Borja Campos Seijo I.E.S Garca Barbn (Vern) 1. RELACINS DIPLOMTICAS NO PERODO DE ENTREGUERRAS. - Nas relacins internacionais no perodo de entreguerras (entre a I e a II Guerra Mundial 1918-1939) podemos diferenciar tres etapas ben distintas: A) OS ANOS POSTERIORES IGM (1918-1924): dificultades (consolidacin dos novos estados xurdidos coa paz, disputas fronteirizas , problemas de minoras nacionais). Pero o asunto + conflictivo o alemn 2 tipos de problemas: + Territoriais: a Repblica de Weimar non acepta as fronteiras trazadas en Versalles: occidentais con Francia e Blxica, e orientais con Polonia e Checoslovaquia. + Econmicos: os aliados fixan indemnizacins de guerra exhorbitantes (132.000 millns de marcos/ouro) protestas alemanas e atrasos nos pagos intransixencia dos aliados (postura francesa: Alemaa pagar) ocupacin franco-belga da conca do Ruhr folga dos mineiros como protesta resistencia pasiva do goberno alemn (paga soldos de mineiros en folga a costa de emisin masiva de papel moeda) hiperinflacin en Alemaa. Reparacins de guerra que deben pagar os alemns tras a Gran Guerra Ocupacin francesa de Ruhr B) SEGUNDA METADE DOS ANOS VINTE (1924-1930): estabilizacin relacins internacionais. 3 factores:
Acordos sobre pago de reparacins: posible polo cambio de lderes en Francia e Alemaa Stresemann (Alemaa) e Briand (Francia) entendemento e boas relacins 2 efectos: a) Retirada francesa do Ruhr. b) Plan Dawes (1924): novo plan para o pago das reparacins de guerra gracias mediacin anglo-norteamericana crditos americanos para relanzar a economa de Alemaa pagos das reparacins compatibles coa recuperacin econmica de Alemaa. A Gran Depresin nos trinta terminou anulando os pagamentos na Conferencia de Lausana (1932).
Acordos de Locarno (1925): xuntanza en Locarno (Suza) de Alemania, Francia, GB, Italia, Blxica, Polonia e Checoslovaquia aceptacin das fronteiras occidentais do Tratado de Versalles, pero non das orientais que garante Francia con alianzas con Polonia e Checoslovaquia.
Pacto Locarno (1925) - O Esptito de Locarno: muda revanchismo hacia o Tratado de Versalles por un sistema de seguridade colectiva (1925/1930) 2 efectos positivos: Sociedade de Nacins regula as relacins internacionais e incrementa membros ingreso de Alemaa en 1926. Pacto Briand-Kellogg (1928), iniciativa de Francia e EEUU renuncia guerra e reduccin dos exrcitos adhesin de case todos os estados. C) DCADA DOS TRINTA (1930-1939): - Na dcada dos 30 fracasa a poltica de seguridade colectiva ata estoupar na II Guerra Mundial.
- A crise de 1929 e a Grande Depresin deterioran a situacin debido a: Gran Depresin adopcin proteccionismo e autarqua illamento das nacins interrupcin relacins receos e roces entre estados rearme das potencias.
Ascenso dos fascismos ao poder ultranacionalismo agresivo ameaza militar e uso da forza invasins e agresins a outros pases (Etiopa por Italia Manchuria por Xapn) abandono das institucin polas potencias fascistas (Conferencias de desarme e Sociedade de Nacins) desestabilizacin relacins internacionais. Portada dunha revista britnica na que satirizan as ambicins territoriais dos fascismos INVASIN ITALIANA DE ETIOPA (1936) - Incapacidade da Sociedade de Nacins (abandono no 33 de Alemaa e Xapn, no 36 de Italia) e actitude dbil das democracias novas alianzas que arruinan seguridade colectiva de Locarno viraxes hacia a guerra:
e Viraxe francesa: ruptura de Francia con Alemaa no 33 a raz do revisionismo de Versalles por Hitler alianza con GB e Italia (Stresa, 1935) e pacto franco-sovitico. e Viraxe britnica: invasin italiana de Etiopa ameaza estratxica para GB GB forza sancins internacionais sobre Italia ruptura entre GB e Italia en 1936. e Viraxe italiana: sancionada Italia achgase a Alemaa no 36 (comparten ideoloxa) participacin das das potencias na Guerra Civil espaola (1936-1939) apoiando a Franco Pacto de aceiro (Alemaa e Italia, 1939) ruptura con Francia. e Viraxe alemana: pacto de non agresin xermano/sovitico (1939) Hitler e Stalin acordan o reparto de Polonia Hitler tenta evitar guerra inminente en 2 frontes (por agora).
