HBAE 1203

Perkembangan Seni dan Kanak-

kanak

OPEN UNIVERSITY
MALAYSIA
Tutor: Dr. Sajap Maswan
Open University
Malaysia

Topik 2:
Teori-Teori Dalam Seni

 Apa itu Teori?

 Apakah yang dimaksudkan Pendidikan Seni?
Open University
Malaysia

Teori

 Teori adalah sebagai ‘pendapat’ yang

dikemukakan oleh individu-individu tertentu
untuk memperjelaskan sesuatu perkara.
(Modul OUM)
 Teori dari perkataan Latin theoria /
perkataan Greek theOria/theOrein
bermaksud melihat atau pertimbangan
Open University
Malaysia

Teori

 Teori untuk menjelaskan

pendapat/hipotesis/spekulasi
 tidak semestinya bertunjangkan fakta
 Contoh: “bumi ini rata”
 Kini teori atau pendapat yang mengatakan
bumi ini rata telah ditolak apabila ada bukti-
bukti yang menunjukkan bumi ini bulat.
Open University
Malaysia

Teori Seni

 Teori sebagai asas-asas atau hukum-hukum

umum yang menjadi dasar pembentukan
kesenian, ilmu pembentukan kesenian atau
ilmu pengetahuan (Md. Nasir dan Ibrahim
Hassan, 2003)
 Guru PSV seharusnya dapat
mengaplikasikan teori-teori seni di dalam
pengajaran mereka
Open University
Malaysia

Definasi Seni

 Seni dari bahasa Inggeris “art “– istilah Latin “ars”

bermaksud “untuk menyusun”
 Seni merujuk kepada sebarang bentuk objek yang
disusun mengikut aturan tertentu.
 Seni merupakan intipati kepada ekspresi kreativiti
seseorang
 Menggunakan sesuatu medium untuk
menyampaikan maksud-maksud tertentu.
 Terdapat berbagai tafsiran- kerana subjektif/abstrak
Open University
Malaysia

Pendidikan Seni Visual

 Pendidikan Seni Visual menjurus kepada

seni tampak dan tidak merujuk kepada seni
lain seperti muzik, sastera, seni tari, lakonan
dan seni mempertahankan diri.
 Sebelum ini dikenali sebagai Seni Lukis,
Pendidikan Seni (KBSM) dan PSV (2002)
Open University
Malaysia

Pendidikan Seni Visual

Merangkumi teori dan amali:

Teori: merangkumi asas-asas rekaan seperti
unsur-unsur seni, struktur rekaan, prinsip-
prinsip rekaan dan kritikan.
Amali: adalah seperti menghasilkan lukisan,
cetakan, reka bentuk grafik, multimedia, reka
bentuk persekitaran, hiasan dalaman, kraf,
batik dan sebagainya.
(Pusat Perkembangan Kurikulum, 2003)
Open University
Malaysia

Ciri-Ciri Perkembangan

 Pengkaji/penyelidik/pendidik/ahli psikologi
mendapati bahawa perkembangan kognitif
dan artistik kanak-kanak adalah mengikut
peringkat-peringkat tertentu.
 Peringkat perkembangan tersebut
mempunyai kaitan dengan kematangan dan
umur.
Open University
Malaysia

Perkembangan Estetik

Kita sering mengaitkan elemen estetika

dengan kreativiti dan artistik. Apakah
sebenarnya estetika dan bagaiman ianya
berbeza dengan konsep kreativiti di dalam
seni?
Open University
Malaysia

Perkembangan Estetik

 Perkembangan estetik kanak-kanak

selalunya deterjemahkan melalui gerak-geri
dan pergerakan badan mereka (bentuk
kemahiran kognitif)
 Luahan estetik kanak-kanak berbeza dengan
pergerakan biasa.
 Pergerakan estatik menjurus kepada isyarat
virtual – merupakan jendela kepada emosi
dalaman kanak-kanak
Open University
Malaysia

Perkembangan Estetik

 Pringkat 2 tahun biasanya mengeluarkan

isyarat-isyarat tertentu yang lebih berbaur
emosi daripada rasional & intelektual.
 Tahun ke 3 - 4 kanak-kanak menjadi lebih
peka kepada gerakan-gerakan dinamik yang
melibatkan imbangan, arah, konsisten
 Boleh duduk di atas kerusi berjalan dengan
langkah yang kosisten, boleh menari mudah,
boleh bezakan antara kiri dan kanan
Open University
Malaysia

