Azotowce, grupa V (15)

azot fosfor arsen antymon bizmut Nitrogenium Phosphorus Arsenicum Stibium Bismuthum

Azotowce

oglna charakterystyka

oglna konfiguracja elektronw walencyjnych: ns2np3

N, P niemetale, As, Sb w. porednie, Bi metal; (ze wzrostem l. at. waciwoci niemetaliczne metaliczne); uzyskanie trwaej konfiguracji gazu szlachetnego: - M 5e = M5+ (ns2p3 5e ns0p0) jest niemoliwe (stosunkowo mae rozmiary atomw bardzo due EI < EII < EIII < EIV < EV) jedynie w przypadku antymonu i bizmutu powstaj jony M3+ (SbF3, BiF3 stae substancje jonowe); - M + 3e = M3- (ns2p3 + 3e ns2p6) tylko w azotkach metali o niskich Ej, (w stanie staym dua energia sieciowa) (np. [Mg2+]3[N3-]2) zwyky sposb uzyskiwania trwaej konfiguracji elektronowej przez azotowce polega na utworzeniu 3 wiza kowalencyjnych przy udziale orbitali zhybrydyzowanych sp3 (np. NH3, PCl3) azot osiga w zwizkach LK 4, (np. trzy wizania kowalencyjne i czwarte wizanie par elektronow (NH4+ - izoelektronowy z CH4) (brak orbitali d nie pozwala przyjmowa par elektronowych od innych ligandw); P, As, Sb, Bi mog mie LK 6 (np. [PCl6]-, [SbCl6]-), dziki orbitalom d (hybrydyzacja d2sp3);

Azotowce Azotowce oglna charakterystyka

azot wystpowanie 4,6.10-3%

wystpowanie
sposb wystpowania

l.at. EU , rat, EI (zmiany monotoniczne); SU +V staje si coraz mniej trway ze wzrostem l. at., a SU +III trwalszy (konfiguracja ns2 trwalsza, gdy l.at. ) antymon i bizmut tworz proste aniony: Sb3+ i Bi3+ o konfiguracji 5s2 lub 6s2 (obecne w solach mocnych kwasw Bi(ClO4)3 , Sb2(SO4)3), w r-rach wodnych silnie hydrolizuj dajc sole antymonylowe (SbOCl) lub bizmutylowe (BiOCl) bizmut wystpuje gwnie
na SU +III azot w odrnieniu od pozostaych azotowcw moe tworzy silne wizania wielokrotne p - p (NO3-, NO2-, N3-, N2)

fosfor

0.118%

arsen antymon bizmut

5.10-4% 1.10-4% 2.10-5%

w stanie wolnym: w powietrzu w formie zwizanej: w powietrzu (NH3, NO, NO2), w mineraach (NaNO3 - saletra chilijska, KNO3 saletra indyjska), w przyrodzie ywej (skadnik biaka rolinnego i zwierzcego) mineray: apatyty (np. fluorowy 3Ca3(PO4)2CaF2), silikokarnotyt Ca3(PO4)2Ca2SiO4,(tomasyna), wany skadnik organizmw ywych (biako rolinne, zwierzce, substancja nerwowa i mzgowa), muszle i koci zawieraj apatyt wglanowy 3Ca3(PO4)2CaCO3H2O i hydroksylowy 3Ca3(PO4)2Ca(OH)2 siarczki: realgar As4S4, aurypigment As2S3, arsenosiarczki: arsenopiryt FeAsS, kobaltyn CoAsS), arsenki: nikielin NiAs, smaltyn CoAs2, towarzyszy siarczkom innych metali Sb2S3 - antymonit,Sb2O3 - walentynit Bi2S3 - bizmutyn, Bi2O3 ochra bizmutowa

Azot

otrzymywanie

Fosfor, arsen

otrzymywanie

techniczne: frakcjonowana destylacja skroplonego powietrza

Kolumna destylacyjna Kompresor powietrze zasilajce cieky tlen filtr N2 gaz Ar gaz

1300 1450oC

2Ca3(PO4)2 + 6SiO2 + 10C

piasek koks

piec elektryczny bez dostpu powietrza

6CaSiO3 + 10CO + P4
biay

Jednostka chodzca Zawr prniowy

laboratoryjne: ogrzewanie roztworu azotanu(III) amonu: NH4NO2 = N2 + 2H2O rozkad termiczny azydku sodu (baru) w prni: 2NaN3 = 2Na + 3N2 (b. czysty)

cieke powietrze

ogrzewanie arsenopirytu: FeAsS = FeS + As (sublimuje, pary zbieraj si w odbieralnikach) redukcja arszeniku wglem: As4O6 + 6C = 4As + 6CO

Antymon, bizmut

otrzymywanie
Au

Azotowce

zastosowanie

Antymonit (Sb2S3)(Au)

topienie (548oC)

stopiony antymonit Sb Sb2S3 + 5O2 = Sb2O4 + 3SO2 Sb2O4 + 4C = 2Sb + 4CO Bi2S3 + 3Fe = 3FeS + 2Bi 2Bi2S3 + 9O2 = 2Bi2O3 + 3SO2 Bi2O3 + 3C = 2Bi + 3CO
Fe Sb2S3 + 3Fe = 3FeS + 2Sb

zastosowanie gaz ochronny (w laboratorium i w przemyle); Azot surowiec do otrzymywania amoniaku, HNO3 i CaCN2 do wyrobu zapaek (czerwony), do produkcji licznych, wanych zwizkw (PCl3, PCl5, P4O6 Fosfor oraz H3PO4 wys. cz.), dodatek licznych brzw fosforowych (metalurgia) ograniczone (dodatek do oowiu uatwia Arsen odlewanie rutu) Antymon do stopu czcionkowego i stopw oyskowych do wyrobu atwo topliwych stopw (np.Wooda Bizmut tt = 70oC)

Waciwoci fizyczne i chemiczne odmiany alotropowe

Azot gaz bezbarwny i bezwonny, o gstoci nieco mniejszej od powietrza, tw = 77,4 K, tt = 63,15 K (1883 r. Olszewski, Wrblewski), - sabo rozpuszczalny w wodzie (23 ml/1l wody w 0oC) - wystpuje w czsteczkach N2: KK(2s)2 (*2s)2(2py)2(2pz)2 (2px)2 :N N: - bardzo mao reaktywny w zwykej temp. : N2 = 2N Ho = 941 kJ/mol; - w podwyszonej temp. reaguje: - z metalami (Mg, Li, La, Ce) tworzc azotki; - z wodorem (NH3); znaczenie - z tlenem (NO); przemysowe - z wglikiem wapnia (CaCN2) - poddany wyadowaniom elektrycznym reaguje z niemetalami (S, I2, P4) - moe wystpowa jako ligand w niektrych kompleksach metali przejciowych: [Mn(5-C5H5)(CO)2(N2)], [Ru(NH3)5(N2)]2+

