay;cJhonfh aus;Zl;awmfaMumihf bk&ifESpfOD;tMum; cdkifrmuspfvpfcspfMunf&ifESD;aom
Ahmed Qazi

qufqHa&;xlaxmifEdkifcJhonfomru tm(&f)um(ef)&cdkifa'owGif rGwfqvifwdkU\ ajcukyfonfvnf; tajccdkiftiftm;awmifhwif;


cJhonf/ tm&AfESihf yg&S ef(,ck
(,cktD&ef )wdkU onf (7)&mpkESihf (16)&mpkMum; umvtwGif; tm(&f)um(ef ) &cdkifwG if

vnf; aumif; ? tjcm;


tajccsaexdkifcJhNyD; yxefE Sihf r*dk vlrsdK;wdkUonf (15) &mpkESihf (17)
(17) &mpkMum;umvwGif vnf
tdEd,rGwfqvifwdk Uonf ajrmufOD; acwf wGifvnf;aumif ; toD;oD;tajccs aexdkifcJhMuonf/

AdkvfcsKyf ]0vDcgef} OD;aqmifaom yxefwyfonf NrdKUa[mif;NrdKU (Kawalaung) u0gavmifteD;wGifwnfaqmufcJhaom


pef'DcgefAvD(tay:yHk)ponfh ordkif;0ifomoedutaqmuftOD;AvDonf ,ckwdkif txift&Sm;wnf&Sdaeonf/ tm&AfESihf yxefwdkUonf
ppfonfppfom;rsm;jzpfvifhupm; tpvmrfomoem jyeYfyGm;xGef;um;a&;vkyfief;udk wpfpdkufrwfrwf aqmif&GufcJhaMumif;awGU&onf/
tpvmrfomoemonfvnf; ,cifuxuf tajccdkifrmvmcJhNyD; rsm;jym;vSpGmaom Arakanese (tm(&f)um(ef)edpf)rsm;? Oa&my
wdkufom;ESihf tm(&f)um(ef)a'ocHtrsdK;orD;rsm; ,m,Ddxdrf;jrm;jcif;rS arG;zGm;vmaom ujym;wdkUonfvnf; tpvmrfomoemxJodkU
tSdeft[kefjzihf 0ifa&mufudk;uG,fvmcJhMuonf/ xkdtcsdefu tm(&f)um(ef)&cdkifrif;wdkUonf Oa&myom;rsm;tm; a'ocHtrsdK;orD;rsm;
ESihf ,m,Dtm;jzihf xdrf;jrm;vufxyfcGihfay;cJhaomfvnf; olwdkU\om;r,m;rsm;udkum; olwdkUtNyD;jyefcgeD; wygwnf;ac:aqmifoGm;
jcif;udk vHk;0cGihfrjyKcJhay/
tm(&f)um(ef)&cdkifrif;wdkUonf olwdkU\&Sd&if;pGJemrnfrsm;ESihfwGJbuf rGwfqvifbGJUxl;*kPfxl;emrnfrsm;ukd oHk;pGJcJhonf/ yrm
tm;jzihfajym&vQif rif;c&D(1433-1459)onf tvDcgef[kvnf;aumif;? bapmjzL (1459-1482)onf uvdrm&Sm;[kvnf;aumif;?
rif;bif(1531-1553)onf Zbm(pf)&Sm;[kvnf;aumif;? rif;yavmif(1571-1593)onf pdumef'g(&f)&Sm;[kvnf;aumif; ponfjzifh
toD;oD;ac:a0:orkwfcJhonf/ txufaz:jyygrif;rsm; tm(&f)um(ef)&cdkifa'otm; tkyfcsKyfpOfumvtwGif; yg&Sef;pmjzihf a&;xdk;xm;
aom uvDrm(c)tpvmrfbmom0ifwdkU\ ,HkMunfcsufpmwrf;yg aiG'*Fg;trsdK;rsdK;udkvnf; dkufESdyftoHk;jYyKcJhonf/
ordkif;wpfacwfxif&Sm;aom ajrmufOD;acwftkyfcsKyfa&;,E&m;twGuf toHk;jyKcJhaomaiG'*Fg;rsm;onf tpvmrf,Ofaus;rI
qefqefaiGaMu;'DZdkif;yHkpHjzpfNyD; 4if;aiGMu;'DZdkif;yHkpHonf pmwef;a&;xdk;xm;aom yHko@eftaetxm;omjzpf kyfyHko@efyg a0omvD
acwfu dkufESdyfoHk;pGJaom aiGaMu;'*FgESihfrwlay/ tm(&f)um(ef)&cdkifa'ocH trsdK;orD;rsm;onf acgif;NcHKyk0g0wfqifNyD; eef;wGif;
tqift,iftxHk;tzGJUrsm;rSm Moghul (r*dkvf)uJhodkUyifjzpfonf/ eef;wGif;a&;toHk;tEIef;wdkUonfvnf; yg&Sef;(,cktD&ef) toHk;

tEIef;jzpfonfhtjyif yg&Sef;pmayonf tm(&f)um(ef)&cdkifa'owGif tvGeftiftm;aumif;cJhonf/ tm(&f)um(ef)a'oweHwvsm;rS


uAsnf;pmwrf;rsm;udk ]]t&AD}} ESihf ]]yg&Sef;}} pmwdkUjzihf a&;xdk;cJhNyD; 4if;pmayrsm;udk tm(&f)um(ef)&cdkifjynfwGif ,aeUwdkif txif
t&Sm;awGUjrifEdkifonf/ dk[if*sm? urefvlrsdK;rsm;ESihf ywfoufaom a&S;jzpfa[mif; "gwfawmfarGawmf Adokumvuf&m t<uif;tusef
tysuftpD;tcsdKUudk NrdKUa[mif;NrdKU trsdK;om;jywkdkufwGif wif;usyfpGm odrf;qnf;xm;aMumif;od&onf/ txl;ojzihf ]]dk[if*sm}}ESihf ywf
oufonfrsm;udk ]]EdkifiHawmfvHkNcHKa&;todw&m;}} jzihfodrf;qnf;xm;onf/

uJhodkU cdkifvHkaoma&S;a[mif;taxmuftxm;rsm;&SdygvQuf dk[if*smESihfywfouf acwftqufquf EdkifiHawmftpdk;&rsm;


