AllaahnaI naoAmata Anao Azaba

(Aa laoKamaaM saMdBa- tarIko ka]MsamaaM kurananaI Aayataaonaa naMbar Aapaolaa Co. da.ta. (1:7) maaM 1 Ao saurtanaao naMbar
Co Anao 7 Ao taonaI Aayatanaao naMbar.)

AapaNao [d Saa maaTo manaavaIAo CIAo Ao laoKamaaM AapaNao Aok saOQQaaMitak vaata JaNaI ko kuranao AavaInao
maanavaInao Aa saRiYTmaaM taonaa Kara mahtva Anao saacaa sqaanaqaI maahItagaar kyaa-o. maanavaI Jo A&aananaa AMQakarmaaM
ATvaayaolaao htaao, sqaaipata ihtaaonaI gaulaamaImaaM kcaDayaolaao htaao taomaaMqaI inakLavaanaao rstaao bataavyaao. Aqaa-ta
svataM~ataa-svaaQaInataa SauM hayoa Co taonaI samaJNa AapaI Anao tao pa`apta krvaanaao rstaao paNa bataavyaao. hvao pae`na Ao
qaaya ko Aa isaQQaaMta ko ivacaarQaara ([slaama) vyavaharIk Co ko koma Anao taonaI Kabar k{ rItao paDo? SauM kao{Ao tao
pa`maaNao Pvana ivataavyaMu? Jao Jvaaba ha haoya taao taonaa parINaamaao kovaa Aavyaa htaa?
maanava saByataanaa Sa#Aatanaa samayamaaM laaokaonao Pvananaa maaga-dSa-na maaTo Allaah taonaao payagaama (saMdoSa)
la[nao payagaMbaraonao maaoklataao htaao. Aa payagaMbaraonaI SaRMKalaanaa Collaa payagaMbar hJrta maaohmmad (sa.A.va.)
htaa Jomanao AagaLa Aa laoKamaaM payagaMbar saahobanaa naamaqaI ]llaoKaISauM. JomaNao Allaahnaa payagaMbar tarIko
Allaahnaao Collaao saMdoSaao maanavaJatanao Aapyaao. vaQaumaaM, Aok rsaulanaI JvaabadarI haoya Co ko tao Allaaho
bataavaolaI Pvana-paQQaita (dIna) pa`maaNao Pvana PvaInao ]dahrNa pauruM paaDo (Aqaa-ta raola maaoDla banao) (33:21)
Anao Aa Pvana-paQQaita, isaQQaaMta ko ivacaarSarNaI vyavaharIk Co tao saaibata krI bataavao. payagaMbar saahobao
kurananaI AagaovaanaImaaM taomanaa saaqaIAaonaI madd la[nao kurana AaQaarIta Pvana-paQQaita AmalamaaM maukI Jonaa
parINaamao madInaa SahormaaM [slaamaI rajyanaI sqaapanaa qa[ Anao [slaamaI Pvana paQQaita AmalamaaM AavaI.
kurana kho Co ko, kurana AaQaarIta Pvana paQQaita ApanaavavaaqaI AllaahnaI naoAmataao maoLavaI Sakaya Co Anao
taonao naa AnauMSarvaaqaI ko taonao nakarvaaqaI Allaahnaao gazba ko AJaba Baaogavavaao paDo Co. taao pa`qama AapaNao
Ao JaNaIAo ko payagaMbar saahobanaI AagaovaanaImaaM Jo kurana AaQaarIta Pvana-paQQaita (dIna) AmalamaaM AavaI
taonaaqaI laaokaoAo kovaI naoAmataao maoLavaI?
pa`qama Ao JaNaIAo ko kurana k[ naoAmataaonaI vaata kro Co? AapaNao idvasamaaM 40 ko taoqaI paNa vaQau vaKata
namaaJmaaM Allaahnao duAa krIAo CIAo ko ho Allaah! Amanao Ao laaokaonaa maaga- ]par calaava ko JomaNao taara
bataavaolaa maaga- ]par saMGaYa- kyaao- Anao taara tarfqaI maLataI naoAmataao maoLavaI (1:7). hvao pa`ena Ao qaaya ko
naoAmata AoTlao Sau? ArbaI BaaYaamaaM naoAmata Aqaa-ta AnaMta KauSahalaI, sauMdrtaa, saMpauNa-taa, ivaSaaLataa,
EaoYZtaa, samaRiQQa, ]ccataa, ivaKyaataI. hvao Ao JaNaIAo ko kurana kaonao naoAmata kho Co?
AtyaacaarI SaaYanamaaMqaI (gaulaamaImaaMqaI) maui>ta. (2:47, 2:49-50).

2.

samakalaIna JaitaAao ko doSaao ]par pa`Bautva. (2:47, 3:148).

3.

PvananaI drok J#rIyaataao kao[ paNa JatanaI ADcaNa vagar paurI qavaI . (16:80-81).

4.

paRqvaI Anao AakaSanaI drok caIJao(pa`kRitanaa baLaao) ]par AaiQapatya maoLavavaanaI SaiM>ta koLavavaI.

Page

1.

41:32-34).

(31:20,

5.

Allaaho laaokaonao vacana Aapyau Co ko JoAao taonaa (Allaahnaa) inayamaao AnauMsaar kayaao- krSao taomanao paRqvaI ]par
sa<aa AapaSao, JovaI sa<aa taoNao paholaanaaM laaokaonao AapaI htaI. (24:55).
6.

Aoktaa, Baa[caarao, parspar )dyanauM JaoDaNa(samaana ivacaarSarNaI). (3:103)

Aataao qa[ sqauLa ko BaaOitak PvananaI naoAmataao paNa maanavaI maa~a BaaOitak Pvana J naqaI gauJartaao, parMtau
saaqao saaqao tao Aok maaNasa tarIkonauM Pvana paNa gauJaro Co. maaNasaa[nauM ko maaNasa tarIkonauM Pvana Pvavaa maaTo
maulyaaonaI Jrur haoya Co. maulyaao vagarnauM Pvana Ao JanavarnauM Pvana khovaaya. Allaaho maaNasanao Pvana Pvavaa
sanaatana Anao naoOitak maulyaao vahI ko nabauvata Wara Aapyaa Co Jo kuranamaaM saurxaIta Co. Jao maanavaI tao maulyaaonaa
AaQaaro Pvana Pvao taao taonaI Jata(Aatmaa) ko naFsanaao ivakasa qaaya Co. naFsa ko Jata(Aatmaa)naao ivakasa Ao J
Pvananaao mauLa AaSaya Co karNa ko maanavaInauM BaaOitak SarIr taao maRtyau paamaSao, parMtau taonaI Jata(Aatmaa) ko naFsa
Amar Co Anao tao maanavaInaa maRtyau paCI paNa PvaMta rhoSao. kurana naFsa ko Jata(Aatmaa)naao ivakasa k{ rItao
krvaao taonauM maaga-dSa-na Aapao Co Anao taoqaI J kurana maanavataa maaTo saaOqaI maaoTI naoAmata Co (5:3) Anao Aa
naoAmatanao AnauMsarvaaqaI baIP drok naoAmata maLao Co.
7.

taao Aa qa[ AllaahnaI naoAmataao Anao kurananaI AagaovaanaImaaM saaOpa`qama payagaMbar saahoba Anao taomanaa
saaqaIdaraoAo Aa naoAmataao maoLavaI tao ivaSao JaNaIAo:

samakailana doSaao-JaitaAao ]par pa`Bautva, AaiQapatya, baMQautva, Ao>taa samaana ivacaarSarNaI

()dyaaonauM JaoDaNa) naI naoAmata
1.payagaMbar saahobanaa samayanaao
SaasanakaLa - [.sa. 622-632
2.KailafaAo raSaodIna naa SaasanakaLa maaM
qayaolaao ivastaar -[.sa. 632-661
3.]mayyaad KailafaAanoaa SaasanakaLamaaM
qayaolaao ivastaar- [.sa. 661-750

Page

kuranamaaM Pvana paQQaita (dIna) AapavaamaaM AavaI Co Anao tao Pvana paQQaitanauM naama Ala[slaama (5:3) Co. Aa
Pvana paQQaita pa`maaNao samaaJmaaM sqaana maa~a kayaao-naaM AaQaaro na>kI qaaya Co (46:19) Aqaa-ta taomaaM Jaita, rMga,
vaMSa, Qananaa AaQaaro BaodBaavaaonao kao[ sqaana naqaI. taoqaI J payagabMar saahoba Anao [slaamamaaM [maana
raKavaavaaLaa taomanaa saaqaIdaraonaa )dya parspar Aoktaa, baMQautva Anao samaana ivacaarsarNaIqaI JaoDa[ gayaa Anao
taonaI AsarqaI Jo pa`caMD Saikta ]tpanna qa[ tao Saiktanao Allaaho kuranamaaM Aapaolaa sanaatana naoOitak maulyaaonaa
AaQaaro vaaparvaamaaM AavaI Jonaa parINaama svarupao taoAao tao vaKatanaa ivaevanaa ~aIJa Baaga ]par Cvaa[ gayaa Joo
tao vaKatanaa nakSaanao AaQaaro JaNaI Sakaya Co.

