TRIGONOMETRI

Pengertian Trigonometri

Tigonometri terdiri dari sinus (sin), cosinus (cos), tangens (tan), cotangens (cot), secan (sec) dan cosecant
(cosec). Trigonometri merupakan nilai perbandingan yang didefinisikan pada koordinat kartesius atau
segitiga siku-siku. Jika trigonometri didefinisikan dalam segitiga siku-siku, maka definisinya adalah
sebagai berikut:
A
𝑐 𝑎
𝑆𝑖𝑛 𝛼 = Cotan 𝛼 =
b 𝑏 𝑐
c 𝑎 𝑏
Cos 𝛼 = Sec 𝛼 =
𝑏 𝑎
𝑐 𝑏
B
α
C Tan 𝛼 = Cosec 𝛼 =
𝑎 𝑐
a
Kurva Fungsi Trigonometri
1. Grafik fungsi y=f(x)=sin x
X 0 30 45 60 90 120 135 150 180 210 225 240 270 300 315 330 360
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
y=f(x)=sin x 0 2 3 1 3 2 0 − − 2− 3 −1 − 3− 2 − 0
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
2. Grafik fungsi y=f(x)=cos x
X 0 30 45 60 90 120 135 150 180 210 225 240 270 300 315 330 360
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
y=f(x)=cos x 1 3 2 0 − − 2− 3 −1 − 3− 2 − 0 2 3 1
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
3. Grafik fungsi y=f(x)=tan x
X 0 30 45 60 90 120 135 150 180 210 225 240 270 300 315 330 360
1 1 1 1
y=f(x)=tan x 0 3 1 3 ∞ − 3 −1 − 3 0 3 1 3 ∞ − 3 −1 − 3 0
3 3 3 3
 LATIHAN

Buatlah grafik dengan:

1.y= f(x) = cotan x
2.y= f(x) = secan x
3.y= f(x) = cosecan x
 1.y= f(x) = cotan x
X 0 30 45 60 90 120 135 150 180 210 225 240 270 300 315 330 360
1 1 1 1
y=f(x)=cotan x ∞ 3 1 0 − −1 − 3 ∞ 3 1 0 − −1 − 3 ∞
3 3 3 3
 2. y= f(x) = secan x
X 0 30 45 60 90 120 135 150 180 210 225 240 270 300 315 330 360
2 2 2 2 2 2 2 2
y=f(x)=secan x 1 2 ∞ −2 − − −1 − − −2 ∞ 2 1
3 2 2 3 3 2 2 3
 3. y= f(x) = cosecan x
X 0 30 45 60 90 120 135 150 180 210 225 240 270 300 315 330 360
2 2 2 2 2 2 2 2
y=f(x)=cosecan x ∞ 2 1 2 ∞ −2 − − −1 − − −2 ∞
2 3 3 2 2 3 3 2
Limit Fungsi Trigonometri untuk x Mendekati 0 (Nol)
Contoh Soal
2 sin 2𝑥
1. Tentukan nilai limit dari lim
𝑥→0 3 tan 3𝑥

2 sin 2𝑥 2 . sin 2𝑥
lim = lim
𝑥→0 3 tan 3𝑥 𝑥→0 3 . tan 3𝑥
2 sin 2𝑥
= . lim
3 𝑥→0 tan 3𝑥
2 2
= .
3 3
4
=
9
 sin 3𝑥−sin 2𝑥
2. Tentukan nilai limit dari lim
𝑥→0 4𝑥

sin 3𝑥−sin 2𝑥 sin 3𝑥 sin 2𝑥

lim = lim ( − )
𝑥→0 4𝑥 𝑥→0 4𝑥 4𝑥
sin 3𝑥 sin 2𝑥
= lim − lim
𝑥→0 4𝑥 𝑥→0 4𝑥
3 2
= −
4 4
1
=
4
 𝑥 2 +sin 𝑥 tan 𝑥
3. Tentukan nilai limit dari lim
𝑥→0 1−cos 2𝑥

𝑥 2 +sin 𝑥 tan 𝑥 𝑥 2 +sin 𝑥 tan 𝑥

lim = lim
𝑥→0 1−cos 2𝑥 𝑥→0 1−(1−2𝑠𝑖𝑛2 𝑥)
𝑥 2 +sin 𝑥 tan 𝑥
= lim
𝑥→0 2𝑠𝑖𝑛2 𝑥
𝑥2 sin 𝑥 tan 𝑥
= lim 2 + lim
𝑥→0 2𝑠𝑖𝑛 𝑥 𝑥→0 2𝑠𝑖𝑛2 𝑥
1 𝑥 𝑥 1 𝑠𝑖𝑛𝑥 𝑡𝑎𝑛𝑥
= lim × × + × ×
𝑥→0 2 𝑠𝑖𝑛𝑥 𝑠𝑖𝑛𝑥 2 𝑠𝑖𝑛𝑥 𝑠𝑖𝑛𝑥
1 1
= ×1 ×1 + ×1 ×1
2 2
=1
 LATIHAN

Hitunglah nilai limit fungsi trigonometri berikut:

2−2cos2x
1. lim x2
x→0

𝑠𝑖𝑛2 𝑥+𝑡𝑎𝑛2 𝑥
2. lim 1 2
x→0 2
𝑥
 PENYELESAIAN
2−2𝑐𝑜𝑠2𝑥 2(1−𝑐𝑜𝑠2𝑥)
lim = lim
𝑥→0 𝑥2 𝑥→0 𝑥2
2{1−(1−2𝑠𝑖𝑛2 𝑥)
= lim
𝑥→0 𝑥2
2(1−1+2𝑠𝑖𝑛2 𝑥)
= lim
𝑥→0 𝑥2
2−2𝑐𝑜𝑠2𝑥 2(2𝑠𝑖𝑛2 𝑥)
1. lim = lim
𝑥→0 𝑥2 𝑥→0 𝑥2
4𝑠𝑖𝑛2 𝑥
= lim 2
𝑥→0 𝑥
𝑠𝑖𝑛𝑥 𝑠𝑖𝑛𝑥
= 4 × lim × lim
𝑥→0 𝑥 𝑥→0 𝑥
= 4 × 1× 1
=4
 𝑠𝑖𝑛2 𝑥+𝑡𝑎𝑛2 𝑥 𝑠𝑖𝑛2 𝑥 𝑡𝑎𝑛2 𝑥
lim 1 2 = lim ( 1 2 + 1 2 )
𝑥→0 2
𝑥 𝑥→0 2
𝑥 2
𝑥
𝑠𝑖𝑛2 𝑥 𝑠𝑖𝑛2 𝑥
= lim 1 + lim 1
𝑥→0 2𝑥 2 𝑥→0 2𝑥 2
𝑠𝑖𝑛2 𝑥+𝑡𝑎𝑛2 𝑥 1 𝑠𝑖𝑛𝑥 𝑠𝑖𝑛𝑥 1 𝑡𝑎𝑛𝑥 𝑡𝑎𝑛𝑥
2. lim 1 2 = 1 lim × + 1 lim ×
x→0 2
𝑥 2
𝑥→0 𝑥 𝑥
2
𝑥→0 𝑥 𝑥
𝑠𝑖𝑛𝑥 𝑠𝑖𝑛𝑥 𝑡𝑎𝑛𝑥 𝑡𝑎𝑛𝑥
=2× lim × lim + 2 × lim × lim
𝑥→0 𝑥 𝑥→0 𝑥 𝑥→0 𝑥 𝑥→0 𝑥
=2×1×1+2×1×1
=4