('Drdkua&pDtpdk;&uvGJ) taumif;rjrifcJhay/ tvsOf;oihfojzihf kd[if*smESihf ywfouf 6- 2- 2009 ESpf ESihf 8- 2 - 2009
jrefrmhtvif;yg aqmif;yg;&Sif ]]udkjrefrm}} ESihf ]]armifzdk;rSwf}}wdkU\ aqmif;yg;acgif;pOfrsm;ESihf aumufEIwfcsufrsm;udk az:jyvdkygonf/
aqmiff;yg;&Sif udkjrefrmqdkola&;om;aom 6 -2 -2009 yg jrefrmhtvif;owif;pm\ aqmif;yg;trnfrSm ]]ydEJyifqGJrxnfhMuygeJU}}
(Do not implicate Myanmar in irrelevant issue ) jzpfNyD; aumufEIwfcsufrSm ]]wu,fawmhdk[if*smqdkwm
jrefrmEdkifiHrSm wdkif;&if;om;vlrsdK;pkwpfpktaeeJU b,fwkef;urS r&SdcJhbl;qdkwm aeUpOfowif;pmawGxJrSmvnf; az:jyxm;cJhNyD;jzpfyg
onf/ vlOD;a&xlxyfwJh b*Fvm;a'h(&Sf)e,fpyfa'orS vlOD;a&zdtm;&JU tE&m,fudk rsufajcrjywfapmihfMuyfae&wm vkyfudkvkyf&rJh wm
0efwpfckyg/ wu,fhjyem&JU t&if;tjrpftajccHuawmh pD;yGm;a&;ygyJ/ 'gayrJh 'DMum;xJrSm jrefrmEdkifiHtay: EdkifiHa&;t& jyem
&SmcsifwJholawGu dk[if*smqdkwmudk a&SUwef;wifvdkygw,f/ xdkUtwl EdkifiHa&;t& 'kuonftjzpfcH,lcsifwJholawG 'kuonftcGifh
ta&;udk cHpm;csifwJh cdk;0ifolawGuvnf; dk[if*smrsufESmzkH;udkpGyfNyD; jrefrmtmPmydkifawGuyJ ESdyfpufvdkU jrefrmEdkifiHxJrS ajy;vm&
ovdkvdk EdkifiHwum&JUukPmoufrIudk &,lzdkU ajy;zdkUBudK;pm;vmMuwmjzpfygw,f/}} ESi hf 8-2-2009 aeUxkwf armifzdk;rSwf
qdkola&;om;aom jrefrmhtvif;owif;pmyg aqmif;yg;trnfrSm dk[if*smqdkwm ]]jrefrmvnf;r[kwf? jrefrmEdkifiHrSmvnf;r&Sd}}
(Rohinja is not myanmar national race, nor is in myanmar)jzpfNyD; aumufEIwfcsufrSm ]]jrefrmEdkifiHudk
jAdwdoQt*FvdyfwdkU tkyfpdk;pOf xdkjAdwdoQwdkUuyif 4if;wdkUodrf;ydkufpdk;rdk;xm;onhf tdEd, (,ckygupwef? tdEd,? b*Fvm;a'h(&fSU)wdkUrS
ukvm;vlrsdK;rsm;udk &nf&G,fcsufrsdK;pHkjzihf ac:oGif;vmcJhzl;onf/ &cdkifuJhodkU vrf;yef;qufoG,fa&; rjynfhpHkaoma'owGif ysdK;EIwf?
aumufpdkuf&ef b*Fvm;e,frS b*FgvDrGwfqvif qif;&Jom;rsm;udk &moDtvdkuf iSm;&rf;oHk;cJh&zl;onf/ xdkb*FgvDrsm;rS tcsdKUonf
b*Fvm;odkUrjyefbJ wG,fuyfykef;a&Smif ae&pfcJhrIrsm;vnf; &SdcJhonf/ 1953 ckESpfu jrefrmEdkifiHwGif oef;acgifpm&if;aumufaomtcg
4if;b*FgvDrsm;u olwdkUudk dk[if*smvlrsdK;[k oef;acgifpm&if;wGif xnfhoGif;&ef vlpkvla0;jzihf twif;tusyf awmif;qdkcJhMuonf/
jrefrmEdkifiH oef;acgifpm&if;Xmeu dfk[if*sm[k w&m;0ifxnfhray;cJhay}} ponfjzihf dk[if*smrsm;onf jrefrmEdkifiHwdkif;&if;om;
r[kwfoa,mif? jrefrmEdkifiHrSm r&Sdoa,mif a&;om;cJhonfrSm pma&;ol\ orkdif;trSefukdrod? ynmrJhaomuvdrfqif ta&;tom;
omjzpfNyD; dk[if*smwdkU\ arG;&mygtcGihfta&;rsm;udk wpfenf;r[kwf wpfenf;jzihf uvdefuuspfusaejcif;omjzpfonf/ uJhodkU
Adkvfuspdk;rdk; ajAmifvdefusta&;tom;rsdK;onf &cdkiftrsdK;om;0g'D OD;a&TZH w&m;r0ifa&;om;aom ]]&cdkifjynfe,ftwGif;odkU 0ifa&muf
vmMuaom b*FgvDrGwfqvifrsm;(dk[if*sm)}} [kacgif;pOfyg pmaypdppfa&;trSwfryg at-4 pm&Gufrsm;jzihf vrf;ab;(yef;qdk;wef;
vrf;)wGif a&mif;pm;aeaom pmtkyfxJu pmom;rsm;ESihf wpfax&mwnf;jzpfaMumif; awGU&onf/
&cdkiftrsdK;om;0g'D OD;aTZH\pmtkyfwGif ]]b*FgvDukvm;rsm; txufygyHkpHtwdkif; cdk;0ifvmcJhaMumif; wpfaeUwGif
&cdkifjynfe,fwGif tiftm;BuD;rm;vmEdkifaMumif;? xdkb*FgvDrsm;udk trsdK;om;rSwfyHkwif xkwfray;oihfaMumif;? xkwfay;aomfvnf;
4if;wdkUtm; {nfhEdkifiHom;tqihfxm;&SdNyD; rJay;ydkifcGihfESihf a&G;cs,fydkifcGihfrsm;udk uefUowf&efjzpfaMumif;}} ponfjzihf tBuHjyKa&;om;
cJhonf/ OD;a&TZHESihf zdk;rSwfqdkolwdkUonf ]ykvif;wlAl;qdkU}uvGJ tjcm;rnfodkUrQr[kwfacs/ cufaeonfrSm tm(&f)um(ef)&cdkif ajrmuf

ydkfif;aedk[if*smwdkUonf arG;&mygwdkif;&if;om;vlrsdK;jzpfonfESihftnD 'Drdkua&pDtpdk;&acwfu wdkfif;&if;om;tcGihfta&;rsm;udk txdkuf


tavsmuf cHpm;cJhzl;onf/ odkU&mwGif tpdk;& (e.t.z) vufxufwGif wpfcsdKUaomdk[if*sma,mifpdefwdkUonf rdrdwdkU tpOftquf
tcGihfxl;cHvlwef;pm;ozG,f &yfwnfa&;twGuf EdkifiHawmfppftpdk;&ESihf OD;a&TZHwdkU\oHpOftay: om,maeum rdrdwdkUvlrsdK; (dk[if*sm)
xkwpf&yfvHk;\ r[mtcGihfta&;udk ]t&dyfaeaetcufcsdK;csdK;} jyKvkyfaeMuonfrSm tvGef0rf;enf;aMuuGJzG,f&myifjzpfonf/

]]xdkif ;}} a&wyf u ]]dk [if* smavSpD;'k u onf} } wdk U\ pufa vS ]]10}} pD;cefU ud k pufjzKwf yifv ,f xJ o dk U
tpm;tpmrxnfhy J wGe f;yd kUcJhyH k (3.2.2009)

dk[if*smjzpfNyD;om;tcGihfta&;t& kd[if*smrsm; dk[if*smtjzpf&yfwnfapvdkygonf/ e.0.w? e.t.z tpdk;& ESpfaygif;(20)rQ


dk[if*smvlrsdK; rsdK;jzKwfa&;(Neo-genocide) jyKvkyfaeonfudk urmu0dkif;0ef;u,fwifaeMucsdefjzpfonf/ urmwpfckvHk;u
]]vufESihfa&; om;aeonfudk dk[if*sm (Sycophants)rsm;u ajcaxmufjzihf rzsufapvdkyg/}}

