Adapazari Tedaş Ada Trafo-Stadyum Dağitim Sisteminin Bilgisayar Ortaminda Modellenmesi

T.C.
SAKARYA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS
ADAPAZARI TEDA ADA TRAFO-STADYUM
DAITIM SSTEMNN BLGSAYAR ORTAMINDA
MODELLENMES
YKSEK LSANS TEZ
Elektrik-Elektronik Mh. Onur ACAR
Enstit Anabilim Dal : ELEKTRK-ELEKTRONK MH.
Enstit Bilim Dal : ELEKTRK
Tez Danman : Prof. Dr. Uur ARFOLU
Eyll 2008
ii
TEEKKR
Tezimin her aamasnda bana destek veren, her trl yardm benden esirgemeyen ve
bilgisinden istifade ettiim deerli danman hocam Sayn Prof.Dr.Uur
ARFOLUna, tezin aamalarnda Elektrik Datm Sistemi hakknda bana bilgi
vererek katkda bulunan Sakarya Elektrik Datm A. letme Ba Mhendisi Sayn
Burhan AKa ve bana yardmc olan Seda alanlarna, yaamm boyunca her
konuda destekim olan aileme teekkr ederim.
Onur ACAR

iii
NDEKLER
TEEKKR....................................................................................................... ii
NDEKLER ................................................................................................ iii
SMGELER VE KISALTMALAR LSTES.................................................... vi
EKLLER LSTES ....................................................................................... viii
TABLOLAR LSTES....................................................................................... xiv
ZET................................................................................................................. xv
SUMMARY...................................................................................................... xvi
BLM 1.
GR................................................................................................................. 1
1.1. Giri................................................................................................... 1
1.2. Enerji Hatlarnda ebeke Arzalar.................................................... 2
1.3. Ksa Devre Hata Trleri ve Baz Kabuller. 3
1.4. G Ak .......................................................................................... 4

BLM 2.
KISA DEVRE HESAPLAMALARI................................................................. 7
2.1. Fazl Ksa Devre Hesaplamalar................................................. 7
2.2. ki Fazl Ksa Devre Hesaplamalar................................................. 10
2.3. ki Faz- Toprak Ksa Devre Hesaplamalar...................................... 12
BLM 3
MATLAB SMULNK LE ADAPAZARI TEDA ADA TRAFO-
STADYUM ENERJ DAITIM SSTEMNN ANALZ.............................. 15

3.1. Matlab Simulink Yazlm Programnn Avantajlar ve Kullanm
Alanlar. 15

iv
3.2. Adapazar Teda Ada Trafo-Stadyum Datm Sisteminin
Simulink Ortamnda Gerekletirilmesi....... 15
3.2.1. Stadyum datm sisteminde bulunan trafolar ...................... 16
3.2.2. XLPE yaltkanl tek damarl orta gerilim kablolar............. 22
3.2.2.1. Yaps............................................................................ 22
3.2.2.2. Kullanld yerler......................................................... 22
3.2.2.3. Gerilim deerleri ......................................................... 23
3.2.3. Teknik bilgiler......................................................................... 23
3.2.4. A.C g kayna, hat parametreleri, kesicilerin deeri ve
matlab simulink modeli. 24
3.2.5. 400 kVA-630 kVA-1000 kVA-100 MVA lk.
transformatrlerin analizi, test raporlarnn incelenmesi, ksa
devre ve bota alma karakteristikleri ve karakteristiklerin
matlab simulinkte incelenmesi..
3.2.5.1. S=1000 kVA transformatrlerin analizi, test
raporlarnn ncelenmesi, ksa Devre ve bota alma
karakteristiklerinin bulunmas.
3.2.5.2. S=1000 kVA transformatrn matlab simulink modeli
raporlarnn incelenmesi, ksa devre ve bota alma
karakteristiklerinin bulunmas
3.2.5.6. S=100 MVA transformatrlerin analizi, test
3.2.5.7. S=100 MVA transformatrn matlab simulink modeli
3.2.6. S=400 kVA, 1000 kVA,100 MVA trafolarn ksa devre,
bota alma karakteristiklerinin simulinkte incelenmesi

28

28
33

34

38
42

43
47

52
v
BLM 4
ADA TRAFO-STADYUM DAITIM SSTEMNN MATLAB
SMULNKTE MODELLENMES .................................................................. 67
4.1. Ada Trafo Stadyum datm sisteminde eitli noktalarda normal
altrma, ksa devre durumunda akm deerleri ve aktif-reaktif
g deerleri . 81

BLM 5
SONULAR VE NERLER........................................................................... 85
KAYNAKLAR.. 87
EKLER...
ZGEM...
88
93

vi
SMGELER VE KISALTMALAR LSTES

A :Amper
A.G. : Alak Gerilim
F : Farad
f : Frekans
H : Henry
Hz : Hertz
I : Akm
I
sc
: Ksa devre akm
I
o
: Bota alma akm
I
0
: Sfr bileen devre akm fazr
I
1
: Doru bileen devre akm fazr
I
2
: Ters bileen devre akm fazr
kA : kilo amper
kVA : kilo volt-amper
kVAR : kilo volt-amper reaktif
kW : kilo watt
L
m
: Magnetik endktans
MVA : Mega volt-amper
MVAR : Mega volt-amper reaktif
MW : Mega watt
mA : Mili amper
mH : Mili henry
m : Mili ohm
F : Mikro Farad
P : Aktif g
PQ : Yk baras
vii
PV : Generatr baras
Q : Reaktif g
R : Diren
R
eq
: Edeer diren
S : Kompleks g veya grnr g
SEDA : Sakarya Elektrik Datm A..
U : Fazlar aras gerilim
u
k
: Yzde gerilim deiimi
V : Volt
V
o
: Sfr gerilim bileeni
V
d
: Doru gerilim bileeni
V
pp
: Faz faz gerilim deeri
Vt : Ters gerilim bileeni
V
0
: Sfr bileen devre gerilim fazr
V
1
: Doru bileen devre gerilim fazr
V
2
: Ters bileen devre gerilim fazr
VAr : Volt-amper reaktif
W : Watt
X : Reaktans
X
eq
: Edeer Reaktans
X
o
: Bota alma reaktans
Y-Y : Yldz yldz balantl
Y- : Yldz-gen balantl
Z : Empedans
Z
eq
: Edeer empedans
Z
o
: Bota alma empedans
Z
1
: Doru empedans bileeni
Z
2
: Ters empedans bileeni
Z
0
: Sfr empedans bileeni
-Y : gen yldz balantl
: Ohm
viii
EKLLER LSTES
ekil 1.1. Yldz Noktasnn Topraklanmas. 2
ekil 1.2. Yldz Noktasnn Bobin zerinden Topraklanmas.. 2
ekil 1.3. letim Hattnda Fazl Ksa Devre Gsterimi 4
ekil 2.1. Fazl Dengeli Sistemde Simetrili Bileen Devre Gsterimi. 8
ekil 2.2. Fazl Arzada Bileen Devre Balantlar. 9
ekil 2.3. letim Hattnda ki Fazl Ksa Devre Gsterimi. 10
ekil 2.4. ki Fazl Arzada Bileen Devre Balantlar. 11
ekil 2.5. letim Hattnda ki Faz-Toprak Ksa Devre Gsterimi 12
ekil 2.6. ki Faz-Toprak Ksa Devresinde Bileen Devre Balantlar 14
ekil 3.1. Ada Trafo-Stadyum Enerji Datm ebekesi. 16
ekil 3.2. mamhatip Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif ve
Reaktif Gler ve 3 Faz Ykn Blok Parametreleri 18
ekil 3.3. Ahmet Akko Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif
ve Reaktif Gler ve 3 Faz Ykn Blok Parametreleri 19
ekil 3.4. Kraas Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif ve
Reaktif Gler ve 3 Faz Ykn Blok Parametreleri. 19
ekil 3.5. Katl Pazar Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif
ekil 3.6. Askerlik ubesi Civarndaki Trafonun Mterinin ektii
Aktif ve Reaktif gler ve 3 Faz Ykn Blok Parametreleri 20
ekil 3.7. Yuvam Sokak Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif
ekil 3.8. Lleci Sokak Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif
ekil 3.9. Gke Sokak Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif
ix
ekil 3.10. Ada Trafo Giriine Balanan A.C G Kayna Blok
Parametreleri.. 24
ekil 3.11. Ada Trafo Giriine Balanan A.C G Kayna 120 Derece
Faz Fark Uygulanmas Blok Parametreleri.. 24
ekil 3.12. Ada Trafo Giriine Balanan A.C G Kayna 240 Derece
Faz Fark Uygulanmas Blok Parametrelri 24
ekil 3.13. Sistemde Kullanlan Herhangi Bir Kesici Blok Parametrteleri. 25
ekil 3.14. Enerji Datm Sisteminde Tm Trafolar Aras Kullanlan
Faz Pi Modeli. 26
ekil 3.15. Pi Edeer Devre Modeli (Pi Section Line)... 26
ekil 3.16. 1*240 mm2 Kesitinde Kullanlan Kablonun Pi Modelinde
Kullanlan Blok Parametreleri .. 27
ekil 3.17. 1*95 mm2 Kesitinde Kullanlan Kablonun Pi Modelinde
Kullanlan Blok Parametreleri .. 27
ekil 3.18. S=1000 kVA lk Transformatrn gen-Yldz Balant
ekilleri 29
ekil 3.19. S=1000 kVAlk Transformatrn Edeer
Devresi....................................................................... 29
ekil 3.20. S=1000 kVAlk Transformatrn Sekonderinin Ksa Devre
Edilmesi..... 30
ekil 3.21. S=1000 kVA lk Transformatrn Bota alma Durumunda
Edeer Devre 32
ekil 3.22. S=1000 kVA ve f=50 Hz lik Trafonun Blok Parametreleri 33
ekil 3.23. S=630 kVA lk Transformatrn genYldz Balant
ekilleri
34
ekil 3.24. S=630 kVA lk Transformatrn Edeer Devresi 34
ekil 3.25. S=630 kVA lk Transformatrn Sekonderinin Ksa Devre
Edilmesi. 35
ekil 3.26. S=630 kVAlk Transformatrn Bota alma Durumunda
Edeer Devre 37
ekil 3.27. S=400 kVA lk Transformatrn gen-Yldz Balant
ekilleri...... 38
x
ekil 3.28. S=400 kVAlk Transformatrn Edeer Devresi 38
ekil 3.29. S=400 kVAlk Transformatrn Sekonderinin Ksa Devre
Durumunda Edeer Devresi. 39
ekil 3.30. S=400 kVA lk Transformatrn Bota alma Durumunda
Edeer Devre ... 41
ekil 3.31. S=400 kVA ve f=50 Hz lik Trafonun Blok Parametrleri....... 43
ekil 3.32. S=100 MVA lk Transformatrn Yldz-Yldz Balant ekilleri 43
ekil 3.33. S=100 MVA lk Transformatrn Edeer Devresi 44
ekil 3.34. S=100 MVAlk Transformatrn Bota alma Durumunda
Edeer Devre 44
ekil 3.35. S=100 MVA lk Transformatrn Sekonderinin Ksa Devre
Durumunda Edeer Devre 46
ekil 3.36. S=100 MVA ve f=50 hz lik Trafonun Blok Parametreleri. 48
ekil 3.37. S=400 kVA Deerindeki Trafonun Matlab Simulinkte
Sekonderinin Ksa Devre Edilmesi (devre 1) ve Primerinin Ksa
Devre Edilmesi (devre2) Sonucu Ksa Devre Gc ve Ksa
Devre Akmnn Bulunmas... 52
ekil 3.38. S=400 kVA f=50 Hz 34,5/0,4 kV Deerindeki Trafonun Blok
Parametreleri.. 53
ekil 3.39. S=400 KVA Trafonun Sekonderinin Ksa Devre Edilmesinde
Primer Tarafndaki A.C Gerilim Kaynann Blok Parametreleri. 53
ekil 3.40. S=400 kVA Trafonun Sekonderinin Ksa Devre Edilmesinde
Sekonder Tarafndaki A.C Gerilim Kaynann Blok Parametre. 54
Sekonderinin Bota altrlmas Durumunda (devre 3) ve
Primerinin Bota altrlmas Durumunda (devre4) Sonucu
Bota alma Gc ve Bota alma Akmnn Bulunmas.. 55
ekil 3.42. S=400 kVA Trafonun Sekonderinin Bota almas
Durumunda Primer Tarafndaki A.C Gerilim Kaynann Blok
Parametreleri..
56
ekil 3.43. S=400 kVA Trafonun Sekonderinin Bota altrlmas
Durumunda Sekonder Tarafndaki A.C Gerilim Kaynann
Blok Parametreleri..

56
xi
Sekonderinin Ksa Devre Edilmesi (devre 1) ve Primerinin
Ksa Devre Edilmesi (devre2) Sonucu Ksa Devre Gc ve
Ksa Devre Akmnn Bulunmas... 57
ekil 3.45. S=1000 kVA f=50 Hz 34,5/0,4 kV Deerindeki Trafonun
Blok Parametreleri..... 58
Primer Tarafndaki A.C Gerilim Kaynann Blok
Parametreleri.
58
Sekonder Tarafndaki Gerilim Kaynann Blok Parametresi.. 59
ekil 3.49. S=1000 kVA Trafonun Sekonderinin Bota almas
Durumunda Primer Tarafndaki A.C Gerilim Kaynann
Blok Parametreleri.
61
ekil 3.50. S=1000 kVA Trafonun Sekonderinin Bota altrlmas
Blok Parametreleri.
61
ekil 3.51. S=100 MVA Deerindeki Trafonun Matlab Simulinkte
Sekonderinin Ksa Devre Edilmesi (devre 1) ve Primerinin
Ksa Devre Edilmesi (devre2) Sonucu Ksa Devre Gc ve
Ksa Devre Akmnn Bulunmas 62
ekil 3.52. S=100 MVA f=50 Hz 34,5/0,4 kV Deerindeki Trafonun
Blok Parametreleri 63
ekil 3.53. S=100 MVA Trafonun Sekonderinin Ksa Devre
Edilmesinde Primer Tarafndaki A.C Gerilim Kaynann
Blok Parametreleri.
64
ekil 3.54. S=100 MVA Trafonun Sekonderinin Ksa Devre Edilmesinde
Sekonder Tarafndaki A.C Gerilim Kayna Blok Parametreleri 64