maanava [itahasamaaM kao[ paNa ivacaarSarNaI ko Pvana paQQaitanaao AaTlaI zDpaqaI Anao ivaSaaLa folaavaao naqaI qayaao
isavaaya ko [slaama, karNa ko [slaama Aqaa-ta J SaaMita, salaamataI Anao kayadanauM Saasana. kao[ paNa doSa ko
samaaJmaaM naagarIkaonaao baaOiQak ivakasa ko maanava saMSaaoQana ivakasa tyaaro J Sa>ya banao jyaaro tao doSa ko samaaJmaaM
SaaMita, salaamaita Anao kayadanauM Saasana haoya Anao laaokaonaI mauLaBauta J#rIyaataao sarLataaqaI saMtaaoYaataI haoya.
AavaI pairisqataI halanaa yaugamaaM AmaorIka Anao yauraopanaa doSaaomaaM doKaaya Co jyaaM AapaNaa doSaaonaI
sarKaamaNaImaaM samaaJmaaM samaanataa vaQaaro Jaovaa maLao Co Anao taoqaI J tyaaM maanaisak ko baaOiQQak ivakasanaI itava`taa
AnauBavaI Sakaya Co.

pa`kRitanaa inayamaaonauM &aana maoLavaInao taonao ]payaaogamaaM laovaanaI naoAmata.

Allaah kuranamaaM kho Co ko, SauM tamao Ao baabata ]par ivacaartaa naqaI ko Allaaho kovaI rItao ba`|aMD(pa`kRita)naI
drok caIJnao tamaara fayada maaTo inayamaaonaI saaMkLaaomaaM baaMQaInao Juda Juda kayaao-maaM JaotarI Co. taonaao hotau Ao Co ko
tamaara ivakasa maaTo Jo pa`maaNamaaM saaQanaaonaI J#rta haoya paCI Balao tao $iYTgaaocar qataI vastauAao haoya ko A$Sya
vastauAao, tao tamanao ivapaula maa~aamaaM paurI paaDvaamaaM Aavao JonaaqaI tamaarao ivakasa qaaya. (31:20) Aqaa-ta Aa
naoAmata maoLavavaa maaTo ivacaar, AByaasa, inarIxaNa Anao parIxaNa krvaa paDo, &aana maoLavavau paDo Anao tao
&aananaa AaQaaro pa`kRitanaa baLaao ]par AaiQapatyanaI naoAmata maoLavavaI paDo. pa`qama AapaNao kurana &aana ivaSao SauM
kho Co tao JaNaIAo.

iva&aana ]par kurananaI Asar

&aana maoLavavaanaI Sai>taAo maanavaInao saRiYTmaaM savaa-occa sqaana Apaavyau Co. parMtau, pa`ena Ao qaaya ko &aana AoTlao
SauM? &aanaI (]laomaa) kaonao khovaaya? Aa baabatamaaM kurana SauM kho Co? Aa pa`enaaonaa ]<ar JaNaIAo tao paholaa tanoao
lagataI AOitahasaIk paUva-BaiU maka paNa JaNaI la[Ao.
pa`acaIna ivaevamaaM &aananaa xao~amaaM ga`Ik tatva icaMtakao mahtvanauM sqaana Qaravataa htaa. hkIktamaaM maanava saByataamaaM
&aananaI Sa#Aata ga`IsaqaI qa[. ga`Isanaa saaok`oTISa Anao plaoTao taomanaa samayanaa saaOqaI ivaKyaata tatva icaMtakao htaa.
saaok`oTISanao ga`Ik tatva &aananaa ipataamah gaNavaamaaM Aavao Co. plaoTao saaok`oiTSanaa iSaYya haovaa CtaaM taomaNao
saaok`oiTSaqaI Alaga tatva icaMtananaI ivacaarSarNaI rJu krI.
saaok`oiTSa AovauM maanataa ko maanava mana ko Aatmaanaao AByaasa J mahtvanaao Co ba`|aMDnauM kao[ mahtva naqaI. plaoTaoAo
taomanaaqaI paNa AagaLa vaQaI ba`|aMDnaa AstaItvanao J nakarI dIQau. taomanaa mata mauJba KaruM ivaeva Ao ivacaaraonauM
ivaeva Co Anao BaaOitak ivaeva taonaao paDCayaao maa~a Co.
ga`Ikaonaa tatva&aananaao WiYTkaoNa maa~a AatmalaxaI htaao AoTlao ko tao maa~a Aatmaa, maanavacaotanaa Anao
maanavaJatanao J mahtva Aapataa htaa karNako taomanaI paasao KaroKar satya SauM Co tao JaNavaanaao kao[ maapadMD ko
parIxaNanaa saaQana ko AaQaar na htaa. taomanaI Aa maanyataa saMkuicata Qaaima-k ivacaarSarNaInaa AaQaaro ]d\BavaolaI
htaI Anao Aa ivacaarSarNaI Pvana SauM Co tao ivaSao kao[ caao>ksa Anao tak-baQQa samaJNa AapataI na htaI.

Page

plaoTaonaI Aa maanyataanaa AaQaar ]par ga`IsanaI rhsyavaadI ko AaQyaaitmak ivacaarSarNaI AistatvamaaM AavaI.
AagaLa JtaaM, AavaI J maanyataaAaonaa AaQaaro BaartamaaM vaodantanaI ivacaarSarNaI rJu qa[. Aa vaodantaIk ivacaar
SarNaI mauJba ivaeva Ao Aok Ba`ma ko maayaa Co ko laIlaa Kaola Co Anao vaastaivaktaamaaM kM[ naqaI. Aa

ivacaarSarNaI ko tatva&aanao laaokaomaaM BaaOitak ivaeva tarf Aok nakaratmak AiBagama paoda kyaao- Anao GaNaa Qaaima-k
laaokao BaaOitak ivaevanaI vaastaivaktaaAaoqaI ivamauKa qataa gayaa.
Aama Allaahnaao saMdoSa (kurana) Aavavaanaa samayao laaokaomaaM BaaOitak ivaeva AMgaonaao AiBagama Aovaao htaao ko
ba`|aMD hkIktamaaM ko vaastaivaktaamaaM kM[ naqaI Anao Jo Co tao Aok Ba`ma,maayaa ko laIlaa Co Anao taonauM &aana Ao Aok
Anaumaana maa~a Co.
AagaLa JtaaM, Aa ivacaarQaaraAo mauslaImaaonao paNa pa`BaavaIta kyaa- Anao taonaa karNao taoAao ivakasalaxaI Anao
vaO&aainak AiBagamaqaI dur qataa gayaa.

kurananaao paDkar
kuranao AavaInao plaoTaonaI Aa ivacaarSarNaInao paDkarI Anao nakarI dIQaI. taoNao khyau ko:
samaga` ba`|aMDnauM saJ-na ko Jo AakaSaaomaaM Anao paRqvaImaaM Co Anao Jo taomanaI vaccao Co tao karNa vagar paoda krvaamaaM
AavyauM naqaI, Jo laaokao kaifr Co taomanauM Aa Anaumaana Co ko Aa ba`|aMD Ao hkIkta naqaI. taoqaI Jo laaokao satyanao
nakaro Co taomanaa Pvana inaYfLa JSao. (38:27)
Aama kuranao Ao laaokanao ko JoAao Aa ivaeva nao satya ko hkIkta maanavaa tayOaar naqaI taomanao kafIr (naa
maanavaavaaLaa) Jahor krI dIQaa. saaqao saaqao, maaomaIna([maanavaaLaa) Anao kafIr vaccao Aok Baod roKaa paNa AapaI
dIQaI. baIP Aok AayaatamaaM paNa kurana JNaavao Co ko AakaSa Anao paRqvaI Anao Jo kM[ paNa taomanaa vaccao Co tao
maa~a Kaola ko rmata naqaI (21:16).
Aama ba`|aMD Ao Aok hkIkta Co, taoma CtaaM, Allaah Aa vaatanao paNa tapaasa ko saMSaaoQana vagar laaokao svaIkarI lao
taovaI Apaoxaa naqaI raKataao. taonaa badlao tao karNa, inarIxaNa Anao samaJNanaaM AaQaaro inaNa-ya laovaanauM khotaaM kho
Co ko Jo laaokao &aanaI (AalaIma) Co taomanaa maaTo bahu saarI rItao hkIktaaonao samaJavaI dovaamaaM AavaI Co
(10:5).

kurana &aana kaonao kho Co?

