Zwyrodnienie plamki tej

Normalne widzenie. (Dziki uprzejmoci NIH National Eye Institute)

Ten sam widok ze zwyrodnieniem plamki tej Zwyrodnienie plamki tej, zwyrodnienie plamki zwizane z wiekiem (ang. Age-related Macular Degeneration, w skrcie AMD) przewleka, postpujca choroba oczu, wystpujca u osb po 50 roku ycia. W wyniku tej choroby dochodzi do uszkodzenia siatkwki (a szczeglnie jej czci centralnej plamki tej), co prowadzi do pogorszenia, ubytkw, a niejednokrotnie cakowitej utraty widzenia centralnego, a w konsekwencji do lepoty. Rozrnia si postad such i wysikow, ktra moe dotknd take ludzi modych. Objawy Do typowych objaww zwyrodnienia plamki tej nale: widzenie prostych linii jako linii falistych lub znieksztaconych i postpujce trudnoci w czytaniu. Choroba postpuje w rnym tempie i moe prowadzid nawet do cakowitej utraty wzroku. Degeneracja plamki tej jest gwn przyczyn utraty wzroku u ludzi powyej 50. roku ycia. Wystpuje u 8,8% populacji, czciej u kobiet, a jej czstod wzrasta z wiekiem i po 75. roku ycia dotyczy ju prawie 28% ludzi. Na caym wiecie liczba chorych siga 50 mln. W zwizku ze starzeniem si spoeczeostwa, problem AMD narasta, a schorzeniem zagroonych jest ok. 10% osb po 45. roku ycia. Przyczyny Przyczyny powstawania zwizanego z wiekiem zwyrodnienia plamki tej (AMD) s nadal nieznane. Najwiksz rol odgrywa wiek pacjenta: choroba ta dotyczy 5-10% osb w wieku 65-75 lat i 20-30% osb w wieku ponad 75 lat (wspczynniki te odnosz si do krajw wysokorozwinitych i wahaj si w zalenoci od badania i przyjtej definicji choroby).
1

Innymi czynnikami ryzyka s: ped eoska (wyniki badao na ten temat s rozbiene), rasa biaa, wystpowanie AMD w rodzinie, schorzenia ukadu sercowo-naczyniowego (np. nadcinienie ttnicze), palenie papierosw, wieloletnie naraenie na intensywne wiato (np. podczas pracy na wieym powietrzu) oraz niedobr przeciwutleniaczy (np. witaminy C, witaminy E, beta-karotenu, selenu). Jeeli w jednym oku rozwinie si zwyrodnienie plamki zwizane z wiekiem, ryzyko powstania takich zmian w drugim oku wynosi 10% rocznie. Rola czynnikw genetycznych w etiopatogenezie[edytuj] Wykazano e, mutacje w genach kodujcym wchodzce w skad ukadu dopeniacza czynnik H i czynnik B mog w znaczny sposb zwikszad ryzyko zachorowania na AMD. Jedna z mutacji czynnika H polega na zamianie aminokwasu tyrozyny na histydyn w aocuchu polipeptydowym w pozycji 402 (Y402H). Czynnik H hamuje reakcj zapaln, ktra powstaje w wyniku dziaania skadnika C3b (i alternatywnej drogi aktywacji dopeniacza), zarwno bdc kofaktorem nieuczynnienia C3b do formy nieaktywnej C3bi, a take przez osabienie siy wizania si C3b i czynnika B w kompleks. W warunkach fizjologicznych biako C reaktywne (CRP) oraz polianionowe czsteczki powierzchniowe takie jak glikozaminoglikany zwikszaj hamujcy wpyw czynnika H na dopeniacz. Lecz mutacja w genie CFH (Tyr402His) powoduje zmniejszenie powinowactwa czynnika H do CRP i prawdopodobnie te zmienia jego zdolnod rozpoznawania glikozoaminoglikanw. Te czynniki powoduj zmniejszenie regulacyjnej czynnoci czynnika H na dopeniacz na dnie oka co powstawania pataologicznej reakcji zapalnej w plamce tej. Opublikowane w 2006 r. badania wykryy znaczenie przyczynowe mutacji w genie HTRA1 dla rozwoju AMD[1][2]. Diagnostyka Najwaniejsz metod stosowan w diagnostyce jest podstawowe badanie okulistyczne obejmujce badanie ostroci widzenia oraz ocen dna oka przez lekarza okulist. Gdy wykryje on zmiany degeneracyjne centralnej siatkwki, moe rozszerzyd diagnostyk o nieinwazyjne badanie OCT (tomografia oka) i angiografi fluoresceinow oraz angiografi indocyaninow badania suce zobrazowaniu naczyo krwiononych. Pacjenci sami mog oceniad rozwj AMD poprzez regularne wykonywanie Testu Amslera[3]. Monitorowanie przebiegu AMD jest take moliwe przy uyciu perymetrw (polomierzy) komputerowych wykonanych w technologii PHP i wykorzystujcych zjawisko Verniera[4]. Leczenie Istniej dwie postaci zwyrodnienia plamki tej: tak zwana sucha i wysikowa (mokra). AMD suche wystpuje u ok. 80-90% chorych. Polega ona na pojawianiu si w warstwie podsiatkwkowej oka zogw (druzw), ktre pogarszaj ostrod widzenia. Ta odmiana rozwija si wolniej i powoduje mniejsze uszkodzenia. Suche AMD mona prbowad leczyd stosujc leki poprawiajce ukrwienie, a take bogat w owoce i warzywa diet oraz obniajc poziom cholesterolu. Znacznie niebezpieczniejsza jest forma mokra AMD, poniewa w jej przebiegu dochodzi do nieprawidowej angiogenezy. Oko, bronic si przed niedokrwieniem, wytwarza dodatkowe, nieprawidowe naczynia krwionone. Przerastaj one siatkwk i uszkadzaj komrki,
2