Reunin de Franco con Mussolini (arriba) e Hitler (abaixo) Caricaturas do Pacto xermano-sovitico (1939) 2. CAUSAS E INICIO DA SEGUNDA GUERRA MUNDIAL. - 2 causas inmediatas da guerra: A) EXPANSIONISMO XAPONS: - Nos anos 30 Xapn = rxime imperial, autoritario e militarista busca de territorios (materias primas, mercados e alivio demogrfico) poltica expansionista no Pacfico e Extremo Oriente fases: Invasin de Manchuria (1932) e creacin estado satlite xapons de Manchukuo sancins da Sociedade de Nacins abandono da Sociedade por Xapn en 1933. Alianza de Xapn con Alemaa e despois con Italia (1936) forzas do Eixe (Eixe Berln- Tokio-Roma). Invasin de China (1937), desde Manchuria inicio da guerra en Asia dous anos antes que en Europa. (Xapn vs China) Ocupacin da Indochina Francesa (1940). Ataque a EEUU (Pearl Harbour, Hawai, 1941): o seu gran rival no Pacfico entrada de EEUU na guerra inicio da guerra no Pacfico, Caricatura sobre o militarismo xapons nos anos trinta Invasin de Manchuria (arriba) Ataque a Pearl Harbor (abaixo) B) EXPANSIONISMO ALEMN: - En Europa, as transgresins alemanas aplicadas gradualmente por Hitler conducen II GM: e Primeiras medidas (1933/1936): obxectivo recuperar rango de potencia para Alemaa racha con clasulas de Versalles considerndolo inxusto rearme alemn: - Abandono Sociedade de Nacins (1933). - Servizo militar obrigatorio (1935). - Remilitarizacin de Renania (Prohibida no Tratado de Versalles) (1936).
e Intervencin na Guerra Civil Espaola (1936): apoio econmico, militar con homes e armas ao bando rebelde de Franco experimenta armas e tcticas propias da guerra total (bombardeo de Gernika). - Mentres Alemaa e Italia apoian a Franco, as democracias occidentais (Francia e GB) deciden a non intervencin (por medo guerra europea) s a URSS e Brigadas Internacionais (voluntarios de esquerda ao marxe dos seus gobernos) apoian ao goberno legal da II Repblica espaola. e Anexin de Austria (Anschluss) (1938), por Alemaa, prohibida por Versalles, xustificada polo dereito de incorporacin ao Reich de toda a poboacin alemana.
e Desmembramento de Checoslovaquia: pola reivindicacin alemana dos Sudetes = rexin checa habitada por 3 millns de alemns Conferencia de Munich (out 1938) Francia e GB ceden ante Hitler para salvar a paz Hitler ocupa os Sudetes, pero en 1939 d un paso + ocupa toda Checoslovaquia desmembracin divisin en 2: Bohemia e Moravia (Chequia) = protectorado alemn. Eslovaquia = novo estado independente, sometido ao III Reich
e Invasin de Polonia (setembro 1939): Alemaa esixe devolucin de territorios perdidos en Versalles (Dantzig e corredor polaco) negativa polaca invasin de Polonia (repartida coa URSS polo pacto xermano-sovitico) democracias por fin plantan cara Francia e GB declaran a guerra a Alemaa inicio II Guerra Mundial. - 3 etapas principais: A) TRIUNFOS DO EIXE (1939-1941). - Alemaa guerra lstrego (blitzkrieg) = rpidez de movementos de divisins acoirazadas (panzers = tanques alemns) e de aviacin ocupacin nazi de case toda Europa entre 1939 e 41. Fases: Ocupacin de Polonia (sept 1939): ofensiva lstrego alemana dende o oeste e invasin sovitica dende o leste reparto de Polonia Francia e GB declaran guerra a Alemaa.
