Universiteti I Tirans Fakulteti I Shkencave Sociale Departamenti:Filozofi

Lnda:Politikat Sociale N BE

Tema:Bashkimi Europian dhe politika e tij .

Ideja Integrimi E ardhmja

Punoi: ILDA LALA

Pranoi: FERIT BACA

Origjina e ides europiane.

Shumica e studjuseve q jan marr me historin e Bashkimit Evropian,e nisin at me vitet e pas Lufts s Dyt Botrore.Disa t tjer shkojn m thell n shekujt paraardhs ,por duke u prqndruar m shum nga gjysma e shekullit XIX e m pas kur u shfaqn m qart kto ide.Perqasja e par ka t bj me aksionin konkret t krijimit t Bashkimit Evropian.Ndrsa prqasja e dyt sht parahistoria e tij ,lindja e brisht dhe zhvillimi dora dors i ides s shteteve t Bashkuara t Evrops ,deri n momentin q u krijuan kushtet pr t filluar realizimin e saj n praktik. Shekulli i XIX-t ka qn koha e krijimit t shteteve ,kombeve n Evrop.Revolucionet dhe lvizjet nacionaliste q shprthyen n vitin 1848 dhe m von ,u drejtuan kundr perandorive evropiane t cilat mbanin t shtypura shum kombe.Zgjimi nacional i popujve ,shija e liris kombtare ,afirmimi i identitetit dhe traditave kombtare ,dukuri q zhvillohen fuqishm n kuadrin e shtetit komb oi n lindjen e koncepteve liberale q kishin nj prqasje t re pr Evropn e Bashkuar ,larg asaj t monarkve ,plot ide iluministe,demokratike dhe romantike.Kto ishin zra t njerzve t veant pr kohn ,por q vshtronin prtej saj ,q zhyteshin n kulturn dhe n vizionet e tyre n thellsin e t ardhmes. Ideja pr Evropn e bashkuar dikur ishte vetm nj ndrr e filozofve dhe vizionarve.Ndr t part ka qn dhe Sen Simoni (Henri De Saint) 1i cili dshironte t krijonte nj europ t re ,mbi bazn e nj feje t re ,me frym iluministe ,t mbshtetur n progress ,n shkenc dhe mbi nj parim t ri,n at t parlamentarizmit.Ai vendosi piketa t reja gjeografike dhe institucionale pr kt bashkim q duhej t ishte trheqs pr popujt europian ,dhe t shrbente pr decentralizimin e shtetetve t mdha ,dhe pr rrjedhoj armatim t prgjithshm. Viktor Hygo kishte paramenduar Shtetet e Bashkuara t Evrops paqsore, t inspiruar nga idealet humaniste. ndrra u shkatrrua nga luftrat e tmerrshme t cilat e rrnuan kontinentin gjat gjysms s par t shekullit XX. Mirpo, nga grmadhat e Lufts II Botrore u shfaq nj shpres e re. Njerzit q kishin rezistuar totalitarizmin gjat lufts, ishin t vendosur ti japin fund urrejtjes ndrkombtare dhe rivalitetit n Evrop,pr t ndrtuar nj paqe t prhershme.

Henri De Saint (1760-1825) ishte nj teoricien francez i cili pati ndikim n filozofit e ndryshme t shekullit t 19-t si tek marksizmi , pozitivizmi dhe disiplina e sociologjis.