xii
ekil 3.55. S=100 MVA Deerindeki Trafonun Matlab Simulinkte
ekil 3.56. S=100 MVA Trafonun Sekonderinin Bota almas
Durumunda Primer Tarafndaki A.C Gerilim Kaynann
Blok Parametreleri.
66
ekil 3.57. S=100 MVA Trafonun Sekonderinin Bota altrlmas
Blok Parametreleri
66
ekil 4.1. Ada Trafo-Stadyum Datm Sisteminin Matlab Simulinkte
Modeli 67
ekil 4.2. Kraas Alveri Merkezi Civarndaki Trafonun knn A
Fazndan Geen Akmn Grafiinin Bulunmas in Matlab
Simulinkte Modellenmesi..
68
ekil 4.3. aretin (karakknn ortalamasn bir periyot boyunca alr)
Simulink Modeli 69
Blok Parametreleri. 69
ekil 4.5. Akm lerin Simulink Modeli 69
ekil 4.6. Akm lerin Blok Parametreleri 69
ekil 4.7. Kraas Alveri Merkezi Civarndaki Trafonun knn A
Fazndan Geen Akmn Grafii 70
ekil 4.8. Kraas Alveri Merkezi Civarndaki Trafonun Besledii
Mterinin P (Aktif g), QL(endktif reaktif g) deerleri 71
ekil 4.9. Gke Sokak Civarndaki Trafonun knn A Fazndan
Geen Akmn Grafiinin Bulunmas in Matlab Simulinkte
Modellenmesi.
72
Blok Parametreleri. 73
ekil 4.11. Gke Sokak Civarndaki Trafonun knn A Fazndan
Geen Akmn Grafii 73

xiii
ekil 4.12. Gke Sokak Civarndaki Trafonun Besledii Mterinin P
(aktif g), QL (endktif reaktif g) Deerleri 74
ekil 4.13. Ada Trafo-Stadyum Datm Sisteminde Stadyumdaki
Kesicilerde Faz Ksa Devre Olmas Durumunda Simulink
Modeli..
75
ekil 4.14. faz Ksa Devre Hatasnn Simulink Modeli. 76
ekil 4.15. faz Ksa Devre Hatasnn Blok Parametreleri.. 76
ekil 4.16. Stadyumdaki Kesicilerde Sistem altktan 1.2 Saniye Sonra
3 Faz Ksa Devre Olmas Durumunda Stadyum knda C
Fazndan Akan Akmn Grafii.
77
3 Faz Ksa Devre Olmas Durumunda Kraas Alveri
Merkezi Civarnda Bulunan Trafonun knda A Fazndan
Akan Akmn Grafii. 78
3 Faz Ksa Devre Olmas Durumunda Gke Sokak
Civarnda Bulunan Trafonun knda A Fazndan Akan
Akmn Grafii... 78
ekil 4.19. Ada Trafo-Stadyum Datm Sisteminde Ahmet Akko
Civarndaki Trafo ile Kraas Alveri Merkezi Civarndaki
Faz Toplam Aktif G ve Reaktif Gcn Bulunmas in
Oluturulan Matlab Simulink Modeli 79
ekil 4.20. Akm l Aleti Simulink Blou.. 80
ekil 4.21. Gerilim l Aleti Simulink Blou.. 80
ekil 4.22. Tek faz in Aktif G ve Reaktif Gcn Bulunmas in
Simulink Blou.. 80
ekil 4.23. Ahmet Akko Civarndaki Trafo ile Kraas Alveri
Merkezindeki Trafolar Arasndaki Faz Toplam Aktif
G ve Reaktif G Deerleri Grafii...
80
xiv
TABLOLAR LSTES
Tablo 1.1 G Sistem Baralarnn Yk Ak in Snflandrlmas 5
Tablo 3.1 XLPE Yaltkanl Tek damarl Orta Gerilim Kablosu. 23
Tablo 3.2 Ada Trafo Stadyum Enerji Datm Sisteminde Hat Mesafe
Deerleri.. 25
Tablo 3.3 S=1000 kVA Gcndeki Trafo in Trafonun Parametreleri
Kullanlarak Adm Adm Trafo Deerleri Hesab. 49
Tablo 4.1 Ada Trafo Stadyum Datm Sisteminde Trafolarn Giri ve
klarnda A Fazndan Akan Akm Deerleri (Sistemin normal
almas)
81
Tablo 4.2 Ada Trafo Stadyum Datm Sisteminde Sistemin almaya
Balamasndan 0.5 Saniye Sonra Stadyum Kesici Giriinde
Faz Ksa Devre Olmas Durumunda Trafolarn Giri ve
klarnda A Fazndan Akan Akm Deerleri.. 82
Tablo 4.3A Ada Trafo Stadyum Datm Sisteminde Trafo Girilerindeki
Faz Toplam Aktif ve Reaktif G Deerleri.. 83
Tablo 4.4A Ada Trafo Stadyum Datm Sisteminde Trafolar Arasndaki
Faz Toplam Aktif ve Reaktif G Deerleri. 84
xv
ZET
Anahtar Kelimeler : Enerji Datm Sistemi, Matlab Simulink, Transformatrlerin
parametreleri, G ak ve ksa devre analizleri
Adapazar Teda Ada-Trafo Stadyum enerji datm sistemi Sakarya Elektrik
Datm Anonim irketinden gelen talep zerine Matlab Simulink programnda
oluturulmutur. Sistemde kullanlan transformatrlerin test raporlar, hat mesafe
deerleri, kablo kesit deerleri, yk deerleri v.b. tm bilgiler Sakarya Elektrik
Datm Anonim irketinden temin edilip; gerek veriler kullanlmtr.
Adapazar Teda Ada-Trafo Stadyum enerji datm sistemi modellenmeden nce
kullanlacak trafolarn parametreleri hesaplanm, bulunan ksa devre ve bota
alma karakteristikleri simulinkte test edilmitir.Hat parametreleri ve yk deerleri
hesaplanm, simulink modellerine dntrlmtr. Bylece Sakarya Blgesinde
enerji datm sisteminin bir paras olan Adapazarnn Stadyum kesiminin modeli
Matlab Simulinkte oluturulmutur. Bu model zerinde sistem iindeki tm
trafolarn giri ve k akm deerleri, stadyum kesicilerinde faz ksa devre
olumas sonucu ksa devre akmlar, hatlar aras aktif ve reaktif g deerleri
bulunmutur.
Sakarya Blgesinin bir paras olan Ada Trafo-Stadyum Datm hatt, daha da
geniletilip tm Sakarya Blgesi iin enerji datm sistemi modellenirse, sistem
iinde eitli noktalara simulink bloklar balanarak istenilen akm, gerilim, aktif ve
reaktif g deerleri bulunacaktr. Bylece transformatr, kablo kesiti, rle, kesici,
ayrc v.b enerji datm sistemi iinde istenilen tm deerler Matlab Simulink
program vastasyla belirlenecektir. Sistem iinde kolaylkla g ak ve ksa devre
analizleri yaplarak gerekli deerler ve grafikler bilgisayar ortamnda grlecektir.
xvi
MODELLING OF DISTRIBUTION SYSTEM OF ADAPAZARI
TEDA ADA TRAFO STADYUM IN COMPUTER
ENVIRONMENT
SUMMARY
Key Words: Power Distribution System , Matlab Simulink, Transformers parameters,
Power flow and short circuit analysis
The SEDA request that The TEDA (Power Distribution Company of Turkey)
Ada-Trafo Stadyum power distribution system of Adapazar will be simulate on the
Matlab Simulink. The values, test reports of the transformers in the system, line
distances, cable diameters, load values, etc obtained from the SEDA and they are
used for the simulation.
Before modelling of the Ada-Trafo Stadyum power distribution system in Adapazar
Teda, the transformers parameters is determined, the characteristics of the
calculated short-circuit and open circuit are tested in simulink. Line parameters and
load values are calculated and then they are converted to simulink models. Indeed,
the model of the Stadyum area, where a part of the power distribution system in the
Sakarya region, has been created in the Matlab Simulink. By using this model, the
input/output current values of the transformers, the three phase short circuit current
values for the stadyum cutters, line active and reactive power values has been
determined.
If the modelling of the Ada Trafo-Stadyum power distribution lines is extended to
cover all distribution lines in Sakarya Region, by connecting several Simulink blocks
of several point of the distribution systems, it is possible to calculate the value of
voltage, current, active and reactive power. Thus, all parameters within the system,
like transformers ratio, cable diameters, relay, cutter, separator etc, will be
determined by using the model. Moreover, performing the power flow and short
circuit analysis, the calculated parameters and charts will be study on the computer.
BLM 1. GR
1.1. Giri
Bu tez almasnda, Sakarya Elektrik Datm A..ye bal Ada Trafo-Stadyum
Datm sisteminde bulunan 34,5/0,4 kV luk 8 adet trafo incelenecek ve Matlab
Simulink kullanlarak, ksa devre ve g ak analizleri yaplacak ksa devre
akmlar bulunarak, sistem iinde gler llerek uygun deerde elemann
kullanlmasnn nemi anlatlacaktr. almalarda gerek veriler kullanlmtr.
Ada-Trafo Stadyum datm sisteminde Sakarya ilini besleyen iki adet paralel 100
Mva deerindeki trafodan biri olan 154/33.6 kv deerinde ada trafo ad verilen trafo,
mamhatip, Ahmet Akko ..O, Kraas alveri merkezi, Katl Pazar yeri, askerlik
ubesi, yuvam sokak, lleci sokak ve gke sokak yaknnda bulunan trafolar
sistemde ele alnacaktr. Trafo parametreleri ayrntl olarak hesaplanarak ve matlab
simulink modelleri oluturulacaktr.
Sistemde kullanlan S=100 Mva, S=400 Kva, S=630 Kva, S=1000 Kva grnen
glerindeki trafolarn analizleri yaplacak, test raporlar incelenerek, ksa devre ve
bota alma karakteristikleri adm adm hesaplanarak simulink modelleri
oluturulacaktr. Bu deerler hesaplanrken trafolarn test raporlar trafo satan
firmalardan temin edilerek, matlab simulinkte test raporlarn salayp salamad
kontrol edilecektir.
Ada trafo - stadyum datm sisteminde Seda tan trafo, hat ve yk parametreleri
temin edilerek sistem, bu deerler kullanlarak matlab simulink ortamnda
modellenecektir. Enerji datm ebekesi simulink modeline dntrlerek akm,
gerilim, aktif ve reaktif g simulink bloklar bu simulink modeli zerine balanarak
2
sistem detayl bir biimde incelenecektir. Bylece sistemin eitli noktalarnda akm
deerlerinin ve aktif - reaktif g deerlerinin bulunmas amalanmtr.
1.2. Enerji Hatlarnda ebeke Arzalar:
Simetrik 3 faz ve asimetrik tek faz, iki faz ve toprak arzasdr. ebekenin yldz
noktas topraklanmsa; bir fazl toprak ksa devresi, topraklanmamsa veya bir
bobin zerinden topraklanmsa buna da bir fazl toprak temas denir.

ekil 1.1. Yldz Noktasnn Topraklanmas
ekil 1.2. Yldz Noktasnn Bobin zerinden Topraklanmas
3
1.3. Ksa Devre Hata Trleri ve Baz Kabuller:
Birbirlerine gre simetrik olan g sistemlerinde ksa devre akm hesaplamalar,
simetrik hatalar ve simetrik olmayan hatalar olarak iki balk altnda incelenir.
fazl ksa devre simetrik bir hatadr. Simetrik olmayan hatalar ise; bir faz toprak
ksa devresi, iki fazl toprak temassz ksa devre ve iki fazl toprak temasl ksa devre
hata trleridir. Hata trnn simetrik olarak adlandrlmasnn nedeni, hata esnasnda
sistemde dolaan akmlarn fazlara gre genliklerinin deimemesidir. Simetrik
olmayan hatalarda ise hata akmlarnn genlikleri fazlara gre deiir. Simetrik
hatann incelenmesi dierine gre kolaydr. fazl ksa devrede sistemin yalnzca
doru bileen devresine ilikin bara empedans ve admitans matrisleri kullanlr. (Zira
bu hata trnde ters bileen ve sfr bileen devreye ilikin akm ve gerilim deerleri
sfrdr.)
fazl ksa devre hesaplamalarnda hesap kolaylatrc baz kabuller:
a) Transformatrlerin yalnzca reaktans deerleri gz nne alnr; sarm direnleri,
nt admitans deerleri ve faz kaymas gz nne alnmaz.
b) letim hatlarnn yalnzca doru bileen devre reaktanslar hesaba katlr, seri
direnleri ve nt admitanslar hesaba katlmaz.
c) Senkron makine, geici darbe reaktansnn (subtransient)gerisindeki sabit gerilim
kayna ile temsil edilir. Armatr direnci, kk kutup etkisi ve doyma ihmal edilir.
d) Tm dnmeyen yklerin empedanslar ihmal edilir.
e) 50 beygir gcnden az senkron motorlar gz nne alnmaz ya da senkron makine
senkron makine gibi temsil edilir.
Yukarda belirtilen kabuller hesap kolaylatrmak iin kullanlmakla beraber
hesaplama sonularnda byk hatalara sebep olmazlar. Fakat bu kabuller her artta
da kullanlamazlar. rnek olarak datm sistemlerinde diren etkisi hata akmn
azaltr ve bu yzden ihmal edilemez.
Simetrik olmayan hatann incelenmesinde ise simetrik hatalardan farkl olarak
dengesiz akm ve gerilim deerlerinden dolay, sisteme ilikin ters bileen ve sfr
4
bileen devre bara empedans ve admitans matrislerine ihtiya duyulur. Bu tr
hatalarda sisteme ilikin akm, gerilim, empedans ve parametreler dnm
matrisleri yardmyla simetrili bileen devre byklklerine dntrlrler.
Hesaplamalar simetrili bileen devre bykleri kullanlarak yaplr. Bulunan deerler
tekrar ters dnm matrisleri yardmyla gerek deerlere dntrlrler.
ekil 1.3. letim Hattnda Fazl Ksa Devre Gsterimi
Dengeli hatalarda sisteme ilikin empedanslarn doru bileen deeri
kullanlmaktadr. Simetrik olmayan hatalarda ise (akm ve gerilim deerleri dengesiz
olduundan) sistemdeki empedanslarn doru bileen deerlerine ilaveten ters ve sfr
bileen deerleri de gz nne alnr. Hata ncesi sistem dengeli olduu iin doru,
ters ve sfr bileen devreler arasnda kuplaj bulunmamaktadr ve dolaysyla bu
devrelere ilikin , I
1 2
I ve
o
I akmlar da sfrdr [2].
1.4. G ak
G ak veya yk ak bir g sisteminin srekli hal alma koullarn tekil eder.
Tipik yk ak sonular bara gerilimleri ve hat akmlardr. G ak hesaplamas,
g sistem tasarm ve analizinde temel bir almadr. Yk ak problemi klasik g
sistem mhendisliinin temel problemlerinden biridir.

ou elektrik devre analizinde ebeke bilinen empedans gerilim kayna ve akm
kaynaklarn ierir. Bununla beraber yk ak probleminde nt empedansdan ziyade
aktif ve reaktif gler ou ebeke baralarnda belirtilmitir. nk yklerin ou
sabit g ykleridir. Yani onlara uygulanan gerilim makul snrlar iinde sabit kalr.
5
G sistem ykleri alt istasyonlarda, byk tketicilerde, Trk elektrik reticisi
kurumlarda yakn olarak takip edebilir. Gnlk, haftalk, mevsimlik yk tahminleri
yaplabilir. retim ve planlama amalar iin yllk tepe yk talebi ve elektrik
firmalar iin enerji tahminleri yaplr.
Yk ak probleminin amac, bara gerilimlerini hat, transformatr, kablo, g
aklarn, empedanslarn, ykleri hesaplamak ve retimleri belirlemektir. deal
olarak sistem almas iin hesaplanm bara gerilimleri kabul edilebilir oranlar
iinde kalmaldr.
G sistemi planlamasnda ve alma uygulamasnda aadaki veriler bilinir.
1) Yk baralarnda yk talebi Pi+jQi dir. Bu baralar iin Pi+jQi bilindiinden onlar
PQ baras (yk baras) olarak bilinir.
2) Generatr barasnda aktif g retimi Pi ve programlanan bara gerilimleri Vi
dir. Pi,Vi bu baralar iin bilindiinden bu baralar generatr baras (PV baras) denir.
3) Sistemde en az bir generatr salnm baras olarak ilem grmelidir. Bu barann
aktif g k tm sistemin aktif g dengesizliini kompanze etmek iin ayarlanr.
P-Pyk-Pkomp=0 ifadesi generatr sistem gerilimi iin referans ay kurmakta da
kullanlr. Bundan dolay bu generatrn bal olduu baraya salnm baras denir.
Tablo 1.1. G Sistem Baralarnn Yk Ak in Snflandrlmas
Baralar Bilinenler Bilinmeyenler
PQ (yk baras) P,Q V,&
PV (besleme baras) P,V &,Q
V&(salnm baras) V,& P,Q
G ak problemi yukarda verilen snrlamalar altnda bara gerilimlerini ve hat
akmlarn bulmaktr. Yk ak probleminde her barada drt parametre vardr.
Bunlar srasyla gerilimin genlii V, gerilimin as &, aktif g P ve reaktif g Q
dur. Bunlardan en az ikisi belli iken dier ikisi hesaplanabilir. ou baralar iin P ve
6
Q gleri bellidir. Buradan V ve & hesaplanr. P ve Q deerlerinin belli olmad
baralardan dolay sistem kayplar daha nceliklidir. Bu yzden besleme baralarndan
biri salnm baras olarak seilmelidir. Yani bu barann P gc kayplar da
karlayacaktr. Salnm baras genellikle merkezde ve en byk generatr olarak
seilir. Bu generatrn gerilim as &=0 olarak alnr.