wytwarzaj si blizny, co prowadzi do dalszych uszkodzeo. Pogorszenie wzroku w tym przypadku nastpuje bardzo szybko, nawet w cigu kilku miesicy. Widziany obraz jest znieksztacony, przed oczami pojawiaj si ciemne plamy mroczki. Nieleczone, prowadzi do cakowitej utraty widzenia centralnego w dziewiciu przypadkach na dziesid. Moe dotknd ludzi modych. Terapia wysikowego AMD polega na niszczeniu nieprawidowych naczyo krwiononych wiatem lasera o ile nie s one pooone w centrum plamki tej. Dostpna od niedawna nowa metoda tzw. fotodynamiczna polega na wprowadzeniu do krwiobiegu barwnika, wychwytywanego przez patologiczne naczynia w oku. Tylko one s pniej niszczone za pomoc lasera. aden z tych sposobw nie poprawia jednak widzenia, a jedynie hamuje dalszy rozwj choroby. Poniewa uwaa si, e neowaskularyzacja naczyniwkowa (CNV) odgrywa gwn rol w rozwoju choroby i jest ona stymulowana przez VEGF (czynnika wzrostu rdbonka naczyo) sposoby leczenia nakierowane s na przeciwdziaanie angiogenezie. Naley przestrzegad zaleceo dietetycznych jak przy miadycy i przyjmowad witaminy i mineray w zaleconych dawkach:

Mona stosowad witamin C (1 g trzy razy dziennie), witamin E (400 j.m. dwa razy dziennie), selen (200 g dziennie), beta-karoten (3 mg dwa razy dziennie), cynk (10 mg trzy razy dziennie) i piknogenol (20 mg dwa razy dziennie). Skadniki te naley przyjmowad przez co najmniej szed miesicy po tym okresie okulista bdzie w stanie powiedzied, czy proces degeneracyjny si zatrzyma. Wykazano, e dwa leki zioowe mog zatrzymad postp, a nawet zmniejszyd upoledzenie widzenia: Ginko biloba, czyli miorzb japooski (24% roztwr) 40 mg trzy razy dziennie oraz wycig z czarnej borwki (25% antocjanidyna) 80 mg trzy razy dziennie. Lekarz moe zalecid doylne podanie selenu (200 g) i cynku (10 mg) dwa razy w tygodniu przez miesic, a potem raz w tygodniu. Leczenie to stosuje si w poczeniu z przyjmowaniem tauryny, aminokwasu podawanego doustnie w dawce do 1 g trzy razy dziennie.

