Anda di halaman 1dari 51

ORGANA GENITALIA

FEMININA

Anatomi Klinik

dr. Alfaina Wahyuni, SpOG, M.Kes


Kasus
• Anda sedang menjalani komuda
stase poliklinik. Seorang P3A0,
34 th datang dengan keluhan
benjolan dibibir kemaluan kanan
disertai nyeri dan demam.
Keputihan (-). Pada pemeriksaan
genital tampak massa kistik
sebesar buah duku, kemerahan
dan nyeri tekan. Teraba
pembesaran kelenjar limfe di
inguinal.
Organa genitalia feminina externa
• Mons Pubis : peninggian membulat
jaringan lemak didepan symphisis pubis.
Pada gadis dewasa ditumbuhi pubes
(rambut kemaluan)
• Labium majus:
- membatasi celah rima pudendi.
- Mengandung akhiran ligamentum teres
uteri , otot polos, saraf dan lemak.
• Labium minus :
- Kearah depan kedua labium minus
berhubungan dan membentuk preputium
clitoridis dan frenulum clitoridis.
Vestibulum vaginae : yaitu ruangan yang sebelah
lateral dibatasi oleh kedua labium minus, Disini terdapat
lubang - lubang :
- ostium urethrae externum
- ostium vaginae
- muara gld. vestibularis major
- muara gld. vestibularis minor
-muara gld. Paraurethralis
Clitoris, homolog dengan penis ,
mengandung jaringan erektil.
Glandula vestibularis major ( Gld. Bartholini ),
dibelakang labia mayor
Jika infeksi : Bartholinitis abses bartholini ,
kiste bartolini
Vascularisasi :
a. pudenda externa
a. pudenda interna
a. profunda clitoridis dan a.
dorsalis clitoridis
a. vaginalis anterior.
Aliran limfe : menuju ke nnll. inguinalis
superficialis  Klinis: penyebaran
kanker
Inervasi :
n. ilioinguinalis, n. pudendus, n.
dorsalis clitoridis dan plexus
uterovaginalis.
Kasus
• Pada saat anda menjalani komuda di UGD
RS, datang seorang wanita 28 th diantar
suaminya dalam kondisi syok & tampak
anemis. Alloanamnesis dengan suaminya,
pasien mengeluh nyeri perut bawah disertai
perdarahan vaginal. Pasien tidak haid sejak 2
bulan ini. TD 80/60, HR 120x/mnt, RR 20 x.
Abdomen agak tegang, nyeri tekan perut
bawah. Dari pemeriksaan vaginal terdapat
nyeri goyang serviks & cavum douglass
menonjol.
Organa Genitalia Feminina
Organ genitalia interna
OVARIUM
- sepasang, homolog dgn testis,
- ukuran normal: 3 x 1,5 x 1 cm
(mengikuti siklus ovarium)
- Lokasi : di fossa ovarica
- Posisi bervariasi

- Pembungkus : peritoneum viscerale


(mesovarium)
-Penggantung :
lig. Suspensorium ovarii
(vasa ovarica & saraf)
lig. Ovarii proprium
mesovarium
- Struktur Ovarium ;
Cortex : tdp folikel & corpus luteum,
Medulla : lebih vasculer

- Perkembangan folikel :
fol. Primer fol. Sekunder
fol. Vesicularis (Graaf) ovulasi Ovum

corpus haemorhagicum

c. luteum c.albicans
Siklus menstruasi
LH
 Siklus ovarium:
FSH
 Fase folikuler 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28

 Ovulasi (14 sebelum


haid y.ad)
 Fase luteal Follicular Phase Luteal Phase

 Siklus endometrium Estrogen


Progesterone
 Fase proliferasi 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28

 Fse sekresi
 Fase menstruasi
Ovulasi
• Hari ke-14 (pada siklus 28
hari)
• LH surge  prostaglandin
& enzim proteolitik 
perforasi dinding folikel 
stigma  ovum keluar
• Sisa dinding folikel menjadi
korpus luteum
(menghasilkan progesteron
- Vascularisasi : a. ovarica (mll. Lig Susp.ovarii &
mesovarium)
a. uterina ( mll. Lig. Ovarii proprium)
beranastomosis di mesovarium