,ck tm(&f)um(ef)&cdkifjynfwGif xifxif&Sm;&Sm;awGUjrif&aom ]t&AD} ESihf ]yg&Sef;}pmxdk; urnf;pmwef;yg ausmufpmrsm;


onf dk[if*smrGwfqvifwdkUacwftqufqufu tm(&f)um(ef)&cdkifordkif;wGif rnfodkUaomtwdkif;twmwpfcktxd tiftm;jyif;xef
cJhaMumif;ESihf wdkif;a&;jynfa&; ta&;udp[lorQwGif rnfrQvTrf;rdk;ae&m,lcJhaMumif;udk awGUjrifEdkifonf/ jynfhpHkvHkavmufaom

taxmuftxm;rsm;jzihf wifjy&vQif ar,kESihfppfawGcdkifa'orsm;wGif aus;&GmtcsdKU\emrnfrsm;udk t&ADESihf,SOf &cdkif(armuf)


emrnfrsm;jzihf rSnfhac:aeaMumif;ukd ,cktcsdeftxd awGU&SdEdkifonf/ Oyrmtm;jzihf ]]Ek*lvm}}aus;&Gm(oufacsmif;&Gm)[kvnf;aumif;?
]]tm&Af&Sm;}}aus;&Gm(vSayg&Gm) [kvnf;aumif;? ]][eDzmwefuD}} (armifESr&Gm)[kvnf;aumif;? ]]bef'g(&f)}} aus;&Gm(aumif;0wf&Gm)
[kvnf;aumif; toD;oD; ac:qdkMuonf/ ppfawGcdkif&Sd aus;&Gmaygif; 10-ck teuf (9)ckwdkUonfvnf; ]tm&Af}rGwfqvifemrnf
rsm;jzihf rSnfhac:Muonf/ yrmtm;jzihf Barsarah, Nazir Para, Kathit Para, Amla Para, Mauleik para wdkU
jzpfMuonf/ xdkUtjyif vrf;tcsdKUemrnfrsm;udk az:jy&vQif Kadansi Road, Kadin Road, Mauleik Road
wdkUjzpfMuonf/ Akyab [kac:qdkaom ppfawGNrdKUonfyifvQif yg&Sef(,cktD&ef) emrnfwpfckomjzpfonf/ toHxGufrl&if;rSm EKaab jzpfNyD; t"dyg,fzGihfqdkcsufrSm EK onf ]wpfck} jzpf ]aab} onf ]a&} odkUr[kwf ]uRef;uav;} jzpfonf/ aygif;vdkufvQif
uRef;wpfuRef;[k t"dyg,f&onf/ 4if;udk ''Prince Shah Shujah" urSnfhac:cJhjcif; jzpfonf/ trSefpifppf ]Arakan}
[laompum;onfyifvQif ]t&AD}rl&if;pum;jzpfaom ]Al-recon} rSqif;oufvmjcif;jzpfNyD; t"dyg,frSm ]]tpvmrfr@dKif}}
jzpfonf/ 4if;udk tma&As urmUyx0Dbmom&yfuRrf;usifol ]Ibne Batuta} u rSnfhac:cJhjcif;jzpfonf/ jrefrmacwfvli,frsm;
txl;ojzihf awmfvSefa&;aumifpDaemufydkif; vlvm;ajrmufvmaom jrefrmvli,frsm;? pmayA[kokw vufvSrf;rrDEdkifolrsm;? jrefrm
tpdk;&acwftqufqufu vlrsdK;aysmuftrsdK;wkH;aponfh ]]usLyifckwf? usLikwfrusef}} qdkonfh pum;&yftwdkif; pOfqufrjywf vlrsdK;
a&;rkef;wD;rI rIdif;wdkufjcif;cHae&aom jrefrmvlxkrsm;ESihf 4if;ESihfqufpyfrI&Sdolrsm; tm;vHk;onf dk[if*smrsm; wu,fyif wpfbuf
EdkifiHrS raeUwaeUurS olwdkUajymonhftwdkif; cdk;0ifvmcJhonfavm ponfjzihf oHo,pdwfrsm;jzifh awG;rdEdkifygonf/
EdkifiHawmftpdk;&tqufqufu tzufzufrS dk[if*smvlrsdK;wdkU\ tpteESihf cdkifvHkaomtaxmuftxm;udk twwfEdkifqHk;
azsmufzsufEdkifatmif BudK;pm;aecJhonf/ (10)&mpkrwdkifrDu tm(&f)um(ef) &cdkifordkif;taxmuftxm;rsm;udk vG,fvifhwul az:xkwf
Edkifonhf NrdKUa[mif;NrdKU &Spfaomifbk&m;&Sd ]]teEpjEausmufpm}}udk avhvmzwfIrSwfom;jcif;jzihf ordkif;jzpf&yfrSefudk od&SdEdkifonf/ xif
&Sm;onfh taxmuftxm;wpfckjzpfonfh ]e&rdwfvS} acwfwkef;uwnf;u aqmufcJhonfh ]Sandi Khan} a&S;a[mif;AvDonf
oufaotxlEdkifqHk; taxmuftxm;wpfckyifjzpfonf/ dk[if*smrsdK;wkH;okwfoifa&; pDrHcsufESihftnD 4if;AvDudk AdkvfcifGefUaxmuf
vSef;a&;tzGJUtpnf;\ vrf;Tefcsufjzifh tptewif&SdaeHkavmufom usef&pfxm;cJhNyD; tjcm;ordkif;0if taxmuftxm;rsm;udk ykef;
vQdK;uG,fvQdK;jzihf urmolurmom;rsm; rod&atmif NrdKUa[mif;jywdkufwGif odrf;qnf;xm;onf/ ''Past is written in stone"
qdkonfhtwdkif; 4if;ausmufpmudk aocsmpGmavhvmcGifh&ygu raeUucdk;0ifvmaomukvm;(odkU)ESpfy&dap'MumjrihfpGmuyif wdkif;&if;om;
vlrsdK;tjzpf &yfwnfvmcJhaom dk[if*smvm; .......... v,fjyifrSm qifaumifBuD;oGm;ouJhodkU AGm;ueJodomxif&Sm;vmrnfrSm oHo,
r&Sday/

jrefrmhwyfrawmf\ ESdyfpufrI'Pfudk rcHEdkifaom ]]dk[if*sm}} wdkif;&if;om;jynfolrsm; vGwfajrmuf&modkU xGufajy;aeyHk

dk[if*smvlrsdK;wdkUonf 'Drdkua&pDtpdk;&acwfu trsdK;om;tcGihfta&;udk txdkuftavsmuf awGUjrifcJh&onf/ dk[if*smrsm;tm;


ay;tyfcJhaom tcGihfta&;tcsdKUrSm atmufygtwdkif;jzpfonf/ (1) dk[if*smtrsdK;om;rsm;udk 1951ckESpfrSpwif

jrefrmEdk ifiHwdkif;&if; om;(jrefrmEdk ifiHo m;) tjzpf todt rSwfjyKum trsd


trsdK;om;rSwfyH kwifu 'fjym;rsm; xkwfa y;cJhonf/
(2) 1954ckESpf? pufwifbmv? (25)&ufaeU? n(8;00)tcsdef EdkifiHawmf0efBuD;csKyfOD;Ek\ toHvTihfrdefUcGef;wGif armif;awm
ESihf bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif aexdk ifvQuf&Sdaom jynfa xmifp kom;rsm;onf rsm;aomtm;jzihf dk[ if*smtrsdK;om;rsm;
jzpfMuonf [kponfjzihf rdefUcGef;a[mMum;cJhonf/
(3) EdkifiHawmf0efBuD;csKyfESihf umuG,fa&;0efBuD;jzpfcJhol OD;baqG\ 1959ckESpf? Edk0ifbmv (3? 4) &ufaeUrsm;wGif bl;oD;
awmifESihf armif;awmvlxktpnf;ta0;rsm; a[majymcJhaom rdefUcGef;rSm dkl[ if*smrsm;onf ucsif? u&if? u,m;? &Srf; ? rGef ?