Mes viteve 1945 dhe 1950, nj grup prfshir ktu Robert Shuman, Konrad Adenauer, Alide de Gasperi dhe Uinston rill kishin pr qllim ti bindin popujt e tyre q t hyn n nj epok t re. Struktura t reja do t krijoheshin n Evropn Perndimore, t bazuara n interesat e prbashkta dhe t themeluara n baz t marrveshjeve t cilat do t garantonin sundimin e s drejts dhe barazin mes shteteve. Mnyra se si e konceptoi Mone realizimin e Bashkimit Europian ishte krejt ndryshe nga projektet e mparshme.Metoda e tij ishte jo vetm t prballonte ,vshtirsit q ishin produkt i rrethanave por t ndryshonte rrethanat pr t zhbllokuar situatn q i shkaktonte ato.Europa sipas tij do t bhej duke filluar nga ndryshimi i kushteve ekonomike ,t cilat prcaktonin edhe sjelljen njerzore. Duhet ndryshuar rrjedha e ngjarjeve,pr kt duhet ndryshuar shpriti i njerzve.2Mone ka shkruar:Ne nuk bashkojm shtetet ,ne bashkojm njerzit, duke riafirmuar domosdoshmrin e krijimit t qyetarve europian n rrall t par dhe m von at t europs.Kjo u b lvizja e siprmarrjes pr ndrtimin eurropian dhe burim reference pr t gjith ato q erdhn e bashkuan forcat pr t krijuar Europn e Bashkuar. Robert Shuman (Ministr francez i Punve t Jashtme) m 9 maj 1950 i inspiruar nga nj ideja e krijuar nga Zhan Mone propozoi formimin e Komunitetit Evropian te Qymyrit dhe elikut.N deklaratn e tij historike t 9 Majit Shuman, deklaroi se Paqja botrore nuk mund t mbrohet pa prpjekje kreative n proporcion me rreziqet q e krcnojn at. Kontributi q nj Evrop e organizuar dhe aktive mund t sjell pr qytetrimin sht i domosdoshm pr ruajtjen e marrdhnieve paqsore... Evropa nuk do t krijohet menjher ose sipas nj plani t vetm. Ajo do t ndrtohet me an t arritjeve konkrete t cilat n radh t par do t krijojn nj solidaritet de facto.... Plani Shuman u b realitet me nnshkrimin n Paris t Traktatit Themeluas t Komunitetit Europian t Qymyrit dhe elikut m 18 prill 1951 nga gjasht shteteve pjesmarrse Holanda, Belgjika,Luksenburgu,Italia,Franca dhe Gjermania.Shtetet evropiane, q kishin rifituar sovranitetin e tyre kombtar pasLufts s Dyt Botrore nuk do tu nevojitej t hiqnin dor prej tij menjher dhe n mnyr t plot.Ata thjesht duhet t hiqnin dor vetm nga dogma e pandashmris s sovranitetit dhe kt do ta bnin pr pjes t caktuara t sovranitetit,n fusha t prcaktuara qartsisht. Si shprblim ata do t fitonin t drejtn e inspektimit t atyre shtjeve t partnerve q ishin vendosur nn qeverisje t prbashkt, dhe do t kontribuonin n zgjerimin e sovranitetit t tyre.Vendet t cilat prbjn BE-n (shtetet antare) jan kombe sovrane t
2

Zhan Mone.

pavarura, t cilat prmes bashkimit t sovranitetit t tyre, fitojn nj ndikim t cilin asnjri prej tyre nuk do t mund ta kishte m vete.N praktik, bashkimi i sovranitetit nnkupton q secili shtet antar delegon disa prej fuqive vendimmarrse tek institucionet e prbashkta, t krijuara nga vet ato, n mnyr q vendimet pr shtje specifike t interesit t prbashkt t merren n mnyr demokratike n nivel evropian.

Dhjet hapat histiorik .

1.M 9 maj t vitit 1950, Deklarata e Shumanit propozon themelimin e Bashksis Evropiane pr Qymyr dhe elik q u b realitet me Marrveshjen e Parisit, t nnshkruar m 18 prill t vitit 1951. N kt mnyr u krijua tregu i vetm i Qymyrit dhe elikut mes gjasht vendeve themeluese (Belgjika, Italia ,Luksemburgu,Gjermania, dhe Holanda). Qllimi ishte q t sigurohet paqja dhe t t bashkohen n struktur institucionale, ku do t bashkpunojn si partner t barabart. 2.M von, m 25 mars t vitit 1957, gjasht shtetet vendosn me Marrveshjen e Roms, t krijojn Bashksin Ekonomike Evropiane, t bazuar mbi tregun e vetm pr mallrat dhe shrbimet. M 1 korrik t vitit 1968, u hoqn doganat mes gjasht shteteve ,ndrsa n vitet e 60 u krijuan politika t prbashkta mbi tregtin dhe bujqsin. 3. Ky hap ishte aq i suksesshm sa q edhe Danimarka, Irlanda dhe Britania e Madhe vendosn ti bashkngjiten bashksis. Zgjerimi i par, nga gjasht n nnt antare,ndodhi n vitin 1973. N t njjtn koh, u zbatuan politika e re sociale dhe politika pr mbrojtjen e ambientit jetsor, ndrsa n vitin 1975 u themelua Fondi Evropian pr Zhvillim Rajonal. 4. Qershori i vitit 1979 ishte dshmitar i hapit vendimtar pr Bashksin Evropiane, u mbajtn zgjedhjet e para pr Parlamentin Evropian. 5. N vitin 1981 Greqia iu bashkngjit Bashksis, ndrsa pas saj edhe Spanja dhe Portugalia n vitin 1986. Kto zgjerime e forcuan prezencn e Bashksis n Evropn Jugore dhe e theksuan nevojn pr zgjerim urgjent t programeve t saj pr ndihm n rajonet m pak t zhvilluara. 6. Kriza ekonomike botrore n vitet e hershme t 80 shkaktoi nj val t pesimizmi. Por, shpresa rilindi n vitin 1985, kur Komisioni Evropian, nn kryesimin e Zhak Delorit, e publikoi Librin e bardh q prcaktonte formimin e tregut unik evropian deri m 1 janar t vitit 1993. Ky qllim ambicioz u prfshi n Aktin Unik Evropian, q u nnshkrua n shkurt t vitit 1986 dhe hyri n fuqi m 1 korrik t vitit 1987.N Librin e Bardh ishin vendosur 300 masa t nevojshme t cilat u paraqitn n formn e direktivave e t rekomandimeve.