Invasin de Dinamarca e Noruega (primavera de 1940): conquistadas con rpidez por Alemaa como base de ataques areos a GB.
3. DESENVOLVEMENTO DA SEGUNDA GUERRA MUNDIAL. Ocupacin de Francia (maio 1940): guerra lstrego a travs de Holanda e Blxica (48 horas) ataque a Francia por rexin de rdenas cada de toda Francia (entrada dos nazis en Pars en xuo) entrada de Italia na guerra (ao lado de Alemaa) e divisin de Francia en 2 partes: + Norte ocupado directamente polos nazis. + Sur: creacin dun estado ttere francs de tipo fascista, colaboracionista cos nazis, dirixido polo mariscal Ptain (capital: Vichy). Batalla de Inglaterra: no vern de 1940 s Gran Bretaa aguanta contra o fascismo batalla de Inglaterra = ataques ereos alemns combates areos e bombardeos Gran Bretaa resiste. Ataques italianos na zona do Mediterrneo: Obxectivo de Mussolini = Grecia e Exipto para construir un imperio e romper comunicacins entre GB e India (Canle de Suez) fracaso italiano Alemaa ten que socorrer a Italia 2 operacins: 1. Apoio en Exipto a tropas italianas envo de Afrika Korps (Exercito alemn para o norte de frica, dirixido por mariscal Rommel ) guerra no deserto victorias alemanas sobre britnicos. 2. Ocupacin nazi de Grecia e Iugoslavia desmembracin de Iugoslavia creacin dun estado fascista en Croacia. Bombardeos alemns en Londres Batalla de Inglaterra Afrika Korps, dirixida polo xeneral Rommel B) CAMBIO DE SIGNO NA GUERRA (1941-1942). - En 1941 inciase un cambio de signo na guerra extensin do conflicto a escala planetaria. e Invasin da URSS (Operacin Barbarroja) (xuo de 1941): obxectivos: destrucin rxime bolxevique e obtencin de materias primas e petrleo 3 direccins: N (hacia Leningrado), centro (Moscova) e Sur (Ucrana e Cacaso = campos petrolferos) dificultades loxsticas (distancias enormes, tctica de terra queimada dos soviticos) e climticas (inverno ruso) Stalin non capitula enormes perdas humanas.
e Ataque xapons a EEUU (Pearl Harbor, Hawai, decembro de 1941): EEUU entra en guerra verdadeira guerra mundial = unin de 3 guerras (europea, norte de frica e Pacfico) con 2 bandos enfrontados: Aliados: GB, EEUU e URSS. Eixe: Alemaa, Italia e Xapn. e Ofensivas xaponesas no Pacfico (1 1942): invasin de Filipinas, Indonesia, Birmania C) A VICTORIA DOS ALIADOS (1942-45). - 1942: a) Lmite da expansin alemana en Rusia e frica primeiras derrotas do eixe (outono 1942) URSS: Resistencia e derrota alemana fronte aos soviticos en Stalingrado (febreiro 1943) = 1 derrota alemana. Norte de frica: contraofensiva aliada en El Alamein (Exipto) As tropas britnicas (xeneral Montgomery) conquista Libia. b) Mximo avance xapons freado na India por britnicos e no Pacfico (Illas Midway/Guadalcanal) por EEUU. GUERRA EN EUROPA: BATALLA DE STALINGRADO (finais 1942- inicios 1943) GUERRA NO PACFICO GUADALCANAL/MIDWAY vern 1942-inicios 1943 GUERRA NO NORTE DE FRICA O ALAMEIN octubre- novembro 1942
- 1943: a) Desembarco aliado en frica rendicin Afrika Korps o Eixe perde control do Mediterrneo Italia = vulnerable. b) Desembarco en Sicilia (Italia) caos en Italia destitucin de Mussolini rendcin de Italia reaccin alemana Alemania ocupa Italia Hitler restablece a Mussolini Repblica italiana de Sal. c) Ofensiva de EEUU no Pacfico Sur inicio refluxo xapons. - 1944: a) Ofensiva rusa: liberacin URSS e entra en Polonia e Balcns. b) Desembarco aliado en Normanda (Francia) hacia Pars Alemania combate en tres frontes. c) Ofensiva EEUU no Pacifico central (Marianas, Filipinas). - Finais 1944- 1945. a) Derrota alemana ante avance simultneo desde leste (soviticos), oeste e sur (franceses, britnicos, estadounidenses) e Oeste: fracaso contraofensiva alemana nas rdenas aliados entran en Alemaa polo Rhin. e Sur: lento avance aliado en Italia detencin e execucin de Mussolini polos partisanos (abril 1945). e Leste: Exrcito Vermello entra en Berln (abril) suicidio de Hitler e rendicin de Alemaa (8 maio 1945).
