(bagian 3)
IF3058 Kriptografi
IF3058 Kriptografi 1
Vigènere Cipher
Termasuk ke dalam cipher abjad-majemuk
(polyalpabetic substitution cipher ).
Dipublikasikan oleh diplomat (sekaligus seorang
kriptologis) Perancis, Blaise de Vigènere pada abad 16
(tahun 1586).
Tetapi sebenarnya Giovan Batista Belaso telah
menggambarkannya pertama kali pada tahun 1553
seperti ditulis di dalam bukunya La Cifra del Sig.
Giovan Batista Belaso
Algoritma tersebut baru dikenal luas 200 tahun
kemudian yang oleh penemunya cipher tersebut
kemudian dinamakan Vigènere Cipher
IF3058 Kriptografi 2
Cipher ini berhasil dipecahkan oleh Babbage dan
Kasiski pada pertengahan Abad 19.
IF3058 Kriptografi 3
Vigènere Cipher menggunakan Bujursangkar
Vigènere untuk melakukan enkripsi.
IF3058 Kriptografi 4
Plainteks
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
a A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
b B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A
c C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B
d D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C
e E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D
f F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E
g G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F
h H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G
i I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H
j J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I
K K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J
l L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K
Ku m M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L
nci n N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M
o O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N
p P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O
q Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P
r R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q
s S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R
t T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S
u U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T
v V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U
w W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V
x X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W
y Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X
z Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y
IF3058 Kriptografi 5
Jika panjang kunci lebih pendek daripada
panjang plainteks, maka kunci diulang secara
periodik.
IF3058 Kriptografi 6
Contoh enkripsi:
Plainteks
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
a A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
b B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A
c C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B
d D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C
e E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D
f F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E
g G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F
h H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G
i I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H
j J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I
K K L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J
l L M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K
m M N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L
K
U n N O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M
N o O P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N
C p P Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O
I q Q R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P
r R S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q
s S T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R
t T U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S
u U V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T
v V W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U
w W X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V
x X Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W
y Y Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X
z Z A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y
IF3058 Kriptografi 7
Hasil enkripsi seluruhnya adalah sebagai berikut:
Plainteks : THIS PLAINTEXT
Kunci : sony sonysonys
Cipherteks : LVVQ HZNGFHRVL
IF3058 Kriptografi 8
Huruf yang sama tidak selalu dienkripsi menjadi
huruf cipheteks yang sama pula.
Contoh: huruf plainteks T dapat dienkripsi menjadi L
atau H, dan huruf cipherteks V dapat
merepresentasikan huruf plainteks H, I, dan X
IF3058 Kriptografi 9
Plainteks:
IF3058 Kriptografi 10
Kunci: langitbiru
Cipherteks:
IF3058 Kriptografi 11
Vigènere Cipher dapat mencegah frekuensi huruf-
huruf di dalam cipherteks yang mempunyai pola
tertentu yang sama seperti pada cipher abjad-
tunggal.
IF3058 Kriptografi 12
Contoh: Diberikan cipherteks sbb:
TGCSZ GEUAA EFWGQ AHQMC
dan diperoleh informasi bahwa panjang kunci adalah
p huruf dan plainteks ditulis dalam Bahasa Inggris,
maka running program dengan mencoba semua
kemungkinan kunci yang panjangnya tiga huruf, lalu
periksa apakah hasil dekripsi dengan kunci tersebut
menyatakan kata yang berarti.
IF3058 Kriptografi 13
Varian Vigenere Cipher
1. Full Vigènere cipher
Setiap baris di dalam tabel tidak menyatakan
pergeseran huruf, tetapi merupakan permutasi
huruf-huruf alfabet.
IF3058 Kriptografi 14
2. Auto-Key Vigènere cipher
Jika panjang kunci lebih kecil dari panjang plainteks, maka kunci
disambung dengan plainteks tersebut.
Misalnya,
Pesan: NEGARA PENGHASIL MINYAK
Kunci: INDO
maka kunci tersebut disambung dengan plainteks
semula sehingga panjang kunci menjadi sama
dengan panjang plainteks:
Plainteks : NEGARAPENGHASILMINYAK
Kunci : INDONEGARAPENGHASILMI
IF3058 Kriptografi 15
3. Running-Key Vigènere cipher
Kunci adalah string yang sangat panjang
yang diambil dari teks bermakna (misalnya
naskah proklamasi, naskah Pembukaan UUD
1945, terjemahan ayat di dalam kitab suci,
dan lain-lain).
Misalnya,
Pesan: NEGARA PENGHASIL MINYAK
Kunci: KEMANUSIAN YANG ADIL DAN
BERADAB
Selanjutnya enkripsi dan dekripsi dilakukan
seperti biasa.
IF3058 Kriptografi 16
Playfair Cipher
Termasuk ke dalam polygram cipher.
IF3058 Kriptografi 18
Kunci kriptografinya 25 buah huruf yang disusun di dalam
bujursangkat 5x5 dengan menghilangkan huruf J dari abjad.
Contoh kunci:
S T A N D
E R C H B
K F G I L
M O P Q U
V W X Y Z
IF3058 Kriptografi 19
Susunan kunci di dalam bujursangkar
diperluas dengan menambahkan kolom
keenam dan baris keenam.
