AARDRIJKSKUNDE 6de jaar DRAAGKRACHT EN MONDIALE VERSCHUIVINGEN A.

Draagkracht en mondiale verschuivingen

1) Situatieschets 2) Bevolkingsdruk op onze planeet
de wereldbevolking neemt toe, maar de bioproductieve oppervlakte van de aarde blijft gelijk 23% van de totale oppervlakte is bioproductief de rest bestaat uit ijsvlakten, woestijnen, gebergten, beschikbare oppervlakte per persoon is 1,7 ha, dit is het eerlijke Wereldaandeel:

2.1 Ecologische voetafdruk: een maat voor de bevolkingsdruk op aarde

ecologische voetafdruk: De ecologische voetafdruk van een persoon is de som van 5 soorten grondoppervlakte: - landbouwgrond nodig - visgrond nodig voor - bebouwd land - energieland: - natuurgebieden: energieverbruik heeft een groot aandeel in het bepalen van EVA, vbn: -groenten en fruit die uit Afrika komen hebben vele km afgelegd -aardbeiden in putje winter worden uit israel bvb ingevoerd of in serres geteeld, dit vraagt veel energie -speelgoed uit China, materialen moeten van overal naar China veel energie voor vervoer

2.2 Eerlijke aarde-aandeel

eerlijke wereld-aandeel = als iedereen een Ecologische Voetafdruk van 1,7ha zou hebben, kan de aarde het volhouden MAAR nu is het gemiddelde : 2,3 Ecologische voetafdruk varieert sterk, vbn. Jezelf: 5,9, een Indir: 0,8, een Amerikaan: 9,7

2.3 Ongelijkheid
Het wereldgemiddelde is zo groot omdat de EVA van de Westerse wereld veel te hoog is. De rijke landen gebruiken dus land in het Zuiden om aan hun consumptiebehoeften te voldoen. Dit noemt men de ecologische schuld van het Noorden t.o.v. het Zuiden.

2.4 Armoede

Als we de wereldbevolking in vijf verdeeld, dan bezit het rijkste vijfde 85% van de rijkdom en het armste vijfde minder dan 1% van de rijkdom.

3) Duurzame ontwikkeling
3.1 Begrip
Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die tegemoet komt aan de noden van het heden zonder de behoeftevoorziening van de toekomstige generaties in het gedrang te brengen.

3.2 Fundamenten van duurzame ontwikkeling

- sociale rechtvaardigheid - economische efficintie - behoud van milieu en natuurlijke bronnen vb. in de transportsector wordt niet enkel rekening gehouden met snelheid van een auto en afgelegde weg, maar ook met veiligheid, gezondheid, rechtvaardigheid (kan iedereen zich verplaatsen?) en milieu

3.3 Basisprincipes van duurzame ontwikkeling

1) preventieprincipe: rekening houdend met gekende risicos voorzorgprincipe: rekening houdend met mogelijk risicos vb. in de biologische landbouw is de teelt van genetisch gemanipuleerde organismen verboen omdat men de lange termijn impact hiervan niet kent 2) sociale, economische en milieupolitiek moeten op elkaar afgestemd zijn

vb. Lange Wapper: brug is wel goedkoper, maar slechter voor het milieu? 3) solidariteit = rechtvaardige verdeling vb. eerlijke handel, ontwikkelingssteun 4) de rijkste groepen zijn meer verantwoordelijk voor onze aarde omdat ze meer verbruiken en vervuilen 5) de vervuiler betaalt (= ecotaks) vb. in de prijs van elektrische toestellen zit een taks voor recyclage 6) burgers nemen deel aan het beslissingsproces om veranderingen door te voeren; vb. opiniepeilingen maken het doorvoeren van beslissingen efficinter