b) Avance de EEUU no Pacfico reconquista de Birmania e conquista illas xaponesas (Iwo Jima, Okinawa) para forzar rendicin xaponesa bombas atmicas en Hirohisma e Nagasaki (agosto 1945) rendicin incondicional de Xapn final II GM. 3. CONSECUENCIAS DA GUERRA E ORGANIZACIN DA VICTORIA ALIADA 3.1 CONSECUENCIAS DA GUERRA (DEMOGRFICAS, SOCIAIS E ECONMICAS). - As novas formas de guerra (guerra total: bombardeos e armas mis mortferas) explican a terrible mortandade: 60 millns de mortos (30 millns civs, 1,5 en bombardeos aliados e do eixe), 35 millns de feridos, 10 millns asasinados nos campos de concentracin nazi (6 millns de xudeus). - Guerra e final conflicto desprazamentos de millns de persoas, por liberacin de prisioneiros e de traballadores forzosos que voltaban aos seus pases, pola modificacin das fronteiras tras o conflicto 30 millns de desprazados en Europa (sobre todo en Europa central e oriental) e 7 millns de repatriados xaponeses desde Corea e Manchuria ao arquiplago xapons.
Guerra crmenes contra a humanidade eliminacin fsica dos vencidos e holocausto (exterminio) de determinadas razas (xudeus, xitanos): Como?: reclusin en guetos (barrios cerrados de cidades) e logo en campos de concentracin de millns de persoas explotacin (escravitude) e exterminio (Auschwitz, Treblinka, Mauthausen, Dachau) 20 millns de prisioneiros 10 millns de mortos por fame, escravitude e cmaras de gas Para que? Traballo escravo para empresas e aproveitamento econmico dos cadveres. Quenes? Opositores pol (comunistas, socialistas,), homosexuais, enfermos, razas inferiores (xudeus, eslavos, xitanos). Desenrolo da guerra precipita o exterminio dos xudeus solucin final = exterminio industrial en cmaras de gas e fornos crematorios. - Trala guerra os aliados xulgan aos criminais nazis Xuzos de Nuremberg = 1 proceso internacional por crimes de guerra, pero moitos dirixentes nazis desaparecen en Espaa e Latinoamrica. - A ocupacin nazi e xaponesa guerra civil nos territorios ocupados entre: Colaboracionistas: lderes e rximes fascistas (Petain en Francia, utaschi en Croacia). Resistencia: antifascistas e comunistas maquis e partisanos (Francia, Italia, Iugoslavia) loita guerrilleira e sabotaxe contra intereses dos ocupantes. - Guerra gran impacto ec nos escenarios blicos (Europa, Norte frica e Asia/Pacfico e industrias e campos destruidos e sobreexplotados + capacidade productiva. e vas de comunicacin (estradas e ferrocarrs) e cidades enteiras arrasadas. - Pola contra, os pases que quedaran ao marxe da contenda ou onde non houbo combates, como Canad, Australia, Suecia e sobre todo EEUU q riqueza, acadando EEUU unha posicin hexemnica na ec mundial crditos para a reconstrucin europea (Plan Marshall). 3.2 ORGANIZACIN DA PAZ ALIADA. - A organizacin da paz aliada foi tratada nunha serie de conferencias entre os aliados que tiveron lugar desde o ano 1941. As + importantes foron as impulsadas polos tres grandes (USA, URSS e GB) desde 1943: Conferencia de Tehern (Irn) (1943): establcese principio de rendicin incondicional de Alemaa.