7. Trajta politike e Evrops ndryshoi me rnien e Murit t Berlinit n vitin 1989.

Kjo solli deri n ribashkimin e Gjermanis n tetor t vitit 1990 dhe demokratizimin e vendeve t Evrops Qendrore dhe Lindore. Ndrkoh, vendetantare negocionin rreth nj marrveshje t re t Bashkimit Evropian, t miratuar nga Kshilli i Evrops, i prbr nga kryetart dhe kryeministrat, n Mastriht, n dhjetor t vitit 1991. Marrveshja hyri n fuqi m 1 nntor t vitit 1993. Me krijimin e fushave t reja t bashkpunimit ndrqeveritar n strukturat e integruara ekzistuese t Bashksis, Marrveshja e krijoi Bashkimin Evropian (BE). 8.Dinamizmi i ri evropian dhe ndryshimi i gjeopolitiks s kontinentit bri q edhe tre shtete Austria, Finlanda dhe Suedia ti bashkohen BE-s, m 1 janar t vitit 1995.Nj hap tjetr I rndsishm sht eshe realizimi i Traktatit t Amsterdamit m 1 tetor 1997 dhe hyri n fuqi n 1 maj t vitit 1999.Ky trakat prmirsoi m tej prmbajtjen e Traktatit t Mastriktit. 9. N kt periudh kohore , BE-ja gjendet n rrugn drejt arritjess krijimit t valuts s prbashkt europiane. N vitin 1999 euro u vendos si monedh e prbashkt .Sot euroja sht valut e rndsishme botrore pr pages dhe pr rezerva dhe ka status t ngjashmme dollarin amerikan. N mars t vitit 2000, BE-ja e miratoi Strategjin e Lisbons me qllim t modernizimit t ekonomis evropiane dhe pr ti mundsuar asaj t jet konkurruese n tregun botror me lojtart tjer kryesor, si jan SHBA-t dhe shtetet e reja t industrializuara. Strategjia e Lisbons nnkupton stimulimin e risive teknologjike, investimet afariste dhe modernizimin e sistemit arsimor t Evrops, pr ti plotsuar nevojat e nj shoqrie informatike. 10. Pothuajse menjher pas zgjerimit t Bashkimit Evropian n 15 vendeantare, filluan prgatitjet pr zgjerimin e ri n nj shkall t re, t pa provuar m par. Nga mesi i viteve 90, vendet e ish-bllokut sovjetik (Bullgaria, Republika e ekis, Hungaria, Polonia, Rumania dhe Sllovakia), tre shtetet baltike q m par ishin pjes e Bashkimit Sovjetik (Estonia, Letonia dhe Lituania) nj republik e ish- Jugosllavis (Sllovenia) dhe dy vendet mesdhetare (Qiproja dhe Malta) trokitn n dyert e BE-s. BE e mirpriti kt mundsi pr t ndihmuar stabilizimin e kontinentit evropian dhe pr tiu mundsuar ktyre demokracive t reja q ti ndjejn prfitimet nga integrimi evropian. Negociatat pr antarsimin e ardhshm filluan n dhjetor t vitit 1997. Zgjerimi i BE-s n 25 shtete u realizua m 1 maj t vitit 2004, kur 10 nga 12 vendet kandidate iu bashkngjitn Unionit. Bullgaria dhe Rumania u bashkuan m 1 janar t vitit 2007.

