Kebijakan Manajemen Puskesmas Batam 10 Nov 2016
Kebijakan Manajemen Puskesmas Batam 10 Nov 2016
Badan PPSDMK
Kementerian Kesehatan RI
Puskesmas wajib diakreditasi secara berkala paling sedikit tiga tahun sekali
Kepmenkes no. HK02.02/Menkes/52/2015 tentang Renstra
Kemenkes
KELUARGA SEHAT
25/05/2019
KEGIATAN
PELATIHAN MANAJEMEN PUSKESMAS
No Tahun Kegiatan Peserta Ketera
ngan
1 2014 - Training Need Pusdiklat Aparatur
Assessment (TNA)
Pusdiklat Aparatur, BUK
- Penyusunan Dasar, P2JK, Pusdatin, BBPK
Kurikulum dan modul Ciloto, Direktorat bina obat
publik dan perbekalan,
Kemendagri
PELATIHAN
SURVEILANS DLM
NO PROVINSI KELUARGA MANAJEMEN TOTAL
MENDUKUNG PPKJH
SEHAT PUSKESMAS
ADVOKASI KES
1. DKI Jakarta 210 60 30 60 360
2. Jawa Barat 1.020 60 60 30 1170
3. Jawa Tengah 900 60 60 30 1050
4. Jogjakarta - 60 60 60 180
5. Jawa Timur 600 60 60 30 750
6. NAD - 60 60 30 150
7. Sumatera Utara 690 66 66 33 855
8. Sumatera Barat - 60 60 30 150
9. Riau - 60 60 30 150
10. Jambi - 120 60 48 228
11. Sumatera Selatan 180 60 60 90 390
12. Lampung 540 60 60 30 690
13. Kalimantan Barat - 90 60 30 180
14. Kalimantan Tengah - 60 60 30 150
15. Kalimantan Selatan - 60 60 30 150
16. Kalimantan Timur - 60 60 30 150
17. Sulawesi Utara - 66 90 30 186
www.PusdiklatAparatur.kemkes.go.id
SEBARAN PESERTA PELATIHAN PELATIHAN DEKON
MANAJEMEN PUSKESMAS
DIANTARA PELATIHAN DEKON (2) Sebelum Efisiensi
PELATIHAN
SURVEILANS DLM
NO PROVINSI KELUARGA MANAJEMEN TOTAL
MENDUKUNG ADVOKASI PPKJH
SEHAT PUSKESMAS
KES
18. Sulawesi Tengah - 60 60 30 150
19. Sulawesi Selatan 680 90 90 54 234
20 Sulawesi Tenggara - 70 72 80 222
21. Maluku - 60 60 30 150
22. Bali - 120 60 - 180
23. NTB - 60 60 30 150
24. NTT - 60 50 30 140
25. Papua - 60 60 30 150
26. Bengkulu - 60 60 30 150
27. Maluku Utara - 60 60 30 150
28. Banten 180 60 60 30 300
29. Bangka Belitung - 60 60 30 150
30. Gorontalo - 60 54 30 144
31. Kep. Riau - 60 60 30 150
32. Papua Barat - 60 60 30 150
33. Sulawesi Barat - 60 60 30 150
34. Kalimantan Utara - 25 30 25 80
www.PusdiklatAparatur.kemkes.go.id
PENGUATAN MANAJEMEN PUSKESMAS
DENGAN PENDEKATAN KELUARGA
12
VISI DAN MISI PRESIDEN
PARADIGMA PENGUATAN
SEHAT YANKES JKN
DTPK KOTA
KELUARGA SEHAT
PROGRAM INDONESIA
SEHAT
RENSTRA 2015-2019
D
T
KELUARGA SEHAT P
K
PERAN FASILITAS KESEHATAN TINGKAT PERTAMA
DALAM MEWUJUDKAN PARADIGMA SEHAT
SEHAT (70%)
MENGELUH SAKIT
(30%)
diperlukan tenaga kesehatan yang kompeten 11 Keluarga memiliki atau memakai jamban sehat
12 Sekeluarga menjadi anggota JKN
Usia Lanjut
PENDEKATAN “CONTINUUM OF CARE”
& “LIFE CYCLE”
BERKESINAMBUNGAN & THD SELURUH TAHAPAN
SIKLUS HIDUP MANUSIA
TUJUAN
Mengunjungi Memanfaatkan
keluarga- data dan profil
keluarga di kesehatan
wilayah kerjanya keluarga
Memadukan UKM
dan UKP secara
terintegrasi dan
berkesinambungan
Teori
17
PUSKESMAS dan TANGGUNG JAWAB WILAYAH
A.
