MEKANIKA BANGUNAN
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
Kontrak 0-1
POKOK BAHASAN I
PRINSIP MEKANIKA, GAYA & TITIK BERAT
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
Resultan Gaya
Gaya Berat
02/03/17
Kontrak 0-2
PRINSIP MEKANIKA / STATIKA
Resultan Gaya
Gaya Berat
02/03/17
Kontrak 0-3
PRINSIP MEKANIKA / STATIKA
Gaya Hambatan
UNTAD
Resultan Gaya
Gaya Berat
02/03/17
Kontrak 0-4
PRINSIP MEKANIKA / STATIKA
Sebuah benda tergantung pada sebuah tali/kawat
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
Kawat P
tegang (Gaya ke atas)
Kawat
putus
UNTAD
G G
G
(Gaya ke bawah
a b c
02/03/17
Kontrak 0-5
GAYA
P = Gaya dalam kawat:
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
besarnya adalah P,
arahnya adalah vertikal ke atas &
P
titik tangkapnya melalui titik A
(Gaya ke atas)
besarnya adalah G,
G arahnya adalah vertikal ke bawah &
(Gaya ke bawah titik tangkapnya melalui titik A
Kesimpulan: Gaya selalu mempunyai
BESARAN, ARAH & TITIK TANGKAP
Arah Titik tangkap (garis kerja)
c
Besaran
02/03/17
Kontrak 0-6
Besaran Gaya:
Besaran gaya ditunjukkan dengan panjang anak panah. Makin
panjang anak panah makin besar gayanya, misalnya besar suatu
gaya G = 500 kg. Gaya digambarkan dengan menggunakan
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
02/03/17
Kontrak 0-8
Gaya-gaya kolinier (colinier force)
gaya-gaya yang garis kerjanya terletak pada
satu garis lurus
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
P4
P3
UNTAD
P2
P1
02/03/17
Kontrak 0-9
Gaya-gaya koplanar (coplanar force)
gaya-gaya yang garis kerjanya terletak
pada satu garis bidang
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
P3
UNTAD
P2 P4
P1
02/03/17
Kontrak 0 - 10
Gaya-gaya ruang
(three dimensional system of force)
gaya-gaya yang berkerja di dalam ruang
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
P1 P3
UNTAD
P2
P4
02/03/17
Kontrak 0 - 11
Gaya-gaya konkuren (concurrent force)
gaya-gaya yang garis kerjanya melalui satu titik.
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
P2
P3
P4
UNTAD
P1
02/03/17
Kontrak 0 - 12
Gaya-gaya non-konkuren
gaya-gaya yang garis kerjanya tidak melalui satu titik
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
P2 P3
UNTAD
P4
P1
02/03/17
Kontrak 0 - 13
Gaya-gaya sejajar (parralel force)
gaya-gaya yang garis kerjanya sejajar satu sama lain dalam
bidang atau dalam ruang
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
P3
UNTAD
P2
P1
P4
02/03/17
Kontrak 0 - 14
Menggambar, Menjumlah &
Mengurai Gaya
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
(SKALA),
Menggambar G G
UNTAD
A A
Menjumlah (RESULTAN)
Y Y
Mengurai A ( KOMPONEN) A
02/03/17
Kontrak 0 - 15
Statika - TEKNIK SIPIL - FT- MENGAMBAR GAYA
SKALA GAYA
GAYA
(satuan berat: kg, ton, N, kN)
UNTAD
Py P P1 R
UNTAD
1 R
Px
P2
Px dan Py adalah R adalah
Komponen-komponen Resultan
dari gaya P dari gaya P1 & P2
02/03/17
Kontrak 0 - 17
Statika - TEKNIK SIPIL - FT- Resultan Gaya
CARA ANALITIS & GRAFIS
BEBERAPA KASUS
02/03/17
Kontrak 0 - 18
1. Komponen (salib sumbu xy) Gaya: (Cara Analitis)
Contoh:
Gaya P1 = 40 kN, P2 = 50 kN & P3 = 35 kN memotong titik (0, 0) dgn sudut
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
Px 2 Py 2
P1y P1
Resultan, R
2 1
X Py
P2x 3 P P1x Sudut Arah, a tan
3x
Px
02/03/17
Kontrak 0 - 19
2. Komponen Gaya: (Cara Grafis)
Contoh:
Gaya P1 = 50 kN, P2 = 40 kN & P3 = 45 kN, seperti tergambar.
