Bab 12
NONPARAMETRIK: DATA TANDA
A. Pendahuluan
1. Data Statistika
0 +
Nilai patokan
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
-----------------------------------------------------------------------------
Contoh 1
60 34 50 53 40 55 59 47 67 44 61 79 65
data X tanda
60 +
34
50 0
53 + X+ = 8
40
55 + X- = 4
59 +
47 X0 = 1
67 +
44
61 +
79 +
65 +
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
Contoh 2
Contoh 3
Contoh 4
Contoh 5
X Y Tanda
100 90 +
345 390
750 725 +
600 600 0
990 950 +
25 30
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
Contoh 6
X Y Tanda X Y Tanda
1290 1390 1490 1450
1490 1550 1590 1750
1990 1890 2090 2390
890 990 1790 1890
2450 2590 1590 1490
690 750 530 590
990 990 3190 3390
1120 1090
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
Contoh 7
X Y Tanda X Y Tanda
37,1 28,0 54,3 43,6
72,5 59,3 13,2 15,6
26,6 24,7 79,5 75,1
125,0 120,3 12,6 18,3
45,8 46,2 34,9 29,7
Contoh 8
X Y Tanda X Y Tanda
21 24 30 24
24 25 19 26
20 21 23 20
17 26 24 22
28 25 26 27
25 18
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
Contoh 9
X Y Tanda X Y Tanda
42,15 42,43 42,52 43,12
43,04 42,47 43,36 42,44
42,38 42,46 42,79 42,57
42,17 42,43 42,53 42,48
41,58 42,03 43,12 44,65
42,40 42,55 42,87 43,03
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
1. Dasar
M < M0 M = M0 M > M0
< 0 = 0 > 0
2. Pengujian Hipotesis
+ = - = 0,5
• Bentuk hipotesis
H0 : + = 0,5
H1 : + > 0,5 + < 0,5 + ≠ 0,5
H0 : - = 0,5
H1 : - > 0,5 - < 0,5 - ≠ 0,5
• Penyebaran tanda
+ +
+ + + + M0
+
+ +
Kebanyakan tanda , seharusnya M < M0
+ < 0,5 - > 0,5
+ + +
+ + + +
+ + +
+ +
+
+ + M0
3. Kriteria Pengujian
1 1
p
m aks
2 n
4. Uji Hipotesis
Contoh 10
• Hipotesis
H0 : + = 0,5
H1 : + > 0,5
• Sampel
X+ = 8 p+ = 8 / 12 = 0,67
• Statistik uji
p X X 0,67 0,50
z 1,181
p maks
0,144
• Kriteria pengujian
• Keputusan
Contoh 11
Contoh 12
Contoh 13
1. Dasar pengujian
2. Kriteria Pengujian
• Bentuk hipotesis
6 - 0 31 7 9
7 - 0 32 8 9
8 0 0 33 8 10
9 0 1 34 9 10
10 0 1 35 9 11
11 0 1 36 9 11
12 1 2 37 10 12
13 1 2 38 10 12
14 1 2 39 11 12
15 2 3 40 11 13
16 2 3 41 11 13
17 2 4 42 12 14
18 3 4 43 12 14
19 3 4 44 13 15
20 3 5 45 13 15
21 4 5 46 13 15
22 4 5 47 14 16
23 4 6 48 14 16
24 5 6 49 15 17
25 5 7 50 15 17
26 6 7 51 15 18
27 6 7 52 16 18
28 6 8 53 16 18
29 7 8 54 17 19
30 7 9 55 17 19
-----------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
56 17 20 76 26 28
57 18 20 77 26 29
58 18 21 78 27 29
59 19 21 79 27 30
60 19 21 80 28 30
61 20 22 81 28 31
62 20 22 82 28 31
63 20 23 83 29 32
64 21 23 84 29 32
65 21 24 85 30 32
66 22 24 86 30 33
67 22 25 87 31 33
68 22 25 88 31 34
69 23 25 89 31 34
70 23 26 90 32 35
71 24 26 91 32 35
72 24 27 92 33 36
73 25 27 93 33 36
74 25 28 94 34 37
75 25 28 95 34 37
1
n > 95 h ( n 1) k n 1
2
3. Uji Hipotesis
Contoh 14
X 70 75 73 80 65 95 69 77 81 86 78 84
Y 65 70 80 77 63 90 70 71 79 80 80 81
X 65 78 95 79 75 69
Y 63 75 90 75 70 65
• Hipotesis
• Sampel
X Y Tanda
70 65 +
75 70 +
73 80
80 77 +
65 63 + Tanda Frekuensi
95 90 + + 15
69 70 3
77 71 +
81 79 + n = 18
86 80 +
78 80 h=3
84 81 +
65 63 +
78 75 +
95 90 +
79 75 +
75 70 +
69 65 +
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
• Statistik uji
• Kriteria pengujian
h(0,05)(18) = 4
• Keputusan
Contoh 15
Contoh 16
Contoh 17
Contoh 18
1. Tujuan Pengujian
Populasi Ŷ = A + BX
Sampel Ŷ = a + bX
H0 : B = 0
H1 : B > 0
2. Statistik Uji
2
16 n
(21) n1
n 4
=1
3. Uji Hipotesis
3. Uji Hipotesis
Contoh 19
X Y X Y
23,0 9,5 13,1 8,5
18,7 9,0 13,0 8,7
17,5 9,2 13,6 8,6
21,0 9,2 14,2 8,7
20,0 9,4 13,9 8,5
19,0 9,3 14,8 9,1
15,3 9,0 14,2 9,1
14,0 8,5 13,0 8,0
14,0 9,0 16,1 8,1
13,7 8,4 15,9 8,5
13,3 8,8 13,0 8,4
13,6 8,9 11,7 8,7
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
• Hipotesis
H0 : B = 0
H1 : B > 0
• Sampel
X- X+ Y- Y+