hvao pa`ena Ao qaaya ko &aana AoTlao SauM? kurana kho Co ko Jo vaatanauM tamanao paaotaanao &aana na haoya tao vaatanao
AaMQaLaanaI Joma maanaI naa laao paNa &aanaon$Iyaao (saaMBaLavaanaI, JaovaanaI Sai>taAao) vaDo maaihtaI maoLavaao Anao taonauM
tamaarI baiuQQa vaDo ivaelaoSaNa krao Anao paCI inaNa-ya krao (17:36)
Aama, AhIM paNa kurana plaoTaonaI iqayarInao paDkaro Co. plaoTao khotaao ko &aanao$Iyaao vaDo maoLavaayaolau &aana
BaraoYaapaa~a naqaI. jyaaro kurana Aovaa &aananao svaIkartaMu J naqaI ko Jo &aanaon$Iyaao Wara maoLavaayaolauM Anao baiQuQa vaDo
cakasayaolauM na haoya Anao Aa vaata J [slaamamaaM &aanaon$IyaaonauM mahtva saaibata kro Co. kurana taqyaaonaaM AaQaar
]par, tak-naI AorNao cakasaayaolaa &aananao J mahtva Aapao Co. Avalaaokna, baiuQQagamya, taaik-k Anao pa`yaaogaaonaa
AaQaaro maoLavaayaolau &aana J maanavaInao duinayaanaa ivaYayaaomaaM inapaUNa banaavao Co.
Page

[slaama pa`kRitanaa baLaaonaI kaya- pa`NaalaInao JaovaanaI, samaJvaanaI Anao AByaasa krvaanaI pa`orNaa Aapao Co. kuranao
maanavaInao pa`kRitanaa baLaao ivaSao Aok mahtvanaI vaata Ao JNaavaI ko pa`kRitanaI drok caIJ

Aok Afr inayamanaa AaiQana kaya- kro Co (10:64,17:77,33:62,48:23,18:27). taoqaI J [slaamamaaM inarIxaNa
Anao parIxaNanaa iva&aananaao svaIkar krvaamaaM Aavyaao Co.

Jo laaokao paaotaanaI &aanaon$Iyaaonaao ]payaaoga krtaa naqaI taomanaa ivaSao:

kurananaa mata pa`maaNao JomanaI paasao AaMKaao Co paNa Jaotaa naqaI, kana Co paNa saaMBaLataa naqaI, ()dya)magaJ Co
paNa ivacaartaa naqaI, tao Janavar Jovaa Co, naa! Janavar krtaaM paNa badtar Co. (7:179)
Aa AayatamaaMqaI Aovaao Aqa- inakLao Co ko, maa~a &aanaonWIyaao Anao baiuQQa vaDo samaP Sakaya taonao J &aana khovaaya.
pa`kRitanaI GaTnaaAaonauM inarIxaNa, ba`|aMDnaao AByaasa, saRiYTnaa saJ-na paaCLa kaya- krtaa inayamaao, saRiYTnaa
saMcaalananaaM inayamaaonao Jo JaNao tao &aanaI, ]laomaa ko vaO&aainak khovaaya Co (35:27-28). vaQaumaaM, &aana maoLavavauM Ao
maaNasanaI Kaasa laaxaNaIktaa Co (2:31).
kurana kho Co ko Jao tamaaro Allaahnao JaNavaao haoya taao tamaaro ba`|aMDnaao AByaasa krvaao paDo, taomaaM rholaI drok
caIJaonaI tapaasa Anao saMSaaoQana krvauM paDo, inarIxaNa Anao parIxaNa Wara Aa samaga` ba`|aMDnaI pa`NaalaI kovaI rItao
kaya- kro Co tao SaaoQavauM paDo, Anao tyaar paCI J samaga` saRiYTnaaM rhsyaao tamaarI saamao Aok paCI Aok Kaulataa JSao
Anao Aa drok KaulaaSaao(SaaoQa)o Ao Ao vaatanaI saaibataI hSao ko kurana Ala hkk AoTlao ko Aok hkIkta Co Anao
taonao Allaah tarfqaI AapavaamaaM AavyaMu Co (41:53-54).
Aama &aana ivaSao kurana samaJavao Co ko;
1.

maanavaI maaTo &aanaonWIyaao Wara maoLavaayaolaI maaihtaInao &aana khovaaya.

2.

&aanaonWIyaaonaao ]payaaoga Aqaa-ta kudrtaI GaTnaaAao JaovaI, kudrtaI inayamaaonaao AByaasa krvaao, saMSaaoQanaao krvaa
Anao tao $ara ivaevanau saMcaalana, JaLavaNaI Anao ivakasa kovaI rItao qaaya Co tao samaJvau ko taonaao pa`tyaxa Aqavaa
paraoxa AnauBava krvaao.

&aanaI kaoNa:
AapaNao kurana Wara AapavaamaaM AavaolaI &aananaI vyaaKyaa jao[, Anao Ao AaQaaro AapaNao Ao JaNaI SakIAo ko
&aanaI ko ]laomaa kaonao khovaaya? kurana ]laomaanaI vyaaKyaa spaYT krtaaM kho Co ko:
SauM tamao ivacaartaa naqaI ko Allaah vaadLaaomaaMqaI varsaad kovaI rItao varsaavao Co? Anao tao Wara tao(Allaah)

JudaJuda rMganaa FLaao paoda kro Co Anao pahaDaomaaM laala Anao safod rMganaa star Co, Jo JudaJuda pa`karnaa Co
koTlaak GaaTa klarnaa Co. taovaI J rItao maaNasaao Anao Janavarao JudaJuda rMganaa Co. AllaahnaI Aa mahanataa Ao
laaokao J samaJSao JoAao &aanaI(]laomaa) Co.(35:27-28)

Page

Aa bao AayaataaomaaM Juda Juda ivaYayaao ivaSao vaNa-na krvaamaaM AavyauM Co Jo iva&aananaI JudI JudI SaaKaaAao Co JovaI
ko: hvaamaanaSaas~a, vanaspaitaSaas~a, KanaIJ iva&aana, pa`aNaISaas~a, maanavavaMSaSaas~a. Aama Jo laaokao &aanaI
haoya Co tao pa`kRitanaI kaya- pa`NaalaIqaI pa`Baaivata haoya Co karNako tao pa`kRita kvoaI rItao kaya- kro Co tao samaJtaa haoya
Co Anao taoqaI J Aavaa laaokaonao Allaah ]laomaa kho Co. JoAaonao AapaNao AaJnaI BaaYaamaaM vaO&aainak ko
saayaMiTsT khIAo CIAo. Aa vaO&aainakao pa`kRitanaa baLaaonao samaPnao taonao inayaM~aNamaaM kro Co, Aama ]laomaa ko
vaO&aainak banavaa maaTo pa`kRitanaa baLaaonauM &aana maoLavavauM J#rI Co.

taao caalaao AapaNao, kuranamaaM {maana (_@ ivaevaasa) Qaravanaara laaokaoAo pa`kRitamaaM GaTtaI GaTnaa kyaa caao>ksa
inayamaaonao AaiQana kama kro Co tao JaNavaa ko samaJvaanaa pa`yatnaao kyaa- Anao tao GaTnaa paaCLa kama krtaa
pa`kRitanaa baLaao ko Sai>taAaonao kMT/aolamaaM krI, maanavaJatanaa Balaa maaTo ]payaaogamaaM laIQaI taovaa [slaamaIk
saMskRitanaa koTlaak ]laomaaAao ko vaO&aainakao ivaSao JaNaIAo. Jomanao laaokao hkIma paNa khotaa htaa. taoAao mauLao
taibabaI xao~anaa maaNasaao htaa parMtau taoAao iva&aananaI bahumauKaI pa`itaBaaAao htaI. taomanaI koTlaIk SaaoQaao Anao
taomanaao maanava&aanamaaM faLaao.
1.

Jaibar [bna hyyaana: (8maI 9maI sadI) Aok rsaayaNa iva&aanaI, rsaayaNaSaas~amaaM pa`yaaogaSaaLaanaI paQQaita
Anao ToknaIkao ivaksaavaI, salFyaurIk Anao naa[T/Ik AosaID Jovaa tatvaaonao AaoLaKyaa, ivaSauiQQakrNa
(sublimation), QaTaDao (reduction) Anao inaSyaMdna (distillition) naI paQQaitaAao vaNa-vaI, varaLa Wara paaNaI SauQQa
krvaanauM saaQana Anao kacanaI vak` naLaIAaonaao ]payaaoga krI bataavyaao.
banau mausaa Baa[Aao: (9maI sadI) Jfr mauhmmd, Ahmad Anao Ala hsana. pa`aicana saaihtyanauM ArbaImaaM
Anauvaad, SaMku Aakar Anao AMDakar ivaSaonaa gaNaItanaaM ivakasamaaM yaaogadana, AvakaSa iva&aananaI gaNa~aIAao
AapaI, saaOqaI mahtvanauM yaaogadana taomaNao svayaMsaMcaalaItataa (Automation) naa xao~amaaM svaMcaalaIta (Automatic)
]pakrNaao banaavaInao AapyauM.
2.

3.