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
R12
Y
Penyelesaian:
Skala gaya 1 cm = 5 kN
P2
UNTAD
P1
Dari hasil penggambaran
R123 = R akan diperoleh nilai:
X Resultan, R = kN
Sudut Arah, = 0
Posisi: Kwadran,
P3
02/03/17
Kontrak 0 - 20
3. Poligon Gaya: (Cara Grafis)
Contoh:
Gaya P1 = 50 kN, P2 = 40 kN & P3 = 45 kN, seperti tergambar.
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
P2
Y
Penyelesaian:
Skala gaya 1 cm = 5 kN
P2
UNTAD
Posisi:
P3
02/03/17
Kontrak 0 - 21
4. Titik Kutub Gaya: (Cara Grafis) Penyelesaian:
Skala jarak
Contoh: Gaya gaya sejajar, seperti tergambar. Skala gaya
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
b
O
P1 =
2 ton P4 = c
P3 = 2,5 ton P2
UNTAD
P2 = 3 ton
3,5 ton d d
e e
b c
a P3
X Hasil:
R
P4 Resultan, R=
Sudut Arah, =
R Posisi: x
02/03/17
Kontrak 0 - 22
Cara Analitis
P1 =
2 ton P4 =
P2 = P3 = 2,5 ton
3,5 ton 3 ton
UNTAD
X R = P1 + P2 + P3 + P4
Px
X
P
P1 x1 P2 x 2 P3 x3 P4 x 4
P1 P2 P3 P4
02/03/17
Kontrak 0 - 23
TITIK BERAT
PENGERTIAN & PRINSIP
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
UNTAD
P1 P2
Titik Berat (Z)
l1 l2
MKIRI x MKANAN P1 x l 1 = P 2 x l 2
02/03/17
Kontrak 0 - 24
LUASAN & TITIK BERAT BIDANG
Y
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
x)
f(
= F = y . x
Y
UNTAD
X
e x
02/03/17
Kontrak 0 - 25
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
UNTAD
x2
x2 y x dx
Luasan : F y dx Titik berat : e x1
x2
x1
y
x1
dx
02/03/17
Kontrak 0 - 26
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
UNTAD
F b.h eh h
1
2
eb 1
2
b
02/03/17
Kontrak 0 - 27
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
UNTAD
F b.h eh 12 h eb 12 ( b b0 )
02/03/17
Kontrak 0 - 28
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
UNTAD
a 2b
F h ( ba bb )
1
2 eh h
1
3
ab
02/03/17
Kontrak 0 - 29
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
UNTAD
F b.h
1
2 eh h 1
3
02/03/17
Kontrak 0 - 30
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
UNTAD
F b.h
1
2 eh h 1
3 eb b
1
3
02/03/17
Kontrak 0 - 31
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
Z
UNTAD
F r 2
e0 Z di pusat lingkaran
02/03/17
Kontrak 0 - 32
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
Z r
e
UNTAD
Setengah Lingkaran
4
F ( r )
1 2
e r
2
3
02/03/17
Kontrak 0 - 33
e1
F ( r )
1
4
2
Z1
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
r 4
e1 Z e r
3
e
UNTAD
F1 1 r
e 1 2
4
D = r
Seperempat Lingkaran e 2
r
1 12 3
02/03/17
Kontrak 0 - 34
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
UNTAD
2 r sin 360 0
F ( r 2
) e
360 0 3
02/03/17
Kontrak 0 - 35
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
UNTAD
F r 2
Sin
e 23 r
Sin
3
0
360 2 1 Sin
360 0 2
02/03/17
Kontrak 0 - 36
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
UNTAD
F ab
02/03/17
e0
Kontrak
0 - 37
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
UNTAD
F 2
3 ab
ey 3
5 a
02/03/17
Kontrak 0 - 38
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
F 2
ab
UNTAD
ex 3
8 b
ey 3
5 a
02/03/17
Kontrak 0 - 39
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
F 1
3 ab
UNTAD
ex 3
4 b
ey 3
10 a
02/03/17
Kontrak 0 - 40
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
UNTAD
F 1
4 ab
ex 4
5 b
ey 2
7 a
02/03/17
Kontrak 0 - 41
Statika - TEKNIK SIPIL - FT- TITIK BERAT BIDANG TAK BERATURAN
Titik Berat,
Z dimana???
