k3 Listrik 570f52c90a9c5
k3 Listrik 570f52c90a9c5
NO 1 TH 1970
KESELAMATAN KERJA
UNDANG UNDANG
NO 15 TH 1985
KETENAGALISTRIKAN
Peraturan
Keselamatan Kerja
Peraturan
Menteri Tenaga Kerja RI
Menteri Tenaga Kerja RI
No Per 04/Men/1988
No Per 04/Men/1988
Pemberlakuan
Pemberlakuan
PUIL 1987
PUIL 1987
PUIL 1987
PUIL 1987
SNI 225-1987
SNI 225-1987
Peraturan
KHUSUS B Peraturan
Khusus B
Peraturan
04/78
Peraturan
04/88
Ditetapkan
Sebagai Standar Wajib
Kep Menteri Energi & Sumber Daya Mineral
No. : 2046 K/40/MEN/2001
Tanggal 28 Agustus 2001
Batas waktu penyesuaian 3 tahun
SISTEM
SISTEM PROTEKSI
PROTEKSI UNTUK
UNTUK KESELAMATAN
KESELAMATAN
(BAB
(BAB III)
III)
•• Proteksi
Proteksi dari
dari kejut
kejut listrik
listrik
•• Proteksi
Proteksi dari
dari efek
efek thermal
thermal
•• Proteksi
Proteksi dari
dari arus
arus lebih
lebih
•• Proteksi
Proteksi dari
dari tegangan
tegangan lebih
lebih akibat
akibat petir
petir
•• Proteksi
Proteksi dari
dari tegangan
tegangan kurang
kurang
•• Pemisahan
Pemisahan dan
dan penyakelaran
penyakelaran
10/22/21 electrical safety - created by ganjar b 9
udiarto
SISTEM INSTALASI LISTRIK
JENIS SISTEM PENGHANTAR AKTIF
Sistem a.b.
1) Fase tunggal 2 kawat
2) Fase tunggal 3 kawat
3) Fase dua 3 kawat
4) Fase dua 5 kawat
5) Fase tiga 3 kawat
6) Fase tiga 4 kawat
Sistem a.s
- 2 kawat
- 3 kawat
tt (detik)
(detik)
EE (Volt)
(Volt)
II (mA)
(mA)
1,0 0,8
1,0
90
0,8 0,6
90 100
100 110
180 200
180
0,6 0,4
0,4 0,3
110 125
200 250
0,3 0,2
125 140
250 280
0,2
140 200
280 330
200
330 400
400
10/22/21 electrical safety - created by ganjar b 11
udiarto
Sentuhan langsung
Sentuhan langsung
adalah bahaya
adalah bahaya sentuhan
sentuhan pada
pada bagian
bagian
konduktif yang
konduktif yang secara
secara normal
normal
bertegangan
bertegangan
Sentuhan tidak
Sentuhan tidak langsung
langsung
adalah bahaya
adalah bahaya sentuhan
sentuhan pada
pada bagian
bagian
konduktif yang
konduktif yang secara
secara normal
normal tidak
tidak
bertegangan, menjadi
bertegangan, menjadi bertegangan
bertegangan
karena terjadi
karena terjadi kegagalan
kegagalan isolasi
isolasi
Metoda
Metoda ::
1.
1. Isolasi
Isolasi bagian
bagian aktif
aktif
2.
2. Penghalang
Penghalang atauatau Selungkup
Selungkup
3.
3. Rintangan;
Rintangan;
4.
4. Jarak
Jarak aman
aman atau
atau diluar
diluar jangkauan
jangkauan
5.
5. Gawai
Gawai proteksi
proteksi arus
arus sisa
sisa
6.