Waciwoci fizyczne i chemiczne odmiany alotropowe

Fosfor wystpuje w kilku odmianach alotropowych: fosfor biay, fosfor czerwony, fosfor fioletowy, fosfor czarny
Biaa masa, mikka jak wosk, tt = 317,3K, EP-P = 201kJ/mol << EN N dua aktywno: - w 330 K zapala si w powietrzu dajc P4O10; - w tpok. powolne utlenianie (chemiluminescencja); silnie rozdrobniony zapala si samorzutnie w tpok. przechowywanie (krajanie) pod wod; - gwatownie reaguje z chlorowcami w tpok.;

Fosfor biay P4

- z metalami w podwyszonej temperaturze tworzy fosforki; - wydziela z roztworw atwo dajce si redukowa metale (Cu, Ag, Pb), np.: P4 + 10CuSO4 + 16H2O = 10Cu + 4H3PO4 + 10H2SO4 -rozpuszcza si na gorco w r-rze KOH: P4 + 3KOH + 3H2O = PH3 + 3KH2PO2 - silnie toksyczny (dawka miertelna 0,1 g); - nietrway (knie na wietle);

Waciwoci fizyczne i chemiczne odmiany alotropowe

ogrzewanie bez dostpu powietrza

Waciwoci fizyczne i chemiczne odmiany alotropowe

Fosfor biay
490 K, p = 12 000 Atm

Fosfor biay
Kat. I2 450 K

Fosfor czerwony Ciemnoczerwony, nierozpuszczalny w CS2, nietoksyczny, znacznie mniej reaktywny od fosforu biaego

Fosfor czarny

Fosfor czerwony Fosfor biay

dugie ogrzewanie

Fosfor fioletowy
800 K krzepnicie z roztworu w stopionym Pb(Bi)

Fosfor fioletowy

Barwa szara, poysk metaliczny; Przewodzi prd elektryczny; Najwikszy stopie polimeryzacji ze wszystkich odmian fosforu; Najgstsze uoenie atomw najwiksza gsto Fosfor naturalny ma tylko jeden izotop - 31P o spinie jdrowym ; zastosowanie NMR do badania struktury zwizkw tego pierwiastka (zwaszcza LK)

Odmiany alotropowe arsenu, antymonu i bizmutu

antymon metaliczna, srebrzystobiaa poysk metaliczny, poysk metaliczny izoizomorficzny z meta- morficzny z metaliczwaciwoci licznym Sb i Bi, krunym As i Bi, kruchy, chy, sabo przewodzi sabo przewodzi prd prd elektryczny elektryczny rodzaj odmiany ta ta zbudowana z czste- zbudowana z czstewaciwoci czek As4, nietrwaa czek Sb4, nietrwaa rodzaj odmiany czarna czarna nietrway produkt po- nietrway produkt redni przemiany od- poredni przemiany waciwoci miany ztej w szar, odmiany ztej w szar, (w prbie Marsha) rodzaj odmiany antymon wybuchowy powstaje podczas elektrolizy zakwaszonego waciwoci r-ru SbCl3 prdem o duej gstoci rodzaj odmiany szara metaliczna arsen bizmut metaliczna, rowobiaa poysk metaliczny izomorficzny z metalicznym As i Sb, kruchy, sabo przewodzi prd elektryczny -

Waciwoci chemiczne arsenu, antymonu i bizmutu

rodzaj reagenta (warunki) powietrze lub tlen (ogrzewanie) fluorowce (zapalaj si) st. HCl st. HNO3 st. H2SO4 (na gorco)

arsen As2O3 AsX3 nie reaguje H3AsO4 roztwarza

antymon Sb2O3 SbX3 nie reaguje Sb2O5xH2O roztwarza

bizmut Bi2O3 BiX3 nie reaguje Bi(NO3)3 roztwarza

Diagramy Frosta Ebswortha dla azotowcw

Zwizki azotowcw z wodorem Typu XH3 :

NH3 azan (amoniak) PH3 fosfan (fosforowodr) AsH3 arsan (arsenowodr) SbH3 stiban (antymonowodr) BiH3 bizmutan (bizmutowodr)

Typu X2H4 :
N2H4 diazan (hydrazyna) P2H4 difosfan

Typu HX3 :
HN3 azydek wodoru (kwas azotowodorowy)

Waciwoci zwizkw typu XH3

Zwizek Tt [K] Tw [K] reakcja tworzenia trwao trozkadu ksztat kt midzy wizaniami HXH waciwoci zasadowe waciwoci redoks (w tpok.) NH3 195 240
silnie egzoterm. b. trway > 1000 K piramida

Amoniak NH3
BiH3 295
b. silnie endoterm. nietrway < 350 K piramida

PH3 139 185

sabo egzoterm. trway 710 K piramida

AsH3 157 211

sabo endoterm. mao trway 500 K piramida

SbH3 185 256

silnie endoterm. b. mao trway < 350 K piramida

Otrzymywanie: - w skali laboratoryjnej

dziaanie mocnych zasad na sole amonowe

Ca(OH)2 + 2NH4Cl = CaCl2 + 2NH3 + 2H2O

hydroliza azotkw (do otrzymywania deuterowanego amoniaku)

Mg3N2 + 3D2O = 3Mg(OD)2 + 2ND3 - w skali przemysowej

bezporednia synteza z pierwiastkw (metoda Habera i Boscha) N2 + 3H2 = 2NH3 Ho = - 92,4 kJ/mol wydajnoci reakcji sprzyja niezbyt wysoka temperatura i bardzo wysokie cinienie (regua przekory Le Chateliera i Brauna). Stosuje si najczciej cinienie 30 35 MPa i temperatur 770 820 K oraz katalizator (Fe3O4 z dodatkiem Al2O3 oraz CaO i K2O)

106 45 silne sabe

95 50 b. sabe do silne

91 50 brak silne

91 18 brak b. silne
nieprzyjemny zapach, b. silnie toksyczny

brak b. silne
nieprzyjemny zapach, b. silnie toksyczny

nieprzyjemny nieprzyjemny inne nieprzyjemny zapach, zapach, b. silnie silnie waciwoci zapach toksyczny toksyczny

Amoniak NH3 Cieky amoniak jako rozpuszczalnik Waciwoci fizyczne:

- bezbarwny gaz, o charakterystycznym zapachu; atwo ulega skropleniu na
ciecz o duym cieple parowania (zastosowanie w technice chodniczej); dobrze rozpuszczalny w wodzie 1176 obj./1 obj. H2O w 0oC (stony handlowy r-r amoniaku w wodzie o gstoci 0,91 g/cm3 zawiera 25% NH3) - Tw = - 33,4oC (operacje wykonuje si w naczyniach Dewara); - wykazuje wiele analogii do wody - ulega autodysocjacji: 2NH3 = NH4+ + NH2- (NH2- mocniejsz zasad od OH-, NH4+ sabszym kwasem od H3O+ - teoria rozpuszczalnikowa); - sabe kwasy ulegaj w nim silnej dysocjacji (wyrwnywanie mocy kwasw); - mocne zasady sabo w nim dysocjuj (rnicowanie mocy zasad); - NH3 ma mniejsz polarno od H2O jest gorszym rozpuszczalnikiem dla substancji jonowych (np. MSO4, MCO3, M3(PO4)2), ale dobrym, gdy kationy M tworz kompleksy z amoniakiem (np. 207g AgI/100cm3 NH3); - dobrze rozpuszcza metale alkaliczne i ziem alkalicznych (otrzymuje si b. silnie redukujce roztwory o zabarwieniu niebieskim do brzowego, uywane w syntezie chemicznej), powstaj wtedy aniony metali alkalicznych: 2Na = Na+(am) + Na-(am) obecno kryptatw (cyklicznych zw. organicznych zawierajcych atomy N poczone acuchami eterowymi: N (CH2-CH2-O CH2- CH2)3 N) bardzo zwiksza rozpuszczalno sodu w ciekym amoniaku.

Waciwoci chemiczne:
- w wodzie nastpuje jonizacja amoniaku (nie istnieje NH4OH): NH3 + H2O = NH4+ + OHKNH3 = 1,8.10-5 (1% jonizacji w r-rze 0,1 M) - wodne roztwory amoniaku zobojtniaj kwasy tworzc dobrze rozpuszczalne sole amonowe (izomorficzne z solami potasu), np.: NH4NO3, NH4Cl, (NH4)2SO4, NH4H2PO4; - mocne zasady wypieraj NH3 z soli amonowych (np. reakcja otrzymywania); - NH3 pali si po zetkniciu z pomieniem (ale nie samodzielnie); - w tlenie spala si wg reakcji: 4NH3 + 3O2 = 2N2 + 6H2O lub 4NH3 + 5O2 = 4NO + 6H2O (w 1100K na kat. Pt - metoda Ostwalda) - w wysokich temperaturach jest silnym reduktorem (nastpuje jego rozkad na azot i wodr)

Pochodne amoniaku
Mona je formalnie wyprowadzi ze wzoru amoniaku przez podstawienie jednego, dwch lub trzech atomw wodoru atomami innych pierwiastkw lub jednowartociowych grup. NH2Cl - chloramina MINH2 lub MII(NH2)2 - amidki MI2NH lub MIINH - imidki RNH2 amina I rzdowa MI3N lub MII3N2 - azotki R1R2NH amina II rzdowa NH2OH - hydroksyloamina R1R2R3N amina III rzdowa RCONH2 - amid kwasu karboksylowego NH2CN - cyjanamid
barwniki, tworzywa sztuczne nawozy, materiay wybuchowe

Hydroksyloamina NH2OH
Otrzymywanie; podczas katodowej redukcji mieszaniny 50% HNO3 i 50% H2SO4: HNO3 + 6H = NH2OH + 2H2O 2NH2OH + H2SO4 = 2NH3OH+ + SO42- = (NH3OH)2SO4 - substancja krystaliczna o tt = 33oC, nietrwaa, rozkada si z wydzieleniem ciepa (wybuchowo), toksyczna; - wykazuje waciwoci zasadowe (sabsze od amoniaku) NH2OH + H2O = NH3OH+ + OH- zawiera azot(-I) moe by reduktorem (Hg(II) Hg(I) Hg(0); Cu(II) Cu2O w pynie Fehlinga, Fe3+ Fe2+ - utlenia si do N2 ) moe by utleniaczem (HI I2 ; Sn(II) Sn(IV) redukuje si do NH3 )

Zastosowanie amoniaku

nawozy, tworzywa sztuczne nawozy

H N O H H

..

Prba Marsha
Reakcja: H3AsO4 + 6H = 3H2O + AsH3 HCl N2H4 hydrazyna

Zwizki typu X2H4

H N N H H H
H2
.. ..

P2H4 difosfan

AsH3 + H2

As

Zn As(III) lub As(V)

Otrzymywanie: H H NaClO + NH3 = NaOH + NH2Cl -produkt uboczny NH2Cl + NH3 = N2H4 + HCl przy otrzymywareakcja uboczna kat. (Fe2+ i Cu2+): niu PH3; 2NH2Cl + N2H4 = 2NH4Cl + N2 - ciecz o silnych Waciwoci: w. redukujcych; - bezbarwna ciecz, toksyczna; - zapala si na - st. wysoka tw (asocjacja), duy moment dipolowy; powietrzu; - tworzy hydrat N2H4.H2O (wodzian hydrazyny); - nie ma w. - z kwasami tworzy sole: N2H4.H2SO4 - siarczan zasadowych; hydrazoniowy (hydrazyny), N2H4.HCl chlorek - rozkada si pod wpywem wiata hydrazyny subst. krystaliczne, dobrze rozp. w H2O; 3+ Fe2+, sole Au, Ag, Pt metale) 6P2H4 = 8PH3 + P4 - silny reduktor (Fe - moe by utleniaczem (N(-II): N2H4 + Zn + 2HCl = ZnCl2 + 2NH3 - stosowana jako paliwo rakietowe (utlenianie O2(c)., H2O2, HNO3(dymicy))

HPPH

..

..

Zwizki typu HX3 HN3 azydek wodoru, kwas azotowodorowy

Otrzymywanie: N2O + NaNH2(stopiony) = NaN3 + H2O 2NaN3 + H2SO4 = 2HN3 + Na2SO4 (ostrone oddestylowanie lotnego HN3) Waciwoci: - bezbarwna ciecz, silnie trujca, o nieprzyjemnym zapachu; - ma charakter kwasowy, moc zbliona do CH3COOH; - sole (azydki) litowcw i berylowcw maj budow jonow, rozpuszczaj si w wodzie, rozkadaj si na metal i azot bez wybuchu; - azydki srebra, rtci i oowiu s nierozpuszczalne w wodzie, wybuchaj wskutek uderzenia (Pb(N3)2 ma zastosowanie w technice materiaw wybuchowych); - jon N3- ma podobne waciwoci do jonw halogenowych, dlatego podobnie jak jony: CN-, SCN-, OCN- zaliczany jest do jonw pseudohalogenowych; ma budow liniow (hybrydyzacja sp rodkowego atomu azotu)

