Anda di halaman 1dari 70

Kuliah 3

Kesehatan Mental

“ARTI PERILAKU SEHAT


DAN TIDAK SEHAT”
Oleh: Andayani, S. IP, MSW
SISTEMATIKA PEMBAHASAN
• Pendahuluan

• Mengenali Adanya Gangguan

• Mendefinisikan Perilaku Abnormal

• Kesehatan Mental Optimal

• Studi Kasus
PENDAHULUAN
• Gangguan mental menyentuh setiap
Aspek kehidupan : cara berpikir,
merasakan, berperilaku;
mempengaruhi hub interpersonal;
menghancurkan kehidupan
• Di AS: merupakan penyebab kedua
disabilitas dan mortabilitas terkait
penyakit, setelah kardiovaskular
(jantung) dan sedikit di atas kanker
• Sangat lazim terjadi, di sekitar kita
• Minimal 50% orang menjadi penderita
(mis: depresi, alkoholisme dan
skizofrenia) pada satu titik dalam
hidupnya
• Gangguan mental mempengaruhi
semua orang
STUDI KASUS
• Baca kasus di bahan ajar:
“Skizofrenia Paranoid Seorang Suami”
• Diskusikan dengan kelompokmu:
a) Gangguan apa yang dialami oleh
Kevin?
b) Perilaku abnormal apa yang
dimiliki Kevin?
c) Menurut kelompok anda: apakah
perilaku abnormal itu? Jelaskan
berdasarkan kasus tersebut!
MENGENALI ADANYA
GANGGUAN
• Didefinisikan berdasarkan sejumlah
fitur khas (simptom/gejala perilaku)
• Sekelompok simptom tipikal yang
merepresentasikan tipe gangguan
tertentu disebut sindrom
• Sebuah gangguan mental dibangun
berdasarkan sekelompok simptom,
bukan simptom tunggal
• Durasi atau perilaku maladaptif
(gangguan penyesuaian diri yang
problematik) yang persisten
• Mengganggu fungsi sosial dan
okupasional
MENDEFINISKAN
PERILAKU ABNORMAL
ADA BEBERAPA PENDEKATAN:

• Distres subjektif (keadaan yg


menyakitkan/ketidaknyamanan
personal)
• Norma statistik
• Disfungsi yang merugikan (a.
merupakan akibat dari gangguan
mekanisme internal mental atau fisik;
b. Menyebabkan kerugian tertentu)
• DSM IV TR (Diagnostic and Statistic
Manual of Mental Disorder), American
Psychiatric Association
• Bukan perilaku yg disengaja;
tindakan dan keyakinan kolektif
KESEHATAN MENTAL
OPTIMAL
• Apakah sehat hanya berarti tidak
ada gangguan?
• Penyakit/gangguan kadang kala
tidak tampak
• Fungsi kesehatan mental tertinggi
= orang yang sejahtera dan
bahagia: 1) Banyak memiliki
emosi positif, tertarik dengan
kehidupan; 2) Positif terhadap diri
dan orang lain; 3) Cenderung
tenang dan damai; 4) Menemukan
makna dan arah kehidupan; 5)
Mempercayai org lain (Oltmans
dan Emery: 2013)
Ciri2 Tingkah Laku Normal
dan Sehat (Warga, 1983):
• Bertingkah laku sesuai norma sosial
yg diakui
• Mampu mengelola emosi
• Mampu mengaktualkan potensi yang
dimiliki
• Dapat mengikuti kebiasaan sosial
• Mengenali resiko dari setiap
perbuatannya
• Mampu menunda keinginan sesaat
utk tujuan jk panjang
• Belajar dari pengalaman
• Cenderung gembira
Harber dan Runyon (1984):
• Penerimaan diri, mampu menilai
kelebihan dan kekurangan diri;
memiliki identitas diri
• Realistis terhadap diri dan lingkungan
• Kepribadian yang menyatu dg
pengalaman; bebas dari konflik batin
• Mengembangkan kompetensi fisik,
psikologis dan sosial untuk mengatasi
masalah (koping)
• Memiliki otonomi diri, Bebas dan
bertanggung jawab, menentukan diri
sendiri
• Pertumbuhan ke arah kematangn dan
aktualisasi diri
• Relasi interpersonal yang dekat dan
positif
• Tujuan hidup yg positif dan realistis
STUDI KASUS:

• Seorang pejabat (inisial BS) memiliki


kompetensi yang baik, profesional
dan keluarga yang harmonis. Perilaku
sehari2nya normal dan wajar (tidak
aneh, tidak melanggar kebiasaan2
sosial). Ia terjerat kasus tindak
pidana korupsi. Di sisi lain, korupsi
merupakan hal yang wajar di
lingkungannya. Apakah perilakunya
(korupsi) termasuk gangguan
kejiwaan? Jelaskan!
KRITIK TERHADAP
KONSEP BARAT (DSM)
• Gangguan mental hanya
didefinisikan dengan pendelatan klinis
(tidak ada penyakit/gangguan)
• Orang yang sehat hanya dianggap org
yang mampu menyesuaikan diri
(perilaku adaptif)
• Bagaimana dengan orang yang
melakukan tindak pidana korupsi tapi
ia mampu menyesuaikan diri dg
lingkungan?
• Jadi, gangguan mental seharusnya
dikaitkan dengan nilai/etika yang
diadopsi dan dihayati oleh seseorang
(kesalehan individu dan sosial),
bukan hanya kemampuan
menyesuaikan diri, kemampuan
mengaktualkan potensi, emosi yg
positif.
PENDAHULUAN
• Namun, apabila kita menganalisis
dengan menggunakan indikator
kesehatan mental optimal, maka
tindak korupsi termasuk org yang
memiliki gangguan karena tidak
mampu menunda keinginan, tidak
mampu berpikir mengenai resiko
PENDAHULUAN
• Gangguan mental menyentuh setiap
Aspek kehidupan : cara berpikir,
merasakan, berperilaku;
mempengaruhi hub interpersonal;
menghancurkan kehidupan
• Di AS: merupakan penyebab kedua
disabilitas dan mortabilitas terkait
penyakit, setelah kardiovaskular
(jantung) dan sedikit di atas kanker
• Sangat lazim terjadi, di sekitar kita
• Minimal 50% orang menjadi penderita
(mis: depresi, alkoholisme dan
skizofrenia) pada satu titik dalam
hidupnya
• Gangguan mental mempengaruhi
semua orang
PENDAHULUAN
• Gangguan mental menyentuh setiap
Aspek kehidupan : cara berpikir,
merasakan, berperilaku;
mempengaruhi hub interpersonal;
menghancurkan kehidupan
• Di AS: merupakan penyebab kedua
disabilitas dan mortabilitas terkait
penyakit, setelah kardiovaskular
(jantung) dan sedikit di atas kanker
• Sangat lazim terjadi, di sekitar kita
• Minimal 50% orang menjadi penderita
(mis: depresi, alkoholisme dan
skizofrenia) pada satu titik dalam
hidupnya
• Gangguan mental mempengaruhi
semua orang
PENDAHULUAN
• Gangguan mental menyentuh setiap
Aspek kehidupan : cara berpikir,
merasakan, berperilaku;
mempengaruhi hub interpersonal;
menghancurkan kehidupan
• Di AS: merupakan penyebab kedua
disabilitas dan mortabilitas terkait
penyakit, setelah kardiovaskular
(jantung) dan sedikit di atas kanker
• Sangat lazim terjadi, di sekitar kita
• Minimal 50% orang menjadi penderita
(mis: depresi, alkoholisme dan
skizofrenia) pada satu titik dalam
hidupnya
• Gangguan mental mempengaruhi
semua orang
PENDAHULUAN
• Gangguan mental menyentuh setiap
Aspek kehidupan : cara berpikir,
merasakan, berperilaku;
mempengaruhi hub interpersonal;
menghancurkan kehidupan
• Di AS: merupakan penyebab kedua
disabilitas dan mortabilitas terkait
penyakit, setelah kardiovaskular
(jantung) dan sedikit di atas kanker
• Sangat lazim terjadi, di sekitar kita
• Minimal 50% orang menjadi penderita
(mis: depresi, alkoholisme dan
skizofrenia) pada satu titik dalam
hidupnya
• Gangguan mental mempengaruhi
semua orang
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
GUIDELINES FOR
ETHICAL PRACTICE
(CASW 2005)

Andayani, S. IP, MSW


NILAI FUNDAMENTAL
• Penghormatan thd Martabat Individu

• Penegakan Keadilan Sos

• Pelayanan Kemanusiaan

• Integritas Praktek Profesional

• Kerahasiaan dalam Praktek Prof

• Kompetensi dalam Praktek Prof


Tanggung Jwb Etik Thd Klien
1.Memprioritaskan Kepentingan Klien

1.1. Memprioritaskan kepentingan terbaik klien, dg


memperhatikan kepentngan org lain

1.2. Tidak diskriminasi berdasar atas umur, kemampuan,


ras dan perbedaan lainnya

1.3. Berkolaborasi dg pihak lain, melalui persetujuan klien

1.4. Tidak mencampuri urusan pribadi

1.5.Dalam kondisi pengecualian, prioritas kepentingan


klien bisa dikalahkan oleh kepentingan org lain,
keputusan hukum atau lainnya. Memberitahukan klien
akan batasan ini.