[bnao [Saak Ala kIndI: (801-873) tatva icaMtak Anao bahumaRKaI pa`itaBaa Qaravataa vaO&aainak, pa`acaIna ga`Ik
saaihtyanauM ArbaI BaaYaamaaM AnaMuvaad kyaMu-, iva&aananaaM ivaivaQa xao~amaaM taomanaa laKaaNaao Wara faLaao Aapyaao,
iKalaafta maaTo k`IpTaoga`afI (saaMkoitak BaaYaa) ]par kama kyau-. samaya, sqaLa Anao saMbaMQaIta GaTnaak`manaa ivaYaya
]par paNa kaya- kyau-.
4.

hunaOna [bnao [Shak:(809-873) pa`acaIna ga`Ik saaihtyanauM ArbaI BaaYaamaaM AnauMvaad, fIPSaIyana Anao
maoDIkla xao~anaaM laoKak, pa`acaIna saaihtyanaa Aqa-GaTna Anao sauQaara-vaQaara paNa kyaa-, taomanaa QaNaa AnauMvaadao
sadIAao sauQaI yauraopamaaM ]payaaogamaaM laovaataa rhyaa. Kaasa krInao maanava AaMKa ivaSaonauM taomanauM paustak Ten
Treatises on the Eye yauraopamaaM 17maI sadI sauQaI pa`BaavaI rhyauM.

5.

Page

Abbaasa [bnao fIrnaaSa:(810-887) AonDulaIsaIyana (spaona) naa vaO&aanaIk, saMgaItakar, SaaoQak. paIvaanaa
paaNaI maaTo SauQQa kacanaa vaasaNa ivaksaavyaa. Sauxma dSa-na Anao JaovaanaI Sai>tamaaM fayadao qaaya tao maaTo kacanaao
]payaagoa kyaao-. taomanaa GarmaaM Aok Aovaao #ma htaao JomaaM taomaNao AakaSanauM maaoDola banaavyauM htau. JomaaM ga`haonaI
gaita, taaraAao, vaadLa, ivaJLaI, maoGagaJ-naa saaqao Aabaaohvaa saamaola htaI. ra[T baMQauAaoqaI 1000 vaYa- paholaa
taomaNao ]Dvaanaa QaNaa yaM~aaonaao pa`yaaoga kyaao- htaao. taomaNao [.sa.852 maaM kaorDaobaanaI masPdnaa imanaara ]parqaI
laakDanaa banaavaolaa yaM~aqaI ]Dvaa maaTo Bauskao maayaao- htaao, taomanao AaSaa htaI ko tao paxaInaI maafk ]DI SakSao,
parMtau tavoauM na qayauM. paNa paoraSauTnaao pa`qama ivacaar paoda qayaao, taomaNao qaaoDIk {JaAao paNa qa{ htaI. frIqaI taomaNao
70 vaYa-naI ]Mmaro [.sa.875maaM rosama Anao garuDnaaM paIMCaAaoqaI Aok yaM~a banaavyauM Anao Aok pava-ta ]parqaI Bauskao
maayaao-. tao 10 maInaIT Jovaa hvaamaaM rhyaa. paNa AaKaro Ao maSaIna tauTI paDyau, paaCLaqaI Kabar paDI ko taomaNao
taomanaaM maSaInamaaM pauMCDI banaavaI na htaI taoqaI saarI rItao ]tarNa na qa[ Sakyau. bagadad AaMtarraYT/Iya hvaa[
maqak Anao caM$ ]parnaaM crater (KaaDa) nao taomanaI smaRitamaaM taomanauM naama AapavaamaaM AavyauM Co.

6.

zabaIta [bna kura-:(835-901) taukI-naaM Aok AnauMvaadk Anao gaiNata&a, taoAao ga`Ik gaiNataSaas~a Anao
KagaaoLaSaas~anaaM AnauMvaadk, taomanaaM AnauMvaadaomaaM taomanauM paaotaanauM kaya- Anao saMSaaoQana ]maorayaolauM htau. caosa
(SatarMJ) baaoD-naI caalaaonao lagataI gaNa~aIAaonaa ]kolanaa gaiNata ivaSao JaNaItaa Co.
AlaKvaarIJmaI: (8maI-9maI sadI) pasaI-yana gaiNataSaas~aI, BaUgaaoLavao<aa Anao KagaaoLaSaas~aI. [slaamaIk
saMskRitanaa mahana gaiNataSaas~aI tarIko AaoLaKaaya Co. taomaNao BaartanaI AMk paQQaita AmalamaaM maukI Jo hvao
ArobaIk AMkpaQQaita tarIko AaoLaKaaya Co. Baarta paasaoqaI maLaolaa baIJgaiNatanaao ivakasa kyaao-. samaIkrNaaonauM
saadu#pa AapavaanaI paQQaita ivaksaavaI. taomaNao taomanaI saaibataIAaomaaM Euclidian Baiumaitanaao ]payaaoga kyaao-.
7.

8.

Ala ba<aanaI:(850-922) AvakaSa iva&aanaI, saUya- Anao caMW vaYa-naI laMbaa[naI caao>ksa gaNa~aI krI. taomaNao
Tables of Toledo Jovaa AMkaonaa Aovaa kaoYTkaonaI rcanaa krI JonaaqaI saUya-, caMW, Anao ga`haonaI isqaitanaI
AagaahI krI Sakaya. paaCLaqaI taomanaa koTlaak kaoYTkaonaao ]payaagoa kaoparnaI>sao kyaao-. taomaNao ka[
o paNa
JgyaaAoqaI ma>kanaI idSaa SaaoQaI Aapao taovauM kaoYTk banaavyauM htau.
9.

Abaubakr zkrIyaa Ala raP:(854-925/935 lagaBaga) [rananaa tabaIbaI xao~anaaM mahana ivaWana. taomaNao
SaItaLaa Anao AaorInao AaoLaKyaa. taava SarIrmaaM raoga pa`itakar krvaanaI pa`ik`yaanao karNao Aavao Co tao SaaoQyau. taomaNao
caInaI, [ranaI, BaartaIya, saIrIyaa[ Anao ga`Ik dvaaAao AMgaonaa 23 ga`Mqaao laKyaa.
10.

Ala frabaI:(870-950) tatva icaMtak Anao gaiNataSaas~aI, [slaamaIk sauSaaoBana kLaamaaM vaparataI
paunaravatana- paQQaitanao gaaiNataIk rItao samaJavavaanaao pa`yatna kyaao- Anao Ao ivaYaya ]par paustak laKyau.
[ba`ahIma [bnao saInaa (AvaIsaInaa):(908-946) bauKaara-]jbaokIstaananaa tabaIba, KagaaoLaSaas~aI,
gaiNataSaas~aI, dvaanaa xao~amaaM The Canon of Medicine (dvaaAaonaI AaoLaKa) taomanauM mauKya gaNanaa paa~a
kama. taomaNao mahtvanaaM KagaaoLaSaas~aIya inarIxaNaao naaoMQaavyaa Co. ivaivaQa ivaYayaao Jovaa ko ]Ja-naaM ivaivaQa svarupaao,
pa`kaSanaaM gauNaQamaao-, AMkgaiNatanaI ivaivaQa Tokinak JovaI ko casting out nine ivaSao cacaa- krIo.
11.

12.

Ala zhravaI:(936-1013) [slaamaIk saMskRitanaaM mahana saJ-na tarIko AaoLaKavaamaaM Aavao Co. taomanao
AaQaunaIk Sas~aik`yaa iva&aananaaM ipataamah tarIko gaNavaamaaM Aavao Co. taomanauM saaOqaI mahtvanauM Anao Pvana ]payaaogaI
kaya- Ao Ala taSarIf naamanauM tabaIbaI &aananauM paustak JonaaM 30 Baaga Co. JomaaM tabaIbaI laxaNaao, saarvaar Anao
dvaaAao ivaSao cacaa- krvaamaaM AavaI Co. parMtau taonaaM Collaa Baagao saaOqaI vaQaaro Qyaana KaoMcyauM Co. JomaaM Sas~aik`yaa
ivaSao maaga-dSa-na Anao samaJNa AapavaamaaM AavaI Co. taomaaM saP-kla saaQanaaonauM vaNa-na, taonaao ]payaaoga Anao taonaI
paQQaita vaNa-vavaamaaM AavaI Co. inaYNaataaoAo naaoMQyauM Co ko AaQauinak Sas~aik`yaanaI paQQaita Anao saaQanaao taomanaa
saMSaaoQanaqaI pa`Baaivata Co.
[bna Ala hyataama: (965-1040) vatana-[Ppta. bahumauKaI pa`itaBaa Qaravataa ivaWana, vaO&aainak. parMtau tao
taomanaa KagaaoLaSaas~a Anao WiYT-pa`kaSa iva&aananaaM xao~amaaM maoLavaolaI isaiQQaAaonao karNao AaoLaKavaamaaM Aavao Co.
taomaNao pa`acaIna ga`Ik ivaQvaanaao Ptolomey Anao Galen naI samaJUtaI Anao AiBapa`aya saamao pa`ena ]Zavyaao. Aa
ga`Ik ivaWanaaoAo AovaI iqayarI AapaI htaI ko AaMKamaaMqaI pa`kaSanaa ikrNaao naIkLao Co. Jonaa karNao AaMKa vaDo Ja[
o
Sakaya Co. taonaaM ivaruQQa Alahyataamao AovaI iqayarI AapaI ko pa`kaSanaaM ikrNaao Jo AaMKamaaM pa`vaoSao Co taonaaM karNao
AapaNao Jao[ SakIAo CIAo. Anao Aa iqayarI J saacaI paurvaar qa[ Co. taomaNao pa`kaSanaa pa`tyaavata-nanaI Asaraonaao
AByaasa kyaao- Anao pa`kaSanaa pa`itaibaMba Anao pa`tyaavatan- anao AaMKanaI rcanaa saaqaonaa saMbaMQanauM gaiNata samaJavyau.M

