Anda di halaman 1dari 107

dr. H.

Abdoel Kamid Iskandar, MS

Bagian Anatomi-Histologi
Fakultas Kedokteran Universitas Airlangga
Surabaya
© 2004
Anatomi I

Pendahuluan :

• Plant anatomy
• Zoological anatomy
• Human anatomy
• Comparative anatomy
• Topografi
• Antropologi
• Embryology
• Experimental anatomy teratology
• Clinical anatomy
a. Groos anatomy  alat :
* Pinset anatomis
* Scalpel
* Gunting
* Loupe
b. Microscopis Anatomy  alat :
* Light Microscope  histology
* Electron Microscope  histology
* Slide Preparat
Adalah : posisi dimana tubuh berdiri tegak pandangan ke
depan dan telapak tangan menghadap ke depan

 Linea mediana
 Ventral (anterior) lawannya dorsal (posterior)
 Medial lawannya lateral
 Superior (cranial) lawannya inferior (caudal)
 Superficial lawannya profundus
 Proximal lawannya distal
 Truncus dan extremitas
Untuk extremitas superior medial sama dengan ulnar
Lateral sama dengan radial
Untuk extremitas inferior medial sama dengan tibial
Lateral sama dengan fibular
• Flexi lawannya extensi  otot syaraf
• Abduksi lawannya adduksi
• Rotasi Endo rotasi lawannya exorotasi
• Pronasi
• Supinasi
1. Regio-regio (daerah)
a. extremitas inferior
b. extremitas superior
c. thorax  situs thoracis
d. abdomen  situs abdominis
e. pelvis  situs pelvicus
f. regio facei dan cervicalis
g. sistim syaraf pusat
2. Sistemik :
a. Systema Musculo skeletal
(apparatus locomotorius)
b. Systema respiratorius
c. Systema circulatorius
d. Systema digestivus
e. Systema uropoetica
f. Systema genetalia
g. Systema nervosum
Extremitas Inferior
I. Regio Femoris Ventralis :
a. Struktur Superficial :
* V. saphena magna
* N. cutaneous : N. cutaneous femoris lateralis;
medius; medialis
N. ilioinguinalis; N. iliohypogastricus; N. genito
femoralis
* Lnn subinguinalis superficialis: tractus horizontalis;
tractus verticalis
* fascialata tractus iliotibialis
b. Trigonum femoralis batas :
• Lig. inguinalis
• Tepi lateral m. adductus longus
• Tepi m. sartorius
Dasarnya : m. pectineus; M. iliopsoas
Isi :
A. Femoralis :
• A. circumflexa ileum superficialis
• A. epigastricus superficialis
• A. pudendalis externa
• A. profunda femoris :
A. Profunda Femoris :
• A. circumflexa femoris lateralis :
• R. ascendens
• R. descendens
A. Circumflexa femoris medialis :
• A. genu descendens berjalan bersama-sama n. saphenus:
menembus membrana vasto adductorius.
N. Femoralis  N. saphenus
c. Canalis adductoria hunteri : batas : lateral: M. Vastus
medialis
medial : m. adductor longus : m. adductor magnus. Ditutup
oleh membrana vasto adductoria. Canalis ini dilewati oleh
vasa femoralis.
d. Lacuna vasorum
e. Lacuna musculorum
f. Anulus femoralis
g. otot-otot r. femoralis ventralis : M. quadriceps femoris m.
sartorius; m. ilipsoas; m. pectineus; m. gracilis m. aductor
longus brevis; magnus.
II. Regio Glutea :
A. Innervasi kulit :
N. Clunium superior; medius; inferior; n. iliohypogastricus
B. otot-otot glutei :
• M. gluteus maximus  diinervasi oleh n. gluteus; inferior
m. gluteus medius; minimus; m.t. fascialata diinervasi oleh
n. glutea; superior
C. otot-otot rotator lateral :
• M. pyriformis
• M. obturator internus
• M. gemellus superior
• M. gemellus inferior
• M. quadratus femoris
• M. obturator externus
D. Pembuluh darah dan Syraf
• Incisura ischiadica major; spina ischiadica. Incisura
ischiadica minor; lig. sacro tuberosum; lig.
sakrospinosumterbentuk foramen ischiadica major yang
karena adanya m. pyriformis foramen supra pyriformis
yang dilalui oleh v. a.n. gluteus superior.