- Inervasi : plexus ovaricus (mll.lig. Susp.ovarii)


Komponen : simp, parasimp & serabut aferen autonom
Tuba
2. TUBA UTERINA
- Lokasi di tepi atas lig. Latum, panjang 10 CM
- 4 Bag :
-pars intramuralis tdpt ostium uterinum tubae
- isthmus
- ampula tempat fertilisasi
- infundibulum (berbentuk corong, mempunyai fimbria tubae ,
berakhir ostium abdominale tubae ke cavum peritonei

-Klinis :
Pelvikal peritonitis >> pd wanita krn
infeksi organ.genital interna melalui
ostium abdominale tubae peritonium.
TRANSPORTASI OVUM

Ovulasi : ovarium ovum fimbria tuba uterina


(dgn kontraksi ritmik dinding tubae kearah uterus, aksi
cilia dan sekresi-absorbsi cairan) ampula

Konsepsi - konsepsi + (fertilisasi)


ampula ampula : + sperma

tuba tuba uterina (5 hr)

cavum uteri (absorbsi) cavum uteri

menstruasi endometrium (nidasi)


Konsepsi di ampula , karena :
- mucosa ampula convoluted & mempunyai cilia
bergerak aliran berlawanan aliran turbulen
- mucosa ampula vasculer & berfungsi untuk sekresi -
absorbsi cairan sekresi dgn progesteron

Kelainan : kehamilan ektopik


UTERUS

- bentuk : buah pir, ukuran 7,5 x 5 x 3 cm


- posisi :
antefleksi ( < aksis corpus & cervix ke depan)
anteversi (< aksis uterus & vagina ke depan)
mencegah prolapsus uteri
dipertahankan oleh lig. Teres uteri
ortu : pada umumnya retroversi

2 facies :
- fac. Intestinalis excavatio rectouterina
/cavum douglasi
- fac. Vesicalis excavatio vesicouterina
Uterus dan Vagina
3 bagian :
- cervix uteri : portio vaginalis
portio supravaginalis
canalis cervicis uteri ( ostium uteri externum - ost. Uteri
internum, tdp plica palmatae)
- isthmus : bagian tersempit
- corpus : cavum uteri, fundus uteri

3 lapisan dinding : str. basale


- endometrium ( mucosa, kelenjar >>) str. fungsionale
stratum longitud.ext
- myometrium (otot polos stratum circulare (vasc >>)
stratum longitud.int
bertambah panjang (gravid : 7-10x)
- perimetrium (peritoneum)
Dinding Uterus
Parametrium : jar.ikat di ka-ki uterus di dlm lig latum (isi
: jar.ikat, vasa , saraf)
Penggantung Uterus :
- Lig cardinale (sisi lat portio supravag - dinding pelvis)
- Lig uterosacrale (isthmus - sacrum)
- Lig vesicouterinum( isthmus - fundus vesica urinaria)
- Lig latum
- Lig teres uteri / rotundum
- Lig rectovaginale (fornix post - rectum)

Vascularisasi :
- anastomosis antara a uterina & a ovarica
Inervasi :
Pl hypogastricus inf. Pl. Uterovaginalis (
Vagina
• Terdiri dari 3 lapisan
– Adventitia – jaringan ikat fibrosa
– Muscularis – otot polos
– Mucosa – ditandai dg lipatan-lipatan transversa
• Tersusun dari lamina propria dan epitel skuamosa
stratifikatum
• Hymen
• Fornix – lipatan di vagina bagian atas
Himen

• Terdiri atas jaringan ikat elastis dan kolagen


• Bentuknya bermacam-macam
• Yang tidak berlubang: himen imperforata
• Robek setelah koitus, bisa juga tidak
• Postpartum tinggal sisa-sisa sebagai karunkula
mirtiformis
Vaskularisasi vagina
Innervasi vagina

• ¼ vagina bagian bawah dinnervasi oleh


serabut syaraf perifer sehingga menjadi sangat
sensitif terhadap sentuhan dan suhu
• Vagina bagian atas dinnervasi oleh serabut
syaraf otonom sehingga menjadi tidak terlalu
sensitif terhadap sentuhan dan suhu
Innervasi vagina

