miércoles, 4 de octubre del 2006 | la voz de la escuela
Montañas submarinas
Cúmprense 200 anos do nacemento do descubridor da xeoloxía dos fondos oceánicos
Se de súpeto desaparecese toda a auga
do mar sobre a superficie das concas
oceánicas poderiamos ver xigantescas
montañas, vastos vales, enormes gretas
e centos de ruxintes volcáns. A súa exis-
tencia descubriuse por casualidade hai
150 anos. Todo comezou en 1850, cando
se proxectou tender un cable submarino
que permitise a comunicación directa
entre Europa e América.
Para deseñar a traxectoria do cable tele-
gráfico, os enxeñeiros encargados do pro-
xecto realizaron centos de medicións ao
longo e ancho do Atlántico. Os datos que
recollían eran enviados a unha oficina do
Goberno americano situada en Washing-
ton, onde un oficial da Armada chamado
Matthew Fontaine Maury (1806-1873)
deuse conta de que a sección central do
Atlántico norte era moito menos profun-
da que as extensas zonas que a rodeaban.
Pouco despois aquela rexión foi bautizada
como a Meseta do Telégrafo.
Aos poucos, os científicos foron com-
prendendo que o fondo do mar, lonxe
de ser plano e suave subía e baixaba
perfilando un relevo moi parecido ao
da terra firme. A expedición Challenger,
organizada polos británicos en 1872-76, fa-
cilitou a primeira perspectiva sistemática
dos principais accidentes xeográficos do
fondo oceánico. Os científicos que viaxa-
ban a bordo do HMS Challenger utiliza-
ron sondas de cable para determinar as
profundidades oceánicas no Atlántico
e descubriron a Dorsal Medio Atlánti-
ca. Despois, os modernos métodos de
exploración submarina, como o sonar e
a prospección sísmica, mostraron a exis-
tencia de xigantescas dorsais oceánicas,
algunhas das cales posuían vales e pro-
fundas fendeduras no seu centro.
Descubriuse tamén que todas estas dor-
sais, ou cordilleiras submarinas, estaban
conectadas entre si formando o maior
sistema montañoso do planeta (a rede
global de dorsais oceánicas esténdese
ao longo de 80.000 quilómetros) e que
unha gran fendedura percorría o seu cen-
tro coma se dunha columna vertebral se
tratase. En 1960 o xeólogo estadounidense
Harry Hess descubriu que a través desta
gran fendedura central manaban ma-
teriais procedentes do manto terrestre.
Baseándose no seu descubrimento, Hess
formulou a teoría da expansión do fondo
Unha nova fórmula da vida
O descubrimento e estudo das
dorsais oceánicas non só supuxo
o avance do coñecemento xeolóxico,
tamén deparou sorpresas no terreo
da bioloxía. En 1977, o proxecto de
Exploración de Altamar conduciu ao
descubrimento das «fumarolas ne-
gras», fontes térmicas situadas a
3.000 metros de profundidade nas
que a auga brota a máis de 3.000
graos mesturada con xofre. En con-
tra de todas as previsións, nesta
contorna tan agresiva atopouse
unha gran variedade de formas de
vida. Descubríronse ameixas e mexi-
llóns de gran tamaño, cangrexos ca-
rentes de ollos, e estrañas lagostas
de cor branca.
Os membros máis asombrosos desta
ciencia >> 7
> ACTIVIDADES
Organiza o
centenario
de Maury
Matthew Fontaine
Maury (14 de xaneiro de
1806-1 de febreiro de 1873)
foi astrónomo, astrofísico,
oceanógrafo, meteorólogo,
cartógrafo, escritor, xeólo-
go e educador. Debido á
importancia do seu traba-
llo e as súas achegas cien-
tíficas, foi alcumado como
guía do mar e pai da ocea-
nografía. En 1855 publicou
«Xeografía Física do Mar»,
o primeiro tratado de ocea-
nografía da historia.
A pesar de todo iso, é un
científico moi pouco coñe-
cido para o gran público.
Por iso, propoñémosche
que organices no teu cole-
xio un programa de actos e
iniciativas para divulgar o
seu traballo e celebrar o
centenario do seu nace-
mento:
■ Propoñer aos profesores
das áreas de ciencias que
lle dediquen algunha clase.
SIGURGEIR JOHANSSON
■ Organizar un concurso
En Islandia a actividade volcánica da cordilleira mariña tradúcese en erupcións visibles por riba da auga de traballos sobre el.
oceánico, que mantén que esta enorme cense 4 quilómetros cúbicos de cortiza ■ Preparar ti un proxecto
greta, que comeza no océano Ártico e nova nas dorsais oceánicas. para presentar aos teus
avanza a través do Atlántico e o Índico O descubrimento do que representaban compañeiros.
para terminar fronte ás costas de Cali- os sistemas de cordilleiras do centro do Para axudarche no teu pro-
fornia, é o lugar no que nace a cortiza océano supuxo un gran salto adiante xecto, propoñémosche o
terrestre. Islandia está situada sobre o para a xeoloxía e unha nova visión da seguinte enlace:
límite norte da dorsal centro atlántica evolución da Terra. En 1965, o canadense Da Wikipedia (en inglés):
e é un dos poucos lugares da Terra nos J. Tuzo Wilson combinou as hipóteses http://en.wikipedia.org/
que unha cordilleira se eleva á superficie, da deriva continental e da expansión do wiki/Matthew_Fontaine_
de maneira que a actividade volcánica ao fondo mariño nun concepto global que Maury
longo da cordilleira resulta en erupcións serviría de base para que tres anos máis
visibles por encima da superficie oceánica, tarde se formulase a teoría unificadora da
en vez de a centos de metros por baixo. tectónica de placas.
Durante os últimos 80 millóns de anos, o
Atlántico tense expandido a un ritmo de > Francisco Franco del Amo
2 centímetros por ano. Cada ano prodú- paco@casaciencias.org
«comunidade da chemineas» son as
riftias, uns vermes vermellos de
máis de 3 metros de lonxitude que
carecen de boca e tubo dixestivo.
Para subsistir dependen das colo-
nias de bacterias que crecen no seu
interior. Estas bacterias son capaces
de elaborar materia orgánica a par-
tir do sulfuro de hidróxeno que as
riftias extraen da auga que mana da
chemineas. A quimiosíntese, que así
se chama o proceso que as bacte-
rias levan a cabo, é unha alternativa
insólita á fotosíntese, o método que
a maioría de plantas e bacterias do
planeta utiliza para sintetizar a par-
tir da luz solar e a auga: así foi como
WILLIAM WEST
se descubriu un novo modo de en-
tender a vida. Unha pequena observa un calamar xigante, especie que medra a máis dun quilómetro de profundidade