PARADIG PRINSIP PARADIGMA SEHAT Puskesmas mendorong
MA seluruh pemangku kepentingan untuk berkomitmen dalam
SEHAT upaya mencegah dan mengurangi risiko kesehatan yang
F. B. dihadapi individu, keluarga, kelompok dan masyarakat.
KETERPADU PERTANG-
AN DAN GUNGJAW PRINSIP PERTANGGUNGJAWABAN WILAYAH
KESINAMBU ABAN
NGAN WILAYAH
Puskesmas menggerakkan dan bertanggung jawab terhadap
PRINSIP pembangunan kesehatan di wilayah kerjanya
PENYELENGGARAAN
PUSKESMAS • INDIVIDU dalam KELUARGA
E. C. • KELOMPOK di MASYARAKAT
KEMANDIRI
TEKNOLO
AN
GI TEPAT MASYARAK
GUNA AT
D.
PEMERA
TAAN
18
DUA “SAYAP” PUSKESMAS
UKM PUSKESMAS
UKP
19
MANAJEMEN PUSKESMAS
P
O
L
A
K
E
DIDUKUNG
P
E
M
I
M
P
Terintegrasi melalui I
N
pelaksanaan Manajemen
A
Puskesmas N
Perencanaan pendekatan Perencanaan Puskesmas
MEMPERKUAT
keluarga (P1), (P1),
Penggerakan pelaksanaan Penggerakan pelaksanaan
pendekatan keluarga (P2), Puskesmas (P2),
Pengawasan,pengendalian Pengawasan,pengendalian
dan penilaian pendekatan dan penilaian Puskesmas
keluarga (P3). (P3). 21
MANAJEMEN PENDEKATAN KELUARGA
PUSKESMAS
MPLEMENTASI
PENDATAAN PENYUSUNAN INTERVENSI PENGAWASAN,
PERSIAPAN BINA RUK SECARA PERMASALAHA PENGENDALIAN
KELUARGA
KELUARGA EVIDANCE N YG SDH & PENILAIAN
DESA/KEL BASED DISEPAKATI SBG
PENDEKATAN PRIORITAS
KELUARGA MASALAH
P1 P2 P3
22
TAHAP PELAKSANAAN MANAJEMEN PENDEKATAN KELUARGA
1.
Mengumpul
kan dan
mengolah
P2
data
P1 P3
5. Mencari
Penyebab 3.Menentuk
Masalah an Prioritas
Kesehatan Masalah
Kesehatan
4.
Mengindenti
fikasi
Prioritas
Masalah
P1 1. MENGUMPULKAN & MENGOLAH DATA
PROFIL
PAKET KESEHATAN
INFORMASI KELUARGA
KESEHATAN KELUARGA
(PROKESGA)
(PINKESGA) q IKS TIAP KELUARGA
P q IKS TK DESA/KELURAHAN
E Membawa dan menyampaikan
DATA KELUARGA DIOLAH sesuai kebutuhan q IKS TK KECAMATAN
q POTENSI KELUARGA,
12 INDIKATOR KEL SEHAT DESA/KELURAHAN,
R KECAMATAN
DATA DATA KHUSUS
E
1. DATA KEMATIAN q DISTRIBUSI FREKUENSI
N 2. DATA KUNJUNGAN DIOLAH q RERATA (MEAN)
3. DATA 10 PENYAKIT TERBANYAK
4. DATA KLB
q MODUS
C 5. DATA CAKUPAN PROGRAM q DLL
A DATA UMUM
N 1. DATA WILAYAH & FASKES
2. DATA KETENAGAAN
A 3.