BLM 2. KISA DEVRE HESAPLAMALARI
Matlab simulinkte modellenecek olan Adapazar Teda Ada-Trafo Stadyum elektrik
datm sisteminde, sistemin herhangi bir noktasnda fazl ksa devre, iki fazl ksa
devre, iki faz toprak ksa devresi ve bir faz toprak ksa devresi oluabilir. Ada Trafo
Stadyum datm sisteminin matlab simulinkte modellemesi yapldktan sonra eitli
noktalarda ksa devre akm ve gerilimleri; modellenen sisteme simulink bloklar
balanarak, simulink program vastasyla bilgisayar ortamnda bulunmaktadr.
Bu blmde; bilgisayar yazlm program kullanmadan fazl ksa devre, iki fazl
ksa devre, iki faz toprak ksa devre trlerinde bileen devreler yardmyla; bileen
devre akmlar ve bileen devre gerilimlerinin nasl bulunduu, bu deerlerin
bulunmasndan sonra; bu deerlerin gerek sisteme ilikin deerlere dntrlerek
gerilimlerin ve akmlarn nasl bulunaca formller yardmyla anlatlacaktr.
2.1. Fazl Ksa Devre Hesaplamalar
ekil 2.1.de bileen devrelerin hata noktalarndan bakldnda grlen Thevenin
edeeri gsterilmitir. ekilden grld gibi yalnzca doru bileen devresinde,
deeri hata ncesi gerilim deeri
H
V ye eit olan gerilim kayna vardr.
8
a) Simetrili bileen devreleri b) Hata ularndan grlen
Thevenin edeeri

ekil 2.1. Fazl Dengeli Sistemde Simetrili Bileen Devre Gsterimi
0 , 0 , 0
c b a
= = = V V V (2.1)
olur. (2.1) eitlii ile verilen ilk kullanlrsa;
a=1
Volt
c
b
a

0
0
0
1
1
1 1 1
3
1
2
1
0
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
V
V
V
a a
a a
V
V
V
2
2
(2.2)

elde edilir. ekil 2.1.(b) de tm hata trlerinde kullanlabilecek bileen devre
gsterimleri verilmitir. Bu gsterimler matrisel formda
Volt
o o
H

0 0
0 0
0 0 Z
0
V
0
2
1
2
1
2
1
0
(
(
(
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
I
I
I
Z
Z
V
V
V
(2.3)
olarak elde edilir. (2.2) eitliinin sonular (2.3) eitliinde yerine konulursa bileen
devre akmlar;
V
d
+
Z
o
o
o
I
2
Z
t
o
o
+
-
V
2
Ters
bileen
devre
I
2
V
t
+
-
o
o
o
+
-
V
o
Sfr
bileen
devre
I
o
+
-
o
o
I
1
Z
d
o
o
+
-
V
1
Doru
bileen
devre
I
1
-
V
H
+
-
V
o
o
I
o
~
9
(
(
(
(
(
(
0
/
0
1 H 1
o
Z V =
I
I
I
2
A (2.4)
deerine eit olur. (2.4) eitlii ekil 2.1 (b)de kullanlrsa, ekil 2.2. ile verilen
bileen devre gsterimleri elde edilir.
2.3. eitliinde gerilim yerine akm vektr kullanlrsa;
a
I =
0
I +
1
I +
2
I
b
I =
0
I +
2
a *
1
I + a*
2
I (2.5)
c
I =
0
I + a*
1
I +
2
a *
2
I
0
I : Sfr bileen devre akm
1
I : Doru bileen devre akm
2
I : Ters bileen devre akm
gerek sisteme ilikin fazl ksa devre akm deerleri bulunur;
ekil 2.2. Fazl Arzada Bileen Devre Balantlar.
(
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
1
H
1
H 2
1
H
2
1
0
2
2
c
b
a
1
1
1 1 1
Z
V
a
Z
V
a
Z
V
I
I
I
a a
a a
I
I
I
(2.6)
Son eitlikte
H
V , ksa devre barasna ilikin hata ncesi ksa devre noktasndaki
gerilim vektr,
1
Z ise hatal baradan devreye bakldnda grlen Thevenin
empedans deeridir.[2]
V
2
0 =
o
Z
o
I
o
= 0
o
V
o
= 0
Z
2
I
2
0 =
o
o
+
Z
1
V
H
I
1
o
o
V
1
0 = ~
10
2.2. ki Fazl Ksa Devre Hesaplamalar
ebekenin bir noktasnda ekil 2.3de gsterildii gibi
H
Z direnci zerinden iki fazl
bir ksa devrenin olumas durumunda, a, b ve c fazlarna sahip gerek sistemin faz-
ntr gerilim deerleri ve hat akmlar;
b c a b H c b
, 0 , I I I I Z V - V = = = (2.7)

ekil 2.3. letim Hattnda ki Fazl Ksa Devre Gsterimi.
olur. (2.7) eitlii ile verilen akm ile ilgili ilk koullar aadaki eitliklerinde
kullanlrsa;
a
I =
0
I +
1
I +
2
I
b
I =
0
I +
2
a *
1
I + a*
2
I
c
I =
0
I + a*
1
I +
2
a *
2
I
Amper
) (
3
1
) (
3
1
0 0
1
1
1 1 1
3
1
b
2
b
2
b
b
2
1
0

I a a
I a a
I -
I
a a
a a
I
I
I
2
2
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
(2.8)
elde edilir. (2.7) ifadelerinde gerilim ile ilgili snrlar (2.8) ve (2.5) eitliklerinde
kullanlrsa;
ZH
b
c
a
EBEKE
11
Volt
0
0
0
1
1
1 1 1
3
1
c
b
a
2
1
0

V
V
V
a a
a a
V
V
V
2
2
(
(
(
=
(
(
(
(
(
(
=
(
(
(
(2.8)
) ( ) ( ) (
2 1
2
o H 2
2
1 o 2 1
2
o
aI I a I Z V a aV V aV V a V + + = + + + + (2.9)
bulunur. (2.8) eitliinden;
1 2 o
, 0 I I I = = (2.10)
elde edilir. Son iki eitlikten;
1 H 2 1
I Z V V = (2.11)
bulunur. (2.10) ve (2.11) eitlikleri iki fazl ksa devrenin hata koullardr. Bu
koullardan elde edilen bileen devre gsterimleri ekil 2.4.de grlmektedir.
ekil 2.4. ki Fazl Arzada Bileen Devre Balantlar
ekil 2.4.den
0 ,
) (
0
H 2 1
H
2 1
=
+ +
= = I
Z Z Z
V
I I (2.12)
elde edilir. (2.12) eitlii (2.6) ifadesinde kullanlrsa;
1
2
2 1
2
o b
) ( I I a a aI a I I = + + =

(2.13)

) (
3 j
H 2 1
H
b
Z Z Z
V
I
+ +
= (2.14)
Z
H
+
V
2
I
o
o
I
2
- -
-
-
+
+
Z
o
o
o
V
o
Z
2
o
o
Z
1
V
H
I
1
o
V
1
+
~
12
b 1
2
2
2
1 o c
) ( I I I a a I a a I I = = + + = (2.15)
bulunur. Bileen devrelere ilikin gerilim deerleri ise (2.12) ifadesi ile verilen
bileen devre akmlarnn (2.6) eitliinde yerine konulmas ile elde edilir [2].
2.3. ki Faz-Toprak Ksa Devre Hesaplamalar
ebekenin bir noktasnda ekil 2.5.de gsterildii gibi iki fazn Z
H
direnci zerinden
bir ksa devre oluturmas durumunda a, b ve c fazlarna sahip gerek sistemin faz-
ntr gerilim deerleri ve hat akmlar arasnda;
0 , ) (
a c b H ct bt
= + = I I I Z V = V (2.16)

ekil 2.5. letim Hattnda ki Faz-toprak Ksa Devre Gsterimi
ilikisi vardr.(2.16) eitliinde
a
I deeri
a
I =
0
I +
1
I +
2
I ifadesinde yerine konulursa;
0
2 1 o
= + + I I I (2.17)
elde edilir. (2.16) eitliinde gerek sisteme ilikin gerilim ifadeleri (2.8)de
kullanlrsa;
) ( ) (
2 1
2
o 2
2
1 o
aV V a V V a aV V + + = + + (2.18)
Z
H
b
c
a
EBEKE
13
elde edilir. Bu ifade ksaltlrsa;
1 2
V V = (2.19)
bulunur.
b
I =
0
I +
2
a *
1
I + a*
2
I
c
I =
0
I + a*
1
I +
2
a *
2
I
ve (2.8) eitlii (2.16) ifadesinde kullanlrsa;
) ( ) (
2
2
1 o 2 1
2
o H 2 1
2
o
I a aI I aI I a I Z aV V a V + + + + + = + + (2.20)
elde edilir. Son ifadede (2.19) eitlii kullanlrsa;
) 2 ( ) (
2 1 o H 1 o
I I I Z V V = (2.21)
bulunur. (2.21) eitliinde (2.17) ifadesi kullanlrsa;
o H 1 o
3 ) ( I Z V V = (2.22)
elde edilir.
(2.17), (2.19) ve (2.22) eitlikleri birlikte ele alnrsa ekil 3.10da verilen bileen
devre modeli elde edilir.
ekil 2.6.dan doru bileen devre akm;
14
| |
(
+ +
+
+
=
+ +
=
H o 2
H o 2
1
H
H o 2 1
H
1
3
) 3 (
) 3 ( //
Z Z Z
Z Z Z
Z
V
Z Z Z Z
V
I (2.23)

ekil 2.6. ki Faz-toprak Ksa Devresinde Bileen Devre Balantlar.
Akm blc forml yardm ile ters ve sfr bileen devre akmlar;
)
3
3
)( (
H o 2
H o
1 2
Z Z Z
Z Z
I I
+ +
+
= (2.24)
)
3
)( (
H o 2
2
1 o
Z Z Z
Z
I I
+ +
= (2.25)
eitlikleri kullanlarak elde edilir. Gerek sisteme ilikin akm deerleri ise (2.24) -
(2.25) eitliklerinin
a
I =
0
I +
1
I +
2
I
b
I =
0
I +
2
a *
1
I + a*
2
I
c
I =
0
I + a*
1
I +
2
a *
2
I
Bileen devre gerilimleri ise bileen devre akmlarnn (2.3) eitliinde yerlerine
konulmalar ile elde edilirler. Bileen devre gerilim deerleri bulunduktan sonra (2.8)
eitlii yardm ile gerek sisteme ilikin gerilim deerleri bulunur [2].
I
1
o
+
V
2
I
o
I
2
-
-
-
+
+
Z
o
V
o
3Z
H
o
Z
1
V
H
o
V
1
+
o
-
~
BLM 3. SMULNK LE ENERJ DAITIM SSTEMLER
ANALZ

3.1. Matlab Simulink Yazlm Programnn Avantajlar ve Kullanm Alanlar
Simulink dinamik sistemleri modellemeye ve simulasyonu (benzetimini)
gerekletirmeye yarayan bir yazlm programdr. Matlab kontrol, grnt ileme,
istatistik, optimizasyon, bulank mantk, sinir alar, saysal iaret ileme, g
sistemleri, filtre dizayn, genetik algoritma, grafik, veritaban, web sunucusu, finans
vb. gibi bir ok alanda gvenli bir ekilde kullanlabilecek ara kutular (toolbox)
ierir. Bu ara kutular matlab simulinkte kullanlr.
Matlab Simulinkte ara kutular yardmyla bir ok problem zlmekte, gl ve
kullanl grafik izim imkanlar sunulmaktadr. Bu programlama dili saysal analiz
anlamnda matematiksel ihtiyalar gideriyor, mesleki problemleri rahatlkla
zebilecek bir altyap hazrlyor. ok teferruata girmemesi, basit kullanl ve
karmak problemleri kolaylatrmas bakmndan iyi bir seim olarak n plana
kyor. Matlab simulink bu zellikleriyle mhendislik alanlarnda kullanlabilecek
nemli yazlm programlarndan biri olarak n plana kyor [1].
3.2. Adapazar Teda Ada Trafo Stadyum Datm Sisteminin Simulink
Ortamnda Gerekletirilmesi
Bu blmde Sakarya Elektrik Datm A. nin, Sakarya l Mdrl nn 154 kV
/ 33.6 kV ana indirici merkez (Ada Trafo) ve stadyum da bulunan trafo merkezinden
mam Hatip Lisesi, Ahmet Akko, Kraas, Katl Pazar, Gke Sokak, Lleci Soka,
Yuvam Soka ve Askerlik ubesi yaknnda bulunan trafolara elektrik enerjisinin
datlmas incelenecektir [4]
16
2640 MT
1300 MT

