JAKU LATI BANSA PEGARI, BANSA

SEDURA

BIB1044 PELASAR FONETIK

ENGGAU FONOLOGI JAKU
IBAN
Alphonsus Sambang Anak Teodng
Quistine Adly Anak Mat
Sylvester Anak Mat
 Tutorial 1

BEST FOR You 2

O R G A N I C S C O M P A N Y
Padahka enggau
chunto reti enggau
guna :
1. Munyi
2.Fonem
3.Alofon
4.Fonemik

BEST FOR You 3

O R G A N I C S C O M P A N Y
 Munyi
Penerang :

Dalam bidang Munyi tu diasilka

fonetik, munyi ngena perengka
dipansik ngagai unit artikulasyen mensia
ke pengabis mit. iya nya mulut.

Munyi diberi Munyi tu bisi

lambang tauka fungsyen ba dalam
tanda. jaku.

Semua munyi ke
diasilka mensia ulih
diterangka.

BEST FOR You 4

O R G A N I C S C O M P A N Y
 Chunto munyi

Munyi segmental
» Bunyi jaku dibagi ngagai dua iya nya bunyi vokal enggau bunyi konsonan
» Munyi –munyi tu meda dikumbai bunyi –bunyi segmental.
» Reti nya munyi-munyi tu ulih dipansutka siti-siti ari arus jaku iya nya ari
arus komunikasyen kitai.
» Lebuh kitai bejaku, ngena pengelaju biasa tauka lubah dia dih kitai ulih
mansutka siti- siti leka jaku ari arus patah sebut iya .
» sereta ari tiap iti leka jaku tu kitai ulih ngelala vokal enggau konsonan iya

BEST FOR You 5

O R G A N I C S C O M P A N Y
 Munyi Suprasegmental

» munyi suprasegmental tu enda nyengkaum munyi

segmental tang disempulangka ngena intonasyen.
» Tiap iti jaku ngembuan intonasyen iya empu ti bebida
enggau intonasyen jaku bukai.
» Intonasyen jaku siku siku mensia nitihka menua sida
iya empu

BEST FOR You 6

O R G A N I C S C O M P A N Y
 Fonem

1. Fonem iya nya siti unit ke pemadu mit

2. Fonem tu nadai mai reti enti diseraraka, lalu mai reti ti
bebida enti ditukarka enggau leka jaku bukai.
3. Fonem tu mega mai reti distingtif ti ulih mida enggau
ngubah reti leka jaku.
4. Ambika chunto: pulau
• fonem p/u/l/a/u
• Enti fonem tu diganti baka:
Pulau-Pulas-Pulai

BEST FOR You 7

O R G A N I C S C O M P A N Y
 Fonem tu ulih dibagi ngagai 3 :

• /a/ , /e/ , /i/ , /o/ , /u/

Vokal

• Urup kelimpah ari urup konsonan

konsonan

• Sigi vokal ti bechampur enggau vokal

ke bukai lalu ngasilka bunyi
diftong

BEST FOR You 8

O R G A N I C S C O M P A N Y
 Fonem Vokal

Urup Fonem Depan Tengah Belakang

A /a/ Aku Bau Baka
E /e/ Enggai Beg Nguse
I /i/ Indai Mit Makai
O /o/ Opis Tong, bol Milo
U /u/ Ukui Pun Telu

BEST FOR You 9

O R G A N I C S C O M P A N Y
 Munyi vokal dalam jaku Iban

BEST FOR You 10

O R G A N I C S C O M P A N Y
 Fonem Konsonan

» Munyi ti diasilka lebuh pejalai angin tersekat, betelisih, bekindas @ diempang siti ari organ artikulasyen
bukai.
» 4 bengkah kebuah dikena nentuka klasifikasyen munyi konsonan:
-munyi begetar tauka enda
-palan ti ngasilka munyi
-chara sebut enggau bansa sekat tauka empang
-mekanisme arus (Pejalai) angin

BEST FOR You 11

O R G A N I C S C O M P A N Y
 Fonem Diftong

- Bisi 3 diftong kitai Iban : ai, au, enggau ui.

- Diftong = asil ari munyi 2 iti vocal ti berimbai
- Vokal rangkap = munyi 2 vokal berimbai ti ngundan nada, entak enggau pemanjai munyi ti
sama ungkup tiap-tiap vocal ti nirika rangkap nya tadi. chunto = bawu, payis, buwah,
kuwih
- Chunto diftong ai (ai, panggai, entekai, kedai)
»Au (au, pulau, salau, tikau)
»Ui (ukui, kalui, silui, sungkui)

BEST FOR You 12

O R G A N I C S C O M P A N Y
 ALOFON

» Variasyen ti diseraraka ari pangan diri tu dikumbai

alofon
» Chunto iya, fonem p dalam palu, lapa, suap.
» Bunyi p dalam palu enggau lapa disebut letup mulut ke
engkeman.
» Bunyi p ba leka jaku suap enda entu didinga.
» Ari chunto ba atas, fonem p ngundan dua alofon.
» Enti vokal /a/ dan /i/, nitih ke bunyi /m/ enggau /n/
dalam leka jaku /manis/, vokal , /a/ enggau /i/ kena biuh
bunyi sengau ke ngepun ke iya.
» enti vokal nya bisi ba endur ti bukai, dia vokal nya nadai
mansut mansut ke sengau.

BEST FOR You 13

O R G A N I C S C O M P A N Y
 FONEMIK

» Dr Awang Had Salleh (1958), fonemik iya nya siti

pengawa mansik munyi ba siti siti jaku. Munyi tu
beguna bendar laban ia bisi mai fungsyen enggau
penteba ke bebida.
» Bunyi jaku ti disadaka mensia bisi ngembuan reti ti
bebida ba tiap iti munyi jaku iya
» Tuju iya kena nentuka fonem dalam sigi sigi jaku.
» Munyi tu beguna laban iya mantaika fungsyen sereta
bida siti siti bunyi.

BEST FOR You 14

O R G A N I C S C O M P A N Y
 BEST FOR You
ORGANICS COMPANY

Thank You
Chak Sigat
+1 23 987 6554
uchumenaawa@lucern.com
www.lucernepublishing.com