4.
DATA OBAT & BHP
DATA PERALATAN KES q DISTRIBUSI FREKUENSI
5. DATA SAR -PRAS DIOLAH q RERATA (MEAN)
A 6. DATA PERANSERTA MASY q MODUS
7. DATA PENDUDUK & SASARAN q DLL
N 8. DATA SEKOLAH
9. DATA KESLING
10. DATA KEUANGAN/PEMBIAYAAN DLL
24
Rekapitulasi Data Keluarga
Dewasa Dewasa Balita Balita
No Indikator Suami Istri Remaja Bayi Keluarga
1 2 1 2
1 Keluarga mengikuti program KB
2 Persalinan ibu di fasilitas kesehatan
3 Bayi mendapat imunisasi dasar lengkap
4 Bayi mendapat ASI eksklusif
5 Pertumbuhan balita dipantau
6 Penderita TB Paru berobat sesuai standar
7 Penderita hipertensi berobat teratur
Penderita gangguan jiwa tidak
8
ditelantarkan dan diobati
9 Anggota keluarga tidak ada yang merokok
10 Keluarga sudah menjadi anggota JKN
Keluarga akses/mempunyai sarana air
11
bersih
Keluarga akses/menggunakan jamban
12
sehat
Jumlah indikator Y (Ya)
Indeks Keluarga Sehat (IKS)
CARA MENGISI:
-KOLOM GELAP TDK PERLU DIISI
-KOLOM TERANG DIISI: N (JIKA TDK DITEMUKAN), T (JIKA DITEMUKAN TTP TDK SESUAI), Y (BILA DITEMUKAN & SESUAI)
-KOLOM “KELUARGA” DIISI: N (BILA SELURUH KOLOM GELAP ATAU BERISI N), ANGKA 1 (BILA SELURUH KOLOM TERANG
BERISI Y), ANGKA 0 (BILA SALAH SATU ATAU LEBIH BERISI T)
-RUMUS INDEKS KELUARGA SEHAT (IKS) ADALAH:
Jumlah Keluarga dengan IKS >0,800 Jumlah Keluarga dengan IKS >0,800
IKS Tingkat Desa = ---------------------------------------------------------- IKS Tingkat Desa = ----------------------------------------------------------
Jumlah Seluruh Klg di Desa ybs Jumlah Seluruh Klg di Kec. ybs
N TINGKAT KECAMATAN:
q IKS TINGKAT KECAMATAN
C q POTENSI KELUARGA DI
KECAMATAN q MASALAH2 KES KELUARGA DI KECAMATAN
A
q DISTRIBUSI FREKUENSI q POTENSI KELUARGA DI KECAMATAN UTK
N q RERATA (MEAN) PEMECAHAN MASALAH2 TSB
q MODA q MASALAH2 KES LAIN & MASALAH2 BER -
A q DLL DARI DATA KHUSUS KAITAN DG KUNJUNGAN, KETENAGAAN,
PERALATAN, OBAT, SARPRAS, KEADAAN
A q DISTRIBUSI FREKUENSI SEKOLAH, PARTISIPASI MASY, KESLING,
q RERATA (MEAN) DLL
N q MODA CATATAN:
q DLL DARI DATA UMUM MASALAH KESEHATAN KELUARGA DIPERHATIKAN
SAMPAI KE TINGKAT KECAMATAN 28
P1 3.
