KIMIA ANALITIK
INSTUMEN
A N G E S T I D I T YA ( 0 0 4 ) V I N N I S R I D AYA N T I ( 0 3 0 )
R E G I N A T H E R E S YA ( 0 6 0 )
LARA (062) S U LV I A N A P U T R I ( 0 7 4 )
Spektofotometri
• Terdiri dari spektrometer dan fotometer
• Spektrofotometer yaitu menghasilkan sinar dari spektrum dengan panjang gelombang tertentu
sedangkan fotometer adalah alat pengukur intensitas cahaya yang ditransmisikan atau yang di
adsorpsi.
• Spektrofotometer merupakan suatu metode analisis yang didasarkan pada pengukuran serapan
sinar monokromatis oleh suatu larutan berwarna pada panjang gelombang spesifik dengan
menggunakan monokromator Prisma atau kisi difraksi dengan detektor fototube .
• Pada umumnya ada beberapa jenis spektrofotometri yang sering digunakan dalam analisis
secara kimiawi antara lain: spektrofotometri vis, spectrophotometer UV dan spektrofotometri uv-
vis.
Instrumen Spektofotometri
• S u m b e r c a h a ya
S u m b e r c a h a ya p a d a s p e k t r o f o t o me t e r h a r u s m e m i l i k i p a n c a r a n r a d i a si ya n g s t a b i l d a n i n t e n s i t a s n ya t i n g g i
s u m b e r c a h a ya p a d a s p e k t r o f o t o me t e r u v- vi s a d a d u a m a c a m : L a m p u Tu n g s t e n ( W o l f r a m) d a n L a m p u
D e u t e r i u m.
• M o nok r om a t or
• Kompartemen sampel
K o m p a r te me n i n i d i g u n a k a n s e b a g a i t e m p a t d i l e t a k k a n n ya k u ve t . K u ve t m e r u p a k a n wa d a h ya n g d i g u n a k a n
u n t u k m e n a r u h s a m p e l ya n g a k a n d i a n a l i s i s
• Detektor
D e t e k t o r a k a n m e n a n g k a p s i n a r ya n g d i t e r u s k a n o l e h l a r u t a n . S i n a r k e m u d i a n d i u b a h m e n j a d i s i n ya l l i s t r i k
o l e h a m p l i f i e r d a n d a l a m r e c o r d e r d a n d i t a mp i l k a n d a l a m b e n t u k a n g k a - a n g ka p a d a r e a d e r a t a u k o m p u t e r
• Vi s u a l D i s p l a y
M e r u pak an s i s t em b a c a ya n g m e m p e r a g a k a n b e s a r n ya i s ya r at l i s t r i k , d i n ya t ak an d a l a m b e n t uk p e r s e n
t r a n s mi t a n m a u p u n a b s o r b a n .
Prinsip Kerja Spektrofotometri UV-Vis
• Spektrofotometri UV-Vis merupakan gabungan antara spektrofotometri UV dan visible. Alat ini
menggunakan dua buah sumber cahaya yang berbeda yaitu sumber cahaya UV dan sumber
cahaya visible. Larutan yang dianalisis diukur serapan sinar ultraviolet atau sinar tampaknya
konsentrasi larutan yang dianalisis akan sebanding dengan jumlah sinar yang diserap oleh zat
yang terdapat dalam larutan tersebut .
• Spektrofotometri UV-Vis mengacu pada hukum Lambert Beer, apabila cahaya monokromatik
melalui suatu media (larutan) maka sebagian cahaya tersebut akan diserap, sebagian
dipantulkan dan sebagian lagi akan dipancarkan .
• Sinar dari sumber cahaya akan dibagi menjadi dua berkas oleh cermin yang berputar pada
bagian dalam spektrofotometer. Berkas pertama akan melewati kuven berisi blanko, sementara
berkas kedua akan melewati kuven berisi sampel blanko dan sampel akan diperiksa secara
bersamaan. Adanya blanko berguna untuk menstabilkan absorpsi akibat perubahan voltase dari
sumber cahaya.
STUDI PERBANDINGAN
A N A L I S I S V I TA M I N E M I N YA K
S AW I T M E R A H
T E R S A P O N I F I K A S I A N TA R A
METODE SPEKTROFOTOMETRI
U V- V I S D A N K C K T
Latar Belakang
S e b a n ya k 2 0 mL mi n ya k s a wi t me r a h d i s a p o n i f i k a s i s e l a ma 45 me n i t d a l a m e r l e n me ye r t e r tu t u p
d e n g a n p e n a mb a h a n 2 0 mL e t an o l ( 9 5 % ) , 6 0 mL Na O H 0 , 2 5 M d a n 5 0 mL B HT 0 , 3 M. E r l e n me ye r
d i t e mp a t k a n d a l a m p e n a n g a s a i r s u h u 7 0 o C d a n d i k o c o k s e t i a p 5 - 1 0 me n i t s e l a ma p r o s e s
s a p o n i f i k a s i . S e t e l a h p r o s e s s a p o n i f i k a s i , e r l e n me ye r d i d i n g i n k a n d a l a m p e n a n g a s e s d a n
d i t am bahk an 1 5 0 m L N a C l 0 , 0 2 M .