Perkembangan Estetik

 Pada umur 6 tahun kanak-kanak tahu

bahawa pergerakan mereka juga mempunyai
elemen psikologi – Contoh; meluahkan rasa
sedih, sedang berfikir dengan gerakan
tangan ,muka dan sebagainya.
Open University
Malaysia

Perkembangan Artistik

 Pelbagai model perkembangan artistik akan

dijelaskan di dalam topik 6. Umumnya
berbeza namun ada juga persamaan.
Open University
Malaysia

Teori-Teori Kognitif

 Kognitif merujuk kepada proses dalaman

minda seperti penyelesaian masalah, ingatan
dan juga pembelajaran bahasa.
 Perkembangan Teori Pembelajaran

Behaviorisme Kognitivisme

Konstruktivis
Open University
Malaysia

Teori Gestalt (1910)

 Pelupor: Max Wertheimer, Wolfgang Kohler

dan Kurt Koffka
 Gestalt dapat dirujuk sebagai bentuk, rupa,
kedudukan ataupun diletakkan bersama.
 Prinsip asas teori ini menitikberatkan
keseluruhan daripada sebahagian – melihat
sesuatu objek secara menyeluruh memberi
makna yang lebih mendalam daripada
melihat komponen-komponen tertentu.
Open University
Malaysia

Contoh:

Kita akan nampak

bintang bukannya
titik-titik
Open University
Malaysia

Teori Gestalt (1910)

 Sekiranya dua orang individu didedahkan

kepada rangsangan yang sama, tindak balas
mereka mungkin berbeza, bergantung
kepada pengalaman lepas masing-masing.
 Persepsi seseorang dipengaruhi oleh
pengalaman, budaya, cara individu
dibesarkan dan firasat. Elimen-elimen
tersebut juga menentukan cara seseorang
menyelesaikan masalah.
Open University
Malaysia

Hukum-hukum Teori Gestalt

1. Hukum Pragnanz: apabila individu

berhadapan dengan pengalaman baru,
persepsi sesorang itu adalah tidak teratur.
Oleh itu individu akan cuba menggunakan
aturan dalam bentuk yang mudah untuk
ditafsirkan.
Open University
Malaysia

Contoh;

Kita akan
cenderung
mengatakan
bahawa objek
tersebut
berbentuk bulat
dan empat segi
Open University
Malaysia

Hukum-hukum Teori Gestalt

2. Hukum Persamaan (Similarity): Individu

akan lebih cenderung untuk
mengaplikasikan rangsangan yang
mempunyai hubungkait di antara satu sama
lain di dalam kumpulan yang sama.
Open University
Malaysia

Contoh;

OXXXXXXX
XOXXXXXX
XXOXXXXX Kita akan lebih
XXXOXXXX cenderung
XXXXOXXX melihat “O”
XXXXXOXX dalam bentuk
XXXXXXOX garisan
XXXXXXXO
Open University
Malaysia

Hukum Keintiman (Proximity)

3. Pengkelasifikasian setiap rangsangan

adalah berdasarkan elemen jarak dan
hubungan. Rangsangan yang mempunyai
hubung kait di antara satu sama lain akan
diletakkan di dalam kumpulan yang sama.
Open University
Malaysia

Contoh;

XXXXXXXXXXX Kita akan cenderung

XXXXXXXXXXX melihat huruf “X”
XXXXXXXXXXX dalam bentuk
XXXXXXXXXXX garisan melintang
Open University
Malaysia

Hukum Lengkap (Closure)

4. Hukum ini manganjurkan bahawa individu

cenderung untuk meletakkan rangsangan
yang telah lengkap di dalam kumpulan yang
sama
Open University
Malaysia

Contoh:
Open University
Malaysia

Hukum Kesinambungan Positif (Good

Continuation)

5. Sifat sesuatu rangsangan tidak akan

berubah dan pada masa yang akan datang
sifat yang sama akan dikekalkan.