csif;? &cdki fuJhodkU wdkif; &if; om;vlrsdK;pkwpfpk jzpfy gaMumif;ajymMum;cJhonf /


aMujimcsuf& ufpGJ (20(20-1111 -61) aeUwGif
ar,ka'otwGif; aexdkifMuolrsm;onf
sm;onf wdkif;&if;om; dk[if*smvlrsdK;rsm;jzpfaMumif; yg&Sdonf/
(5) 1961ckESpf? arv? 15&ufaeUrSp 1965ck? rwfvtxd jrefrmhtoH wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; bmompum;tpD
tpOfwGif wpfywfvQif (10)rdepfuspD (3)Budrf? nae 5;30em&DwGif dk[if *smbmompum;jzih
smbmompum;jzihf toHvTifhay;cJ
y; cJhonf/
(6) pmayAdrmefxkwf? jrefrmhpG,fpHkusrf;? twGJ 9? pmrsufESm ]]89-90}} wGif 1964ckESpfwGif &cdkifwdkif;ajrmufydkif; ar,k
cdkifwG if vlOD;a& (500000)ig;odef;cefU&SdNyD; 75%onf dk[ if*smvl
sm vlrsdsdK;rsm;jzpfMuonf .... [l tus,fwpf0ef; a&;om;az:jy
(4)

EdkifiHawmf0efBuD;csKyfvufatmuf

e,fjcm;a'otkyfcsKyfa&;Hk;

xm;onf/
(7) umuG,fa&;XmerSxkwfa0aom wyfrawmfacwfa&;pmapmif twGJ(12)? trSwf(6)? (18-7-61)ckESpfESihf (8-8-61) aeU
xkwf twGJ (12)? trSwf (9)wkdUwGif ar,kcdk if? armif;awm? bl;oD;awmif ? &aohawmift aemufa jrmufNrdKUe,frsm;wGif
trsm;pktm;jzihf dk [if*smrsm;aexdkifMuNyD; vlenf;pktm;jzihf &cdkif? 'dkif;euf? jrLcrD paom vklenf;pkrsm;pGm yg0ifaexdkifMuonhf
cdkifa'owpfck jzpfygonf[lk az:jyyg&Sdonf/
(8) ,cif 'kwd,umuG,fa&;OD;pD;csKyf(Munf;) AdkvfrSL;csKyfatmifBuD;\ (8-7-61)ckESpf rl*sm[pfrsm; tvif;0ifaomtcrf;
tem;wGif ajymMum;aomrdfefUcGef; ]]uREfkyfwdkU 'Dcdki frSm aexdkifwJhvlawGud k dk [if*smvdkUac:ygw,f/ ar,kcdkif\ taemuf
bufwGif ygupwef(,ckb*Fvm;a'hSf)&SdNyD; rGwfqvifrsm;aeMuygw,f/ temufbufrSmaeolrsm;udk ygupwef[kac:NyD;? ta&SU
bufjrefrmjynfrSm &Sdo lrsm;udk dk[if *smvdkUac:w,f/ jrefrm? ygupwef e,fpyfwpfckwnf;rSmom vlrsdK;wpfrsdK; wdkif;jynfjcm;
aeMuonfr[kwf? wkwfESihf qufpyfaeaom e,fpyfwGifvnf; odkUvlrsdK;csif;qufpyfaeMuonf/ Oyrm- ucsifrSm vDql;?
tDaum? v0 ponfh vlrsdK;rsm;&Sdovdk wkwfjynfwGifvnf; 4if;vlrsdK;rsm; &Sdonf/ xdkenf;wl jrefrmjynfwGif;&Sd &Srf;vlrsdK;rsm;&Sdovdk
wkwfjynfwGifvnf; ]wdkif}qdkaom &Srf;vlrsdK;rsm; &SdMuygonf/ jrefrmjynfwGif rGef? u&if? rav;&Sdovdk ,dk;',m;bufwGifvnf;
xdkvlrsdK;rsm;&SdMuyg onf/ tdEd,-jrefrme,fpyfwGifvnf; csif;? vDa&Sm? em*vlrsdK;rsm; jrefrmEdkifiHxJrSm &SdouJhodkU tdEd,
EdkifiHrSmvnf; &SdMuonf/ tJ'Dawmh 'DaeUtcdsefupNyD;awmh uRefawmfyGihfyGifhvif;vif;ajymcsifw,f/ ar,kcdkifudk jynfaxmifpkxJrSm&SdwJh
vlenf;pkwpfpkvdkyJ oabm xm;r,f/ tJ'Dawmh t&ifwkef;u uRefawmfwdkUrSm;cJhwmawGawGU&if cifAsm;wdkUtm;vHk;arhMu? 'DtcsdefupNyD;
cifAsm;wdkU ar,kcdkifuvl awG[m wdkYArmjynfaxmifpkom;? wdkUArmjynfaxmifpkxJu vlrsdK;pkwpfpkvdkU oabmxm;Muyg/}} ponfjzihf
tus,fw0ifh&Sif;vif; xm;cJhonf/

(9) jynfaxmifpk qdk&S,fvpforwjrefrmEdkifiHawmf ynma&;0efBuD;XmerS (1978)ckE Spf xkwf jrefr mEdkifiHtxuf


t xufw ef;
yx0D0ifzwf
zwfp mtkyf? pmrsuf ESm(86)wG if wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm; jyefUESHUaexdkifMuyHkudkjy&mrSm &cdkifjynfajrmufydkif;a'oudk ]dk[if*sm}
rsm;aexd
rsm;aexdkif&ma'o tjzpf jyoxm;onf/
(10) &efukefwuodkvfwGif wdkif;&if;om;vlrsdK;pkrsm; vlrsdK;tvdkuf toif;tzGJUrsm; rSwfyHkwifcGihf&SdcJh&m 1959-60 pmoifESpf
twGuf pmtrSwf 113^59 aeUpGJ? 'DZifbmv 3&uf 1959jzihfvnf;aumif;? 19601960 -61ckESpft wGuf pmtrSwf RG-7 / 60
aeUpGJ 1960? pufw ifbmv(17)&ufaeUp GJjzihfvnf;aumif;? rSwfyHkwif dk[ if*smausmif; om;or*t oif; zGJUpnf;cGihf&&SdcJhonf/
(11) 1960 jynfhESpfwGif jynfa xmif pkwd
wdk if;&if;om;vlr sdK;rsm; dk[if*smdk;&m,Ofa us;rIjyyGJudk odrfjzLtm;upm;jydKif
0if;twGif; usif;yay;cJh&m dk [if*sm,Ofaus;rIjyyGJ wpfckjzpfaom ]]usif}}}} yGJudk jyocGihf&&SdcJhonf/
vuf&Sd ]]e0w}} ESihf ]]etz}} ppftpdk;&\ ESpfaygif; 20 wdkifatmif oHvufoD;jzihf dk[if*smxktay: enf;aygif;pHkjzifh
tdSeft[kefjyif;pGm ESdyfpufuvljyKaeojzihf tm(&f)um(ef)&cdkifrS dk[if*smjynfolrsm; tvGef'kua&mufaeMuonfudk awGU&onf/
vydkif;avmufu jzpfyGm;cJhaom dk[if*smavSpD;'kuonfwdkU\ b0waphwapmif;udk avhvmHkrQjzihf dk[if*smjynfolrsm; rnfrQ'ku
yifv,fa0vsuf&Sdonfudk awGUjrifEdkifrnf/ dk[if*smwdkU\ 'kursm;onfum; ]]ajymrqHk;aygifawmoHk;axmif}} yifjzpfonf/
17-&mpkaemufydkif;umvESihf 18-&mpktapmydkif;umvwpf0dkuf (odkU) c&pfou&mZf 1684 ESihf 1710 ckESpfMum;umvwGif
Kaman wdkUonf tm(&f)um(ef) &cdkifrif; (10)yg;cefUudk eef;wifvdkuf eef;jzKwfcsvdkuf vkyfEdkifavmufatmif MoZmwdurBuD;
rm;cJhonf/ xdkrif;rsm;\ eef;oufuHMurmonf yQrf;rQtm;jzihf tvGefqHk; 2 ESpfavmufom wnfhwHhcJhonf/ 1692 ckESpfwGif
olwdkUonf eef;awmfudk rD;wifIdUcJhNyD; EdkifiHt0ef; (26)ESpfwdkifatmif trJvdkufaecJhonf/ olwdkUonf oGm;av&mwGif "g;ajrmif? jrm;?
av;eSihf aMu;jzifhjyKvkyfxm;aom za,mif;wdkifwifxGef;onhf cGufwdkUudk tNrJo,faqmifcJhonf/ olwdkUxJu wpfOD;OD; a'got&Sdefjzihf
"g;ajrmifudk wpfcsufwnf;qJGxkwfcJhvQif wpf&Gmom;vHk; pdk;&drfxdwfvefUpGmjzihf xGufajy;avh&Sdonf/

