Bab 21
TEORI RESPONSI BUTIR
A. Akurasi Pengukuran
2. Hasil Ukur
Butir sukar
Butir mudah
Responden dan
A B C
kemampuan
5. Syarat Pencocokan
Berat Ringan
Misal
450 TOEFL
630 SPMB
P
1,0
tinggi
0,5
rendah
b
1. Karakteristik Butir
1P : P() = f(b, )
2P : P() = f(a, b, )
3P : P() = (a, b, c, )
Pada 1P dan 2P
Pada 3P
4. Dasar Invariansi
P()
1,0
0,5
–3 –2 –1 0 1 2 3
–0,39
P()
1,0
0,5
–3 –2 –1 0 1 2 3
–0,39
1. Tiga syarat
• Unidimensi
• Invariansi kelompok
• Independensi Lokal
2. Unidimensi
3. Invariansi Kelompok
P
1,0
tinggi
0,5
rendah
b
subkelompok
4. Independensi Lokal
Q( X i ) 1 P ( X i )
------------------------------------------------------------------------------
Teori Responsi Butir
------------------------------------------------------------------------------
butir
Responden
sama butir butir
butir
independen
Butir responden
sama responden
responden
independen
------------------------------------------------------------------------------
Teori Responsi Butir
------------------------------------------------------------------------------
Contoh 1
P(X1∩X2∩X3) = P(X1)P(X2)P(X3)
= P1(1)P2(1)P3(0)
= P1(1)P2(1)Q3(1)
Contoh 2
Butir ke-j
1 0
Butir 1 P(11) P(10) Pi(1)
ke-i 0 P(01) P(00) Pi(0)
Pj(1) Pj(0)
------------------------------------------------------------------------------
Teori Responsi Butir
------------------------------------------------------------------------------
P(11) = Pi(1)Pj(1)
P(10) = Pi(1)Pj(0) = Pi(1)Qj(1)
P(01) = Pi(0)Qj(1) = Qi(1)Pj(1)
P(00) = Pi(0)Pj(0) = Qi(1)Qj(1)
Contoh 3
Butir ke-2
1 0
Butir 1 0,086 0,420 0,506
ke-1 0 0,083 0,411 0,494
0,169 0,831 1
Perhitungan probabilitas
Contoh 4
Butir ke-2
1 0
Butir 1 0,30 0,10 0,40
ke-1 0 0,00 0,60 0,60
0,30 0,70 1
Contoh 5
Butir ke-2
1 0
Butir 1
ke-1 0
------------------------------------------------------------------------------
Teori Responsi Butir
------------------------------------------------------------------------------
Butir ke-2
1 0
Butir 1 A B A+B
ke-1 0 C D C+D
A+C B+D N
------------------------------------------------------------------------------
Teori Responsi Butir
------------------------------------------------------------------------------
N ( AD BC ) 2
2
( A B)(C D)( A C )( B D)
dengan derajat kebebasan
=1
N = banyaknya responden
A, B, C, D dapat dalam frekuensi atau dalam
proporsi
• Kriteria pengujian
( A C )( A B)
A
A B C D
( A B)( B D)
B
A B C D
( A C )(C D)
C
A B C D
( B D)(C D)
D
A B C D
Selanjutnya
2
| A A | 0,5 | B B | 0,5
2
2
A B
| C C | 0,5 | D D | 0,5
2
2
C D
------------------------------------------------------------------------------
Teori Responsi Butir
------------------------------------------------------------------------------
Contoh 6
• Hipotesis
• Sampel
• Statistik uji
A + B = 0,506 C + D = 0,494
A + C = 0,169 B + D = 0,831
• Kriteria Pengujian
• Keputusan
Contoh 7
Contoh 8
Contoh 9
Butir ke-2
Salah Betul
Butir Salah 8 20
ke-1 Betul 8 4
Model Rasch
Model L1P
Model L2P
Model L3P
2. Estimasi Parameter
Responden
Butir
------------------------------------------------------------------------------
Teori Responsi Butir
------------------------------------------------------------------------------
Butir
Responden
Responden Butir
