DETERMINAN
DASAR-DASAR DETERMINAN
DETERMINAN
DETERMINAN DETERMINAN
DETERMINAN
TINGKAT 2 TINGKAT 3
TINGKAT n
10 DALIL
DETERMINAN
PENYELESAIAN 2 ATURAN MENGHITUNG
PERS. HOMOGEN LAPLACE LUAS POLIGON
TINGKAT 1 DG 3 COFACTOR POLYGON
ARGUMEN
PENYELESAIAN 3 PERS
TINGKAT 1 DENGAN 3
ARGUMEN
DETERMINAN TINGKAT DUA
a1 b1
a1b2 a 2 b1
a2 b2
bilangan aa11,a
bilangan ,a22,, bb11,, bb22 disebut
disebut dengan
dengan elemen
elemen determinan
determinan
Sistem dua persamaan tingkat satu
dengan dua argumen
a1 X b1Y h1
a2 X b2Y h2
a1 X b1Y h1 dikalikan dgn b2 a1b2 X b1b2Y b2 h1
a 2 X b2Y h2 dikalikan dgn b1 a 2 b1 X b1b2Y b1h2
a1 b1 h1 b1 a1 h1
X Y
a2 b2 h2 b2 a2 h2
h1 b2 a1 h1
X h2 b2 Y a 2 h2
X Y
a1 a2 a1 a2
a2 b2 a2 b2
1. Jika 0 satu harga X dan satu harga Y
3x 4 y 1 2x 3y 6
2x 3y 3 4x 6 y 5
3x 4 y 1
9 x 12 y 3
a1 X b1Y c1 Z 0 a1 X b1Y c1 Z
a 2 X b2Y c 2 Z 0 a 2 X b2Y c 2 Z
a1 X b1Y c1 Z
a 2 X b2Y c 2 Z
c1Z b1 a1 c1Z
c2 Z b2 a 2 c2 Z
X Y
a1 b1 a1 b1
a2 b2 a2 b2
c1Z b1 b1 c1
Z
c2 Z b2 b2 c2
X
a1 b1 a1 b1
a2 b2 a2 b2
a1 c1Z a1 c1
Z
a 2 c2 Z a2 c2
Y
a1 b1 a1 b1
a2 b2 a2 b2
a1 b1 c1
a2 b2 c2
1 diperoleh dengan melenyapkan kolom 1
2 diperoleh dengan melenyapkan kolom 2
3 diperoleh dengan melenyapkan kolom 3
b1 c1 a1 c1 a1 b1
1 2 3
b2 c2 a 2 c2 a2 b2
1 Z 2 Z
X Y
3 3
Z X 1 t
t Y 2 t
3
Z 3 t
X 1 t
3x 5 y 8 z 0 Y 2 t
7x 2 y 4z 0 Z 3 t
5 8
1 20 16 4
2 4
3 8
X 4t
2 12 56 44
7 4 Y 44t
3 5 Z 29t
3 6 35 29
7 2
Soal
3x 2 y 5 z 0 3x 2 y z 0
x 2 y 3z 0 x 2y z 0
3x 2 y z 0 ax 2 y z 0
5 x 4 y 3z 0 2 x by 3 z 0
Calculator
Determinan dari :
a1 b1 c1
a2 b2 c2
a3 b3 c3
a1 b1 c1 a1 b1 c1
a2 b2 c2 a2 b2 c2
a3 b3 c3 a3 b3 c3
a1 b1 c1 a1 b1
a2 b2 c2 a2 b2
a3 b3 c3 a3 b3 SOAL
1. Harga determinan tidak akan berubah jika baris
dipertukarkan dengan kolom atau kolom dengan
baris
a1 b1 c1 a1 a2 a3
a2 b2 c2 b1 b2 b3
a3 b3 c3 c1 c2 c3
2. Saling menukarkan posisi sembarang dua baris
atau dua kolom suatu determinan sama dengan
mengalikan determinan tersebut dengan –1
a1 b1 c1 c1 b1 a1
a2 b2 c2 c2 b2 a 2
a3 b3 c3 c3 b 3 a3
3. Jika suatu determinan mempunyai dua kolom yang
sama atau dua baris yang sama , maka harga
determinannya sama dengan nol
3 3 17
5 5 8 0
7 7 9
4. Mengalikan setiap elemen suatu kolom atau baris
suatu determinan dengan bilangan k sama dengan
mengkalikan determinan itu dengan k
ka1 b1 c1 a1 b1 c1
ka2 b2 c2 k a2 b2 c2
ka3 b3 c3 a3 b3 c3
Bukti
= k a1b2c3 + k a3c2b1 + k a2b3c1 - k a3b2c1 - k a2b1c3 – k a1b3c2
= k (a1b2c3 + a3c2b1 + a2b3c1 - a3b2c1 - a2b1c3 –a1b3c2)
5. Jika semua elemen suatu kolom atau baris adalah
nol, harga determinan sama dengan nol.