H a s i l s a p o n i f i k a s i d i ma s u k k a n k e d a l a m c o r o n g p e mi s a h , b a g i a n a t a s a d a l a h f r a k s i mi n ya k ya n g
t a k t e r s a b u n k a n , d i t e n g a h a d a l a h f r a k s i mi n ya k ya n g t e r s a b u n k a n d a n b a g i a n b a wa h a d a l a h
f r a k s i a i r ( E S A , 2 0 0 2 ) . S e l a n j u t n ya , f r a k s i ya n g t a k t e r s a b u n k a n d i t a mb a h k a n d e n g a n 7 0 ml
me t a n o l d a n d i d i a mk a n h i n g g a t e r b a g i me n j a d i d u a f r a k s i . B a g i a n a t a s di a mb i l d i t a mb a h k a n
d e n g a n 2 0 m L 2 - p r o p a n o l ( 1 % ) d a l a m h e k s a na . Fr a k s i ya n g l a r u t h e k s a n ( ba g i a n a t a s ) d i a mb i l
u n t u k a n a l i s i s d e n g a n S p e k t r o f o t o me t e r U V- Vi s d a n K C K T.
2. Ana li sis Vi ta min E denga n
M e t ode Spe k t r ofotometr i U V- Vi s c. Penent uan Pan ja ng Ge lom ba ng Maks i mu m Laruta n baku
a . Pe m b uata n L a r u tan I n d u k d iuku r absorb ans in ya u ntuk m en entuka n pa nja ng ge lo mba ng
St a n d ar Vi t a m i n E Ko n s e ntr asi 1 0 0 m aks im um pad a kisar an 28 0 - 328 nm men ggu nakan
sp ektrofoto meter U V- Vis . Pa nja ng ge lo mb ang m aksi mum
ppm
ya n g d i p e ro le h d i t e ntuka n d a r i n i l a i a b s o rb an t e r ti ng gi .
M en i mban g 0,0 1 g vit am in E murn i ,
d . Pe mbuat an Kur va Standar Men gukur a bsorb ans i ser i
m e larutka nn ya d enga n heksa n dan
l arut an stand ar 1 2,5; 17,5 ; 2 5 dan 50 ppm pad a pan jan g
m e masukka n ke da la m l abu ukur
g elo mb ang m aks im um ke mudi an d ibuat kurva bak u, d im ana
1 00 m L dan d itam bahk an heksa n a bsorb an se ba gai ord in at d an kons entras i seb aga i abs is .
hingga tanda batas. D a r i k u r va b a k u i n i d i p e r ole h p e r s am aan l i n e a r y = a x + b .
b. Pe mbu atan Ser i Lar utan Stan dar e . Pe nentu an Kons entras i Sa mpe l Me lakuk an pe nguk uran
M en gence rkan larut an sta ndar in duk a bsorb ans i terh adap ekstrak vit am in E h asi l ekst raksi . Nil ai
1 00 pp m den gan heks an pa da a bsorb ans i yan g dip ero leh d igun akan untuk men gh itun g
m as ing mas ing l abu uku r 25 mL ko nsentras i vi ta mi n E deng an m eng gunak an pers am aan
d enga n konsentr asi 1 2,5; 17 ,5 ; 2 5 g aris li near regr esi d ari kurva ka li bras i/sta ndar ya ng tel ah
dan 50 ppm. d ibu at sehi ngg a b is a d iketah ui kons entrasi sa mp el min yak
s a wi t m e r a h .
3 . An a l i s i s Vi t a m i n E M e ng gun a k a n K C K T
b . b . P e n g e r j a a n s a mp e l S e b a n ya k 5 g r a m s a mp e l ya n g te l a h d i h o mo g e n k a n d i ma s u k k a n k e d a l a m
E r l e n me ye r 1 0 0 mL d a n me n a m b a h k a n e t a n o l 9 5 % s e b a n ya k 4 0 mL . K e mu d i a n me n a mb a h k a n a s a m
p i r o g a l a t s e b a nya k 5 0 mg d a n d i l e wa t k a n g a s n i t r o g e n s e b e l u m d i p a n a s k a n . S e t e l a h i t u me n a mb a h k a n
K O H 5 0 % s e b a n ya k 1 0 mL . l a r u t a n k e mu d i a n d i k o c o k d a n d i p a n a s k a n d a l a m wa t e r b a t h p a d a s u h u ± 8 0 o C
s e l a ma 4 5 m e n i t d a n d i k o c o k s e t i a p 1 0 me n i t . S e t e l a h l a r u t a n d i n g i n , d i t a mb a h k a n d e n g a n a s a m a s e t a t
g l a c i a l d a n d i d i n g i n k a n k e mb a l i h i n g g a s u h u r u a n g . K e mu d i a n me ma s u k k a n k e d a l a m l a b u u k u r 1 0 0 mL d a n
h i mp i t k a n l a r u ta n d e n g a n T HF- e t a n o l 9 5 % ( 1 : 1 ) d a n h o mo g e n k a n . S e t e l a h i t u d i d i a mk a n h i n g g a 1 j a m p a d a
s u h u r u a n g . L a r u t a n t e r s e b u t k e mu d i a n d i s a r i n g d e n g a n P TFE 0 , 4 5 µm d a n d i i n j e k s i k a n k e s i s t e m K C K T.