P1 MENENTUKAN PRIORITAS MASALAH KESEHATAN
P
MASALAH2 KES PRIORITAS MASALAH2 KES
E TIAP DESA/KELURAHAN
P=UxSxGxF
TIAP DESA/KELURAHAN
R
MASALAH2 KES PRIORITAS MASALAH2 KES
E DI KECAMATAN
P=UxSxGxF
DI KECAMATAN
N
P = PRIORITAS, U = URGENSI, S = KESERIUSAN, G = POTENSI BERKEMBANG, F = KEMUNGKINAN BERHASIL
C
A 4. MENGIDENTIFIKASI PRIORITAS MASALAH KESEHATAN
N
APA MASALAHNYA
A APA MASALAHNYA DIMANA TERJADINYA
A SIAPA YG TERKENA
SIAPA TERKENA BILAMANA TERJADINYA
N BESARNYA MASALAH DLL
A
N
A
8 . MENYUSUN RPK
A
PERSETU -
PERSET RENCANA PELAKSANAAN
N RENCANA USULAN KEGIATAN JUANUJUAN RENCANA
KEGIATANPELAKSANAAN
(RUK) PEMBIA
PEMBIA KEGIATAN
(RPK) (RPK)
YAAN
35
Rencana Kegiatan
Membuat rencana kegiatan:
q Di tiap Keluarga Rencana Kunjungan
Rumah utk Pemberdayaan Klg
q Di masing-masing Desa & di tiap UKBM
(Bila perlu ada pelatihan kader kesehatan)
Rencana Pengembangan Desa
Siaga/UKBM
q Di tingkat Kecamatan Rencana Usulan Keg
(RUK) dan Rencana Pelaksanaan Keg (RPK)
Implementasi Kegiatan
Setelah diperoleh dana dalam Anggaran, maka
Rencana Kegiatan dilaksanakan
36
PELAKSANAAN RPK
P2 LOK LOK LOK LOK LOK LOK LOK LOK LOK LOK LOK LOK
MIN MIN MIN MIN MIN MIN MIN MIN MIN MIN MIN MIN
BLN BLN BLN BLN BLN BLN BLN BLN BLN BLN BLN BLN
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
P
P INTER INTE
INTER INTE
E INTE NAL & INTE INTE RNAL INTE
INTE INTE RNAL
E RNA NAL INTE INTE
L RNA LINTAS RNA RNA & &
SEK SEK L RNAL & SEK RNAL RNAL RNAL
R L L L TOR SEK
A TOR TOR TOR
G
K INTERNAL
E
S 1. Menyusun kegiatan untuk bulan berjalan secara lebih terinci
R
A 2. Menggalang kerjasama & koordinasi antar petugas Puskesmas(LP), termasuk yang di Pustu,
A desa/kelurahan, UKBM
N 3. Meningkatkan motivasi petugas Puskesmas (Kesepakatan reward & Punishment)
K
A
A LINTAS SEKTOR
A
N
N 1. Mentetapkan secara konkrit dukungan LS untuk bulan berjalan
2. Menggalang kerjasama, komitmen dan koordinasi LS dalam pelaksanaan pembangunan di
Kecamatan
3. Meningkatkan motivasi & rasa kebersamaan 37
PELAKSANAAN RPK
P3
MID EVA
WAS WAS WAS WAS WAS WAS WAS WAS WAS
TER LUA
DAL DAL DAL DAL DAL DAL DAL DAL DAL
M EV SI
P
INTER INTE
E & INTE INTE INTE INTER INTE INTER
NAL & INTE INTE
P NAL &
RNA RNAL INTE NAL & INTE
RNA LINTAS RNA RNA RNAL
N L SEK L L
SEK
L RNAL & SEK RNAL SEK RNAL
E TOR
TOR TOR TOR
E P
N LOK LOK LOK LOK LOK LOK LOK LOK LOK LOK LOK LOK
G E MIN MIN MIN MIN MIN MIN MIN MIN MIN MIN MIN MIN
G BLN BLN BLN BLN BLN BLN BLN BLN BLN BLN BLN BLN
E N
A 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
N I
W
A
D L TUJUAN
A A
S
L I Mengetahui pelaksanaan sesuai tujuan, jadwal dan