0 b1 c1 0 0 0
0 b2 c2 a2 b2 c2 0
0 b3 c3 a3 b3 c3
a1 b1 c1 a1 0 c1
0 0 0 a2 0 c2 0
a3 b3 c3 a3 0 c3
6. Jika elemen- elemen pada suatu kolom sama dengan kx
elemen-elemen pada kolom lain, maupun elemen-elemen pada
suatu baris sama dengan kx elemen-elemen pada baris lain
maka determinan itu sama dengan nol
8 4 7 24 4 7 4 4 7
10 5 9 2 5 5 9 2 5 5 9 0
6 3 11 2 3 3 11 3 3 11
7. Jika setiap elemen pada suatu kolom ke m suatu determinan
merupakan jumlah dari dua suku maka determinan ini dapat
disajikan menjadi jumlah dua determinan.
a1 d1 b1 c1 a1 b1 c1 d1 b1 c1
a2 d 2 b2 c2 a 2 b2 c2 d 2 b2 c2
a3 d 3 b3 c3 a3 b3 c3 d 3 b3 c3
8. Jika elemen-elemen suatu baris ditambah k x elemen baris lain
atau elemen-elemen suatu kolom ditambah k x elemen-elemen
kolom lain maka determinan tidak berobah harganya
a1 k b1 b1 c1 a1 b1 c1 k b1 b1 c1
a2 k b2 b2 c2 a 2 b2 c2 k b2 b2 c2
a3 k b3 b3 c3 a3 b3 c3 k b3 b3 c3
a1 k b1 b1 c1 a1 b1 c1
0
a2 k b2 b2 c2 a2 b2 c2
a3 k b3 b3 c3 a3 b3 c3
Pandang determinan
a1 b1 c1
a2 b2 c2
a3 b3 c3
= (a1b2c3 + a3c2b1 + a2b3c1 - a3b2c1 - a2b1c3 – a1b3c2)
a3 b3 c3
= a1 (b2c3 – c2b3) + a2 (c1b3 – b1c3) + a3 (b1c2 – c1b2)
b2 c2 b3b1 c3c1 b1 c1
A1 AA22 A3
b3 c3 b1b3 c1c3 b2 c2
COFAKTOR
Pandang determinan
a3 b3 c3
= a1 (b2c3 – c2b3) + a2 (c1b3 – b1c3) + a3 (b1c2 – c1b2)
b2 c2 b1 c1 b1 c1
A1 A2 A3
b3 c3 b3 c3 b2 c2
Cofaktor a1 adalah A1 = (b2c3 – b3c2)
Cofaktor a2 adalah A2 = (b3c1 – b1c3)
Cofaktor a3 adalah A3 = (b1c2 – b2c1)
+ - + + - + -
- + - - + - +
+ - + + - + -
- + - +
tingkat 3 tingkat 4
a1 b1 c3
b2 c2 b1 c1 b1 c1
a2 b2 c2 a1 a2 a3
b3 c3 b3 c3 b2 c2
a3 b3 c3
a1 b1 c3
a2 c2 a1 c1 a1 c1
a2 b2 c2 b1 b2 b3
a3 c3 a3 c3 a2 c2
a3 b3 c3
2 4 6
5 12 19 ????