Stosuje si w postaci iniekcji doszklistkowych lub okootwardwkowych z dobrym skutkiem nastpujce leki:

pegaptanib (Macugen) ranibizumab (Lucentis) bewacizumab (Avastin) anecortave acetate (Retaane) triamcinolon skwalamina (Evizon)

OGLNE WIADOMOCI O AMD

ZWYRODNIENIE PLAMKI ZWIZANE Z WIEKIEM (ang. age-related macular degeneration - AMD), jest chorob dotyczc obszaru na dnie oka zwanego plamk. Plamka to miejsce odpowiedzialne za widzenie centralne, ktre potrzebne jest do wykonywania codziennych czynnoci jak np. czytanie, rozpoznawanie twarzy, znakw drogowych. Szczeglnie czuy na uszkodzenia w przebiegu AMD jest rodek plamki zwany dokiem (fot.1). AMD jest jedn z najczstszych przyczyn lepoty osb dorosych na wiecie. Ujawnia si ok. 50-60 r.. a po 70 r.. prawie 30% osb jest dotknitych t chorob. Zwykle zmiany dotycz obu oczu, chod nie musz pojawiad si jednoczenie i ich zaawansowanie moe byd rne.

POSTACIE AMD

Wyrniamy dwie formy zwyrodnienia plamki zwizanego z wiekiem: such oraz wysikow.

Postad sucha (zanikowa) Wystpuje najczciej (90% przypadkw). Jest agodniejszym typem AMD i cechuje si powolnym postpem choroby. Pogorszenie ostroci wzroku nastpuje stopniowo, w cigu miesicy lub lat. W tej postaci zmiany jakie zachodz w plamce maj charakter przede wszystkim zanikowy. Obumieraj komrki odpowiedzialne za prawidowe odbieranie wraeo wzrokowych (fotoreceptory) oraz funkcjonowanie siatkwki (komrki nabonka barwnikowego i choriokapilary). Stopniowo dochodzi do utraty widzenia centralnego. W pocztkowym stadium choroby na dnie oka pojawiaj si tzw. druzy - drobne zogi. W stadium zaawansowanym dochodzi do rozlegych zanikw siatkwkowo-naczyniwkowych tzw. zanik geograficzny. Postad wysikowa (mokra, neowaskularna) Wystpuje rzadziej (ok. 10% przypadkw). Ma zwykle ciki przebieg, a znaczna utrata widzenia moe nastpid nawet w cigu kilku dni. Jej istot jest powstawanie nieprawidowych naczyo w okolicy plamki, ktre tworz tzw. bon podsiatkwkow (neowaskularn). Na dnie pojawiaj si przesiki i krwotoki. W koocowym stadium moe dojd do powstania tarczowatej blizny i trwaego uszkodzenia siatkwki.

OBJAWY AMD

Pogorszenie widzenia - zauwaalne zwaszcza przy czytaniu, czytane litery s zamazane i niewyrane (fot.3) Znieksztacenia obrazu - tzw. metamorfopsje, powikszenie lub pomniejszenie obrazu Krzywienie linii prostych Mroczek centralny - ciemna plama w centrum pola widzenia (fot.2) Obnione poczucie kontrastu i widzenia barwnego - ogldane kolory s sabiej wysycone.

Niezbdny dla wykrycia wczesnych objaww AMD jest tzw. test Amslera - kwadrat 10x10 cm z krateczkami (fot.4). Badanie przeprowadza si regularnie dla kadego oka osobno w okularach do bliy. Zauwaalne s znieksztacenia linii, ciemna plama w centrum. Test Amslera pozwala w warunkach domowych wykryd chorob i ledzid jej postp (fot.5). CZYNNIKI RYZYKA AMD

Wiek Jest to gwny czynnik ryzyka rozwoju AMD. Naraone s szczeglnie osoby po 50 r..

Palenie tytoniu, nadcinienie ttnicze, miadyca, otyod i wysoki poziom cholesterolu To caa grupa czynnikw, na ktre mona wpynd poprzez zmian stylu ycia. Na uwag zasuguje fakt, e na AMD naraone s take i te osoby, ktre paliy w przeszoci. Dopiero po 20 latach od zaprzestania palenia ryzyko spada do poziomu cechujcego osoby niepalce.

