Adat Jawa Kelairan Bayi

• Evalina Izzatur R. /08

• Hanung Narindra S. /11
• Nabila Nur Fitriani /16
• Rahadyan Kurnia D. /19
• Raihanah Salma /21
• Rakha Ghilman /22
 Latar Belakang
• Laire anak dadi hadiah sing dienteni para wong tuwa. Ing
ngrayakake rasa seneng, macem-macem cara kanthi sedya dilakoni
dening wong tuwa. Loro-lorone ing proses isih ana ing kandhutan,
utawa nalika bayi lair lan sawise bayi lair. Wong tuwané nganakaké
slametan ing mangsa kasebut. Ing Indonesia dhewe misuwur
minangka acara kaslametan ing proses pemberian lan lair. Mulai
saka isih dikandungan nganti bayi ing umur tertentu. Upacara gaji
kalebu 4 bulanan, 7 bulanan, brokohan, sepasaran, lan selapanan.
• Upacara duwe tujuan kanggo menehi panuwun lan ndedonga
kanggo bayi supaya aman nalika wiwitan, nalika lair, lan sawise lair.
Upacara-upacara adat iki wis dadi tradisi saka jaman kepungkur lan
isih ana akeh ing jaman saiki sing isih nglakoni tradisi kasebut. Mèh
kabèh pulo Jawa nglakoni tradhisi, sanajan ora mung ing pulo Jawa
nanging uga pulo liya. Nanging akeh uga ora nglakoni tradisi kanggo
macem-macem alasan. Mung sawetara isih nindakake upacara
kawilujengan sing lengkap.
 Ngupat
• Upacara adat sing diselenggarakake wektu calon
ibu mbobot 4 sasi.
• Ancase yaiku iki kanggo kaslametané calon bayi
lan ibuné utawa kanggo sing sifaté tolak bala dadi
padha karo upacara adat mitoni.
• Makna: Ngupat sejatiné kanggo pralambang yén
jabang bayi wis mlebu ning tahap kaping papat
ning proses pangriptane manungsa.
• Wektu: Upacara adat ngupat kudu
diselenggarakaké ning dina sing apik miturut
petungan dina Jawa.
 Ngliman
• Salah sijining upacara adat wètèngan sing
diselenggarakake wektu calon ibu mbobot 5
wulan.
• Ancase upacara adat iki padha karo ngupatan
yaiku upacara kanggo kaslametane calon bayi
lan ibune utawa kanggo sing sifate tolak bala.
 Mitoni
• Upacara adat iki dianakaké wektu calon ibu
nggarbini utawa meteng 7 sasi.
• Ancasé kanggo keslametan calon bayi lan
ibuné utawa kanggo sing sipaté tolak bala. Ing
dhaérah tartamtu, upacara iki uga diarani
tingkeban.
• Miturut pangertene wong Jawa, wetengan
umur 7 sasi iki proses pangriptane manungsa
iku wis nyata lan sampurna ing sasi kaping 7.
• Urut-urutane yaiku siraman, nglebokake
endhog pitik kampung ning njero kain calon
ibu dening calon bapak, salin rasukan,
brojolan (nglebokake klapa gadhing enom),
medhot lawe utawa lilitan benang (janur),
mecahake wajan lan gayung, njupuk endhog
lan pungkasane yaiku kendhuren.
 Mendhem Ari-ari
• Mendhem ari-ari iku salah sijining upacara
kelairan sing umum diselenggarakake malah
uga ana ning dhaerah-dhaerah (suku-suku)
liya.
• Ari-ari iku perangan penghubung antara ibu
lan bayi wektu bayi isih ning njero rahim.
• Ing Jawa ana kepercayaan yen ari-ari iku
sadulur papate bayi
• Tata carane:
1. Nyiapake alas kendhi sing wis diwenehi godhong
senthe
2. Ari-ari dikumbah nganti resik dilebokake
ning kendhi utawa bathok kelapa.
3. Kendhi ditutup nganggo lemper sing isih anyar
lan dibungkus kain mori.
4. Kendhi banjur digendhong, dipayungi, digawa
ning papan penguburan. Papan penguburan
kendhi kudu ning sisih tengen pintu utama
omah. Sing mendhem kendhi kudhu bapak
kandung bayi.
 Brokohan
• Salah sijining upacara adat Jawa kanggo nyambut
kelairan bayi.
• Upacara adat iki nduwe makna ungkapan syukur lan
sukacita amarga proses lairan iku slamet.
• Sing tumindak minangka pangarsa adicara Brokohan iki
ya iku Dhukun Bayi
• Sesajen sing digunakake bangsawan lan rakyat biasa
beda
• Upacara nyenyuwun supaya bayi dadi bocah sing apik
sing diwiwiti kanthi mendhem ari-ari lan nyadiakaké
sesajèn brokohan sing didum marang para tangga
 Sepasaran
• Salah sijining upacara adat jawa wektu umur
bayi 5 dina
• Sepasaran umum diselenggarakake sore
nganggo acara kenduren lan ngundang
sedulur uga tangga umah.
• Suguhan sing disajiake umume wedang lan
jajanan pasar ning uga ana besek sing umum
kanggo ditentengan mulih.
 Puputan
• Menika salah setunggalipun acara adat jawi kang
sampun wonten gegayutan kaliyan adat agama.
• Nindakaken puputan menika kangge panyuwunan
keslametanipun bayi, maringi asma lan liya-liyane
ingkang dipunselarasaken kaliyan agami Islam
kadosta ngawontenaken tasyakuran utawi
sukuran wonten ing dinten kaping pitu jumbuh
kaliyan tatanan kelairan Nabi Muhammad SAW..
