Anda di halaman 1dari 37

PERCOBAAN 6

PENENTUAN TETAPAN
KESETIMBANGAN ASAM
LEMAH SECARA
KONDUKTOMETRI

OLEH :
Tujuan
Percobaan
Menentukan tetapan
kesetimbangan asam lemah
dengan cara pengukuran
hantarannya menggunakan
konduktometer
DASAR
TEORI
• Hukum Ohm
V  I .R
V = tegangan I = arus
R = hambatan
• Hantaran (L) kebalikan dari tahanan
L  1/ R
• Hantaran jenis (x)
L
x
A/l
hubungan dengan tetapan sel (K)
x  K .L
xK/R
K l/ A
• Hantaran molar (Λ)
  x/C (C=konsentrasi larutan dalam mol/cm3 )
  1000 x / C (C=konsentrasi larutan dalam mol/liter)

• Hubungan antara derajat ionisasi dengan hantaran molar


α = Λc / Λ0
• Harga tetapan kesetimbagan elektrolit biner
Ka = α2C/(1 – α)
• Tetapan kesetimbangan
Log Ka = log K + 2A (αC)1/2
Ka = Tetapan kesetimbangan
K = Tetapan kesetimbangan termodinamik/sebenarnya
A = Tetapan
α = Derajat ionisasi
C = Konsentrasi
Alat dan
Bahan
Alat Bahan
Konduktometer Larutan asam lemah
(CH3COOH)

Sel hantaran Larutan CH3COONa

Termostat Larutan NaCl

Pipet 25 ml Larutan KCl 0,1 N

Buret 25 ml
Beaker glass 100 ml
Labu takar 100 ml
Botol semprot
Rangkaian Alat
LANGKAH
KERJA
1. Kalibrasi Konduktometer
SEL KONDUKTOMETER
• dicuci dengan air, ditentukan hantarannya di dalam air
• dicuci kembali dan ditentukan hantarannya sampai
menunjukkan hasil yang tetap
• distandarisasi/dikalibrasi alat sesuai dengan hantaran standar
sebagaimana yang tertera dalam label larutan standar (bila alat
konduktometer disertai larutan standar)
• dibilas dengan larutan KCl dan dikalibrasi hantarannya didalam
larutan KCl bila alat konduktometer tidak disertai dengan larutan
standar
• Diukur temperatur larutan KCl
HASIL
2. Penentuan hantaran molar CH3COOH pada
pengenceran tak hingga

LARUTAN CH3COOH
• Dibuat larutan CH3COONa, HCl, NaCl, dan CH3COOH
masing-masing dengan konsentrasi 0,05 N; 0,025 N; 0,0125 N;
0,00625 N; 0,00312 N, dan 0,0015 N dengan cara pengenceran
menggunakan air.
• Ditentukan hantaran larutan-larutan tersebut dengan teliti.
• Dibuat kurva antara konsentrasi versus hantaran molarnya
• Ditentukan hantaran molar masing-masing larutan pada
pengenceran tak hingga melalui ekstrapolasi.
• ditentukan hantaran molar CH3COOH pada pengenceran tak
hingga dengan hukum Kohlrusch

HASIL
Data yang di cari dari percobaan

Konsentrasi Hantaran Jenis, x (mS/cm)


(N)
CH3COONa HCl NaCl CH3COOH

0,1 N

0,05 N

0,025 N

0,0125 N

0,00625 N

0,00312 N

0,0015 N
Hantaran Larutan NaCl
Konsentrasi x (μS/cm) x Rata-rata
(N) (μS/cm)
1 2 3

0,1 99,4 × 102 99,6 × 102 99,2 × 102 99,4 × 102

0,05 54,7 × 102 54,2 × 102 54,5 × 102 54,47 × 102

0,025 156,7 × 102 156,4 × 102 156,9 × 102 156,67 × 102

0,0125 12,73 × 102 12,73 × 102 12,68 × 102 12,71 × 102

0,00625 18,27 × 102 18,24 × 102 18,27 × 102 18,26 × 102

0,00312 3,15 × 102 3,14 × 102 3,11 × 102 3,13 × 102

0,0015 1,871 × 102 1,865 × 102 1,853 × 102 1,863 × 102


Hantaran Larutan HCl
Konsentrasi x (μS/cm) x Rata-rata
(N) 1 2 3 (μS/cm)