UNTAD
Penentuan
Titik Berat, Z
Secara:
Analitis
Grafis
02/03/17
Kontrak 0 - 42
PENENTUAN TITIK BERAT
(CARA ANALITIS)
1. Pembagian Bidang
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
Perhatian!!!!!
A
B Bidang A, B & C
UNTAD
02/03/17
Kontrak 0 - 43
2. Pemberian Notasi Bidang
Y Ditetapkan garis/sumbu
persamaan X & Y pada sebelah
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
A FA
yA ZA B ZA , ZB , ZC & ZD adalah titik
yB ZB FB berat masing-masing sub-
FA bidang A, B, C & D
UNTAD
FB
FD Koordinat masing-masing sub
ZD bidang A, B, C & D adalah:
yD
yC
D FC ZA (xA , yA); ZB (xB , yB);
FD ZC
ZC (xC , yC) & ZD (xD , yD).
C
FC FA , FB , FC & FD adalah
xA xD x xC
luas masing-masing sub
X
D
bidang A, B, C & D
02/03/17
Kontrak 0 - 44
3. Perhitungan Luas Sub-Bidang
Y
FA = b1 . h1
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
A FA FB = b2 . h1
yA ZA B
yB ZB FB
FA FC = b . h2
UNTAD
FB
FD
ZD FD = - ( . r2 )
yD
yC
D FC
FD ZC
C F = FA + FB + FC + FD
FC
xA xD x xC
X
D
02/03/17
Kontrak 0 - 45
4. Perhitungan Koord. Titik Berat Sub-Bidang
Y
xA = b1
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
xB = b1 + b2
A FA
xC = b
yA ZA B
yB ZB FB
FA xD = br
UNTAD
FB
FD
ZD yA = h2 + h1
yD
yC
D FC
FD ZC yB = h2 + h1
C yC = h2
FC
xA xD x xC y D = hr
X
D
02/03/17
Kontrak 0 - 46
5. Perhitungan Koord. Titik Berat Bidang
Fx
x
F FA x A FB x B FC xC FD x D
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
x
FA FB FC FD
Fy
y
F FA y A FB y B FC y C FD y D
y
UNTAD
FA FB FC FD
Z(x , y )
02/03/17
Kontrak 0 - 47
TABEL RANGKUMAN PERHITUNGAN TITIK BERAT
No. F x Fx y Fy
Bidang (m2) (m) (m3) (m) (m3)
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
B
UNTAD
C
D
Prosedure:
Gambar bidang berskala,
pada lembar kerja,
UNTAD
02/03/17
Kontrak 0 - 49
Pembagian & Luasan Sub Bidang
Prosedure:
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
FA = b1 . h1
FB = b2 . h1
FC = b . h2
FD = - ( . r 2 )
02/03/17
Kontrak 0 - 50
Penentuan Letak Titik-berat Sub Bidang
Prosedure:
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
A
Tetapkan posisi titik
ZA B
ZB berat (Z) masing2
sub bidang:
UNTAD
02/03/17
Kontrak 0 - 51
Penggambaran Gaya-Luasan Sub Bidang
Prosedure:
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
FC
02/03/17
Kontrak 0 - 52
2
1
5
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
Z 3
R
y
4
UNTAD
FA FB R FD FC
x
a e
FA 1 2
b d FB a 3 5 4
b
c
c
O
e
R d
(Titik Kutub)
R FD
FC
02/03/17
Kontrak 0 - 53
CONTOH SOAL
Diketahui: Bidang seperti tergambar
Data:
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
b1 = 3 m; b2 = 2 m;
b3 = 2 m; br = 3 m;
b = 7 m.
UNTAD
h1 = 3 m; h2 = 5 m;
h = 8 m; hr = 3 m.
r = 1,5 m
Ditanyakan:
Letak titik berat bidang tsb.
Secara Analitis & Grafis
02/03/17
Kontrak 0 - 54
Statika - TEKNIK SIPIL - FT-
UNTAD