Afrika

Afrika je, po povrsini i po broju stanovnika, drugi kontinent na

svetu.
Samo poreklo imena Afrika ima vise tumacenja:
Povrsina samog kontinenta je 29 200 000 km², dok, sa svim
ostrvima, Afrika pokriva povrsinu od 30 244 050 km², sto cini
6% citave Zemljine povrsine.
S otprilike 922 miliona stanovnika obuhvata oko 14.2% ljudske
populacije. Gustina naseljenosti je 30.5 st/km².
Kontinent je okruzen Sredozemnim morem na severu,
Suetskim kanalom i Crvenim morem na severoistoku, Indijskim
okeanom na jugoistoku i Atlantskim okeanom na zapadu.
Najduza reka Afrike je Nil (6397 km), dok se najvisi vrh nalazi u
Tanzaniji - Kilimandzaro (5895 m)
 Proslost
Afriku su, pre oko 3,5 miliona godina, naseljavali preci danasnjeg
coveka. Pre oko 1,8 milona godina su je napustili i naselili su
Evropu i Aziju.
Prva velika civilizacija Afrike, Egipat, nastao je oko 5 000 p.n.e u
Delti Nila.
Od 11. veka pre Hrista na obali Afrike svoje trgovacke kolonije
osnivaju Feničani.
U 7. i 8. veku dolazi do arapskog osvajanja Afrike, cime se severni
deo kontinenta nasao pod arapsko-islamskim uticajem.
Evropsku ekspanziju u Africi zapoceli su Portugalci u 15. veku.
Kolonijalno osvajanje Afrike ostvareno je u 19. veku. Najvece
kolonijalne sile postale su Velika Britanija i Francuska, a osim
njih kolonizatori su bili i Nemacka, Belgija, Italija, Portugal i
Spanija.
 Regije
Afrika se deli na pet regija:

██ Severna Afrika

██ Zapadna Afrika

██  Centralna Afrika

██ Juzna Afrika

██ Istocna Afrika
 Severna Afrika
Severna Afrika obuhvata 1/3
kontinenta.
U njenom sastavu se nalazi veci deo
pustinje Sahare, planinski sistem
Atlasa, kao i delta Nila. Sa tri
strane zapljuskuju je mora:
Sredozemno na severu, Crveno na
istoku i Atlantski okean na zapadu.
U ovom regionu nalaze se, po
prostranstvu, najvece Africke
drzave - Sudan i Alzir.
90% povrsine Severne Afrike zauzima
pustinja i polupustinja.
 Zapadna Afrika
Atlantski okean formira zapadne i juzne
granice regije. Severnu granicu cini pustinja
Sahara, a za najsjeverniji deo regije se
smatra Nigerski pregib. Istocna granica je
manje precizna, pa je neki smestaju na
Benue Trough, a drugi na liniju koja ide od
Mount Kameruna do jezera Čad.
Zapadna Afrika zauzima povrsinu od
6 140 000 km² sto cini priblizno jednu petinu
povrsine Afrike.
Duz obale se pruza nizija koja prema
unutrasnjosti prelazi u zarazvan, a na
istoku se izdizu Kamesrunske planine.
Dok je primorje Gvinejskog zaliva toplo i
vlazno tokom citave godine, iduci prema
severu zalazi se u sve suvlje predele.
Od recnih tokova najvazniji je Niger (4200km).
 Centralna Afrika
Obuhvata Basen Konga i njegov planinski
obod.
Kongo je druga africka reka sa duzinom
od 4200 km.
Centralna Afrika se nalazi u predelu
ekvatora, sto uzrokuje ujednacenu
klimu tokom citave godine – toplu i
vlaznu.
Klima uzrokuje prasumsku vegetaciju i
tesku prohodnost. Iduci ka severu i
jugu, prasumske oblasti prelaze u
savane (oblasti visokih trava), i, zatim,
u pustinje.
Najveca drzava Centralne Afrike je Zair,
nekadasnji Belgijski Kongo.
 Istocna Afrika
Izdignuta je i visoka. U njoj dominiraju
visoravni izmedju kojih su spustene
tektonske udoline i baseni. Iznad
visoravni izdizu se tektonske planine,
a u nekim prostranim basenima su
nastala jezera.
Istocna Afrika ima nesto blazu i suvlju
klimu od ekvatorkse, povoljnu za
Evropljane.
Vulkansko poreklo uslovilo je veliko
mineralno bogatstvo.
Neki delovi Istocne Afrike podmladjeni
su koncentracijama divljih zivotinja
poput “velike petorke” (slona, lava,
zebre, zirafe i nosoroga), cije su
populacije tokom skorijih vremena
opadale.
 Juzna Afrika
Juzna Afrika je visoravan smestena izmedju
Atlantika i Indijskog okeana.
U centralnom i zapadnom delu prostire se
pustinja Kalahari, dok je obala Atlantika
suvo podneblje. Istocna obala prima vise
padavina, koje donose pasati. Padavine se
izlucuju, jer se, kao prepreka, izdizu strme
planine.
Juzna Afrika pripada tropskoj i subtropskoj
klimatskoj zoni. Ako se izuzme pustinja
Kalahari, veci deo Juzne Afrike (s obzirom
na nadmorku visinu) ima povoljnije uslove
za zivot.
 Drzave u Africi
Stvaranje vecine sadasnjih Africkih Drzava nastalo
je kao rezultat raspada kolonijalizma posle
Drugog svetskog rata, uglavnom oko 1960.
godine.
Afrika ima 53 drzave, od kojih je najmnogoljudnija
Nigerija sa 117,8 miliona stanovnika.
Apsolutna vecina, to jest 49 africkih zemalja su
republike, dok, u Africi, postoje, svega tri
monarhije.
Po prostranstvu najvece africke drzave su
pustinjskog karaktera. Afrika ima 12 zemalja sa
povrsinom vecom od 1 miliona kilometara
kvadratnih.
 Gustina naseljenosti, kretanje
stanovnika
Gustina naseljenosti najveca je u dolini i delti Nila (4000
st/km²). Slede istocnoafricko jezersko podrucje – Ruanda
i Burundi (vise od 200 st/km²) i ostrva Komori, Mauricijus
i Sejseli.
S druge strane veoma je slaba naseljenost drzava u
pustinjama (Centralnoafricka Pepublika, Cad, Mali,
Niger, Somalija, Sudan) i prasumama (Gabon, Kongo).
Naseljenost je veca u obalskom podrucju).
Prirodni prirastaj se u proseku krece 30 promila godisnje.
Ovakav prirodni prirastaj rezultat je opadanja stope
smrtnosti.
Najveci prirodni prirastaj imaju Mali, Madagaskar, Uganda,
Eritropeja, Kongo DR, Cad (preko 30 promila), dok je
najmanji u Zambiji (2,6 promila).
 Stanovnistvo
Blizu 40 miliona crnog stanovnistva Amerike je
poreklom iz Afrike.
U XIX veku nastaje evropska kolonizacija Afrike.
Ona je u vecoj meri zahvatila Alzir, a u manjoj
Maroko, Tunis i Libiju. I obratno, arapsko
stanovnistvo Alzira, Maroka i Tunisa migrira u
Evropu, narocito u Francusku.
Juzno od Sahare, vece naseljavanje Evropljana
bilo je u Juznoj Africi i u glavnim gradovima
africkih drzava.
 Narodi Afrike
Vecinu domorodackog stanovnistva cini negroidna rasa,
koja zivi juzno od Sahare, i deli se na sudanske i Bantu
crnce. Govore vise stotina razlicitih jezika.
Negroidnoj rasi pripadaju jos i Pigmeji, Busmani i Hotentoti.
Severni deo Afrike naseljavaju semitsko-hamitski narodi
koji nisu negroidni.
U Etiopiji je doslo do mesanja starog hamitskog sloja sa