Page

13.

taomaNao jaoyauM ko baarInaa drvaajanaa kaNaamaaMqaI Aavataa pa`kaSaqaI ica~a rcaaya Co, JoTlauM kaNauM naanau taoTlauM ica~a
spaYT taonaa AaQaaro taomaNao paIna haola komaora(ArbaImaaM kmara AoTlao AMQaarIyaao AaorDao)naI SaaoQa paNa krI.
Ala zrkaila:(1028-1087) AonDulaIsaIyana (spaonaIsa). tao QaataunaaM patara banaavavaanaaM inaYNaaMta htaa. taoqaI
KagaaoLaSaas~anao lagataa saaQanaao banaavavaanaaM paargMata banyaa htaa. taomaNao AtyaMta caaoksaa[vaaLaI vaoQaSaaLaa
banaavavaanaI #paroKaa ivaksaavaI Jo taomanaaM paCI vaYaao- sauQaI ApanaavavaamaaM AavataI rhI. taomaNao TaolaoDaomaaM Aok
pa`isaQQa paaNaI QaiDyaaLa baMQaavyauM htau Jo sadIAao sauQaI AakYa-NanauM kon$ rhyau. taomaNao SaaoQyau ko saUya- AopaaP
o
(taonaI kxaanauM paRqvaIqaI saaqOaI durnauM ibaMdu) baIJa taaraAaonaI sarKaamaNaImaaM QaIro QaIro badlaaya Co. Anao taonaI
badlaavaanaI pai`k`yaanaao dr ko gaNa~aInaao AMdaJao Aapyaao.
14.

15.

]mar Kyyaama:(1048-1131) tao Aok kiva Anao gaiNataSaas~aI htaa. taomaNao vaYa-naI laMbaa[nao 5 dSaaMSa
BaagaaomaaM gaNa~aI krI. taomaNao Gana samaIkrNaaonaa tamaama 13 BaaOimaitak ]kolaao SaaoQyaa. taomaNao koTlaak vagasamaIkrNaao ivaksaavyaa. Jo hala paNa ]payaagoamaaM Co. Anao taoAao paiecamanaaM doSaaomaaM taomanaI #baa[ (kivataanaao
pa`kar) naa karNao ivaKyaata Co.
16.

Ala [$IsaI:(1100-1160) AonDulaosaIyana (spaonaIsa) pa`vaasaI, maanaica~akaLa Anao BaUgaaoLavao<aa htaa.

taomaNao isaisalaInaa naaoma-na raja raoJr maaTo ivaevanaao na>Saao banaavyaao htaao, tao pa`isaQQa htaa.o Ala-[i$isa taomaNao
laKaolaa paustak raoJrnaa paustakmaaM taomaNao tao samayanaa jaNaItaa ivaevanaa laaokaonaI BaaOgaaolaIk pairisqaita,
Aabaaohvaa, tao samayanaa ]Vaogaao Anao saMSaaoQanaaonaao AByaasa vaNa-vyaao Co. taomaaM taomaNao maaor>kaonaao Aok JhaJ
vaavaazaoDamaaM Fsaa[nao AoTlaaMTIk samau$maaM paiecama tarf GasaDa[ Jaya Co Anao paCI parta Aavao Co tao
kalpainak QaTnaa k`manao Aok vaataa-naa #pamaaM vaNa-vyaao Co.
17.

[bnao AlanaafIsa:(1213-1288) vatana dmaasksa, tabaIba, [PptanaaM koraonaI Ala mansaurI haospaITlamaaM
mauKya tabaIba tarIko saovaa Aapataa htaa. taomaNao dvaaAao saMbaMQaI Aok paustak laKyauM htau. taoNao yauraopa isavaayanaaM
[slaamaI ivaenamaaM [bnao isanaanaa konana Aaof maoDIsaIna paustaknaI Jgyaa laIQaI. taomaNao [bnao saInaa Anao
gaolaonanaaM saMsaaoQanaao ]par TIppaNaI laKaI, taomaaMnaI Aok TIppaNaI 1924maaM maLaI htaI, JomaaM fofsaanao lagataa r>ta
parIBa`maNanauM vaNa-na krvaamaaM AavyauM Co. JomaaM vaNa-vavaamaaM AavyauM Co ko fofsaaAao Wara )dyanaa JmaNaI baaJuqaI
DabaI baaJu laaohInauM parIBa`maNa qaaya Co.
18.

naaSaIr Ala dIna Ala tauSaI:(1201-1274) vatana [rana. KagaaoLaSaas~aI, gaiNataSaas~aI. taomanao maaoMgaaola
sama`aT caMgaoJKaana Anao taonaao paaO~a hlaakuKaana tarfqaI AaEaya maLaolaao htaao. Ala tauSaIAo Ptolomeynaa
AvakaSa maaoDlanaI paUva- AavaRi<a laKaI. taomanaaM baIJa kayaao-maaM taomaNao Aok AVtana Anao sava- saaQana sampanna
vaoQaSaaLaanauM inamaa-Na kravyauM. caInanaI ToknaIk Anao AvalaaoknanaI ivaVa maoLavaI. taomaNao i~akaoNamaItaI
(Trigonometry)naao Aok navaao svataM~a ivaYaya ivaksaavyaao Anao tao samayanaaM saaOqaI caaokksa KagaaoLaIya kaoYTknaI
rcanaa krI.
Abau Ala [z [bna [smaa[la Ala rzaz Ala JzarI:(1136-1206) taomaNao [.sa. 1206maaM laKaolaa
paustak iktaaba fI maarIfta Ala hIyaala Ala hndssaIyaa (EaoYZ yaaM~aIk saaQanaaonaa &aana AMgaonauM paustak) qaI
ivaKyaata Co. taomaaM taomaNao pacaasa yaaM~aIk saaQanaao kovaI rItao banaavavaa tao AMgaonauM vaNa-na krolau Co. taomaaM saaOqaI

Page

19.

mahtvanauM Co ko`nkSaaFT. AaQauinak yaaMi~ak iva&aanamaaM paNa k`onkSaaFTnauM mahtva QaNauM Co, Jo Ala JzarIAo
isaMcaa[naa hotau maaTo paaNaI ]paaDvaa maaTo kyaa-o htaao.
[bnao Kaladuna:(1332-1406) vyaiktaAo saJ-nanaI pa`ikyaa tarf Qyaana AapavauM jao[Ao. PvasaRiYTnaI
Sa#Aata KanaIJaomaaMqaI Sa# qa[ Anao k`maIk Anao taba>kavaar ivakasa wara vanaspaita Anao pa`aNaIAao sauQaI
pahaocaI. KanaIjaonaa ivakasanaao Collaao taba>kao Ao vanaspaitanaa ivakasanaa pa`qama taba>ka saaqao JaoDayaolaao htaao, tao
vanaspaitaAaomaaM JDIbau+IAao Anao baIJ vagarnaa CaoDvaaAao htaa. tao sva#panaI vanaspaitanaa ivakasanaao Collaao
taba>kao taaDnaa zaD Anao $axanaa vaolaanaa sva#pamaaM htaao Anao vanaspaitanaao Aa taba>kao paa`NaIAaonaa Sa#Aatanaa
taba>ka saaqao jaoDayaolaao htaao, tao taba>kanaa pa`aNaIAao Jovaako gaaokLagaaya Anao CIpa htaa Jo maa~a spasa-naI
saMvaodnaa Qaravataa htaa. bao taba>kanauM JaoDavauM Aqaa-ta kao[ Aok sva#panaao Collaao taba>kao AoTlaao ivaksaIta qa[
jaya ko baIJa sva#panaa pa`qama taba>kamaaM tabadIla qa[ Jaya. Aa rItao pa`aNaIAaonauM ivaeva JudIJudI AsaMKya
SaaKaaAao Anao pa`JaitaAaomaaM ivastartauM gayauM. Aama saJ-nanaI k`maIk pai`k`yaa Collao maaNasa sauQaI AavaI pahaoMcaI, Jo
ivacaarvaa Anao pa`itaBaava Aapavaa saxama htaI. maanavaInaao pa`qama taba>kao Ao vaanar pa`JaitamaaMqaI ivaksaIta qayaolaao
Co taoAaomaaM paNa DhapaNa Anao samaJNa bannao jaovaa maLao Co parMtau tao ivacaarvaanaa Anao pa`itaBaava Aapavaanaa
taba>ka sauQaI ivaksaIta qayaloa naqaI. Aa mau_a ]par AapaNao maanavaI tarIkonaa pa`qama taba>ka ]par (vaanar Jaita
paCInaa) Aavyaa CIAo. jyaaM sauQaI inarIxaNa Wara AapaNaI samaJNa pahaoMcao Co tao Aa Co vaaMcaknao AovauM
laagaSao ko Aa fkrao caalsa- raobaT- Daiva-na (maRtyau 1882) naa [.sa.1859 maaM pa`kaSaIta ]tk`ainta vaadnaa paustak
On the Origin of Species maaM qaI laIQaolaao Co, parMtau Ao JaNaInao navaa[ laagaSao ko Daiva-naqaI 500 vaYapaholaaM qa[ gayaola Aok mauslaIma [itahasakar Anao iflaaosaaofr [bna Kaladunanaa paustak Qa maukddImaah maaMqaI
laIQaolaao Co.
20.