dk[if*smbmompum;onf ]]tma&Aspum;?
]]tma&Aspum;? yg&Sef;pum;? tk(&f)'lpum;?
u m;? b*FvDpum;ES
u m;ESihf &cdkif}} bmopum;wk
bmopum;wkd U
tm;vHk; aygif; pyfjzpfay:vmaom pum;&yfwpfc kyifjzpf onf/ odkUa&maESmaygif;pyf ay:xGef;vmaompum;jzpff&jcif;rSm dk[if
*smwdkUonf e,fpyfa'orS wdkif;&if;om;rsm; jzpfaomaMumihfyifjzpfonf/ e,fpyfa'oaedk[if*smuJhodkU tjcm;e,fpyfa'orsm;rS wdkif;
&if;om;rsm;pGmwdkUonfvnf; xdkenf;twdkif;yif wpfbufEdkifiHrS ul;vl;ay:xGef;vmaom ta&mtaESmbmompum;rsm;udk ,aeUjrefrm
wdkif;&if;om;(e,fpyfae)wdkUwGif txift&Sm;awGUjrifEdkifonf/ dk[if*smbmompum;onf tjcm;jrefrmwdkif;&if;om; bmompum;rsm;
ESihf vHk;0jcm;em;aeonfrSm taMumif;dSonf/ dk[if*smwdkUonf 4if;\bdk;bGm;bDbifrsm; tpvmrfbmom0ifrsm;jzpfonfhtm;avQmfpGm
aeUpOfb0jzpfpOfrsm;wGif bmomw&m;tqHk;tratmufwGif wnf&SdaeonfuwpfaMumif;? vlyk*dKvfwpfOD;csif;tvdkuf vlrIb0zGHUNzdK;
a&;vkyfief;pOfrsm;wGif tpvmrfxHk;wrf;tpOftvmt& usifhoHk;ae&onfuwpfaMumif;wdkUaMumihf dk[if*smwkdU\ pmay,Ofaus;rIESihf
tEkynmt&yf&yfwGif ]t&AD}pmay\ tcef;u@tvGefouf0ifvsuf&Sdonf/ vGefavNyDaom &mpkESpfrsm;pGmuwnf;uyif dk[if*sm
uAsmq&mrsm;ESihf pma&;q&mwdkUonf tvGefxif&Sm;ausmfapmpGmwnf&SdcJhaom dk[if*smpmay,Ofaus;rIrsm;udk ajymifajrmufatmifa&;
om;xGef;um;EdkifcJhonf/
]t&AD} tu&mjzihf a&;om;aom dk[if*smwdkU\ pmayta&;tom;onf ]]t&AD? yg&Sef;? tk(&f)'l ESihf b*FvD}} bmom
pmaywdkUESihf pum;vHk;toHk;tEIef;a&G;cs,frIt&mwGif txdkuftavsmuf oufa&mufrI&Sdojzihf ]]t&AD? yg&Sef;? tk(&f)'lESihf b*FvD}} pmay
wpfckckudk zwfwwfol rnfolrqdk ]dk[if*sm} pmayudk vG,fvifhwul zwfIEdkifonf/

a&S;ESpfaygif; (800)ausmfa vmuf uyif wnf& SdcJ ha om d k [if* smpmay

txufaz:jyygdk[if*smpmayjzifh a&;om;xm;aompmtkyfrsm;udk tm(&f)um(ef)&cdkifjynfwGif ,ckwkdifawGU&SdEdkifonf/ ajrmufOD;