Zwizki azotowcw z fluorowcami

Azot tworzy dwa rodzaje zwizkw z fluorowcami XN3 i NX3; XN3 - azydek fluoru (FN3); - azydek chloru (ClN3); - azydek bromu (BrN3); - azydek jodu (IN3); - s bardzo nietrwae i wybuchowe; NX3 - fluorek azotu (NF3) jest trway; - chlorek azotu (NCl3) lta ciecz, - nietrway - bromek azotu (NBr3) b. nietrway; - jodek azotu (NI3) b. nietrway (st. r-r NH3 + I2 NI3.nNH3 czarny proszek wybuchajcy przy najlejszym dotkniciu)

Zwizki azotowcw z fluorowcami

Pozostae azotowce tworz zwizki typu YX3 oraz YX5
SU wzr +1 +2 N2O NO nazwa tlenek diazotu tlenek azotu tritlenek diazotu ditlenek azotu tetratlenek diazotu pentatlenek diazotu

Tlenki azotu
struktura waciwoci bezbarwny gaz niezbyt reaktywny bezbarwny gaz, reaktywny, paramagnetyczny niebieskie ciao stae (tt = - 101oC), rozkada si na NO i NO2 w fazie gazowej. brunatny gaz reaktywny, paramagnetyczny bezb. ciecz (tt = - 11oC) w rwnowadze z NO2 w fazie gazowej bezbarwne ciao stae jonowe ([NO2][NO3]) (tt = 32oC), nietrway

YX3 (najwaniejsze)
PCl3 (P4 + 6Cl2 = 4PCl3); AsCl3 (2As + 3Cl2 = 2AsCl3; As2O3+ 6HCl = 2AsCl3 + 3H2O); SbCl3 (2Sb + 3Cl2 = 2SbCl3; Sb2S3 + 6HCl = 2SbCl3 + 3H2S); BiCl3 (Bi2O3+ 6HCl = 2BiCl3 + 3H2O; Bi + HNO3 + 3HCl = BiCl3 + NO + 2H2O) -hydrolizuj: PCl3 + 3H2O = H3PO3 + 3HCl SbCl3 + H2O = SbOCl + 2HCl (biay osad) BiI3 + H2O = BiOI + 2HI (ceglasty osad) - ulegaj utlenieniu: PCl3 + 1/2O2 = POCl3 trichlorek fosforylu PCl3 + S = PSCl3 trichlorek tiofosforylu PCl3 + Cl2 = PCl5 pentachlorek fosforu

YX5 (najwaniejsze)
- czsteczki o budowie bipiramidy trygonalnej (hybrydyzacja sp3d); - trwao maleje ze wzrostem l.at. Y i X: pentafluorki tworz P, As, Sb, Bi; pentachlorki - P i Sb; pentabromki i pentajodki tylko P; - PCl5 po stopieniu przewodzi prd elektryczny (2PCl5 PCl4+ + PCl6-); - SbCl5 reaguje z chlorkami litowcw: MCl + SbCl5 = M[SbCl6] - hydrolizuj: PCl5 + 4H2O = H3PO4 + 5HCl
2SbCl5+ (n+5)H2O = Sb2O5.nH2O + 10HCl

+3 N2O3

+4

NO2

+4 N2O4

+5 N2O5

Tlenki azotu
NH4NO3 (sabe ogrzewanie) N2O + 2H2O sodkawy zapach (gaz rozweselajcy); rozpuszcza si w wodzie (r-r obojtny) nie jest bezwodnikiem H2N2O2; pomie C2H2 N2O (ASA)

Tlenki azotu
2NO + O2 2NO2 (otrzymywany na skal techniczn w met. Ostwalda) 2Pb(NO3)2 2PbO + 4NO2 + O2 - silnie trujcy, skroplony w 22oC daje brunatn ciecz, ktra ozibiana do <0oC staje si bezbarwna N2O4; 2NO2 N2O4 Ho = -61,5 kJ/mol; - maj wyrane waciwoci utleniajce: 2Cu + NO2 = Cu2O + NO CO + NO2 = CO2 + NO; SO2 + NO2 = SO3+ NO - z chlorem i fluorem tworzy zwizki nitrylowe: Cl2 + 2NO2 = 2NO2Cl (chlorek nitrylu) - rozpuszcza si w wodzie (bezwodnik mieszany): N2O4 + H2O = HNO2 + HNO3 (etap przem. otrz. HNO3) - cieky ulega autojonizacji: N2O4 NO+ + NO3-

N2O

NO2 i N2O4

NO
N2 + O2 = 2NO reakcja silnie endotermiczna (zachodzi w uku elektrycznym metoda Birkelanda-Eydego i Mocickiego) 4NH3 + 5O2 = 4NO + 6H2O (1100 K, kat. Pt/Rh - metoda Ostwalda); 3Cu + 8HNO3 = 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O (metoda laboratoryjna) gaz sabo rozpuszczalny w wodzie, w stanie ciekym i staym dimeryzuje, aktywny chemicznie: atwo si utlenia tlenem powietrza, tworzy liczne zwizki, w ktrych pojawia si grupa NO: zwizana kowalencyjnie w postaci anionu w postaci kationu
NOCl chlorek nitrozylu NaNO nitrozylek sodu NOClO4 chloran(VII) nitrozylu

N2O5
4HNO3 + P4O10 = 4HPO3 + 2N2O5 - bezwodnik kwasu azotowego(V): N2O5 + H2O = 2HNO3 -rozpuszcza si w st. H2SO4: N2O5 + 3H2SO4 = 2NO2+ + 3HSO4- + H3O+ (silne dziaanie nitrujce; - w stanie staym ma struktur jonow: [NO2+][NO3-] (azotan nitroilu)

N2O3
4HNO3 + 4H2O + As4O6 = 4H3AsO4 + 2NO + 2NO2 (w tpok. < 10% 2N2O3) bezwodnik kwasu azotowego(III) (azotawego): N2O3 + H2O = 2HNO2

Kwasy azotowe H2N2O2 dioksodiazotowy(I)

sole mona otrzyma podczas redukcji azotanw(III) amalgamatem sodu po zakwaszeniu mona wydzieli w stanie czystym jako substancj sta krystaliczn; bezwodny atwo wybucha, w r rze wodnym ulega powolnemu rozkadowi H2N2O2 N2O + H2O (reakcja jest nieodwracalna) (azotawy) (NO + NO2) N2O3 + H2O = 2HNO2 - kwas nietrway, moe istnie w formie rozcieczonych roztworw; przy wzrocie stenia ulega rozkadowi: 3HNO2 = HNO3 + H2O + 2NO - jest kwasem umiarkowanie sabym (K = 4,5.10-4); - sole azotany(III) (azotyny): 2NaOH + NO + NO2 = 2NaNO2 + H2O; wikszo jest dobrze rozpuszczalna w wodzie; - HNO2 i NO2- wykazuj waciwoci redukujce: 3NO2- + ClO3- = 3NO3- + Cl-; 2MnO4- + 5NO2- + 6H+ = 2Mn2+ + 5NO3- + 3H2O - moe dziaa silnie utleniajco: HI I2; NH3 (NH2OH) N2 - struktura jonu NO2- moe by przedstawiona za pomoc dwch wzorw && && N N mezomerycznych:
:O:
..