Foramen infra pyriformis yang dilalui oleh :


• N. obturator internus, N. quadratus femoris, N. gluteus
inferior, N. ischiadicus, N. cutaneus femoris posterior, N.
pudendus, A. pudendalis interna; V. pudendalis interna; A.
glutea inferior dan V. glutea inferior.
III. Regio Femoris Dorsalis :
a. Otot-otot :
* M. hamstring yang terdiri dari m. semitendinosus; m.
semimembranosus; m. biceps femoris caput longum; c.
brevis
* M. adductus magnus
b. Pembuluh darah : aa. perforantes I; II; III  menembus
m. adductor magnus
c. Syaraf : n. ischiadicus; n. cutaneus femoris dorsalis
IV. Fossa Poplitea :
Batas :
•Superolateral : m. biceps femoris
•Superomedialis : m. semitendinosus; m. semimembranosus
•Infero lateral : caput lateral m. gastrocnemius dan m.
plantaris
•Infero medial : caput medial m. gastrocnemius dan m.
plantaris
Atapnya : oleh fascia poplitea
Dasarnya : planum popliteum; lig. popliteum obliqum; fascia
m. popliteus
Isi :
• N. peroneus communis; n. tibialis
• Vasa poplitea : cabangnya :
* a. genu proximalis lateralis : setinggi condylus lateralis
femur
* a. genu proximalis medialis
* a. genu distalis lateralis dan medialis setinggi caput
lateral dan caput medial m. gastrocnemius
* a. genu media
* aa. Surales
* Cabang terminal : a. tibialis anterior
c. N. Cutaneus femoris posterior
d. R. genicularis n. obturator
e. V. saphena parva
f. Lnn. Poplitea
g. Bursa synovialis
h. Lemak
• Rete articulus genu : dibentuk a. genu proximalis dan
distalis r. descendens a. circumflexa femoris lateralis; a.
genu descendens; a. recurens tibialis anterior; a.
circumflexa fibularis.
V. Regio Cruris :
Dengan adanya tibia; fibula, membrana interossea; septum
intermuscularis anterior dan posterior dibagi menjadi :
R. cruris anterior
R. cruris lateralis
R. cruris posterior dengan adanya the deep transverse fascia
dibagi menjadi : r. cruris posterior superficialis dan r. cruris
posterior profundus
Otot : m. tibialis anterior, m. extensor hallucis longus, m.
extensor digitorum longus, m. peroneus tertius.
Syaraf : n. peroneus profundus
Pembuluh darah : a. tibialis anterior
Cabangnya :
•A. circumflexa fibularis
•A. recurens tibialis anterior
•A. malleolaris anterior medialis dan lateralis
Otot : m. peroneus longus dan brevis.
Syaraf : n. peroneus superficial
Pembuluh darah : a. fibularis
Otot : superficial :
• m. triceps surae yang terdiri dari m. gastrocnemius caput
lateralis dan caput medialis serta m. soleus.

• m. plantaris
profundus : m. tibialis posterior, m. digitorum longus; m.
flexor hallucis longus
Pembuluh darah :
a. Tibialis posterior
Syaraf n. tibialis
Struktur khusus :
- lig. transversa cruris; lig. cruciatum cruris
- Peroneal retinaculum
- Flexor retinaculum (lig. laciniatum)
VI. Regio Pedis

Dibagi menjadi :
a. Dorsum pedis
b. Planta pedis
a. Dorsum pedis : otot intrinsik yaitu m. extensor digitorum
brevis yang diinervasi oleh n. peroneus profundus
pembuluh darah : a. dorsalis pedis cabangnya : a.tarsalis
lateralis, a. tarsalis medialis, a. arcuata, a. metatarsalis
perforans dan a. metatarsalis dorsalis.
syaraf : n. cutaneus dorsipedis medialis, n. cutaneus
dorsipedis intermedius dan n. cutaneus dorsi pedis lateralis
yang berasal dari n. suralis.
b. Planta Pedis

• Aponeurosis plantaris.
Otot-otot planta pedis :
Lapisan 1 :
M. Abductor hallucis
M. Flexor digitorum brevis
M. Abductor digiti minimi
Lapisan 2 :
M. Quadratus plantae
M. Lumbricalis
Lapisan 3 :
M. Flexor hallucis brevis
M. Adductus hallucis
M. Flexor digiti minimi brevis
Lapisan 4:
M. Interossei plantaris dan dorsal
• Pembuluh darah :
• A. tibialis posterioir 
• A. plantaris latralis bersama-sama a. metatarsalis
perforans membentuk arcus plantaris  a. metatarsalis
plantaris
• A. plantaris medialis
Syaraf pada planta pedis :
a. n. plantaris lateralis untuk m. abduktor digiti minimi, m.
flexor accessorius, m. flexor digitorum brevis; m.
interossei, m. flexor digiti minimi brevis, m. adductor
hallucis.
b. N. plantaris medialis untuk : m. abductor hallucis, m. flexor
hallucis brevis, m. lumbricalis.
EXTREMITAS SUPERIOR
I. Mamma :
• Melekat pada m. pectoralis major; m. serratus anterior
dan m. obliqus abdominis externus
• Terletak antara costa 2-6
• Ca sering pada kwadrant lateral atas
• Komposisi : terdiri dari massa kelenjar; dan jaringan
lemak
• Papilla mamma terletak pada I.C.S. IV
• Areola mamma terdiri dari kelenjar keringat; gld. sebacea
didapatkan tubercle saat kehamilan
Peredaran darah :
- dari cabang-cabang a. mamaria interna
- dari cabang-cabang a.axillaris terutama a.thoracalis
lateralis.

