TITRASI ARGENTOMETRI

PELAJARI : - Ksp - Pengendapan bertingkat

1

Argentometri : metode volumetri ( titrimetri ) penentuan kadar at dengan pentiter larutan AgNO! Sampel : " at #ang mengandung anion #ang mengendap dengan Ag$ " mi%aln#a &alida ( '"$ (l"$ )r" dan I" ) * +a%ar Reak%i : PENGENDAPAN ( Bertingkat) ,d TE : ter-entuk %en# endapan Ag"Sampel (endapan I ) ,d TAT : ter-entuk endapan . komplek% Ag"indikator (%en#* II ) *
/

0onto&
,enentuan kadar (l ( dari garam dapur ) dengan indikator larutan 1/(rO2 3 TE : " ter-entuk endapan Ag(l (puti& ) " %aat 4Ag56 4(l"6 7 1%p* Ag(l888888*** (1)

TAT : " ter-entuk endapan mera&" ke0oklatan dari Ag/(rO2 " %aat : 4Ag56/ 4(rO/" 6 7 1%p*Ag/(rO2 8* (/)
!

DASAR PERHI !NGAN

,ada %aat TE ( TAT teoriti% ) -erlaku rumu% da%ar volumetri : mmolek %ampel 7 mmolek pentiter ,ada Argentometri : mmolek %ampel 7 mmolek Ag5 atau : 9% : N % 7 9Ag5 : N Ag5
": " "
2

Larutan Standar

Garam AgNO!$ " tak %ta-il " Standar Sekunder* " di-aku dengan %tandar primer : lart Na(l Stadar ,rimer : Na(l $ " =igro%kopi% > perlu dipana%i pada 11? ? ( %elama 1 @am " di%impan dalam ek%ikator
<

Kurva Titrasi Argentometri

1A 12 1/ p)$- dan pI1? B A 2 / ? ? /? 2? A? B? 1?? 1/? "#$%&e AgN'(
A

1%p:

Ag(l 1$/ 1?"1? AgI 1$C : 1?"1A

AgI 5 I" Ag(l 5 (l"

+engan a%um%i 4(l"6 7 4I"6 SAMA ( ?$1 M ) maka AgI akan mengendap le-i& dulu

MACAM TITRASI ARGENTOMETRI

1* (ara Mo&r " ,d TE ter-entuk endapan -erDarna /* (ara 9ol&ard " ,ada TE ter-entuk larutan -erDarna !* (ara 'a@an% " ,ada TE ter@adi ad%orp%i indikator
C

Tuga% Argentometri 1 (ari @aDa-an dari pertan#aan -erikut:

+alam pro%e% titra%i indkator %elalu -erada dalam larutan #g -erada di la-u titra%i ( -aDa& ) > tidak perna& di -uret* ,ada titra%i a%am E -a%a $ pro%e% titra%i -i%a di -alik> artin#a larutan pentiter dapat -erada di -aDa& (la-u tetra%i) maupun di ata% (-uret) Tetapi: ,ada Argentometri : larutan pentiter AgNO! %elalu di ata% ( -uret ) $ dan tidak dapat -earada di -aDa& ( la-u titra%i ) * A,A SE)A)NFA ,ERTANFAAN TERSE)GT +A,AT +IHAIA) +ENGAN MEM,ER=ATI1AN GRAIAN )ERI1GT J

 TGGAS

ARGENTOMETRI /

Se-utkan

< @eni% per-edaan Argentometri 0ara Mo&r dan (ara 9ol&ard ada di uraian -erikut ini J

HaDa-ann#a

Si*at (K#ndisi ) )ARA +'HR ( )ARA PER A+A )

" Gntuk penentuan kadar (l" dan )r" " Tak dpt unt penent* I" dan S(N"$ karena endapan AgI dan AgS(N men#erap kuat (rO2/" $ %e&ingga TAT ter@adi le-i& aDal " Sua%ana larutan : netral atau %edikit -a%a ( p= : A$< E K ) " Indikator : larutan 1/(rO2 ( &i@au muda"kekuningan ) " ,ada TAT ter-entuk endapan Ag/(rO2 #ang ber,arna mera&"ke0oklatan $ %etela& se&%a (l" atau )r" diendapkan %e-agai Ag(l (puti&) atau Ag)r (puti& kekuningan ) 3 TAT ter@adi SE ELAH TE * +alam praktek TAT diamati -erupa Darna mera&"ke0oklatan pada 0airann#a ( agar kele-i&an pentiter tidak terlalu -an#ak ) *

" ,ro%e% titra%in#a LANGS!NG - larutan %ampel $angs%ng ditete%i pentiter* lart AgNO!
1?