Politikat kryesore t Bashkimit Europian

Qytetart e Europs duhet t ndjejn q ato e zotrojn europn dhe jo europa ata.3 Politika e prbashkt bujqsore, Politika e prbashkt bujqsore ka si qllim rritjen e rendimentit bujqsor i cili sjerr rritjen standarit t jetess.Ajo ka pr funksjon rregullimin e tregut ,sigurimi i t mirave pr t gjith individt. Roli i ri i komunitetit bujqsor sht q t siguroj nj numr t caktuar aktivitetesh ekonomike n do rajon rural dhe t ruaj diversitetin e fushave pjellore t Evrops. Ky diversitet dhe mnyra rurale e jetess , duke jetuar n harmoni me tokn ,jan pjes e rndsishme e identitetit t Evrops.

Politika e konkurencs, Ajo ka si qllimi rritet konkurrencs.Ajo synon t siguroj tregje me konkyurenc t pastr duke parandaluar krijimin e strukturave t tjera t padshirueshme si monopoli etj.Kjo politik mbshtet zvoglimit t dallimeve mes rajoneve dhe nprmjet mbshtetjes zhvillimin strukturor dhe harmonizimin e ekonomive rajonale, duke prfshir edhe prtritjen e rajoneve industriale t lna pas dore. Politika mjedisore, Thelbi i aktiviteteve t BE-s n fushn e ambientit sht programi i quajturMjedisi jetsor 2010: ardhmria jon, zgjedhja jon. Ky program e prfshin periudhn prej vitit 2001 deri m 2010 dhe i prfshin kto nevoja: t zbuten dhe t ngadalsohen ndryshimet klimatike dhe ngrohja globale;t mbrohen resurset natyrore dhe lora e fauna;t gjenden zgjidhje pr problemet lidhur me ambientin jetsor dhe shndetin;t ruhen resurset natyrore dhe menaxhimi e sukses i mbeturinave. Politikat e solidaritetit, Qllimi kryesor i politikave pr solidaritet sht ta mbshtesin krijimin e tregut unik dhe ta tejkalojn pabarazin me an t prdorimit t masave strukturore t dedikuara pr ndihm rajoneve q mbesin prapa ose sektorve industrial q ballafaqohen me vshtirsi. Nevoja pr solidaritet mes vendeve t BE-s,si dhe mes rajoneve t caktuara, u b edhe m e nevojshme me hyrjen e 12 shteteve treja me t ardhura m t vogla se mesatarja e BE-s. BE-ja gjithashtu
3

Toni Bler.

duhet t ket rol n ristrukturimin e atyre sektorve n ekonomi q jan t goditur nga ana e konkurrencs ndrkombtare q sht n rritje e sipr.

Politika e jashtme dhe siguria e prbashkt.

Globalizimi nuk sht vetm nj sfid zhvillimi ,por edhe nj sfid sigurie.Bota sht dhe do t jet e kercnuar nga rreziqet globale,t cilave gjithnj e m shum u duhet kushtuar vmendje dhe strategji t prbashkta mbrojtjeje.Por ende konfliktet rajonale n kontinente t ndyshme t bots i harxhojn komunitetit ndrkombtar shum koh ,energji dhe shpenzime. N kt fush Europa sht ende n krkim4. N traktatin e Mastrihtit politika e jashtme dhe e siguris s prbashkt u prcaktua si nj nga tri shtyllat ku mbshtetej Bashkimi Europian dhe e ardhmja e tij.Vshtirsia pr t formuluar kompromise rridhte nga fakti se vendet europiane ,antart e komunitetit e kishin t vshtir t hiqnin dor nga sovariteti i tyre n fushn e politiks s jashtme.Vetm pas gjysms s dyt t viteve 90 politika e jashtme dhe siguris europiane u b m europiane.Ndrtimi europian ,n prespektivn e tij ,nuk do t realizohej n rast se nuk do t prballoheshin sfidat q ekzistonin n zonat periferike t europs.Konfliktet ndr etike,krizat dhe tensioned ndrshtetrore ,emigracioni illegal etj prbnin shtje t rndsishme pr diskutime.Europa mori nj msim t mir n Bosnje q u reflektua n politik europiane t vieteve n vazhdim.Shprehje e ktij orientimi t ri europian n fundin e gjysms s par t viteve 90 ishte dhe prqendrimi i vmendjes s BE n rajonin e Mesdheut.N kt kuadr Komisioni publikoi dokumentin Forcimi i politiks