Kwas azotowy (V) otrzymywanie

N2 + 3H2 NH3 + O2 N2 + O2
500oC, 250 Atm
kat. Fe (metoda Habera Boscha)
900oC

2NH3
ozibianie

800 kat. Pt(Rh)

HNO2 dioksoazotowy(III)

met. Ostwalda uk elektryczny

NO

O2

NO2

N2O4

met. Birkelanda Eydego (Mocickiego)

N2O4 Reakcje
N2 + 3H2 = 2NH3 4NH3 + 5O2 = 4NO + 6H2O 2NO + O2 = 2NO2 N2O4 + H2O = HNO2 + HNO3 3HNO2 = HNO3 + 2NO

O2 H2O

HNO3

N2 + O2 = 2NO 2NO2 = N2O4

:O:

:O: :O:
..

Otrzymywanie st. HNO3

I - zatanie 68% HNO3 a) destylacja w aparaturze Paulinga ze st. H2SO4 98% HNO3 b) destylacja z 70% roztworem Mg(NO3)2 99% HNO3 II - reakcja tetratlenku diazotu z tlenem i wod: 2N2O4 + 2H2O + O2 = 4HNO3
(nadmiar)

Waciwoci HNO3
- bezbarwna ciecz, d = 1,5 g/cm3, tt = - 41oC, tw = 84oC; - ulega rozkadowi (przyspieszany przez wiato) 4HNO3 = 4NO2 + 2H2O + O2 - miesza si z wod w kadym stosunku; - czsteczki HNO3 speniaj rol: akceptora protonw: 2HNO3 = H2NO3+ (H2O + NO2+) + NO3HNO3 + 2H2SO4 = NO2+ + HSO4- + H3O+ donora protonw: HNO3 + H2O = H3O+ + NO3- ma silne waciwoci utleniajce - rozpuszcza metale szlachetne (Ag, Cu, Hg); - w mieszaninie ze st. HCl (woda krlewska) rozpuszcza Au i Pt; - utlenia niemetale: 3P4 + 20HNO3 + 8H2O = 12H3PO4 + 20NO (S, I2) - (eter, terpentyna, opiki elazne, celuloza zapalaj si po pewnym czasie od chwili zetknicia ze st. HNO3; - w rodowisku alkalicznym Zn, Al redukuj azotany do azotu lub amoniaku 4Zn + NO3- + 7OH- + 6H2O = 4[Zn(OH)4]2- + NH3 - niektre metale nieszlachetne (Al, Cr, Fe) nie rozpuszczaj si w st. HNO3 (pasywacja); - na zwizki organiczne dziaa: utleniajco (RSH RSO3H), nitryfikujco (C6H6 C6H5NO2) estryfikujco (gliceryna nitrogliceryna);

gdyby woda pochodzia wycznie z utlenienia amoniaku: NH3 + 2O2 = HNO3 HNO3 (CHNO )MAX = HNO + H O = 77,7% uzyska mona co najwyej 77,7% 3 2 nadmiar wody musi by usunity z ukadu w chodnicach huraganowych (skraplaj wod, a NO nie zdy si utleni do NO2 i zaadsorbowa w H2O) - NO utleniany jest za pomoc 99% HNO3 (NO + 2HNO3 = 3NO2 + H2O), a nastpnie skraplany (- 10oC); - cieky N2O4 wprowadza si razem z HNO3 do autoklawu wyoonego czystym aluminium i utlenia w 70-80oC tlenem pod cinieniem 50 Atm. w czasie 2 h.
3

Waciwoci HNO3 i azotanw(V)

- budowa jonu azotanowego(V) paska (hybrydyzacja
.. .. ..

Zwizki azotu (podsumowanie)

sp2

atomu azotu)

O:
.. ..

O:
..

O
..

O
..

N
..

:O N
.. ..

..

:O N
.. ..

..

O:
..

O
..

O:
..

- azotany(V) s z reguy dobrze rozpuszczalne w wodzie (azotany(V) Ba, Pb, Sr stosunkowo najsabiej); - wykazuj silne dziaanie utleniajce; - ulegaj rozkadowi termicznemu: azotany(V) litowcw tlen + azotany(III) pozostae azotany(V) na og tlenek metalu + tlenki azotu + tlen czasem metal + tlenek azotu + tlen Zastosowanie: - w laboratorium (rodek utleniajcy, do mineralizacji); - w skali technicznej (nawozy sztuczne, materiay wybuchowe, nitrowanie zw. organicznych, oczyszczanie powierzchni metali.

Tlenki fosforu
P4O6 (heksatlenek tetrafosforu) P4O10 (dekatlenek tetrafosforu)

Waniejsze kwasy tlenowe fosforu

H3PO2 kwas fosfinowy, dihydrydodioksofosforowy (podfosforawy), P(+I)
otrzymywanie: 2P4 + Ba(OH)2 + 6H2O = 2PH3 + 3Ba(H2PO2)2 Ba(H2PO2)2 + H2SO4 = BaSO4 + H3PO2 - krystaliczne blaszki, tt = 27oC; - jednoprotonowy kwas, silniejszy od ortofosforowego(V) (K = 8,5.10-2); - wykazuje silne dziaanie redukujce (silniejsze od H3PO3); - wszystkie jego sole s rozpuszczalne, struktura jego anionu H2PO2podana jest poniej:

- otrzymywany przez spalanie P4 przy ograniczonym dostpie powietrza; -spalanie fosforu przy obfitym dopywie powietrza (utlenianie P4O6); - stay, silnie trujcy; - biae ciao stae, ts = 360oC; - z wod daje kwas fosforowy(III) - energicznie reaguje z wod tworzc P4O6 + 6H2O = 4H3PO3 - z gorc wod dysproporcjonuje kwas fosforowy(V) P4O6 + 6H2O = 3H3PO4 + PH3 P4O10 + 6H2O = 4H3PO4 - jedna z najsilniej dziaajcych substancji higroskopijnych (osuszanie gazw, rodek odwadniajcy w toku rnych reakcji chemicznych)

