Buku Saku Penatalaksanaan Malaria 2017-1
Buku Saku Penatalaksanaan Malaria 2017-1
2
MDGs 2015 & Sustainable DGs
• Survey Demografi Kesehatan Indonesia (SDKI) 2012 : Angka kematian balita (AKABA)
40/1000 KH, Angka kematian bayi (AKB) 32/1000 KH serta angka kematian Ibu (AKI)
359/100.000 kehamilan, sedangkan target MDGs AKB 23/1000 KH serta AKI 102/100.000
kehamilan
• Penyebab utama kematian neonatal pada minggu pertama (0-6 hari) adalah asfiksia
(36 %), BBLR / Prematuritas (32%) serta sepsis (12%) sedangkan penyebab kematian
neonatal (7-28hari) adalah sepsis (22%), kelainan kongenital (19%) dan pneumonia (17
%)
3
...MDGs 2015 & Sustainable DGs
4
Tujuan :
Memahami patofisiologi ikterus (khususnya bilirubin indirek)
6
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
Angka Kejadian Ikterus :
• Bayi cukup bulan 60%, bayi kurang bulan 80%
• RSU Dr. Soetomo : hiperbilirubinemia 9,8% (th. 2002)
16,66% (th. 2003)
• RSAB Harapan Kita Jakarta : 14 transfusi tukar/bulan (th. 2002)
• Vrije Universiteit MC Amsterdam : ’double phototherapy’
9
( T. Lissauer& A. Fanaroff, Neonatology at a glance. Ed. 1, 2006)
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
10
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
DEFINISI
• Ikterus : akumulasi bilirubin kulit & atau sklera kuning
• Hiperbilirubinemia :
1. Ikterus neonatorum + Lab. ( serum bilirubin)
2. Kadar bilirubin yang dapat menimbulkan efek patologik
• ’Excessive Physiological Jaundice’ : hiperbilirubinemia
fisiologis (walau terapi sinar)
• ’Non Physiological Jaundice’ hiperbilirubinemia
patologis (> 95% Normogram Bhutani)
11
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
Normogram Bhutani untuk Hiperbilirubinemia
12
(Roberton, Manual of neonatal intensive care, 4th, 2002)
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
METABOLISME BILIRUBIN
14
(Roberton, Manual of neonatal intensive care, 4th, 2002)
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
…. METABOLISME BILIRUBIN
15
( T. Lissauer& A. Fanaroff, Neonatology at a glance. Ed. 1, 2006)
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
BILIRUBIN
’ Unconjugated’ ’ Conjugated ’
Bilirubin Indirek Direk
Larut dalam air (-) (+)
Larut dalam lemak (+) (-)
Bersenyawa dengan (+) (-)
albumin
Bilirubin bebas Toksik di otak Tidak
16
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
17
(Ramasethu J. : Neo Intensive Care Workshop, RSAB Harapan Kita, Jkt, 2002)
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
IKTERUS FISIOLOGIS
14
12
10
8
S.Bili mg/dl
6
4
2
0
DAY 1 DAY 3 DAY 5 DAY 7
18
(Ramasethu J. : Neo Intensive Care Workshop, RSAB Harapan Kita, Jkt, 2002)
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
IKTERUS FISIOLOGIS vs IKTERUS PATOLOGIS
20
18
16
14
12
physiologic
10
non- physiologic
8
6
4
2
0
day 1 day 2 day 3 day 4 day 5 day 6 day 7
(Ramasethu J. : Neo Intensive Care Workshop, RSAB Harapan Kita, Jkt, 2002) 19
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
IKTERUS PATOLOGIS
Hour Specific Serum Bilirubin
Bhutani et al, Pediatrics 1999
Predictive Ability of a Predischarge Hour Specific Serum Bilirubin for Subsequent Significant Hyperbilirubinemia
in Healthy Term and Near - term Newborns.
Serum Bilirubin levels pre- discharge in 13,003 babies
Serum Bilirubin levels post- discharge in 2840 babies
Racially diverse- 5% Asian
Nomogram- 95th percentile for serum bilirubin level
24 hours: 8 mg/ dl (137 M/ L)
48 hours: 14 mg/ dl (239 M/ L)
72 hours: 16 mg/ dl ( M/ L)
84 hours: 17 mg/ dl (290 M/ L)
20
(Ramasethu J. : Neo Intensive Care Workshop, RSAB Harapan Kita, Jkt, 2002)
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
…. IKTERUS FISIOLOGIS vs IKTERUS PATOLOGIS
IKTERUS PATOLOGIS
• Timbul dalam 24 jam I
• Bilirubin > 5 mg/dL dalam 24 jam
• ’Cut off levels’ : > 15 mg/dL pada bayi cukup bulan
> 7 mg/dL pada bayi kurang bulan
• Ikterus menetap : > 8 hari pada bayi cukup bulan
> 14 hari pada bayi kurang bulan
• Tanda-tanda lain neonatus sakit
21
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
…. IKTERUS FISIOLOGIS vs IKTERUS PATOLOGIS
TOKSISITAS BILIRUBIN
• Bilirubin indirek > 20 mg/dL, > 25 mg/dL
• Usia kehamilan
• Hemolisis
• Penyakit lain (asfiksia, hipoglikemia, asidosis, sepsis)
23
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
ETIOLOGI
Penyebab yang sering :
1. Hiperbilirubinemia fisiologis
2. Inkompatibilitas golongan darah ABO
3. ’Breast Milk Jaundice’
4. Inkompatibilitas golongan darah rhesus
5. Infeksi
6. Hematoma sefal, hematoma subdural, ’excessive bruising’
7. IDM (’Infant of Diabetic Mother’)
8. Polisitemia / hiperviskositas
9. Prematuritas / BBLR
10. Asfiksia (hipoksia, anoksia), dehidrasi-asidosis, hipoglikemia
11. Lain-lain 24