3(1*240)XLPE
KAPALI SALON
ADA TM YAZLIK 3(1*95)XLPE
3(1*240) XLPE 3(1*95)XLPE
300 MT

MAMHATP
1
350 MT
8
DYN=11 1 GKE SOKAK=400 kVA
KADEME=5 DYN=11
34,5/0,4 KV 550 MT KADEME=5
400 kVA 300 MT 34,5/0,4 kV
2
AKKO=1000 kVA 400 kVA
DYN=11 7
KADEME =5 7
34,5/0,4 kV 7 LLEC =2*1000 kVA
500 MT 1-DYN=11 2-DYN=11
KRAAS=1000
kVA 3 300 MT KADEME=5 KADEME=5
DYN=11 34,5/0,4 kV 34,5/0,4 kV
KADEME =5 6 1000 kVA 1000 kVA
34,5/0,4 kV 6
YUVAM=1000 kVA
6 DYN=11
400 MT KADEME=6
350 MT 34,5/0,4 kV
5 400 MT 1000 kVA
4 5

KATLI
PAZAR ASKERLK UBES
DYN=11 300 MT DYN=11
KADEME=5 KADEME=6
34,5/0,4 kV 34,5/0,4kV
1000 kVA S=1000 kVA
ekil 3.1. Ada Trafo - Stadyum Enerji Datm ebekesi
3.2.1. Stadyum datm sisteminde bulunan trafolar
Sakarya ehrine elektrik enerjisi salayan iki paralel bal trafodan birisi Ada Trafo
(154/33.6 kV) evirme oran, S=100 MVA deerindedir.
1- mamhatip Lisesi Civarnda Bulunan Trafonun Parametreleri:
DYN=11 34,5/0,4 kV COS =0,935
17
KADEME=5 S=400 kVA
2-Ahmet Akko lkretim Okulu Civarnda Bulunan Trafonun Parametreleri:
DYN=11 34.5/0,4 kV COS =0,935
KADEME=5 S=1000 kVA
3-Kraas Hipermarket Civarnda Bulunan Trafonun Parametreleri:
DYN=11 34.5/0,4 KV COS =0,936
KADEME=5 S=1000 kVA
4-Katl Pazar Civarnda Bulunan Trafonun Parametreleri:
DYN=11 34.5/0,4 kV COS =0,935
KADEME=5 S=1000 kVA
5-Askerlik ubesi Civarnda Bulunan Trafonun Parametreleri:
DYN=11 34.5/0,4 kV COS =0,933
KADEME=6 S=1000 kVA
6-Yuvam Sokak Civarnda Bulunan Trafonun Parametreleri:
DYN=11 34.5/0,4 kV COS =0,935
KADEME=6 S=1000 kVA
7-Lleci Sokak Civarnda Bulunan Trafonun Parametreleri:
7.1- DYN=11 34.5/0,4 kV COS =0,934
KADEME=5 S=1000 kVA
7.2- DYN=11 34.5/0,4 kV COS =0,934
KADEME=5 S=1000 kVA
8-Gke Sokak Civarnda Bulunan Trafonun Parametreleri:
DYN=11 34.5/0,4 kV COS =0,935
KADEME=5 S=400 kVA
18
S=Trafo Grnr Gc,
P= Aktif G,
Q
L
= ndktif Reaktif G,
1-mamhatip civarndaki trafo gc=S=400 kVA

P=400*cos =400*0.935=374 kW, Q
L
=400*sin20.771=141.859 kVAR
ekil 3.2. mamhatip Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif ve Reaktif Gler ve 3 Faz
Ykn Blok Parametreleri
2-Ahmet Akko civarndaki trafo gc=S=1000 kVA
P=1000*cos =1000*0.935=935 kW, Q
L
=1000*sin 20.771=354.647 kVAR
19
ekil 3.3. Ahmet Akko Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif ve Reaktif Gler ve 3 Faz
3-Kraas civarndaki trafo gc=S=1000 kVA
P=1000*cos =1000*0.936=936 kW, Q
L
=1000*sin 20.609=351.999 kVAR
ekil 3.4. Kraas Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif ve Reaktif Gler ve 3 Faz Ykn
Blok Parametreleri
4-Katl Pazar civarndaki trafo gc S=1000 kVA
P=1000*cos =1000*0.935=935 kW, Q
L
=1000*sin 20.771=354.647 kVAR
20
ekil 3.5. Katl Pazar Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif ve Reaktif Gler ve 3 Faz
5-Askerlik ubesi civarndaki trafo gc S=1000 kVA
P=1000*cos =1000*0.933=933 kW. Q
L
=1000*sin 21.092=359.876 kVAR
ekil 3.6. Askerlik ubesi Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif ve Reaktif Gler ve 3 Faz
6-Yuvam Sokak civarndaki trafo gc S=1000 kVA
P=1000*cos =1000*0.936=936 kW, Q
L
=1000*sin 20.609=354.647 kVAR
21
ekil 3.7. Yuvam Sokak Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif ve Reaktif Gler ve 3 Faz
7-Lleci sokak civarndaki 2 adet 1000 kVA lk trafo S=1000 kVA
Q
L
=1000*sin 20.932=359.259*2=714.546 kVAR
ekil 3.8. Lleci Sokak Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif ve Reaktif Gler ve 3 Faz
8-Gke sokak civarndaki trafo gc S=400 kVA
P=400*cos =1000*0.935=374 kW Q
L
=400*sin 20.771=141.859 kVAR
22
ekil 3.9. Gke Sokak Civarndaki Trafonun Mterinin ektii Aktif ve Reaktif Gler ve 3 Faz
3.2.2. XLPE yaltkanl tek damarl orta gerilim kablolar
3.2.2.1. Yaps
1. Bakr iletken
2 . yar iletken tabaka
3. XLPE izole
4. D yar iletken tabaka
5. Yar iletken krep kad
6 .Konsantrik iletken
7. Bakr bant
8. Koruma band
9. PVC d kl
3.2.2.2. Kullanld yerler
Bu kablolarda dielektrik kayplar kktr. Endstri blgelerinin ve yerleim
merkezlerinin elektrik enerjisi ile beslenmesinde, yk art beklenen ebekelerde,
dahilde, harite, toprak altnda ve kablo kanallarnda kullanlr [5].
23
3.2.2.3. Gerilim deerleri
Anma gerilimi : Test gerilimi AC:
U0/U=3.6/6 kV 11 kV
U0/U=6/10 kV 15 kV
U0/U=8.7/15 kV 22 KV
- U0/U=20.3/35 kV 51 kV
3.2.3. Teknik bilgiler
Maksimum iletme scakl 90C, maksimum ksa devre scakl 250C aadaki
akm tama kapasiteleri toprak scakl 20C hava scakl 30C, 1 K.m/W ve 0.70
ykleme derecesi artlarnda geerlidir [5].
Tablo 3.1. Xlpe Yaltkanl Tek Damarl Orta Gerilim Kablosu

20.3/35 kV
Nominal
Kesit
D ap
yaklak
Net
arlk
yaklak
1000
m.
kablo
iin
sevk
makara
tipi
20C'da
iletken
DC
direnci
(max.)
alma
indktans
yaklak
alma
kapasitesi
yaklak
Akm tama
kapasitesi
Toprakta Havada
mm2 mm kg/km m O / km
mH/kmmH/km
MF/km
A A A A
-1x35/16 rm34 1320 180 0.524 0.77 0.51 0.11 214 192233 202
-1x50/16 rm35 1480 180 0.387 0.75 0.48 0.12 251 226279 241
-1x70/16 rm37 1740 200 0.268 0.71 0.46 0.14 306 276348 299
-1x95/16oo rm38 2040 200 0.193 0.68 0.44 0.15 363 329421 362
-1x120/16 rm40 2350 210 0.153 0.66 0.42 0.16 410 373483 416
-
1x150/25oo
rm41 2680 220 0.124 0.64 0.40 0.17 449 415540 469
-1x185/25 rm43 3100 220 0.0991 0.62 0.39 0.18 503 468615 536
-
1x240/25oo
rm45 3760 220 0.0754 0.60 0.37 0.20 576 541718 630
Tezde 1x95/16 mm2 ve 1x240/25 mm2 nominal kesitinde ve OOO eklinde montaj
edilen kablolar kullanlmtr.
24
3.2.4. A.C. g kayna, hat parametreleri, kesicilerin deeri ve simulink modeli
ekil 3.10. Ada Trafo Giriine Balanan A.C G Kayna Blok Parametreleri
ekil 3.11. Ada Trafo Giriine Balanan A.C G Kayna 120 Derece Faz Fark Uygulanmas Blok
Parametreleri
ekil 3.12. Ada Trafo Giriine Balanan A.C G Kayna 240 derece Faz Fark Uygulanmas Blok
Parametreleri
25
ekil 3.13. Sistemde Kullanlan Herhangi Bir Kesici Blok Parametreleri
Ada Trafo - Stadyum elektrik datm sisteminde tm kesicilerde ekil 3.13.deki
blok parametreleri kullanlmtr.
Tablo 3.2. Ada Trafo Stadyum Enerji Datm Sisteminde Hat Mesafe deerleri
Ada Tm-Kapal Salon Aras 2640 mt
Kapal Salon-Yazlk Aras 1300 mt
Yazlk-mamhatip Aras 300 mt
mamhatip-Ahmet Akko Aras 550 mt
Ahmet Akko-Kraas Aras 500 mt
Kraas-Katl Pazar Aras 350 mt
Katl Pazar-Askerlik ubesi
Aras 300 mt
Yazlk-Gke Sokak Aras 350 mt
Gke Sokak-Lleci Aras 300 mt
Lleci-Yuvam Aras 300 mt
Yuvam-Askerlik ubesi Aras 400 mt
26
ekil 3.14. Enerji Datm Sisteminde Tm Trafolar Aras Kullanlan Faz Pi Modeli
ekil 3.15. Pi Edeer Devre Modeli (Pi Section Line)
Bir iletim hatt iin, diren, endktans ve kapasitans ayn tarzda bu hat boyunca
snflanr. Bu snflanan iletim hattnn ekil 3.15.de gsterilen simulink modeli elde
edilir [1].
27
ekil 3.16. 1*240 mm2 Kesitinde Kullanlan Kablonun Pi Modelinde Kullanlan Blok Parametreleri
Ada Trafo-Stadyum elektrik datm sisteminde ekil 3.16.daki blok parametreleri
kullanlmtr.
Ada Trafo-Stadyum elektrik datm sisteminde tm trafolar aras ekil 3.17. deki
blok parametreleri kullanlmtr.
ekil 3.17. 1*95 mm2 Kesitinde Kullanlan Kablonun Pi Modelinde Kullanlan Blok Parametreleri
28
Frequency Used For RLC Specification (Hz) : Hatta kullanlan RLC iin kullanlan
frekans
Resistance Per Unit Length (Ohms/km) : Hattn birim uzunluk bana direnci
Inductance Per Unit Length (H/km) : Hattn birim uzunluk bana endktans
Capacitance Per Unit Length (F/km): Hattn birim uzunluk bana kapasitans
Length(km): Hattn uzunluu kilometre cinsinden
Number Of Pi Section: Pi modeli says
3.2.5. 400 kVA - 630 kVA - 1000 kVA - 100 MVA lk transformatrlerin
analizi, test raporlarnn incelenmesi, ksa devre ve bota alma
karakteristikleri ve karakteristiklerin simulinkte incelenmesi
Ada trafo stadyum datm sisteminin simulink ortamnda modellenebilmesi iin
S=400 kVA, 630 kVA, 1000 kVA gcnde olan trafolarn R
1
(Primer Sarg Direnci),
I
1
(Primer Sarg Endktans), R
2
(Sekonder Sarg Direnci), I
2
(Sekonder Sarg
Endktans) ve R
m
(Mknatslanma Direnci), X
m
(Mknatslanma endktans)
deerlerini her bir trafo gc iin ayr ayr inceleyerek hesaplamak gerekir. Daha
sonra bulunacak bu deerler matlab simulinkte simulink library browser iindeki Sim
Power Systems Elements iindeki Three Phase Transformer ( fazl trafo) Two
Windings (ki Sarml) trafo kutucuuna girmek gerekir. Bu deerler trafo ara
kutusunda yerine konulur.
S=400 kVA, 630 kVA, 1000 kVA ve 100 MVA grnr gcndeki
transformatrlerin ksa devre testi yaplarak R
1
(Primer Sarg Direnci), I
1
(Primer
Sarg Endktans), R
2
(Sekonder Sarg Direnci), I
2
(Sekonder Sarg Endktans)
deerleri bulunacaktr. Bu deerler bulunduktan sonra Matlab Simulinkte
transformatrlerin blok parametreleri zerine yazlacaktr. Ak devre testi yaplarak
ise transformatrler iin R
m
(Mknatslanma Direnci), X
m
(Mknatslanma
endktans) deerleri bulunacak ve daha sonra Matlab Simulinkteki
transformatrlerin blok parametrelerine bu deerler yazlacaktr. rnek olarak
29
S=1000 kVA iin ksa devre ve ak devre testleri sonunda bulunan deerler ekil 3.22 de
gsterilmitir.
3.2.5.1. S=1000 kVA transformatrlerin analizi, test raporlarnn incelenmesi, ksa
devre ve bota alma karakteristiklerinin bulunmas
ekil 3.18. S=1000 kVA lk Transformatrn gen-Yldz Balant ekilleri
ekil 3.19. S=1000 KVA lk Transformatrn Edeer Devresi
Primer Devrenin
Y
R ve
Y
X deerlerinin denklii
'
Y
R ve
'
Y
X dir.
m
R ve
m
X
transformatrn magnetik parametreleridir.
R
m
:Mknatslanma direnci, X
m
: Mknatslanma Reaktans,
Nominal voltaj deeri 34500 V, Nominal G: 1000 kVA, Frekans 50 Hz.
Ksa Devre Testi:
R
m
ve X
m
gibi magnetik deerler ekil 3.19.daki edeer devreye paralel olarak
balanmaktadr. Bu deerler R
, X
,
'
Y
R ve
'
Y
X deerlerinden ok ok kktr.
hmal edilir.
3 / R
A
3 / X
A
3
R
m
3
X
m
'
Y
R
'
Y
X
3 / 34500 3 / 400
A A A
+ = jX R Z
A
Z
A
Z
A line
I
A phase
I
Y Y Y
jX R Z + =
Y
Z
Y
Z
11 DYn
PRMER SEKONDER

V 34500 V
PP
=
A
V 400 V
PPY
=
30
Verilen deerler
Watt 9092 P
i sc
3
1
=
Psci:Trafonun Ksa devre gc (3faz),

6 u %
k
= , (Bal Gerilim dm),
A 74 . 16 I
sc
= (Ksa devre akm),
o
sc
i sc
3
1 i
28 . 81 151 . 0 cos cos * I * 1195 3030 3 / 9092
3
P
= = = = =
=