Conferencia de Ialta (URSS) (feb 1945): reuniu a Roosevelt (Presidente EEUU), Churchill (Premier britnico) e Stalin (lider URSS) acordos: a) Desnazificacin e particin de Alemaa, e incorporacin de Francia no reparto. b) Trazado novas fronteiras, do oriente alemn, Polonia e URSS. c) Proposta de creacin dun novo organismo de cooperacin internacional para garantir paz mundial ONU.
Conferencia de Postdam (Alemaa) (xullo-agosto 1945): reuniu a Truman (EEUU), Stalin (URSS) e Attlee (GB) = ltima reunin entre os 3 grandes (por inicio tensins entre EEUU-URSS) acordos: a) Alemaa mantera a sa unidade pero baixo o control dos 4 aliados (GB, USA, URSS, Fra) en 4 zonas de ocupacin. b) Berln, na zona sovitica, dividirase tamn en 4 zonas de ocupacin. c) Confirmacin fronteiras polacas. 3.3 A ONU. - Constituida na Conferencia de San Francisco (abril-xuo 1945), a ONU (Organizacin das Nacins Unidas), continua a idea da anterior Sociedade das Nacins = institucin internacional para acadar a paz e a seguridade mundial. - ONU principios: Paz e seguridade colectiva resolucin de conflictos sen ameaza nen uso da forza. Igualdade de dereitos e libre determinacin dos pobos anticolonialismo. Cooperacin internacional en todos os mbitos (sade, educacin, infancia) axencias especializadas. Dereitos e liberdades individuais Declaracin Universal dos Dereitos Humanos (1948) liberdade, igualdade, non discriminacin
- Estructura da ONU: Asamblea Xeral: rene a todos os membros, unha vez ao ano na se (Nova York) aproba resolucins, decide admisins e expulsins de pases membros, elabora presuposto da organizacin. Consello de Seguridade: rgano permanente e verdadeiro centro de poder da ONU decide sancins, intervencins... Constituido polos 5 aliados vencedores da guerra (USA, URSS, GB, Francia e China) = membros permanentes con voz, voto e veto (posibilidade de anular resolucins) e 10 estados membros temporais (anualmente) e rotatorios con voz e voto hexemona dos grandes. Secretario Xeral: mximo representante e coordinador da organizacin elexido pola Asamblea por mandatos de 5 anos. Outros rganos: Tribunal Internacional de Xustiza de A Haia (Holanda) e OIT (Oficina Internacional dos Traballadores). Axencias: UNICEF (infancia), OMS (sade), FAO (alimentacin), FMI (finanzas) - Balance da sa labor: a) Non ten poder real para evitar guerras e tensins, pero palia os seus estragos axuda a refuxiados e poboacin civil, accins humanitarias ante guerras e desastres. b) Hexemona dos grandes (veto) = anacrnica paraliza decisins cando estn en xogo intereses dos poderosos necesidade de democratizacin da ONU = problema pendente. c) Contribucins importantes: promoveu descolonizacin (anos 50 e 60), da presencia internacional ao Terceiro Mundo, e fomenta foros de debate e cooperacin
Misins de paz da ONU Membros Consello Seguridade (2007)