acwfwGif eef;wGif;&Sd rGwfqvif0efBuD;rsm;onf eef;wufrnhf tm(&f)um(ef)&cdkifrif;rsm;twGuf taumif;qHk; rGwfqvifbGJUxl;
*kPfxl;rsm;udk eef;wGif;t"duvkyfief;aqmifwmwpfck uJhokdUvkyfaqmifay;cJh&onf/ rif;wdkUonfvnf; dk[if*smuAsmq&m? pma&;q&m
rsm;udk ynm&nfzGHUNzdK;wdk;wufa&;ESihf dk[if*sm,Ofaus;rI xGef; um;jzpfajrmufa&;qdkif&m pmtkyfpmayta&;tom;rsm; xGef;um;vm
a&;twGuf tpOftm;ay;axmufcHcJhonf/ eef;wGif;xif&Sm;ausmfMum;aom rGwfqvif0efBuD;tcsdKUrSm ]Sulaiman, Mujallis,
Syed Mussa, Ashraf Khan} wdkUjzpfMuonf/ Magan onfvnf; pEok"r (1652-1684) vufxuf
0efBuD;csKyfjzpfcJhonf/ ]Magan} 0efBuD;csKyfu ]&Sm;I*sm;} ykefuefrIESihf ywfouf bufvdkufrIr&SdcJhaomaMumihf ol\tvdrmausmf
Mum;rIESihfpyfvsOf; tm(&f)um(ef)&cdkifa'orS a'ocHwdkUonf csD;usL;rukefjzpfcJhonf/ ]Magan} onf ]&Sm;I*sm;}tm; ykefuef
&eftm;ray;cJhonfhtjyif olUbufrS bufvdkufjcif;vnf; rjyKvkyfcJhyg/ ajrmufOD;acwf tm(&f)um(ef)&cdkifrif;wdkUonfvnf; ]dk[if*sm}
uAsmq&mrsm;? pma&;q&mrsm;tm; pmayynmA[kokwpmtkyfpmayrsm;udk a&;om;&ef tm;ay;tm;ajrmufjyKcJh&m xif&Sm;aom
]]Daulat Qazi}} ESihf ]]Syed Shah Alawl}} wdkUonf eef;wGif;uAsmq&mrsm;jzpfonf/ ]Daulat Qazi} onf
bmompum;uRrf;usifolwpfOD;jzpfNyD; bmompum;wpfckrS tjcm;bmompum;wpfckodkU vsifjrefpGm ul;vl;qufqHajymqdk wwfajrmuf
aomtwwfynm&SifwpfOD;tjzpf xif&Sm;onf/ olonf ]]t&AD? yg&Sef; ESifh ouw}} bmomwdkUudk wpfbufurf;a&mufatmifuRrf;
usifonf/ ]Daulat Qazi} \ pmayynmA[kokw <u,f0csrf;omrIaMumihf dk[if*smbmompum;? uAsm? pmaya&;&m? ,Ofaus;rI
xGef;um;jyefUyGm;a&;twGuf BuD;rm;aom tiftm;wpf&yfjzpfcJhonf/ olonf pdwfcHpm;csuftjynfhjzifh oDuHk;xm;aom (12)v&moD
uAsmrsm;udk a&;om;jyKpkcJhonf/ 4if;oDcsif;rsm;udk dk[if*smbmompum;jzihf ]Baramasha} [kac:qdkNyD; wefzdk;rjzwfEdkifaom
pdefvHk;ykvJvHk;uJhodkU eef;wGif;&wemrsm;jzpfcJhonf/
]Alawal}\ ta&;tom;rsm;onfvnf; awG;ac:arQmfjrifopfvGifqef;opfjcif;ESihf vSywefqmqifrIt&mrSm tvGefausmf
Mum;onf/ ]Alawal}onf EIwfrIpGrf;&nfESihf vuFmpDuHk;pyfqdkzGJUenf;wdkUwGif tvGefuRrf;usifonfhtjyif ]Bangali, Sindi,
Sanskrit, Hindi, Arabic ESihf yg&Sef;} wdkUudkvnf; wpfzufurf;a&mufatmif uRrf;usifwwfajrmufonf/ olonf
*DwoHpOfa&;&mwGif tvGefpdwftm;xufoefoljzpfNyD; oDcsif;oDqdka&;udkvnf; ESpfESpfumumvdkvdkvm;vm; &SdolwpfOD;jzpfonf/ olonf
vSypGmoDqdkxm;aomuAsmrsm;ESihf &oajrmufatmif a&;om;xm;cJhaom ol\pmtkyfpmayrsm;pGmwdkUjzihf tm(&f)um(ef) &cdkifa'otm;
kyfvHk;az:xm;onf/ ]Alawal}wdkUuJhodkU urmausmfuAsmq&mrsm;aMumihf tm(&f)um(ef)a'ocH dk[if*smb0 tajctaet&yf&yfwdkU
onf wpfaeUxufwpfaeU ajymif;vJwdk;wufcJhonf/ olonf ]dk[if*sm}xktwGif; ynmtvif;a&mif xGef;vif;ay;cJhonf/

odkU&mwGiftxl; 0rf;enf;aMuuGJbG,f&mum; xkdodkUaom uAsmrsm;onf ,aeUrusef&pfcJhay/ pkaqmif;rxm;cJhay/ pifppfrlum;


]Alawal}onf olUb0wpfoufwmwGif&&Sdonfh twdkif;xuftvGefatmifjrifrIrsm;ESihf vkyfief;aqmifwmt&yf&yfrsm;onf tvGef
wdk;wufrI&SdcJhonfhtjyif EdIif;bufr&Sd r[mvlom;wpfOD;yifjzpfcJhonf/ Adokumvuf&m[lorQonf jynfolwdkU\vdktyfcsuft&jzpf
ay:wdk;wufvmNyD; tcsdeftcgra&G; trsm;jynfolwkdU\ vdktyfcsuftwdkif; wom;wnf;jzpfwnfvsuf&Sdonf/ dk[if*smvlrsdK;wdkUonf
tpvmrfhtqHk;trESihf 4if;tay:tajccHaom vlrIqufqHa&; ,Ofaus;rItay:wGif b0&yfwnfaeNyD;? pD;yGm;a&;? vlrIa&;? ul;vl;
qufqHa&;ponfjzihf ta&;[lorQonf wpfckESihfwpfck bmoma&;tay: tajccHaom tjyeftvSeful;vl;qufqHjcif;pepfudk tajccH
zGJUpnf;xm;onf/ dk[if*smwdkUonf trsm;pkaygif; 0wfjyKMuonf/ bmoma&;0wfjyKqkawmif;yGJrsm;onf dk;&Sif;vG,fulNyD;?
Symbolism (c) yHkaz:a&;qGJaom tEkynmt,l0g'ESihf idolism (c) kyfwkudk;uG,frIwdkUudk vHk;0cGifhrjyKay/ dk[if*smwdkUonf
vlyk*dKvfudk;uG,faom t,l0g'udk vHk;0qefUusifolrsm;jzpfMuonf/ olwdkUonf bmomw&m;ukd tvGefudkif;Idif;udk;uG,f BudK;yrf;
tm;xkwfaom olawmfpifrsm;udkum; tvGefdkaocspfjrwfEdk;avh&Sdonf/ xdkUodkUaomyk*dKvfrsm; aoqHk;aomtcgwGif 4if;wdkU\*l
(odkUr[kwf) 4if;ywfywfvnfudk cdkifcefUaom tumt&Hrsm;jzihf aqmufvkyf bmoma&;yGJawmftaeESihfr[kwfaomfvnf; wpfcgwpf&H
*kPfjyKtyfjcif;iSm yGJvrf;obifrsm; usif;yavh&Sdonf/ ,ck r&SdoavmufjzpfaeNyD/
tma&Aswdkif;jynfrsm;ESihf yg&Sef;EdkifiHwdkUwGif a&;om;oHk;pGJcJhaom Nask (or ) Nasktalik tu&mwdkUonf dk[if*smwdkU\
pmaya&;&m,Ofaus;rIudk vTrf;rdk;cJhonf/ tma&Asbmomjzifh a&;om;aom udk&rfusrf;awmfjrwfESihf tjcm;tpvmrfbmomomoem
qdkif&m pmtkyfpmayrsm;udk a&;om;jyKpk&mwGif oHk;EIef;cJhaom ]] Nask}} tu&mrsm;udk dk[if*smwdkUonf pmaya&;&m jyKpka&;om;
&mwGif oHk;EIef;cJhonff/ Floral designs (c) yef;tvSyHkpH'DZdkif;rsdK;pHkjzihf rsufpdyom'&Sdatmif rSefwHcg;abmifrsm;wGif a&;qGJxm;
aom dk[if*smvufa&;vSpmayrsm;onf ]] dk[if*smrsm;aexdkif&m ae&mrsm;wGif}} ,ckwdkif &Sm;&Sm;yg;yg; awGU&SdEdkifonf/
*Dwa&;&mwGifvnf; dk[if*smwdkUonf udk,fydkifoHpOf ]]Batali}} ukdwDxGifEdkifcJhonf/ 4if; ]]Batali}} onf
aus;vufawm&Gmae aw;uAsmqdkolwdkU\ oHpOfomjzpfonf/ 4if;wkdUxJrS yrmjy&vQif bl;oD;awmifNrdKUe,frS ]OD;tvDrdk'def} onf
0rf;enf;aMuuGJzG,f&maw;uAsmrsm;ukd vSywefqmqifqdkwwfojzihf aomwqifMum;&oltaygif; rsuf&nfoGifoGif jzpfcJh&onf[kqdk
onf/ ]]Zari} (c)tvGrf;oDcsif;rsm;onfvnf; aus;vufaejynfoljynfom;wdkUtwGuf tvGefom,mcsrf;ajrUzG,f&m oDcsif;rsm;
jzpfonf/ ]]Zari }} oDcsif;qdkolrsm;onf tpvmrfawmfvSefa&; jzpfxGef;pumvupNyD; ]]Karbala} ESihf tpvmrfyHkjyifrsm;txd
oDcsif;aygif; pHkvifpGm a&;pyfoDuHk;zGJUEGJUcJhonf/ txufaz:jyyg ]]Baromasha}} ]]Batali}} ESihf ]]Zari}} wdkUonf aus;vufae
dk[if*smjynfoljynfom;rsm;twGuf ,ckacwf ]]Concert Entertainment}} (c) Id;BuD;rsm;ozG,f ]]Indigenous Theatre}}
(c) wkdif;&if;om;vlrsKd;wkdU\ ,Ofaus;rIukd xif[yfay:vGifapaomjyZmwfrsm;jzpfcJhMuonf/ 4if;wdkUudk tdrfNcH0ef;rsm;&Sd trdk;rdk;xm;
aom ,m,D0g;x&HwJrsm;wGif ntcsdefoDqkdMuonf/ txl;ojzihf ]]Muharun}} vwGif ]]Hazarat Ali}} \om; tDr(rf)[lqdef
AD-680 ]] Karbala}} wGif towfcHcJh&onfrsm;udk aus;vufaejynfoljynfom;rsm;tm; onf;xdwf&ifzdkzG,fjzpfatmif
tvGrf;qGwfaygif;&opHkvifpGmjzihf wifqufaom tpDtpOfrsdK;jzpfonf/
acwftqufqufu dk[if*sm,Ofaus;rIjyZmwfrsm;udk aus;&Gmrsm;&Sd &Gmjyify kd;jywfv,fuGif;jyifrsm;wGif usif;yavh&Sdonf/
dk;&mjyZmwfrsm;udk txl;ojzihf v,form;rsm; pyg;&dwfodrf;NyD;csdefeSihf aus;&Gmolaus;&Gmom;rsm; ESpfpOfaysmf&Tifcsrf;ajrUEdkif&ef
ntcsdefwGif usif;yavh&SdNyD;? ywf0ef;usifaus;&Gmrsm;rS a'ocHjynfolwdkUonf wpfaysmfwpfyg; vma&mufMunfhIonf/ tm(&f)um(ef)
&cdkifa'owGif tapmydkif;umvrsm; Qasidas (upD'g) oDqdkjcif;rsm; tvGefacwfpm;cJhonf/ dk[if*smrGwfqvifwdkUonf
wpfqlwnf;aom bk&m;ocif tvm([f)[lt&SifjrwfESihf wrefawmf rdk[mrwfwdkUtm; csD;rGrf;axmyemjyKaomtm;jzihf ]]upD'g}} rsm;
bmoma&;yGJawmf usif;yaomae&m tcrf;tem;rsm;wGif oDqdkcJhonf/ xif&Smaom ]]upD'g}} qdkoltcsdKUrSm ]]Alawal}}, ]]Daulat