koTlaIk SaaoQaao:
kaofI: Aok KaalaId naamanaao Arba taonaa bakra dixaNa [iqayaaopaIyaanaaM kFfa pa`aMtamaaM caravataao htaao. taoNao JaoyauM ko
taonaa bakra Aok JatanaaM daNaa Kaa[nao caotanavaMtaa qa[ Jaya Co. taao taoNao tao daNaa ]kaLaInao pa`qamavaar kaofI
banaavaI, Anao saaOqaI pa`qamavaar saufI laaokao Wara [iqayaaopaIyaaqaI yamana Aa daNaa maMgaavavaamaaM Aavyaa. JonaaMqaI
Kaasa pa`saMganaI [baadta vaKatao AaKaI rata JagaI Sakaya taovauM naaoMQaayauM Co. 15maI sadImaaM tao ma>kamaaM Anao taukI-maaM
laavavaamaaM AavaI. tyaaMqaI 1645maaM vaonaISamaaM Anao 1650maaM Aok taukI- naagarIko laMDnamaaM laaombaaD- sT/ITmaaM kaofI
Saaopa KaaolaI. Jo ArbaImaaM kahvaa, taukI-maaM kahvao, [TalaImaaM kofo, AMgao`PmaaM kaofI tarIko AaoLaKaa[.
caosa: pa`acaIna BaartaIya rmata SatarMJ ]parqaI [ranamaaM halanaI caosa SaaoQaaNaI. Anao dsamaI sadImaaM spaonanaa
mauslaImaao paasaoqaI yauraopao maoLavaI.
saabau Anao Saompau: naahvauM Anao QaaovauM Ao mausalamaanaaonaI Qaaima-k J#rIyaataaonaaM karNao ArbaaoAo saabaunaI SaaoQa krI
Jo hala AapaNao ]payaaogamaaM la[Ao CIAo. ArbaaoAo vanaspaita taola, saaoDIyama ha[D/aoxaa[D Anao saugaMQaIta
CaoDnauM taola maoLavaInao saabau banaavyaao.

Page

paRqvaI gaaoLa Co: 9maI sadInaaM QaNaa mauslaIma ivaWanaaoAo svaIkayau- htau ko paRqvaI gaaoLa Co. taonaI saaibataI Ao Co ko
[bnao hzma naamanaaM KagaaoLa Saas~aIAo k(u htau ko sauya- hMmaoSaa paRqvaInaa kao[paNa caao>ksa sqaanaoqaI saIQaao ]par
haoya Co. Aa ivaQaana gaolaIlaIyaaoAo paRqvaI gaaoLa Co tao JaNyauM taonaa krtaa 500 vaYa- paholaa Aok mauslaIma KagaaoLa

Saas~aIAo rJU kyau- htau. 9maI sadInaaM KagaaoLaSaas~aIAaoAo gaNa~aI krI htaI ko paRqvaInauM parIQa 40253.4 kI.maI.
Co, Jo AaJnaI gaNa~aI pa`maaNao 200 kI.maI. AaoCu Co. Ala [i$SaIAo isasaIlaInaa raja raoJrnaa drbaarmaaM
[.sa. 1139 maaM paRqvaInaao gaaoLaao pa`diSa-ta kyaao- htaao.
caok: AaQauinak caok ArbaI Sabd Sak ]parqaI Aavao Co. Jo naaNaanaI JaoKamaI horfor TaLavaa vaparaya Co. tao
bagadadnaa mauslaIma vaopaarIAo caInamaaM taonaI baonkmaaM vaTavyaao htaao.
raokoT-TaorpaIDao: daru paavaDrnaI SaaoQa caInamaaM qa[ htaI paNa taoAao fTakDa banaavavaamaaM vaapartaa htaa.
ArbaaoAo taonao paaoToSaIyama naa[T/oTnaao ]payaagoa krI laSkrI hotau maaTo, saaOpa`qama kRzoD\sa saamao, raokoT Anao naaOka
yauQQamaaM TaorpaIDaonaao ]payaagoa kyaao- htaao.
baaga bagaIcaa: maQyayaguanaa yauraopamaaM rsaaoDa Anao tabaIbaI J#rIyatanaaM baaga bagaIcaa htaa. parMtau ArbaaoAo
sauMdrtaa, Qyaana Anao Aokaga`taa maaTo baaga bagaIcaanaao navatar pa`yaaoga kyaao-. yauraopamaaM saaOqaI paholaa mauislama
spaonamaaM 11maI sadImaaM baaga Kaullaao maukvaamaaM Aavyaao.
AaQaunaIk ivaevanaa koTlaak ivawanaaonaa matao kurana Anao taonaa AnauyaayaIAaonaao iva&aananaa ivakasamaaM FaLaao.
- raonaalD #TlaoJ Anao Ahmad vaaya. hsana Jovaa ivawanaaonaao mata Co ko mauslaImaaonaI safLataa paaCLa [slaama
(kurana) Ao Aok pa`rk baLa htauM.
- raobaT- ba/a[fa^lT kho Co ko [slaamaIk iva&aana Ao AaQaiunak iva&aana nauM mauLa Co
- TaobaI [. hff kho Co ko [slaamaIk iva&aanao maa~a vaO&aainak k`aMitanao AagaLa naqaI vaQaarI paNa GaNaI baQaI navaI

SaaoQaao paNa krI Co.

- ivala DuranT, iflDIMga Aoca. gaoirsana, huSaona naasar Anao banaa-D laovaIsanaa matao mauslaIma vaO&aainakaoAo inarIxaNa

Anao parIxaNa AaQaarIta iva&aananaao paayaao naaKyaao.

Page

10

]par dSaa-vyaa mauJba Jo laaokao Ao kurana AaQaarIta Pvana Anao samaaJ rcanaa krI, JonaaqaI taomanaa PvanamaaM
Anao tao vaKatanaa samaaJmaaM Aok AovauM vaataavarNa ko maahaola paoda qayaao ko tao vaKatanaa laaokao maanaisak rItao svataM~a
qataa gayaa Anao AllaahnaI naoAmataao, Jo taoNao Aapaolaa maaga-dSa-na (kurana) pa`maaNao Pvana gauJarvaaqaI maLao Co,
tao maLataI ga{ Anao samakalaIna kaomaao ]par pa`BaUtva (sa<aanaa xao~amaaM) paNa maLyauM. Allaaho kuranamaaM JNaavyauM ko
samaga` ba`|aMDnaI drok GaTnaa ko ik`yaa caao>ksa inayamaao pa`maaNao qaaya Co taao Aavaa Allaaho GaDolaa pa`kRitanaaM
inayamaaonao samaPnao pa`kRitanaa baLaaonao maanavataanaa fayada maaTo kovaI rItao ]payaaogamaaM laIQaa tao AapaNao JaoyauM. paNa
AamaaM AapaNao gaaOrva laovaa JovauM kM[ naqaI karNako Allaah kho Co ko: tao laaokao (pavUa-Jao) taomanaa samayamaaM taomanauM
kama krInao caalyaa gayaa, taomanaaM kmaao-nauM fLa taomanao maLaSao, Anao tamanao pauCvaamaaM paNa nahIM Aavao ko taoAao SauM
krtaa htaa. (2:134, 2:141). AapaNao maa~a tao laaokao ]parqaI Ao daKalaao laovaanaao Co ko kurana AaQaarIta
Pvana rcanaa krvaaqaI kovaI naoAmataao maoLavaI Sakaya Co Anao AapaNaI AaJnaI pairisqaita JaovaanaI Co. SauM
AapaNaI paasao hala pa`Bautva-svataM~ataa-Aoktaa-baMQatuva-kudrtanaI Sai>taAao ]par kMT/aola ko sa<aa JovaI AllaahnaI
naoAmataao Co? naqaI, taao AapaNao AapaNaI JatamaaM JaovaanauM Co ko tao >yaaM caalaI ga[. Allaah kho Co ko: Anao
yaad raKaao! tamaara rbbao Jahor krI dIQau Co ko, Jao tamao AaBaar maanaSaao taao tamanao vaQaaro naoAmataao
AapavaamaaM AavaSao, parMtau Jao tamao taonaao AaBaar na maanyaao (maa~a maaoM@aqaI nahIM kayaao- Wara) taao tamaara maaTo