: Trafonun gen Balant Gsterimi
Y: Trafonun Yldz Balant Gsterimi
v
P P
: Faz faz aras gerilim deeri
P
s c I
: Ksa devre gc I
s c
:Ksa devre akm eq: indisi denklii gsteriyor.
ekil 3.20. S=1000 kVA lk Transformatrn Sekonderinin Ksa Devre Edilmesi
O = = = 38 . 71
74 . 16
1195
I
V
Z
sc
phase
eq
(Ksa devre empedans)
O = = = 821 . 10 28 . 81 cos * 38 . 71 cos Z R
o
eq eq
O = = = 55 . 70 28 . 81 sin * 38 . 71 sin Z X
o
eq eq
3 / R
A
3 / X
A
'
Y
R
'
Y
X
V 1195 ) 6 (% * ) 3 / 34500 ( =
sc
I
eq
Z
31
'
Y
R 3 / R ~
A
;
'
Y
X 3 / X ~
A
O = =
A A
23 . 16 R 2 / R 3 / R
eq
; O = =
A A
825 . 105 X 2 / X 3 / X
eq
336 . 0 L ) 50 * pi * 2 /( X = =
A A
H
'
Y
R 3 / R ~
A
O = = 41 . 5
3
23 . 16
R
'
Y
;
'
Y
X 3 / X ~
A
O = = 275 . 35
3
825 . 105
X
'
Y
O = =
A
41 . 5 R )
400
34500
( R )
V
V
( R
Y
2
Y
2
Y
'
Y
O =
4
Y
10 * 27 . 7 R
O = =
A
275 . 35 X )
400
34500
( X )
V
V
( X
Y
2
Y
2
Y
'
Y
O = 00474 . 0 X
Y
5
Y Y
10 * 508 . 1 L ) 50 * pi * 2 /( X

= = H
R
= 16.23 , L
= 0.336 H, R
=7.27e-4 ve L
=1.508e-5
Bulunan deerler ekil 3.22 S=1000 kVAlk transformatr iin yerine konulmutur.
Ak Devre Testi:
Verilen Deerler
Watt 7 . 1908 P
o
3
1
=
P
0
= Trafonun bota alma gc ( faz),
A 396 . 13 I
o
= (Bota alma akm) ,
o
o o o
i o
3
1 i
132 . 78 205 . 0 cos cos * I *
3
400
W 23 . 636 3 / 7 . 1908
3
P
= = = = =
=
32

ekil 3.21. S=1000 kVA lk Transformatrn Bota alma Durumunda Edeer Devre
'
Y m
R R >> ;
'
Y m
X X >>
O = = = 235 . 17
396 . 13
3 / 400
Io
V
Z
Yphase
o
(bota alma empedans)
3
R
826 . 83
cos * 396 . 13
3 / 400
R
'
m
o
o
= O =
=
O =
= 617 . 17
sin * 396 . 13
3 / 400
X
o
o
=
3
X
'
m
O = = = k 758 . 1870 R
3
826 . 83
)
400
34500
(
3
R
)
400
34500
(
3
R
m
2
'
m 2 m
O = = = k 162 . 393 X
3
617 . 17
)
400
34500
(
3
X
)
400
34500
(
3
X
m
2
'
m 2 m
H 47 . 1251 ) 50 * pi * 2 /( 393162 ) 50 * pi * 2 /( X L
m m
= = = =
m
L
L
m
=1251.47*3/sqrt(3)
L
m
=1251.47*3/sqrt(3) [3]
'
Y
R
'
Y
X
3
R
'
m
3
X
'
m 3 / 400 o
Z :
33
R
m
= 623583*3=1870.758 k , L
m
= (1251.47*3)/ S H
Bulunan bu deerler ekil 3.22 de S=1000 kVAlk transformatr iin yerine konulmutur.
ekil 3.22. S=1000 kVA ve f=50 Hz lik trafonun blok parametreleri
S=1000 kVA deerindeki trafoyu simulinkte oluturmak iin ele alalm.
Units (birimler) SI veya PU birim deerler sistemlerinde olmaktadr. Tezde SI birim
sistemi kullanlmtr.
Nominal Power(g)=1000 kVA, Nominal Frequancy (frekans)=50 Hz
v
1
: Ph-Ph(Faz-Faz) rms(etkin deeri)=34500 V,
v
2
: Ph-Ph(Faz-Faz) rms(etkin deeri)=400 V alnr.
Winding 1 (ABC) connection:Delta (D11), Sarm 1 balant biimi gen tip
Winding 2 (abc) connection:Yn, Sarm 2 balant biimi yldz ntrdr.[1]
34
ekil 3.24. S=630 kVAlk transformatrn edeer devresi
Primer Devrenin
Y
R ve
Y
'
Y
R ve
'
Y
X dir.
m
R ve
m
X
m
R : Mknatslanma direnci
m
X : Mknatslanma Reaktans
Nominal voltaj deeri 34500 V, Nominal G: 630 kVA, Frekans 50 Hz
Ksa Devre Testi:
R
m
ve X
m
gibi magnetik deerler ekil 3.24 deki edeer devreye paralel olarak
balanmaktadr. Bu deerler R
, X
,
'
Y
R

ve
'
Y
X deerlerinden ok ok kktr.
hmal edilir.
3 / R
A
3 / X
A
3
R
m
3
X
m
'
Y
R
'
Y
X
3 / 34500 3 / 400
A A A
+ = jX R Z
A
Z
A
Z
A line
I
A phase
I
Y Y Y
jX R Z + =
Y
Z
Y
Z
11 DYn
PRMER SEKONDER
V 34500 V
PP
=
A
V 400 V
PPY
=
35
Verilen deerler
P
k d
= 5728 (3 faz toplam ksa devre gc)
P
k d
/ 3= 5728/3= 1909.33 Watt P
k d
= 10.542 A (Ksa devre akm)
1909.33=855.503*10.542*cos
cos = 0.2117 =77.778

ekil 3.25. S=630 kVA lk Transformatrn Sekonderinin Ksa Devre Edilmesi
v
] u z
= (34500/ 3 ) * %4.295= 855.503 V
Z
c q
= v
] u z
/ I
k d
= 855.503/10.542= 81,1518 (Ksa devre empedans)
R
c q
= Z
c q
* cos = 81.1518 * 0.2117= 17.1798
X
c q
= Z
c q
* sin = 81.1518 * sin77.778= 79.3124
R
/3
'
Y
R X
/3
'
Y
X
R
/3=R
c q
/2 R
/3= 17.1798/2 R
= 25.7697
X
/3=X
c q
/2 X
/3 = 79.3124/2 X
= 118.9686
3 / R
A
3 / X
A
'
Y
R
'
Y
X
I
k d
eq
Z
36
X
/ (2*pi*50)= I
= 0.37888 H
R
/3
'
Y
R
'
Y
R =25.7697/ 3= 8.5899
X
/3
'
Y
X
'
Y
X =118.9686/3=39.6562 Ohm
'
Y
R =(I
/I
) * R
(S4Suu4uu)
2
*R
= 8.5899 R
=1.1547e-3
'
Y
X =(I
/I
) * X
(S4Suu4uu)
2
*X
= 39.6562 X
=5.33e-3
X
/ (2*pi*50)= 5.33*10e-3/314= 1.69745e-5 H [3]

Ak Devre Testi
P
0
= 1354.1 Watt (3 faz toplam bota alma gc)
P
0
/3 = 1354.1/3=451.367 W I
0
= 7.072 A(Bota alma akm)
451.367=(400/ 3 )*I
0
*cos cos =451.367/1633.2076=0.276368

=73.9564
37
ekil 3.26. S=630 kVA lk Transformatrn Bota alma Durumunda Edeer Devre
'
Y m
R R >> ;
'
Y m
X X >>
Z
0
=I
] u z
/ I
0
= (400/ 3 ) / 7.072= 32.6555
R
0
=(I
] u z
) / (I
0
*cos )=230.94/1.946183=118.663 = R
m
i
/3 R
m
i
=355.989
X
0
=(I
] u z
) / (I
0
*sin )=230.94/6.767714=34.12378 = X
m
i
/3 X
m
i
=102.37134
R
m
/3=(S4Suu4uu)
2
* R
m
i
/3 R
m
= 2648224.42
X
m
/3=(S4Suu4uu)
2
* X
m
i
/3 X
m
=761546.7965
I
m
= X
m
/ (2*pi*50)=2425.308269 H I
m
=2425.308269*3/(sqrt(3)
u
1
: Trafo hat gerilimi(primer)
u
2
: Trafo hat gerilimi(sekonder)
u
k
: Trafonun bal gerilim dm
I
b
: Trafonun bal akm yzdesi
'
Y
R
'
Y
X
3
R
'
m
3
X
'
m
3 / 400 o
Z :
38
u
1hu t
* %u
k
=34500 * % 4.2954=1481.913 V
u
2 h u t
* % u
k
= 400* % 4.2954=17.1816 V
I
1 h u t
=[630000/ (34500* 3 )] *% I
b
=10.5429* %0.778= 0.082 A
I
2 h u t
=[630000/(400* 3 )] * % I
b
= 909.327*% 0.778=7.07456
ekil 3.28. S=400 kVA lk Transformatrn Edeer devresi
Primer Devrenin
Y
R ve
Y
'
Y
R ve
'
Y
X dir.
m
R ve
m
X
3 / R
A
3 / X
A
3
R
m
3
X
m
'
Y
R
'
Y
X
3 / 34500 3 / 400
A A A
+ = jX R Z
A
Z
A
Z
A line
I
A phase
I
Y Y Y
jX R Z + =
Y
Z
Y
Z
11 DYn
PRMER SEKONDER
V 34500 V
PP
=
A
V 400 V
PPY
=
39
m
R :Mknatslanma direnci
m
X : Mknatslanma Reaktans
Nominal voltaj deeri 34500 V. Nominal G : 400 kVA. Frekans 50 Hz [3]
Ksa Devre Testi:
Verilen deerler
P
k d
= 4165 (3 faz toplam ksa devre gc)
P
k d
/ 3= 4165/3= 1388.33 Watt I
k d
1388.33=975.294*6.693*cos
cos = 0.21268, =77.72
ekil 3.29. S=400 kVAlk transformatrn sekonderinin ksa devre durumunda edeer devresi
v
] u z
= (34500/ 3 ) * %4.8964= 975.294 V
Z
c q
= v
] u z
/ I
k d
= 975.294/6.693= 145.7185 (Ksa devre empedans)
R
c q
= Z
c q
* cos = 145.7185 * 0.21268= 30.9928
X
c q
= Z
c q
* sin = 145.7185 * sin77.72= 142.3844
3 / R
A
3 / X
A
'
Y
R
'
Y
X
I
k d
eq
Z
o
Z :
40
R
/3
'
Y
R X
/3
'
Y
X
R
/3=R
c q
/2 R
/3= 30.9928 /2 R
= 46.4892
X
/3 = X
c q
/2 X
/3 =142.3844/2 X
= 213.5766
X
/ (2*pi*50)= L
= 0.68018 H
R
/3
'
Y
R
'
Y
R =46.4892/ 3= 15.4964
X
/3
'
Y
X
'
Y
X =213.5766/3=71.1922 ohm
'
Y
R =(I
/I
) * R
(S4Suu4uu)
2
*R
= 15.4964 R
=2.083e-3
'
Y
X =(I
/I
) * X
(S4Suu4uu)
2
*X
= 71.1922 X
=9.57e-3
X
/ (2*pi*50)= 9.57*10e-3/314= 3.04777e-5 H

R
= 46.4892 , L
= 0.68018 H, R
=2.083e-3 ve L
=3.04777e-5 H
Bulunan deerler ekil 3.31 de S=400 kVAlk transformatr iin yerine konulmutur.
Ak Devre Testi
P
0
= 1083.6 Watt (3 faz toplam bota alma gc)
41
P
0
/3 = 1083.6/3=361.2 W I
0
361.2 W=(400/ 3 )*I
0
*cos cos =361.2/1503.65=0.2402
=76.1
ekil 3.30. S=400 kVA lk transformatrn bota alma durumunda edeer devre
'
Y m
R R >> ;
'
Y m
X X >>
Z
0
=I
] u z
/ I
0
= (400/ 3 ) / 6.511= 35.469
R
0
=(I
] u z
)/ (I
0
*cos )=230.94/1.5639=147.669 = R
m
i
/3 R
m
i
=443.007
X
0
=(I
] u z
)/ (I
0
*sin )=230.94/6.32=36.541 = X
m
i
/3 X
m
i
=109.623
R
m
/3=(S4Suu4uu)
2
* R
m
i
/3 R
m
= 3299556.761
X
m
/3=(S4Suu4uu)
2
* X
m
i
/3 X
m
=815492.3484
I
m
= X
m
/ (2*pi*50)=2597.10939 H I
m
=2597.10939*3/(sqrt(3)
R
m
= 3299556.761
'
Y
R
'
Y
X
3
R
'
m
3
'
m
X
3 / 400
42
I
m
= (2597.10939*3)/ 3 ) H
Bulunan bu deerler ekil 3.31 de S=400 kVAlk transformatr iin yerine konulmutur.
u
1
: Trafo hat gerilimi(primer)
u
2
: Trafo hat gerilimi(sekonder)
u
k
: Trafonun bal gerilim dm
I
b
: Trafonun bal akm yzdesi
u
1 h u t
* %u
k
=34500 * % 4.8964=1689.258 V
u
2 h u t
* % u
k
= 400* % 4.8964=19.5856 V
I
1 h u t
=[400000/ (34500* 3 )] *% I
b
=6.693* %1.128= 0.07549 A
I
2 h u t
=[400000/(400* 3 )] * % I
b
= 577.35*% 1.128=6.07456
S=400 kVA deerindeki trafoyu simulinkte oluturmak iin ele alalm.
sistemi kullanlmtr.
Nominal Power(g)=400 kVA, Nominal Frequancy (frekans)=50 Hz
I
1
Ph-Ph(Faz-Faz) rms(etkin deeri)=34500 V,
I
2
Ph-Ph(Faz-Faz) rms(etkin deeri)=400 V alnr.
43

PRMER SEKONDER
Winding 1 (ABC) connection:Delta (D11), Sarm 1 balant biimi gen tip
Aada trafonun matlab simulinkte blok parametreleri verilmitir.
ekil 3.31. S=400 kVA ve f=50 Hz lik Trafonun Blok Parametreleri
3.2.5.6. S=100 MVA transformatrlerin analizi, test raporlarnn incelenmesi, ksa

VppPRMERy=154 kV VppSEKONDERy=33,6 kV
ekil 3.32. S=100 MVA lk Transformatrn Yldz-Yldz Balant ekilleri
44
S= 100 MVA; f=50 Hz; 154 kV/33.6 kV

