BMU556

BAHASA MELAYU
UNDANG-UNDANG II
Kuliah 1
Pengenalan Kepada Bidang Terjemahan

ROZAIMAH RASHIDIN
JABATAN PENGAJIAN MELAYU
AKADEMI PENGAJIAN BAHASA
 Pengenalan

Ada dua perkara penting yang melahirkan terjemahan iaitu bahasa

sumber (source language) dan bahasa sasaran (target language).

Terjemahan juga merupakan satu kegiatan merapatkan dua bahasa

yang bertujuan untuk menyampaikan fikiran atau pendapat penulis
(karya asal) melalui penulisan, kepada penerima (pembaca).

9/28/2017 Free Template from Brainybetty.com 2

 Definisi Terjemahan
Terjemah
berasal daripada perkataan Arab Tarjamah yang
bermaksud mentafsirkan perkataan dengan menggunakan perkatan
dalam bahasa lain. Terjemahan melibatkan dua bahasa iaitu bahasa
sumber dan bahasa sasaran.

Kamus Dewan (2007:1670) mendefinisikan terjemahan sebagai

...pindahan (karangan dll) daripada suatu bahasa ke suatu bahasa
yang lain, alihan bahasa.... Definisi itu menunjukkan penterjemahan
ialah perbuatan memindahkan sesuatu isi atau teks ke dalam
bahasa lain atau menukarkan bahasa sesuatu teks tersebut.

Newmark (1981), mengatakan penterjemahan merupakan satu

kesenian yang mengandungi usaha untuk menggantikan mesej dan
/ atau pernyataan bertulis dalam sesuatu bahasa dengan mesej dan
/ atau pernyataan yang sama dalam bahasa lain.
9/28/2017 Free Template from Brainybetty.com 3
 Sejarah Penterjemahan
Penterjemahan dianggap sebagai satu profesion sejak lebih kurang
5000 tahun dahulu iaitu semasa empayar Assyria di bawah
pemerintahan Maharaja Sargon.

Tradisi ini disambung pula oleh Empayar Babylon di bawah

pemerintahan Raja Hammurabi (kira-kira 2100 s.m).

Hammurabi pernah memerintahkan jurutulis atau penterjemah

Dirajanya supaya menyediakan titah perintah baginda untuk
dihantarkan kepada setiap amir dan raja, wizurai dan ketua segala
negari dari India hingga Ethiopia.

9/28/2017 Free Template from Brainybetty.com 4

 Tamadun terjemahan juga bermula di Timur Tengah apabila batu
bersurat ditemui di tebing Sungai Nil, Zaman Mesir Tua bertarikh
sekitar 3000 S.M.

Ada juga pendapat yang mengatakan bahawa penterjemahan di

Kepulauan Melayu bermula sejak zaman kerajaan Melayu Melaka
lagi.

Contohnya, Sultan Alauddin Riayat Syah (1477 1488) menitahkan

supaya Tun Sri Lanang membaiki kitab tua dari Goa... Membaiki
itu membawa maksud menulis semula kitab tersebut dalam bahasa
Melayu, iaitu bahasa yang digunakan untuk mengembangkan
agama Islam oleh kerajaan Melayu Melaka pada ketika itu.

9/28/2017 Free Template from Brainybetty.com 5

 Kerja penterjemahan amat penting dalam pembinaan kamus atau
daftar kata, terutamanya kamus yang terdiri daripada lebih satu
bahasa seperti kamus dwibahasa, kamus tribahasa dan kamus
multibahasa. Antara contoh kamus-kamus yang wujud pada waktu
itu ialah:

Buku Perbendaharaan Kata Itali Melayu (1521) yang ditulis oleh

Antonio Pegafetta.
Spraeck ende Word book in de Maleysche ende Madagaskar
Talen (1603) oleh Frederick de Houtman.
Spieghel van de Malaysche Tale (1611) oleh Albert Ruyl.
Kamus Belanda Melayu dan Melayu Belanda (1623) oleh Casper
Wittens dan Sabestian Danckaerts.
Dictionarium Malaico latinum et Latina Malicum (1631) oleh
Paderi David Hae.