saKata saJa Co (14:7). kayaao- Wara AaBaar Aqaa-ta AllaahnaI Jo naoAmata AapaNaI paasao haoya taonao
Allaaho bataavaolaI rItao taonaao ]payaagoa ko Kaca- krvaao Anao Aa ]payaagoa ko Kaca- kvoaI rItao krvaao taonauM maaga-dSa-na
kuranamaaM AapavaamaaM AavyauM Co. AaqaIo Jo laaokao tao pa`maaNao kaya- naqaI krtaa taomanaa ]par Allaahnaao gaJba ko
AJaba ko pak\kD qaaya Co. taao caalaao AapaNao Jao[Ao ko kurana Allaahnaa AJabanaI SauM vyaaKyaa kro Co:
AapaNao Aa laoKanaa Sa#Aatanaa fkramaaM Aok duAa Jao[ ko ho Allaah! Amanao Ao laaokaonaa maaga- ]par calaava
ko JomaNao taara bataavaolaa maaga- ]par saMGaYa- kyaao- Anao taara tarfqaI maLataI naoAmataao maoLavaI (1:7). AaJ
duAanaao baIJao Baaga Co Amanao Aovaa laaokaonaa maaga- ]par caalavaaqaI bacaava JomaNao taara maaga-dSa-na iva#w
caalaInao taarao gazba vahaorI laIQaao (1:7). taao AapaNao ArbaI BaaYaa pa`maaNao jao]Ao ko gaJba AoTlao SauM?
gazba Sabdnaao mauLa Aqa- qaaya Co taIva`taa, Sai>ta, ]YNataa ko garmaI, pa`Bautva, saKta pakDnaI AaQaInataa.
jyaaro Aa Sabd maaNasaao maaTo baaolavaamaaM Aavao tyaaro taonaao Aqa- qaaya Co gaussaao, gaussaa AaQaarIta laagaNaIAao.
parMtau Allaah maanavaIya laagaNaIAaoqaI par Co taoqaI Allaah maaTo Aa Sabd vaparaya tyaaro taonaao Aqa- qaaya Co
Allaaho banaavaolaa kaya-naa vaLatar ko badlaanaa inayama AaQaarIta nakaratmak pairNaama ko maJbauta pakD. kurana
pa`maaNao gazba kaonao khovaaya tao JaNaIAo.
1.

Pllata Anao masknatanaao AJaba:(7:152): Pllata Aqaa-ta mahaotaaP ko paravalaMbana, kmaJaorI, gaulaamaI,
baocaarapaNauM, baosahara, paDtaI, badnaamaI, naamaaoSaI, paraJya, Anao itarskar. Pvana Ao ik`yaaSaIlataa ko
]YNataanauM naama Co. AoTlao PvananaaM QaaorI maaga- ]par satata AT>yaa vagar caalavauM taonao saMGaYa- ko pa`yatna kho Co.
Jo kaoma ko doSa Pvananaa QaaorImaaga- ]par kao[ JgyaaAo raoka[ Jaya, isqar qa[ jaya ko ATkI Jaya tao PvananaI
ik`yaaSaIlataa ko ]YNataaqaI dur qa[ Jaya Co. isqar qa[ gayaolaI Jaita ko kaoma kao[ Aok JgyaaAo isqar ko ATkolaI
naqaI haotaI paNa QyaanaqaI Jao[Ao ko ivacaarvaamaaM Aavao taao tao paaCLa paDtaI JtaI haoya Co karNako ik`yaaSaIla
Jaita ko kaomaao taomanaaqaI AagaLa vaQaI JtaI haoya Co. masknata Ao AovaI kaoma ko JaitanaI isqaitanauM naama Co Jonaao
ivakasa ATkI Jaya Co Anao paDtaInaI dSaamaaM haoya Co. (2:61, 3:112).
AMdrao AMdr vaorBaavanaao AJaba: AapaNao AagaLa JaoyauM taoma samaaJmaaM baMQautva, parspar dIlaaonauM jaoDaNa
Aqaa-ta samaana ivacaarSarNaI Ao paNa AllaahnaI naoAmata Co. taonaI ivaruw: yaad raKaao! Jao kao[ maaomaIna
paaotaanaa Baa[nauM [rada pauva-k KaUna kro taao samaPlaao taonauM ZokaNauM Jhnnama Co, taonaa ]par Allaahnaao AJaba
Anao laanata ]tarSao Anao tao GaNaa maaoTa AJaba maaM fsaa[ JSao (4:93).
2.

Page

11

kuranamaaM Aok baIJao Sabd saKta Aavao Co Jo lagaBaga AJabanaao samaanaAqaI- Co Anao saKta Sabd Jo
JgyaaAo Aavaolaao Co tao QyaanamaaM laovaa JovaI vaata Co. Allaaho AapaolaI Pvanapawita Aqaa-ta dInanao kuranamaaM
saMpauNa- samaaivaYT krI dovaamaaM Aavyaao Co (5:3) Anao taonaI saMpauNa- [<abaa (AnauMSarNa)naI taakId krvaamaaM AavaI
Co. saMpauNa- [<abaa AoTlao Pvananaa drok xao~amaaM [<abaa parMtau Jao Pvananaa Amauk maamalaaAaomaaM kurananaao
AaQaar laovaamaaM Aavao Anao Amauk maamalaaAaomaaM baIP Pvanapawitanaao taao pairNaama itarskar Anao badnaamaIqaI
maLao Co (2:85) Anao AavauM Pvana PvataI kaoma ko doSanao kurana paqaBa`YT qayaolaI kaoma kho Co. AavaI kaoma
Allaahnaa AJabamaaM sapaDa[ Jaya Co Anao taomanaa kayaao- Anao pa`yatnaao inaYfLa Jaya Co. Aama Allaahnaa
saMpauNa- maaga-dSa-nanao naa AnauSarvaMu Ao paNa Allaahnaao AJaba laavanaarI rIta Co (47:25-28).
BauKa Ao paNa Allaahnaao AJaba Co (16:112).

samaaJmaaM Pvana P#rIyaatanaa saaQanaaonaI nyaayaI vahoMcaNaI naa haovaI Aqaa-ta AmaIrI garIbaInaa Baod haovaa Ao
paNa Allaahnaao AJaba Co (55:9).
samaaJmaaM Pvana J#iryaatanaI caIJaonaao baInaJ#rI vyaya krvaaqaI paNa AJaba Aavao Co (20:81, 7:31).
samaaJmaaM kaomaI ivaKavaad ko Allaahnaa rstaa ivaSao mataBaod Ao paNa Allaahnaao AJaba Co (42:16).
Jo laaokao Allaaho saucavaolaa maaga- ]par naqaI caalataa taomanao Baya Anao dhosata sataavao Co. Aa paNa Aok AJaba
C.o (2:38)
AapaNaI halanaI pairisqataI: naoAmata ko AJaba?
AapaNao naoAmatanaI vyaaKyaa pa`maaNao AapaNaI pairisqataI maulavaIAo:
- AapaNaamaaM Aoktaa, baMQautva ko samaana ivacaarSarNaI Co?
- SauM AapaNao sa<aa BaaogavaIAo CIAo ko AapaNaI samakalaIna JaitaAao ]par pa`Bautva QaravaIAo CIAo?
- kurananaI vyaaKyaa pa`maaNao AapaNaamaaM koTlaa ]laomaa, &aanaI ko vaO&aanaIk Co ko JomaNao pa`kiRtanaa baLaao
]par AaiQapatya maoLavyauM?
- SauM AapaNaI kaomamaaM PvananaI J#rIyaataao sarLataaqaI saMtaaoYaaya Co?
hvao AJabanaI vyaaKyaa pa`maaNao halanaI pairisqataI maulavaIAo:
- AaJnaa ivaevamaaM saaOqaI itarskRta Anao baihskRta kaoma k[?
- AaJnaa ivaevamaaM AmaIrI garIbaInaa saaOqaI taIva` BaodBaava k[ kaomamaaM Co?
- AaJnaa ivaevamaaM k[ kaomamaaM saaOqaI vaQaaro AMdraoAMdr Qaaima-k ivaKavaad Co?
- AaJnaa ivaevamaaM k[ kaoma saaOqaI vaQaaro ASaaMta Co([slaama Aqaa-ta SaaMita Anao salaamaita)?
- AaJnaa ivaevamaaM k[ kaoma savaa-MgaI ivakasanaI $iYTAo sqaigata qa[ gaAolaI Co?
Jvaaba tamanao paNa Kabar Co manao paNa Kabar Co. bahu paIDadayak pairisqaita Co. tamanao pa`ena qaSao ko Aok samayao
AllaahnaI naoAmataao maoLavavaanauM saaOBaagya pa`apta krvaavaaLaI Aa kaomanaI Aa halata qavaanauM karNa SauM? koma
naoAmataao CInavaa[ ga[?