3 9 17
12 19 5 19 5 12
2 4 6 8
9 17 3 17 3 9
SOAL LATIHAN MENGHITUNG DETERMINAN
3 2 1 2 1 3
2 1 3 2 3 2
2 0 2 0 2 5
3 2 1 3 2 7
2 3 2 2 3 2
4 5 3 4 5 11
Cek Calculator
Penyelesaian
sistem 3 persamaan
tingkat satu dengan 3 argumen
a1 X b1Y c1Z h1
a2 X b2Y c2 Z h2
a3 X b3Y c3 Z h3
a1 b1 c1 h1
a2 b2 c2 h2
a b3 c3
h3
3
a1 X b1Y c1 Z h1
a 2 X b2Y c 2 Z h2
a3 X b3Y c3 Z h3
A1 ( a1 X b1Y c1 Z ) ( a1 A1 X b1 A1Y c1 A1 Z ) A1 h1
A2 ( a 2 X b2Y c2 Z ) ( a 2 A2 X b2 A2Y c2 A2 Z ) A2 h2
A3 ( a3 X b3Y c3 Z ) ( a3 A3 X b3 A3Y c3 A3 Z ) A3 h3
+
(a1 A1 a2 A2 a3 A3 ) X (b1 A1 b2 A2 b3 A3 )Y (c1 A1 c2 A2 c3 A3 ) Z (h1 A1 h2 A2 h3 A3 )
(a1 A1 a2 A2 a3 A3 ) X (h1 A1 h2 A2 h3 A3 )
Kalikan persamaan pertama dengan suku demi suku dengan B1,
persamaan kedua dengan B2 dan persamaan 3 dengan B3
(b1B1 b2 B2 b3 B3 )Y (h1B1 h2 B2 h3 B3 )
(a1C1 a2C2 a3C3 ) X (b1C1 b2C2 b3C3 )Y (c1C1 c2C2 c3C3 ) Z (h1C1 h2C2 h3C3 )
z
Z
Contoh Soal
x 2y z 4
3x 5 y 3z 1
2x 7 y z 8
1 2 1 4
3 5 3 1
2 7 1 8
1 2 1 1 2 1
3 5 3 33 y 3 5 3 33
2 7 1 2 7 1
4 2 1 1 2 1
x 1 5 3 33 z 3 5 3 33
8 7 1 2 7 1
x 33
X 1
33
y 33
Y 1
33
z 33
Z 1
33
Kemungkinan :
x y z 36
x z y 13
y z x 7
Penentuan Determinan dengan Cofaktor
a1 b1 c1
a2 b2 c2 a1 A1 a2 A2 a3 A3
a3 b3 c3
a1 b1 c1 h1 b1 c1
a2 b2 c2 h2 b2 c2
a3 b3 c3 h3 b3 c3
h1 b1 c1
h1 A1 h2 A2 h3 A3 h2 b2 c2
h3 b3 c3
b1 b1 c1
b1 A1 b2 A2 b3 A3 b2 b2 c2 0
b3 b3 c3
c1 b1 c1
c1 A1 c2 A2 c3 A3 c2 b2 c2 0
c3 b3 c3
Penentuan luas suatu segitiga dan segi
banyak dalam koordinat
titik-titik sudutnya
Luas = ½ (x3-x1)(y1+y3) + ½ (x2-x3)(y2-y3) – ½ (x2-x1)(y1+y2)
=½ (x1y2 +x2y3 + x3y1 –y3y2 –x2y1 – x1y3)
P3(x3,y3)
P2(x2,y2)
P1(x1,y1)
0 M1 M3 M2
x1 y1 1 x1 y1
1 1
A x2 y2 1 atau 1 x2 y2
2 2
x3 y3 1 A
2 x3 y3
x1 y1
perkalian arah barat laut tenggara menghasilkan suku positif
perkalian arah barat daya timur laut menghasilkan suku negatif
Perhatikan gambar dengan urutan :
P1 P2 P3P1
P1 (2, 2), P2 (8, 5), P3 (3,8) adalah titik sudut suatu segitiga. Berapa
luasnya ??
P3(3,8)
P2(8,5)
2 2
P1(2,2) 18 5
Luas
23 8
0 M 1 M 3
M 2
2 2
L 12 2.5 8.8 3.2 8.2 3.5 2.8
12 10 64 6 16 15 16
16,5 satuan kuadrat
Suatu bangun terbentuk dari garis yang
menghubungkan titik –titik sbb : (2, 1); (5, 2); (7, 4);
(4, 6 ) ; (1, 3). Berapa luas bangun tersebut????
?
0