Fonem

ialah bunyi bahasa yang dapat ataupun berfungsi dalam membezakan makna kata. Jika suatu bunyi bahasa itu dapat membezakan makna, maka bunyi tersebut dikenali sebagai fonem, sebaliknya jika bunyi bahasa itu tidak membezakan makna, maka ia adalah bukan fonem ( Drs. Abdul Chaer, 1994). fonem ialah unit bahasa yang diwujudkan bagi memudahkan deskripsi sistem bunyi atau fonologi (Abdullah Hassan, 2005) Menurut Drs. A. Bakar Hamid pula, fonem ialah bunyi yang dapat membezakan erti kata.

 Contohnya

perkataan palu. Jika p pada perkataan palu digantikan dengan m, maka palu - malu Oleh itu, p dan m adalah unit terkecil yang berfungsi (Fonem) kerana unit itu membezakan maksud ujaran.

KAEDAH MENGENALPASTI FONEM

ini dilakukan dengan mengambil contoh bunyi bahasa untuk dianalisis. Contohnya bunyi bahasa [p] dan [b] dalam perkataan Inggeris berikut;
Kaedah

[ pu ] push yang bermakna tolak [ bu ] bush yang bermakna semak

[p] dan [b] telah membezakan makna sehingga menghasilkan dua perkataan yang berlainan. oleh itu, dua bunyi konsonan ini adalah dua fonem yang berlainan iaitu /p/ dan /b/.

 Dalam

analisis fitur distingtif pula, kaedah kontras tidak digunakan, tetapi perlu memberikan ciri-ciri atau fitur-fitur yang menunjukkan konsonan ini berbeza. Setiap fitur itu diberi tanda + atau , dimana lambang + bermaksud fonem tersebut mempunyai fitur yang ditandakan, dan lambang  bermaksud fonem tersebut tidak mempunyai fitur yang ditandakan. Contohnya fitur bagi fonem [p] dan [b] berikut;

Fitur /ciri Bibir Letupan Bersuara

p + + -

b + + +

Berdasarkan contoh di atas, jelas dilihat bahawa fonem /p/ dan /b/ adalah dua fonem yang berbeza. Ini dapat ditulis seperti berikut: /p/ ! [+bibir, +letupan, bersuara] /b/ = [+bibir, +letupan, +bersuara

 Makna

digunakan bagi menentukan sama ada dua bunyi distingtif dan dapat dianggap sebagai dua bunyi atau fonem yang berbeza. Namun begitu, terdapat situasi, di mana walaupun dua bunyi adalah distingtif tetapi tidak membezakan makna. Ini dikenali sebagai kelainan dan variasi.

dua bunyi yang sudah dipastikan bertaraf fonem tetapi tidak berkontras dalam pasangan terkecil dalam konteks lain. Contohnya dalam perkataan [punjut] dan [bunjut]. Kedua-dua perkataan ini membawa maksud bungkusan kecil. Oleh sebab itu, [p] dan [b] adalah kelainan bebas sebab setiap satunya adalah fonem.
Terdapat

 Sesuatu

yang mengiringi bunyi bahasa. Dapat membezakan makna sesuatu perkataan. Antara bunyi suprasegmental yang dapat membezakan makna sesuatu ujaran, yakni bertaraf fonem adalah; i) Tekanan ii) Panjang iii) Persendian

 Merujuk

kepada penyebutan sesuatu suku kata sama ada secara lembut ataupun secara kasar/keras. Diberikan lambang []. Contoh perkataan; export - perbuatan mengeksport export - hasil yang dieksport. Ini membuktikan unsur tekanan dapat membezakan makna sesuatu kata. Oleh yang demikian, tekanan adalah bertaraf fonem.

 kadar

panjang/pendek sesuatu bunyi diucapkan. Diberikan lambang [:] Contohnya dalam perkataan inggeris berikut; fit - sesuai fi:t - kaki

senyap atau hentian dalam sesuatu ujaran. Diberikan lambang [+] Contohnya dalam frasa basuh kantin. [basuhkan + tin] - basuh tin. [basuh + kantin] - basuh kantin. - Frasa ini mempunyai makna yang berlainan apabila diberi persendian pada dua tempat yang berbeza. Oleh itu unsur suprasegmental /+/ juga bertaraf fonem.
Unsur

36 fonem dalam bahasa melayu, yang mana 27 daripadanya adalah fonem asli, sementara 9 merupakan fonem pinjaman. Daripada jumlah fonem asli ini, terdapat 6 fonem vokal dan 18 fonem konsonan dan 3 diftong.
Terdapat

FONEM /a/ /e/ / / /i/ /o/ /u/

Awal Perkataan api ekor emak itik orang ular

Tengah Perkataan malu meja selak pintu boleh sultan

Akhir Perkataan kita sate sosialisme kaki soto saku

FONEM

Awal Perkataan bayar a ai dua getah hantu

Tengah Perkataan laba ba a uda raga bahu

Akhir Perkataan Bab (Arab)

/b/ / / /d/ /g/ /h/

had beg buluh

FONEM /j/ /k/ /l/ /m/ /n/ /p/ /r/ /s/

Awal Perkataan jalan kolam lari main nasi paya rata saya

Tengah Perkataan meja luka gali lama sana bapa mara basah

Akhir Perkataan

arak bakal malam ikan atap pasar batas

FONEM

Awal Perkataan

Tengah Perkataan

Akhir Perkataan

/t/ /w/ /y/ /ny/ /ng/

talam wujud yuran nyaman nganga

bata kawal bayar tanya bunga

sikat takraw buang

FONEM

Awal Perkataan fikir

Tengah Perkataan wafat

Akhir Perkataan wakaf

/f/

/v/

vote

novel

/z/

zaman

beza

aziz

/th/

thalatha

tamthil

bahath

/dh/

dharab

mudharat

/sy/

syor

masyarakat

quraisy

/kh/

khatam

bakhil

tarikh

/gh/

ghaib

maghrib

mubaligh