Contoh: garis yang lurus dilihat sebagai akan

tetap lurus pada masa yang akan datang
dan tidak akan berubah sifatnya.
Open University
Malaysia

Contoh:

Kita akan
melihat
garisan lurus,
bukannya dua
sudut yang
bertemu
Open University
Malaysia

Hukum Ciri-Ciri Bahagian (Membership

Character)

6. Individu akan mentafsir sesuatu

berdasarkan pandangan mereka secara
keseluruhan terhadap sesuatu objek
tersebut dan bukannya melihat setiap
bahagian daripada keseluruhan objek
tersebut.
Open University
Malaysia

Contoh:
Open University
Malaysia

Pendekatan Teori Gestalt dalam

pembelajaran

 Di dalam pembelajaran kita harus melihat

sesuatu entiti secara keseluruhan.
Contoh: di dalam pembelajaran seni, proses
menghasilkan sesuatu rekaan itu lebih
penting berbanding dengan hasil akhir.
 Setiap rangsangan yang diberikan kepada
pelajar mungkin diterima secara berbeza
oleh pelajar-pelajar kita terutama sesuatu
pengalaman itu adalah baru bagi mereka.
Open University
Malaysia

Refleksi…….

1. Nyatakan dua ciri utama yang membezakan

teori Gestalt dengan pendekatan
behaviorisma?
2. Teori Gestalt digunakan secara meluas di
dalam penyelesaian masalah. Bagaimana
kah teknik melihat sesuatu sesuatu secara
keseluruhan dapat membantu di dalam
menyelesaikan sesuatu masalah?
Open University
Malaysia

Teori Sosial-Interaksi Piaget

 Beliau adalah bapa psikologi kanak-kanak

di Paris (1896-1080)
 Beliau mendapati kanak-kanak kecil juga
mempunyai kapasiti untuk berfikir.
 Namun pemikiran kanak-kanak dewasa
lebih baik kerana mempunyai banyak
pengalaman
Open University
Malaysia

a) Penyerapan (Assimilation) dan

Ubahsuai (Accommodation)

 dua proses yang digunakan oleh individu

sepanjang hayat dalam menyelesaikan
masalah diri mereka dengan persekitaran.
 Penyerapan (assimilation)– ransangan
bersesuaian dengan pengalaman sedia ada
– tidak perlu modifikasi.
 Akomodasi (accommodation) – berhadapan
dengan sesuatu yang baru – perlu membuat
modifikasi
Open University
Malaysia

b) Refleksi, Skema, Struktur dan

Hierarki

 Bayi lahir dengan skema yang dikenali

sebagi refleksi – menyesuaikan diri dengan
persekitaran yang baru.
 Bila sudah biasa dengan persekitaran –
refleksi akan ditukar dengan skema tersusun.
 Skima digantikan dengan struktur –
tingkahlaku kanak-kanak lebih kompleks
Open University
Malaysia

a) Refleksi, Skema, Struktur dan

Hierarki

 Bila struktur menjadi lebih matang –

digantikan dengan penyusunan hierarki
Open University
Malaysia

Perkembangan Kebolehan Kognitif

4 peringkat;
1. Deria Pergerakan (Sensorimotor) 0-2 tahun
2. Pra Olahan (Pre-Operational) 2-6 tahun
3. Pengolahan Konkrit (Concrete Operational)
7-11 tahun
4. Pengolahan Formal (Formal Operation) 12
tahun ke atas
Open University
Malaysia

Deria Pergerakan (Sensorimotor) 0-2

tahun

 Kemampuan terbatas
 Otaknya masih baru- belum banyak berkerja
 Suka membuat pemerhatian diikuti dengan
gerak balas
 Belum menguasai simbol/bahasa
 Berkomunikasi melalui gerak-
geri/memegang/menghisap
 Tidak mempunyai konsep pengekalan
Open University
Malaysia

Pra Olahan (Pre-Operational) 2-6 tahun

 Telah mula menguasai bahasa/bercakap

sendiri/egosentrik (peringkat awal)
 Boleh menggunakan simbol
 Mula meneroka alam sekitar/suka bertanya
 Boleh berimaginasi/mencipta pelbagai benda
 Cuba menghubungkan simbol dan perkataan
dengan objek dengan cara intuisi – bukan dengan
cara penaakulan (reasoning)
 Pemikiran sehala merasa/sentiasa benar
Open University
Malaysia