0,1 21,1 × 103 21,1 × 103 21 × 103 21,07 × 103

0,05 7,89 × 103 7,85 × 103 7,97 × 103 7,9 × 103

0,025 69,9 × 103 69,3 × 103 70 × 103 69,73 × 103

0,0125 4,52 × 103 4,43 × 103 4,49 × 103 4,48 × 103

0,00625 1,853 × 103 1,848 × 103 1,856 × 103 1,852 × 103

0,00312 425 × 103 424 × 103 425 × 103 424,67 × 103

0,0015 4,85 × 103 4,83 × 103 4,82 × 103 4,83 × 103


Hantaran Larutan CH3COONa

Konsentrasi x (μS/cm) x Rata-rata


(N) 1 2 3 (μS/cm)

0,1 493 × 10 491 × 10 486 × 10 490 × 10

0,05 251 × 10 257 × 10 257 × 10 255 × 10

0,0125 64 × 10 64,6 × 10 64,5 × 10 64,37 × 10

0,00625 34,5 × 10 34,5 × 10 34,7 × 10 34,57 × 10

0,00312 0,316 × 10 0,317 × 10 0,316 × 10 0,316 × 10

0,0015 0,63 × 10 0,622 × 10 0,625 × 10 0,626 × 10


Hantaran Larutan CH3COOH

Konsentrasi x (μS/cm) x Rata-rata


(N) (μS/cm)
1 2 3
0,1 1311 1314 1311 1312

0,025 1154 1150 1146 1150

0,00625 127,4 127,2 126,7 127,1


Keempat data hasil pengamatan tersebut dapat dirangkum sebagai berikut.

Konsentrasi Hantaran Jenis, x (μS/cm)


(N) CH3COONa HCl NaCl CH3COOH

0,1 N 490 × 10 21,07 × 103 99,4 × 102 1312

0,05 N 255 × 10 7,9 × 103 54,47 × 102


0,025 N 69,73 × 103 156,67 × 102 1150

0,0125 N 64,37 × 10 4,48 × 103 12,71 × 102

0,00625 N 34,57 × 10 1,852 × 103 18,26 × 102 01271

0,00312 N 0,316 × 10 424,67 × 103 3,13 × 102

0,0015 N 0,626 × 10 4,83 × 103 1,863 × 102


MENGHITUNG DAYA
HANTAR MOLAR
Penentuan hantaran molar larutan NaCl:
C = 0,1 N C = 0,025 N
1000x 1000x
ΛC = ΛC =
C C
mS mS
1000 × 9,94 cm 1000 × 15,667 cm
ΛC = ΛC =
mol mol
0,1 3 0,025
cm cm3
mS. cm 2 mS. cm 2
ΛC = 0,994 × 104 ΛC = 6,267 × 105
mol mol
C = 0,05 N C = 0,0125 N
1000x 1000x
ΛC = ΛC =
C C
mS mS
1000 × 5,447 cm 1000 × 1,271 cm
ΛC = ΛC =
mol mol
0,05 3 0,0125 3
cm cm
2 2
mS. cm mS. cm
ΛC = 1,089 × 105 ΛC = 1,017 × 105
mol mol
C = 0,00625 N
1000x C = 0,0015 N
ΛC = 1000x
C
mS ΛC =
1000 × 1,826 cm C
ΛC = mS
mol 1000 × 0,1863 cm
0,00625 ΛC =
cm3 mol
mS. cm2 0,0015
5 cm3
ΛC = 2,922 × 10 mS. cm 2
mol
C = 0,00312 N ΛC = 1,242 × 105
mol
1000x
ΛC =
C
mS
1000 × 0,313 cm
ΛC =
mol
0,00312 3
cm
5
mS. cm2
ΛC = 1,003 × 10
mol
data hantaran molar larutan NaCl pada masing-masing konsentrasi sebagai
berikut.