154000 3 33600/ 3

ekil 3.33. S=100 MVA lk Transformatrn Edeer Devresi
Ak Devre Testi
P
0
= 39.635 kW (3 faz toplam bota alma gc)
P
0
/3 = 39.635/3=13212 kW I
0
13.212 kW=(33600/ 3 )* I
0
* cos cos =13.212/15332.9451=0.861673
=30.4969
ekil 3.34. S=100 MVA lk Transformatrn Bota alma Durumunda Edeer Devre
'
2 Y
R
'
2 Y
X
'
m
R
'
m
X
o
Z :
Y
R
Y
X
m
R
m
X
'
Y
R
'
Y
X
45
'
Y m
R R >> ;
'
Y m
X X >>
Z
0
=I
] u z
/ I
0
= (33600/ 3 )/ 0.7904=24543.23 (Bota alma empedans)
R
0
=(I
] u z
)/ (I
0
*cos )= (33600/ 3 )/0.681066=28483.243 =R
0
X
0
=(I
] u z
) / (I
0
*sin )= (33600/ 3 )/0.401097=48364.782 =X
0
R
m
=(154000/33600)^2*R
0
R
m
=598256.339
X
m
=(154000/33600)^2*R
0
X
m
=1015844.208
I
m
= X
m
/(2*pi*50)=3235.172 I
m
=3235.172*3/sqrt(3)
R
m
= 598256.339
I
m
= (3235.172*3)/ 3 H
Bulunan bu deerler ekil 3.36 da S=100 MVAlk transformatr iin yerine konulmutur.
Ksa Devre Testi:
Verilen deerler
P
k d
= 2481 kW (3 faz toplam ksa devre gc)
P
k d
/ 3= 2481/3= 827 kW I
k d
46
827 kW=10607.44*374.7*cos
cos = 0.20807 =78
ekil 3.35. S=100 MVA lk Transformatrn Sekonderinin Ksa Devre Durumunda Edeer Devre
v
] u z
= (154000/ 3 ) * %11.93= 10607.44 V
Z
c q
= v
] u z
/ I
k d
= 10607.44/374.7= 28.309 (Ksa devre empedans)
R
c q
= Z
c q
* cos = 28.309 * 0.20807= 5.88091
X
c q
= Z
c q
* sin = 28.309 * sin78= 28.28585
R
'
Y
R X
'
Y
X
R
=R
c q
/2 R
= 2.94455
X
= X
c q
/2 X
= 13.832956
X
/ (2*pi*50)= L
= 0.044054 H
1 Y
R
1 Y
X '
2 Y
R
'
2 Y
X
eq
Z
47
R
'
Y
R X
'
Y
X
'
Y
R =(I
/I
) * R
(1S4uuuSS6uu)
2
*R
= 2.94455 R
=0.1401912
'
Y
X =(I
/I
) * X
(1S4uuuSS6uu)
2
*X
= 13.832956 X
=0.658583 H
X
/ (2*pi*50)= 9.57*10e-3/314= 2.0974e-3 H

R
= 2.94455 , L
= 0.044054 H, R
=0.1401912 ve L
=2.0974e-3 H
Bulunan deerler ekil 3.36 da S=100 MVAlk transformatr iin
yerine konulmutur.
I
1 h u t
=[100000000/(154000* 3 )]=374.9027A
I
2 h u t
=[100000000/(33600* 3 )]=1718.3043A I
1 h u t
= I
1 ] u z
I
2 h u t
= I
2 ] u z

I1
0
=[100000000/(154000* 3 )]* %I
b
=74.9027*% 0.046=0.17245 A
I2
0
=[100000000/(33600* 3 )]* % I
b
=1718.3043*% 0.046=0.7904 A
3.2.5.7 S=100 MVA Transformatrn Matlab Simulink Modeli
S=100 MVA deerindeki trafoyu simulinkte oluturmak iin ele alalm.
sistemi kullanlmtr.
Nominal Power(g)=100 MVA, Nominal Frequancy (frekans)=50 Hz
48
v
1
=Ph-Ph(Faz-Faz) rms(etkin deeri)=154000 V,
v
2
=Ph-Ph(Faz-Faz) rms(etkin deeri)=33600 V alnr.
Winding 1 (ABC) connection: Yn,, Sarm 1 balant biimi gen tip
Aada trafonun blok parametreleri verilmitir.
ekil 3.36. S=100 MVA ve f=50 hz lik Trafonun Blok Parametreleri
49
Tablo 3.3 S=1000 KVA Gcndeki Trafo in Trafonun Parametreleri Kullanlarak
Adm Adm Trafo Deerleri Hesab
16.73 A gen sarg hat akm (A)
1443 A Yldz sarg hat akm (A)
16.73/ 9.66 A gen sarg akm (A)
1443 A Yldz sarg faz akm (A)
16.73*(0.928%) 0.1552 Agen bota hat akm (A)
9.66*(0.928%) 0.0896 Agen bota sarg akm (A)
1443* (0.928%) 13.39 A Yldz sarg bota hat akm (A)
1443* (0.928%) 13.39 A Yldz sarg bota sarg akm (A)
gen srekli ksa devre
16.73 /(5.98%) 279.7 A hat akm (A)
Yldz srekli ksa devre
1443 /(5.98%) 24126 A hat akm (A)
FF 2
hat 2
V 3
S
I
400 * 3
1000000
3
I
I
hat 1
faz 1

3
hat 2 faz 2
I I
400 * 3
1000000
yzdesi akm bota * I I
hat 1 0 _ 1

FF 1
hat 1
V 3
S
I
34500 * 3
1000000
yzdesi akm bota * I I
faz 1 0 _ 1

yzdesi akm bota * I 2 I
hat 2 0 _ 1

yzdesi akm bota * I 2 I
faz 2 0 _ 1

) oran lim geri devre ksa /( I
hat 1
hat 2
1443 /(5.98%) 24126 A hat akm (A)
gen srekli ksa devre
9.66 /(5.98%) 161.5 A faz akm (A)
Yldz srekli ksa devre
1443 /(5.98%) 24126 A faz akm (A)
gen hat ksa devre
34500*(5.98%) 2064 V gerilimi (V)
Yldz hat ksa devre
400*(5.98%) 23.93 V gerilimi (V)
34500*(5.98%) 1192 V gen faz ksa devre gerilimi (V)
400*(5.98%) 23.93 V Yldz faz ksa devre gerilimi (V)
213.66 gen ksa devre empedans
0.0096 Yldz ksa devre empedans
(Ohm)
hat 2
faz 1
faz 2
) oran lim geri devre ksa ( * U
hat 1
hat 2
faz 1
3 /
) oran lim geri devre ks ( * U
faz 2
faz 1
Z
66 . 9
2064
I
U
faz 1
faz 1

faz 2
Z
1443 3
93 . 23
I 3
U
faz 2
faz 2

Tablo 3.3 (Devam) 50
32.47 gen ksa devre direnci (ohm)
0.0015 Yldz ksa devre direnci (ohm)
211.17 gen ksa devre empedans (ohm)
/(2*pi*50) 0.6722 gen ksa devre selfi (henry)
0.0095 Yldz ksa devre empedans (ohm)
/(2*pi*50) 0,00003 Yldz ksa devre selfi (henry)
0.0184 A gen faz sarg bota alma
(akmn aktif bileeni) aktif akm(A)
2.7554 A Yldz faz sarg bota alma aktif
faz 1
R
2 2
faz 1
n 1
) 66 . 9 /( )
3
9092
( I / )
3
P
(
faz 2
R
2 2
faz 2
n 1
) 1443 /( )
3
9092
( I / )
3
P
(
faz 1
X
2
faz 1
2
faz 1
R Z
faz 1
L
faz 1
X
faz 2
X
2
faz 2
2
faz 2
R Z
faz 2
L
faz 2
X
arg s fe 1
I

34500 /
3
1909
U /
3
P
hat 1
o

arg s fe 2
I
) 3 / 400 /(
1909
U /
P
arg s 2
o

2.7554 A Yldz faz sarg bota alma aktif
(akmn aktif bileeni) akm(A)
0.0184 A gen faz sarg bota alma aktif
(akmn aktif bileeni) akm(A)
0.0319 A gen hat bota alma aktif akm
(akmn aktif bileeni)
1.8705*
Faz bana demir magnetik devre kayp
direnci (ohm)primerden baklnca gzken
Faz bana demir magnetik devre kayp
83.81 direnci(ohm)sekonderden baklnca
gzken
(bota g katsays)
(bota g katsays) 0.205 (primer=sekonder)
(primer=sekonder)
Bota g katsays
78.17 as -derece
Faz bana demir magnetik devre
3.94* kayp empedans (ohm)
1.277* Faz bana demir magnetik devre
kayp selfi (henry)
17.59 Faz bana demir magnetik devre
kayp empedans (ohm) sekonderden
bakldnda gzken deer
arg s fe 2
I
) 3 / 400 /(
3
U /
3
arg s 2
o

arg s fe 1
I

34500 /
3
1909
U /
3
P
hat 1
o

hat fe 1
I

3 * I
arg s fe 1
) arg s ( R
fe 1 2 2
arg s fe
o
0184 . 0
3 / 1909
) I (
3 / P
6
10
) arg s ( R
fe 2
2 2
arg s fe 2
o
7554 . 2
3 / 1909
) I (
3 / P
o
cos
0 1
o
o
I * 34500 * 3
P
cos

1552 . 0 * 34500 * 3
1909
cos
o

o
o
1
cos
) arg s ( X
fe 1
) I * /(tan 34500
fe 2 o
5
10
) arg s ( L
fe 1
50 * pi * 2
) arg s ( X
fe 1
3
10
) arg s ( X
fe 2 ) I * /(tan 231
fe 2 o
51
Tablo 3.3 (Devam)
Faz bana demir magnetik devre
0.056 H kayp selfi (henry)sekonderden
gzken
325430 gen magnetik devre empedans
14.54 ohm Yldz magnetik devre empedans
0.0876 A Yldz faz sarg bota alma reaktif
(akmn reaktif bileeni) akm(A)
13.129 A gen faz sarg bota alma reaktif
(akmn reaktif bileeni) akm(A)

) arg s ( L
fe 2
50 * pi * 2
) arg s ( X
fe 2
fe 1
Z
) R X /( R * X
fe 1 fe 1 fe 1 fe 1