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
…. ETIOLOGI
Bayi
Kurang
Bulan
Hematomasefal
Subgaleal Bleeding
25
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
…. ETIOLOGI
Penyebab yang jarang :
1. Defisienasi G6PD (Glucose 6 – Phosphat Dehydrogenase)
2. Defisiensi piruvat kinase
3. Sferositosis kongenital
4. Lucey – Driscoll syndrome (ikterus neonatorum familial)
5. Hipotiroidism
6. Hemoglobinopathy
26
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
…. ETIOLOGI
Hiperbilirubinemia karena HEMOLISIS :
• Prematuritas
• Hipotiroidism
• Enzim glukoronil transferase
• IDM
• Penyakit-penyakit metabolik
28
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
…. ETIOLOGI
HIPERBILIRUBINEMIA karena gangguan SIRKULASI
ENTEROHEPATIK :
• Puasa
• Stenosis pilorus
• Atresia ileum
• Meconium plug
• Meconium ileus
• Penyakit Hirschsprung’s
29
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
…. ETIOLOGI
HIPERBILIRUBINEMIA karena OBSTRUKSI :
• Kolestasis
• Atresia bilier
• Kista duktus koledokus
…. ETIOLOGI
HIPERBILIRUBINEMIA karena MIXED :
31
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
…. ETIOLOGI
BREAST MILK JAUNDICE
25
20
15 normal
B.M. jaundice
10 BMJ- stop BM
0
day 4 day 8 day 12 day 16 day 20 day 24
32
(Ramasethu J. : Neo Intensive Care Workshop, RSAB Harapan Kita, Jkt, 2002)
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
DIAGNOSIS :
• Anamnesis
• Pemeriksaan fisik : usia kehamilan
aktifitas/cukup minum
derajat ikterus
pucat
hepatosplenomegali
hematoma sefal
33
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
...DIAGNOSIS
PEMERIKSAAN FISIK
Tabel 1 : Perkiraan klinis derajat ikterus
34
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
…. DIAGNOSIS
PEMERIKSAAN FISIK
Tabel 2 : Klasifikasi Ikterus
Tanya dan Lihat Tanda / Gejala Klasifikasi
Mulai kapan ikterus? Ikterus segera setelah lahir
Ikterus pada hari pertama
Ikterus pada usia ≥ 14 hari
Daerah mana yang ikterus? Ikterus lutut/siku/lebih Ikterus patologis
Bayi kurang bulan? Bayi kurang bulan
Warna tinja? Tinja pucat
Ikterus usia 3-13 hari Ikterus fisiologis
Tanda patologis (-)
35
(Buku Bagan MTBM, Depkes RI, 2001)
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
…. DIAGNOSIS :
• Laboratorium : bilirubin total dan direk
golongan darah ibu dan Rh
golongan darah bayi dan Rh
tes Coombs direk
hemoglobin
darah lengkap dan hapusan darah
hitung retikulosit
skrining G6PD
kadar albumin 36
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
PENATALAKSANAAN :
• Terapi sinar
• Status hidrasi dan pemberian minum
• Monitoring kadar bilirubin
• Transfusi Tukar
• Obat-obatan : Phenobarbital
Intra venous immunoglobulin
Mettaloporphyrins
Cholestyramine 37
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
ALGORITMA IKTERUS NEONATORUM
38
(Sylviati M.D, Fatimah I, Agus H, Risa E, Pedoman Diagnosis dan Terapi, Bag./SMF IKA FK Unair/RSU Dr. Soetomo, 2004)
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
TERAPI SINAR
ZZ lumibilirubin
ZZ photooxidation products
(Ramasethu J. : Neo Intensive Care Workshop, RSAB Harapan Kita, Jkt, 2002)
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
TERAPI SINAR :
41
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
Macam Unit Terapi Sinar:
•Fluorescent tube lights - blue F20T12/BB
•Halogen lamps: quartz or tungsten
•Fiberoptic blanket systems
•Gallium nitride light emitting diode
42
(Ramasethu J. : Neo Intensive Care Workshop, RSAB Harapan Kita, Jkt, 2002)
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
Macam Unit Terapi Sinar:
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
Triple Phototherapy 44
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
ALAT FOTOTERAPI
45
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
ALAT FOTOTERAPI
46
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
47
...Hiperbilirubinemia pada Neonatus
Berat Bayi Tidak Komplikasi Rasio Bili/Alb Ada Komplikasi Rasio Bili/Alb
Ada Komplikasi
(gram) (mg/dL) (mg/dL)
(mg/dL)
≥ 2500 20 8 18 7.2
56
Take Home Messages:
• Segera fototerapi apabila sudah ada indikasi
57
...Take Home Messages
• Neonatal Intact Survival
• Breast crawl (Exclusive breastfeeding), KMC
• www.youtube.com / video breastcrawl and KMC Soetomo Hospital Surabaya
• www.youtube.com // KMC MOV – RSUD Dr Soetomo Surabaya
Co-ass medical students & Neonatology Consultant KFC Practice in Soetomo Hospital 58
( Doc. RSUD Dr Soetomo Surabaya) Risa Etika
...Take Home Messages
• Textbook Neonatal Resuscitation, AHA & AAP 6th Ed, 2011
• Manual of Neonatal Care, Cloherty, 7th Ed, 2013
• Breastfeeding Sick Babies, IPS, 2014
• Panduan Praktis Perawatan Metode Kanguru di RSDS, Risa Etika dkk, 2015
Obstetrician 59
( Doc. RSUD Dr. Soetomo Surabaya )
Terima Kasih
60