Menentukan 1on%entra%i Indikator 1/(rO2

Mi%aln#a titra%i 1? mL ?$1 N (l" dengan ?$1 N AgNO! menggunakan indikator larutan 1/(rO2 1 mL ?$??< M
"Se-elum

titra%i : (vol 0amp 7 1? 5 1 7 11 m ) " 4(rO2/"6 dalam 0amp 7 (1 . 11 ) : ?$??< M 7 < : 1?"2 M

Gnt* mengendapkan (l" : ( 4Ag564(l"6 7 1%p Ag(l ) " diperlukan 4Ag56 7 1%p . 4(l"6 7 1?"1? . ?$1 7 1 : 1?"K M Gnt*mengendapkan (rO2/" : ( 4Ag56/4(rO2/"6 7 1%p Ag/(rO2 ) " diperlukan 4Ag56 7 M 1%p . 4(rO2/"6 7 M(/:1?"1/) . (< : 1?"2) 7 A$/ : 1?"< M Maka : akan ter-entuk endapan Ag(l le-i& dulu
11

,ada %aat TE %emua (l" mengendap %e-agai Ag(l$ ter@adi ke%etim-angan : Ag(l Ag5 5 (l" 4Ag56 7 4(l"6 7 1?"1? 7 1?"< M Apaka& Ag/(rO2 tela& mengendap N ( pd %aat ini vol 0amp 7 1? 5 1? 5 1 7 /1 mL ) 4(rO2/"6 7 (1./1) : ?$??< M 7 /$< : 1?"2 M 4Ag56/ 4(rO2/"6 7 ( 1?"<)/ (/$< : 1?"2) 7 /$< : 1?"12 ( O 1%p 7 / : 1?"1/ ) : @adi : )ELGM TERHA+I EN+A,AN Ag/(rO2 Ag/(rO2 %edikit -erle-i& pentiter AgNO! akan mem-entuk endapan ,enam-a&an #ang -erDarna mera& ke0oklatan ( TAT)

S#arat Argentometri (ara Mo&r

3 Argentometri 0ara Mo&r &aru% dalam %ua%ana a%am atau %edikit -a%a$ ( p= 7 A$< E K )%e-a- : (1) +alam %ua%a na #ang terlalau a%am akan ter@adi ke%etim-angan -erikut : / (rO2/" 5 / =5 P / =(rO2" P (r/OC /" 5 =/O " 4(rO2 /" 6 -erkurang $ %e&ingga memerlukan larutan Ag5 le-i& -an#ak unt mem-ent uk endapan Ag/(rO2 men#e-a-kan ke%ala&an makin -e%ar* (/) +alam %ua%ana -a%a kuat akan ter-entuk endapan AgO= puti&"kea-u" a-uan> %e&ingga diperlukan Ag5 #ang le-i& -an#ak$ dan ke%ala&an makin -e%ar* 3 Argentometri 0ara Mo&r tidak dapat digunakan untuk menentukan kadar I " dan S(N" %e-a-> Endapan AgI dan AgS(N men#erap dengan kuat (rO2 /" $ %e&ingga TAT ter@adi le-i& aDal*( reak%i tidak %tok&iometri > -elum %emua %ampel tertitra%i) > %e&ingga akan ter@adi ke%ala&an

Tuga% Argentometri !
Se-utkan A (enam) ma0am per-edaan metode Argentometri 0ara Mo&r dengan 0ara 9ol&ard (uraian -erikut)

1eenam ma0am per-edaan ter%e-ut meliputi apa %a@a N HaDa-ann#a ada di ta#angan -erikut

/* (ara 9ol&ard

Metode Argentometri #g pd TAT"n#a ter-entuk larutan #ang -erDarna (ara 9ol&ard dapat digunakan untuk menentukan kadar ion"ion (l"$ )r" dan I" Sua%ana larutan %ampel : a%am Indikator : larutan garam 'e(III) mi%aln#a 'e(NO!)!

( kuning E 0oklat ) 3 Teknik : IDAK LANGS!NG > #aitu : %ampal di-eri larutan AgNO! -erle-i&$ dan kele-i&an Ag5 dititra%i kem-ali larutan %tandar S(N" TAT : ter-entuk komplek% 4 'eS(N 6 /5 #ang -erDarna mera&ke0oklatan *

Reak%i"reak%i #ang ter@adi :

;" 5 Ag5 (-erle-i&) P Ag; (%) Ag5 (%i%a) 5 S(N" (indik) P AgS(N (%)

S(N" (le-i&) 5 'e!5 P 4 'eS(N6 /5 mera&"0oklat ** ( TAT )