3.4 Verbeter de wereld begin met jezelf

Geef voorbeelden van duurzamer omgaan met: - energie: spaarlampen, zonnepanelen - voeding: streekgebonden groenten, seizoensfruit - kleding: van natuurlijke materialen ( synthetisch vraagt veel aardolie), tweedehandskleding - huisvesting: isolatie, ruimtebesparend bouwen - mobiliteit: openbaar vervoer, te voet, fiets, carpoolen BOEK GEOGENIE: ook goed te begrijpen:

Syntheses p 116, 120, 124, 127

B. Wereldvoedselvoorziening : een uitdaging

1) Het voedselkundig en demografisch aspect
- gezond voedsel verstrekt energie en bouwstoffen - de basiselementen nodig in het voedsel zijn koolhydraten, aminozuren, vetten, zouten en vitaminen

1.1 Voedselbehoefte en voedselvoorziening

In Afrika en ZO-Azi is het voedselprobleem het grootst. Door het groter aantal inwoners in Azi is het aantal ondervoeden daar groter terwijl het % in Afrika het grootst is. Zwart Afrika heeft ook een zeer lage Human Development Index.

1.2 Gezonde voeding

- arme landen: hier leidt een eenzijdige voeding tot grote tekorten, o.a. aan eiwitten onder de vorm van zuivel, vlees, vis en eieren gevolgen: tekort aan bouwstoffen - rijke landen: overconsumptie van vetten, olin, suikers en eiwitten gevolgen: hart- en vaatziekten, overgewicht, diabetes

2) Het fysisch aspect

2.1 Beschikbaarheid
- slecht 11% van het wereldlandoppervlak is geschikt voor een landbouw zonder irrigatie, drainage of andere aanpassingen redenen: te droog, chemisch verontreinigd, te ondiep, te nat, permafrost - als men minder geschikte bodems gebruikt, kan dit leiden tot bodemdegradatie

2.2 Bodemdegradatie
- irrigatie kan leiden tot verzilting = door de sterke verdamping slaan de opgeloste zouten van het irrigatiewater neer op de bodem waardoor de zoutconcentratie van de bodem na jaren sterk vergroot oorzaak: onvoldoende doorspoeling van het irrigatiewater oplossingen: - voldoende drainage - ondergrondse druppelirrigatie - onderzoek naar zouttolerantie van gewassen - ontwikkeling van nieuwe zoutminnende variteiten komt vooral voor in ZO-Azi - bodemerosie = wegspoelen van de bodem, uitspoelen van de vruchtbare bestanddelen oorzaken: ontbossing en verkeerd bewerken van de bodem (niet ploegen volgens de hoogtelijnen, braakland, overbegrazing) oplossingen: - ploegen volgens de hoogtelijnen - geen grote oppervlakten braak laten liggen - aanplanting van windschermen

- bodemuitputting komt vooral voor in Zwart-Afrika oorzaken: - minder lang laten braakliggen - overbegrazing oplossingen: - gebruik van kunstmest - verbouwen van stikstofbindende planten (bonen en erwten) - overbemesting kan grond- en oppervlaktewater vervuilen en landbouwgebieden onbruikbaar maken oorzaken: intensieve veehouderij gevolgen: te hoog nitraatgehalte in bodem en water oplossingen: - inkrimping van de veestapel - subsidies - mestdecreet - opmerkingen Door het Europees landbouwbeleid wordt goedkoop veevoeder ingevoerd uit ontwikkelingslanden naar Europa. Mestoverschotten probeert men uit te voeren naar ontwikkelingslanden. Voorwaarde voor al de beschikbare landbouwgronden op dit moment is dat er voldoende bruikbaar water aanwezig blijft.

3) Uitdagingen voor de landbouw

Voedselveiligheid betekent altijd voldoende voedsel aan betaalbare prijzen voor alle mensen. Duurzame voedselveiligheid betekent voedselveiligheid maar zonder vernietiging van de omgeving.