Waniejsze kwasy tlenowe fosforu

H3PO3 kwas fosfonowy, hydrydotrioksofosforowy (fosforawy), P(+III)
otrzymywanie: P4O6 + 6H2O = 6H3PO3 PCl3 + 3H2O = H3PO3 + 3HCl - biae ciao stae; - dwuprotonowy kwas (K1 = 8.10-3, K2 = 3.10-7 ); - reduktor (wydziela Ag, Cu i Au z ich soli, HgCl2 Hg2Cl2); - po ogrzaniu ulega dysproporcjonowaniu: 4H3PO3 = 3H3PO4 + PH3 - tworzy dwa szeregi soli: MI2HPO3 (obojtne), MIH2PO3 (kwane), wikszo nie rozpuszcza si w wodzie (tylko fosfoniany litowcw i Ca) - struktura jego anionu HPO32- podana jest poniej:

Waniejsze kwasy tlenowe fosforu

H4P2O6 kwas heksaoksodifosforowy (+IV)
otrzymywanie: P (czerwony) + NaOCl Na4P2O6 Na4P2O6 + 3H3O+ H4P2O6 - czteroprotonowy kwas, umiarkowanie saby; - stosunkowo odporny zarwno na utlenianie jak i redukcj; - waciwoci diamagnetyczne (H2PO3)2 ; monomer byby paramagnetyczny; - struktura jego anionu P2O62- podana jest poniej:

Waniejsze kwasy tlenowe fosforu

P4O10 + 6H2O 4H3PO4 PCl5 + 4H3O H3PO4 + 5HCl 3P4 + 20HNO3 + 8H2O = 12H3PO4 + 20NO (na skal techniczn) Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 = 3CaSO4 + 2H3PO4 - bezbarwne, przeroczyste krysztay, bardzo dobrze rozpuszczalne w wodzie, handlowy H3PO4 (85-90%) bezbarwna syropowata ciecz; - trjprotonowy kwas, redniej mocy; (K1 = 10-2,2, K2 = 10-7,2, K3 = 10-12,3) - tworzy sole pierwszo- drugo- i trzeciorzdowe: pierwszorzdowe s dobrze rozpuszczalne w wodzie, z drugo- i trzeciorzdowych dobrze rozpuszczalne s tylko sole litowcw ( z wyjtkiem litu); - struktura jego anionu PO43- podana jest poniej: otrzymywanie:

Waniejsze sole kwasu ortofosforowego

Na2HPO412H2O dodekahydrat wodorotetraoksofosforanu(V) sodu NaNH4HPO4 (do pere fosforanowych w analizie mineraw)

H3PO4 kwas ortofosforowy(V), tetraoksofosforowy

NH4NaHPO4 () NaPO3 + H2O + NH3; stopiony NaPO3 ma zdolno rozpuszczania licznych tlenkw metali stopy po ostygniciu tworz bezpostaciow szklist mas o charakterystycznym zabarwieniu Mineray: fosforyt Ca3(PO4)2, apatyt Ca3(PO4)2 Ca(Cl,F)2 trudno rozpuszczalne, zawieraj fosfor w postaci nieprzyswajalnej przez roliny. Po przeprowadzeniu w form lepiej rozpuszczaln mog by wykorzystane do nawoenia gleby: Ca3(PO4)2 + 2H2SO4 = Ca(H2PO4)2 + 2CaSO4 (superfosfat) Ca3(PO4)2 + 2H3PO4 = Ca(H2PO4)2 (superfosfat podwjny) Fosforany wykrywa si na podstawie reakcji: H3PO4 + 12(NH4)2MoO4 + 21HNO3 = 21NH4NO3 + 10H2O + (NH4)3H4[P(Mo2O7)6] Inna reakcja wykrywania to: PO43- + Mg2+ + NH4+ = MgNH4PO4 Stopniowe odwadnianie kwasu ortofosforowego i jego soli pierwszo- i drugorzdowych prowadzi do utworzenia skondensowanych kwasw fosforowych i ich soli.

Skondensowane kwasy fosforowe i ich sole

Produkty kondensacji kwasu fosforowego lub jego soli osigaj masy molowe dochodzce do kilkudziesiciu tysicy u i mog mie budow: H4P2O7

acuchowe skondensowane kwasy fosforowe i ich sole

kwas ortodifosforowy(V), -oksoheksaoksodifosforowy (pirofosforowy) otrzymywanie: ogrzewanie H3PO4 w 200-300oC (2H3PO4 H4P2O7 + H2O) - bezbarwna, szklista masa, dobrze rozpuszczalna w wodzie ( H3PO4) ; - czteroprotonowy kwas, mocniejszy od H3PO4 - tworzy dwa szeregi soli: drugorzdowe (MI2H2P2O7) i czwartorzdowe (MI4P2O7), nie udao si otrzyma soli o nieparzystej liczbie atomw wodoru; - P2O74- z solami Ag+ daje biay osad (odrnienie od tego Ag3PO4) - struktura jego anionu PO43- podana jest poniej:

acuchow np. P2O74-, P3O105-, P4O136-

piercieniow np. P3O93-, P4O124-

LKP = 4 (const.)

Wyszych kwasw ortopolifosforowych nie udaje si uzyska w stanie czystym

acuchowe skondensowane kwasy fosforowe i ich sole

Znane s sole wyszych ortopolikwasw: Na5P3O10 ortotrifosforan(V) sodu, krystalizuje jako Na5P3O106H2O otrzymywanie: 2Na2HPO4 + NaH2PO4 = Na5P3O10 + 2H2O (stapianie) hydroliza (NaOH) Na3P3O9 + 2NaOH = Na5P3O10 + H2O 10Na2O + 3P4O10 (1000oC) (powolne chodzenie) 4Na5P3O10 - stosowany do zmikczania wody (skadnik do 40% niektrych detergentw przemysowych i rodkw piorcych) Na6P4O13 ortotetrafosforan(V) sodu, otrzymywanie: Na4P4O12 + 2NaOH = Na6P4O13 + H2O (podwyszona temp.) - soli nie udaje si otrzyma w czystym stanie krystalicznym (stwierdzono obecno anionw P4O136- w szklistych stopach i roztworach); - struktury anionw P3O105- i P4O136- podane s poniej: LKP = 4 (const.) H H H H H

acuchowe skondensowane kwasy fosforowe i ich sole

acuchy polikosforanowe o rnej dugoci wystpuj w produktach stapiania wodorofosforanw sodu, ktrych skad wyraa si wzorem oglnym (NaPO3)n:

Sl Grahama
zawiera proste acuchy polifosforanowe o rnej dugoci (90%) i ma ilo piercieniowych anionw polifosforanowych M = 12 000 18 000; w handlu - kalgon

Sl Kurrola
ma wygld azbestu, zawiera acuchy spiralne (symetria czterokrotnej osi rubowej

Sl Maddrella
zawiera achy spiralne (symetria trjkrotnej osi rubowej

Ortopolifosforany tworz kompleksy z M2+ i M3+ (np. ich kompleksy z wapniem s tak trwae, e rozpuszczaj CaCO3 i myda wapniowe) przeciwdziaaj tworzeniu si wglanu wapnia (kamienia kotowego) z wody rdlanej lub wodocigowej podczas gotowania.