9/28/2017 Free Template from Brainybetty.com 6

Sejarah Penterjemahan di Malaysia
Kegiatan penterjemahan mula memainkan peranan apabila
Semenanjung Tanah Melayu dijajah oleh kerajaan Inggeris, iaitu
dengan termeterainya Perjanjian Pangkor 1874.

Awal abad ke-20, pegawai Inggeris yang bertugas di Tanah Melayu

mula menggunakan buku terbitan berbentuk terjemahan untuk
urusan pentadbiran, undang-undang dan peraturan bagi sesebuah
negara untuk diketahui dan dipatuhi oleh anak negeri tersebut.

Sejarah awal aktiviti penterjemahan buku di Malaysia membuktikan

bahawa aktiviti ini banyak tertumpu kepada buku-buku agama
seperti buku-buku yang berkaitan dengan tauhid, usuluddin, fekah
dan tasauf.

9/28/2017 Free Template from Brainybetty.com 7

 Kebangkitan kerajan Johor-Riau kurun ke-17 telah menyemarakkan
lagi usaha penterjemahan. Pertubuhan Rushdiyah Club
umpamanya menjadikan terjemahan kegiatan utama dan
menggalakkan ahli-ahlinya menterjemahkan ilmu pengetahuan dari
luar ke bahasa Melayu. Alim ulama Melayu menterjemahkan buku
agama bahasa Arab dan Parsi atas daya usaha sendiri untuk
menyebarkan agama.

Terjemahan juga dibuat dari bahasa Arab ke bahasa Melayu yang

khusus untuk kegunaan pentadbiran dan kegunaan umum yang
berkaitan dengan pendidikan sekolah pondok dan madrasah.

Norizah Ardi, 2000, ada menyatakan sewaktu zaman pemerintahan

Inggeris, sistem pendidikan di Tanah Melayu terbahagi kepada
sekolah Inggeris, sekolah Jenis Kebangsaan dan sekolah Melayu.
Di samping itu ada juga sekolah pondok atau madrasah yang tidak
tertakluk di bawah kerajaan Inggeris. Masalah sekolah Melayu ialah
kurang bahan bacaan dalam bahasa Melayu. Oleh itu buku-buku
teks daripada bahasa Inggeris diterjemahkan ke bahasa Melayu.
9/28/2017 Free Template from Brainybetty.com 8
 Pada tahun 1924, O.T. Dusseck memohon kebenaran untuk
menubuhkan Badan Menterjemah yang ditukar nama menjadi
Pejabat Karang Mengarang (PKM) di Maktab Perguruan Sultan
Idris. PKM menjalankan tugas awalnya iaitu menulis, menterjemah
dan menyunting buku pelajaran dan novel serta menyelenggara
percetakan karya terjemahan.

PKM juga berfungsi melatih penterjemah kerana pada waktu itu,

belum ada suatu badan khusus untuk memberikan latihan
kemahiran dalam bidang penterjemahan. Mereka yang terpilih
merupakan lulusan Senior Cambridge dan sesiapa yang berminat
dalam bidang penterjemahan.

9/28/2017 Free Template from Brainybetty.com 9

 Selepas pendudukan Jepun PKM meneruskan semula operasinya.
Melalui Kongres Persuratan Melayu ketiga timbul cadangan untuk
menubuhkan satu badan yang dapat menjadi gedung ilmu
pengetahuan kepada masyarakat.

Cadangan inilah yang membawa kepada penubuhan Dewan

Bahasa dan Pustaka (DBP) pada 22 Jun 1956 di Johor Bahru yang
juga sebagai usaha untuk memperbanyakkan karya terjemahan
kerana PKM telah diserapkan ke DBP sebaik sahaja berpindah ke
Kuala Lumpur pada tahun 1957.

Penubuhan Biro Khidmat Terjemahan pada tahun 1985 adalah

untuk mengendalikan kegiatan terjemahan bagi mereka yang
memerlukan khidmat terjemahan. Biro ini juga turut mendapat
bantuan daripada Persatuan Penterjemah Malaysia (PPM). Institut
Terjemahan Negara Malaysia Berhad (ITNM) ditubuhkan secara
rasmi pada 14 September 1993.
9/28/2017 Free Template from Brainybetty.com 10