3.1 Niet-duurzame productiemethoden

1) In Europa: De problemen zijn een gevolg van de productiviteitswedloop. - Sterk gemechaniseerde landbouw veroorzaakt degradatie van het landschap: Ruilverkavelingen en uitgestrekte percelen met monocultuur veranderen het landschap. - Gebruik van pesticiden en kunstmeststoffen vernietigen de ecosystemen: Pesticiden verwijderen bepaalde organismen (oa bacterin) en kunstmeststoffen veroorzaken een andere omgeving voor organismen (vruchtbaarder voor bepaalde gewassen maar niet voor alle) - Verlenging van de productiekolom veroorzaakt voedselcrisissen: Componenten voor veevoeder, veevoeder zelf en vee komen van verschillende plaatsen de kwaliteit van het vlees wordt overal benvloed Gevolg: vraag naar traceermethoden

2) In de ontwikkelingslanden De problemen zijn het gevolg van de demografische druk. - Onvoldoende voedsel voor groeiende bevolking Door de druk van de wreldhandel wordt veel landbouwgrond voor exportproducten gebruikt. - Landbouwoppervlakte krimpt Door verstedelijking en woestijnvorming - Het landbouwsysteem is niet aangepast aan de grote vraag Vraag naar voedsel stijgt door de verstedelijking

3.2 Duurzame productiemethoden

Biologische landbouw: het behoud van bodemvruchtbaarheid staat centraal - Ipv chemische pesticiden: wisselbouw, natuurlijke vijanden - Ipv kunstmeststoffen: compost, stalmest, groene bemesting Gentegreerde landbouw: chemische producten mogen alleen gebruikt worden onder bepaalde voorwaarden

3.3 Genetisch Gemanipuleerde Organismen: een oplossing

NEE - niet ethisch, het is knoeien met de natuur, ingrijpen op de natuurijke eigenschappen van de organismen - niet veilig, men kent de invloed van ggos niet op lange termijn op de gezondheid

8
- macht van de multinationals, de private sector financiert de onderzoeken en legt patenten op JA, stel de ontwikkeling van een rijstvariteit die - teeltbaar het ganse jaar - ziektebestand - die koude en droogte verdraagt

C. Hulpbronnen energie
1) Situatieschets
1.1 Evolutie van het energieverbruik
Het totale energieverbruik is meer dan verdubbeld in de voorbije decennia, vooral aardgasverbruik

1.2 Energieverbruik in de wereld

Er is een zeer groot verschil in energieverbruik tussen kleine en grote energieverbruikers (grote zijn USA, Australi, Europa, Rusland, SaoediArabi)

1.3 Energiereserves
De energiereserves zijn beperkt. Willen we nog een tijd over aardolie beschikken, dan moeten we er dringend zuiniger mee omgaan. Er zijn nog grote reserves steenkool, maar dat is sterk vervuilend.

1.4 Energiebalans
Vooral in Afrika zijn er grote energietekorten. Ook in Europa.

1.5 Relatie energieverbruik en HDI

Hoe hoger de Human Development Index, hoe hoger het energieverbruik.

2) De voornaamste energiebronnen in de wereld

2.1 Energie uit niet-hernieuwbare milieuvoorraden
aardolieproductie vooral in Saoedi-Arabi, Rusland, VS, Mexico, China aardgasproductie vooral in Rusland, VS, Canada, Engeland steenkoolproductie vooral in China, VS uraniumproductrie vooral in Canada, Australi, Niger, Rusland opmerkingen: - USA en Rusland zijn grote producenten maar ook grote verbruikers. Er zijn grote transportstromen van aardolie uit de Arabische wereld naar Amerika, Japan en Europa. - Consumptie van niet-hernieuwbare milieuvoorraden hebben schadelijke gevolgen voor het milieu 1. Milieuverontreiniging: verhoogde concentratie van stoffen die schadelijk zijn voor mans, plant en dier 2. Milieuaantasting: alle vorman van verminddering van de kwaliteit van natuur en landschap 3. Milieu-uitputting: te snelle benutting van milieuvoorraden

D. Globalisering
in schrift leren, dit zijn voorbeelden om globalisering te illustreren p 40