Perbandingan Pengg%nan .ara "#$/ard %nt%k Penent%an Kadar )$- dan Bra) Penent%an )$,ada TAT ter@adi ke%etim-angan -erikut* (1) (l" 5 Ag5 ( -erle-i& ) P Ag(l *************** 1%p 7 4Ag564(l"6 (/) Ag5(%i%a) 5 S(N" P AgS(N ***************** 1%p 7 4Ag564S(N"6
10 Maka : [Cl ] = Ksp. AgCl /[ Ag +] = 1,2 x1013

[ SCN ]

Ksp. AgSCN /[ Ag + ]

7,1x10

7 1AK

Atau : 4(l"6 #ang ma%i& ada dalam larutan @enu&n#a 7 1AK : 4S(N"6

b) Penent%an Br,ada TAT ter@adi ke%etim-angan %eperti pada (l" $ %&ingga :

[ Br ] Ksp. AgBr /[ Ag + ] 3,5 x10 13 = = = 0,5 13 [ SCN ] Ksp. AgSCN /[ Ag + ] 7,1x10

atau : 4)r"6 #ang ma%i& ada dlam larutan @enu&n#a 7 ?$< : 4 S(N "6 +ari per&itungan di ata% : " 4)r"6 %i%a O 4(l"6 " (ara 9ol&ard : 7 1e%ala&an penentuan )r" O penent (l"

,ER=ITGNGAN
,rin%ip : mmolek kation 7 mmolek anion

mmolek Ag5 7 mmolek (l" 5 mmolek S(N" Hadi : mmolek (l" 7 mmolek Ag5 " mmolek S(N" 7 ( 9 : N ) Ag5 " ( 9 : N ) S(N"

TA=G mmol (l" 7 mmolek (l"

< a%pek per-edaan Argentometri 0ara Mo&r dan 0ara 9ol&ard

01 21 (1 41 51 61

S%asana titrasi Indikat#r Ana$it (Ani#n) 3ang dapat diana$isis K#ndisi pada A eknik Bent%k sen3a,a pd A

3. Indikator Adsorpsi (Metoda Fajans)

"

+iperkenalkan ole& 1* 'a@an% ( 1K/!.1K/2)* ,ada TAT : " indikator di%erap (diad%orp) ole& endapan Ag;* " ter@adi peru-a&an Darna dari indikator Indikator : 'luore%0ein$ Eo%in $ atau Rodamine AG

"

"

/1

Argentometri 0ara 'a@an% :

3 Menggunakan indikator a-%orp%i* 3 ,ada TAT ter@adi ad%orp%i indikator ole& endapan #ang ter@adi* 3 Iarna indikator -er-eda antara %e-elum dan %e%uda& diad%orp%i 3 Indikator -erupa a) garam Na dari Qluore%0ein atau eo%in -) garam klorida dari r&odamin

,eru-a&an Darna indikator : ion Qluore%0ein (") R 1ompl* Ag"Qluore%0ein ( kuning ke&i@auan) ( mera& muda)

,ada Titra%i Na(l dengan AgNO! : Se-elum TE " +i dalam larutan ada endapan Ag(l (puti&) dan %i%a (kele-i&an) Na(l #ang -elum tertitra%i
"

Endapan Ag(l men#erap : " (l" (dr Na(l) pada lapi%an pertama$ " ion #ang -ermuatan -erlaDanan dengan muatan ion #ang di%erap pd lapi%an I ((l" )$ #aitu Na5 pd lap II

Setela& TE " Ion (l" : &a-i% ( mengendap %e-agai Ag(l ) " +engan adan#a %edikit kele-i&an AgNO! $ maka endapan Ag(l akan men#erap : " ion Ag5 pada lapi%an pertama /! " ion NO!" pada lapi%an kedua

Na5

Na5 (l
"

Na5

NO!" NO!
"

NO!" Ag
5

NO!"

5 Na5 (l" Ag(l (l" Na

Ag5 Ag(l Ag5 NO!" Ag5

"

Na5

(l" Na5

Na5 NO!

NO!"

NO!"

a* Se-elum TE

-* Se%uda& TE tanpa penam-a&an indikator

/2

'l" 'l" Ag5 'l"

Ag5 Ag(l Ag5 'l" 'l" Ag5 'l" 'l" 'l" ( Se%uda& TE dengan adan#a indikator

)ila di dalam larutan terdapat ion Qluore%en0e ('l")$ maka ion akan di%erap pada lapi%an kedua* Ion 'l" memiliki ukuran #ang -e%ar %e&ingga akan diad%orp le-i& kuat daripada ion NO!"* Aki-at pen#erapan ion 'l" pada lapi%an kedua $ endapan Ag(l -erDarna mera&
/<