1.6. Menjamin/melindungi hak atau kepentingan klien yag


tidak/belum memiliki kapasitas memutuskan masalah
(decision-making capacity), baik ketika bertindak atas
nama klien atau pun berkolaborasi dg pihak lain
2. Kesadaran dan sensitifitas budaya

2.1. Mencoba memahami budaya dan fungsinya dlm perilaku man


dan masy, menyadari kekuatan yg ada dlm setiap budaya

2.2. Mengakui perbedaan di dalam dan di antara individu dan


komunitas

2.3. Mengakui dampak dari budaya, nilai, keyakinan dan


kepentingan peksos terhadap klien mereka yg mungkin memiliki
nilai dan keyakinan berbeda

2.4. Terus mencari pengetahuan dan pemahaman mengenai


identitas, budaya dan keyakinan klien

2.5. Jika mungkin, menyediakan layanan yang sesuai dg bahasa


klien. Jika menggunakan penerjemah, menggunakan
penerjemah yg independen dan kredibel
3. Mempromosikan hak menentukan nasib diri dan persetujuan klien

3.1. Mempromosikan hak menentukan nasib diri dan otonomi klien, aktif
meminta persetujuan/ijin klien

3.2. Mengevaluasi kapasitas klien untuk memberikan ijin sejak awal


layanan

3.3. Jika memiliki klien anak, menentukan pasitasnya dlm memberikan


persetujuan dan menerangkan kepada anak (jika mungkin) dan
kepada wali anak (jika mungkin) mengenai karakteristik hubungan
peksos dg anak dan pihak2 yg terlibat di dalamnya

3.4. Sejak dini, mendiskusikan hak dan tanggung jawab klien dan
secara jujur menyedakan informasi mengenai informasi akurat sbb:
- Sifat layanan
- Rekaman kasus dan siapa saja yg memiliki akses
- Tujuan, hakekat, cakupan dan implikasi dari pilihan yg terbuka
bagi klien
- Manfaat dan resiko intervensi
- Hak untuk mendapatkan second opinion, menolak atau
menghentikan layanan
- Hak klien untuk mengakses rekam kasus dan membuat
aduan/protes
- Batasan dari asas kerahasiaan

3.5. Melakukan layanan atas daras ijin yang sah dari klien, atau
karena peraturan atau keputusan pengadila

3.6. Meminta ijin sebelum merekam audio atau secara visual atau
ketika melibatkan pihak ketiga
4. Tgn Jwb Terhadap Klien Involuntary dan Tidak Capable dalam
Memberikan Persetujuan.

4.1. Menyadari bahwa hak menentukan diri oleh klien memiliki


keterbatasan karena klien tidak capable, involuntary atau karena
mengancam keselamatan diri dan org lain

4.2. Meminimalisir “pemaksaan”. Setiap tindakan yg membatasi atau


mengurangi hak sipil klien hanya boleh dilakukan setelah evaluasi
yang hati-hati terhadap situasi

4.3. Dlm situasi ketika hak menentukan keputusan klien dibatasi, peksos
tetap membuka ruang bagi klien utk bernegosiasi

4.4. Jika mungkin, berbagi info dg klien terkait keputusan peksos,


namun tidak melakukannya jika hal tersebut bisa membahayakan
indvidu itu
5. Melindungi Privasi dan Kerahasiaan

5.1. Sejak dini, mendiskusikan dg klien mengenai asas kerahasiaan dan


batasan2nya

5.2. Mempertimbangkan konteks klien

5.3. Jika mungkin, menginformasikan kepada klien jika akan membuka


kasus klien kepada pihak lain dan mempertimbangkan
konsekuensinya

5.4. Ketika memberi layanan kepada keluarga, pasangan dan


kelompok/lingkungan klien, peksos mengeduka mengenai pentingnya
asas kerahasiaan klien dan meminta mereka menjaga hal ini.
Bagaimanapun, peksos tidak bisa menjamin kalau di antara mereka
mungkin ada yg tidak mematuhi hal ini

5.5. Peksos menginformasikan kepada anak dan orang tua anak


mengenai asas kerahasiaan. Peksos bisa membuka cerita klien anak
kepada orang tuanya dengan pertimbangan kepentingan terbaik klien.
Kemungkinan ini harus dikomunikasikan sejak dini kepada anak.
5.6. Tidak membuka kasus klien di area publik atau semi-publik
seperti koridor/lorong, ruang tunggu, tangga dan restoran.

5.7. Berhati-hati dalam melindungi kerabuka kerahasiaan klien yang bisa


terbuka melalui penggunaan komputer, email, mesin fax, mesin penjawab
pesan dan teknologi elektronik lainnya. Peksos mengedukasi klien
mengenai keterbtsn ini.

5.8. Melindungi kkam kerahasiaan rekam kasus klien, yg tertulis maupun yg


berbentuk elektronik. Menempatkannya di lokasi yg aman.