• Panggenan ingkang dipun ngawontenaken
puputan wonten ing dalemipun jabang bayi,
nanging menawi wonten ing pundi mawon saged.
• Ngawontenaken puputan nggih menika
lingganipun sepasaran utawi lima dinten utawi
rangkeping dinten. Menawi ingkang sampun
kadhaupan kaliyan agami Islam, puputan
dipunkawontenaken wonten ing dinten kaping 7,
nanging utawi mboten saged wonten ing dinten
menika saged wonten ing dinten kelipatan 7,
jumbuh kaliyan ketentuan adat.
• Ubarampe kangge nyuguhaken tamu wonten
beras kaliyan lauk pauk. Menawi kangge acara
puputan piyambak wonten kembang, godhong
tawa, bubur abang lan putih, toya, gunting.
• Tata cara nindakaken puputan dipunwiwiti kaliyan
dinten babaran, umpami babaran dinten senen,
puputan dipunkawontenaken dinten senen mbajeng.
Menawi saderengipun dinten kaping pitu
ngawontenaken walimahan kangge nolak bala.
Salajengipun dipunwaosaken Al Qur’an lan sholawat
nabi. Sadangunipun waos kitab punika, bayinipun
diubengaken nganthi kaping pitu kanthi pangarep
supados dados putra ingkang soleh/solehah ingkang
migunani kagem Negara,bangsa,lan agami.
Salajengipun dipunpethet (dipuncukur) ngangge
gunting ingkang dipunkungkum ing toya kaliyan
godhong tawa (dadap srep). Tiyang ingkang gunting
rambutipun bayi jumlahipun wonten pitu (7 tiyang
sepah/tokoh masyarakat secara gantosan).
 Aqeqah
• Aqèqah inggih punika nyembelèh wedhus wonten
ing dinten kapitu saking dinten klairanipun bayi,
minangka raos syukur dhumateng Gusti Allah
SWT. Ananging ugi wonten ingkang paring
pangertosan menawi aqèqah punika nugel rikma
ingkang wonten ing mustakanipun bayi ingkang
nembé lahir.
• Kanggé bayi ingkang putra dipunsembelèhaken
wedhus kalih, manawi bayi ingkang putri
dipunsembelèhaken wedhhus setunggal.
• Aqeqah biasane sekalian pamberian jeneng bayi
• Wiwitan saking acara aqeqah, yaiku cukuran utawa parasan. Sing nyukur
rambute bayi pertama tama yaiku dening bapa lan ibu saka bayi, banjur
dening para pinituwa bayi. Aturan ing bagean iki, rambute bayi kudu
dicukur nganti entek, ben entuk rambut bayi kang bener bener resik. Soale
rambute bayi kui iseh gawan saka lair, kang isih kapapar banyu ketuban.
Alesan sing liyo yaiku supaya rambute bayi iso tukul apik, dadi rambutmu
bayi kang dipun cukur ing paling kaping 3. Nanging ing tradisi cukuran,
sawetara wong wedi bayi rambute nglereni nggunduli mung minangka
saperlune, ora dingunduli, mung kanggo simbolisme.
• Sawise motong rambut, banjur motong kukune bayi. Ing acara iki, para
keluwarga maca dungo, kanggo keslametan lan kebecikan saka bayi lan
kulawarga. Biasane dilakoni yen ba’dha magrib, lan ditekani karo
keluwarga, sadulur, tetanggan, lan kyai.
• Panganan sing wajib ana ing bancaan, yaiku sega putih lan gudangan,
dibagekke ing pincuk saka godhong gedhang. Miturut wong biyen, sayuran
digunakake kanggo nggawe gudangan, iku jumlahe ganjil, amarga ing
kapercayan, nomer ganjil kui marai kabecikan. Gudangan uga dilengkapi
karo endhog godhog, endhog nglambangaken asal mulane urip. Kajaba
iku, sawetara sayuran sing dianggep ngandhut makna tartamtu, kayata
kacang buncis dawa, umur bayi supaya dawa, lan bayem, bisa urip
tentrem.
 Selapan
• Selapan dilaksanakake 35 dina sawise lair. Ing dina ke
35, ing dina laire bayi bakal bali maneh.
• Selapanan nduweni makna kuwat banget kanggo uripe
bayi. Ing weton bayi pantes ngrayakake minangka
ulang tahun. Nanging selapanan utamane kanggo
wujud syukur kelairan lan kesehatan bayi.
• Wiwit acara selapanan sederek, tanggi lan kanca-kanca
teka lan lunga ngucapake lan menehi hadiah kanggo
bayi sing lair. Rasa syukur lan bungah dirasakake karo
sederek, tanggi lan kanca-kanca ing upacara selapanan.
 Tedhak Siten
• Tedhak siten iku salah satunggaling upacara adat jawa kagem bocah
umuripun 7 selapan utawa 245 dinten, nalika bocah iku wau nembe
pisanan ajar mlaku.
• Selapan yaiku kombinasi 7 dinten ing kalender internasional lan 5
dinten ing kalender Jawa. Selapan iku pendhak 35 dinten pisan.
• “Tedhak” : idhak , tegese mudun. “Siten” : siti, tegese bumi
• Tedhak Siten ngambarake kasiapan bocah kanggo nglakokake
kauripan ingkang bener ing mangsa ngarep.
• Upacara tedhak siten inggih nduweni teges cedakke manungsa
kaliyan bumi.
• Ing budaya jawa ana kapitayan masyarakat ngenani bab tedhak
siten yaiku yen lemah iku ndueni makna ghoib lan dijaga Bathara
Kala, kanggo ngindari kadadeyan sing ora becik mula dianakake
upacara tedhak siten.
TERIMA KASIH