6. Isolasi
Isolasi lantai
10/22/21 lantai kerja.
kerja.
electrical safety - created by ganjar b 13
udiarto
PROTEKSI BAHAYA
PROTEKSI BAHAYA
SENTUHAN LANGSUNG
SENTUHAN LANGSUNG
Jarak
Jarak aman
aman atau
atau diluar
diluar jangkauan
jangkauan
Tegangan
Tegangan kV
kV Jarak
Jarak cm
cm
11 50
50
12
12 60
60
20
20 75
75
70
70 100
100
150
150 125
125
220
220 160
160
500
500 300
300
10/22/21 electrical safety - created by ganjar b 14
udiarto
SISTEM
SISTEM PENGAMANAN
PENGAMANAN
1. ISOLASI LANTAI KERJA Rd 3000 V
V2
75 kg
V1
1.Sistem
1. Sistem TT
TT atau
atau
Pembumian Pengaman
Pembumian Pengaman (PP)
(PP)
2.Sistem
2. Sistem IT
IT atau
atau
Hantaran pengaman
Hantaran pengaman (HP)
(HP)
3.Sistem
3. Sistem TN
TN atau
atau
Pembumian Netral
Pembumian Netral Pengaman
Pengaman (PNP)
(PNP)
10/22/21 electrical safety - created by ganjar b 16
udiarto
JENIS PEMBUMIAN
• ELEKTRODA BATANG
• ELEKTRODA PLAT LOGAM
• ELEKTRODA PITA
• ELEKTRODA RADIAL
Nol &
Ground
dihubungkan
3 5
W1 W3
25 A
2 x 1,5 mm2
W total = 5 A + 6A + 6 A
= 17 A W2
KK 3 : 250V- 10 A (terbakar)
KK1 : 250 V- 15 A (terbakar) KK 1
MCB : tidak menjamin sbg pengaman
(kabel panas MCB belum bekerja melebihi
KHA kabel) KK 3
W1 W3
PANEL R-S R-T T-S R-N R-G S-N S-G T-N T-G N-G
P1- P1.1
p1-P1.2
P1-P1.3
P1.P1.4
P1.P1.5
P1-P1.6
AWAN KE BUMI
KERUSAKAN
KERUSAKAN Sasaran
Sasaran
•• THERMIS,
THERMIS, OBYEK OBYEKYANG YANGTERTINGGI
TERTINGGI
•• ELEKTRIS
ELEKTRIS
,,
10/22/21 •• MEKANIS,
MEKANIS
electrical safety - created by ganjar b
MEKANIS,
MEKANIS 26
udiarto
++++++++ - - - - - - - - +++++++
++++++++ - - - - - - - - +++++++++
++++++++ - - - - - - - - +++++++
------------ +++++++ - - - - - - -
------------- +++++++ - - - - - -
------------ +++++ - - - - -
DARI AWAN
KE AWAN DARI AWAN
KE BUMI
MENYAMBAR
JARINGAN LISTRIK
• SAMBARAN LANGSUNG
•SAMBARAN TIDAK
LANGSUNG
KERUSAKAN
PADA ALAT ELEKTRONIK
SISTEM FRANKLIN
112 o
PENERIMA
PENERIMA
(AIR
(AIRTERMINAL)
TERMINAL)
HANTARAN
HANTARANPENURUNAN
(DOWN
PENURUNAN
(DOWNCONDUCTOR)
CONDUCTOR)
HANTARAN
HANTARANPEMBUMIAN
PEMBUMIAN
(GROUNDING)
(GROUNDING)
R =A+B+C+D+E
< 11 ABAIKAN
= 11 KECIL
= 12 SEDANG
= 13 AGAK BESAR
= 14 BESAR
> 14 SANGAT BESAR
Ruangan berpotensi
bahaya ledakan
gas/uap/debu/serat
ARRESTER
GROUNDING
Ruang
Ruang lingkup
lingkup ::
Sistem
Sistem eksternal
eksternal
Jenis
Jenis ::
konvensi
konvensi onal
onal &
&
elektrostatik
elektrostatik
Gambar
rencana Pasang Pemakaian
Pengesahan Pengesahan
gambar rencana Pemakaian