A
A A rencana yang telah ditetapkan baik pada proses
N
I N pelaksanaan maupun pada akhir proses pelaksanaan
N 38
Evaluasi
DILAKUKAN SETELAH KEGIATAN BERJALAN SATU PERIODE (BIASANYA TENGAH PERIODE
DAN MENJELANG AKHIR PERIODE
Evaluasi:
q Dilakukan perhitungan berapa persen proporsi keluarga sehat
baik di tingkat Puskesmas, desa/kelurahan dan RW/RT
q Dapat dilihat desa mana yang mencapai target, dan mana yang
belum mencapai target, kemudian dibuat Ranking atau Peta utk
perbandingan (benchmarking). Misalnya menggunakan warna:
- Merah : Desa Tidak Sehat
- Kuning : Desa Pra Sehat
- Hijau : Desa Sehat
q Dilakukan analisis penyebab tercapai dan tidak tercapainya
target untuk perbaikan intervensi tahun depan
q Hasil evaluasi dipakai juga sebagai usulan kegiatan tahun
berikutnya
q Evaluasi dilakukan di semua tingkatan: Kecamatan – Kab/Kota
- Provinsi – Pusat (misalnya melalui survei), shg dapat dilakukan
ranking antar-kecamatan, dan ranking antar-kab/kota, juga
ranking antar-provinsi
39
Sosialisasi
DILAKUKAN UMPAN BALIK KPD PIHAK2 LINTAS SEKTOR TERKAIT AGAR MENDUKUNG
(MENCAPAI PEMBANGUNAN BERWAWASAN KESEHATAN)
40
IMPLEMENTASI PENDEKATAN KELUARGA
Data dilaporkan ke
Dinkes Propinsi
Data dilaporkan ke
Dinkes Kab/Kota
Mendata
PENGUATAN MANAJEMEN PUSKESMAS MELALUI PENDEKATAN KELUARGA
Dengan Cara :
1) Mendapatkan data riil jumlah penduduk sesuai siklus hidup yang
digunakan setiap pelayanan/program dalam menghitung target
sasarannya masing-masing Penyusunan Perencanaan.
2) Mendapatkan gambaran kondisi setiap keluarga melalui data Indeks
Keluarga Sehat (IKS). sehingga bermanfaat dalam melakukan
analisa mencari akar penyebab masalah prioritas dan mencari
penyelesaian masalahnya,
3) Dapat melihat hasil/dampak pelaksanaan program/kegiatan, dari
hasil perubahan Indeks Keluarga Sehat (sesuai siklus).
42
2015 2017
JANUARI FEBRUARI MARET APRIL MEI JUNI JULI AGUST SEPT OKT NOV DES
P1 EVALU
ASI
• Evaluasi M M M • Evaluasi
2015 U U U 2016
S S S
• Akhir RUK R R R
PLAN
• Akhir RUK
2016 E E E 2017
M M M
• Persiapan SIKLUS
• Persiapan
B B B PELAKSANAAN RPK 2016 ACTION MANAJE
MEN
DO
RPK A A A RPK
N N N
2016 G G G 2017
• Awal RUK
CHECK
D M K • Awal RUK
E A A
2017 S T B PEMBAHASAN RUK 2017 2018
LOKMIN LOKMIN LOKMIN LOKMIN LOKMIN LOKMIN LOKMIN, LOKMIN LOKMIN LOKMIN LOKMIN LOKMIN
Review
LOKMIN LS I , LOKMIN
Kinerja LOKMIN LOKMIN
Persiapan LS II Tengah LS III LS IV
Musrenbangm Tahun
at
PENGGERAKAN DAN PELAKSANAAN (P2) 43
PENGAWASAN, PENGENDALIAN DAN PENILAIAN (P3)
Bekerja bersama
untuk
mewujudkan
keluarga
Indonesia menjadi
keluarga yang
sehat
44