Mesdhetare t Bashkimit Europian,Krijimi i nj partnership euro-mesdhetar,i cili u miratua nga Kshilli Europian n qershor 1995.Nj konferenc euro-mesdhetare ,n nivel ministror u zhvillua n 26-27 nntor 1995 n Barcelon me pjesmarrjen e vendeve antare t BE t njmbdhjet shteteve mesdhetare joantare si dhe autoritetit Palestinez tw cilt miratuan dokumentin me emrin Deklarata e Barcelons5 .Partneriteti synonte t ndrtonte nj hapsir t paqes dhe stabilitetit n Mesdhe.

4 5

Havier Solana. T 12 partnert mesdhetar t BE ishin: Maroku,Algjeria,Tunizia Egjipti,Izraleli,Jordania,Libani,Siria,Turqia,Malta dhe autoriteti Palestinez.Libia u pranua me statusin e vzhgueses n disa takime.

E ardhmja.
E ardhmja e Bahkimit Europian nuk sht e lidhur vetm me format politike t organizimit ,por edhe me reformimin e mtejshm t institucioneve kryesore t tij.Ndonse kan pasur her pas here ndryshime t vogla n prputhje me zhvillimet e brendshme dhe nevojat e adoptomit ndaj tyre.E ardhmja europiane n mnyrn se si ajo po skicohet ,sht nj project shum ambicioz. Ajo do t jet kurorzimi i nj ideje q ka jetuar n mendjen e shum eurpinve vizionar t cilt nuk mund t bnin m tepr n kohn e tyre ,ve t shprehnin bindjen pr krijimin e europs s bashkuar n t ardhmen.Por do t jet n t njjtn koh nj zhvillim cilsor edhe i lvizjes europiane pr bashkim. Prioritet jan rritja dhe vendet e puns.Unioni planfikon ti prgjigjet globalizimit me an t rritjes s konkurrencs s ekonomis evropiane (liberalizimi i telekomunikacionit, shrbimeve dhe energjis),mbshtet programet reformuese t vendeveantare ,angazhohet ti bashkoj nevojat pr rritje dhe konkurrenc me qllimet pr vendosjen e kohezionit social dhe zhvillimit t qndrueshm, t cilat jan zemra e modelit evropian. N periudhn buxhetore 2007-2013, Fondet strukturore t BE-s do t shfrytzohen m shum pr trajnime, inovacione teknologjike dhe hulumtime. Misioni i Evrops n shekullin 21 sht: t siguroj paqe, prosperitet dhe stabilitet pr popujt e saj; ti tejkaloj ndarjet n kontinent; t siguroj q qytetart e saj t jetojn n siguri; t promovoj zhvillim t balancuar ekonomik dhe social; t ballafaqohet me sidat e globalizimit dhe ta ruaj llojshmrin e popujve t Evrops; ti ruaj vlerat e prbashkta t evropianve, si jan zhvillimi i qndrueshm dhe mjedisi i shndosh, respektimi i t drejtave t njeriut dhe ekonomia sociale e tregut.

Institucionet e BE-s e kan vrtetuar vlern e tyre, por ato duhet ti prballojn me numrin n rritje t detyrave q duhet t kryhen n nj union, q vazhdimisht zgjerohet. Sa m shum shtete antare q ka BE-ja, m t mdha bhen forcat centrifugale q krcnojn ta ndajn at.

Bibliografia

Ferit Baa. Shqipria dhe Organizatat Ndrkombtare.Globus R.,2010 Ferit Baa. cikl leksionesh , 2012 Milo Paskal. Bashkimi Evropian,Ideja ,integrimi,indentiteti dhe e ardhmja.Albpaper.Tiran 2002

DHE REFERENCA t tjera

http://eeas.europa.eu/delegations/kosovo/what_eu/eu_institutions/index_sq.htm http://sq.wikipedia.org/wiki/Bashkimi_Evropian#Institucionet http://eeas.europa.eu/delegations/kosovo/documents/publications/eu_lessons_sq.pdf http://eeas.europa.eu/delegations/kosovo/documents/publications/how_the_eu_works_sq. pdf http://www.dadalos-europe.org/alb/grundkurs_3/etappe_6.htm http://www.slideshare.net/madopol/15-pyetje-per-be-ne http://www.scribd.com/doc/36183029/Libri-i-Bardhe