------------------------------------------------------------------------------
Teori Responsi Butir
------------------------------------------------------------------------------
a ( – b)
• Penambahan konstanta
a (1 – b1)
2 = 1 + C dan b2 = b1 + C
maka
a1 (1 – b1)
2 = C1 b2 = Cb1 a2 = a1 / C
maka
• Dengan 2 = C1 + k
b2 = Cb1 + k
a2 = a1 / C
c2 = c1
maka
1
P ( 2 ) c2 (1 c2 )
1 e Da2 ( 2 b2 )
1
c1 (1 c1 )
D ( 1 )( C1 k Cb1 k )
a
1 e C
1
c1 (1 c1 )
1 e Da1 (1 b1 )
P (1 )
------------------------------------------------------------------------------
Teori Responsi Butir
------------------------------------------------------------------------------
= 0 = 1
atau b = 0 b = 1
• Estimasi Terpisah
• Estimasi Serentak
• Prosedur Heuristik
• Konsistensi
• Normalitas Asimptotik
• Efisiensi Asimptotik
• Kecepatan Konvergensi
• Kendala Asimptotik
• Jumlah Responden
• Alat Bantu
3. Kebolehjadian
X1, X2, … , Xi , …, XN
maka
i N
L( X 1 , X 2 ,... X i ,..., X N ) P( X i ) X i Q( X i )1 X i
i 1
g M i N
L( X gi ) P( X gi ) Q( X gi )
X gi 1 X g i
g 1 i 1
ln L( X gi ) ( X gi ) ln P ( X gi ) (1 X gi ) ln Q( X gi )
M N
g 1 i 1
------------------------------------------------------------------------------
Teori Responsi Butir
------------------------------------------------------------------------------
4. Kebolehjadian Maksimum
L L L L
0 0 0 0
a b c
ln L ln L ln L ln L
0 0 0 0
a b c
ln L N ln L Pgi
g i 1 Pgi g
N X gi 1 X gi Pgi
i 1 Pgi 1 Pgi g
N X gi Pgi Pgi
0
i 1 Pgi Q gi gi
ln L N ( X gi Pgi )( Pgi ci )
D ai 0
g i 1 Pgi (1 c i )
ln L N
D ai ( X gi Pgi ) 0
g i 1
ln L N
D ( X gi Pgi ) 0
g i 1
------------------------------------------------------------------------------
Teori Responsi Butir
------------------------------------------------------------------------------
ln L M X gi Pgi Pgi
0
a i
g 1 Pgi Q gi a i
ln L M X gi Pgi Pgi
0
bi
g 1 P Q b
gi gi i
ln L M X gi Pgi Pgi
0
c1
g 1 P Q c
gi gi i
ln L 1 M ( X gi Pgi )
ci
1 ci
g 1 Pgi
0
ln L M
D ( g bi )( X gi Pgi ) 0
a i g 1
ln L M
Dai ( X gi Pgi ) 0
bi g 1
ln L M
D ( X gi Pgi ) 0
bi g 1
------------------------------------------------------------------------------
Teori Responsi Butir
------------------------------------------------------------------------------
G. Keterampilan Statistika
1. Dasar
L = PQ
2. Kebolehjadian maksimum
dL
0
dP
------------------------------------------------------------------------------
Teori Responsi Butir
------------------------------------------------------------------------------
• Perhitungan
L = PQ
= P(1 – P)
= P – P2
sehingga
dL d ( P P 2 )
1 2P
dP dP
dL
0
dP
1 2P 0 P 0,5 Q 0,5
Lmaks (0,5)( 0,5) 0,25
Contoh 10
• Perhitungan
L P M1 Q M M1
P M1 (1 P ) M M1
sehingga
dL M M1 M1 1 d (1 P ) M M1 d (1 P )
(1 P ) . M1 P
dP d (1 P ) dP
M1 P M1 1 (1 P ) M M1 P M1 ( M M1 )(1 P ) M M1 1 .( 1)
M1 P M1 1 (1 P ) M M1 ( M M1 ) P M1 (1 P ) M M1 1
P M1 1 (1 P ) M M1
M1 (1 P ) ( M M1 ) P
1 P
• Kebolehjadian maksimum
dL
0
dP
M1 (1 P ) ( M M1 ) P 0
M1
P
M
------------------------------------------------------------------------------
Teori Responsi Butir
------------------------------------------------------------------------------
Contoh 11
Kebolehjadian
L = P15Q6
P = 15 / 21 = 0,7143
Q = 1 – P = 1 – 0,7143 = 0,2857
Lmaks = (0,7143)15(0,2875)6
= 3,4968.10-6