The Ciba Collection of Medical Illustrations,


Volume 2, Reproductive System
Histologi dinding vagina

Epithel squamosa

Lamina propria

Longitudinal smooth
muscle layer

Circular smooth
muscle layer

Fibrous layer
Histologi vagina
• Vagina ditutupi oleh lapisan epitel skuamosa
stratifikatum yang memiliki kemampuan untuk
absorpsi obat
• Jaringan kolagen dan elastin pada lamina
propria menyebabkan dinding vagina elastis
• Vaskularisasi banyak  absorbsi obat cepat
Fisiologi vagina

Sel-sel epitel
vagina yang
mengalami
regenerasi terus-
menerus
Fisiologi vagina
• Aktivitas bakteri lactobacilus vagina
– Lactobacilli bersaing dengan mikroba eksogen dalam
mendapatkan nutrisi
– Lactobacilli mempertahankan maintain pH vagina tetap
rendah (3,8 - 4,2)
– Lactobacilli menghasilkan asam yang bersifat
antimicroba dan bakteriosida
• Imunologi
– Sel-sel Langerhans
– Terutama menghasilkan antibodi IgA yang disekresikan
di vagina
Valore et al Am J Obstet Gynecol 2002;187:562-8
VASCULARISASI ORGAN GENITAL INTERNA

- a.uterina (masuk di lig latum di sisi lat uterus, di isthmus


cbg ascendens: fundus uteri : r.ovaricus (lig ovarii prop)
a. lig teretis uteri
r tubarius (tuba uterina)
cbg descendens : a. vaginalis
- a. ovarica
Vaskularisasi
• A/v ovarica dan a/v
uterina saling
beranastomosis
• A/v uterina
menyilangi ureter pd
perbatasan serviks
Vaskularisasi
Pelvis
• Kurvatura sumbu panggul
• Konjugata obstetrica
Diameter antero-posterior

PAP
• Konjugata vera
• Konjugata obstetrica 
penting
• Konjugata diagonalis 
dpt diukur secara klinis
Pintu atas & pintu bawah panggul

PAP:
• diameter transversa
(13,5 cm)
• Konjugata
obstetrica normal
>10 cm
PTP:
• diameter
interspinosum (10
cm)
Pintu bawah panggul

• Diameter
anteroposterior (11,5
cm)
• Diameter transversa
(11 cm)
Klasifikasi bentuk panggul menurut
Caldwell-Moloy
Pelvis (panggul)
• Panggul normal: panggul yg dapat dilalui oleh kepala
janin aterm dg BB 2500-4000 gram
• Bentuk panggul (PAP) Caldwell-Moloy
– Ginekoid : oval, T>AP, arcus >90o
– Antropoid : AP>T, arcus <90o
– Android : jantung, AP=T, spina menonjol, arcus <90o
– Platipeloid : AP<T, arcus >90o
Kepala janin
Pemeriksaan utk menentukan
konjugata diagonalis
Hubungan konjugata obstetrica &
konjugata diagonalis
Engaged
Pada VT untuk menentukan bentuk & ukuran
panggul dinilai :
• promontorium (teraba/tidak)
• diukur Conjugata diagonalis
• linea terminalis ( teraba seluruhnya / sebagian)
• dinding samping ( lurus/convergen/divergen)
• spina ischiadica ( menonjol / tidak)
• os sacrum ( inclinatio ke depan/belakang &
konkavitas)
• sudut arcus pubis (luas / tidak)
OTOT PELVIS
• Pelvis major : m. psoas major, psoas minor,
m. iliacus
• Pelvis minor :
• Terdiri dari otot & lig. yg membentuk dasar
panggul ( diaphragma pelvicum) yg
meliputi:
– pars muscularis :
– m. levator ani ada 3 bag : m. pubococygeus, m.
iliococygeus & m. ischicocygeus
Otot daerah perineum ( bag. Permukaan dr exitus
pelvis), dibagi 2 regio :
• regio analis : m. sphincter ani externa
• regio urogenitalis :
– m. bulbospongiosum
– m. ischiocavernosum
– m. transversus perinei superfiscial
Episiotomi mediolateral, akan memotong :
kulit, dinding post vagina, m. bulbospongiosum, m.
transversus perinei superfiscialis dan fascia inferior
membrana urogenital.
KUIS

Anda mungkin juga menyukai