fe 2
Z
) R X /( R * X
fe 2 fe 2 fe 2 fe 2

hat Xfe 1
I

hat Xfe 2
I

fe 2 hat 2
X / ) 3 / V (
fe 1 / hat 1
X V
52
3.2.6. S=400 kVA - 1000 kVA- 100 MVA trafolarn ksa devre ve bota alma
karakteristiklerinin matlab simulink ortamnda incelenmesi
ekil 3.37. S=400 kVA Deerindeki Trafonun Matlab Simulinkte Sekonderinin Ksa Devre Edilmesi
(devre 1) ve Primerinin Ksa Devre Edilmesi (devre2) Sonucu Ksa Devre Gc ve Ksa Devre
Akmnn Bulunmas
S=400 kVA deerindeki trafo ksa devre edilince tek faz ksa devre gc 1387 W
bulunmutur. Primer ksa devre akm 6.69 A, sekonder ksa devre akm 577 A dir.
Sistemdeki A.C Gerilim kaynaklarna 120 derece faz fark uygulanmtr.
34.5kv/400 V
6.69
DEVRE 1
34.5/0.4kV
577
DEVRE 2
powergui
Continuous
v
+
-
v
+
-
TRAFO
A
B
C
a
b
c
n
TRAFO
A
B
C
a
b
c
n
RMS1
signal rms
RMS
signal rms
Display 3
577
Display 2
1387
6376
Display 1
6.69
Display
1387
6375
i
+
-
i
+
-
V
I
PQ
V
I
PQ
53
ekil 3.38. S=400 kVA f=50 Hz 34,5/0,4 kv Deerindeki Trafonun Blok Parametreleri
u
1 h u t
* % u
k
=34500*% 4.8964=1689.258 V
u
2 h u t
* % u
k
=400*% 4.8964=19.5856 V
ekil 3.39. S=400 kVA Trafonun Sekonderinin Ksa Devre Edilmesinde Primer Tarafndaki AC
Gerilim Kaynann Blok Parametreleri
54
ekil 3.40. S=400 kVA Trafonun Sekonderinin Ksa Devre Edilmesinde Sekonder Tarafndaki AC
55
ekil 3.41. S=400 kVA Deerindeki Trafonun Matlab Simulinkte Sekonderinin Bota altrlmas
Durumunda (devre 3) ve Primerinin Bota altrlmas Durumunda (devre4) Sonucu Bota alma
Gc ve Bota alma Akmnn Bulunmas
S=400 kVA deerindeki trafo ksa devre edilince tek faz bota alma gc 361 W
bulunmutur. Primer bota alma akm 0.07534 A, sekonder bota alma akm
6.497 A(yaklak) dir.
I
1 h u t
= [400000/(34500* 3 )]*% I
b
=6.693*% 1.128=0.07549 A
I
2 h u t
= [400000/(400* 3 )]*% I
b
=577.35*% 1.128=6.5125 A
34.5/0.4kV
DEVRE 3
34.5/0.4kV
DEVRE 4
powergui
Continuous
v
+
-
v
+
-
v
+
-
v
+
-
TRAFO 2
A
B
C
a
b
c
n
TRAFO
A
B
C
a
b
c
n
RMS4
signal rms
RMS 3
signal rms
RMS 2
signal rms
Display 9
361 .1
842
Display 8
0.07534
Display 7
6.497
Display 6
361
841 .8
Display 5
0
Display 4
361 .2
842 .1
Display 10
1.992 e+004
i
+
-
i
+
-
i
+
-
i
+
-
V
I
PQ
V
I
PQ
V
I
PQ
56
ekil 3.42. S=400 kVA Trafonun Sekonderinin Bota almas Durumunda Primer Tarafndaki AC
ekil 3.43. S=400 kVA Trafonun Sekonderinin Bota altrlmas Durumunda Sekonder
Tarafndaki AC Gerilim Kaynann Blok Parametreleri
57
ekil 3.44. S=1000 kVA Deerindeki Trafonun Matlab Simulinkte Sekonderinin Ksa Devre Edilmesi
Akmnn Bulunmas
S=1000 kVA deerindeki trafo ksa devre edilince tek faz ksa devre gc 3028 W
bulunmutur. Primer ksa devre akm 16.72 A,sekonder ksa devre akm 1442 A dir.
Bu deerler yaklak deerlerdir.Sistem simulinkte 0.2 sn altrlmtr.
34.5kv/400 V
DEVRE 1
DEVRE 2
34.5/0.4kV
powergui
Continuous
v
+
-
v
+
-
TRAFO4
A
B
C
a
b
c
n
TRAFO 1
A
B
C
a
b
c
n
RMS1
signal rms
RMS
signal rms
Display 3
1442
Display 2
3028
1.97e+004
Display 1
16.72
Display
3027
1.97e+004
i
+
-
i
+
-
V
I
PQ
V
I
PQ
58
ekil 3.45. S=1000 kVA f=50 Hz 34,5/0,4 kv Deerindeki Trafonun Blok Parametreleri
ekil 3.46. S=1000 kVA Trafonun Sekonderinin Ksa Devre Edilmesinde Primer Tarafndaki AC
59
ekil 3.47. S=400 KVA Trafonun Sekonderinin Ksa Devre Edilmesinde Sekonder Tarafndaki AC
60
ekil 3.48. S=400 kVA Deerindeki Trafonun Matlab Simulinkte Sekonderinin Bota altrlmas
S=1000 kVA deerindeki trafo bota altrlnca tek faz bota alma gc 636.2
W bulunmutur. Primer bota alma akm 0.1551 A,sekonder bota alma akm
13.38 A (yaklak) dir.
34.5/0.4kV
DEVRE 3
34.5/0.4kV
DEVRE 4
powergui
Continuous
v
+
-
v
+
-
v
+
-
v
+
-
TRAFO 2
A
B
C
a
b
c
n
TRAFO
A
B
C
a
b
c
n
RMS4
signal rms
RMS3
signal rms
RMS2
signal rms
Display 9
636 .1
1747
Display 8
0.1551
Display 7
13.38
Display 6
636 .2
1747
Display 5
0
Display 4
636 .2
1747
Display 10
1.992 e+004
i
+
-
i
+
-
i
+
-
i
+
-
V
I
PQ
V
I
PQ
V
I
PQ
61
ekil 3.49. S=1000 kVA Trafonun Sekonderinin Bota almas Durumunda Primer Tarafndaki AC
ekil 3.50. S=1000 kVA Trafonun Sekonderinin Bota altrlmas Durumunda Sekonder
62
ekil 3.51. S=100 MVA Deerindeki Trafonun Matlab Simulinkte Sekonderinin Ksa Devre Edilmesi
Akmnn Bulunmas
154 kv/33.6kv
DEVRE 1
154 /33.6 kv
DEVRE 2
powergui
Continuous
v
+
-
v
+
-
TRAFO 2
A
B
C
N
a
b
c
n
TRAFO 1
A
B
C
N
a
b
c
n
Scope
RMS1
signal rms
RMS
signal rms
Display 3
1718
Display 2
8.274 e+005
3.888 e+006
Display 1
374 .8
Display
8.273 e+005
3.888 e+006
i
+
-
i
+
-
V
I
PQ
V
I
PQ
63
S=100 MVA deerindeki trafo ksa devre edilince tek faz ksa devre gc 827 kW
bulunmutur. Primer ksa devre akm 374.8 A,sekonder ksa devre akm 1718 A dir.
Bu deerler yaklak deerlerdir.Sistem simulinkte 0.2 sn altrlmtr.
ekil 3.52 . S=100 MVA f=50 Hz 154/33.6 kV Deerindeki Trafonun Blok Parametreleri
I
1 h u t
=[100000000/(154000* 3 )] =374.9027A
I
2 h u t
=[100000000/(33600* 3 )] =1718.3043A
64
ekil 3.53. S=100 MVA Trafonun Sekonderinin Ksa Devre Edilmesinde Primer Tarafndaki AC
ekil 3.54. S=100 MVA Trafonun Sekonderinin Ksa Devre Edilmesinde Sekonder Tarafndaki AC
u
1 h u t
* % u
k
=154000*%11,93=18372.2 V
u
2 h u t
* % u
k
=33600*%11,93=4008.48 V
65
ekil 3.55. S=100 MVA Deerindeki Trafonun Matlab Simulinkte Sekonderinin Bota altrlmas
154 /33.6 kv
DEVRE 3
154 /33.6 kv
0.7904
DEVRE 4
powergui
Continuous
v
+
-
v
+
-
v
+
-
v
+
-
TRAFO 4
A
B
C
N
a
b
c
n
TRAFO 2
A
B
C
N
a
b
c
n
RMS4
signal rms
RMS3
signal rms
RMS2
signal rms
Display 9
1.321 e+004
4490
Display 8
0.1724
Display 7
0.7904
Display 6
1.321 e+004
4490
Display 5
0
Display 4
1.321 e+004
4490
Display 10
8.891 e+004
i
+
-
i
+
-
i
+
-
i
+
-
V
I
PQ
V
I
PQ
V
I
PQ
66
S=100 MVA deerindeki trafo bota altrlnca tek faz bota alma gc 13.21
kW bulunmutur. Primer bota alma akm 0.1724 A, sekonder bota alma
akm 0.7904 A (yaklak) dir.
I 1
0
=[100000000/(154000* 3 )]* % I
b
=374.9027*%0.046=0.17245 A
I 2
0
=[100000000/(33600* 3 )]* % I
b
=1718.3043*%0.046=0.7904 A
ekil 3.56. S=100 MVA Trafonun Sekonderinin Bota almas Durumunda Primer Tarafndaki
AC Gerilim Kaynann Blok Parametreleri
ekil 3.57. S=100 MVA Trafonun Sekonderinin Bota altrlmas Durumunda Sekonder
BLM 4. ADA TRAFO-STADYUM DAITIM SSTEMNN
MATLAB SMULNKTE MODELLENMES
ekil 4.1. Ada Trafo-Stadyum Datm Sisteminin Matlab Simulinkte Modeli
yuvam sokak
A
B
C
a
b
c
n
powergui
Discrete,
Ts = 1e-005 s
luleci 1
A
B
C
a
b
c
n
luleci
A
B
C
a
b
c
n
kraas
A
B
C
a
b
c
n
katli pazar
A
B
C
a
b
c
n
imamhatip
A
B
C
a
b
c
n
gokce sokak
A
B
C
a
b
c
n
askerlik subesi
A
B
C
a
b
c
n
ahmet akkoc
A
B
C
a
b
c
n
A
B
C
A B C
A B C
A B C
A
B
C
A B C
A B C
A B C
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
ADA TRAFO
A
B
C
N
a
b
c
n
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
68
Sakarya Elektrik Datm A.. nin, Sakarya l Mdrl nn 154 kV / 33.6 kV
Ana indirici Merkez (Ada Trafo) ve Stadyum da bulunan Trafo Merkezinden
mamhatip Lisesi, Ahmet Akko ilkretim okulu, Kraas alveri merkezi, Katl
Pazar, Gke Sokak, Lleci Soka, Yuvam Soka ve Askerlik ubesi yaknnda
bulunan trafolara elektrik enerjisinin datlmasnn modeli matlab simulinkte
oluturulmutur [1].
ekil 4.2. Kraas Alveri Merkezi Civarndaki Trafonun knn A fazndan Geen Akmn
Grafiinin Bulunmas iin Matlab Simulinkte Modellenmesi
yuvam sokak
A
B
C
a
b
c
n
powergui
Discrete,
Ts = 1e-005 s
luleci 1
A
B
C
a
b
c
n
luleci
A
B
C
a
b
c
n
kraas
A
B
C
a
b
c
n
katli pazar
A
B
C
a
b
c
n imamhatip
A
B
C
a
b
c
n
gokce sokak
A
B
C
a
b
c
n
askerlik subesi
A
B
C
a
b
c
n
ahmet akkoc
A
B
C
a
b
c
n
A
B
C
A B C
A B C
A B C
A
B
C
A B C
A B C
A B C
Scope
RMS
signal rms
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
i
+
-
ADA TRAFO
A
B
C
N
a
b
c
n
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
69
ekil 4.3. aretin (karakknn ortalamasn bir periyot boyunca alr) Simulink Modeli
ekil 4.4. aretin (karakknn ortalamasn bir periyot boyunca alr) Blok Parametreleri
ekil 4.5. Akm lerin Simulink Modeli