Qazi}}, ] Shujah Qazi}}

wdkUtjyif tjcm;emrnfBuD; uAsmpmqdkrsm;onfvnf;dScJhonf/ tm(&f)um(ef)&cdkifrif;rsm;\ eef;wGif;


tcrf;tem;rsm;wGif ]]ombmywd}} jyKvkyf&m olwdkUtwGuf ]]upD'g}} oDqdkay;cJh&aom tpDtpOf&SdcJhNyD; 4if;oDqdkrIrsm;twGufvnf;
bk&ifheef;awmfrS xdkufxkdufwefwef qkcsD;jrifhcJhonf/ ]]upD'g}} uAsmrsm;onf pmaya&;om;jzpfxGef;atmifjrifrI tqihfrxdk;azguf
EdkifcJhaomfvnf; 4if;onf trSeftm;jzihf xl;uJvSaom pmay&ocHpm;rIudk ydkifqdkifcJhonf/
dk[if*smwdkU\ *DwtEkynmonf a'ocHjynfolrsm;\ tm;ay;axmufcHrIudk &cJhonfhtjyif ]]plzD}}olawmfpifrsm;\
axmufcHtm;ay;rIudkvnf; &&SdcJhonf/ yrmtm;jzihfajym&vQif ppfawGNrdKUrS ]]bmbmBuD;}} olawmfpifonfvnf;aumif;? bl;oD;awmif
NrdKUe,f usD;EIwfoD;aus;&GmrS ]]Moulvi Meah Hussain Shah}} onfvnf;aumif; *DwtEkynm cspfjrwfEdk;olrsm;jzpfNyD;?
dk[if*smwdkU\ dk;&maw;*Dwrsm;udk tpOfojzihf tm;ay;axmufcHcJhonf/ ]] plzD }} aw;*DwwdkUwGif ]]Marfati}} ]]Murshidi}} ESihf
]]Mashbandali}} oDcsif;rsm;yg0ifonf/ uJhodkUaom tcrf;tem;rsm;wGif txl;ojzihf bmoma&;ESihfa&maESmaeaom tpDtpOf
rsm;wGif oDcsif;wD;rIwfoDqdkolrsm;udk ,ckacwf bmoma&;q&mawmfrsm;u jyif;jyif;xefxefuefUuGufvQuf&Sdonf/ tjriftm;jzihf
ajym&vQif wpfrsdK;r[kwf wpfenf;jzihf rdrdwdkU\ bmom? omoem? ,Ofaus;rI? pmay? aw;*DwtEkynmwdkUukd dk[if*smwdkif;
xdef;odrf;apmihfa&Smuf&rnfjzpfonf/ aw*DwtEkynmr&SdaomvlrsdK;? EdkifiH[lr&Sday/ tu,f rdrdwdkU\ aw;*DwtEkynm,Ofaus;
rIudk ayghayghqqwGufNyD; tawG;vGeft,l0g'jzihf qefUusifaevQif rdrdwdkUvlrsdK; aysmufrnfomjzpfonf/ vuf&Sdtaetxm;rSm
wpfcsdKUaomyk*dKvfwdkUonf ]]rif;wdkUqDrSm pmay&Sdvm;? ,Ofaus;rI&Sdvm;? tEkynm&Sdovm;}} ponfjzihf vufIdk;xdk;aeaomtwGif;&ef
renf;vSay/ xdkUaMumihf omoemESihfrqefUusifaom? dk[if*sm\ rGefjrwfaom,Ofaus;rI? pmayESihf tEkynmwdkUudk xm0pOf
xdef;odrf;xm;Muyg&ef wdkufwGef;vdkygonf/
]Baramasha} (b&mrcsm)onf *Dwydkif;qdkif&m tEkynmvuf&mwpfcktjzpf xif&Sm;onf/ 4if;udk oDqdkwD;rIwf&ef
tvGefcufcJvS\/ bl;oD;awmifNrdKUe,frS ] Mohammed Anu Meah} qdkolonf tvGefxif&Sm;ausmfaZmaom
]Baramasha} tqdkawmfwpfOD;jzpfonf/ txl;ojzihf olonf ] Baramasha } aw;udk aus;&Gmolaus;&Gmom;rsm; tdyfpuf
em;aepOf noef;acgiftcsdef qdkavhqdkx&Sdonf/ wdwfqdwfaeaomnwGif;tcsdeftcgornudk tm;jyK oloDqdkvdkaom
]Baramasha} aw;pD;&D;rsm;udk wpfckNyD;wpfck qdkvdkufHkjzihf tdyfarmusaeaom &Gmol&Gmom;rsm; tdyf,mrSxum xdkoDcsif;rsm;udk
tm;yg;w& vma&mufem;axmifavh&Sdonf/ 4if;enf;wl dk[if*sm&Gmwdkif;rSmvnf; tqdkawmfrsm; tenf;ESihftrsm;&Sdaernfomjzpfonf/
tckawmh 'Dyk*dKvfawGr&SdMuawmhyg/ a&SUrSDaemufrSDyk*dKvfrsm;\ yHhydk;ulnDaqmifrrIjzihf dk[if*smwdkU\ aw;*Dw,Ofaus;rIudk xdef;odrf;
Mu&eftxl;vdktyfvSayonf/
dk[if*smwdkU\ acwfoDcsif;rsm;ESihf *DwwdkUudk dk[if*smtpDtpOf (jrefrmhtoH) wGif wpfacwf aomwqifcJh&onf/
dk[if*smtpDpOfudk 1961ck? arv? 15-&ufaeUrSp 1965ck? rwfvtxd jrefrmhtoH wdkif;&ifom;vlrsdK;rsm; bmompum;tpD
tpOfwGif wpfywfvQif (10)rdepfus (3)Budrf? nae 5;30em&DwGif dk[if*smbmompum;jzihf toHvTifhay;cJhonf/ dk[if*sm
tpDtpOfudk wpfywfvQif (3)BudrfrQ em;axmifcJh&onf/ dk[if*smtoHvTifhpDpOfrSL;rSm OD;bxGef;(c) ac:vDrlvm(b)OD;t'lqvrf
bl;oD;awmifNrdKUe,f? &Gufdkawmifaus;&GmrSjzpfNyD; olUtzGJUyg dk[if*smoDcsif;oDqdkolrsm;rSm ]p,d'ft([f)r'f} ESihf ]tbl&Sm;rm;}
wdkUtjyif 4if;wdkU\ tzGJUom;rsm;vnf; ajrmufrsm;pGmyg0ifonf/
dk[if*smwdkUawGU&SdcJhaom pmayta&;tom;ESihf yef;csDvuf&mwdkUonf tpvmrfNrdKUjyEdkifiHrsm; tpvmrfomoemBuD; zGHUjzdK;
wdk;wufvmonfESihftnD 4if;rS&&SdcJhaom ,Ofaus;rItarGtESpfjzpfNyD;? ,if;udk rdrdwdkU ]dk[if*sm} dk;&m,Ofaus;rItjzpf odrf;oGif;
tarGqufcHcJhjcif;jzpfonf/ tm(&f)um(ef) &cdkifjynfwGifawGU&Sd&aom dk[if*smwdkU\ yef;csDvuf&mtcsdKUrSm iSufyHkrsm;? wd&pmefyHkrsm;?
Icif;rsm;ESihf a&;om;xGif;xkxm;aom dk[if*smvufa&;rlrsm;jzpfonf/ 4if;wdkUonf tao;trTm;yHki,fav;rsm;ESihf yef;yGihf'DZdkif;