semitima, koji su se kasnije doselili iz jugozapadne Azije
i crncima.
Na krajnjem jugu, pored Bantu crnaca, zive i Afrikaneri
(Buri) i Englezi.
Na ostrvu Madagaskar zive Malgasi.
Stara egipatska civilizacija
Za prvu kolevku ljudske
obrazovanosti smatra se dolina
reke Nil.
Pokoravanjem slabijih drzavica doslo
je do ujedinjenja celog Egipta, na
cijem je celu bio faraon, vladar koji
je smatran bozanstvom.
Egipat je, u ekonomskom i kulturnom
pogledu, bio najmocniji u VII veku
pre n.e.
Grobovi egipatskih faraona –
piramide i njihovi cuvari – sfinge i
danas odolevaju zubu vremena i
jedna su najvecih turistickih
atrakcija Afrike.
Egipcani su se u pisanju sluzili
hijeroglifskom azbukom.
 Jezicka podrucja
U VII i VIII veku Arabljani su zauzeli severnu Afriku. U osvojene
zemlje uveli su arapski jezik, pismo i islam kao religiju. Severna
Afrika je, prema tome, arapsko govorno podrucje.
Zona francuskog govornog podrucja je najrostprosranjenija u
Zapadnoj i Ekvatorijalnoj Africi. Iako su sve glavne kolonije stekle
nezavisnost, francuski je ostao kao sluzbeni jezik u 21 africkoj
zemlji.
Portugalski jezik ostao je zvanicni jezik u 5 africkih zemalja. U ovim
zemljama, zahvaljujuci misionarima, jak je uticaj katolicke crkve.
Engleska kolonijalna uprava uspostavila je vlast nad zemljama
istocne i juzne Afrike, kao i u nekoliko zemalja Gvinejskog zaliva.
Engleski je sluzbeni jezik u 19 africkih drzava.
U Juznoj Africi belo stanovnisvo je privilegovano i vecina je
protestantske religije. Ostalo stanovnistvo je podcinjeno i
predstavlja jeftinu radnu snagu. To su Bantu crnci, “obojeni” i
doseljeni Indusi. Crni Govore svojim Bantu jezicima, dok belo i
obojeno stanovnistvo upotrebljavaju jezik Afrikans koji je
mesavina holandskog i africkog jezika.
 Tradicionalna poljoprivreda
domorodaca
U vlaznom, tropskom delu Afrike, prisutna je moticka
zemljoradnja i to pokretna. Prasuma se krci radi
koriscenja obradivog zemljista, koje se, posto se iscrpi,
napusta i trazi nova, ili se paljenjem vegetacije obnavlja
njena plodnost.
Tradicionalne prehrambene kulture su proso i sirak (sorto ili
dura), kukuruz, manioka, jams i banana.
Obrada je primitivna, a prinosi su niski i nesigurni. Ti krajevi
oskudevaju u stoci zbog stetnog delovanja muve ce-ce.
Preovladjuje sitna stoka, a u pustinjama tradicionalni znacaj
za stanovnistvo ima kamila.
U sredozemnom moru, gde vlada suptropska klima, gaje se
psenica, jecam, maslina i vinova loza.
Komercijalna, plantazna poljoprivreda
Evropske zemlje su investirale sredstva u razvoj plantaza
tropskih i suptropskih kultura. One su u vlasnistvu
Evropljana, a na njima radi africko stanovnistvo.
Komercijalne firme dobro su mehanizovane i na njima se
postize znacajan prinos.
Najvaznije kulture su pamuk, kafa, kakao, arasid, uljevita
palma, susam, sisal, banane. U suptropskim oblastima
karakteristicne komercijalne kulture su maslina i juzno
voce.
Kakao, koji se gaji u primorju Gvinejskog zaliva jedan je od
vaznih produkata za izvoz.
Ucesce Afrike u vrednosti svetskog izvoza je oko 48%. Dva
najveca proizvodjaca i izvoznika su Obala Slonovace i
Gana.
 Mineralna bogatstva
Povoljna geoloska gradja Afrike uticala je na rudno
bogatstvo ovog kontinenta. Otuda je i rudarstvo
relativno dobro razvijeno, narocito na jugu kontinenta,
za koji se, zbog bogatstva u zlatu, dijamantima, retkim
i obojeni metalima, moze reci da je ekonomski
najvazniji deo Afrike.
Gotovo sva rudarska proizvodnja namenjena je izvozu.
Rudnici su dobro mehanizovani i pod kontrolom su
stranog kapitala.
Rudarastvo je najrazvijenije u Juznoj Africi, Zambiji,
Maroku, Gani i DR Kongu.
Afrika je izuzetno bogata u zlatu, dijamantima, kobaltu,
platini, hromu, manganu, bakru, boksitu, kao i
fosfatima.
 Industrija
U Severnoj Africi, na obali Gvinejskog zaliva pronadjene su velike
rezerve nafte i prirodnog gasa.
Nafta je vec dobila veliki znacaj za razvoj Alzira, Nigerije i Libije.
U kisnim podrucijima obilje vode bi se moglo iskoristiti za
hidrocentrale, ali je njihovo iskoriscavanje jos uvek malo.
Jug Afrike, medjiutim, obiluje kamenim ugljem koji se koristi i
delimice izvozi.
Ako se ima u vidu da je veci deo proizvodnje vezan za Juznu
Afriku siromastvo africkih zemalja u pogledu energetike postaje
jos ociglednije.
Juzna Afrika je proizvodjac uglja, elektricne energije, zatim
dijamanata, kobalta, urana, gvozdja, hroma. Ima razvijenu
metalnu, hemijsku i elektroindustriju. U pogledu stepena
razvijenosti Juzna Afrika znatno odstupa od ostalog dela Afrike.
Najraznovrsniju industriju, pretezno laku, u severnoj Africi razvio
je Egipat.
Zbog velikih prostranstava pod pustinjama, pasumama i visokim
planinama saobracaj je slabo razvijen.