11,7 14,2 8,0 8,8
13,0 14,2 8,1 8,9
13,0 14,8 8,4 9,0
13,0 15,3 8,4 9,0
13,1 15,9 8,5 9,0
13,3 16,1 8,5 9,1
13,6 17,5 8,5 9,1
13,6 18,7 8,6 9,2
13,7 19,0 8,5 9,2
13,9 20,0 8,7 9,3
14,0 21,0 8,7 9,4
14,0 23,0 8,7 9,5
median median
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
13,8 8,8
13,6 8,9 n1 = 3 n = 24
14,0 9,0
Y
9,5
9,0
8,5 n1 = 3
8,0
X
12 14 16 18 20 22
------------------------------------------------------------------------------
Bab12
------------------------------------------------------------------------------
2 2
16 n 16 24
n1 3 6,00
2
n 4 24 4
• Kriteria pengujian
• Keputusan
Contoh 20
X Y X Y X Y
110 420 544 675 488 310
176 300 552 600 500 525
178 280 560 260 590 400
190 570 560 470 597 225
217 620 567 800 600 375
220 640 569 350 637 430
236 480 569 500 666 675
260 115 577 600 670 475
276 470 360 600 690 500
290 435 360 825 706 525
297 100 368 470 707 570
304 280 372 330 755 700
357 550 373 50 796 320
360 230 377 500 800 415
500 580 390 350 870 600
520 150 390 365 1000 775
520 550 415 470
526 750 450 775
530 520 463 570
531 775 470 490
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
1. Pendahuluan
Sesudah
– +
Sebelum + A B
– C D
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
2. Perubahan
PA = PD = 0,5
Perubahan ke A PA > PD
Perubahan ke D PA < PD
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
3. Statistik Uji
= ½ (A + D)
( X )2
2
( A )2 ( D )2
2
A D A D
A D
2
2
A D A D
2 2
( A D)2
A D
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
2 2
A D A D
| A | 0,5 | D | 0,5
2
2 2
A D A D
2 2
(| A D | 1) 2
A D
• Kriteria pengujian
• Pengujian hipotesis
Contoh 21
Hari ke-30
Anak Dewasa
Hari ke-1 Dewasa 14 4
Anak 3 4
• Hipotesis
H0 : PA = PD
H1 : PA > PD
• Sampel
A = 14, B = 4, C = 3, D = 4
• Statistik uji
(| A D | 1) 2
2
A D
(| 14 4 | 1) 2
14 4
4,50
• Kriteria pengujian
• Keputusan
Contoh 22
Sebelum
Ya Tidak
Sesudah Tidak 14 6
Ya 16 2
• Hipotesis
H0 : PA = PD
H1 : PA PD
• Sampel
• Statistik uji
(| A D | 1) 2
2
A D
(| 14 2 | 1) 2
16 2
6,72
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
• Kriteria pengujian
• Keputusan
Contoh 23
Sebelum
Ya Tidak
Sesudah Ya 26 15
Tidak 7 37
Contoh 24
Sebelum
Ya Tidak
Sesudah Ya 22 24
Tidak 18 15
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
Contoh 25
Sebelum
Ya Tidak
Sesudah Ya 8 9
Tidak 5 8
Contoh 26
Sebelum
Ya Tidak
Sesudah Ya 30 67
Tidak 10 43
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
1. Pendahuluan
k = banyaknya kelompok
n = ukuran sampel di tiap kelompok
Gi = jumlah pada kelompok
Lg = jumlah pada sampel
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
( k 1)[ k Gi2 ( Gi )2 ]
Q
k Lg L2g
Derajat kebebasan = k – 1
Contoh 27
• Hipotesis
• Sampel
• Statistik uji
( k 1)[ k Gi2 ( Gi ) 2 ]
Q
k Lg L2g
(3 1)[( 3)(347) ( 29) 2 ]
(3)( 29) 63
16,7
• Kriteria pengujian
• Keputusan
Contoh 28
Contoh 29
Ibu RT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Cara A 1 1 1 1 1 0 0 0 1 1 0 1
Cara B 0 1 1 0 0 0 0 0 1 0 0 1
Contoh 30
Bahan 1 2 3 4 5 6
Cara A 1 1 1 1 1 1
Cara B 1 1 0 1 1 1
Cara C 0 0 0 1 0 0
Cara D 0 1 0 0 1 1
------------------------------------------------------------------------------
Bab 12
------------------------------------------------------------------------------
Contoh 31
Pupuk 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Blok A 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0
Blok B 0 0 1 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0
Blok C 1 0 1 1 0 0 1 1 1 1 1 1 1 0 0
Blok D 0 1 1 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 1
Blok E 0 0 1 1 0 0 0 1 0 1 0 1 0 1 1
Contoh 32
Pekerja 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Mesin A 1 1 0 0 1 1 1 0 1 0
Mesin B 1 1 1 0 1 1 1 0 1 1
Mesin C 1 1 0 1 0 1 1 0 0 0
mesin D 0 0 1 1 0 0 0 1 0 0