No. y f (x)
n
4.
x
x
e
kx
e
x
a
5.
ln x
1.
2.
3.
6.
log a x
7.
sin x
nx
n 1
ke
kx
a ln a
1
x
1
x ln a
cos x
No
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
y f (x)
dy
dx
cos x
sin x
tan x
sec 2 x
cot x
cosec 2 x
sec x sec x tan x
cosec x cosec x cot x
cosh x
sinh x
cosh x
sinh x
d x
e ex
dx
y sinh x
d x
dan
e e x
dx
e x ex
y
2
dy e x e x
e x ex
cosh x
dx
2
2
d
sinh x cosh x
dx
y cosh x
e x ex
y
2
dy
e x ex
e x ex
sinh x
dx
2
2
d
cosh x sinh x
dx
Contoh :
1. y 2
2. y e
x
x 3
3. y log10 x
4. y sec x
1
2
dy
1
1
2 x
dx
2
x
1 x3
dy
e
dx
3
1
dy
dx
x ln 10
dy
dx
sec x tan x
Contoh :
Diferensiasikan y = sin (4x +3) terhadap x!
Misal :
du
u = 4x +3
y sin u
4
dx
dy
cos u cos (4 x 3)
du
dy dy du
cos(4 x 3) 4 4 cos 4 x 3
dx du dx
Diferensiasikan
Penyelesaian :
y e 5 x
u 5 2x
du
2
dx
y e
dy
eu e 5 2 x
du
dy dy du
e5 2 x (2) 2e 5 2 x
dx du dx
dx dF dx
F dx
1
dy
sin x tan x
cos x
dx
1. y ln sin 3 x
2. y log10 2 x 1
3. y e
sin 2 x
dy
1
d sin 3 x
dx sin 3 x
dx
1
3 cos 3 x 3 cot 3 x
sin 3 x
dy
1
d 2 x 1
dx 2 x 1 ln 10
dx
2
2 x 1 ln 10
dy
sin 2 x d sin 2 x
e
dx
dx
e sin 2 x 2 cos 2 x 2 cos 2 x e sin 2 x
PERKALIAN
Jika y = uv dengan u dan v adalah fungsi x, maka
dy
dv
du
u
v
dx
dx
dx
dy
y'
x 3 5 cos 5 x 3 x 2 sin 5 x
dx
5 x 3 cos 5 x 3 x 2 sin 5 x
x 2 5 x cos 5 x 3 sin 5 x
dy
1
2
y'
x
cosh x 2 x ln sinh x
dx
sinh x
x x coth x 2 ln sinh x
Jika y = ln e5x (3x+1) , maka y =
dy
y'
e 5 x 3 5 e 5 x 3x 1
dx
e5 x 3 15 x 5 e 5 x 8 15 x
PEMBAGIAN
Jika y = u/v dengan u dan v adalah fungsi x, maka
du
dv
v
u
dy
dx 2 dx
dx
v
Contoh :
cos 2 x
y 2
x
vu 'uv'
y'
v2
dy x 2 2 sin 2 x cos 2 x 2 x
dx
x4
2 x x sin 2 x cos 2 x
x4
2 x sin 2 x cos 2 x
x3
sin 3x
1. y
x 1
dy x 1 3 cos 3 x sin 3x 1
dx
x 1 2
1
e
ln x 2e 2 x
dy
x
dx
e4x
2x 1
e 2 ln x
x
4x
e
1
2 ln x
x 2x
e
2x
ln x
2. y 2 x
e
sin x
1. y tan x
cos x
dy
cos x cos x sin x sin x
dx
cos 2 x
1
2
sec
x
2
cos x
sinh x
2. y tanh x
cosh x
dy
cosh x cosh x sinh x sinh x
dx
cosh 2 x
cosh 2 x sinh 2 x
cosh 2 x
1
2
sec
h
x
2
cosh x
Diferensiasi Logaritmik
Jika ada lebih dari dua fungsi dengan berbagai susunan
atas atau bawah, koefisien diferensial lebih baik dicari
melalui diferensiasi logaritmik.
uv
Jika terdapat kasus y=
,dengan u,v, dan w, juga y
w
adalah fungsi x.
Cara penyelesaian :
1.Mengambil logaritmanya dengan bilangan dasar e.
ln y = ln u + ln v +ln w
2.Masing-masing
dy uv 1 du 1 dv 1 dw
dx w u dx v dx w dx
Contoh :
x 2 sin x
dy
Jika y
, tentukan
!
cos 2 x
dx
x 2 sin x
y
cos 2 x
ln y ln( x 2 ) ln(sin x) ln(cos 2 x)
1 dy 1
1
1
2 2x
cos x
(2 sin 2 x)
y dx x
sin x
cos 2 x
2
cot x 2 tan 2 x
x
dy x 2 sin x 2
cot
x
2
tan
2
x
dx cos 2 x x
e4 x
dy
Jika y 3
, tentukan
!
x cosh 2 x
dx
e4x
y 3
x cosh 2 x
ln y ln(e 4 x ) ln( x 3 ) ln(cosh 2 x)
1 dy
1
1
1
4x
2
4 x 4e 3 3 x
2 sinh 2 x
y dx e
x
cosh 2 x
3
4 2 tanh 2 x
x
dy
e4x
3
3
4
2
tanh
2
x
dx x cosh 2 x
x
Fungsi Implisit
Jika x 2 2 xy 3 y 2 4, tentukan
Penyelesaian :
dy
!
dx
x 2 2 xy 3 y 2 4
dy
dy
2x 2x 2 y 6 y 0
dx
dx
dy
( 2 x 6 y ) ( 2 x 2 y )
dx
dy
2x 2 y
x y
2x 6 y x 3y
dx
2
dy
d
y
2
2
Jika x y 2 x 6 y 5 0, tentukan
dan
dx
dx 2
dititik x 3, y 2!
Penyelesaian :
dx
dy
26 0
dy
dx
dy
( 2 y 6) 2 2 x
dx
dy 2 2 x 1 x
dx 2 y 6 y 3
dy 1 3 2
di 3,2
2
dx 2 3 1
2x 2 y
d 2 y d 1 x
2
dx
dx y 3
dy
y 3 1 1 x
dx
y 3 2
3 y 1 x dy
dx
y 3 2
d 2 y 3 2 1 3 2 1 (4)
di 3,2
5
2
2
dx
1
2 3
Persamaan Parametrik
y = sin 3t, x = cos 5t
t = parameter
x, y = persamaan parametrik
2 3t
3 2t dy
Contoh : Jika x
,y
,
1 t
1 t dx
Penyelesaian :
dx
1 t 3 2 3t
dt
1 t 2
2 3t
1 t
3 2t
1 t
1 t 2 3 2t
dx
dt
1 t 2
dx 3 3t 2 3t
5
dt
(1 t ) 2
(1 t ) 2
dy 2 2t 3 2t
1
dt
(1 t ) 2
(1 t ) 2
dy dy dt
1
(1 t ) 2
1
dx
dt dx (1 t ) 2
5
5