Wysokotemperaturowe przemiany fosforanw

NaH2PO4
diwodorofosforan sodu 150oC
hydroliza przez Na2CO3

Piercienowe skondensowane kwasy fosforowe i ich sole

Ogrzewanie kwasu ortofosforowego w temperaturze ok. 320oC daje kwas metafosforowy (HPO3)n o duej masie czsteczkowej (piercieniowe kwasy metafosforowe). Niektre sole piercieniowych kwasw metafosforowych mona otrzyma w stanie czystym: 3Na2H2P2O7 (ogrzewanie) 2Na3P3O9 + 3H2O metatrifosforan sodu podczas hydrolizy P4O10 w obecnoci NaHCO3 powstaje Na4P4O12 metatetrafosforan sodu: P4O10 + 4NaHCO3 = Na4P4O12 + 4CO2 + 2H2O - struktury anionw P3O105- i P4O136- podane s poniej: LKP = 4 (const.)

P4O10

Na2H2P2O7
pirofosforan sodu >230oC 300oC
230 - 300oC

Na4P4O12
metatetrafosforan sodu 270oC

bardzo powolne chodzenie

3 y wysokotemperaturowa niskotemperaturowa metatrifosforan sodu sl Maddrella sl Maddrella >350oC

1

(NaPO3)3

(NaPO3)x

(NaPO )

630oC

400oC 550oC

(NaPO3)z
sl Kurrola >550oC

H H

(NaPO3)
ciecz

szybkie chodzenie

(NaPO3)n
sl Grahama

Kwasy fosforowe(V) jako produkty hydrolizy P4O10

OH

Wizania w czsteczce P4O10

Struktura P4O10
HO O H OH H OH H OH OH OH

Orbitale tworzce wizania zwrotne p - d

HO

OH

H OH HO HO OH OH OH HO OH

H OH OH OH OH OH

Waniejsze tlenki arsenu Tlenki arsenu, antymonu i bizmutu

- 2 odmiany: klauderyt (jsk.) i arsenolit (reg.); tetraarsenu - otrzymywany przez praenie rud arseno-nie mona otrzyma przez wych w powietrzu: spalanie arsenu (rozkad w 4FeAsS + 10O2 = 2Fe2O3 + 4SO2 + As4O6 wyszych temperaturach); - stay, silnie trujcy (0,1 g); - otrzymywany przez ostrone - struktura podobna do P4O6; odwadnianie H3AsO4; - ulega redukcji (atwiej od P4O6): - jest bezwodnikiem kwasu As4O6 + 6C = 6CO + As4 (prba Berzeliusa) ortoarsenowego(V);)
As4O6 + 6SnCl2 + 12HCl = 6H2O + As4 + 6SnCl4 (prba Bettendorfa);

As4O6 heksatlenek tetraarsenu, (arszenik), As4O10 dekatlenek

arsen rodzaj tlenku (AsO2)n Sb4O10

antymon (SbO2)n (Sb2O5)n

bizmut Bi2O3

As4O6 (As2O3)n Sb4O6 (Sb2O3)n

- ulega utlenieniu (H2O2, FeCl3, HNO3, I2); - sabo rozpuszczalny w wodzie (odczyn sabo kwany H3AsO3) - lepiej rozpuszcza si w r-rach HCl lub NaOH waciwoci amfoteryczne - zastosowanie: klarowanie stopionej masy szklanej, konserwacja muzealnych skr i futer, leki (liczne zwizki)

Waniejsze tlenki antymonu

Sb4O6 (Sb2O3)n heksatlenek Sb2O5 pentatlenek diantymo-

Tlenek bizmutu(III)

nu, tlenek antymonu(V) tetraantymonu, tlenek antymonu(III) - 2 odmiany: walentynit (jsk.) i senarmontyt (reg.); - otrzymywany (uwodniony) przez dziaanie st. HNO3 na - otrzymywanie: spalanie antymonu w Sb(met.) lub przez hydroliz powietrzu (egz.) lub hydroliza soli Sb(III): 2SbCl3 + 3Na2CO3 = 6NaCl + 3CO2 + Sb2O3

- biay proszek, s. rozpuszczalny w H2O; - rozpuszczalny w st. HCl (SbCl3); - w rozc. HNO3 i H2SO4 nierozpuszczalny; - w r-rach mocnych zasad rozpuszcza si:
Sb4O6 + 4NaOH + 6H2O = 4Na[Sb(OH)4],

otrzymane roztwory maj odczyn silnie zasadowy (hydroliza) waciwoci amfoteryczne (mniej kwasowy od As4O6)

SbCl5 (trudno go odwodni (rozkad do Sb2O4); - b. s. rozpuszczalny w H2O, odczyn kwany w. kwas.; - nie tworzy z kwasami soli (brak w. zasadowych); - rozpuszcza si w r-rach MIOH (zw. KOH):
- Sb2O5 + 5H2O + 2KOH = 2K[Sb(OH)6]

Bi2O3 tritlenek dibizmutu, tlenek bizmutu(III)

- jedyny tlenek bizmutu; - w jego sieci przestrzennej nie mona wyodrbni pojedynczych czsteczek wzr (Bi2O3)n; - kremowobiay broszek, ciemniejcy podczas ogrzewania; - atwo ulega redukcji przez wgiel i wodr podczas ogrzewania; - wykazuje wyrane waciwoci zasadowe: - rozpuszcza si w kwasach tworzc sole bizmutu(III); - z roztworw soli Bi(III) amoniak strca biay galaretowaty osad Bi(OH)3, ktry nie ma waciwoci kwasowych; - z wodorotlenku przez odwodnienie mona otrzyma Bi2O3

Sb2O4 tetratlenek diantymonu - najtrwalszy tlenek antymonu (ostateczny produkt praenia innych tlenkw w powietrzu), biay proszek, nierozpuszczalny w wodzie; - uwaany za tlenek mieszany (diamagnetyczny) SbIIISbVO4

Kwasy tlenowe arsenu H3AsO3 kwas trioksoarsenowy(III), (arsenawy)