P e r h i t u n g a n k ad a r Vi t a mi n E d a l a m s a mp e l d e n g a n me n g g u n a k a n k u r va k a l i b r a s i s t a n d a r d e n g a n
p e r s a ma a n g a r i s : y = b x + a , d e n g a n r u m u s s e b a g a i b e r i k u t :
HASIL DAN
PEMBAHASAN
Hasil Saponifikasi Minyak Sawit Merah Dan Ekstraksi Vitamin E
P ri n s i p d as a r a n t a r a m e t o de S pe k t r o f o t om e t r i U V- Vi s D i as u m s i k a n b a h wa pe rb e d a an p an j an g ge l o m b an g
d e n gan m e t o de KC KT b e rb e d a . M e t o de S pe k t r of o t o m e t ri m ak s i mu m ini di s e b ab k an pe rb e d a an pe l a r u t yan g
U V- Vi s m e m i l i k i p ri n s i p d as ar a b s o rb an s i , s e da n gk an d i gu n ak an u n tu k m e l a r u tk an s ta n d ar, di m an a pe l a r u t
u n tu k KC KT m e m i l i k i p ri n s i p d as a r k r o m at o g r a fi . N a mu n KC KT yan g di gu n ak an i al ah m e tan ol s e dan gk an pa d a
d e te k t o r KC KT yan g di gu n ak a n p a da pe n e l i ti an ini s pe k t r o f o t om e t ri U V- Vi s pe l a r u tn ya a d al ah n - h e k s an .
m e n g gu n ak an de te k t o r U V- Vi s yan g p ri n s i pn ya sama S e l ai n i tu , pe rb e da an i n s t r u m e n yan g di gu n ak a n ju ga
d e n gan S p e k t ro f o t o m e t ri U V- Vi s yai tu pen gu k u r an d i p re di k s i m e n ye b ab k an pe rb e da a n p an j an g ge l o m b an g
d i d as a rk an pa da ab s o rb a n s i pa d a d u a re n t an g pan j an g m a k s i mu m .
ge l om b an g yai t u p an j an g ge l om b a n g s i n a r u l t r av i ol e t d an
B e r d as a rk an h as i l p e n e l i ti an yan g te l ah di l a k u k an
p a d a p a n j a n g ge l o m b a n g s i n a r t a m p a k .
m e t o de s pe k t r o fo t o m e t ri m e n gh a s i l k an k a d a r v i ta m i n
Pan j an g ge l o m b an g m ak si mu m yan g di pe ro l e h pada E yan g re l a ti f m e n de k a ti de n ga n h asi l KC KT d e n gan
KC KT i al ah 290 nm s e dan gk an p an j an g ge l o m b an g s e l i s i h k on s e n t ra s i 2 2 , 5 p p m . Pa d a pe n e l i ti an i n i , h al
m ak s i mu m p a da s pe k t r o f o t o m e tr i U V- Vi s i al a h 2 9 8 , 5 n m t e rs e b u t di s e b ab k an k a re n a s a m pe l yan g di a n al i s i s
yan g k e du an ya m as i h b e ra d a pada re n t an g p an j an g m e n g al a m i pe rl a k u an pe n d ah u l u an yan g s a m a a n t a r a
ge l om b an g U V. Pan j an g ge l o m b a n g m ak s i mu m in i re l evan m e t o de KC KT dan s pe k t r o fo t o m e t ri U V- Vis yai tu
d e n gan b e b e r apa pe n e l i ti t an yan g p e r n ah di l ak u k an yai tu d e n g a n c a r a s a p o n i f i k a s i d a n e k s t r ak s i .
p an jan g ge l om b a n g m ak s i mu m v i ta m i n E b e ra d a p a da
r e n t a n g 2 9 0 - 3 00 n m .
Perbandinga n data konsentrasi samp el minyak
sawit merah tersap onifikasi dari masing -masing
metode pada penelitian ini disajikan dalam
Gambar 5.