5.9. Tidak membuka informasi mengenai klien dlm training atau pembelajaran,
kecuali atas ijin klien.

5.10. Tidak membuka identitas klien ketika berkonsultasi dg konsultan, kecuali


ata ijin klien.
6. Proteksi Thd Kelompok Rentan

6.1. Peksos yg meyakini bahwa seorg anak mengalami


kekerasaan/penderitaan dan membutuhkan perlindungan, harus
melaporkannya ke otoritas berwenang.

6.2. Peksos yg meyakini bahwa seorang anak akan mencelakai org


lain, harus melaporkannya, baik kepada org itu, maupun kepada
polisi

6.3. Peksos yg meyakini bahwa anak akan melukai atau mencelakai


diri sendiri, agar mencegah hal ini, walaupun tanpa ijin dari klien.
Peksos bisa membuka kerahasiaan klien dlm hal ini.

6.4. Peksos yg meyakini bahwa klien dewasa mengalami kekerasaan,


berdasarkan regulasi lokalnya, bisa melaporkannya kepada
otoritas
7. Menjaga rekam kasus klien

7.1. Bisa membuka kasus klien dalam proses persidangan, dg


mempertimbangkan:
- Hanya membuka hal2 penting dan relevan
- Tidak menggunakan kata2 emosional
- Melindungi privasi klien dan pihak lain yg terlibat

7.2. Tidak memberikan pendapat profesional, kecuali didukung oleh


asesment peksos yg akurat atau asesmen dari profesional lainnya

7.3. Ketika rekam kasus dibaca oleh profesional/lembaga lain, hanya


menyangkut rekaman yg sesuai dengan kebutuhan dari
stakeholders terebut dan standar prktek yg etis

7.4. Klien memiliki hak mengakses rkam kasusnya.

7.5. Melindungi privasi orang2 yg terlibat dalam kasus klien.

7.6. Jika klien tidak setuju dg rekam kasusnya, peksos


menginformasikan mengenai mekanisme gugatan.
8. Terminasi dan Interupsi Layanan

8.1. Melakukan re-negosiasi atau terminasi layanan ketika layanan tidak


dibutuhkan lagi oleh klien atau tidak memenuhi kebutuhannya

8.2. Menghormati klien voluntary untuk menghentikan layanan,


melibatkan profesional lain atau mencari second opinion

8.3. Ketika ingin melakukan terminasi, berdiskusi dg klien, terkait


kebutuhan klien dan pilihan2.

8.3. Sebelum klien melanjutkan atau menghentikan layanan, klien diberi


informasi mengenai kebutuhan dan pilihan2 dan ditawarkan untuk
dirujukkan
TGN JWB ETIK DLM HUB
PROFESIONAL
1. Batasan Pantas Profesional

1.1. Peksos memperhatikan batasan yg pantas dalam hubungan


profsional, baik selama layanan maupun setelah layanan

2. Tidak ada eksploitasi untuk kepentingan personal

2.1. Tidak melakukan ekploitasi atau menerima gratifikasi


2.2. Tidak mendapatkan manfaat dg cara curang utk kepentingan
pribadi, agama atau bisnis

3. Mendeklararasikan konflik kepentingan


3.1. Menghindari konflik kepentingan yg dapat menganggu
hubungan profesional ata upenilaian yg tidak tepat. Dlm
beberapa kasus, mungkin perlu untuk melakukan terminasi
atau rujukan.

3.2. Ketika menangani dua org/lebih org yang memiliki hubungan


satu sama lain, peksos mengklarifikasi kepada pihak2 ini yg
mana yang merupakan klien dan karakteristik hubungan
peksos-klien
• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit, sed


diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet dolore magna
aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad minim veniam, quis
nostrud exerci tation ullamcorper suscipit lobortis nisl ut aliquip
ex ea commodo consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in vulputate velit


esse molestie consequat, vel illum dolore eu feugiat nulla facilisis
at vero eros et accumsan et iusto odio dignissim qui blandit
praesent luptatum zzril delenit augue duis dolore te feugait nulla
facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.
Print master

• Your Text here

• Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit,


sed diam nonummy nibh euismod tincidunt ut laoreet
dolore magna aliquam erat volutpat. Ut wisi enim ad
minim veniam, quis nostrud exerci tation ullamcorper
suscipit lobortis nisl ut aliquip ex ea commodo
consequat.

• Duis autem vel eum iriure dolor in hendrerit in


vulputate velit esse molestie consequat, vel illum dolore
eu feugiat nulla facilisis at vero eros et accumsan et
iusto odio dignissim qui blandit praesent luptatum zzril
delenit augue duis dolore te feugait nulla facilisi.

Anda mungkin juga menyukai