- otrzymywanie: rozpuszczenie As4O6 w wodzie (r-r 2%); - znany tylko w formie roztworu; - kwas trjprotonowy (odrnienie od H3PO3), saby; - sole arseniany(III) (arseniny): NaH2AsO3, Na2HAsO3, Na3AsO3; - reduktor wobec ukadw redox o Eo > 0,560V (HNO3, O2, H2O2 KI3) H3AsO3 + H2O = H3AsO4 + 2H+ + 2e -utleniacz wobec ukadw redox o Eo < 0,25 V (Zn, Sn, H2) H3AsO3 + 3H+ + 3e = As + 3H2O

Kwasy antymonowe(V) i antymoniany(V)

Zawiesina Sb2O5 wykazuje wyranie kwany odczyn

Kwasy antymonowe uwodniony tlenek antymonu(V) Sb2O5.xH2O

- otrzymywanie: dziaanie st. HNO3 na Sb(met.) lub nisze tlenki; hydroliza SbCl5; -nieznany jest w stanie wolnym kwas heksahyroksoantymonowy(V) H[Sb(OH)6] LKSb = 6 (odrnienie od P i As); - podczas roztwarzania Sb2O5.xH2O w roztworze KOH tworzy si K[Sb(OH)6] dobrze rozpuszczalny w gorcej wodzie; - Na[Sb(OH)6] jest jedn z nielicznych soli sodowych sabo rozpuszczalnych w wodzie, strca si po dodaniu soli sodowych do roztworu heksahydroksoantymonianu(V) potasu reakcja suy do wykrywania jonw sodowych

- otrzymywanie: dziaanie st. HNO3 na As4O6 z roztworu wydziela si krystaliczny hydrat 2H3AsO4.H2O: - 3As4O6 + 8HNO3 + 20H2O = 6(2H3AsO4.H2O) + 8NO - kwas trjprotonowy o podobnej mocy jak H3PO4; - sole arseniany(V) (arseniany): NaH2AsO4, Na2HAsO4, Na3AsO4; - ulegaja kondensacji i wykazuj podobn struktur jak polifosforany, ale ulegaj atwiej hydrolizie

H3AsO4 kwas tetraoksoarsenowy(V), (arsenowy)

Zwizki azotowcw z siark Zwizki bizmutu(V)

Azot wzr

S 4 N4 P4 S3 As4N4 As4S6

Bizmutan(V) sodu: NaBiO3 (ty) i Na3BiO4 (brunatny) - otrzymywanie: utlenianie zalkalizowanej zawiesiny Bi(OH)3 za pomoc chloru lub KMnO4 (Br2, NaOCl, Na2S2O8): Bi(OH)3 + Cl2 + 3NaOH = NaBiO3 + NaCl + 3H2O stapianie Bi2O3 za pomoc Na2O2; bizmutany(V) s bardzo silnymi utleniaczami (zwaszcza w rodowisku kwanym) EO = 1,7 V (pH = O) HBiO3 + 5H+ + 2e = Bi3+ + 3H2O Bi(V) utlenia prawie wszystkie inne ukady w rodowisku kwanym: np. Ce(III) Ce(IV), Mn(II) Mn(VII),

Fosfor

Arsen

As4S10 Sb2S3
Antymon

Sb2S5

Bizmut

Bi2S3

waciwoci wybucha pod wpywem ogrzewania lub uderzenia zapala si w 100oC (do wyrobu zapaek) struktura S4N4 4H3AsO3 + 12HCl = 4AsCl3 + 12H2O nie roztwarzaj si w st. HCl, 4AsCl3 + 6H2S = As4S6 + 12HCl roztwarzaj si w st. HNO3, (NH4)2CO3, NH3 aq., NaOH, 4H3AsO4 + 20HCl = 4AsCl5 + 16H2O (NH4)2S, Na2S (tworzc 4AsCl5 + 10H2S = As4S10 + 2OHCl siarkosole); najsilniejszy (silniejsze zakwaszenie) kwasowy charakter roztwarzaj si w NH3 aq., 2SbCl3 + 3H2S = Sb2S3 + 6HCl NaOH, (NH4)2S, Na2S (tworzc siarkosole), w st.HCl, nie roz2SbCl5 + 5H2S = Sb2S5 + 1OHCl twarzaj si w HNO3 , (NH4)2CO3 (sabszy charakter kwasowy) roztwarza si w HNO3, nie 2BiCl3 + 3H2S = Bi2S3 + 6HCl roztwarza si w (NH4)2S (charakter zasadowy)
6S2Cl2 + 16NH3 = S4N4 + 12NH4Cl + 8S

otrzymywanie

Siarkosole
Mona je wyprowadzi z wzorw odpowiednich kwasw tlenowych zamieniajc w nich symbole atomw tlenu na symbole atomw siarki, np. : Na3AsO4 - tetraoksoarsenian(V) sodu Na3AsO3S - trioksotioarsenian(V) sodu Na3AsO2S2 - dioksoditioarsenian(V) sodu Na3AsOS3 - oksotritioarsenian(V) sodu Na3AsS4 - tetratioarsenian(V) sodu - otrzymywanie: dziaanie Na2S ((NH4)2S, (NH4)2CO3, Na2CO3, NaOH, NH3 aq.) na As4S10 6Na2S + As4S10 = 4Na3AsS4 -dobrze rozpuszczaj si w wodzie tworzc bezbarwne roztwory; - siarkokwasy nie s znane w stanie wolnym; - po zakwaszeniu roztworu siarkosoli zachodzi reakcja: 2(NH3)3SbS3 + 6HCl = Sb2S3 + 6NH4Cl + 3H2S

Sole bizmutu i antymonu z kwasami tlenowymi

Antymon i bizmut tworz z kwasami tlenowymi poczenia wykazujce w znacznym stopniu charakter soli (zwizki te wiadcz o znacznie zaznaczonym charakterze metalicznym tych pierwiastkw). Ulegaj one w znacznym stopniu hydrolizie: Sb2(SO4)3 2Sb3+ + 3SO42Sb3+ + H2O = SbO+ + 2H+ Inne przykady: SbPO4 Bi(ClO4)3.5H4O chloran(VII) bizmutu(III) BiPO4 ortofosforan(V) bizmutu(III) siarczan(VI) bizmutu(III) Bi2(SO4)3 Bi(NO3)3.5H4O azotan(V) bizmutu(III) hydroliza azotanu bizmutu: Bi(NO3)3 + H2O = BiONO3 + 2HNO3

10

Polifosfazeny
PCl5 jest wykorzystywany do wyrobu polifosfazenw uywanych jako cenne tworzywa i wkna w technice biomedycznej (jako sztuczne pompy, zastpujce serce, naczynia krwionone) :

3PCl5 + 3NH4Cl

- HCl 127oC

- HCl 127oC

[ -N=P-]n

Cl Cl

(Cl2PN3)3

11