Konsentrasi (N) √C ΛC ((mS.cm2)/mol)

0,1 0,32 0,994 × 105

0,05 0,22 1,089 × 105

0,025 0,16 6,267 × 105

0,0125 0,11 1,017 × 105

0,00625 0,079 2,922 × 105

0,00312 0,056 1,003 × 105

0,0015 0,039 1,242 × 105


Hantaran Molar NaCl
700000

600000

500000
ΛC ((mS.cm2)/mol)

400000

300000
y = -57914x + 215770
R² = 0.0009
200000

100000

0
0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35
√C
Hantaran molar larutan NaCl pada pengenceran tak
hingga dapat dihitung sebagai berikut.

Λ0  x = 0
y = –57914x + 21577
Λ0 = (–57914 × 0) + 21577
= 21577 (mS.cm2)/mol
C = 0,025 N
Penentuan hantaran molar larutan HCl: 1000x
ΛC =
C
C = 0,1 N mS
1000 × 69,73 cm
1000x ΛC =
ΛC = mol
C 0,025
mS cm3
1000 × 21,07 cm 5
mS. cm2
ΛC = ΛC = 27,89 × 10
mol mol
0,1 C = 0,0125 N
cm3
mS. cm2 1000X
ΛC = 2,107 × 10 5 ΛC =
mol C
C = 0,05 N mS
1000 × 4,48 cm
1000x ΛC =
ΛC = mol
C 0,0125 3
mS cm
1000 × 7,9 cm 2
mS. cm
ΛC = ΛC = 3,584 × 105
mol mol
0,05 3
cm
5
mS. cm2
ΛC = 1,58 × 10
mol
C = 0,00625 N
1000x C = 0,0015 N
ΛC =
C 1000x
mS ΛC =
1000 × 1,852 cm C
ΛC = mS
mol 1000 × 4,83 cm
0,00625 ΛC =
cm3 mol
mS. cm2 0,0015
ΛC = 29,63 × 10 5 cm3
mol
5
mS. cm2
C = 0,00312 N ΛC = 32,2 × 10
1000x mol
ΛC =
C
mS
1000 × 424,67 cm
ΛC =
mol
0,00312 3
cm
5
mS. cm2
ΛC = 1361,12 × 10
mol
data hantaran molar larutan HCl

Konsentrasi (N) √C ΛC ((mS.cm2)/mol)

0,1 0,32 2,107 × 105

0,05 0,22 1,58 × 105

0,025 0,16 27,89 × 105

0,0125 0,11 3,584 × 105

0,00625 0,079 29,63 × 105

0,00312 0,056 1361,12 × 105

0,0015 0,039 32,2 × 105


Hantaran Molar HCl
160000000

140000000

120000000

100000000
ΛC ((mS.cm2)/mol)

80000000

60000000

40000000

20000000 y = -2E+08x + 5E+07


R² = 0.1501
0
0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35
-20000000

-40000000
√C
Λ0  x = 0
y = –2 × 108x + 5 × 107
Λ0 = (–2 × 108 × 0) + 5 × 107
= 5 × 107 (mS.cm2)/mol
Penentuan hantaran molar larutan CH3COONa:
C = 0,0125 N
C = 0,1 N
1000x
1000x ΛC =
ΛC = C
C mS
mS 1000 × 0,6437 cm
1000 × 4,90 cm ΛC =
ΛC = mol
mol 0,0125
0,1 3 cm3
cm mS. cm 2
5
mS. cm2 ΛC = 0,515 × 105
ΛC = 0,49 × 10 mol
mol C = 0,00625 N
C = 0,05 N
1000x
1000x ΛC =
ΛC = C
C mS
mS 1000 × 0,3457 cm
1000 × 2,55 cm ΛC =
ΛC = mol
mol 0,00625 3
0,05 3 cm
cm mS. cm2
5
mS. cm2 ΛC = 0,553 × 10 5
ΛC = 0,51 × 10 mol
mol
C = 0,00312 N
1000x
ΛC =
C
mS
1000 × 3,16 × 10−3 cm
ΛC =
mol
0,00312
cm3
2
mS. cm
ΛC = 0,01 × 105
mol
C = 0,0015
1000x
ΛC =
C
mS
1000 × 6,26 × 10−3 cm
ΛC =
mol
0,0015 3
cm
5
mS. cm2
ΛC = 0,0417 × 10
mol
data hantaran molar larutan CH3COONa sebagai
berikut.