Ped Czciej choruj kobiety. U kobiet powyej 75 r.. dwa razy czciej wystpuj zmiany pocztkowe AMD, i a siedem razy czciej zmiany zaawansowane ni u mczyzn w tym samym wieku.

Rasa U osb rasy biaej czciej wystpuj zaawansowane formy AMD ni u osb rasy czarnej. Niektrzy autorzy tumacz powyszy fakt ochronnym dziaaniem melaniny.

Czynniki genetyczne Udowodniono zwikszone ryzyko wystpienia AMD u czonkw rodziny osoby dotknitej t 5

chorob.

Kolor tczwki AMD moe wystpowad czciej u osb z niebieskim "kolorem oczu", co tumaczy si mniejsz iloci melaniny w siatkwce oczu o jasnych tczwkach.

Wada refrakcji Osoby z dalekowzrocznoci mog byd bardziej predysponowane do wystpienia AMD.

Najwaniejszym dziaaniem mogcym zmniejszyd ryzyko rozwoju AMD jest zmiana stylu ycia zaprzestanie palenia, regularny wysiek fizyczny oraz odpowiednia dieta. Wysokie spoycie karotenoidw i antyoksydantw w diecie (luteina, zeaksantyna, beta-karoten, oraz witamina C i E) a take niektrych pierwiastkw (cynk), ktre znajduj si w wielu owocach i warzywach, moe take stanowid ochron przed rozwojem AMD. Mimo, e nie udowodniono zwizku promieniowania ultrafioletowego ze starczym zwyrodnieniem plamki, zaleca si stosowanie okularw sonecznych z filtrem chronicym. DIETA

Specjalne zalecenia dietetyczne w profilaktyce AMD oraz dla pacjentw z AMD. W ramach profilaktyki oraz terapii AMD wszyscy powinni szczeglnie zadbad o dostarczenie z diet astpujcych substancji o dziaaniu antyoksydacyjnym:

luteiny i zeaksantyny, ktre s naturalnymi barwnikami plamki tej witamin C i E skadnikw mineralnych, takich jak cynk i selen

Badania naukowe wskazuj rwnie, e wielonienasycone kwasy tuszczowe z rodziny omega-3 (WNKT omega-3), a zwaszcza kwas dokozaheksaenowy (DHA), ktre wystpuj w duych ilociach w tuszczu gbinowych ryb morskich, s niezbdne w przeciwdziaaniu i leczeniu choroby. W ramach profilaktyki AMD osoby zdrowe oraz zagroone wystpieniem AMD (np. rodzinne wystpowanie AMD), jak rwnie osoby, u ktrych wykryto AMD, powinny stosowad si do poniszych zasad. Codziennie spoywad przynajmniej dwie porcje warzyw i owocw zawierajcych lutein: zielona kapusta dynia szpinak brukselka natka pietruszki cukinia gorczyca ta i zielona papryka 6

botwinka koper seler szczypiorek por brokuy zielona saata groszek zielony

ta kukurydza ogrek zielona fasola zielone oliwki marchew pomidor pomaraocze

2-3 razy w tygodniu spoywad tuste ryby morskie: led makrela okoo sardynki rowy oso biay tuoczyk pstrg morski sola dorsz halibut W szczeglnych przypadkach, gdy niezachowana jest waciwa poda substancji antyoksydacyjnych oraz kwasw omega-3, niezbdna jest suplementacja odpowiednimi preparatami. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy preparaty stosowane w suplementacji diety stosowanej w profilaktyce AMD oraz u pacjentw z AMD powinny zawierad:

lutein i zeaksantyn witamin C i E cynk i selen niezbdne nienasycone kwasy tuszczowe z rodziny omega-3 (gwnie DHA)

AMD oznacza zwyrodnienie plamki tej

AMD, choroby oczu, oczy, siatkwka, wzrok, zwyrodnienie plamki tej

Sprawd swj wzrok, zanim dopadnie ci choroba AMD (zwyrodnienie plamki tej), ktra poprzez degradacj siatkwki moe prowadzi do lepoty.