• Aliran lymnfe : dari kulit yang mengelilingi areola dan


papilla dialirkan ke lnn. Axillaris; lnn. Profundus dialirkan
ke lnn infraclavicularis dan lnn mammaria interna.
• Medial collecting trunck
• Lateral collecting trunk
• Retro pectoral route
• Transpectoral route
• Ke lnn. Mammaria interna
• Ke gld. mamma kontra lateral
• Ke rectus sheath
II. Shoulder dan Axilla

a) Otot-otot pada r. pectoralis :


m. pectoralis major; m. pectoralis minor; m.
subclavius; m.serratus anterior. Fascia
coracocleido pectoralis: melekat pada clavicula;
m. subclavius; m. pectoralis minor.
b) Otot-otot pada r. pectoralis dorsalis :
* M. latissimus dorsi
* M. trapezius
* M. levator scapulae
* M. rhomboideus major; minor
* Segitiga auscultasi
* Segitiga lumbalis
c) Otot-otot bahu (shoulder muscles) :
* M. deltoideus
* M. supraspinatus
* M. intraspinatus
* M. teres minor
* M. teres major dan m. subscapularis
Fossa axillaris :
• Batas ventral : m. pectoalis major dan minor
• Batas dorsal : m. latissimus dorsi m. subscapularis; m.
teres major
• Lateral : sulcus inter tubercularis dan m. biceps brachii; m.
coracobrachialis antara dinding anterior dan posterior
Medial : costa; m. intercostalis; m. serratus anterior.
Isi :
• Vasa axillaris
• Plexus brachialis
• N. thoracalis longus
N. intercosto brachialis
V. cephalica
Lnn. Axillaris
Lnn. Axillaris : lnn. Supratrochlearis  lnn. Lateralis 
lnn. Centralis lnn. Apicalis  trunkus subclavius lnn.
Deltoideo pectoralis.
III. Arm dan Elbow :
• Otot-otot flexor :
- M. biceps brachii
- M. brachialis
- M. coraco brachialis
Extensor : m. triceps brachii
Syaraf pada r. brachii :
• N. musculo cutaneus
• N. medianus
• N. ulnaris
• N. radialis
Arteria : a. brachialis :
• A. profunda brachii  a. collateralis radialis; a. collateralis
media
• A. collateralis ulnaris proximalis
• A. collateralis ulnaris distalis
Rete Artic Cubiti :
A. Collateralis ulnaris proximalis  r. posterior a. recurens
ulnaris
A. Collateralis ulnaris distalis r. anterior a. recurens
ulnaris
A.Collateralis radialis  a. recurens radialis
A.Collateralis media  a. recurrens interossea
Fossa cubiti : batas : lateral : m. brachio radialis
Medial : m. pronator teres; cranial : garis imajiner dari
epicondilus medial ke epicondilus lateralaris.
Dasar : m. brachialis; m. supinator
Isi :
• Biceps tendon  lacertus fibrosus
• A. brachialis yang bercabang menjadi a. radialis  a.
recurens radialis
• A. ulnaris  r. anterior a. recurens ulnaris
• R. posterior a. recurens ulnaris
• A. interossea communis
IV. Fore arm :
Otot-otot r. antebrachii volaris :
Kelompok superficialis :
* M. pronator teres
* M. flexor carpi radialis
* M. palmaris longus
* M. flexor carpi ulnaris
* M. flexor digitorum superficialis
b) Kelompok profundus :
* M. flexor digitorum profundus
* M. flexor pollicis longus
* M. pronator quadratus
Kelompok otot-otot r. antebrachii dorsalis :
• Kelompok superficial :
* M. brachio radialis
* M. extensor carpi radialis longus
* M. extensor carpi radialis brevis
* M. extensor digitorum communis
* M. extensor digiti minimi
* M. extensor carpi ulnaris
* M. anconeus
b) Kelompok profundus :
* M. supinator
* M. abductor pollicis longus
* M. extensor pollicis brevis
* M. extensor pollicis longus
* M. extensor indicis proprius
Tabatiere anatomicum
Extensor retinaculum
Flexor retina culum : dibedakan menjadi : ligamentum
carpiforlare
Ligamentum carpi transversum  canalis carpi

Syaraf pada r. antebrachii :


•N. medianus
•N. ulnaris
•N. radialis
Arteria pada r. anterbrachii :
• A. radialis
• A. ulnaris
V. Manus :
Aponeurosis palmaris
Otot-otot r. manus :
a) Otot-otot thenar terdiri dari :
* M. abductor pollicis brevis
* M. flexor pollicis brevis
* M. opponens pollicis
* M. adductor pollicis
b) Otot-otot hypothenar terdiri dari :
* M. abductor digiti V; M. flexor digiti V
* M. opponens digiti V
c) M. interossei palmaris; dorsalis
d) M. lumbricalis
Syaraf pada r. manus :
• N. medianus
• N. ulnaris
Arteria pada r. manus :
A. Ulnaris bersama-sama r. superficialis a. radialis 
membentuk arcus palmaris superficialis.
R. Profundus a. ulnaris bersama-sama r. profundus a. radialis
membentuk arcus palmaris profundus.
Cabang-cabang a. radialis :
• A. princeps pollicis
• A. radialis indicis

Anda mungkin juga menyukai