Page

12

Allaah paaotaanaI naoAmata tyaaM sauQaI parta naqaI laotaao jyaaM sauQaI tao naoAmata QaravataI kaoma taonaao hk Kaao[ naa
baoSao (8:53, 13:11). taao Aa hk SauM krvaaqaI Jtaao rho Co? kurana kho Co ko: AllaahnaI naoAmataao maaTo
svaaqaI- naa banaao, taonaao kayaao- wara AaBaar maanaao(16:102), AoTlao ko naoAmataao nao maanavajatanaa Balaa maaTo
vaaparao. baIJa SabdaomaaM khIAo taao jao tamao svaaqaI- banaSaao taao naoAmataao CInavaa[ JSao. parMtau Allaah taao
taaboaa kbaula krvaavaaLaao rhmaana paNa Co, tao taonaI naoAmataao Aapavaa hMmaoSaa taOyaar Co, parMtau AapaNao tao

maoLavavaa taonaa bataavaolaa rstaa ]par caalavaanauM Co. tao kuranamaaM kho Co: kurana Ao tamaara maaTo Aok naoAmata Co
(5:3). halanaI pairisqaita mauJba kurananaI naoAmata sqaULa sva#pao taao AapaNaI paasao Co paNa saUxma rItao jao[Ao taao
tao AapaNaI paasaoqaI CInavaa[ J ga{ Co karNa ko AapaNao naqaI taonaao AByaasa krtaa ko naqaI taonaao Amala krtaa.
taao pa`qamataao kurananao samaPnao vaaMcavaanaI naoAmata maoLavaIAo. kuranamaaM Allaah JNaavao Co ko tamao baQaa saaqao
maLaInao AllaahnaI rssaI(kurana)nao pakDI raKaao(3:103), tamaaramaaM faTfuT(fIrka, mataBaod Anao paxaapaxaI) na
paDvaa dao (30:31-32, 6:65) Anao tamaara parsparnaa drok vyavaharao maaTo hkma ko lavaad kurananao naImaI dao
(16:64).Anao AapaNao Allaahnaa inaNa-yanao idlamaaM kao[paNa JatanauM KaaoTMu lagaaDyaa vagar maaqao caDavaIAo
karNako AllaahqaI vaQaaro AapaNaMu ihta kaoNa saacavaI Sako. Jao AapaNao kurananaa inayama pa`maaNao PvananauM
AayaaoJna Anao Amala krISauM taao AapaNao AapaNaI paasaoqaI CInavaa[ gayaola naoAmataao frI maoLavaISauM (29:58).
kuranamaaM ]nnaita Anao patananaa saacaa inayamaao vaNa-vaI dovaamaaM Aavyaa Co karNako Allaah Anyaaya naqaI
krtaao(3:108) Jo kaoma [cCo tao taonaao Fayadao ]ZavaI Sako Co. taoqaI Aoma khI Sakaya ko JomanaI paasao AaMKa Co
paNa Jaotaa naqaI (AapaNaI kaoma ko doSanaI halata), kana Co paNa saaMBaLataa naqaI (AapaNaa laaokaonaI paIDa), )dya
Co paNa ivacaartaa naqaI (kaoma naa BaivaYyanauM AayaaoJna) tao Janavar Jovaa Co, naa. JanavarqaI paNa badtar
Co!(7:179).
Aama, kurana pa`maaNao ivaevamaaM ~aNa vaga-naa laaokao haoya Co:
1.

Jo parMpara ko parapauva-qaI caalaI Aavataa #@IrIvaaJao pa`maaNao Pvana ivataavataa haoya(2:170), paaotaanaI
&aanaona$Iyaaonaao ]payaaoga na krtaa haoya(7:179), paaotaanaI AMgata laagaNaIAao, pauva-ga`haonao Anao Aagaovaanaao
(QaamaIk ko saamaaPk) naa kqananao Allaahnaa inayamaao krtaaM paNa vaQau pa`aQaanya Aapataa haoya (33:67, 28:50).
Aavaa laaokao maanavaIya starqaI paNa naIcao haoya Co Anao taomanao mana maulyaao AaQaarIta PvananaI ka[
o ikMmata haotaI
naqaI. Aama, Aavaa laaokao Aa duinayaamaaM inaYfLa haoya Co Anao mayaa- paCInaI duinayaamaaM paNa inaYfLa rho Co
(17:72).
2.

Ao laaokao Jo paaotaanaI &aanaon$IAaonaao ]payaaoga kro Co, &aana maoLavao Co Anao taonaa AaQaaro pa`kRitanaa baLaaonao
kMT/aola paNa kro Co parMtau taA
o ao svaaqaI- haoya Co. Aqaa-ta tao &aanaqaI qataa fayada taomanaa sauQaIJ (taomanaI Jata,
pairvaar, kaoma, doSa, Qama-, ivacaarSarNaI naa laaokao sauQaI) saIimata raKao Co. taoAao maanavaI taao haoya Co paNa kafIr
haoya Co karNa ko taoAao Allaaho Aapaolaa sanaatana naOitak maulyaaonaa AaQaaro pa`kRitanaa fayadaAaonaI vahoMcaNaI naqaI
krtaa. qaaoDa samaya paCI taomanaI paasaoqaI AllaahnaI naoAmataao CInavaa[ jaya Co (36:47, 28:58, 20:81).
Aama, Aavaa laaokao maaTo Aa duinayaamaaM sauKa-samaRiQQa ko safLataa haoya Co paNa mayaa- paCInaI duinayaamaaM taomanao
inaYfLataa maLao Co (17:18,17:20,11:15-16,42:20).
3.

Page

13

Aovaa laaokao Jo &aana maoLavao Co, &aananaa AaQaaro pa`kiRtanaa baLaaonao kMT/aolamaaM kro Co Anao taonaa laIQao maLataa
laaBaaonao Allaaho kuranamaaM Aapaolaa sanaatana naOitak maulyaaonaa AaQaaro samaga` maanavajatanaa Balaa maaTo vaaparo Co
ko Kaca- kro Co. Aavaa laaokao maanavaIya starqaI ]par haoya Co Anao taomanao kurananaI BaaYaamaaM maaomaIna kho Co.
Aama taoAao AllaahnaI naoAmataaonaao AaBaar maanao Co Anao Aonaa karNao Allaah taomanao vaQaaro naoAmataao
Aapataao jaya Co(14:7,16:114). Aama, Aavaa laaokao Aa duinayaamaaM safLa qaaya Co Anao mayaa- paCInaI duinayaamaaM
paNa safLa rho Co (17:19-20,2:201-202).

maarI samaJNa pa`maaNao AaJnaI diunayaamaaM pa`qama vaga-maaM ~aIja ivaevanaa garIba,Qaaima-k AMQaEaQQaamaaM sapaDayaolaa
doSaao, baIja vaga-maaM yauraopa AmaorIka Anao ivaevanaa ivakisata doSaao Anao ~aIJao vaga- hala KaalaI doKaaya Co Jo
payagaMbar saahoba Anao taomanaa saaqaIAaonaa samayamaaM hyaa-oBayaa-o htaa.o

Anao Collao
jao AapaNao (mauslaImaaoAo)o AapaNaa samaaJnauM kurana AaQaarIta navaGaDtar krvauM hSao taao AapaNao &aananaa drok
xao~amaaM saMSaaoQak Anao vaO&aainak banavauM paDSao. taonaa maaTo AapaNaI AMdrnaa - maanaisak (Anafusa) Anao baharnaaBaaOitak (Aafak) bannao ivaevaaonauM inarIxaNa Anao parIxaNa krvauM paDSao. pa`kRitanaa baLaaonao samaJvaa paDSao Anao taonaa
]par kMT/aola maoLavavaao paDSao. taomaaMqaI maLataa fayada kuranao Aapaolaa maulyaaonaa AaQaaro vahoMcavaa paDSao. Jao AapaNao
&aana ivaSaonaao AapaNaao pa`vata-maana AiBagama caalau raKaSau taao Allaahnao maoLavavaanaI vaata taao AokbaaJu rhI paNa
AapaNao ivaevanaI PvaMta JaitaAaonaI yaadImaaMqaI paNa bahar naIkLaI J[SaMu. taoqaI J saacaa mauslaIma banavaa maaTo bao
Sartaaonau paalana AavaSyak banaI Jaya Co. Aok pa`kRitanauM &aana maoLavavauM AoTlao ko iva&aananaao AByaasa krvaao Anao
baIJuM Aa &aananao kuranamaaM Aapaolaa QaaraQaaorNaao AMtaga-ta ]payaagoa krvaao. AoTlaa maaTo J kurana taonaa dInanao
saMpauNa- svarupao isvakarvaanaao Aaga`h raKao C o(2:208) Anao taao J taonaa pairNaamaao maoLavaI Sakaya.
maahItaI saMklana:
vaPrBaa[naa sahkarqaI,
ihdayataullaaKaana ibaharI. nagaaNaa
saMdBa1. wikipidia science in medieval islam
2. www.woderfullinfo.com3.
3. The Ulema W ho are they? http://www.tolueislam.com/Parwez/articles/the_Ulema.htm

Page

14

4. IBN KHALDUN. A, The Muqaddimah, Translated by Franz Rosenthal, Chapter 1, Human

civilization in general, Sixth Prefatory Discussion, The real meaning of prophecy. Note 269:
Lit., "horizon"