Anda di halaman 1dari 33

BAB V:

TEORI TINGKAH LAKU KONSUMEN


MENGAPA KONSUMEN LEBIH BANYAK MEMBELI
SEWAKTU HARGA MURAH ?
SEDIKIT MEMBELI DIWAKTU HARGA
MAHAL
TEORI TINGKAH LAKU KONSUMEN

DEFINISI DAN KONSEP


DEFINISI

TEORI TINGKAH LAKU KONSUMEN


MENJELASKAN
TENTANG SIKAP SEORANG PEMBELI
YANG RASIONAL DALAM MEMBELANJAKAN
PENDAPATAN/UANGNYA UNTUK MEMILIH BERBAGAI
KOMBINASI UNTUK MEMAKSIMUMKAN
KEPUASANNYA
TOTAL UTILITI

ADALAH TOTAL KEPUASAN SECARA


KESELURUHAN
YANG DIPEROLEH DARI MENGGUNAKAN
SEJUMLAH BARANG TERTENTU
MARGINAL UTILITI

ADALAH PERTAMBAHAN UTILITI


DISEBABKAN PERTAMBAHAN
DALAM PEMBELIAN SATU UNIT
BARANG TERTENTU
TEORI TINGKAH LAKU KONSUMEN
• DILAKUKAN MELALUI
DUA PENDEKATAN

KARDINAL
UTILITI ORDINAL
UTILITI
KARDINAL UTILITI

• PENDEKATAN YANG BERANGGAPAN UTILITI


DAPAT DIUKUR
• SEBUNGKUS NASI 10 UTIL
• SEBUAH ROTI 5 UTIL
HUKUM MARGINAL UTILITI YANG SEMAKIN
BERKURANG

APABILA SESEORANG PEMBELI


TERUS MENERUS
MENAMBAHKAN PEMBELIANNYA
TERHADAP SUATU BARANG
MAKA TAMBAHAN UTILITI
YANG DIPEROLEH DARI SETIAP
UNIT BARANG YANG DIGUNAKAN
AKAN MENJADI SEMAKIN
BERKURANG DAN AKHIRNYA
TAMBAHAN UTILITI
AKAN MENJADI NEGATIF
TABEL: TOTAL UTILITI DAN MARGINAL UTILIYI
1
JUMLAH AIR YANG DIMINUM TOTAL UTILITI MARGINAL UTILITI

1 30 30

2 56 26
3 74 18

4 84 10

5 92
8
6 92 0

7 90 -2
Total utiliti

92
840
740

560

30

0 1 2 3 4 5 6 7
Jumlah air (gelas)

Gambar 5.1: Kurva Jumlah Utiliti


Marginal utiliti

0 1 2 3 4 5 6 Jumlah air (gelas)

Gambar 5.2: Kurva Utiliti marginal


MEMAKSIMUMKAN UTILITI
• PEMBELI DIKATAKAN BERADA PADA TAHAP KESEIMBANGAN
• APABILA DIA MEMAKSIMUMKAN UTILITI. UTILITI ADALAH MAKSIMUM APABILA
MARGINAL UTILITI SUATU BARANG YANG DIGUNAKAN SAMA DENGAN HARGANYA.

Marginal Utiliti = Harga ( MU = Harga)


UTILITI BARANG YANG DIBELI SAMA

MUX = MUY............. MUn

JIKA BARANG YANG DIBELI MEMILIKI HARGA YANG SAMA


CONTOH
• PEMBELI HANYA MEMBELI 2 JENIS BARANG X DAN Y
• HARGA BARANG X DAN Y SAMA YAITU Rp. 200
• PENDAPATAN PEMBELI Rp. 2.200
• PEMBELI MEMBELANJAKAN SEMUA PENDAPATANNYA
• UNTUK MEMBELI KOMBINASI KEDUA BARANG UNTUK MEMAKSIMUMKAN UTILITNYA.

JUMLAH TU MUx TUy MUy

1 400 - 600 -
2 750 350 1080 480
3 1050 300 1480 400

1320 270
4 1780 300

5 1520 200
2020 240

150
6 1670 2220 200

7 1770 1000 2350 130


KOMBINASI YANG MEMBERIKAN KESEIMBANGAN
KONSUMEN ADALAH

• 3X DAN 4Y DIMANA MUX = MUY = 300


• 5X DAN 6Y DIMANA MUX = MUY = 200
JIKA KONSUMEN MEMILIH KOMBINASI PERTAMA YAITU 3X DAN 4Y
KONSUMEN MASIH MEMILIKI KELEBIHAN PENDAPATAN.
MAKA SEBAGI KESIMPULAN BERDASARKAN PENDAPATAN Rp. 2.200
PEMBELI AKAN MEMBELI 5 UNIT BARANG X DAN 6 UNIT BARANG Y
UNTUK MEMAKSIMUMKAN KEPUASANNYA
BAGAIMANAKAH JIKA HARGA BARANG BERBEDA ?