rsm;omjzpfNyD;? 4if;wkdUtm;vHk;onf tm(&f)um(ef)&cdkifa'orS Islamic Civilization (c) tpvmrf,Ofaus;rIyifjzpfonf/


tpvmrf,Ofaus;rIonf tvGefrGefjrwfodrfarGUEl;nHhonfhtavQmuf urmwpfckvHk;u vufcHxm;aom omoemjzpfonf/ 4if;wGif
rEkvlom;wdkUtwGuf tvGefpdwf0ifpm;p&maumif;onfh tcsuftvufrsm;&SdaeonfhtwGuf urmajray:wGif aexdkifMuonhf vlom;
wkdUtm;vHk; b0tjzmjzm tajrmftjrifBuD;pGm wdk;wufatmifjrifEdkifa&;twGuf tusdK;jzpfxGef;aprnfh wefzdk;rjzwfEdkifonhf vrf;Tefcsuf
(odkU) far reaching conditions rsm;udk rdwfqufay;xm;onf/
xkdodkU tm(&f)um(ef)&cdkifa'owGif OD;pGma&muf&Sdvmaom tpvmrf,Ofaus;rIudk vufcHolrsm;rS qif;oufvmolrsm;ESihf
4if;,Ofaus;rI wdk;wufus,fjyefUvm&ef tarGqufcHolwdkUonf ,aeUtcsdeftcg &cdkifjynfajrmufydkif;a'o aexdkifaom wdkif;&if;
om; dk[if*smrsm;omjzpfonf/ tvGefrGefjrwf,Ofaus;odrfarGUaom tpvmrf,Ofaus;rIBuD;onff dk[if*smwdkUvufxuf tm(&f)um(ef)
&cdkifajrmufydkif;a'owGif &yfwefUraebJ 4if;rSwqihf wjznf;jznf;csif; jrefrmEdkifiHtwGif;ydkif;odkU pdrfh0ifvmcJhonfudk awGU&Sdjcif;tm;
jzihf dk[if*smrGwfqvifwdkUonf omoemawmf jyefUyGm;xGef;um;a&;twGuf tpOfojzihf BudK;yrf;tm;xkwfcJhaMumif;awGU&onf/
ed*Hk;csKyftaejzifh wifjy&vQif kd[if*smvlrsKd;wkdUonf urefvlrsKd;r[kwfouJhokdU b*FvDvlrsKd;vnf;r[kwfyg/ qefUusifzuf
tjriftkyfpkrsm; ajymqkdwifjyaeouJhokdU raeUwpfaeYurS b*Fvm;a'hSfrSvma&mufaexkdifcJhaom vlrsKd;wpfrsKd;vnf; r[kwfyg/
jrefrmEkdifiHwkdif;&if;om;kd[if*smvlrsKd;wkdUonf tm(&f)um(ef) &ckdifa'owGif aS;ya0oPD txl;ojzifh (10) &mpkrwkdifrDuyif
rDSwif;aexkdifvmcJhaom (b*FvD-[dEL)vlrsKd;? aemifwGif (b*FvD-Ak')vlrsKd;ESifh 10 &mpkrwkdifrDESifh 4if;aemufykdif;a&muf dSvmcJhaom
tpvmrfbmomukd;uG,fonfh tm&Af? ygSef(,cktD&ef)? r*kdvfESifh yxefvlrsKd;wkdU\bmom? pum;? ,Ofaus;rIrsm; a&maESmaygif;pyf
jzpfay:xGef;um;vmcJhaom? ukd,fykdifpmay? ukd,fykdif,Ofaus;rItEkynm? ukd,fykdifbmompum;wkdUukd oD;jcm;vGwfvyfpGm
ykdifqkdifaomvlrsKd;wpfrsKd;jzpfonf/
,cktcg kd[if*smwkdUonf trsm;tm;jzifh tm(&f)um(ef)&ckdifa'owGif &ckdif(Ak')vlrsKd;wkdUESifh oD;jcm;pD twlwuG
aexkdifvQufdSNyD;? kd[if*smwkdU\ taxGaxGvlUtcGifhta&;rsm;ukd csKd;azmufcHae&jcif;aMumifh urmhrdom;pkwpf&yfvHk;u 0kdif;0ef;u,f
wifay;aeonfh tcsdeftcgaumif;vnf;jzpfonf/ xkdUaMumifh wkdif;&if;om; kd[if*smvlrsKd;wkdUonf acwfopfjrefrmhvlUabmiffpepfwpfck
twGuf pdwf0ifpm;p&mvlrsKd;wpfrsKd;jzpfaMumif; wifjyvkduf&ygonf/
]] dk[if*sm }} xkwpf&yfvHk; A[kokwtjzmjzm wdk;yGm;Muygap/

jrwfcdkif(&Gufopf)
10.2.2009

Anda mungkin juga menyukai