ekil 4.6. Akm lerin Blok Parametreleri
70
ekil 4.7. Kraas Alveri Merkezi Civarndaki Trafonun knn A Fazndan Geen Akmn Grafii
0.00001 saniyelik discrete (ayrk zamanda), 1,5 saniye matlab simulinkin
altrlmasyla yukardaki grafik bulunmutur. Kraas civarnda trafoda A faznda
balangta 0-0.02 saniye arasnda akm tepe noktasna km (1470 A) civar ve 0,2
saniyede 1424 A, 0,4 saniyede 1395 A, 0,6 saniyede 1376 A, 0,8 saniyede 1366 A, 1
saniyede 1360, 1,4 saniye den sonra akm yaklak 1355 A seviyesindedir.
S=1000 kVA, f=50 hz deerinde olan kraas alveri merkezi civarndaki trafoda;
COS =0,936 (Mterinin ektii akmn oran)
P=1000*cos =1000*0.936=936 kW Q
L
=1000*sin 20.609=351.999 kVAR
71
ekil 4.8. Kraas Alveri Merkezi Civarndaki Trafonun Besledii Mterinin P (aktif g), QL
(endktif reaktif g) Deerleri
72
ekil 4.9. Gke Sokak Civarndaki Trafonun knn A Fazndan Geen Akmn Grafiinin
Bulunmas in Matlab Simulinkte Modellenmesi
yuvam sokak
A
B
C
a
b
c
n
powergui
Discrete,
Ts = 1e-005 s
luleci 1
A
B
C
a
b
c
n
luleci
A
B
C
a
b
c
n
kraas
A
B
C
a
b
c
n
katli pazar
A
B
C
a
b
c
n imamhatip
A
B
C
a
b
c
n
gokce sokak
A
B
C
a
b
c
n
askerlik subesi
A
B
C
a
b
c
n
ahmet akkoc
A
B
C
a
b
c
n
A
B
C
A B C
A B C
A B C
A
B
C
A B C
A B C
A B C
Scope 1
RMS
signal rms
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
i
+
-
ADA TRAFO
A
B
C
N
a
b
c
n
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
73
ekil 4.10. aretin (karakknn ortalamasn bir periyot boyunca alr) Blok Parametreleri
ekil 4.11. Gke Sokak Civarndaki Trafonun knn A Fazndan Geen Akmn Grafii
0.00001 saniyelik discrete (ayrk zamanda), 1.5 saniye matlab simulinkin
altrlmasyla yukardaki grafik bulunmutur. Kraas civarnda A faznda
balangta 0-0.02 saniye arasnda akm tepe noktasna km (592 A) civar ve 0.2
74
saniyede 570 A, 0.4 saniyede 558 A, 0.6 saniyede 551 A, 0.8 saniyede 547 A, 1
saniyede 545 A, 1.4 saniye den sonra akm yaklak 543.5 A seviyesindedir.
S=400 kVA, f=50 Hz deerinde olan kraas civarndaki trafoda;
COS =0,935(Mterinin ektii akmn oran)
P=400*cos =1000*0.935=374 kW Q
L
=400*sin 20.771=141.859 kVAR
ekil 4.12. Gke Sokak Civarndaki Trafonun Besledii Mterinin P (aktif g), QL (endktif
reaktif g) Deerleri
75
ekil 4.13. Ada Trafo-Stadyum Datm Sisteminde Stadyumdaki Kesicilerde Faz Ksa Devre
Olmas Durumunda Simulink Modeli
yuvam sokak
A
B
C
a
b
c
n
powergui
Discrete,
Ts = 1e-005 s
luleci 1
A
B
C
a
b
c
n
luleci
A
B
C
a
b
c
n
kraas
A
B
C
a
b
c
n
katli pazar
A
B
C
a
b
c
n imamhatip
A
B
C
a
b
c
n
gokce sokak
A
B
C
a
b
c
n
askerlik subesi
A
B
C
a
b
c
n
ahmet akkoc
A
B
C
a
b
c
n
Three -Phase Fault
A
B
C
A
B
C
A
B
C
A B C
A B C
A B C
A
B
C
A B C
A B C
A B C
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
ADA TRAFO
A
B
C
N
a
b
c
n
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
76
ekil 4.14 . faz Ksa Devre Hatasnn Simulink Modeli
ekil 4.15. faz Ksa Devre Hatasnn Blok Parametreleri
Transition status: gei durumu
Transition time: gei zaman
77
ekil 4.16. Stadyumdaki Kesicilerde Sistem altktan 1.2 Saniye Sonra 3 faz Ksa Devre Olmas
Durumunda Stadyum knda C Fazndan Akan Akmn Grafii
Stadyumda bulunan kesicilerin seimini yapmak iin ekil 4.16.daki grafie
baktmzda 1.2 saniye annda kesici zerinden 1.43 kA deerinde yaklak olarak
akm gemektedir. Kesici seimi 1.43 kA deerinin bir stne dayanabilen kesici
olmaldr.
Stadyumdaki kesicilerde sistem altktan 1.2 saniye sonra 3 faz ksa devre olmas
durumunda Kraas alveri merkezi civarnda ve gke sokak civarnda bulunan
trafolarn kndaki A fazndan geen akm grafikleri ekil 4.7 ve ekil 4.11.de
gsterilmitir.
78
ekil 4.17. Stadyumdaki Kesicilerde Sistem altktan 1.2 Saniye Sonra 3 Faz Ksa Devre Olmas
Durumunda Kraas Alveri Merkezi Civarnda Bulunan Trafonun knda A Fazndan Akan
Akmn Grafii
Sistem altrldktan 1.22 saniye civarnda Kraas alveri merkezi civarndaki
trafonun A fazndan geen akm 460 A dmektedir. Gittike sfr deerine doru
azalmaktadr. faz ksa devre devre olmadan nce 1.4 saniye civarnda 1355 A
akm akmaktayd. Sistem belli bir zaman sonra kecektir.
ekil 4.18. Stadyumdaki Kesicilerde Sistem altktan 1.2 Saniye Sonra 3 Faz Ksa Devre Olmas
Durumunda Gke Sokak Civarnda Bulunan Trafonun knda A Fazndan Akan Akmn Grafii
Sistem altrldktan 1.22 saniye civarnda Gke sokak civarndaki trafonun A
fazndan geen akm 193 A dmektedir. Gittike sfr deerine doru azalmaktadr.
79
faz ksa devre devre olmadan nce 1.4 saniye civarnda 543.5 A akm
akmaktayd. Sistem belli bir zaman sonra kecektir.
ekil 4.19. Ada Trafo-Stadyum Datm Sisteminde Ahmet Akko Civarndaki Trafo ile Kraas
Alveri Merkezi Civarndaki Faz Toplam Aktif G ve Reaktif Gcn Bulunmas in
Oluturulan Matlab Simulink Modeli
yuvam sokak
A
B
C
a
b
c
n
powergui
Discrete,
Ts = 1e-005 s
luleci 1
A
B
C
a
b
c
n
luleci
A
B
C
a
b
c
n
kraas
A
B
C
a
b
c
n
katli pazar
A
B
C
a
b
c
n imamhatip
A
B
C
a
b
c
n
gokce sokak
A
B
C
a
b
c
n
askerlik subesi
A
B
C
a
b
c
n
ahmet akkoc
A
B
C
a
b
c
n
v
+
-
A
B
C
A B C
A B C
A B C
A
B
C
A B C
A B C
A B C
Scope
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
node 10
Gain
3
i
+
-
Active & Reactive
Power
V
I
PQ
ADA TRAFO
A
B
C
N
a
b
c
n
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
port2
port4
Port 6
Port 1
Port 3
Port 5
80
ekil 4.20. Akm l Aleti Simulink Blou
ekil 4.21. Gerilim l aleti Simulink Blou
ekil 4.22 .Tek Faz in Aktif G ve Reaktif Gcn Bulunmas in Simulink Blou
ekil 4.23. Ahmet Akko Civarndaki Trafo ile Kraas Alveri Merkezindeki Trafolar Arasndaki
Faz Toplam Aktif G ve Reaktif G Deerleri Grafii
P:Aktif G Q:Reaktif G
Grafikte Ahmet Akko civarndaki trafo ile Kraas alveri merkezindeki trafo
arasnda balang annda sabit kald yere kadar (sabit kalmyor kk deiimler
oluyor) P=2.7 MW Q=1.16 MVAR oluyor.
81
4.1. Ada Trafo-Stadyum Enerji Datm Sisteminde eitli Noktalarda Normal
altrma, Ksa Devre Durumunda Akm Deerleri ve Aktif-Reaktif G
Deerleri
Tablo 4.1. Ada Trafo-Stadyum Datm Sisteminde Dengeli Sistemde Trafolarn Giri ve klarnda
A Fazndan Akan Akm Deerleri (Sistemin Normal almas)
0.02 sn 0.2 sn 0.6 sn 1 sn 1.4 sn
1-mamhatip civarndaki trafo
Giri : 7.071 A 6.763 A 6.455 A 6.362 A 6.335 A
k: 589.7 A 570.5 A 550.9 A 545.1 A 543.4 A
2-Ahmet Akko ..O civarndaki trafo
Giri : 17.6 A 16.88 A 16.11 A 15.86 A 15.78 A
k: 1468 A 1424 A 1376 A 1360 A 1355 A
3-Kraas alveri merkezi civarndaki trafo
Giri : 17.57 A 16.85 A 16.1 A 15.86 A 15.77 A
k: 1467 A 1423 A 1375 A 1359 A 1354 A
4-Katl Pazar yeri civarndaki trafo
Giri : 17.59 A 16.86 A 16.1 A 15.85 A 15.77 A
k: 1468 A 1423 A 1375 A 1359 A 1354 A
5-Askerlik ubesi civarndaki trafo
Giri : 17.64 A 16.88 A 16.1 A 15.85 A 15.77 A
k: 1471 A 1425 A 1375 A 1359 A 1354 A
6-Yuvam sokak civarndaki trafo
Giri : 17.59 A 16.87 A 16.1 A 15.85 A 15.77 A
k: 1468 A 1424 A 1375 A 1359 A 1354 A
7-Lleci sokak civarndaki trafo
Giri : 35.24 A 33.77 A 32.22 A 31.71 A 31.55 A
k: 2940 A 2850 A 2751 A 2719 A 2709 A
8-Gke sokak civarndaki trafo
Giri : 7.07 A 6.76 A 6.452 A 6.36 A 6.333 A
k: 589.6 A 570.3 A 550.7 A 544.9 A 543.3 A
Adapazar Teda n stadyum datm sisteminde sistem iindeki trafolarn A fazna
(primer) giren ve trafolarn (sekonder) tarafndan kan akm deerleri (sistemin
normal alt kabul edilerek) tablo 4.1.de gsterilmitir.
Bylece matlab simulinkte bir sistemin modellenmesi sonucunda sistemin herhangi
bir noktasnda akm deerleri bulunmaktadr. Bu akm deerlerine baklarak kesici,
sigorta, termik magnetik alterler seilmektedir.
82
Tablo4.2. Ada Trafo-Stadyum Datm Sisteminde Sistemin almaya Balamasndan 0.5 Saniye
Sonra Stadyum Kesici Giriinde Faz Ksa Devre Durumunda Trafolarn Giri ve knda A
Fazndan Akan Akm Deerleri
0.6 sn 1 sn 1.4 sn
Giri : 1.554 A 0.979 A 0.617 A
k: 115.2 A 72.5 A 45.58 A
Giri : 3.682 A 2.433 A 1.608 A
k: 273.8 A 180.7 A 119.2 A
Giri : 3.671 A 2.416 A 1.59 A
k: 272.9 A 179.4 A 117.9 A
Giri : 3.718 A 2.434 A 1.594 A
k: 276.4 A 180.8 A 118.2 A
Giri : 3.795 A 2.471 A 1.609 A
k: 282.1 A 183.5 A 119.3 A
Giri : 3.705 A 2.434 A 1.599 A
k: 275.4 A 180.7 A 118.6 A
Giri : 7.453 A 4.903 A 3.226 A
k: 554.1 A 364.1 A 239.2 A
Giri : 1.56 A 0.9789 A 0.6142 A
k: 115.7 A 72.49 A 45.37 A
Sistem alrken en ciddi ksa devrelerden biri olan faz ksa devre stadyum kesici
giriinde uygulanarak sistem iindeki trafolarn A fazna (primer) giren ve trafolarn
(sekonder) tarafndan kan akm deerleri ( faz ksa devre durumunda) Tablo 4.2.
de gsterilmitir.
Sistemin herhangi bir noktasnda bir ksa devre olmas durumunda sistem iinde
istenilen bir noktada akm deerleri bulunmakta, sistem iinde bulunan kesici,
sigorta, termik magnetik alter v.b devre elemanlarnn sistem iin yeterli deerde
olup olmad anlalabilmektedir.
83
Tablo4.3. Ada Trafo Stadyum Datm Sisteminde Trafo Girilerindeki Faz Toplam Aktif
ve Reaktif G Deerleri
0.2 sn 0.6 sn 1 sn 1.4 sn
Giri : P: 336 kw 335.6 kw 335.3 kw 335.2 kw
Q: 144.6 kvar 144.6 kvar 144.6 kvar 144.6 kvar
Giri : P: 832.2 kw 831.2 kw 830.6 kw 830.3 kw
Giri : P: 832.9 kw 831.9 kw 831.4 kw 831.1 kw
Giri : P: 831.7 kw 830.7 kw 830.2 kw 829.9 kw
Giri : P: 829.6 kw 828.5 kw 828 kw 827.7 kw
Giri : P: 831.9 kw 830.9 kw 830.3 kw 830 kw
Giri : P: 1662 kw 1660 kw 1659 kw 1658 kw
Giri : P: 335.9 kw 335.5 kw 335.3 kw 335.1 kw
Adapazar Teda datm sisteminde trafolarn giri noktalarnda faz toplam aktif
ve reaktif gler Tablo 4.3.de gsterilmitir. Matlab simulinkte sistemin
modellenmesi sonucunda sistem iinde tm noktalarda aktif ve reaktif g deerleri
bulunmaktadr. Bylece sistem iinde trafolarn mteri tarafnda kompanzasyon
ihtiya olup olmad belirlenebilmektedir.
84
Tablo4.4. Ada Trafo-Stadyum Datm Sisteminde Trafolar Arasndaki Faz Toplam Aktif
ve Reaktif G Deerleri
0.2 sn 0.6 sn 1 sn
1-mamhatip-Ahmet Akko civarndaki trafolar aras
P: 2.433 Mw 2.43 Mw 2.429 Mw
Q: 1.05 Mvar 1.051 Mvar 1.051 Mvar
2-Ahmet Akko-Kraas al.merkezi civarndaki trafolar
aras
P: 2.709 Mw 2.706 Mw 2.704 Mw
Q: 1.159 Mvar 1.159 Mvar 1.16 Mvar
3-Kraas al.merkezi-Katl Pazar yeri civarndaki trafolar
aras
P: 0.7681 Mw 0.7682 Mw 0.7666 Mw
Q: 0.3616 Mvar 0.3616Mvar 0.3616 Mvar
4-Yuvam sokak-Askerlik ubesi civarndaki trafolar aras
P: 0.8932 Mw 0.8921 Mw 0.8915 Mw
Q: 0.3625 Mvar 0.3625Mvar 0.3625 Mvar
5-Lleci Sokak -Yuvam sokak civarndaki trafolar aras
P: 1.725 Mw 1.723 Mw 1.722 Mw
Q: 0.7094 Mvar 0.7095Mvar 0.7095 Mvar
6-Gke sokak-Lleci Sokak civarndaki trafolar aras
P: 3.387 Mw 3.383 Mw 3.381 Mw
Q: 1.434 Mvar 1.434 Mvar 1.434 Mvar
Adapazar Teda datm sisteminde trafolar arasndaki faz toplam aktif ve reaktif
gler Tablo 4.4.de gsterilmitir.
Bylece matlab simulinkte g ak analizleri yaplmakta sistemin herhangi bir
noktasnda aktif ve reaktif g deerleri bulunabilmektedir.
BLM 5. SONULAR VE NERLER
Bu almada Simulink program kullanlarak, Adapazar Teda Ada Trafo
Stadyum elektrik datm sisteminde eitli noktalarda ksa devre ve g ak
incelenmitir. Simulink vastas ile modelleme yaplarak ok karmak sistemler basit
birimlere indirgenebilmektedir. Sistemler ayrntl biimde analiz edilerek sorunlar
zlmekte, tasarmlar yaplmaktadr. Uygulama olarak Sakarya Teda Elektrik
Datm A..nin Ada Trafo - Stadyum Datm sistemi modellenmitir. Akm,
gerilim ve aktif - reaktif g deerleri ykn durumuna gre analiz edilmitir.
Sistemde 100 MVA grnr gcnde 1 adet, 400 kVA grnr gcnde 2 adet, 2000
kVA grnr gcnde 1 adet ve 1000 kVA grnr gcnde 5 adet trafo, 1*95+16
ve 1*240 +25 kablo kesitleri kullanlmtr. Sistemin normal almas
durumunda;
1- S=400 kVA gcndeki 2 adet trafodan 0.02 ile 1.4 saniye aras 7-6.3 A
(primer taraf), 589-543 A (Sekonder taraf) akm gemitir. faz aktif ve reaktif
g deeri trafonun primer tarafnda P= 336 kW (aktif g) ,Q=144 kVAR (reaktif
g) civarndadr.

2- S=1000 kVA gcndeki 5 adet trafodan 0.02 ile 1.4 saniye aras 17.6-15.8 A
(primer taraf), 1470-1355 A (Sekonder taraf) akm gemitir. faz aktif ve
reaktif g deeri trafonun primer tarafnda P= 832 kW (aktif g) , Q=367 kVAR
(reaktif g) civarndadr.

3- S=2000 kVA gcndeki 5 adet trafodan 0.02 ile 1.4 saniye aras 35.2-31.6 A
(primer taraf), 2940-2709 A (Sekonder taraf) akm gemitir. faz aktif ve
86
reaktif g deeri trafonun primer tarafnda P= 1660 kW (aktif g) , Q=740 kVAR
(reaktif g) civarndadr.
Stadyumda bulunan kesici giriinde faz ksa devre olmas durumunda herhangi
bir fazda bir sistemde 1.2 saniye annda kesici zerinden 1.43 kA deerinde yaklak
olarak akm gemektedir. Kesici seimi 1.43 kA deerinin bir stne dayanabilen
kesici olmaldr. Bunun gibi sistem zerinde eitli noktalarda ksa devre analizleri
yaparak uygun deerde kesici, ayrc, sigorta, rle deerleri seilebilir.
Adapazar Ada Trafo-Stadyum datm sisteminde Ahmet Akko civarndaki trafo
ile Kraas alveri merkezindeki trafo arasndaki faz toplam aktif ve reaktif gc
bulmak iin sisteme simulink bloklar baladmzda P=2.7 MW Q=1.16 MVAR
olarak buluyoruz. Bu rnek gibi enerji datm sistemi iinde istediimiz
noktalardaki aktif ve reaktif g deerlerini bulabiliriz.
Teda Ada Trafo-Stadyum datm sistemi sistemin bir parasdr. Bu modelleme
Sakarya Elektrik Datm Anonim irketinden gelen talep zerine, ilerde yaplacak
almalara bir k tutma, bir balang oluturma amacyla yaplmtr. Bu simulink
modeli geniletilerek btn Adapazar datm sistemi iinde simulink modeli
oluturulabilinir, ksa devre ve g analizleri yaplabilir. Bu Ada Trafo-Stadyum
sisteminin modellemesinde sistemin datm sisteminin bir ksm modellenmi,
datm sistemindeki hatlar, trafolar, ykler tantlm, bunlarn hesaplamalar
yaplmtr. Daha sonra simulink ortamnda bu parametrelerin nasl uygulanaca
anlatlmtr.
Sistemin eitli noktalarnda normal alma durumunda ve ksa devre annda akm,
aktif ve reaktif g deerleri bulunmutur. Bylece herhangi bir sorun annda gerek
sistemi modelleyip analiz ettiimizde, kabilecek sorunlar nceden hazrlayp
mdahale edebilir ve bilgisayarda modelleme yaparak byk zaman, enerji ve
malzeme kaybndan tasarruf salayabiliriz. Kesici, sigorta, termik-magnetik alter,
rle v.b gibi sistem koruma elemanlarn ksa zamanda uygun deerlerde seerek
sistemin dzgn almasn gerekletirebiliriz.

KAYNAKLAR
[1] ARFOLU, U. Matlab 7.04 Simulink ve Mhendislik Uygulamalar, Alfa
Yaynlar, stanbul, 2005
[2] ARFOLU, U. G Sistemlerinin Bilgisayar Destekli Analizi, Alfa
Yaynlar, stanbul, 2002
[3] Elta Datm ve G Tranformatrleri (Distribution and Power
Transformers)
[4] SEDA Genel Mdrl, Sakarya l Mdrl, Tesis Planlama
Bamhendislii, Adapazar Merkez Orta Gerilim Tek Hat emas, Kapal
Spor Salonu Stadyum nd. Trf. Merk. Aras
[5] www.aktemkablo.com 15.01.2008
EKLER
EK-A: S=1000 kVA ve F=50 Hz Deerindeki Trafonun Test Raporu
.
EK-B: S=630 kVA ve F=50 Hz Deerindeki Trafonun Test Raporu
.
EK-C: S=400 kVA ve F=50 Hz Deerindeki Trafonun Test Raporu
.
93
ZGEM
Onur Acar, 06.06.1982 de Adapazarnda dodu. lkokul eitimini Ahmet Akko
lkokulunda, orta ve lise eitimini Sakarya Anadolu Lisesinde tamamlad. 2000
ylnda Sakarya Anadolu Lisesi Fen Bilimleri Blmnden mezun oldu. 2001 ylnda
balad Sakarya niversitesi Elektrik-Elektronik Mhendislii blmn 2005
ylnda bitirdi. 2005 ylnda Sakarya niversitesi Elektrik-Elektronik Mhendislii
Ana Bilim dal Elektrik Blmnde Yksek Lisansa balad.2007 ylnn mart aynda
Sakarya l zel daresinde almaya balad.Sakarya l zel daresinde Elektrik-
Elektronik Mhendisi olarak yap denetim grevlisi grevini srdrmektedir

Adapazari Tedaş Ada Trafo-Stadyum Dağitim Sisteminin Bilgisayar Ortaminda Modellenmesi

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Judul Asli

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Adapazari Tedaş Ada Trafo-Stadyum Dağitim Sisteminin Bilgisayar Ortaminda Modellenmesi

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

T.C.

Psci:Trafonun Ksa devre gc (3faz),

/ (2pi50)= 5.33*10e-3/314= 1.69745e-5 H [3]

/ (2pi50)= 9.57*10e-3/314= 3.04777e-5 H

/ (2pi50)= 9.57*10e-3/314= 2.0974e-3 H

Anda mungkin juga menyukai