• MAKA SYARAT UNTUK MEMAKSIMUMKAN


UTILITI ADALAH MARGINAL UTILITI UNTUK
SETIAP RUPIAH YANG DIBELANJAKAN
TERHADAP SUATU BARANG ADALAH SAMA
DENGAN UTILITI MARGINAL DARI SETIAP
RUPIAH YANG DIBELANJAKAN TERHADAP
BARANG TERSEBUT.
MUx/Px = MUy/Py =Z

• MUx - marginal utiliti barang X


• MUy = marginal utiliti barang Y
• Px = harga X
• py= harga Y
• Z = adalah elastisitas yaitu utiliti per rupiah barang X dan Y
• Dari rumus di atas dua kesimpulan dapat dibuat:

• Sekiranya MUx / px > MUy / Py , maka pembeli akan terus menambah


pembelian barang X sehingga MUx / px = MUy / Py
• Sekiranya MUx / px < MUy / Py , maka pembeli akan terus menambah
pembelian barang Y sehingga MUx / px = MUy / Py
SYARAT UNTUK MEMAKSIMUMKAN UTILITI UNTUK
HARGA BARANG YANG BERBEDA

• ASUMSI:
• 1. PEMBELI HANYA MEMBELI DUA JENIS
• BARANG YAITU BARANG X DAN Y
• 2. HARGA BARANG X RP. 100 DAN Y
• RP. 200
• 3. PENDAPATAN PEMBELI ADALAH RP. 2.000
• PEMBELI MEMBELANJAKAN SEMUA
• PENDAPATANNYA UNTUK MEMBELI
• KOMBINASI KEDUA BARANG TERSEBUT.
TABEL: JUMLAH MARGINAL UTILITI PER RUPIAH UNTUK BARANG X DAN Y

JUMLAH MUX MUx / PX MUY MUy / PY

1 40 820 41
400
2 350 760
35 38

3 700 35
300 30

270 27
4 660 33

5 200 20
520 26

15
6 150 400 20

7 100 10 15
300

Daripada Tabel di atas terdapat tiga kombinasi yang dapat memenuhi syarat MUx / px = MUy / py . yaitu
kombinasi:
1. 2Xdan3Y
2. 5Xdan6Y
3. 6Xdan7Y.
Dengan jumlah pendapatan wang sebanyak Rp. 2000, pembeli akan mencapai keseimbangan apabila
membeli 6 unit barang x dan 7 unit barang Y.
ORDINAL UTILITI

• UTILITI TIDAK DAPAT DI UKUR. PEMBELI


MUNGKIN DAPAT MENYEBUTKAN UTILITI
SECARA ORDINAL DENGAN MEMPERKIRAKAN
BARANG ATAU KOMBINASI BARANG YANG
DAPAT MEMBERIKAN TINGKAT UTILITI YANG
LEBIH TINGGI DIBANDING DENGAN BARANG
LAIN.
SIR JHON HICKS

• MEMPERKENALKAN PENDEKATAN ORDINAL


UTILITI UNTUK MENJELASKAN PRINSIP-PRINSIP
UNTUK MEMAKSIMUMKAN UTILITI OLEH
SESEORANG PEMBELI BERDASARKAN KURVA
KEPUASAN YANG SAMA DAN GARIS ANGGARAN
KURVA KEPUASAN YANG SAMA

KOMBINASI JUMLAH BARANG X JUMLAH BARANG Y

A 1 8

B 2 5
C 3 3

D 4 2

E 5 1.5
KURVA KEPUASAN YANG SAMA

Jumlah barang y 8

5
3
2
1.5

1 2 3 4 5 Jumlah barang x

Gambar : Kurva Kepuasan yang Sama


4 CIRI-CIRI KURVA KEPUASAN YANG SAMA

2. CEMBUNG
KETITIK SEMULA

1. CEKUNG 3. SEMAKIN JAUH DARI


KEBAWAH TITIK AWAL, SEMAKIN
DARI KIRI TINGGI KEPUASANNYA
KEKANAN

I2
I2
I1 4. TIDAK DAPAT BERSILANG I1
DIANTARA SATU SAMA LAIN
GARIS PERBELANJAAN/GARIS ANGGARAN

• KOMBINASI BARANG X DAN BARANG Y YANG


DAPAT DIBELI OLEH PEMBELI SANGAT
DITENTUKAN OLEH PENDAPATAN DAN
HARGA BARANG TERSEBUT.
KOMBINASI BARANG X DAN Y

KOMBINASI JUMLAH BARANG X JUMLAH BARANG Y

A 0 20

B 2 16
C 4 12

D 6 8

E 8 4

F 10 0
GARIS PERBELANJAAN
Jumlah barang y

20 A

B
16

C
12

D
8

4 E

0 2 4 6 8 10 Jumlah barang x
RUMUS GARIS PERBELANJAAN
• Kecekeungan garis perbelanjaan dapat ditunjukkan dari persamaan 1 di
bawah:
• I = PxX + PyY ...............(1)
• X = barang X
• Y = barang Y
• px = harga barang X
• py = harga barang Y
• PXX = perbelanjaan untuk barang X
• I = pendapatan uang
• Dari persamaan (1):
• Y = I - Px X
• Py
• Kecekungan garis perbelanjaan ialah - Px
• Py
• Manakala I/ Py menunjukkan jumlah yang dapat dibeli sekiranya pembeli
membelanjakan semua pendapatannya untuk membeli Y saja
GARIS PERBELANJAAN DAPAT BERGERAK KE ATAS DAN
KEBAWAH KARENA :

• 1. PENGARUH PERUBAHAN HARGA


BARANG

JUMLAH BARANG Y

JUMLAH BARANG X

Gambar: Pengaruh perubahan harga barang Y


JUMLAH BARANG Y

C JUMLAH BARANG X

Gambar : Pengaruh Perubahan Harga Barang X


Gambar : Pengaruh perubahan harga barang X dan Y


pada tingkat yang sama
PENGARUH PERUBAHAN PENDAPATAN

JUMLAH BARANG Y

JUMLAH BARANG X

Gambar 5.9 : Pengaruh perubahan pendapatan


KESEIMBANGAN PEMBELI

IC2 IC3
Jumlah barang y

IC1

JUMLAH BARANG X

Gambar : Keseimbangan pembeli

Anda mungkin juga menyukai