Konsentrasi (N) √C ΛC ((mS.cm2)/mol)

0,1 0,32 0,49 × 105

0,05 0,22 0,51 × 105

0,0125 0,11 0,515 × 105

0,00625 0,079 0,553 × 105

0,00312 0,056 0,01 × 105

0,0015 0,039 0,0417 × 105


Chart Title
60000
y = 89026x + 27583
R² = 0.1871

50000

40000
Axis Title

30000
Series1
Linear (Series1)

20000

10000

0
0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35
Axis Title
Hantaran molar larutan CH3COONa pada pengenceran
tak hingga dapat dihitung sebagai berikut.

Λ0  x = 0
y = 89026x + 27583
Λ0 = (89026 × 0) + 27583
= 27583 (mS.cm2)/mol
Konsentrasi Hantaran Jenis, x (mS/cm)
(N) CH3COO HCl NaCl CH3COOH
Na
0,1 N 4,90 21,07 9,94 1,312

0,05 N 2,55 7,9 5,447

0,025 N 69,73 15,667 1,150

0,0125 N 0,6437 4,48 1,271

0,00625 N 0,3457 1,852 1,826 0,1271

0,00312 N 3,16 × 10–3 424,67 0,313

0,0015 N 6,26 × 10–3 4,83 0,1863


Ʌ0 CH3COOH = Ʌ0 CH3COONa + Ʌ0 HCl – Ʌ0 NaCl
= (27583 + 5 × 107 ― 21577) (mS.cm2)/mol
= 5,0006 × 107 (mS.cm2)/mol
harga tetapan kesetimbangan asam (Ka) CH3COOH dapat ditentukan dengan cara
sebagai berikut.
Perhitungan Ka CH3COOH

padaC = 0,1 N α2 C
1000x Ka =
ΛC = 1−α
C (0,262 × 10−3 )2 × 0,1
mS Ka =
1000 × 1,312 1 − (0,262 × 10−3 )
ΛC = cm
mol 0,069 × 10−6 × 0,1
0,1 3 Ka =
cm 0,9997
4
mS. cm2 0,069 × 10−7
ΛC = 1,312 × 10 Ka =
mol 0,9997
Λ CH3 COOH K a = 0,069 × 10−7
α1 =
Λ0 CH3 COOH
4 mS. cm2
1,312 × 10
α1 = mol
7 mS. cm2
5,0006 × 10
mol
α1 = 0,262 × 10 −3
C (N) Α Ka Log Ka √αC

0,1 0,262 × 10–3 0,069 × 10–7 –8,16 5,12 × 10–3

0,025 0,92 × 10–3 0,851 × 10–7 –7,07 4,796 × 10–3

0,00625 0,41 × 10–3 0,17 × 10–7 –7,77 1,6 × 10–3


Hubungan log Ka terhadap √αC
-7
0 0.001 0.002 0.003 0.004 0.005 0.006

-7.2

-7.4

-7.6
log Ka

-7.8
y = 22.512x - 7.7531
R² = 0.0063

-8

-8.2

-8.4
√αC
Persamaan y = 22,51x – 7,753 linier dengan
persamaan log Ka = 2A (αC)1/2 + log K. Sehingga, nilai
tetapan kesetimbangan termodinamika (K) CH3COOH
yaitu:
log K = –7,753
K = 10–7,753
= 1,766 × 10–8
TERIMA KASIH 

Anda mungkin juga menyukai