,emili&an indikator pada Argentometri (ara 'a@an%

+alam Argentometri 0ara 'a@an% perlu diper&atikan: 1* Larutan @angan terlalu en0er agar peru-a&an Darna dapat dili&at dengan @ela%* /* Indikator #ang digunakan muatann#a &aru% -erlaDanan dengan muatan dari ion pentiter ( Ag5 ) ! Indikator @angan %ampai terad%orp%i %e-elum ion utaman#a terendapkan %emua$ tetapi &aru% %egera terad%orp %e%eda& TE ter0apai 2 ,d titra%i (l" dengan ion Ag5 @angan menggunakan indik eo%in karena ikatannta kuat$ %e&ingga dapat terad% %e-elum TE* Ole& karena itu digunakan Qluore%0ein* /A

,enggunaan Indik 'luore%0ein 'luore%0ein : a%am lema& 1a 7 1$? :1?"B M +igunakan %e-agai garam Na"n#a +alam lart %ampel terlalu a%am$ ter@adi ke%etim- : Na'l Na5 5 'l" (1) 'l" 5 =5 =' (/) " ke%et (/) -erge%er ke kanan$ " Qluore%0ein -erada dalam -entuk molekuln#a$ TE %ulit diamati Ole& karena itu$ larutan #ang dititra%i &aru% -er%iQat %edikit -a%i% (p= C E 1?)

/C

,enggunaan Indik Eo%in 1euntungan " +apat digunakan dalam larutan #ang le-i& a%am " peru-a&an Darna tampak @ela% dalam larutan a%am a%etat #ang p="n#a O !* 1erugian " terikat kuat pada endapan Ag(l $ %e&ingga dapat terad% %e-elum TE*

/B

)e-erapa @eni% indikator ad%orp%i$ %iQta dan kegunaann#a

Indikator 'luore%0ein +igunakan dalam pro%e% titra%i (l"$ )r"$ I"$ dan S(N" dengan Ag5 ,eru-a&an Darna pada TAT 1eterangan

=i@au kekuningan mera& Larutan &aru% netral atau -a%a lema& =i@au kekuningan mera& p= larutan 2$2 E C$? mera& ungu mera& Mera& kemera&" mera&an Orange mera& -iru Orange ungu mera& +alam a%am a%etat p= 1"/ Larutan ditam-a& (N=2)/(O! p= larutan 2$?"C$? Larutan =NO! ?$!M
/K

+ikloroQluore%0 (l"$ )r"$ I"$ dan S(N" ein dengan Ag5 Eo%in )r"$ I"$ dan S(N" dengan Ag5 (l" dan I" dengan Ag5 I" dengan Ag5 Ag5 dengan )r"

+iklorotetra iodo Qluore%0ein +iiodo dimetil Qluore%0ein R&odamine AG

SELAMAT )ELAHAR SEMOGA ALLA= MEM)ERI 1EMG+A=AN MENFERA, ILMG FANG TELA= +I)ERI1AN

HANGAN LG,A MENGERHA1AN SOAL"SOAL LATI=AN )ERI1GT

1AIISArgentometriSMH=

!?

S OAL LATI=AN ARGENTOMETRI

Sampel uang logam perak %etela& di-er%i&kan$ ditim-ang terna#ata -eratn#a <$? gram $ dilarutkan dalam 0ampuran < mL air dan 1? mL =NO ! pekat* +ipana%i perla&an"la&an %ampai mendidi&* Setela& larut %empurna dipinda&kan ke la-u takar 1??$? mL dan dien0erkan dengan akuade% %ampai tanda -ata%* Larutan dipipet /<$? mL ke dalam la-u titra%i $ lalu ditam-a& 1 mL larutan indikator dan dititra%i dengan larutam %tandar S(N" +itan#akan : 1* indikator apa #ang digunakan /*)agaimana peru-a&an Darna larutan %elama titra%i (%e-elum dan %e%uda& TAT ) !*Hika Ar*Ag 7 1?B dan pada titra%i memerlukan /2$<? mL S(N " ?$1?<? N -erapa T kadar Ag dlam %ampel uang perak t%2*,ada pro%e% titra%i di ata% dapatka& digunakan indikator larutan 1/(rO2 N Hela%kan ala%an . @aDa-an Anda

SILA=1AN )E1ERHASAMA

1AIISArgentometriSMH=

!/

Apa-ila di dalam larutan ditam-a&kan lagi ion (l"$ maka %elama di dalam larutan -elum terdapat kele-i&an ion (l"$ di dalam larutan ma%i& tetap terdapat endapan %ampai terdapat kele-i&an ion (l" -arula& -eru-a& lapi%ann#a ion Ag5 #ang mula"mula -erada pada lapi%an pertama mem-entuk endapan Ag(l lagi dan kemudian akan men#erap kele-i&an (l"$ %edangkan ion Qluore%0ein #ang mula"mula ada di lapi%an kedua akan lepa% kem-ali larutan akan -erDarna kuning ke&i@auan

!!