S T A N D S
E R C H B E
K F G I L K
M O P Q U M
V W X Y Z V
S T A N D
IF3058 Kriptografi 20
Pesan yang akan dienkripsi diatur terlebih
dahulu sebagai berikut:
1. Ganti huruf J (bila ada) dengan I
2. Tulis pesan dalam pasangan huruf
(bigram).
3. Jangan sampai ada pasangan huruf
yang sama. Jika ada, sisipkan Z di
tengahnya
4. Jika jumlah huruf ganjil,tambahkan
huruf Z di akhir
IF3058 Kriptografi 21
Contoh:
Plainteks: GOOD BROOMS SWEEP CLEAN
→ Tidak ada huruf J, maka langsung tulis
pesan dalam pasangan huruf:
GO OD BR OZ OM SZ SW EZ EP CL EA NZ
IF3058 Kriptografi 22
Algoritma enkripsi:
1. Jika dua huruf terdapat pada baris kunci yang sama
maka tiap huruf diganti dengan huruf di kanannya.
IF3058 Kriptografi 23
Contoh: Kunci (yang sudah diperluas) ditulis kembali sebagai berikut:
S T A N D S
E R C H B E
K F G I L K
M O P Q U M
V W X Y Z V
S T A N D
GO OD BR OZ OM SZ SW EZ EP CL EA NZ
Cipherteks:
FP UT EC UW PO DV TV BV CM BG CS DY
IF3058 Kriptografi 24
Enkripsi OD menjadi UT ditunjukkan pada bujursangkar di bawah ini:
IF3058 Kriptografi 25
Kunci dapat dipilih dari sebuah kalimat yang mudah diingat, misalnya:
ALNGESHPU
ALNGESHPUBCDFIKMOQRTVWXYZ
A L N G E
S H P U B
C D F I K
M O Q R T
V W X Y Z
IF3058 Kriptografi 26
Karena ada 26 huruf abjad, maka terdapat 26 x 26 = 677 bigram,
sehingga identifikasi bigram individual lebih sukar.
IF3058 Kriptografi 27
Enigma Cipher
Enigma adalah mesin yang digunakan Jerman
selama Perang Dunia II untuk
mengenkripsi/dekripsi pesan-pesan militer.
IF3058 Kriptografi 28
IF3058 Kriptografi 29
Enigma menggunakan sistem rotor (mesin
berbentuk roda yang berputar) untuk
membentuk huruf cipherteks yang berubah-
ubah.
IF3058 Kriptografi 30
IF3058 Kriptografi 31
Enigma menggunakan 4 buah rotor untuk melakukan
substitusi.
IF3058 Kriptografi 32
Arah gerakan rotor Arah gerakan rotor
A 24 21 26 20 1 8 A A 24 21 26 20 26 14 A
B 25 3 1 1 2 18 B B 25 3 1 1 1 8 B
C 26 15 2 6 3 26 C C 26 15 2 6 2 18 C
D 1 1 3 4 4 17 D D 1 1 3 4 3 26 D
E 2 19 4 15 5 20 E E 2 19 4 15 4 17 E
F 3 10 5 3 6 22 F F 3 10 5 3 5 20 F
G 4 14 6 14 7 10 G G 4 14 6 14 6 22 G
H 5 26 7 12 8 3 H H 5 26 7 12 7 10 H
I 6 20 8 23 9 13 I I 6 20 8 23 8 3 I
J 7 8 9 5 10 11 J J 7 8 9 5 9 13 J
K 8 16 10 16 11 4 K K 8 16 10 16 10 11 K
L 9 7 11 2 12 23 L L 9 7 11 2 11 4 L
M 10 22 12 22 13 5 M M 10 22 12 22 12 23 M
N 11 4 13 19 14 24 N N 11 4 13 19 13 5 N
O 12 11 14 11 15 9 O O 12 11 14 11 14 24 O
P 13 5 15 18 16 12 P P 13 5 15 18 15 9 P
Q 14 17 16 25 17 25 Q Q 14 17 16 25 16 12 Q
R 15 9 17 24 18 16 R R 15 9 17 24 17 25 R
S 16 12 18 13 19 19 S S 16 12 18 13 18 16 S
T 17 23 19 7 20 6 T T 17 23 19 7 19 19 T
U 18 18 20 10 21 15 U U 18 18 20 10 20 6 U
V 19 2 21 8 22 21 V V 19 2 21 8 21 15 V
W 20 25 22 21 23 2 W W 20 25 22 21 22 21 W
X 21 6 23 9 24 7 X X 21 6 23 9 23 2 X
Y 22 24 24 26 25 1 Y Y 22 24 24 26 24 7 Y
Z 23 13 25 17 26 14 Z Z 23 13 25 17 25 1 Z
Slow rotor Medium rotor Fast rotor Slow rotor Medium rotor Fast rotor
(a) Kondisi rotor pada penekanan huruf A (b) Posisi rotor stelah penekanan huruf A
IF3058 Kriptografi 33
Posisi awal keempat rotor dapat di-set; dan posisi
awal ini menyatakan kunci dari Enigma.
IF3058 Kriptografi 34