Co roku w Polsce rozpoznawanych jest okoo 25 tysicy nowych przypadkw zwyrodnienia plamki tej, z angielska zwanego AMD (Age-related Macular Degeneration) - gronej choroby oczu, prowadzcej do lepoty. O chorobie AMD mwi si - spoeczna. Nic dziwnego - dotyka ok. 25 mln ludzi na wiecie. AMD sprzyja rozwj cywilizacji z chorobami ukadu krenia na czele. Na AMD szczeglnie naraone s osoby po 50. roku ycia,

majce niebieskie oczy. Czciej choruj kobiety. Wrd czynnikw ryzyka wymienia si: zmiany miadycowe, nadwzroczno, palenie tytoniu, wystawianie oczu na dziaanie ostrego soca.

Pierwsze objawy AMD

Gdy zaczyna si AMD, najpierw linie proste faluj, ami si, gdzie zanikaj. Pniej obraz w rodku pola widzenia staje si nieostry. Gdy chory chce przeczyta jakie dugie sowo - widzi jego pocztek i koniec, ale ju rodka nie. Stojc na krawniku boi si przekroczy jezdni, bo widzi tylko to, co ma pod nogami i wysoko ponad samochodem. Gdy kto si do niego zblia, widzi buty i czubek gowy. Pniej jest duo gorzej - z czasem plama zasaniajca pole widzenia powiksza si, bokami chory odrnia jeszcze wiato od cienia, ale tak naprawd rodkiem nie widzi nic. U niektrych chorych degradacja wzroku nastpuje powoli, inni trac wzrok szybko, nawet w czasie kilku tygodni.

AMD ma posta such lub wysikow

Plamka jest czci siatkwki oka, odpowiedzialn za ostro widzenia. Przyczyn schorzenia jest nadmierny, nieprawidowy wzrost naczy krwiononych. 80 proc. chorych cierpi na such posta choroby, 20 proc. posta wysikow. Nie ma skutecznego leczenia postaci suchej choroby, natomiast jest szansa uratowania wzroku chorym z postaci wysikow.

Oce ryzyko zachorowania na AMD (zwyrodnienie plamki tej)

AMD- zwyrodnienie plamki

Widzenie normalne

Wczesne AMD

Zaawansowane AMD Plamka ta znajduje si w centralnym miejscu siatkwki i odpowiada za ostre i centralne widzenie w trakcie czynnoci takich jak: czytanie, prowadzenie samochodu, rozpoznawanie twarzy. Sama siatkwka odgrywa w naszym oku ogromn rol - to ona odpowiada za przetwarzanie energii wietlnej w sygna biochemiczny, ktry potem przeksztaca si w impulsy elektryczne docierajce do patu potylicznego mzgu i decydujce o caym zjawisku znanym jako percepcja wzrokowa.

Leczenie postaci wysikowej AMD

Terapia fotodynamiczna polega na wstrzykniciu wiatoczuej werteporfiny - barwnika, ktry zabarwia nowe naczynia w chorym oku. Po 15 minutach, po naoeniu na chore oko specjalnej soczewki podkolorowane naczynia nawietla si przez 83 sekundy laserem diodowym. Jego wiato wyzwala reakcj fotochemiczn, w wyniku ktrej nieprawidowe naczynia krwionone zostaj zniszczone. Siatkwka z zabiegu wychodzi bez szwanku. Ot i wszystko.

Kontroluj wzrok!
Choroby AMD nie umiemy leczy, moemy jedynie zatrzyma jej rozwj. Dlatego tak wane jest wczesne wykrycie zwyrodnienia plamki tej. Wane, by pierwsze dobranie okularw nie odbyo si u optyka, albo jeszcze gorzej na bazarze. Tylko okulista jest w stanie profesjonalnie zbada wzrok, przy okazji zmierzy cinienie, obejrze tarcz nerwu wzrokowego, wykluczy jaskr. Po 45. roku ycia warto kontrolowa wzrok przynajmniej raz na 1,5 roku, bowiem rozpoznanie tej choroby jest naprawd proste - mwi profesor Jerzy Szaflik.