Pengolahan Konkrit (Concrete

Operational) 7-11 tahun

 Perasaan ingin tahu/belajar semakin tinggi

 Penguasaan pertuturan yang baik
 Menguasai konsep
pengekalan/paduan/nombor/berat/padatan
 Boleh mengklafikasikan
 Minat sentiasa berubah-ubah
 Selalu putus asa bila/kecewa bila keinginan tidak
tercapai
 Boleh menimbangkan sesuatu perkara sebelum
membuat keputusan.
Open University
Malaysia

Pengolahan Formal (Formal Operation)

12 tahun ke atas

 Peringkat perkembangan kognitif tertinggi

 Dapat mengurus/mengolah persekitaran
 Mampu untuk menerima pelbagai kemungkinan
daripada tindakan mereka
 Perkembangan fizikal lebih pantas berbanding
mental
 Boleh memahami konsep abstrak
 Sedar tentang falsafah hidup/etika/politik.agama
Open University
Malaysia

Implikasi Teori Sosial-Interaksi dalam

Pembelajaran

 Teori ini memberi maklumat kepada guru

memahami proses
mental/pemikiran/tingkahlaku kanak-kanak
 Menyediakan persekitaran/aktiviti
pembelajaran yang sesuai
 Contoh:
 Peringkat awal perlu sediakan objek-objek
yang besar/mudah/jangan terlalu kompleks
Open University
Malaysia

Implikasi Teori Sosial-Interaksi dalam

Pembelajaran

 Peringkat egosentrik – Berikan aktiviti yang

berkaitan dengan diri mereka seperti
Keluarga saya, bilik saya dll.
 Perlu banyak contoh maujud/ABM/ kerana
perkembangan kognitif kanak-kanak terhad
 Pada peringkat pra-olahan imaginasi kanak-
kanak sangat tinggi – galakkan kanak-kanak
berimaginasi/dayacipta/kreativiti
Open University
Malaysia

Implikasi Teori Sosial-Interaksi dalam

Pembelajaran

 Peringkat pengolahan konkrit, kanak-kanak

petah bercakap. – beri peluang semua
pelajar bercakap mengikut giliran. Jangan
halang kanak-kanak bertanya dan cuba
berikan jawapan yang benar/sesuai
 Beri peluang pelajar berkongsi maklumat
 Elakkan daripada melakukan aktiviti yang
sama berulang-ulang – kanak-kanak bosan
Open University
Malaysia

Implikasi Teori Sosial-Interaksi dalam

Pembelajaran

 Peringkat Pengolahan Formal, pelajar mula

faham konsep-konsep abstrak dan mula
membentuk identiti diri.
 Galakkan perbincangan/ aktiviti yang
mencabar minda/ kritikal/ menyelesaikan
masalah/ meneroka/ berpusatkan pelajar.
Open University
Malaysia

Refleksi…….

Selain daripada kaedah-kaedah yang

dicadangkan di atas, bagaimana cara-cara
lain mengaplikasikan teori sosial interaksi
Piaget di dalam meningkatkan kualiti
pengajaran Pendidikan Seni Visual di dalam
kelas?
Open University
Malaysia

Pendekatan Konstruktivis

 Diasaskan oleh Jerome L. Bruner.

 Pembelajaran memerlukan penglibatan aktif
pelajar dalam membina idea/konsep
 Pelajar mampu belajar melalui penemuan
sendiri dan membuat kaitan di antara
pelbagai rangsangan
 Pengalaman membantu pelajar memahami
persekitaran
Open University
Malaysia

Implikasi pendekatan Konstruktivis

dalam pengajaran

 Pengalaman pelajar perlu diambil kira

 Organisai pengajaran
 Guru sebagai pemudah cara/pembimbing
 Melatih pelajar membezakan jenis/sifat
maklumat yang diterima
 Menstruktur maklumat agar lebih mudah
diterima dan difahami
Open University
Malaysia

Implikasi pendekatan Konstruktivis

dalam pengajaran

 Mengunakan bahan-bahan yang berkesan

untuk menggalakkan aktiviti pemikiran
pelajar
Open University
Malaysia

Refleksi….

Pendekatan konstruktivis menggalakkan

guru menghadkan pengetahuan atau
maklumat yang disampaikan dalam usaha
menjana pemikiran kritikal pelajar. Huraikan
rasional kaedah ini?
Open University
Malaysia

Sekian Terima Kasih.

Jumpa lagi di tutorial yang akan datang…
Selamat mentelaah!